ravnev

Ebru: Hlya
Dizgi

Bask:

ESKN

DEMREL

Matbaas, stanbul: 1986

Tclf: 527 46 53

DKKAT
Elinizdeki

1)

isimli

kitbm her

basma ve yayma hakk, mnhasran

trl
hibi

LH NZAM

YAMAN ARIKAN'a
sayl

eserin sa-

aittir.

sanat eserleri kanununun

ilgili 23. maddesi aynen yledir:
Bir eserin, onun aslndan veya ilenmesinden o5346

2)

fikir ve

altma ile elde edilmi nshalarn sata karmak veya datmak, yahut dier br ekilde ticret mevkiine
koymak

faydalanma hakk, mnhasran eser

sahibine ittir. Yurt dnda oaltlm nshalarn
Trkiye'ye sokulmalar hlinde de 1. fkra hkm uysuretiyle

gulanr.

Hak

sahibi,

muayyen nshalar, mlkiyeti

devrede-

rek ticret mevkiine koyduktan sonra, bunlarn yaym

eser sahibine tannan yayma hakkn ihll etmez.

Bu kitabn elinizdeki basks, eserin sahibi ve

mtercimi Yaman Arkan tarafndan yaplmtr.
4) Yaman Arkan, eseri bu ekliyle tamamen yeni badan hazrlayarak yetlerle hadislerin Arabi metinlerini de ilve etmi, msadesi ve rzs olmadan
yaplan kaak basklardaki fhi yanllar ve dizgi 3)

tashih hatlarn dzeltmi ve yeniden tertibe tbi tut-

mutur.
5)

Okuyucularmz,

Uyan

Yaymevi'nin

LAH NZAM

deki kitaplardan
yet-hads metinlerinin

EV

ambleminin

hricin-

alrlarken, iinde

varlna ve UYANI YAYINbulunup bulunmadna bilhssa

dikkat etmelidirler.

LAH

NZAM'm her
hakk UYANI YAYINEV'ne

ve yaym
aittir.
Taklid edenler
veya kaak bask yapanlar kanunen mes'uldr.
6)

trl

basm

UYANI YAYINEV

MAM-I gaz

LH

NZAM

Arapa aslndan trkeletircn

YAMAN
ARIKAN

Uyan

Yaynlar

Gazali Klliyt

No: 14
No: 2

Her

trl istekleriniz iin adresimiz:

oyan
Catalcesme Sok. retmen Han 29/111

CAGALOLU -STANBUL
Tel

527 29 49

NDEKLER
Takdim
Huccetl 'islm Gazali
Allah Korkusu
So-br ~ ,s 1 3. I
Nefsi Terbiye

Gaflet
Allah'

>

17

*.***.*-*

32
35

47
54

Unutmak

Allah'a itaat, Allah'a ve Resulne Sevgi

62
69
74
80

blis

85

Emnet

91

Tevbe
Sevgi

Muhabbet

Ak

Namaz
;i

hu

klmak
Emretmek, Ktlkten Menetmek
tevz ve

un

96
102

ile

Dmanl

Emnet - Tevbe
Merhamet
Namazda Hu
Gybet Kouculuk

131

139
145

Zekat
Zina

Rahim. Ana - Baba

Anaya -Babaya yilik
Sla-i

Zekt, Cimrilik

112
119

. .

151

155
162

Hakk

173
,

179

Uzun Emel

184

Haram Terketmek

189
200

lm Hatrlamak
l-Rzk

204

Dnya Hayt
Kanatin

Fazileti

Allah'dan

bakasn

Dnyann sonunun
birden Kalkmas

dost edinmek ve

Maher

...

gelmesi ve insanlarn ka-

Mahlkat arasnda hkm

Maln-Mlkn

Aldatcl

Ameller, Mizn, Azb

Allah'a tatin Fazileti

kr
Ktl

Kibirin

Tefekkr

lmn Deheti
Kabir ve Kabir Suli
lmel'yakn, Aynel^akn
Allah' Zikretmenin Fazileti

Namazn Faziletleri
Namaz Klmayann Cezas
Cehennem ve Cehennem azb
Gnahlardan Korkmann

Fazileti

Tevbenin Fazileti

Zulmn Ktl
Yetime Zulmetmekten saknmak
Kibirin

Ktl

Tevz ve Kanatin Fazileti

Dnya'ya Marur olmak

Dny'nn Ktl ve ondan saknma

Sadakann Fazileti
Mslman Kardeinin ihtiyacn gidermek
Abdestin Fazileti

Namazn

Fazileti

Kyametin Korkunluklar
Cehennem-Mizn
Kibir-Ucb

207
245
254

...

260
267
275
282
303
313
321
332
341
348
358
363
372
378
393
402
409
417
423
428
434
440
444
453
458
462
465
473
477
481

Yetime

iyilik

etmek ve Zulmden

Kanmak

...

Haram yemek
Fiz

Kul

Hakk

Hevy-i

uymann ktl

nefse

ve

nefsn

arzular Terketmek

505
512

Cennet ve Cennet ehlinin Dereceleri

Sabr, Rz, Kanat
Tevekkln Fazileti
Mescid ve Camilerin Fazileti

Keramet ehlinin

523
530
533
536
547
554

Faziletleri ve Riyzat

mn-Nifak

Gybet-Nemime

eytann

Dmanl

,.

Muhabbet ve Nefs Muhasebesi

Hakk

kartrmak
Cematle Namazn Fazileti
Gece Namaznn Fazileti
batlla

CzG

h3.k

Glmek, Alamak, Giyim

Kur'n'n, ilmin ve limlerin Fazileti

ve

Zektn

Anaya-Babaya

Fazileti

iyilik

Komuluk Hakk

ve

Hakk
yoksullara yardm
ve evld

Cezs
Peygamberimizin Mirc

Alkoll ki ienlerin

Cumann Faziletleri
Kadnn Kocas zerindeki Hakk
Erkein Kars zerindeki Hakk
Cihdn

Fazileti

eytann

Hilesi

alg Dinlemek
Bid'at ve Hevay-i nefse

uymak

563
568
574
578
581

Kt Alimlerin Cezs

Namaz

484
488
494
499

587
593
598
602
606
610
615
621
627
631

634
641
647
652
656
659

Recebin Faziletleri

Mbrek

abann

Ramazann

Fazileti

Fazileti

Kadir gecesi

Bayramn

Fazileti

Zilhiccenin Fazileti

Are gnnn

Fazileti

Fukaraya ikram
Tabut-Kabir

Cehenem azab
Mizan Srat
Peygamberimizin Vefat

664
667
669
672
674
677
680
682
685
688
692
694

Aziz okuyucularm,

Bir

ounuzun hatrlayaca

gibi,

elinizdeki

bu

benim, Gazali klliytndan ikinci tercme eserimdir. lk basks 1969 senesinde neredilmitir. Gazl'den ilk tercme eserim ise, yine okuyucularmn
eser

hatrlayaca gibi, BDLER YOLU isimli eserdir.

Bu ie ne kadar hlis niyetlerle balamtk, ne
byk heyecan ve

idealler iindeydik.

Hedefimiz Tr-

Bunun iin, senelerdir zerinde alhazrladmz bir programmz vard. Bu program

dhilinde hareket ederek hedefe varmay planlamhazrlamak

tk.

idi.

Hazrladmz

eserlerde dile getirilen esaslar ken-

insan olduumuz ve 7'den 70'e

herkesin anlayabilecei bir ifde ve slp kulland-

di

ruhunda duyan

mz

iin,

bir

yzbinler, onlar

zevkle

okumaa balad.

Fakat Gazali ismine bu rabet, ksa yoldan para ka

zanma hevesine kaplan bir ksm chil madrabazlarn
da itahn at. yle ki. szde eseri tercme edip,

bakalarna dzelttiren ve noktasn virgln bakalarna koydurtan; Tercme ettii eserin iscmleleri

mini

cme

doru

olarak okuyamayan; tercmeden terkitab yazdrtan...

yapan, Gazl'nin

bile

yazmad

mtercimler zuhur

etti.

Kimisinin isimlerinin

banda

(El-Ezher niversitesi Mezunu) gibi byk unvanlar

da bulunan bu kalpazan, kapka ve hrsz mtercimler, kendi mereplerine uygun nairlerle elele vererek, ehliyetli ve hsnniyet sahibi mtercim ve nairleri adet bertaraf ettiler.

Tpk

kalp

parann

haki-

paray piyasadan kovmas gibi.

Okuyucuya en ufak bir saygs bulunmayan, sdece onun cebinden parasn almay dnen byle
nair ve mtercimlere kar tatbik edilecek en messir tedbir, yine okuyucunun uyankl, bu trl nir ve mtercimlerin nerettikleri eserlere rabet etmemesi ve ehliyetli yazar ve mtercimlerle, hsn niyet sahibi nairlerin ibirlii yapmasdr.
Elinizdeki LH nizam adl bu eser de, senelerdir s-i kasde marz kalm bir kitap idi. Yzbinlerin
ki

gzelim eserin nerinin byle f

derecede dizgi-tashih hatlar ile dolu olarak de

zevkle

hi
vam

okuduu bu

okuyucularmzn hakl ikyetlerine sebep oluyordu. te bunun iin, meseleye eilme

lzumunu hissettim ve eseri tammen yeni batan haettirilmesi siz

zrladm. Eserin yeni ekliyle yaplan bu basksmdaki

balca dzeltmeler ve yenilikler unlardr:
a) Eserde
leri

geen yetlerle hadislerin Arab metin-

konmutur.

b) Msadesiz ve

rzam olmadan yaplan

nceki

basklardaki fhi dizgi-tashih hatlar dzelc)

yetlerin sre ve yet numaralan, yet mellerinin hemen peine konmutur. Bylece, ar-

zu edenler, o yeti Kur'nda hemen bulabileceklerdir.

batan dzenlenerek bo ksmlar

doldurulmu ve israf nlenmitir.

d) Eser yeni

e)

hangi hadis kitabnda bulunduu

kayd, hadis mealinin hemen peinde verilmi-

Hadislerin
tir.

Bylece,

okuyucularmz; yanllarla,

eksikliklerle

ve byk apta dizgi-tashih hatlaryle dolu ve ayn

zamanda iznim olmadan yaplan kaak basklar alma durumundan kurtarlmtr. Dzeltilmi bu yeni

basknn okuyucularmz

iin

onu okuyanlara

bahetmesini Cenab Hak'tan

feyizler

hayrl olmasn

niyaz ederim.

Yaman Arkan
Nisan 1982
Erenky-stanbul
11

dilerken,

HUCCETL'SLM GAZL

islm leminin byk limlerinden olan Gazl,

ylnda Horsn blgesinin
(Hicri 450 Mild 1058)
Ts ehrinde dnyaya geldi. Eb Hamid knyesiyle
anlan Gazl'nin ad Muhammed (Mehmed)dir. Ba-

basnn meslei

iplikilik idi.

babasnn mesleine

Bunun

Eb Hmid,
diye anlr ol-

iin,

nisbetle Gazzl

bu kelime,
Gazl eklini ald. Bilhassa memleketimizde tammen bu ekliyle kullanlmaktadr.
Gazl' ilk tahsil haytna Ts'da balad. Daha
du.

Daha sonralar

telaffuzu hafifleyen

sonra Crcn'a giderek orada devrin limlerinden

Eb

Oradan da Niabur'a
Nasr smil'den ders grd.
Horsn blgesinin mctehid limleinden
geerek,
(immlharemeyn'in) derslerine itirak etti ve onun
en sekin talebeleri arasnda yer ald. Buradaki tahsil
hayatn da tamamladktan sonra devrin ilimlerinde
temyz eden Gazl, Badat'daki Nizmiye Medresesine mderris olarak tayin edildi. Burada gerek Seluklu Devleti ileri gelenlerinin ve gerekse geni halk

topluluklarnn dikkat ve alkasn eken ve hayrankazanan Gazl, yava yava hissettii bir p-

ln

henin, rh hleti zerinde

meydana getirdii

dalga-

Ma'neviyt lelanmalar neticesi, derslerini brakt.

minde seyrn etmek maksadiyle Badat'tan ayrlma..

anda am'a giderek orada iki senelik uzlet ve inziva hayt geirdi. Daha sonra Kuds'e geerek oralarda da bir mddet halvet ve istirk hayat yaayan Gazl, gayb lemlerinin tecelllerine mazhar olmann verdii neve ile oradan Mekke'ye gitti. Tekrar Badat'a dnp derslerine baladzaman, ncekinden daha byk bir alka grd.
Fakat artk kendisini tasavvuf ve maneviyt lemine
iyice veren Gazlyi bu hayt skyordu.
Onun iin
Ts'a ekildi ve orada on sene kadar mnzev bir hayt geirdi. Bu srada, hakiki limlerin, kesine eya karar verdi ve

kilmesiyle

ilk

meydann

bid'at ve dallet ehline

kaldn

hisseden Gazl, Seluklu veziri Fahrlmlk'n de ric

ve srrlar zerine derslerine tekrar devam etmeyi kabul etti. Seluklu Trk imparatorluu ileri gelenlerinin byk sayg ve iitiftlarna mazhar olan Gazl.
Hicri 505 (Midii 1111) ylnda Ts'da veft etmitir.

