MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

SADRAJ
1. UVOD
2. TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA
TRAKASTI TRANSPORTERI
REDLERI
ELEVATORI
KONVEJERI
ZAVOJNI TRANSPORTERI
INERCIJALNI TRANSPORTERI
VALJKASTI TRANSPORTERI

HIDRAULINI TRANSPORT
UREAJI HIDRAULINOG TRANSPORTA
PUMPE ZA MJEAVINU
PNEUMOHIDRAULINI LIFT
EJEKTORI

2. MAINE I UREAJI PNEUMATSKOG TRANSPORTA

PNEUMATSKI TRANSPORTERI
VRSTE SISTEMA
CIKLONSKI SEPARATORI
GEOMETRIJSKE MERE CIKLONSKIH SEPARATORA
VREASTI FILTERI
CIKLON FILTER

3. VODOVODI
4. ZAKLJUAK

5. LITERATURA

1|S tr a na

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

1. UVOD
Od latinske rijei transportare - prenositi i novolatinske transportus - prijenos, prijevoz,
udomaio se u naem jeziku podudaran izraz prijevoz (od prevoziti), s kojim se u potpunosti
moe zamijeniti strani izraz transport. U procesnoj industriji transport vrstog materijala se
ostvaruje ureajima koji se prema nainu rada dijele u tri grupe:
- transportni ureaji neprekidnog transporta;
- transportni ureaji prekidnog transporta (dizalice);
- transporteri podnog i vazdunog transporta.
Za potrebe procesne industrije od velikog znaaja je prva grupa transportnih
ureaja, jer se esto javlja potreba za premjetanjem velikih koliina sitnozrnastog i
komadastog materijala u neprekidnom toku.Operacija neprekidnog transporta je
zastupljena u gotovo svim industrijskim procesima: transport sirovina, otprema finalnog
proizvoda itd.Faktori koji utiu na vrstu transporta se klasifikuju kao:
koliina materijala, veliina i oblik materijala i naravno pravac prenosa materijala
(horizontalan, vertikalan ili kos). Ukoliko je materijal koji se transportuje sitniji, sam transport
se lake ostvaruje, maine (ureaji) su jednostavnije, a sam postupak jeftiniji.
Sam postupak izbora transportnog srestva pa i sam proraun i projektovanje
instalacija za transport materijala, jo uvijek se bazira na steenim iskustvima projektanata u
ovoj oblasti.
Podijela ureaja za transport materijala prikazana je u sljedeem pregledu
Transportni ureaji neprekidnog transporta:
Ureaji sa vunim elementom:
Trakasti transporteri,
Redleri,
Elevatori,
Konvejeri.
Ureaji bez vunog elementa:
Zavojni transporteri,
Vibracioni i inercioni transporteri,
Valjkasti transporteri,
Pneumatski transporteri,
Hidraulini transport,
Gravitacioni transporteri.

2|s tr a na

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

2. TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

TRAKASTI TRANSPORTERI
Trakasti transporteri su rasprostranjene maine neprekidnog transporta. Oni mogu
transportovati rasipne materijale i komadaste terete po horizontalnoj i po nagnutoj (kosoj)
povrini.
Veoma velika primjena trakastih transportera omoguena je nizom njihovih
eksploatacionih prednosti: jednostavna konstrukcija, veliki kapacitet, miran i beuman rad.
Jedan trakasti transporter ini dva bubnja (1) i (2), od kojih je jedan pogonski
a jedan zatezni, i jedna beskrajna traka (3), koja prelazi preko njih. Pogonski bubanj
dobija kretanje od elektromotora (7) preko reduktora (8). Traka nalee svojom duinom na
male valjke (4) i (5), ime se spreava ugib same trake (sl.1.1). Za poveanje ugla obuhvata
trake oko pogonskog bubnja slui valjak za upravljanje (6). Iz razloga to se traka istee u
toku eksploatacije (uticaj vlanosti, temperature i starenja u toku rada), a da bi se spreilo
eventualno proklizavanje preko pogonskog bubnja, vri se eono zatezanje trake.
Za sipanje rasipnog materijala na nosei dio trake slui lijevak 9. Greba (11) slui da se
traka oisti od nalepljenog materijala.

Sl. 1.1 Trakasti transporter

Traka se zatee na taj nain, to se osovina bubnja posebnim zavrtnjima moe
pomjerati prema potrebi ili je pak potrebno opteretiti tegovima odreene mase koji
omoguavaju zatezanje.
U praksi postoje mnogi tipovi trakastih transportera, pa ih moemo klasifikovati na
nekoliko naina:
a).
b).

po obliku trake: ravna ili oluasta;

po tipu trake: sa gumiranom, metalnom i armiranom trakom (sa ianom
mreom, metalnim ipkama ili drvenim letvama);
3|s tr a na

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

c).
d).
e).

po vrsti pogona: pogon na jedan ili oba bubnja, sa jednim bubnjem i

priteznim valjkom, sa jednim bubnjem i priteznom trakom;
po nainu sipanja materijala na transportnu traku : sa sipanjem materijala na
krajnjem bubnju i na rasponu izmeu dva bubnja;
po nainu skidanja materijala sa transportne trake: sa plunim skidaima
materijala, sa specijalnim kolicima za skidanje materijala.

Za pravilan rad trakastog transportera bitna je ravnomjerna optereenost transportne trake.

Ugao nagiba trake treba da bude za 10o manji od ugla klizanja materijala koji se
transportuje po traci, kada se ona ne kree:
Tabela 1 - Dozvoljeni najvei nagib glatke trake oluastog oblika
Vrsta materijala
Ugalj oraast,
antracit
Koks drobljeni i
prosijan
Ugalj sortirani,
drobljeni kamen,
sortirani koks
Ruda u krupnim
komadima
Zrno (penica,
kukuruz itd)
Cement
Sitan sortirani
ugalj

Ugao nagiba u
stepenima

Vrsta materijala

Ugao nagiba u
stepenima

17

Vlana ljaka
kamenog uglja

22

17

Suhi pijesak

24

18

Drobljena ruda

25

18

Vlaan pijesak

27

20
20
20-22

Ugljena praina
Komadni teret
Briketi

28
20
12

Pri ravnomjernom napajanju trake sa materijalom ugao nagiba transportera moe

biti blizu ugla trenja materijala o traku. Poveanje ugla nagiba transportne trake povlai za
sobom izradu specijalne vrste traka sa poprenim rebrima. Ugao nagiba transportera sa
ovakvim trakama se penje i do 60o.
Kapaciteti trakastih transportera koji transportuju rasipne materijale dostiu
vrijednosti i nekoliko stotina tona na as, a u specijalnim sluajevima i do 1000t/h. Treba
imati u vidu da duina transportera moe biti i vie od 500m, a sama duina transportera,
obino se ograniava jainom transportne trake.
Profil transportne trake zavisi od konstrukcije (profila) noseih valjaka. Da bi se
4|s tr a na