ALLAH KORKUSU
Hikmet ehlinden biri der ki:
Vcdun shhat ve selmeti az yemekte; Rh'un shhat ve selmeti gnahsz olmakta; dnin selmeti ise, mahlkatn en hayrls Hz. Muhammed'in
gzel ahlkna ship olmaktadr.

an
*Mpj

yce olan Allah buyurur:

&

>

# h$
*

Ey

4'

korkun. Herkes,
yarn iin nceden ne gndermi olduuna baksn. Allah'dan korkun. nk Allah, ne yaparsanz hakkyle
haberdardr.. (Har Sresi, yet: 18).

mn

edenler,

Allah'dan

yetin aklanmas udur:

Allah'dan

korkun. O'na itat edin. Mddi ve-

ya ma'nevi ztrap iinde olanlara yardm edin. Dima

Allah yolunda olun ki, kymet gn mkftn bu-

lanz. nk Allah, ister hayr olsun, ister er ol

sun ilediiniz hereyi hakkyle bilir. Melekler, gk,
yer, gece, gndz... hepsi hepsi, insan

met gn hakknda ahitlik

ederler.

ne ilerse kyHatt insann

hakknda ahidlik eder. Yer, imnl

hakknda hitlik yapar ve der k:

kendi a'zs kendi

ve ihlsl kiiler
lhi Nizam

17

 Benim zerimde namaz kld, oru

tuttu,

Hacc

cihad yapt.

etti,

Yer'in

bu ehdeti zerine ihlsl m'min

sevinir.

Ayn

ekilde Yer, imanszlar ve Allah'a isyan edenler

hakknda da ahitlik yaparak der ki:

Benim

zerimde

yapt,

putperestlik

Allah'a

ortak tand, zina etti, iki iti, haram yedi.

Merhametlilerin merhametlisi Allah, kyamet gn bu imanszlarla sleri inceden inceye sorguya ekecek olursa vay onlarn haline!..
M'min o kimsedir ki, btn zsyle Allah'dan
korkar. Nitekim

mam

Eblleys der ki:

Allah korkusunun almeti yedi

eyde

belli olur:

DL'de:

Allah'dan korkan kimse dilini yalandan, kouculuktan, bakalarna iftir etmekten ve id*
zuli szler sylemekten meneder. Onu, Allah' anmak,
Kur'n okumak ve ilim mzkere etmekle megul bir
1

z hline kor.

KALB'de:

Allah'dan korkan kimse, kalbinde

mslman kardelerine dmanlk beslemez; yalan, iftir ve hased etme gibi gayri inn:
2

bulundurmaz. nk hased, kiinin

mahveder. Nitekim Allah Resl buyururlar:

3& v oi

Atein

U-i

odunu yedii

zel amellerini yer, bitirir.

gibi,

HASED'i yle

ip

'

'J*

hased de kiinin g-

(*)

hretli lim Gazali. (Minhacl-bidin:

eserinde

18

'm

'

tarif etmektedir.

BDLER YOLU)

Ey okuyucu, bil kl hased, kalblerde bulunan ve cemiyet hayatnda byk zararlara yol aan byk bir
hastahktr. Kalblerde bulunan hastalklar, yani kt
duygular, yani kt huylar ancak ilim ve amel ile tedvi edilebilirler.
3

GZ'de: Allah'dan korkan kimse; gerek yiye-

baka

hususlarda gzn haramdan korur. Dnya'ya, hrsla ve hereyi elde etme gayretiyle deil, ibret nazaryla bakar. Hell olmayan eylere bakmaktan saknr. Nitekim Allah
cek, gerek iecek ve gerekse giyecek ve

Resi buyurur:

da

Kim gzn haram eylerle doldu 11u sa Allah

kymet gn onun gzn atele doldurur.
4 MDE'de: Allah'dan korkan kimse midesine

haram lokma koymaz. nk haram lokma yemek

nahlarn en byklerinden

biridir.

g-

Nitekim Allah Res-

i buyurur:

&k

f'P'j

r*>

$ ,cM
'A & bu # & j M\
j

insanolunun midesine

Hased,

Allah

tarafndan

bir

3&

di.

bir

fi

lokma haram

mslmana

verilen

girdi-

ve o msl-

faydal olan nimetlerin zevalini istemektir. Eer zevalini

istememekle beraber ayni nimetlere kendisinin do nil olmasn dignah deildir. (Baknz: BDLER YOLU,
lerse (gpta) our ki,

man

iin

sayfa:

107,

Trkesi:

Yaman AR KAN).
19

i zaman, bu lokma midesinde kald mddete Yer'de-

Gk'te melekler ona lnet ederler. Eer bu haram lokma midesinde iken lrse yeri cehennemdir.

EL'de: Allah'dan korkan kimse elini harama

uzatmaz, b'akis Allah'n rzasna uygun eylere uzatr. Kb'dan yle bir rivyet vardr:
5

Allah, ye zmrtten bir bina yaratmtr. Bu

binada yetmibin dire ve her direde yetmibin oda

vardr. te, buraya ancak, kendisine haram bir ey sunulduu zaman srf Allah korkusundan onu reddeden
kiiler girer.

AYAK'ta:

Allah'dan korkan kimse admlarO'na isyan yolunda deil; itaat yolunda kullanr.
lim-irfan ve gzel ahlk renmek gayesiyle limler ve
6

slihler meclisine gider.

TA AT

Allah'dan korkan kimse srf Allah

rzas iin O'na itat eder. Riy'dan, insanlara gsteriten ve iki yzllkten saknr.
te bir kimsenin alt zsnda ve yedinci olarak
,7

ta:

ibdetinde bu haller varsa ,artk

da:

hiret saadeti

o,

Allah'n, haklarn-

Rabbi'nin yannda, ancak kfr ve gnahtan saknanlara mahsustur. (Zuhruf Sresi,

yet: 35)

Yine,

buyurur

ise

buyurduu

an

kiilerdendir.

yce olan Allah,

ayn

kiiler

hakknda

ki:

phesiz ki fenalklardan saknanlar, Rabb'larnm

de,

sevab alm olarak cennetlerpnarlarn balarndadrlar. nk onlar bundan evkendilerine verdii

vel iyi ameller edenlerdi. (Zriyat Sresi, yet: 15, 16).

20

phesiz ki

fenalklardan saknanlar cennetler,

nimetler iindedir. (Tr Sresi, yet: 17).

Takv

sahipleri hakikaten

emin

bir

makamda-

dr. (Duhan Sresi, yet: 51).

Btn bu yetlerde Allah sanki yle buyuruyor:

kymet gn azaptan

Onlar,

m'min

Bir de,

olan,

KORKU

ile

kurtulurlar.

UMUT

arasnda

olmaldr. M'min, Allah'n rahmetine gvenmeli, ondan asl mit kesmemelidir. Nitekim sn yce olan
Allah buyurur:

U#

&

b*

* 'ffM

> \&J btfr is** $

ar

hareket edenEy nefislerine kar

ler, Allah'n rahmetinden midinizi kesmeyin. nk
Allah btn gnahlar affetme kudretine mliktir. phesiz ki O, ok affedici, ok esirgeyicidir. (Zmer Sresi,

De

ki:

yet: 53).

M'min

kii, Allah'n rahmetinden midini kesme-

mekle beraber, ibdetlerini de yapar, kt

vazgeer ve kt huylarn terkeder.

fiillerinden

Allah'Rivyet edildiine gre bir ara Hz. Davud

selm zerine olsun mescidinde oturmu, ZEBUR
okuyordu. O arada, yerde kzl bir kurt (bcek) grd
ve kendi kendine yle sylendi:

21

Allah,

bu kurtu yaratmakla ne murad etmi ola

ki!..

Hz. Davud'un bu kmsemesi zerine, Allah, kudretiyle kurt'u konuturdu. Bcek yle dedi::

- Ey Allah'n Peygamberi! Allah bana yle bir ilham verdi ki, gndzleri her gn bin defa, (Allah' tebih ve tenzih ederim, her trl vg O'na mahsustur.

Kinatta tek tasarruf sahibi O'dur. O, ycelerin ycesidir!) derim. Geceleri de, her gn bin defa, (Allah'm,
Peygamberlerin gnei Hz. Muhammed'e ve O'na tbi
olanlara selmet ver!) derim. De bakalm, ya sen neler sylersin ki senden istifde edeyim!
Bu szler zerine Hz. Dvd, iinden kurtu hakir

grdne piman

oldu. Allah'dan korktu,

dnd ve tevekkl

etti.

hatsndan

brhim Selm O'na

hatlar:- hatrlad zaman kendinden geer, kalbinin idAllah kendisine Cebril'i

detle arptn hissederdi.
gnderdi. Cebril Hz. brahim'e:
.

Allah':--

dostu Hz.

bir dost

Allah sana selm ediyor ve (Dostundan korkan

grdn m?) diyor,

dedi.

cevab verdi:
brhim
Ey Cebril, hatalarm hatrladm ve cezasn
dndm zaman dostluu unutuyorum!
te, peygamberlerin, ermilerin ve slihlerin hli
budur. Dn cy okuyucu dn.

Bunun

mm

zerine Hz.

Ebulleys der ki:

Yedinci kat Gk'te, Allah kendilerini yaratalberi secde eden yle melekler vardr ki, Allah korkusundan damarlar titrer. Kyamet gn olunca bala-

rn

secdeden kaldrarak yle derler:

Ey

Rabbmz,

seni tenzih ederiz. Kulluk vazife-

mizi hakkyle yapamadk.

22

Allah'n

u yeti bu geree iaret eder:

Kendilerine

her srette hkim olan Rablerin'-den korkarak, ne emrolunurlarsa onu yaparlar. (Nahl
Sresi, yet: 50).

Peygamberimiz aleyhisselm da buyururlar

CJU JUJ

<iJ>

zaman

41)1

^Jb.

&

ki:

^*J* b}

JujJl Ju->

korkusundan kiinin vcdu rperdii

aatan yapraklarn dklmesi gibi gnah-

Allah

lar dklr.

adamn

kadma

gz kor. Bir
ara bu kadn, ticret maksadyle bir kafile ile yola -

Anlatrlar

kar.

k,

Adam da ayn

birisi bir

kafile ile

peinden

gider.

Akam

olunca bir yerde konaklanr ve herkes yatar. Bu arada

adam kadnn yanma gelir ve gyesini ona syler. Ka-

dn:

Git, bak,

bakalm herkes uyumu mu?

Teklifini kabul
der, kafile

Bu

te

sefer

gi-

ve,

uyumu!

der.

kadn,

hakknda ne
O da uyumu mudur? der.
Bu ar soruya erkek,

edeceini sanan erkek, sevinle

efradn dolar

Evet, herkes

der.

Peki, Allah

dersin?

Acaba bu

saat-

Hayr, Allah asl uyumaz, uyuklamaz! Cevabvermee mecbur kalnca kadn,

O halde, der, insanlar grmese bile, uyumayan

ve uyuklamayan Allah bizi grr. Kendisinden korkulve haya edilmee, O daha lyktr.
Kadnn bu szleri zerine erkek, Allah'dan korkar^
hemen kafileden ayrlarak geri dner ve tevbe eder.
Gene anlatrlar ki; bir adam vard. Allah yolundayd. Bir ara darla dt, ocuklar a kald. Adam,

maa

karsn

bir peyler istemek zere

alarak,
zenginin

kapsn

gnderdi.

Kars

bir

ocuklarnn a olduunu

syledi ve bir eyler istedi. Fakat zengin adam, yapacayardma karlk kt isteklerde bulundu. Kadn bu-

nu

ddetti ve

yardm almadan

alk

geri geldi. Fakat

artm t.

ocuklar, alktan lyoruz, diye feryat ediyorlard. Kadn o zengin adama tekrar gitti ve ayn
kt teklifle karlat. Kadn da, aresiz kabul ettiini

Zengin adam, kadna yaklamak istedii

o'nun azasnda mthi bir titreme olduunu

za-

syledi.

man
setti

ve sebebini sordu. Kadnn cevab

Ben, Allah'dan korkuyorum!

\en

oldu:

olduun halde Allah'ben daha ok korkmak durumundaym,

byle ihtiya iinde

dan korkarsan,
dedi.

his-

Hemen kadnn ihtiyalarn temin

ederek sevin

iinde evsine gnderdi.

Peygamberimizden rivayet edilen

yle

bir hadis

dir:

mm****-

KORKUSUZLUK'u kulumda
24

iki

KORKU'yu

ve

iki

toplamam. Kim, dnya

r

da benden korkarsa hirette emin olur, korku yoktur.

Kim dnya'da benden emin olursa, hirette onu kor
kutunun.
yce olan Allah buyurur:

an

Siz

insanlardan korkmayn, benden

(Mide sresi, yet: 44'n bir ksm.)

korkun!

onlardan korkmayn; eer mn etmi kiilerseniz benden korkun! (l i mrn Sresi, yet: 175'in bir

Siz,

ksm.)

Hazret-i

mer, Kur'n'dan

bir yet dinledii za-

man baygnlk geirir ve derdi. Bir gn eline bir

man p alarak yle dedi:
Keke bir saman p olaydm, hatrlanr
ey olmayaydm. Keke anam beni dourmayayd.

sa-

bir

Gene Hz. mer yle ok alard ki, iki gznden

akan yalar, yanaklarnda iki siyah izgi meydana getirirdi.

Allah'n Resl, bu hususda yle buyurdular:

Kim

Allah korkusundan alarsa,

meye girmedike cehenneme girmez. (*).
<

(*)

ki

o,

st

me

Memeden

gre, Allah

kan st bir
korkusundan alayan kimse de cehenneme

girmez.

25

REKAKU'L-AHBR

yle

bir ha-

getirilir.

Sevapla-

isimli kitapta

ber vardr:

Kyamet gn bir kii huzura

gnahlar karlatrlr, fakat gnahlar

ile

ar

zerine cezasnn verilmesi emredilir.

arada kirpiklerinden bir tel dile gelerek der ki:

Bunun

sar.

Ey

Allah'n

ba-

Bu

senin ResTn Hz. Muhammed

onun zerine olsun! (Kim, Allah

Rabbm,
selm

alarsa Allah, o gz cehennem ateine haram klar!) buyuruyor. Halbuki ben dnyada iken se
nin korkundan alamtm!..
Bunun zerine Allah, o kimseyi afveder, dnyada
srf Rabb'nm korkusundan alayan bir kirpik teli bekorkusu

ile

reketine azaptan kurtarr. Cebrail aleyhisselm da:

Falan

kii, Allah korkusundan

alyan

bir kir

pik telinin hrmetine cezadan kurtulmutur, diye iln

eder.

BDYET 'L-HDYET'de

Kyamet
rer ki,

de

haber vardr:

gn olunca cehennem yle bir kkbtn insanlar onun korkusundan diz st -

kerler.

Nitekim

Ve sen
mu bir halde

yce olan Allah buyurur:

(Ey Muhammed,) her mmeti diz k

greceksin.

ardacak ve onlara yle

Her mmet kitabnn

bana

denilecek:

Bugn, dnyada yaptklarnzn karl

verile

cek. (Csiye Sresi, yet: 28).

nsanlar cehenneme yaklatklar zaman onu fke

den kkrer bir halde bulurlar. yle ki, bu kkreyi, yry beyz sene srecek kadar bir uzaklktan duyulur. Bu anda btn insanlar, hatt peygamberler bile (NEFS, NEFS-) diyerek kendi balarnn derdine
26

derler. Fakat Peygamberlerin en sekini Hz. MuhamKendi

Allah'n selm O'nun zerine olsun!
med
nefsini unutur, MMETM, MMETM! diye figan

Bu srada cehennemden,

da

kadar byk bir

ate paras kar. Hz. Muhammed'in mmeti bu ate
parasn defetmek ve uzaklatrmak isteyerek:
eder.

klanlar, oru tutanlar, doruluktan ayrlmayanlar ve ihlasl kiiler, hakkn, geri dn, git

Namaz

derler.

Fakat o gitmez. Bu arada Cebrail aleyhisselm

Ate parasnn kasd mmet-i Muhammed'dir.

Sonra elinde bir bardak su ile gelir ve onu peygamberimize sunarak:

Ey Allah'n Resl, der, bunu al ve atein ze-

rine serp!
per,

Peygamberimiz bu bir kadeh suyu alr ve atee seratein hemen snd grlr. Sonra Cebrail aley-

hisselm'a sorar:

Ey Cebrail, bu su neydi?
Cebril aleyhisselm cevap
Ey Allah'n Resl, bu,

verir:

mmetinin slerinin
srf Allah korkusu sebebiyle akttklar gzyalardr.
anda bana, atee dkp sndrmem iin onu sana

vermem

emredildi.

Peygamberimiz aleyhisselm yle du ederdi:

Jga

hM #

i*

ti

j&j

Ji'J

*">

Allahn, bana, lmeden nce senin korkundan

layan

iki

a-

gz ver!

Gnahma alamaz
Bilmem,

gitti

m gzlerim.

elimden mrm,
27

Gene Peygamberimizden nakledilen

f

haber

bir

kildedir:

Hibir mnl kii yoktur

srf Allah korkusu

sebebiyle gznden sinek
kadar ya ksn ve bu
ya scak yanan slasn da o kimseye cehennem ateki,

ba

desin!

Anlatldna
zaman
yle

gre Muhammed bni Mnzir, aladyzn ve sakaln gz yalar ile ykar ve

derdi:

ittiime
atei demezmi!

gre gz

yalar deen

yere

cehennem

Btn bu anlatlanlar gsteriyor ki, hakik mslman Allah'dan, O'nun azbmdan korkmal ve nefsinin
ehev isteklerinden kanmaldr. Nitekim Allah buyurur:

w; tfii > ;^4 & uta ci % ji ^

Artk

kim nefsinin ehev isteklerine uymu,

dnya haytn tercih etmise, ite muhakkak ki o alevli ate (cehennem)
onun varaca yerin ta kendisidir.
Fakat kim ki Rabb'nm makamndan korkar,

hev ve hevesinden alkorsa, ite muhakkak

o cennet o'nun varaca, yerin ta kendisidir. (Nzit
nefsini

Sresi, yet: 37-41).

Her kim ki Allah'n azbmdan kurtulup rahmetine garkolmak isterse, dnyann meakkatlerine sabretsin ve Allah'n mennettii eyleri yapmasn

28

ZEHER'R-RYAZ'da yle
gamberimizden

ptf

bir

haber vardr. Pey-

nakledilir:

LU

JJ 41 'j^i

i&*

l#

i|

Cennetlik kiiler cennete girdikleri zaman melekler onlar eit eit yemekler, rengrenk meyveler,
gzel oturamaklar ve yataklar, hlsa akla gelebilecek
her trl nimetlerle karlarlar. Bununla beraber bu
cennetlik kiilerin hlinde bir durgunluk, yzlerinde
29

Bunun

bir hayret emresi hissedilir.

yurur

zerine Allah bu-

ki:

Ey

kullarm,

bu durgunluk ve
yeri mi ki?

hayret

neye?

byle bir ey
Cennetlik kullar derler ki:

Buras

Bize bir vaad vard. Onun vakti

Allah meleklere emreder:
Yzlerden perdeleri kaldrn!
Fakat melekler derler
Ey Rabbmz, onlar senin cemlini

geldi!

ki:

bilirler?

nasl gre-

Onlar dnyada sana isyan etmilerdi.

Allah buyurur:

Kaldrn

perdeleri!

Onlar dnyada benim gs-

terdiim ahlk esaslarna uydular, secde

kavumak
Bunun

arzusiyle

bana

dktler.

zerine perdeler kaldrlr. Cennetlik kiiilhyi grnce secdeye kapanrlar. Allah

Ceml i
buyurur ki:
Ey kullarm,

ler

gzya

ettiler,

banz

secdeden kaldrn! Bura-

ibdet yeri deil, izzet- ikrm yeridir.

Sonra, keyfiyetsiz olarak onlara tecell eder ve sevince gark olmalar iin:

Selm
ey kullarm; Ben sizden razym.
de benden raz msnz? der. Onlar da:
Ey Rabbmz, biz senden niye raz olmayalm
size,

Siz

sen bize, hi bir gzn grmedii, hibir kulan

iitmedii ve hibir kimsenin hatrna gelmeyen nimetler verdin! derler.
tte Allah'n
iki yeti bu geree dellet eder:
ki,

Onlann

yannda mkfatlan, altlarndan rmaklar akan ADN CENNETLER'dir. Hepsi

1

30

Rableri

de orada ebed, devaml kalacaklardr. Allah bunlardan raz olmutur. Bunlar da Allah'dan raz olmulardr.
bu mutluluk, Rabbn'dan korkanlara mahsustur. (Beyyine Sresi, yet: 8).

te

Bu

da ok merhametli Rablerin'den

lmdr. (Yasin

bir

se-

Sresi, yet: 58).

31

SABIR
Kim

HASTALIK

Allah'n azbndan kurtulmak ve rahmetine nail olup cennetine girmek isterse, nefsini dnyev hev ve hevesten menetsin ve dnyann skntlarna ve musibetlerine katlanarak sabretsin! Nitekim
yce olan Allah buyurur:
ki,

an

Allah
(l

ver!

Sabr

musibetlere katlanarak sabredenleri

mrn

Sresi, yet:

146).

birka yerde lzumludur:

Allah'a itaat hususunda sabr ve sebat.
Allah'n haram olarak iln ettii eylere

2
yaklamakta sabr ve sebat.
3 Musibetlere ve bilhssa
1

se-

kalndnn

bir

musibete maruz

anlarnda sabr ve sebat.

Kim Allah'a itat hususunda sabr ve sebat gsterirse, Allah ona kymet gn, cennette, her biri
gk ile yer aras kadar olan yz derece verir.
eylere yakla
Gene, kim Allah'n haram
mamakta sabr ve sebat gsterirse, kymet gn O,
ona altyz derece verir.
Kim de dnyann meakkat ve musibetlerine katilk

kld

lanarak Allah'n koyduu ahlk esaslarndan ayrlmazsa O, cennette ona yediyz derece verir.
Akll bir mslmana yaraan en doru hareket,
her ne sretle olursa olsun,
32

dnyada maruz

kald

dar

kmamusibetlere sabretmek, ilh nizamdan

mak ve halinden ikyeti olmamaktr. nk musibetlerin en iddetlisine peygamberler ve ermiler maruz kalr. Allah rahmet eylesin, Cneyd Badad der
ki

Bel ve musibet, rifler iin bir kandil (k),

Allah yolunu arayanlar iin bir uyarc, imanllar iin

slah, gfiller iin ise bir lm habercisidir. Kii, bir musibete maruz kalp honutluk gstermedike ve sabr etmedike MNm tadn bulamaz.
Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar ki:
Kim ki bir gece hastalanr da sabreder ve Albir

anasndan doduu gnk

Ey mmetim, hastalandnz

lah'a ikyeti olmazsa,

temizlenmi

bi

man

olur.

Allah'a ikyeti olup,

kar

za-

gelmeyin!
bir

dir:

gi-

yle-

Allah'n bir m'min kulu bir hastala mbtel olduu zaman gnahlar yazan melee Allah yle
emir verir:

Sevaplar yazan melee de yle buyurur:

Kulumun iledii amellerin en gzellerini yaz.
Peygamberimizden anlatlan baka bir haber de

yledir:

iki

manl

hastaland zaman Allah ona

bakn bakalm kulum neler sy-

bir kul

melek gndererek,

lyor? der. Eer kul, Allah'a hamdederim. diyorsa

melekler o sz
Allah buna vakf olmakla beraber
alp Rabb'na gtrrler. Allah buyurur ki:

Eer

kulumu bu hastalk halinde ldrrsem

cennete koyacam. Ve eer if verirsem etini ve kanm daha hayrl bir ete ve kana evirecek ve gnahlarn afvedeceim
lhi Nizam

33

bni At der ki:

Kiinin doruluu, yalancl

ve gerek

m'min

olmad, bolluk - genilik ve musibet annda belgenilik gnlerinde krediyor ve

li olur. Eer bolluk
musibete maruz kald demlerde de alayp Allah'a
szlanyorsa o, yalanclardandr. Eer bir kimse

olup

her ynden lim olsa, sonra bel rzgrlar zerine hcum etse de o, maruz kald bu bellardan dolay Allah'a kar szlansa O'na ne ilmi, ne de gzel amelleri
tayda vermez. Nitekim Kuds Hadis'de Allah buyurur:

Kim

benim takdirime raz olmaz, bana

gelenlerden dolay szlanr ve benim kendisine verdiklerime kretmezse, o kendisine benden baka bir ilh
ki

arasn!

Vehep bni Mnebhih anlatr:

Peygamberlerden

sene ibdet eder.

Sonra Allah, vahiy yoluyla kendisini afvettiini bildiYa Rabbi, benim neyimi afvediyorrir. Peygamber,
sun? Ben gnah ilemedim ki!.. deyince Allah, bir
atardamarna emreder. O gece damarn vuru ve atlarndan uyuyamaz, sabahleyin gelen vahiy meleine

ikyeti olur.