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

sprijeilo rasipanje sitnozrnastog materijala traka se obino izvodi kao oluasta. Ovo se
postie na taj nain to se valjci postave pod nagibom (koso).Bez obzira na sloenost
konstrukcije, oluast profil trake obezbjeuje vei kapacitet transporta materijala i to pri
jednakoj irini sa ravnom trakom.Transportna traka treba da je dovoljno elastina i otporna
na habanje i udare koji nastaju u transportu. Kao takva se izrauje iz nekoliko slojeva
tekstilnih vlakna sjedinjenih meusobno vulkanizovanom gumom. Traka je, sa obadvije
strane, pokrivena slojevima gume u svrhu zatite od habanja i raznih mehanikih oteenja.
Doziranje se obino izvodi pomou punih transportera, rotacionih
dodavaa ili preko oluka i levkova po kojima se sputaju komadasti ili sitnozrnasti materijali.
Zadatak oluka je da se usmerava materijal na traku i da uz to spreava udare. Pri tome se
oluk postavlja po takvim uglom da se brzina materijala koji klizi ka traci priblii brzini trake, u
cilju smanjenja njenog habanja.
Skidanje materijala sa trake vri se na nekoliko naina: pomou ploa- skidaa, pomou
bonih valjaka i pomou istovarnih kolica.
REDLERI
Redler ili grabuljasti transporter je prikazan na sl. 1.3. Sastoji se iz nepokretnog
korita (oluka) (1) koje je uvreno na noseoj konstrukciji (2) transportera i vunih lanaca
sa tokovima (3) koji nose izmeu sebe grabulje ili lopatice za potiskivanje materijala u
lebu. Lopatice (4) potiskuju a (4') se vraaju.

Sl. 1.3 Redler transporter

5|s tr a na

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

Radna strana transportera moe da bude gornja ili donja, meutim treba imati u vidu da je
sipanje materijala iz transportera znatno lake ako je radna strana donja.
Pri kretanju uzdu lijeba, grabulje ne bi trebalo da mijenjaju svoj poloaj
uslijed djelovanja sila otpora pri guranju materijala. Iz tog razloga bira se odreena veliina
koraka i veliina grabulja, kako se materijal ne bi gomilao izmeu njih. Pored radnih lebova
pravougaonog oblika postoje i sa kosim stranama, koji imaju prednost u tome to se stvaraju
mnogo manji otpori pri kretanju materijala (i do 20%). Poto se kod ovih transportera
materijal prenosi klizanjem po nepokretnom koritu, to su potronja energije i habanje
lebova vei nego kod trakastih transportera.
Osnovne mane redlera u odnosu na trakaste i ploaste transportere su: vea
potronja energije, mogunost drobljenja transportovanog materijala i habanje lebova.
Meutim redleri imaju i svoje prednosti koje se ogledaju u: mogunosti istovara materijala na
eljenom mestu, manja im je teina i cena nego ploastih transportera, i mogu zahvatati
materijal iz gomile to je u nekim sluajevima veoma vano.
Kapacitet redlera se kree od 100 150t/h a duina na koju se materijal
transportuje ne prelazi 50 60m.
ELEVATORI
Elevatori su maine neprekidnog transporta koji slue za prenos sitnozrnastog i
komadastog materijala, i to kako u vertikalnom pravcu tako i u kosom prema horizontali. U
ovom drugom sluaju ugao varira u intervalu od 60o do 75o.
Na sl.1.4 dat je jedan elevator kofiar koji se sastoji iz vunog organa-trake (1) na
koju se privruju kofice (2), gornje remenice (3), donje remenice (4). Radni organ
elevatora je obloen oklopom od lima, koji se sastoji iz gornjeg dela glave (5), srednjeg
dela-elevatorskih cijevi (6) i donjeg dela-noge (7). Za pogon radnog organa slui
mehanizam koji se sastoji iz motoreduktora (8) i spojnice (9) koja povezuje motoreduktor sa
vratilom gornje remenice. Vratilo je snabdjeveno konicom (10) radi obezbeenja
optereenog kraka radnog organa od vraanja pri zaustavljanju motora, ukoliko nije
predvien samokoei motoreduktor.
Tehnoloki proces transportovanja elevatorima, sastoji se u sledeem: Materijal se
na donjem delu optereenog kraka transportne trake izruuje preko ljevkastog otvora A u
kofice, ili kofice zahvataju ve nasuti materijal preko otvora B, iz donjeg dela oklopa. Posle
zahvatanja, materijal se die zajedno sa koficama vertikalno, te prelazei preko gornje
remenice kofice se izvru i istresaju materijal kroz lijevak C. Pranjenje se vri pomou
centrifugalne sile, koja dolazi do izraaja usled breg okretanja kofice oko gornje remenice.
Materijal tako ispada iz kofice, u obliku kosog hica, kada kofica pree gornju ivicu gornje
remenice i pada u izlazni levak C. Da bi povraaj materijala, a time i lom zrna sveo na
najmanju moguu meru, ugraen je pomini uber D.
6|s tr a na

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

Zbog dejstva centrifugalne sile i uestalih udara zrnaste mase, u stranicu E, i ona je
izvedena kao dvostruka, tako da se unutranja stranica moe povremeno zameniti. Elevatori
su snabdeveni dubokim koficama kao radnim organima, kada se koriste za transport
zrnastih materijala, a poludubokim koficama kada se koriste za transport branastih
materijala.
Elevatori se dijele na nekoliko grupa:
po vrsti konstrukcije na vertikalne i kose;
po vrsti vunog elementa na trakaste i lanaste;
po brzini kretanja kofica na brzohodne i sporohodne;
po rasporedu kofica.
Zajedno sa trakastim transporterima, elevatori su najee primenjivani ureaji
neprekidnog transporta. U poreenju sa drugim ureajima elevatori zauzimaju manji prostor.