Bunun

biri

zerine melek yle der:

Rabbn
bu damarn

sana diyor ki; ELL senelik ibdetin,

ikyetine bile mudil deildir.
o

34

elli

NEFS TERBYE

n yce olan Allah, bir ara Hz. Ms'ya yle

vahye
Ey Ms, benim sana, konutuum szn
ttl:

di-

yaknlndan

daha yakn olmam; kalbinin vesvesesinin ve ruhunun bedenine yaknlndan daha yaline

kn bulunmam
ona

istiyorsan Hz.

gzel ahlkma tabi

n yce olan Allah bir

Muhammed'in Selm

ol!

En

yette yle buyurur:

Herkes kyamet gn iin nceden ne gndermi olduuna bak

sn! Allahdan korkun. nk Allah, ne yaparsanz
hakkyle haberdardr. (Har Sresi, yet: 18).

Ey

insanlar. Allah 'dan korkun!

dima ktle meyleden NEFS,

eytandan daha dmandr. eytan, ancak

insan, bil ki

senin iin
nefsin hev ve hevesi ile sana galebe ederek Allah yolundan karabilir. Nefsin seni bo emeller ve kuru
hayallerle aldatmasn! nk nefs, tneti icab rahat,
vurdumduymazlk, gaflet ve aldrmazlk ve tembellik
iinde

mr geirmek

ister.

O,

dima

bo

ve btl ey-

Bo

sarlr.
bir gurur iindedir. Eer O'ndan holanr ve isteklerine uyarsan, sonun felkettir, lmlere

35

hesap ve dnlerinden haberdar olmazsan sonun boulmakdr. Eer nefs'e Dur! de-

Yanl

dr.

mekte acz gsterirsen seni atee gtrr. Onda asl.

hayra dnme midi yoktur. O, bellarn ba; rezalet-

ba kaynadr. eytan

lerin

iin

bir.

er

hazinesi olan

ancak hakkyle, yaratan' tanyabilir.

nsan, Allah yolunda neler yaptna dir, mrnn geen ksm zerinde yle bir dnse, bu dNitekim
bir nevi kendi kalbini ykama olur..

nefsi

Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar:

Hayrl bir mevzuda bir saat dnmek, bir

nelik ibdetten

mm

se-

hayrldr.

Ebulleys'in tefsirinde de byledir.

Akll mslmana yakan odur ki; gemite iledii veya ilemekte olduu hatlardan, gnahlardan
vazgesin, kendisini Allah'a yaklatracak gzel huy
lar zerinde dnsn ve onlara sahip olarak hiretive uzun emelleri braksn, kt huy
ve duygular terketmekte acele etsin, daima Allah'
hatrndan karmasn, haram ve yasak kman eylere yaklamasn, nefsinin gayr-i ahlk ve gayr-i mer isteklerine uymayarak sabr ve sebat gstersin, nefsin ahlki olmayan ehev isteklerine tb olmasn!..
ni kurtarsn,

bo

Nefs, gerekten bir puftur.

lerine

istek-

puta tapyor, demektir. Kim

Allah'a ibdet ediyorsa nefsini tepelemi

boyun eiyorsa

de ihls ile
demektir.

Kim, nefsinin

o,

Bir gn Mlik bni Dinr Basra sokaklarnda geziyordu. Bir dkknda incir grd, can ekti. Paras

bulunmad
36

iin

ayakkabsn

verip

karlnda

bir

miktar incir almak istedi. Fakat Bakkal, ayakkabnn

bir ey etmeyeceini syleyerek incir vermedi. Mlik
bni Dinar, geti gitti. Bakkala, bu incir isteyenin
kim olduunu bilip bilmediini sordular,, hayr, bilmiyorum! dedi. O'nun Mlik bni Dinr olduu kendisine sylenince hemen tabaa bir miktar incir koyarak klesinin eline tututurdu ve:
Ko, eer Mlik bni Dinr bunu kabul ederse seni azd edeceim, dedi.
Kle hemen koarak Mlik bni Dinar'a yetiti.
Taba uzatarak, buyurun! dedi.
Ve Mlik bni Dinar'n tereddt ettiini grnce

ilve etti:

Buyurun,

kabul edin!
Eer kabul ederseniz
ben zad edileceim!
Mlik bni Dinr da:
Kabul edersem sen zd edileceksin, fakat ben
azap 'greceim! dedi ve klenin srar etmesi zerine
de unlar syledi:
Ben, dinimi incire satmamaa ve kymete kadar incir yememee yemin ettim.
Gene bir gn Miik bni Dinr hastalanm, lm
deinde yatyordu. Can, bir kse st-bal
scak pideyi bana bana yemek istedi. Hizmeti gitti,
istediklerini getirdi. Mlik bni Dinr, stle kartbal ksesini eline alarak kendi kendine:
Ey arsz nefs! Otuz sene sabrettin. imdi ise
dnyadaki haytnn bitmesine az bir zaman kald,

karmna

rlm

dedi ve kseyi yere frlatt.

Ey okuyucu, ite gryorsun; peygamberler, ermiler, dorular ve hak klar nefislerini terbiye edip
yola getirmek iin neler yapyorlar?
Nefsin terbiyesi zerine baz byklerimizin szleri:

37

Hz. Sleyman aleyhisselm:

Bence, nefsini sindirip terbiye edebilen kimse,

tek

bana

bir

ehri fetheden savadan daha kuv-

vetlidir.

Hz

Ali:

srnn obanna benzeriz.

oban sry bir taraftan toplar, dier taraftan dalr. Kim, nefsini ldrerek onun isteklerini durdurursa rahmet kefenine sarlr ve keramet toprana
defnedilir. Kim de kalbini ldrerek oradan ilh ve
insan duygular yok ederse lanet kefenine drlr ve
azap toprana defnedilir.
Yahya bni Muz:

Ben ve nefsim

Allah'n

bir

ahlk esaslarna uymak ve

nefsin zevk-u sef arzusunu krmak sretiyle nefsinle
chad et! Az uyumak, az konumak yani mlyni konumamak, insanlara ve dier yaratklara eziyet etmemek ve az yemek, nefsin hev isteklerine sed ekmek demektir. Az uyuyan, slim dnme melekesine

koyduu

Az konuan birok fetlerden selmetle

sahip olur.
kar. nsanlara ve dier yaratklara ez etmeyen, birok gayesine ular. Az yiyen, nefsin ehev isteklerini ldrr. nk tka-basa yemek kalbi karartr. Onda insan huylarm kaybolmasna sebep olur. Az yemek kalbi nurlandrr. Oburluk ve devaml tokluk ise
kiiyi Allah'dan uzaklatrr. Nitekim Allah'n Resl
buyurur:

J&K t

*i
38

'*M

M '& lW zM
%

oja;

&

te* W?

i,?; f%

Mj

.OiCfJl

Kalblerinizi alkla

nurlandrnz,

had edip onu terbiye edebilmek

nefsinizle ci

al

ve susuzluu bir silh olarak kullann. Cennet kapsna vurular alk ile devan ettirin! Nefsi terbiye iin onunla savaann mkfat, cephede, dmanla savaann
mkfat gibidir. Allah'n yannda, alk ve susuzluk
yoluyla nefsi terbiye etmek iin almaktan daha gzel bir amel yoktur. Kim ki devaml midesini dopdo
lu tutarsa maneviyat lemine giremez, maneviyattan

zevk alamaz ve ibdetin

Hz. Ebubekir:

Mslman

iin,

tadn

olduumdan

kaybeder.

beri,

Rabb'ma

ibdet

doyasya yemedim. Gene Raritiykyla kanasya su imedim. n-

zevkini bulabilmek iin

bma kavuma

k ok yiyen ok
vcudunu

ibdet edemez. nsan oburca yerse

sklet basar, gzlerini uyku. Azs avarele-

ir, ibdet etmeye

den uyku

yn

alsa

bile

yapamaz, sdece

Bylece ple

gelir.

dklm

elin-

bir necis

halini alr.

Minhcl-bidin'de de byledir

Lokman Hekim:
(Oluna t

(*).

Ey olum, ok
ok yeme. Kim ok uyur ve ok yerse, kymet
ifls etmi olarak gelir, hi bir gzel ameli bulunmaz.
verir.)

Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar

ki:

Oburca
dir.

yemek imek

sretiyle

kalblerinizi l

Yzyllar boyu mslman - Trk halknn hasretle bekledii

bu

39

drneyin! Kalb, bir fidana benzer. Nasl fidana arca su verilince sararp-solar ve bymezse kalb de
azla su ile lr, salim dnce ve inn huylar kal-

Bazlar, mideyi, kalbin altnda kaynamakta ve

buharlarn kalbe doru liflemekte olan

benzetirler. Buhar ne kadar ok olursa
o derece rahatsz edecei ve karartaca

bir tencereye

arpt
gibi,

yeri

mide de

ne kadar ok dolu olursa kalbi o derece fazla karartr ve incitir. Ayrca ok yiyen kt anlayl olur, ilim
renemez. nk dev
krletir.

Anlatrlar ki, Yahya aleyhisselm bir gn blis'e

tesadf eder. blis'in elinde ucu engelli bir takm omaklar vardr. Aralarnda yle bir konuma geer:

Yahya

aleyhisselm:
Nedir bunlar?

blis:
nsanlar
yarayan hev

avlayarak

var

yoldan

karmama

istekler!

Onlarm arasnda
ey

doru

beni avlamana yarayacak bir

m?

blis:

Hayr.

gn fazlaca yemitin, namazsklet kmt.

Fakat

bir

da zerine bir
Yahy aleyhisselm:
O halde ben de bundan sonra
sya yemem!.

bir

daha doya-

blis:
eser

1968

senesinde

Trkeletirilerek
bir

sat

runmas

40

rekoru
bahsi,

YAMAN ARIK AN

BDLER YOLU

krmtr.

sayfa:

112).

tarafndan

nefis

bir

dille

neredilmi ve byk
(Baknz, BDLER YOLU. Midenin koismiyle,

halde ben de bu

silhm

bir da"ha

kimseye

sylemem!

Bu

mrnde bir defa doyasya yemek yiyen

kimse iindir. Ya mr boyunca bir defa olsun a duramayan ve bu halde ibdete koann hli ne olur!....
Gene Yahy aleyhisselmn hayatndan anlatlan
dier bir hikye de yledir:
Bir gn Hz. Yahy, arpa ekmei ile iyice karnn doyurur. O gn uyur kalr ve gece zikrini yapahl,

maz. Bunun zerine Allah kendisine vahiy yoluyla

Ey

Yahy, kendin iin benim evimden daha

hayrl bir ev buldun mu? Yahut, senin iin benim yaknlmdan daha hayrl bir yaknlk buldun mu? zzetim ve cellim hakk iin, Eer Firdevs'e ve Cehennem'e muttali olsaydn, gznden ya yerine kanl
irin aktr, kaba kuma yerine demir giyerdin!
Akl olan, nefsin ehev heveslerini alk yoluyla
kahreder. Allah'n koyduu ahlk esaslarn ineyen
nefsi ancak alk tepeleyebilir. nk hev arzular ve
yeme-ime, kiiyi doru yoldan karmak iin eytann elinde birer silhtr. Nitekim Allah'n Resl buyururlar:

eytan,

insanolunun kan damarlarnda dolar, Onun yolunu alkla tkayn. Kyamet gn Allah'a insanlarn en yakn olan en fazla a ve susuz
durandr. (*).
(*)

Hadisin

aklamas udur:

Kendini,

devaml

kuvvetli

ve

41

nsanolu iin tehlikelerin en by mideden ve

hrsndan gelir. dem ile Havva Selm
onlara jnidenin hrsndan cennetten kovularak zillet

ve yokluk iine atlmlardr.

nk

Allah onlar

meyveyi yemekten menetmiti. Fakat nefislerinin

ehev arzusu galebe ald ve yasak edilen meyveden
Gerekten mide
yediler ve rlplak kah ver dilerdi.

bir

hev arzularm

Baz

kaynadr.

hikmet der ki:

Kimin nefsi, kiinin kendi zerine
se o kimse nefsinin hev istekleri husu
Yanlmalar zindannda mahsurdur. Kalbi iyi ve faydal iler dnemez. Kim vcut tarlasm nefsin hev
ve hevesi ile sularsa kalbine nedmet fidann dikmi

ehl-i

olur.

Allah canllar smfta yaratmtr.

1
Melekler: Allah meleklere yalnz ak ver
mi, dima hev ve hevese meyyl nefsi vermemitir.
G halde meleklerde gnah ilemee meyyl bir hal

yoktur.
2

_ Hayvanlar: Allah, hayvanlara bizim anlad

verm<
3 nsanlar: Allah,
hem de nefs vermitir. O halde:
ve nefsinin
Kimin ki nefsi aklna glip
gelir

hayvandan daha aadr. Yani hayvanlar ondan daha hayrldr.

2
Kimin ki akl nefsine glip gelir ve haytn

hev isteklerine gre hayt srerse

o,

Allah'n koyduu ahlk esaslar dhilinde geirirse

meleklerden daha stndr.

o,

gdalarla besleyen kimsenin nefsi azar, kan hareketli olur. Ha

ihtiya
ram, hell, gayrimer demez, hereye saldrr. Halbuki

ar

miktar gda almak sretiyle idare edilirse nefs azgnlk yapmaz.