Sl. 1.4. Elevator kofiar

7|s tr a na

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

KONVEJERI
Konvejeri slue za transport materijala u vertikalnom i horizontalnom pravcu, pri
emu je kretanje omogueno tokiima na vunim lancima.
Konvejeri se mogu podijeliti na one koji prenose sitnozrnaste materijale i na visee
konvejere koji su sastavni dio nekog proizvodnog procesa i koji ine odvojenu grupu,
mada i oni slue za transport materijala.Prilikom transporta sitnozrnastog (rasipnog)
materijala u upotrebi su kofiasti konvejeri sa okretnim koficama, i kofiasti konvejeri sa
neokretnim koficama. Glavna prednost kofiastih konvejera je u tome to mogu da prenose
sitnozrnasti materijal u vie pravaca bez pretovarivanja. Okretne kofice imaju prednost
to je potrebna manja snaga za utovar i istovar i za transport, i to manje drobe materijal.
Na slici 1.5, dat je jedan kofiasti konvejer sa okretnim koficama. Materijal se
prenosi u koficama kako na vertikalnom tako i na horizontalnom putu, pri emu se kretanje
omoguuje tokiima ugraenim na vunim lancima. Kofice su zglobno vezane obinim
lancima, tako da se kreu paralelno same sebi u svim delovima konvejera. Kofice sa
materijalom se obino prazne u gornjem horizontalnom delu staze i to okretanjem pomou
posebnih, za tu svrhu odreenih savijenih ina.

Sl. 1.5. Kofiasti konvejer sa okretnim koficama

Prema uzajamnom poloaju kofica na vunom elementu ovi konvejeri se dele
na; konvejere sa zbijenim koficama - vezanim neposredno jedna uz drugu, tako da ne
postoji razmak izmeu kofica, i konvejere kod kojih postoji odreeno rastojanje izmeu
kofica.Ovi tipovi transportera se meusobno razlikuju po nainu utovara
materijala. Prvi tip zahtjeva padanje materijala i zasipanje kofica neprekidnim tokom, dok
drugi zahteva doziranje materijala i njegovo sipanje u koficama u odreenim koliinama.
to se tie pogona konvejera, on se postavlja u njegovom gornjem dijelu, na
8|s tr a na

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

jednom od graninih mjesta; zatezni ureaj se ugrauje na jednom od donjih vorova

konvejera.
Glavna prednost kofiastih konvejera je to mogu da prenose rasipne materijale u
vie pravaca bez pretovarivanja. Kao jedna od prednosti nad konvejerima sa neokretnim
koficama je i ta da troe manje snage za transport usled manjih otpora, i to manje drobe
materijal. Meutim, mana im je u teem i komplikovanijem punjenju kofica materijalom.
Visei konvejeri nalaze svoju najveu primjenu u fabrikama gdje se proizvode
dijelovi u serijskoj proizvodnji, odnosno pomou ovih konvejera prenose se komadni tereti
koji su postavljeni na nosae. Njihova prednost je u tome to se mogu primeniti za
najrazliitiju putanju kretanja materijala. Ovom vrsto konvejera esto se povezuju i po
nekoliko odelenja jedne fabrike, prelazei i spratove ponekad.
ZAVOJNI TRANSPORTERI
Zavojni transporteri (puni transporteri) (sl. 1.6) se primenjuju za transport rasutog
materijala na manja odstojanja, a najvie do 30m. Transportna linija je veinom
horizontalna, ali je mogue racionalno ostvariti i kosi transport ovim transporterima.
Domen primjene ovih transportera, s obzirom na osobine tereta je dosta ogranien. Nisu
pogodni za grube materijale krupnih komada, kao ni za one koji se lako drobe, niti za
lijepljive ili za materijale koji se grudvaju. Najpogodniji za transport su sitnozrnasti i branasti
materijali. Transport pomou puastih transportera predstavlja ravnomeran priliv materijala,
a to znai ravnomjeran tok transporta du cijele transportne linije. Ovaj transporter ne
podnosi preoptereenje jer nastaje zaguivanje na pojedinim mjestima unutar transportne
cijevi, a posebno na mjestima gde se nalaze srednji leajevi. To su maine sa velikim
mogunostima primene a sve u zavisnosti od vrste materijala koji se transportuje.
Zavojni transporter se sastoji iz polukrune cijevi (1), spirale pua (2) i pogonskog
dela (3). U cijevi se nalaze srednji leaji (4) koji nose osovinu pua. Jedan od krajnjih
leaja (5) je eoni, koji preuzima na sebe aksijalnu silu pua.
Zavisno od smjera transporta kretanje materijala u polukrunoj cijevi ostvaruje
se okretanjem spirale pua, koja je pogonjena od motora preko zupastog, punog,
lananog ili remenskog prenosa. Remenski prenos se primenjuje kod kraih
transportera i sa prenikom pua do 300mm. Kod veih transportera primenjuju se
zupasti prenosi.
Transportovani materijal vri translatorno kretanje kliui unutar
polukrune cijevi transportera pogonjen od spirale pua. Teina materijala i malo trenje
izmeu zidova cijevi i materijala, spreava okretanje materijala zajedno sa spiralom pua.
Dobre osobine ovih transportera su u: jednostavnoj konstrukciji, lakom odravanju i relativno
malim dimenzijama, to znai da ne zahtevaju puno prostora. S obzirom da se polukruna
cev moe dobro zaptiti, ovi transporteri su pogodni za transport branastog materijala kao i
materijala sa visokim temperaturama, ili sa neprijatnim i kodljivim mirisom. Sem napred
iznetog, dobra osobina ovih transportera je i u tome to se dovoenje kao i odvoenje
materijala moe vriti na vie mesta du itave transportne linije uz primenu odgovarajuih
otvora i zatvaraa
9|s tr a na

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

Kao nedostaci ovih transportera mogu se uzeti veliko tranje izmeu materijala i
spirale pua kao i zidova polukrune cijevi, znatna potronja energije, brzo habanje spirale
pua i polukrune cijevi iz napred navedenih razloga, kao i drobljenje materijala. Iz ovih
razloga se puni transporteri primenjuju za kratka transportovanja kao hranitelji drugih
pretovarno-transportnih maina bilo na poetku ili u meutransportu.
Materijal izrade zavojnog transportera je elini lim i elini profil a manjim
delom elini liv. Zavojnica pua se izrauje iz elinog lima izvlaenjem kao spirala ili kao
segment. Pogon transportera moe biti direktan ili pod uglom u zavisnosti mogunosti
postavljanja transportera.
Kapacitet zavojnih transportera iznosi od 20 40 m3/h, dok se pri veim
dimenzijama same zavojnice dostie i 100 m3/h.
Po nainu konstrukcije zavojnice transporteri mogu biti :
sa punom zavojnicom ,
sa trakastom zavojnicom,
sa profilisanom zavojnicom i,
sa lopatastom zavojnicom .

Transportna zavojnica se sastoji iz osovine na koju su privareni elini zavojci

koji su izraeni od odvojenih, presovanih delova debljine 3 - 6mm.
Za grube materijale, koji habaju delove transportera, zavojnice se izrauju iz
odvojenih sekcija od livenog gvoa.

Sl. 1.6. Zavojni transporter

10 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

Na sl.1.8. prikazan je puni transporter sa prikljucima za punjenje.

Sl.1.8. Puni transporter sa prikljucima za punjenje

INERCIJALNI TRANSPORTERI
Za transport rasipnih materijala i dodavanje materijala drugim transportnim
aparatima, koriste se inercijalni transpotreri. Ukoliko prenose materijal ukoso navie,
kapacitet im jako opada. Kod ovih transportera usljed pojave oscilacija, udara i trenja
materijala koji se prenosi, dolazi do izraaja inercija to vodi kretanju materijala unapred.
Osnovni dio je lijeb (sl. 1.9), koji se kree oscilatorno. Pri kretanju lijeba
unapred, usled pojave athezione sile i materijal se kree zajedno sa njim, dok u
povratku leba nastaje klizanje materijala jer je tada atheziona sila mala. ........... Transporteri
sa oscilatornim kretanjem leba se dele u dve grupe:
1. sa stalnom silom trenja (1.9a);
2. sa promenljivom silom trenja (1.9b).
11 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

b)

Sl. 1.9. Inercijalni transporteri

lijeb transportera sa stalnom silom trenja se kree oscilatorno, pri emu gradi
nesimetrian dijagram brzina. Pri kretanju leba unapred usled pojave sile trenja i materijal
se kree unapred pri emu se brzina poveava ravnomerno i blago. Na kraju hoda leba,
brzina leba se smanjuje, a materijal zbog inercije nastavlja svoje kretanje. Kada se leb
kree unazad njegova brzina naglo raste, i materijal po inerciji nastavlja da se klie kao i na
kraju prethodnog perioda, sve dok pri kraju povratnog hoda brzina leba ne opadne, i
materijal ne pone da se kree opet sa lebom. Ovakav nain kretanja se postie primenom
krivajnog mehanizma.
VALJKASTI TRANSPORTERI
Za prenoenje tekih komadnih tereta na horizontalnim ili blago nagnutim
dionicama, koriste se valjkasti transporteri. Valjkasti transporteri mogu biti sa sopstvenim
pogonom ili bez njega. U prvom sluaju valjci dobijaju okretanje od motora i
trenjem saoptavaju translatorno kretanje materijalu koji se nalazi na transporteru, kao na
sl.1.10.

12 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

a)

b)

Sl.1.10. Valjkasti transporter

Kod valjkastih transportera koji nemaju sopstveni pogon, teret se kree ili pomou
vunog lanca, ili runo, ali i pod uticajem sopstvene teine. Mogunost samostalnog
kretanja materijala zahteva nagnutost transportera za vie od 1.5 3%. Teret treba da se
oslanja na najmanje dva valjka pri emu korak treba da bude 1/3 do 1/4 duine tereta.
Na sl.1.11 prikazane su mogue izrade valjkastih transportera, a prikazane
su i eme ugradnje valjaka u noseu konstrukciju izraenu od valjanih profila.

Sl.1.11. Valjkasti transporter u zavisnosti od mesnih uslova

13 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

HIDRAULINI TRANSPORT
Pod hidraulinim transportom se podrazumjeva transport usitnjenog materijala
tenim fluidom (voda ili sl.). Danas se hidraulino transportuje uglavnom pijesak,
ljunak, krenjak, pepeo, ljaka, ugalj i sve vrste ruda, njihovih jalovina i drugo. Kao poetak
ozbiljnijeg korienja hidraulinog transporta uzima se 1900. godina u SAD za transport
fosfatne rude na Floridi. Tek posle 1950. godine, kada su stvorene i strujne maine visokog
pritiska, mogao je i hidraulini transport bre da se razvija i da u pogledu duine cevovoda
praktino bude neogranien. Pun razvoj hidraulinog transporta uglavnom se vezuje za
1957.-u godinu kada je u SAD puten u pogon cevovod za transport mlevenog uglja od
rudnika u Kadizu (Cadis) do termoelektrane u Klivelendu (Cleveland). Ovaj cevovod je
duine 172km, prenika 254mm i ima ukupno tri pumpne stanice.
UREAJI HIDRAULINOG TRANSPORTA
Pored cjevovoda u ureaje hidraulinog transporta spada i oprema za pravljenje
mjeavine estica materijala i vode, uvodnici usitnjenog materijala u vodenu struju, oprema
za odvajanje materijala od vode na kraju transporta i strujne maine koje odavajui vid
energije pretvaraju u strujnu energiju transportovane meavine.
PUMPE ZA MJEAVINU
Hidraulini transport usitnjenih materijala vri se centrifugalnim i klipnim pumpama.
Klipne pumpe se koriste za hidraulini transport suspenzija i sitnih materijala u vidu
nehomogene mjeavine. Koriste se za transport na vea rastojanja, jer se njima moe
ostvariti vei pritisak koji je potreban za savlaivanje otpora strujanja za vrme transporta.
Dobra strana klipnih pumpi je i ta to one daju konstantan protok bez obzira na
promjenu pritiska u cjevovodu, ukoliko je instalisana snaga dovoljna. One imaju vei
stepen korisnosti od centrifugalnih pumpi. Mane koje imaju klipne pumpe su pojava
habanja klipa, cilindra i ventila, osetljivost na hidraulini udar i najzad njihova cena i vei
pogonski trokovi kod kraih cevovoda.
Centrifugalne pumpe se primenjuju za transport krupnijih materijala u veim
koliinama i za manja rastojanja. Projektuju i izrauju se kao pumpe za meavinu i kao
pumpe za istu vodu. U prvom sluaju, one iz rezervoara usisavaju pripremljenu meavinu
koju, zatim, potiskuju kroz cevovod do odredita (sl. 1.12).