Kii de haram ve gayrimer eylere srklenmektien kurtulur. (Mtercim).

42

brahim Havvs anlatr:

Lkm danda (*) geziyordum.

bir

veli

nar

Bir ara meygrdm. Canm ekti. Bir tane koettim. Fakat eki imi. Braktm, y-

aac

pararak iki ak
rdm. Biraz gidince orada terkedilmi bir adam grdm, bana arlar toplanmt. Selmn Aleykm!
dedim. Vealeykm selm! Ya brahim. dedi.
tm. Beni nereden tanyorsun? dedim. Dedi ki:
Allah' tanyp onun dostu olanlara hibir ey

a-

gizli deildir.

Bu

cevap zerine ben:

Seni Allah ile hemhal gryorum. Seni bu an-

lardan kurtarmas

iin

istekte

bulunmadn

m?

de-

-dim.

da yle dedi:

Ben

hemhl gryorum. Seni bu nar yeme hrsmdan kurtarmas iin istekte bude seni Allah

ile

lunmadn m? Nefsinin arzusuyla nar yiyen kimse bunun acsn hirette eker. Halbuki arlarn sokmasndan hsl olan elemi dnyada duyar.

Hem, arlarn

verdii elem bedenedir. Halbuki nefsin hev arzularna uyma sonucunda hsl olan elem ve zarar kalbedir!

zerine adam braktm, yrdm.

Nefsin hev isteklerine boyun emek, hkmdar
lan kle durumuna drr. Nefsin hev isteklerine

Bunun

kar

koyarak sabretmek ise kleleri hkmdar yapar

Hz. Yusuf ile Zleyha hikyesi buna ak bir misldir.

Yusuf aleyhisselm sabr yznden Msra hkmdar

oldu. Zleyh ise Hz. Yusufa olan akna sabredemedi,
ehev istekleri kendine glip geldi. Zelil ve hakir bir
duruma dt.

43

gn Eblhasen Rz, iki sene nce vefat etmi olan babasn ryasnda grr. zerinde katrandan bir elbise vardr. Babasna der ki:
Ey babacm, ne oluyor ki seni cehennemlik kiBir

iler kyfetinde gryorum.

Babas
cevab verir:
Ey olum, nefsim beni cehenneme
Ey olum, nefsinin hilesinden sakn!.

Ben

drt

srkledi.

eye mptel oldum

Onlar bana azgnlmdan dolay musallat oldu

Bunlar eytan, dnya, nefs, hev ve hevestir.
Hepsi dman, nasl kurtulaym
ehevi ve batl fikirlerin karanlklarnda
Htralar beni hev eylere srklyor.

Htem Esam

Nefsim

mitsizliimdir,
la itaat

Baz

der ki:

eytan

silhmdr. Gnahm
dmanmdr. Nefsime as-

timim

ipimdir.

ise

etmem, onu tepelerim.

ma'rifet ehlinden nakledilir, derler ki:

Cihd eittir:
1

Kfirlerle

dr. Gzle grlr.

yaplan

cihad. Bu,

zhir cihad-

u yette geen cihd bu kabilden-

dir.

Ey

imn

edenler,

iinizden

kim dininden

d-

nerse Allah
n'minlere kar alangnll, kfirlere kar onurlu ve hain, kendisinin onlar sevecei,
onlarn da kendisini sevecei
bir kavim getirir ki

manasndan
44

ekinmezler.

Bu, Allah'n

lutfudur

ki,

onu kime dilerse ona verir. Allah, ihsan bol olan, en

ok bilendir. (Mide Sresi, yet: 54).

Delil getirerek btl ve

yaplan

re ve kiilerle

cihad.

sapk dnceli zm-

u yette geen mcdele

bu kabildendir.

nsanlar

Rabb'nn

yoluna hikmetle, gzel

tle davet et! Onlarla mcdeleni en gzel yol hangisi ise onunla yap.
phesiz ki Rabb'm, yolundan
sapam en ok bilen O'dur. Hidyete ermileri en iyi
bilen de O'dur. (Nahl Sresi, yet: 125).

yaplan

nsan

cihd.

dima ktle srkleyen NEFS ile

yette geen cihad bu kabildendir.

(Allah'n) urumuzda mchede edenler var ya, biz onlara elbette yollarmz gsteririz.

Bizim

phesiz
:

ki Allah herhalde iyilik edenlerle beraberdir.

(Ankebut Sresi, yet:

69).

Yine peygamberimizin:

Cihd'm en

faziletlisi,

nefsi

terbiye iin

lan cihaddr, melindeki hadisinde geen

bu kabildendir.

yap

CHAD

da

Allah onlardan raz olsun, Peygamberimizin ashb, kfirlerle yaptklar savalardan dndkleri zaman

yle

derlerdi:

Kk cihddan dndk, byk cihda

geldik.

yaptklar savalara KK
CHD, nefislerini terbiye edip eytan vesveseleri
defetmek ve gzel ahlkl olmak iin yaptklar mSahbe,

kfirlerle

45

chedelere de BYK CHD dediler. nk NEFS

ile cihd her an ve devamldr. NEFS insan her an
doru yoldan karabilecei iin onunla her an sava-

mak gerekir. Halbuki kfirlerle yaplan savalar zaman zamandr, devaml deildir. Hem kfirlerle savaan mslman mcahid, karsnda dman gz
ile grr. Halbuki NEFS ve O'na vesvese veren eytan gzle grlmez. Sylemeye lzum yoktur ki,
grnen dmanla savamak, grnmeyen dmanlasavamaktan daha kolaydr. Gene, vesveseci eyinsanda kendisine bir yardmc bulur. Bu,
tan,
nefsin hev arzulardr. Halbuki sava meydanndaki
kfir,

dmc

mslman mchidin
bulamaz.

Eer

Baka

bir

nefsinde kendisine bir yar-

husus da udur:

mslman sava,

kfiri ldrrse vata-

nn

kurtarr, ganimete konar. Kfir, mslman ldrrse ona ehidlik erbetini iirmi olur. Sonunda
cennete gider. Halbuki eytan ve nefsi kesin olarak
kahretmek mmkn deildir. Eer eytan ve nefs, in-

san aldatrsa Allah'n azabna urar.

Nitekim yle

darb- mesel vardr, derler ki:

Kimin harp meydanndan at kaarsa dmann eline der. Kimin de kendisinden, mn kaarsa
Allah'n azbna der. mnsz kalmaktan Allah'a sbir

nrz. Dmana

boynuna balanmaz;
ayana pranga vurulmaz, a, plak kalmaz. Fakat
kim mnsz olur da Allah'n gazabna urarsa yz
kararr, eli boynuna balanr, ayana ateten pranga vurulur; yiyecei, iecei ve giyecei ateten olur.
esir

denin

eli

.46

GAFLET
Gaflet, nedmeti arttrr.

Gaflet, nimetin elden,

gitmesine sebep olur. Gaflet, Allah yolunu perdeler.

Gaflet, hased'in artmasna sebep olur. Gaflet, kiinin
azarlanmasna sebep olur.
Birisi

ryasnda hocasm

Sizce

grr, sorar:

hangi sebepten duyulan

pimanlk daha

byktr.

Hocas cevap

Gafletin
Gene

birisi

verir:

olduu pimanlk.
Znnn Msr'y ryasnda

sebep

grr

ve

syle bir soru sorar:

Allah sana ne yapt?

Msr cevap verir:

Beni huzurunda durdurdu ve
Ey yalanc, beni sevdiin
fakat sonra da gaflet ettin!

Sen

yanlmakta,
gemi, gnahlar berdevam olmakta.

gaflettesin, kalbin

mr

Slihlerden

halde

olduunu
Ey oul,

biri

sorar,

ryasnda babasn
cevab alr:

grr,

ne

gaflet iinde

yaadk,

gaflet iinde

ldk!

Yakup aleyhisselm

ile

lm melei Azrail

aley-

47

hisselm, kardene grrlerdi. Bir gn lm meleAralarmda yle bir konuma

ziyarete gelmiti.

geti:

Hz. Yakub:

Ey

lm melei,
almak iin mi geldin?

ziyaret iin mi, yoksa

canm

lm melei:

Ziyaret
Hz. Yakub:
Senden bir talebim
lm melei:
Nedir o?
Hz. Yakub:
Ecelim yaklat ve
iin.

var.

zaman bana nceden

lm melei:

Sana

canm

almak

istediin

bildirmendir.

veya haberci gnderirim.

Bundan bir zaman sonra Hz. Yakub'un eceli yaklat. lm melei gene geldi. Hz. Yakup sordu:
yoksa canm
Ziyaret maksadiyle mi geldin,
Peki!

iki

mi?
lm melei:
Cann almak iin!
Hz. Yakub:
Hani ya, sen bana nceden haber verecektin.
ki veya haberci gnderecektin?
lm melei:
Ben dediimi yaptm:
1
Salarn nceden siyah idi, beyazlat.
2
Vcdun nceden kuvetli idi, sonra kuvvetten dt.
3
Endamn nceden dik idi, imdi kamburlat.
Ey Yakub, ite bu ey, lmden nce insanoluna benim gnderdiim habercilerimdir.

almak

iin

48

Gnler, yllar gemekte, gnah artmakta.

Olum melei gelmi, kalb gaflet etmekte,
Dnyadaki nimetin gurur ve nedamet,
Dnyada ebed kalmak ise imknsz.
*

Ebu

Dekak anlatr:

Ali

Salih bir zat vard.

Ayn zamanda

byk lim
idi Bir ara hastaland. Ziyaretine gittim. Etrafnda talebeleri vard. O zat ise alyordu. Dedim:
Ey std, niin alyorsunuz? Dnyadan gyorum diye mi?

Dedi:

Hayr,

Dnyadan gtme deil,

geirmeme alyorum.
Dedim:
Nasl

Dedi:
Evet,

olur, siz

devaml

namazm

namaznz klardnz?

klardm. Fakat bugne kadar hep gafletle secde ettim, gafletle secdeden
kaldrdm,
te imdi de gaflet zere lyorum.
Sonra derin derin nefes ald ve

bam
u iiri syledi:

Dndm

dirileceimi ve kyamet gnn,

Vcudumun kabirde ikmet edip sabahlyacan,
Dnyada zevklendikten sonra yalnz kalacam,
Gnahmla rehin olup topraa yaslanacam,
Dndm enine-boyuna hesabm,

Amel

defteri verilince rezil

olacam.

Fakat Rabb'm, Yaratanm, sende mitlerim,

Hatalarm affetmeni senden beklerim.
Uynl-Ahbr'da

akik

Belh'den yle bir haber

akik

nakledilir.

Belh der ki:

nsanlar, azlanyle drt eyi sylerler, fakat
ve hareketleriyle bu drt eye muhalefet ederler.

hi Nizam

fiil

49

Allah'n kuluyuz! derler, fakat yaaylarnda kui-kie gibi deil de hr gibi hareket ederler. Kendilerine efendi olarak kabul ettikleri Allah'n koyduu
1

ahlk esaslarna uymazlar.

2
Allah herkesin

Derler,
olur.

rzkn

etmitir!

tefekkl

fakat kalbleri yalnz dnya

mal

ile

tatmin

Dnyada

hepimiz fniyiz, hep leceiz! Dersarlarak Aller, fakat lmsz imiler gibi dnyaya
lah'n emirlerini bir kenara iterler.
Ey mslman kardeim, kendine yle bir bak!
Allah'n mlknde ve huzrunda hangi bedenle du3

arsna

cevap veriyorsun!
Sana azdan-cktan sorduu zaman ne diyorsun? Soru
iin bir cevap hazrla. Cevap da doru olsun! Allah'eylerden sakn. nk O,
yasak ve haram
Hayr-er ne ilersen hepsini hakkiyle bilir. Etrafndaki insanlara, Allah'n koyduu ahlk esaslarndan ayrlmamalar ve kinatta tasarruf hakknn yalnz O'na
it olduunu bilmeleri iin tlerde bulun!
Peygamberimizden nakledilen bir haber yledir:
ruyor, hangi lisanla

O'nun

kld

Ar'ta

Ben

ekilde yazldr:

bana itaat edenin isteklerini veBeni

rir, iini yoluna koyarm. Beni seveni severim.
arana cevap veririm. Af dileyeni affederim.
Akll mslman Allah'tan korkar, O'na itat
eder. bdetlerini srf Allah iin yapar. O'nun hkmmusibetlere sabrene ve takdirine raz olur.
Nail olduu nimetlerin krn if
der, szlanmaz.
(Allah)

Urad

50

Allah'n verdiine kanat eder. Haram ve gayri

yce Allah kudmer kazanlara iltifat etmez.
eyler.

an

hadiste buyurur ki:

Kim benim

hkmme

bellara sabretmez,

ve takdirime raz olmaz,

nimetlerime kretmez ve verdi-

ime

kendisine benden

kanat getirmezse O,
bir ilh arasn.
Birisi

Hasan

baka

Basr'ye sorar:

Ben, Allah yolunda olmaktan zevk almyorum!.