14 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

m1

m2

P
+

L,
mm

Sl. 1.12. Sistem sa pumpom za mjeavinu

Oigledno u ovom sluaju mjeavina usitnjenog materijala i vode prolazi kroz
pumpu, haba njene okvaene povrine i oteava zaptivanje prostora izmeu pokretnih
delova. Samo habanje se donekle smanjuje izradom odgovarajuih dijelova od vrlo
tvrdog materijala ili se potpuno izbjegava oblaganjem tvrdom gumom svih okvaenih
povrina pumpe. Zaptivanje se obavlja ubacivanjem iste vode posebnom pumpom u
zaptivna mjesta. Ovakav nain reavanja problema je prema tome mogu, ali se uvek
postavlja pitanje ekonomske raunice. Iz tog razloga sve se vie ide na reenje
transporta pumpama za istu vodu, uvoenjem usitnjenog materijala u cevovod iza pumpe
(sl. 1.13). U ovom sluaju uvoenje usitnjenog materijal u cjevovod iza pumpe nije uvijek
lako, naroito kada u njemu vlada visok pritisak diktiran samim transportom. Uvoenje
usitnjenog materijala u cjevovod pod pritiskom obavlja se pomou sektorskih i
komornih dozatora i pomou ejektora.

ms
mt

L,D

+
mm
Sl. 1.13. Sistem sa pumpom za vodu
15 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

Da bi se izbjeglo habanje i smanjili problemi oko zaptivanja kod pumpi za mjeavine

i iskoristile dobre strane kod pumpi za vodu ( vei stepen korisnosti i lake zaptivanje) u
poslednje vrijeme se sve vie koriste kombinovani sistemi transporta koristei osobine obe
pumpe. U ovom sluaju pumpa za mjeavinu ubacuje mjeavinu u cjevovod, koju potom
pumpa za istu vodu potiskuje u potisni cevovod radi transporta.
Ovo rjeenje se veoma esto koristi za hidraulini transport pepela i ljake jer su ovi
materijali poznati kao veoma abrazivni.
PNEUMOHIDRAULINI LIFT
Pneumohidraulini lift predstavlja jedna cijev konstanstnog presjeka, koja je
uronjena u rezervoar sa tenou ili sa meavinom tenosti i usitnjenog materijala i u koju
se na odreenoj dubini ubrizgava gas pod pritiskom p1 u to veem broju mehuria (sl.
1.14).

Sl. 1.14. Pneumohidraulini lift

Mjehurii gasa kreu se vertikalno navie, odnosno izronjavaju, pod dejstvom
Arhimedove sile, povlaei za sobom tenost silom trenja, a ova, opet silom trenja, estice
usitnjenog materijala ka izlaznom presjeku 2-2. Prema tome gas je ovom prilikom obavio
vertikalni transport tenosti ili meavine tenosti i usitnjenog materijala. Pneumohidraulini
lift ima primenu u crpljenju vode iz bunara i sirove nafte iz buotinskih leita sa
nedovoljnim pritiskom, za transport pepela i ljake od kotlova do deponije, za podizanje
16 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

peska i ljunka sa dna reka prilikom bagerisanja, za transport eerne repe u fabrikama
eera za vreme pranja itd.
Iako mu je stepen korisnosti relativno nizak (0.15-0.45) pneumohidraulini lift se
esto upotrebljava jer je proste izrade, nema pokretnih delova, nije osetljiv na habanje, jeftin
je itd. Najvie se upotrebljava za podizanje meavine pepela, ljake i vode do ulaza i kosi
cevovod radi transportovanja do deponije.
EJEKTORI
Ejektori su ureaji koji slue za stvaranje strujne energije radi transporta neke
tenosti ili mjeavine tenosti i usitnjenog materijala. Nemaju pokretnih delova i prave
se od krunih i konusnih cijevi spojenih po odreenom redosledu. Na sl.1.15 prikazana su
dva tipa ejektora sa potrebnim oznakama.
a)

b)

Sl. 1.15. Ejektori

Kroz mlaznik M istie radni fluid velikom brzinom, koji silom trenja na graninoj
povrini mlaza povlai za sobom usisavani fluid ili meavinu usitnjenog materijala i fluida, da
bi se u komori za meanje KM izvrila potpuna homogenizacija. U difuzoru se ova meavina
usporava da bi se na kraju difuzora ostvario onaj pritisak koji je potreban za transport
meavine kroz cevovod na koji je ejektor prikljuen.

17 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

2. MAINE I UREAJI PNEUMATSKOG TRANSPORTA

Uvoenjem savremenih sredstava transporta u svim granama privrede, a naroito, u
onim gde transport znatno uestvuje u procesu proizvodnje, rjeava se jedan od vanih
uslova unapreenja procesa proizvodnje.U namjeri da se kompletiraju saznanja i koriste
najvia dostignua tehnike u program ove knjige uvrtene su i osnovne maine i ureaji za
pneumatski transport rasutog materijala.
Primjena ureaja za pneumatski transport je vrlo iroka. Primjenjuje se u svim
sluajevima transportovanja branastog, zrnastog ili
materijala u rasutom
stanju.Transport se moe obaviti horizontalno, vertikalno ili kombinovano. Veliina maina i
ureaja za pneumatski transport zavisi od kapaciteta
transporta i vrste materijala.
Osnovne prednosti pneumatskog transportovanja materijala u poreenju sa drugim
vrstama transporta su:
1. Manja investiciona ulaganja nego za mehaniki ureaj transporta.
2. Siguran rad i mogunost ostvarenja visokog stepena automatizacije procesa.
3. Potreban je mali prostor za smjetaj i ugradnju, jer se materijal prenosi
cjevovodom malog prenika.
4. Obezbeuje iste i higijenske uslove rada, ne zagauje okolinu. Zbog hermetinosti
cevnih vodova neznatno je stvaranje praine i mali gubici materijala pri transportovanju.
5. Lako rukovanje i jednostavno odravanje.
6. Mogunost uzimanja materijala na nekoliko mesta utovara, kao i mogunost istovara
materijala na raznim mestima.
7. Mogunost postizanja velikog kapaciteta, i do 300t/h.
8. Mogunost obavljanja nekih tehnolokih procesa sa transportovanjem, kao npr.
usisavanje sitnih frakcija iz mlinova.
9. Dodatne funkcije kao to su: hlaenje, grijanje i suenje.
Nedostaci pneumatskog transporta:
1. Visoka potronja energije, koja je oko 10 puta vea u odnosu na potronju mehanikih
transportera.
2. Poveano habanje delova instalacije (koljena i sl.).
3. Neophodnost efikasnog ienja vazduha, u cilju spreavanja zagaenja okoline.
4. Kod poviene vlanosti materijala izaziva njegovo slepljivanje na kritinim mestima
(kolena) i naruava optimalan rad ureaja.
Navedene prednosti u odnosu na nedostatke, stavljaju pneumatski transport na
prioritetno mesto primjene u transportu materijala.