Hasan Basr de, ona cevaben unlar syler:
htimal sen, kendisinde Allah korkusu bulun-

mayan

birinin

Baka

yzne

birisi

ayn

kar

nazar etmi olmalsn!

soruyu Byezid Bestmye so-

cevab alr:
Sen Allah'a deil, itate ibdet ediyorsun. bdetten zevk almak istersen itate deil, Allah'a ib-

rar,

det

et.

Anlatrlar
sresine
riz!

ki:

balayp,

adamn

namaza

durur. Fatiha
Allah'm, yalnz sana ibdet edebiri

melindeki yete gelince Allah'n huzurunda

duunu

anlar.

Bu srada kulana, Yalanc! Sen

lah'a deil, halka tapyorsun! diye bir ses gelir.

ol-

Al-

Adam

tevbe eder, kalbinde insanlarn deil, Allah'n sevgisini bulunduracana karar verir ve tekrar namaza durur. Ayn yete gelince, Yalanc! Sen malna gveni-

yorsun! diye gene bir ses duyar. Namaz brakarak,

kalbinden mal sevgisini atmak iin tevbe eder ve nc defa namaza durur. Ayn yeti okurken ayn sesi
iitir. Yalanc, Sen Allah'a deil, elbisene tapyorsun
Adam gene tevbe eder ve namaza balar. Bu sefer ayyeti okurken Doru sylyorsun, imdi Allah'a
ibadet ediyorsun! diye kulana gelir.
Bir adamn uvai kaybolur, kimde olduunu bir
Bir gn namazda iken uvaln
trl hatrlayamaz.

51

kimde olduunu hatrlar.

Namaz

bitince klesine ses-

lenir:

Falan kiiye
uval
Kle:
Ne zaman hatrladnz uvaln onda olduunu?
Efendi:
Namazda!
Kle:
O halde ibadet etmiyor, uval aryormufiste!

git,

siz

suntuzl.

Klenin bu gzel cevab ve doru itikad sebebiyle efendisi onu azd eder.
Akl olan, kalbini dnyaya deil Allah'a balar.
Akbetini dnr ve hireti iin hazrlk yapar. Nitekim Rabb'mz buyurur:

Kim hiret sevabn isterse onun sevabn artrrz. Kim de dnya menfaatini isterse O'na da dnyalk

(ra

veririz;

fakat hirette ona hi bir nasip yoktur.

Sresi, yet:

20).

bal

insann

kalbinde Allah
sevgisi ve hiret kaygusu bulunmaz. Hz. Ebbekir
Allah ondan raz olsun kalbindeki Allah sevgisine

Malma-mlkne

halel getirmemesi

iin

malmdan-mlknden krkbin

lirasn gizlice, krkbin lirasn da ikre sadaka olarak vermiti. yle ki sonunda kendisi tamtakr kald.
Sevgili peygamberimiz ve ile efrad, dnya sevgisinden ve dnyaya tapmaktan iddetle kanrlard, kalblerinde yalnz Allah'n muhabbeti bulunurdu. te ay-

n
52

sebeplerden,

Allah'n

resl

peygamberimiz,

Hz.

Ftmay evlendirdii zaman eyiz olarak sadece

baatlanm bir ko postu le, iinde hurma aac
buunun lifleri bulunan bir yastk vard.

de-

ka-

53

ALLAH'I

UNUTMAK

gn Hasan Basr'ye bir kadn geldi ve dedi ki

Ey Hasan, benim bir gen kzm vard, vefat
etti. Onu bir defack ryamda grmeyi ok istiyorum.
Bunun iin sana geldim. Bana bireyler ret de, k
ryamda greyim.
Hasan Basr O'na bireyler retti ve kadn kz
n ryasnda grd. Fakat kznn zerinde katrandan
Bir

zm

boynunda demir halkalar vard. Ayaklar

Ertesi gn kadn kznn
ise prangaya vurulmutu.
Hasan Basr ok
hlini Hasan Basr'ye haber verdi.
bir elbise,

zld.

Aradan

bir

zaman geince Hasan

yasnda grd. Cennetteydi ve banda

dedi

kz

r-

ta vard.

Kz

Basr,

ki:

Beni

tandn

m?

Ben

filan

kadnn kzym!

Hasan Basr:
Annenin anlatt halden bu hle nasl dn
cevab verdi:
dn? diye sorunca kz
Mezarlmzdan, Peygamberimizin ahlk ile
ahlklanrn bir adam geti. Bu gzel ahlkl kii o
anda Allah Resine salt ve selm yollad. Biz, beyz elli kii kabirde azap ekmekteydik. te Hz. Mu
hammed'in ahlk ile ahlklanan ve mezarlmzdan
O'na salt ve selm yollayan bu adamn se

54

KISSADAN ALINACAK HSSE: Peygamberimizin

mezarlktan geerken
Allah Reslne bir selm gnderir ve bu yzden bir
ok gnahkrn cezas affadilirse, ya mr boyunca
Hz. Muhammed'in ahlk zere yaayan kimse iin
gzel

ahlkna

tab olan bir kii

neler olmaz.!

an

yce olan Allah buyurur

ajfel fii ',^M ^uj

Allah' unutmu, Allah da

mu

bulunan kimseler

t kendileridir.

(Har

gibi

ki:

c*$i

&

kendilerini unuttur

olmayn. Onlar fsklan

Sresi, yet: 19).

unutmaktan

maksat, emirlerini
unutmak ve emirlerine muhlif hayt yaamak, demektir. Nitekim insanlar ummiyetle yledir. Allah'
koyduu ahlk esaslarn bir kenara iterler. ene
v arzularn esiri olarak ilhi ahlk kaideleri
bir hyat yaarlar.

Burada

Allah'

dnda

Bir

uk

gn peygamberimizden soruldu:

&

^ij
.

jaaij

^\j pCaJi j

#U->s

&4*J'

1>A

jJiSij

# x; jidtj
.

-J

LiU; <l

^ jid;

.W '^j

.ftai

%&
j

>M

& bJ 5

A
'e*

'4

r& bJ -i ^
#

'f

&V
5&

'j^O

ili

jb

L>

w*j>ui

,y.

jj*ti

b*

tjjt

>jIL_

r4^'

M'min

kimdir,

mnafk

Jj

ouilr. ^j^t

fJ e4*)j ?4r~>

"itM

jw

^ 4rf 0i^> r*?

kimdir?

Resul aleyhisselm buyurdular:

M'minin

ii-gc namaz, oru'tur. Mnafn

ii gc hayvan gibi yiyip imek, namaz klmamak ve
Allah'n koyduu ahlk esaslarna muhalif bir hayat
yaamaktr. M'min, muztarip ve skntda olanlara
yardm etmek ve Allah'tan mafiret dilemekle meguldr. Mnafk ise, uzun emeller peindedir ve hrsla drt bir

nz

yana saldrmakla meguldr. M'min

yal-

Ondan bakasn hakk kurtarMnafk ise, Allah'tan baka hereye gve-

Allah'a gvenir.

saymaz.

yalnz O'na gvenmez. M'min dinini para ve mal

mlk ile satmaz. Onun iin nce din - mn, sonra da
mal -mlk ve paradr. Mnafk ise dinini parayla satar, O'nun iin para ve mal - mlk dinin de, mnn da
banda gelir. M'min, Allah'dan baka kimseden korknir,

50

maz.

Mnafk

AUah'dan baka herkesten korkar.

M'min gnahtan saknr, Allah iin gzya dker.
Mnafk ise, gnah ilemekten ekinmez, dima gler. M'min, yalnz kalp kalbinde Allah sevgisini
gelitirmeyi sever. Mnafk yalnzl sevmez, devaml,
insanlarla kark olmaktan holanr. M'min, islh etr
meyi sever, bozgunculuktan saknr. Mnafk ise fesadve
sever ve bu fesatlk sonunda parsa toplamak ister. M'min, srf Allah'n emri olduu iin kt-

ise

ykcl

meneder, iyi eylerin yaplmasn ister. Mnafk

ise kendi menfaati iin meneder veya emreder.
Hatt
kt ileri tevik eder, iyi ilerden meneder. Nitekim
Allah buyurur:
lkleri

Mnafk

erkekler de,

mnafk kadnlar da

bir-

birlerinin

tamamlaycsdirlar. Hepsi birbirine benzer.

Onlar ktl emrederler, iyiliklerden vazgeirmee
urarlar. Ellerini cimrilikle smsk yumarlar. Onlar
Allah' unuttular, Allah da onlar unuttu. phesiz ki
mnafklar fsklann ta kendileridir. (Tevbe Sresi,
yet:

67).

Allah,

erkek mnafklara da, kadn mnafklara da btn kfirlere de

iinde ebed kalmak zere cehennem ateini va'detti. Bu, onlara yeter. Allah

onlar rahmetinden kodu. Onlara bitmez, tkenmez

bir azap vardr. (Tevbe Sresi, yet: 68).

Allah

muhakkak

ki

mnafklar

da, kfirleri

de cehennemde toptan bir araya getirecektir. (Nis Sresi, yet: 140'n son cmlesi).
Kfirler ve mnafklar, kfrleri ve nifaklar zerine lrlerse onlar iin ebed cehennem azab vardr.

Grld gibi yette, nce mnafklar gelmektedir.

nk mnafklar, kfirlerden daha erir ve tehlikelidirler.

57

Gene

Rabbmz

buyuruyor

ki:

aa

phesiz

mnafklar, cehennemin en
bakasdadrlar. mknsz, onlar kurtarmaa
dmc da bulamazsn! (Nis Sresi, yet: 145).

Mnafk
medir. Derler

ta-

bir yar-

kelimesi Nfkl-Yerb sznden tre

ki:

Yerb'un

(Tarla faresine benzer bir hayvan)

ininin iki kaps vardr. Birinin ad Natka dierinin
ad Ksdr. Yerb, kendisini kapnn birinden gsterir, fakat dierinden kar, gider. Mnfk da, szde

mslman olduunu ve ilh ahlk esaslarna uyduunu syler, fakat aslnda islml reddeder ve kfre
meyleder.
Hadiste yle buyrulur:

yabanc sr arasnda kalan ve bir

o srye bir bu srye koan, fakat her iki srnn de
yabancs olduu iin hi birine giremeyen bir koyuna
-

Mnafk,

iki

benzer.

te iki yzl insanlar

(mnafklar) da byledir. Ne
imnllarn yannda karar klabilirler, ne de mnszla
nn yannda!..
Allah, cehennemi yedi kapl yaratt, nitekim buyu
rur:

* f& Jr* 'M y$

phesiz onlarn topuna birden vadolunan yer

cehennemdir. Onun yedi kaps, her kapnn da onlara
ayrlm birer nasibi vardr. (Hcr Sresi, yet: 43, 44).
demir kaplar lnetle kapanmtr.
Yzleri bakr, altlar kursundur. Asllarnda azap var-

Cehennemin

58

dr. Cehennem ehli alttan-stten, sadan-soldan, tabaka tabaka atee maruz kalr. En alt tabaka mn
fklar iin hazrlanmtr.
Bir gn Cebril aleyhisselm peygamberimize ge
lir. Allah Resul, Ey Cebrail! Bana cehennem atei
ni.ve scakln anlatr msn? diye sorunca Cebrail

unlar

aleyhisselm
Allah

syler:

cehennem ateini yaratt ve bin sene

yakt, kzl hle geldi. Sonra bin sene daha yakt, beyaz hle geldi. Daha sonra bin sene daha yakt siyah
hie geldi. O, zifiri karanlktr. Ey Muhammed, seni
peygamber olarak gnderen Allah'a yeminle sylerim
ki, eer cehennem ehlinin elbiselerinden bir elbise yeryzne ksa btn insanlar lr; cehennem suyun
dan bir kova su yeryznn sularna dklse ondan
ien helk olurdu.

Eer

Allah'n:

Bundan sonra da onu, yetmi

arn uzunluun

oraya sokun! (Hkka Sresi, yet:

32) yetinde bahsettii zincirlerden bir arm, dnya
dalarndan birinin stne konsayd, muhakkak
erirdi.
Eer bir insan cehenneme sokulup da sonra
dnyaya getirilseydi, yeryzndeki btn insanlar

da

bir zincir iinde

da

onun

pis

kokusundan

Cebril

lrlerdi.

bunlar

aleyhisselm

peygamberimiz gene sordu:

Ey

Cebrail,

anlattktan

sonra

'

cehennem kaplarn anlatr

sn? Onlar bizim bu dnyadaki kaplar

m-

gibi midir?

Cebril aleyhisselm cevap verdi:

Hayr,

onlar tabaka tabaka ve alt altadr. Bir

kapdan dier kapya yetmi

Her kap kendisinden
ha scaktr.

bir

senelik mesfe

vardr

ncekinden yetmi defa da-

59

buyurdu ki:
En alt tabakada mnafklar vardr. Burann
ismi HVYEdir. Nitekim Allah buyurur:
taphesiz mnafklar, cehennemin en
bakasmdandrlar. mknsz, onlar kurtarmaa bir
yardmc da bulamazsnz (Nisa Sresi, yet: 145).
Cebril aleyhisselm

aa

tabaka putperestlere ve Allah'n

kudretine ortak tanyanlara aittir. Burann ismi CAAlttan

ikinci

HMdir.
nc tabakada mrtedler (tslm dininden kanlar) vardr. Burasnn ad SEKARdr.
Drdnc tabakada blis ve O'nun avaneleri vardr. Buraya LEZZ denir.
Beinci tabaka yahudiler

iin

hazrlanmtr. Bu-

rann ismi HUTAMEdir.

Altnc tabakada hristiyanlar

vardr.

Buraya

SER denir.
Cebril aleyhisselm burada birden duraklad. Konumak istemiyordu. Bunun zerine peygamberimiz:
Ey Cebril, dedi, yedinci tabakann skinlerin-

den nim bahsetmedin?

Cebril aleyhisselm, kederli olarak:

Ey Allah'n Resul,

bana yedinci tabakadan

sorma! dedi.
Fakat Peygamberimiz srr edince
di:

unlar

syle-

Orada,

senin mmetinin tevbe etmeden len

gnahkrlar vardr.

Anlatldna

Sizden

gre:

mstesn olmamak zere ille

oraya (cehenneme) urayacaktr. Bu, Rabbmn uhdesine vacip kld, hkmettii bir eydir. (Meryem Sresi, yet: 71) melindeki yet nz olduu zaman
60

hibiriniz

peygamberimizin, mmeti hakkndaki korku ve endieleri artt ve ok alad.

Allah' ve O'nun bykln tanyan
O'ndan
iddetle korkar ve ileride azba uramamak iin nefsini imdiden terbiye eder ve iledii gnahlarn zerindeki perdeler alarak Allah'n huzuruna getirilip
muhakeme neticesi cehenneme atlmas emredilmeden ilh ahlk esaslarna uyar. Nice ihtiyarlar vardr
ki cehennemde, Ah ihtiyarlm! diye barr. Gene
nice genler vardr ki, Ah genliim! diye figan
eder. Nice kadnlar vardr ki, Ah rezaletlerim! diye

rpnr. Orada hepsinin yzleri- ve vcutlar simsiyahtr. Belleri krktr. Ne byklere izzet-i ikram edilir,
ne de kklere merhamet!.. Kadnlar da apaktr.
Allah'm! Bizi ateten, atein verecei acdan ve
azaba sebep olabecek her trl amelden sen koru! Bize merhamet et!. Ey affedici Allah'm, merhametinle
bizi iyi kiilerin yannda cennetine koy!
Allah'm,
ayplarmz rt, bizi korkulardan emin kl! Allah'm, kabahatlerimizi grme, bizi kendi huzurunda rezil etme
ey merhametlilerin merhametlisi! Peygamberimiz efendimiz Hz. Muhammed'e ve O'nun gzel ahlkna tbi
olanlara iki cihanda selmet ver!
o-

61

TEVBE
Erkek-Kdm her mslmana tevbe

vciptir.

yce olan Allah buyurur:

MaS %y

Ey
tevbe

ile

mn

<i

"j\

edenler,

\yj \p\ ;y!

tam

Allah'a dnn. Olur ki

bir ihlsa

Rabbnz

dayanan

bir

ktlklerinizi

altlarndan rmaklar akan cennetlere sokar. O gn Allah peygamberini ve mn edip onunla

beraber olanlar rezil etmeyecek, nurlar nlerinde ve
salarnda koacak. Ey Rabbmz, diyecekler, bizim
nurumuzu tamamla, bizi yarla, phesiz ki sen herrter ve

sizi

eye hakkyle kdirsin! (Tahrim Sresi, yet: 8).

Bu yette geen DNN! emri, vcup iindir.
Yine Allah buyurur:

mu

Allah'

unutmu,

bulunan kimseler

t kendileridir

(Har

Allah da kendilerini unutturgibi

olmayn. Onlar fsklarn

Sresi, yet:

19).

Kullarn Allah' unutmas, O'nun kitab Kur'an'

bir kenara atmalar ve ilh ahlk esaslarna uymamalardr. Allah da Kur'n- arkaya atan kiilere kendi nefslerini unutturur. Byle kiiler, kendilerinin

m,

do-

bulunduklarn dyoksa eri yolda

nemezler ve hiret hayatlar iin bir ey hazrlaya-

ru yolda
mazlar.

62

Sevgili

Kim
kavumay

Peygamberimiz buyururlar
Allah'a

kavumay

Kim

ki:

severse Allah

da O'na

kavumaktan holanmazsa Allah da Onunla kavumaktan holanmaz!

Fsklar, Allah'n yolundan kan kiilerdir ve iki
ksmdrlar:
sever.

de Allah'a

Kfir fsklar,
2 Fcir fsklar.
1

Kfir fsklar Allah'a ve peygamberlerine inanmazlar. Allah'n doru yolundan karlar, sapk yolla
ra girerler. Nitekim Rabbmz buyurur:
O ise cinden olduu iin Rabbnn emrinden
(Kehf Sresi, yet: 50'nin bir ksm).

dar kmtr

Fcir fsk iki ier, haram yer, zina eder ve dier hususlarda Allah'a s olur. bdet yolundan kar, msiyet yoluna girer. Fakat Allah'a e-ortak ko-

maz.
Kfir f kla fcir fsk arasndaki fark udur:
Kfir fsk, lmeden nce imna gelip tebve
etmedike affa urama umudu yoktur.
Fcir fsk
ise lmeden nce tevbe ederse affedilme midi vardr.
nk nefsin ehev hev ve hevesinden ileri gelen her
gnahn affedilmesi umulabilir. Kibir ve gururdan
ileri gelen bir gnahn ise affedilme midi yoktur. blis'in gnahnn asl kibirden idi.

halde ey mslman, sana den odur ki lmeden nce kt huyiarn terkedesin, iyi ve gzel huylarla sslenesin! Nitekim
yce olan Allah buyu-

rur:

rini

Kullarnn
O kt

tevbesin kabul etmekte, kt

fiillerden

vazgetikleri

zaman

fiille-

ba-

lamakta ve ne ilerseniz bilmekte olan O'dur.

(ra

Sresi, yet: 25).

6a

Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar:

Gnahlardan dnp,

kt huylarn

iyi

huya

gnah ilememi gibidir.

Allah ondan raz olsun, Ebu Hreyre anlatr:
Bir gece Allah Resul ile beraber yats nama-

evirenler

zn

kldktan sonra eve gitmek zere yola ktm. So

kakta

karmdan

Ey

ba tevbe

bir

kadn

geldi ve dedi ki:

Eb Hreyre, ben bir gnah iledim Acaetsem yol ak mdr?

Sordum:

Nedir

gnahnz?

mnsebette bulundum re bu
mnasebetten olan ocuu da ldrdm.
Kadna dedim ki:
Kendin helak oldun, ocuu da ldrdn! Senin iin tevbe yolu kapaldr.
Bu szlerim zerine baygnlk geirdi. Ben de yrdm. Fakat sonra kendi kendime:
Ben fetv verdim. Halbuki Allah Resl biraz
geride, belki yanl fetv vermi olabilirim. Gidip Re-

vam

syleyince Allah Resl

bana yle

Kendini de helak ettin,

lerden haberin yok mu senin?

64

kadn

dedi:

da!..

yet-

Onlar ki Allah'n yanna baka bir tanr da-'

ha katp tapmazlar. Allah'n haram
cana hakiz yere kymazlar, zin etmezler. Kim bunlardan birini yaparsa cezaya arpar.

kld

bn

Kyamet gn de azb kat kat olur ve o azaiinde hor-hakir ebed braklr.

Meer ki irkten tevbe edip amel ve hareiyi

ketlerde bulunan kimseler ola.

te Allah bunlarn

ktlklerini iyiliklere evirir. Allah ok

yarlayc,

ok esirgeyicidir.

Kim gnahlardan

dner, gzel amel ve harekette

Tevbesi makbul ve
dner. (Frkn S-

bulunursa muhakkak o Allah'a

Allah'n rzasma erimi olarak
resi, yet: 68
71.)

Bunun zerine, yanl fetva verdiimi anladm.

Hemen Reslllahn yanndan ayrldm ve:
Benden fetv isteyen kadn bana kim gstere-

cek! diye

bardm.

ocuklar, Ebu Hreyre delirdi! diye syleniyorlard. Sonra kotum ve kadna yetierek meseleyi anlattm. Sevinten yle bir
att ki!.. Sonra:

Benim,

Resul

iin

lk

dedi, bir

bahem

var.

Onu

Allah ve

sadaka olarak vereceim!

Utbetlgulm adnda birisi vard.

Fsk-u fcur
ehlindendi. Fesadlkta ve araphorlukta zerine gelecek yoktu. te bu bozguncu ve ikici adam bir gn
Hasan Basr'nin meclisine girdi. O anda Hasan Basr,
meclisindekilere:

mn

edenlerin, Allah' ve Hakk'tan ineni

zi-

sayg ile yumuamas zaman hl gelmedi mi? Onlar, daha nce kendilerine kitap verilip de zerlerinden uzun zaman gemi, artk kalbkir iin, kalb lerinin

leri

kararm

hi

Nizam

bulunanlar gibi olmasnlar. Onlardan bir

65

ou

km fsklard.

dinlerinden

(Hadid Sresi, yet:

melindeki yeti okuyordu. yeti bitirdikten sonra gzel bir konuma yapt. yle ki btn cemaat
alatt. Bu arada bir gen ayaa kalkt ve Hasan Bas16)

r'ye

hitben:

Ey, m'minlerin en gzel ahlkls, dedi, Allah benim gibi.fsk-u fcur sahibi bir gnahkrn tevebsini de kabul

Hasan Basr dedi

Evet

mu?

buyurur
ki:

delikanl.

Eer,

bir

daha dnmemek

ze-

kt huylarn terkeder ve Allah'dan af dilersen

seni de affeder.
Gen, bu szleri iitince benzi sapsar oldu. Hcre

kadar rperdi. Bir lk att ve baylp dKendine gelince Hasan Basr O'na yaklat ve

relerine
t.

foeytleri syledi:

Ey

Allah'a

kar

gelen yiit

Bilir misin, nedir

si,

gnahkrn cezas?

hem alev sesi, (*)

yakalanr gnahkrn nsiyesi

silere SER vardr,

fke de vardr,

Atee dayanabileceksen

Allah'a isyan

et,

Yoksa kendini gnahtan uzak tut!

Eer Allah'a kar gnahkr isen,
Kurtulmaa al, yoksa rehinsin sen!

Bu srada Utbetulgulm da

bir

yld. Kendine geldii zaman:

Ey std, dedi, merhameti

nim

gibi bir

Hasan

nm

*****

66

.~
A
sesi.

gnahkrn

Basr:

lk

atarak ba-

bol olan Allah be-

tevbesini kabul eder

mi?

Kendine

cef

kulun tevbesi, aff

kim kabul edebilir, dedi.
eden

olan Allah'dan baka

Utbetulgulm, sonra
trl

dua

ban

kaldrd

bol

ve Allah'a

etti:

Allahm, eer tevbemi kabul ederek gnahlarm affetti isen bana anlama-renme ve rendiimi muhafaza etme kabiliyeti ver ki, iittiim her ilm esas aklmda tutaym.
1

Allahm,

bana yle gzel bir ses ver ki, benim Kur'n okuyuumu duyan her kimsenin kalbi
kasvet iinde olsa bile kalbindeki rikkat artsn!
2

madm
3

Allahm, bana hell

yerden rzklandr.

Allah,

rzk

nasip et ve um-

O'nun bu dusn kabul buyurdu.

Anlay

rendii ilm esaslar hi unutmaz

O'nun Kur'n okuyuunu iiten herkes tevbe
kt huylarn brakrlard. Gene her gn evine

ve zeks artt,
oldu.

eder,

tabak orba ile iki pide konurdu. Kimse bunlarn

nereden ve kim tarafndan konduunu bilmezdi. Bu
hal, lmne kadar bylece devam etti.
bir

huylarndan vaz geip

nk
lh ahlk esaslarna uyanlarn hli budur.
Allah, kt huylar terkedip, iyi huylarla sslenen
te srf Allah

iin

kt

ve gzel ameller ileyenin

mkfatn

zayi etmez.

Bir lime sorarlar:

olup

Bir kimse tevbe ettii zaman,

olmad

bilinebilir

tevbesnm kabul

mi?

lim
cevab verir:
Hayr. Kabul veya reddedildii hakknda kesin bir hkm verilemez. Fakat kabul edildiine dir

baz almetler vardr.