18 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

PNEUMATSKI TRANSPORTERI
Jedno od najprimenjenijih tehnika u manipulaciji materijalima u industriji je transport
materijala suspendovanog u vazdunoj struji u horizontalnim i vertikalnim
cjevovodima, rastojanja od nekoliko metara do nekoliko desetina metara.
Mogu se transportovati materijali od fino prakastih, preko paleta od 6mm, do
nasipne gustine vie od 1500 kg/m3.
Kapacitet sistema pneumatskog transporta zavisi od:
1. zapreminske mase proizvoda i veliine estica i oblika u izvesnoj meri,
2. sadraja energije transportovanog vazduha u celokupnom sistemu,
3. prenika transportne linije i
4. ekvivalentne duine transportne linije.
Minimalni kapacitet postie se kad je pritisak transportovanog vazduha taman
dovoljan da prenese proizvod kroz liniju bez zaustavljanja. Da bi se sprijeilo takvo
zaustavljanje, potrebno je obezbediti dodatno poveanje pritiska vazduha, tako da postoji
faktor sigurnosti.Optimalni sistem pneumatskog transporta je onaj, koji kroz operativnu
primenu otplati sve projektovane parametre iznad potrebnog minimuma u okviru kriterijuma
za povraaj investicije, utvrenim od strane investitora.Kompletna tehnika pomo koju
nude isporuioci maina i oprema dovela je do trenda rasta nabavke kompletnih sistema
pneumatskog transporta i primene u industriji.
Ovde je dato nekoliko tipinih sistema pneumatskog transporta u funkciji
ekonominog iznalaenja reenja (slika 2.1 i 2.2).
VRSTE SISTEMA
Uopteno pneumatski transporteri se klasifikuju u etiri osnovna tipa:
- Pod pritiskom,
-Vakuum,
- Kombinacija pritiska i vakuuma i
- Fluidni sistemi.
U sistemu pod pritiskom (sl. 2.1), materijal se uvodi - isputa u struju vazduha
posrestvom rotacionog dodavaa. Brzina toka vazduha odreuje materijal u suspenziji sve
dok materijal ne stigne do sabirnog bunkera, gde se razdvaja od vazduha vazdunim
filterom ili ciklonskim separatorom. Sistemi pod pritiskom koriste se za materijale u
slobodnom toku skoro svih veliina estica do 6mm paleta, sa potrebnim kapacitetom
preko 10000 kg/h i gde je gubitak pritiska kroz sistem oko 0.4 bar. Ovakvi sistemi efikasno
se koriste tamo gde se iz jednog izvora napaja nekoliko prijemnih mesta - potroaa.
Vazduh za transport se obezbeuje duvaljkama.
19 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

Sl. 2.1. Sistem pneumatskog transporta pod pritiskom

Vakuum sistemi (sl. 2.2a i 2.2b) karakteristini su po kretanju materijala u
vazdunom toku pritiska koji je nii od atmosferskog. Prednosti ovog sistema su da se sva
energija pumpanja koristi za pokretanje materijala, a materijal se moe usisati u
transportni cevovod bez pomoi rotacionog dodavaa ili slinog elementa za zaptivanje
izmeu silosa za skladitenje i transportnog cevovoda.Materijal se transportuje suspendovan
u vazdunom toku dok ne stigne do prijemnika. Tada ciklonski separator ili filter razdvaja
materijal od vazduha, koji prolazi kroz separator i filter na usisnoj strani te nakon toga vri
potisno dejstvo. Vakuum sistemi se koriste na mestima gde kapacitet ne prelazi priblino
7000kg/h a ekvivalentna duina cevovoda je manja od 300m. Od posebnog znaaja su
vakuum sistemi projektovani za kapacitete ispod 450kg/h i koriste se za materijale na
kratkim rastojanjima od bunkera za skladitenje do procesnih ureaja hemijske pripreme.
Ova vrsta transporta nalazi sve veu primJenu u radu sa branastim i prakastim
materijalima u prehrambenoj industriji.

Sl. 2.2a. Vakum sistem pneumatskog transporta

20 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

Sl. 2.2b. Vakum sistem pneumatskog transporta

Sistem pritisak - vakuum (sl. 2.3) predstavlja kombinaciju obadvije metode.
Vakuum se koristi za povlaenje materijala u transporter, pomjeranjem na kratkom
rastojanju od ciklon separatora, izdvojeni vazduh iz ciklona separatora filtrira se, a nakon
toga uz pomo duvaljke vri se potisno dejstvo materijala kroz cjevovod.

Sl. 2.3. Transportni sistem: vakuum-pritisak

21 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

Fluidni sistemi
Uopteno transportuju prethodno fluidizovane, fino razdvojene materijale
na kratkim rastojanjima. Posebna prednost fluidnog sistema je u primeni na silosima
sa skoro horizontalnim dnom. Fluidizovanje se postie putem komore u kojoj vazduh prolazi
kroz poroznu plou - pregradu koja formira dno transportera na koju se dovodi materijal za
transport. Kako vazduh prolazi kroz poroznu plou, svaka estica je okruena slojem
vazduha (sl.2.4).

Sl. 2.4. Sistem transporta u fluidizovanom sloju

U momentu izvoenja fluidizacije materijal dobije osobine fluidnog toka i poinje da
slobodno tee u pravcu pada korita transportera. Pravac korita transportera postavlja se sa
padom 2o -5o, u smeru transportera.
Za transport cementa primenjuje se nagib od 4%, a potronja vazduha iznosi do
1.5m3/min po kvadratnom metru porozne ploe, nadpritisak vazduha iznosi do
0.04 bar, irina kliznog kanala izvodi se u granicama od 125-500 mm a pri tome se postie
protok od 20-120 m3/h. Na duini kanala od 10-40 m snaga elektomotora na ventilatoru
iznosi 0.75-4.0 kW.

22 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

CIKLONSKI SEPARATORI
Za separaciju materijala iz suspenzije sa vazduhom najee koritena
oprema su ciklonski separatori. Gas ulazi u cilindrinu ili konusnu komoru
tangencijalno, a izlazi kroz cenrtalni otvor (sl. 2.5).

Sl. 2.5. Proporcije mera ciklona

Prema tome, ciklon je komora u kojoj se vri taloenje usljed djelovanja
centrifugalnih sila. Pri normalnim uslovima rada ciklona, centrifugalna sila odvajanja ili
ubrzanja moe imati veliinu i do pet puta veu od gravitacionog ubrzanja. Prema svojoj
efikasnosti i nainu dejstva ciklonski separatori nude jedno od najjeftinijih naina sabiranja
materijala; praine sa gledita eksploatacije i ulaganja.
Cikloni se primenjuju za razdvajanje vrstih materijala i tenosti od gasova i vrstih
materijala od tenosti. Za razdvajanje vrstih materijala od gasova, primenjuju se cikloni kod
estica preko 5 m prenika. Za estice krupnoe preko
200 m mogu se koristiti cikloni ili gravitacione komore za taloenje, koje su manje podlone
abraziji.
Spiralna brzina u ciklonu moe dostii vrednost nekoliko puta veu od prosene
brzine ulaznog gasa. U idealnom sluaju bez trenja estice o zidove ciklona je n=1
1.5. Na osnovu rezultata merenja (Shepherd and Lapple Eng. Chem. 1940) pokazano
je da n moe imati raspon od 0.5 0.7 u velikom delu prenika ciklona.
Mada brzina dostie nulu kod zida, merenje brzine u tankom graninom
23 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

sloju pomou Pitoove cijevi pokazuje relativno velike tangencijalne brzine (kako je
prikazano na sl. 2.6 i 2.7).

Sl.2.6

Sl. 2.7

Sl. 2.6. Promena tangencijalne i radijalne brzine na razliitim presecima ciklona

Sl. 2.7. Tipski ciklon sa dodatnim sabirkom praine
Cikloni su jednako efikasni ukoliko rade na potisnoj ili usisnoj strani ventilatora,
ukoliko je prijemnik praine nepropustan za vazduh. Najvei uzrok slabog rada ciklona je
proputanje vazduha i izlaz praine. Proputanje vazduha na ciklonu ima za rezultat pad
efikasnosti odvajanja, posebno fine praine. Za ciklon pod pritiskom, nedopustivo je
proputanje vazduha, pre svega zbog stvaranja lokalne praine.

24 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

VREASTI FILTERI
Na sl.2.11, data je silosna izvedba vreastog filtra sa dobrim iskoritenjem i
filtracijom, kao i sa stalno visokim stepenom izdvajanja pri konstantnom otporu filtera. Ovi
filteri koriste se u sistemu pneumatskog transporta sa nadpritiskom ili sa vakuumom.
Filtracione vree su u obliku xepova i zauzimaju mali prostor.

Mode
l

VENTIL
ATOR
mot
or
kW

Dimenzije

Teina

Sl. 2.11. Vreasti filter

Inspekcioni pregled i upravljanje izvode se na strani istog gasa.
Elektronski regulacioni ureaj za protiv-strujno ienje vrea izveden je u kompaktnoj
izradi.

25 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

Na sl. 2.13 prikazan je vreasti filter sa filterskim maramama cilindrinog oblika.

Koristi se za otkanjanje estica praine iz meavine praina-gas.

Sl. 2.13. Vreasti filter sa filterskim maramama cilin. Oblika

Okruglo filtarsko kuite omoguava prvu separaciju putem centrifugalnih sila.
Naknadna filtracija kroz filter maramu isti vazduh u velikoj meri zadovoljavajui sve propise
za ouvanje okoline. Osobine ovakvih filtera:
Pad pritiska:
-vakuum do 0.25bar
-nadpritisak do 0.05bar.
Sistem za ienje - otresanje vrea sa visokoefikasnim ienjem troi:
0.035 0.04 m3/vrei x (broj otresanja).
26 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

Ovi filteri rade efikasno ak i pri velikim optereenjima, omoguavaju

maksimalno ienje filtarskih vrea i daju visok stepen istoe vazduha.
Faktori koji odreuju optereenje filtera:
Maksimalno optereenje je 9m3/m2min sa duinom vree od 2.4m.
Faktori koji utiu na optereenje filtera:
-veliina estica,
-pneumatski sistem aspiracije,
-fiziko svojstvo praine,
-koncentracija praine u netretiranom vazduhu,
-elektrostatiko pranjenje.
CIKLON FILTER
Objedinjavanjem funkcije ciklonskog odvajanja i filtriranja vazduha dobijen je ureaj
koji istovremeno obavlja dve funkcije: odvajanje materijala od vazdune struje i
preiavanje vazduha.
Telo ciklon-filtera je cilindrinog oblika (sl. 2.14). Na glavi ima grupu
elektromagnetskih ventila za regulaciju dotoka komprimovanog vazduha kroz dizne za
uduvavanje (kroz venturijeve cijevi) u kojima se struja vazduha priblino podeava na brzinu
zvuka. Na venturi cijevi su privrene filterske vree sa zatitnom korpom.
ienje poliestarskih filter vrea obavlja se pritisnim vazduhom, u intervalima od 1
do 30 sekundi, a u zavisnosti od koliine praine. Pomou elektronskog ureaja regulie se
interval protivstrujnog otresanja vrea, tako to se otvara elektromagnetski ventil u glavi
odvajaa ciklon-filtera.
U srednjem delu ugraen je izmenljivi deo i u nekim sluajevima je snabdeven
zatitnom reetkom, na kojoj se privruje pokaziva nivoa. Ovakvi ciklon-filteri mogu da
podnesu veliko preoptereenje u radu, jer imaju sopstveni sistem ienja.

27 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

Sl. 2.14. Ciklon filter

28 |s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

3. VODOVODI
Pod vodovodima se ne podrazumevaju samo cevovodi za transport i distribuciju
vode potroaima ve i ureaji za zahvatanje vode na izvoritima, njeno preiavanje
i pripremu za upotrebu, pumpne stanice i ureaje za zatitu od hidraulinog udara,
rezervoari, vodotornjevi itd. Vodovodne instalacije se obino grade od cijevi krunog
presjeka i u njima se voda nalazi pod pritiskom da bi se obezbjedila planirana raspodjela
potroaima koji se nalaze na raznim geodezijskim visinama i zahtevaju razliite koloine
vode.
Vodovodne cijevi se izrauju od livenog gvoa, elika, mjeavine azbesta i
cementa, armiranog betona i plastiih masa (polietilen i polivinilhorid). Izbor vrste cijevi vri
se na osnovu hidraulikog i mehanikog prorauna, ekonomske raunice i sanitarnih uslova,
korozione agresivnosti terena i transportovane vode, uslova za eksploataciju vodovoda itd.
Cijevi od livenog gvoa koriste se za vodovode u kojima pritisak ne prelazi deset bara.
Zbog slabe elastinosti osetljive su na promenljive pritiske i esto pucaju za vreme
hidraulinih udara. Veoma su dugovene i lako se zaptivaju na mestima spajanja. Podlone
su koroziji ako nisu dobro zatiene odgovarajuim premazima koji se nanose na njihove
povrine jo za vreme izrade u fabrikama. eline ceijvi imaju veliku mehaniku vrstou i
elastinost i zbog toga se koriste za magistralne vodovode i uopte za vodovode visokog
pritiska. eline cijevi se koriste i onda kad vodovod mora da proe ispod eleznike
pruge ili puta, ili kad se polae u poroznom terenu i seizmoloki osetljivim podrujima. Veliki
nedostatak elinih je njihova osetljivost na koroziju. Obino se zatiuju premazima na
bazi bitumena i to za vreme polaganja u zemlju. Danas se mnogo radi na usavravanju
raznih postupaka za oblaganje elinih cijevi plastinim masama spolja i iznutra, ime
se spajaju dobre strane elinih i plastinih cijevi a odstranjuju njihove loe strane. Postoje i
propisi o zatiti metalnih vodovoda koji se polau u odnosu na posljedice koje bi nastupile
oteenjem cevovoda. Za vrijeme pucanja vodovodnih cijevi dolazo do velikih gubitaka vode
uz osetno smanjenje pritiska u mrezi. U poslednje vreme se duz magistralnih vodovoda
postavlja i katodna zatita. Vodovodi koji se pruaju du tramvajskih linija zatiuju se i od
lutajuih struja. Vrlo esto se metalni cevovodi uopte, koji bi bili ugroeni jakom korozijom,
zatiuju i na taj nain to se oni postavljaju u posebne cijevi od nemetala i tako polau u
zemlju. Za transport vode sa niskom vrednou pH faktora, kao i vode sa velikim sadrajem
kiseonika, ugljen-dioksida sulfata i hlorida, koriste se cijevi ija je unutranjost obloena
cementnom kouljicom debljine 3-6 mm.Plastine cijevi su mnogo lake od metalnih, slabije
provode toplotu, ne korodiraju i neosetljive su na lutajue struje, otporne su na kiseline i
baze, vrlo su glatke i imaju mali koeficijent trenja tako da se ova vrsta otpora moe skoro
zanemariti za vreme hidraulinog prorauna. Nedostatak im je to imaju vei
koeficijent linearnog irenja i malu otpornost na kidanje. Zato se cijevi koriste za vodovode
na seoskim terenima u kojima pritisak ne prelazi 5 bara. Izrauju se sa prenicima do 300
mm.

29 |s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

Armirano betonske cijevi praktino ne korodiraju i zbog toga se koriste za transport

agresivne vode. Nedostatak im je to imaju veliku masu zbog debelih zidova. Polau se i na
dubinama do 4 m. Zavisno od naina i kvaliteta izrade mogu da izdre pritiske i do
osamnaest bara. Tee se transportuju jer su osetljive na potrese i mehanike udare.
Azbestno-cementne cijevi takoe ne korodiraju, imaju glatke povrine i tanke zidove,
slabo provode toplotu. Osetljive su na mehanike udare i zbog toga zahtevaju posebno
rukovanje za vreme transporta i uvanja u skladitima. Izrauju se u duinama od 3-4 m od
mase koju ini 75-80% portland-cement i 25-20% azbestno vlakno. Spajaju se pomou
mufova napravljenih od iste mase kao i cijev, ili od livenog gvoa.

Slika 4.1 ema klasinog vodovoda

U literaturi o vodovodima mogu se sresti razne njihove podijele. Jedna od njih je,
na primer, da se vodovodi prema namjeni dijele na gradske i industrijske, u odnosu na
veliinu protoka i duinu cevovoda na magistralne i distribucione itd. Kad je visinska
razlika izmeu potroaa velika i kad su velike razlike u zahtevanim pritiscima, tada se
vodovod deli na zone ili sekcije. Na taj nain se izbegava preterano visok pritisak u celoj
mrei i energija za dizanje vode na velike visine. Svaka sekcija ima svoju nezavisnu mreu,
magistralni vodovod za napajanje mree, pumpnu stanicu i rezervoare.
Na slici 4.1, prikazan je klasian gradski vodovod sa tri razliita izvorita sirove vode. Na toj
slici brojevi oznaavaju: 1-ureaje za uzimanje sirove vode iz reke; 2- pomonu pumpnu
stanicu; 3-ureaje za preiavanje i obradu sirove vode; 4- rezervoare za istu vodu; 5glavne pumpne stanice; 6-rezervoare za odravanje stalnog pritiska u mrei i za
obezbeenje ravnomerne potronje vode; 7-ureaje za
uzimanje sirove vode iz jezera; 8-bunare sa pumpnom stanicom; 9-magistralne
vodovode za napajanje mree; 10-magistralnu vodovodnu mreu.

30 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

4.ZAKLJUAK
Maine i ureaji neprekidnog transporta veoma mnogo se primjenjuju u svim
podrujima privredne djelatnosti poev od administracije do rada u rudarstvu kako za transport
materijala tako i za prenos ljudi. Pored toga ovi ureaji mogu da rade nezavisno od nekog
proizvodnog procesa ili da su direktno ukljueni u njegovo odvijanje priemu je mogue
ostvariti visok stepen automatizacije ovakvih procesa uz znatno poveanje obima proizvodnje.
Osnovne prednosti maina i ureaja sa neprekidnim radom su:
veliki i postojan kapacitet koji ne zavisi od duine transportnog puta,
- mali trokovi po toni pretransportovanog materijala
ravnomjeran tok transportovanog materijala,
preteno stacionaran rad ureaja (rijetko zaustavljanje i pokretanje),
relativno mali gabariti i jednostavna ugradnja,
velika pouzdanost u radu i lako odravanje,
u toku transportovanja se mogu vriti odreene tehnoloke operacije (montaa,
bojenje, pranje).
Nedostaci ovih maina i ureaja su:
ograniena fleksibilnost,
uglavnom nisu pogodni za ostvarivanje prostorne trase,
pri nepotpunom korienju tehnikih parametara mala rentabilnost,
nepogodni su za transport tereta veih dimenzija i teine.

31 | s t r a n a

MATURSKI RAD TEMA: TRANSPORTNI UREAJI NEPREKIDNOG TRANSPORTA

5. LITERATURA
1 Zrni, .: Projektovanje fabrika, Mainski fakultet, Beograd, 1993.
2 Tolma, D.: Uvod u teoriju suenja sa primerima iz prakse, Tehniki fakultet
Mihajlo Pupin, Zrenjanin, 2007.
3 Zrni, ., Savi, D.: Simulacija procesa unutranjeg transporta, Mainski fakultet,
1990.
4 Tolma, D.: Pneumatski transport, primena oprema i primeri, Tehniki fakultet
Mihajlo Pupin, Zrenjanin, 1991.
5 Lambi, M., Tolma, D.: Tehnika termodinamika, Tehniki fakultet Mihajlo
Pupin, Zrenjanin, 1997.
6 Lambi, M.: Termotehnika sa energetikom, Tehniki fakultet Mihajlo Pupin, Zrenjanin,
1998.
7 Bogner, M.: Projektovanje termotehnikih i procesnih sistema, SMEITS, Beograd, 1998.
8 Milai, V.: Teorija projektovanja tehnolokih sistema, Mainski fakultet, Beograd, 1987.
9 Zelenovi, D.: Projektovanje proizvodnih sistema, Nauna knjiga, Beograd,
1987.
10 Adamovi, .: Tehnika dijagnostika, Preving, Beograd, 1997.

32 | s t r a n a