 Kii, nefsinde gnah ilemee meyil bulunmadn grr.

2 Kalbinden erahn gittiini grr, hereyde
Allah' hazr bulur.
3 Doru ve gzel ahlkl kiilerle der-kalkar,
kt huylulardan uzak durur.
4 Tamah etmez. Az da olsa mer kazanc
1

ile

iktifa eder.

kazan O'nun gznde okhayrt veg zel ameller ok da olsa

Az bir

hell

Fakat yapt
O'nun gznde azdr.
tur.

Kalbi daima Allah'n farz kld eylerle

meguldr.
6 Dilini kt kelmdan korur.
7 Devaml tefekkr halindedir.
8 Gemite iledii gnahlardan dolay ned5

met

68

iindedir.

SEVG
Anlatrlar

Adamn

MUHABBET

ki:

lde gezerken gyet irkin bir

surat grr. Sen kimsin? diye sorar. irkin surat,
Ben senin kt amellerinim! der. Adam, Senin gibirisi

kurtulu nasl olur? diye sorunca:

Peygamber Hz. Muhammedin gzel ahlkna

bi irkin surattan

uymak

ve O'na salt- selm yollamakla!...

cevabn

verir.

Peygamberimiz buyururlar ki:

Benim ahlkma uymak, kyamet gn srat
kprsnde bir nurdur. Kim benim ahlkma tabi olur
ve cuma gn bana seksen kerre salt- selm yollar-

sa Allah

onun seksen

Anlatrlar

senelik

gnahn

affeder.

ki:

Peygamberimizin

ahlk

ahlklanmayan
birisi bir gn ryasnda peygamberimizi grr. Fakat
Allah Resul O'na hi alka gstermez. Adam der ki:
Ey Allah'n Resl! Bana krgn msnz?
Peygamber:
Hayr!
ile

Adam:

halde bana niin bakmyorsunuz?

Peygamber:

nk

seni

tammyorum!

Adam:
t

Nasl tanmazsnz. Ben senin mmetinden biHalbuki limler, senin mmetinden birisini,
risiyim.
anann evldn tehisinden daha iyi tehis ettiini
sylemilerdi.

Peygamber:

sylemiler. Fakat ben senin zerinde

benim gzel ahlkmdan bir ey grmyorum ve senin bana hi salt- selmn gelmedi. Benim, mmetimden birini tanmam, O'da benim ahlkmn bulun-

mas

Doru

nisbetindedir.

Adam uyannca bunlar dnd

gamberin gzel huylar nelerse onlar

ve

hemen

yaayna

Peytat-

bik etmee karar verdi. Bir mddet sonra tekrar Allah Resln ryada grd. Peygamberimiz hemen:
imdi seni tanyorum ve senin iin efat ede-

ceim! buyurdular.
nk artk o, peygamberimizi seviyor demekti.
nk O'nun gzel ahlkna uymutu. Nitekim Rab-

bmz

buyuruyor:

Ey

Muhammed, de

Eer

Allah' seviyorsanz hemen bana uyun ki Allah da sizi sevsin ve sularnz rtsn! nk Allah ok yarlayc, ak esir
geyicdir.

(l-i

mrn

ki:

Sresi, yet: 31).

Peygamberimiz, K'b bni Eref ve adamlarn diBiz Allah'n oullan

ne davet ediyordu. Onlar da,
yerindeyiz ve Allah' ok severiz! diyorlard. te bu
hdise, yukarda melini verdiimiz yetin nzulne
sebep oldu.

Allah'n O'na rettii ve

da insanla tebli ettii ilh ahlak esaslarna

Peygambere uymak,

Onun
uymak
70

demektir.

M'minlerin Allatt sevmesi, O'nun emrine itat

etmeleri ve sdece O'nun rzasn gzetmeleri, demektir.

Allah'n m'minleri sevmesi ise; onlan affetmesi,

mkfatlandrmas, rahmeti ve tevfkyle onlara ik

ramda bulunmas, demektir.

Kim drt eyi yapmadan
o,

V
drt eyi iddi ederse

yalancdr:

Cenneti sevdiini syler, fakat

at etmezse,
2 Hz. Peygamberi sevdiini syler,
1

Allah'a it-

fakat O'nun
gzel ahlkna tabi olmaz, limleri ve fakirleri sev
mezse,

Cehennemden korktuunu syler, fakat g

nah ilemekten ekinmezse,
4 Allah' sevdiini syler, fakat maruz kald
3

musibetlerden dolay szlanrsa,

o kimse yalancdr.
Nitekim Rbia-i Adviyye yle der:

syn edersin, sonra da dersin: Severim!

Bu

hlin acayiptir, yemin ederim,

tat ederdin sevseydin gerekten

Sevdiine mutlaka itat eder seven

Gerekten, sevginin almeti; sevdiine
sevdiinin houna gitmeyen hareketlerden

uymak ve
kanmak-

tr.

Birgn, byklerimizden ibl'ye Allah'n rah

meti O'nun zerine olsun! bir topluluk gelir. ibl
sorar:

Siz

kimsiniz?

Cevap

verirler:

Biz senin dostlarnz!

Bu cevap zerine ibl, dner, onlara
malar zerine unlar syler:

ta

atar.

Ka

71

 Niin

kayorsunuz? Eer siz hakik dostlarm

olsaydnz, benden gelen beldan kamazdnz?
Sonra da der ki:

Muhabbet

ksesinden ier, yeryz

ve ehirler onlara dar gelir. Allah' hakkiyle tanrlar,
azametinden korkarlar, kudretine hayret ederler. Allah sevgisi ksesinden ierler. O'nun nsiyet denizinde boulurlar ve gene O'nun mnctiyle lezzetlere
ehli sevgi

Daha sonra ibl

beyti syler:

Senin muhabbetini hatrlamak esritti beni, (*)

Hi grdn m, sevip de sarho olmayan?
Derler

ki:

Deve sevgiden dolay sarho olduu zaman

krk gn yem yemez. Daha nce gtrebilecei ykten kat kat yk yklense hi tnmaz. nk kalbine
sevgilisinin muhabbeti hcum ettii zaman yem'i sevmez, sevdiine kavuma akiyle
yke aldrmaz.

ar

imdi dn

ey insan! Bir deve, sevdiine kavumak iin yemeyi-imeyi terkeder,

yklere tahamml eder de; sen, Allah
iin, haram olan eylerden neye kanmaz; Allah
iin, oburca yeyip-imekten neye vazgemezsin? Gene Allah
iin niin nefsine baz mkellefiyetler ykleyemezsin? Eer bu sylenenlerden hibirini yapmazsan o zaman sen, ne dnyada, ne hirette, ne halk yannda ne de Allah yann-

ak
ak

ar

ak

da

bir

faydas olmayan, mnsz, kuru

bir

dv pein-

desin!

Allah onun yzn ereflendirsin, Hz. Ali der ki:

Cennete itiyak olan ha vr ilemee koar. Cehennemden korkan, nefsini kt hareketlerden men-

(*)

72

Esrimek: M'nevf sarholua

dmek.

eder.

lm muhakkak

bilen,

dnya

zevklerini hakn-

grr.

brahim Havvs'a

sorulur:

Sevgi-muhabbet nedir?
Cevap

verir:

Bencil

isteklerini

yoketmek, benlikleri yakmak

ve iaretler denizinde nefsi

bomaktr.

13

AK
SEVG;

insan tabiatnn, zevk

letmesidir. Bunun kuvvetli ekline AK denir,
derecede efkatli olur ve malnsevdiine kar
mlkn onun yolunda harcar. Hz. Ysuf'a olan
Zleyh buna ak bir misal
ile dillere destan

ar

ak

yznden maln-mlk
Gerekten Zleyh,
n, hatt gzelliini bile kaybetti. Kendisi, yetmi deve yk 'inci ve cevhere sahipti. O paha biilmez ger
yoluna sarfetti. Her
danlklar Hz. Ysuf'a olan
kim, Ben bugn Ysuf'u grdm derse O'na deerli gerdanlklarndan bir tane verirdi. Bylece vere vere
hi bir eyi kalmad. Hereyi, Ysuf! diye arrd.
yznden Ysuf keli
O'na olan ifrat derecedeki
dir.

ak

ak

meinden baka hereyi unutmutu. Ban ge kaldr

zaman yldzlarda, Ysuf ismini yazl grrd.

Gene, anlatldna gre, Zleyh, imna gelip Hz.

Ysuf'la evlendikten sonra artk O'ndan uzak durmave ibdet iin' tenhlara ekilmee balad. Artk
bu ak, o akn gerek sahibi Allah'a dnmt. yle
ki, Hz. Ysuf O'nu gece yataa dvet etse O, gnd
ze atar, gndz dvet etse geceye atar ve yle derdi:
Ey Ysuf, ben seni, Allah' tanmadan nce
sevmitim. Fakat O'nu tandktan sonra gerekte O'na

it olan sevgiden,

sevgime
74

bakasn

bakasna kalmad.
ortak etmem.

Allah'a olan bu

Gene Leyl ile Mecnun

nuna sorarlar:
sm nedir?

Leyl!
Bir gn derler
Leyl lmedi
Hayr, Leyl

hikyesi

mehurdur. Mec-

ki:

mi?
benim kalbimdedir, lmedi. Ben

Leylym.

Mecnun

bir

gn Leylsnn

evinin

nne gider ve

semya doru bakar. Kendisine derler ki:

Ey Mecnun, semya bakma! Leyl'nn penceresine bak. Belki O'nu grrsn!....
Glgesi Leyl'nn evine den Yldz bana k-

fidir!!

Hallc Mansur'u onsekiz gn hapsederler. Bir ara

mam

ibl

yanna

gelir, sorar:

Ey Mansur, sevgi-muhabbet nedir?

Bugn sorma, yarn

sor!

gn olur. Hallac katletmek zere zindandan karrlar ve bir meydana gtrrler. Mansur, tam
bu srada yetien ibl'ye yle seslenir:
Ey ibl, SEVGMUHABBET'in evveli yan
mak, sonu katlounmaktr!
Mansur'a sormulard:
Sen kimsin?
Cevap vermiti:
Ben HAKK'm!
te bu sz zerine katledilmiti. Meselenin ak
lamas udur:
,

Ertesi

mertebeye ykselmiti ki,

O'nun nazarnda Allah'dan baka her varlk fni,
yokolmaa mahkum ve btl idi. Gerek varlk yalbu kadar yksek bir mer
nz Allah-HAKK idi.
olan Hallc, yalnz, Allah'n bir ismi
tebeye
Hallc,

yle

bir

te

km

75

HAK-mevcut kelimesini biliyor, kendi ismini

dahi hatrlamyordu. O'nun iin kendisine tevcih edilen, Sen kimsin? sorusuna, Enel Hakk - Ben HAKK'olan

m cevabn

verebildi.

Denilir ki:

Hakiki sevgi-muhabbet eyle belli olur:

1
Seven, sevdiinin szn bakalarnn sz-

tercih eder.
2 Seven,

ne

sevdiinin

sohbetini

sohbetine tercih eder.

3
Seven, sevdiini

memnun

eder.

memnun

etmeye tercih

bakalarnn

etmeyi bakalar-

Bir lime sorulur:

Ask kimdir ve hli nedir?

Cevap

verir:

nsanlarla az har-neir

olur.

daha
fakat devaml

Rabbi

ile

ok babaa kalr. Grn sessizdir,

tefekkr hlindedir. Bakt zaman grmez, arldzaman iitmez, konuulduu zaman anlamaz. Babir felket gelse zlmez. A kalsa alk hissetmez. Grn pejmrdedir. Allah'dan bakasndan
korkmaz. Tenhlarda Allah'a mnct eder. Dnyalk
yznden ehl-i dnya ile ekimez.

na

Bir n Hz. s, bahe sulamakta olan bir delikanlya rasgelir. Delikanl, Hz. s'ya, Sevgisinden kendisine zerre miktar vermesi iin Rabbndan istekte
bulunmasn syler. Hz. ts, zerre miktar Allah sevgisine dayanamayacam syleyince, o halde zerrenin
yansm versin! der. Bunun zerine Hz. s, Yarabbi, bu delikanlya zerrenin yans kadar sevginden ver!
der ve geer, srider. Bir mddet sonra gene ayn yere
.

gelince, o

O,

78

delikanly
delirdi,

sorar. Halk:

daa

kt,

der.

Hz. s, o genci kendine gstermesi iin Allah'a

eder ve dada bir kayann stnde semya y-

du
nelmi olarak
almaz.

bulur.

Selm

Bunun zerine:
Ben sa'ym, diye

verir,

fakat gen selm

seslenir.

Fakat Allah Hz. s'ya vahiy yoluyla buyurur ki:

Ey s, kalbinde zerrenin yars kadar benim
sevgim bulunan bir kimse insanlarn szn nasl iitir. zzetim ve cellim hakk iin sylerim, eer
o delikanly destere ile kessen bunun farkna varmaz.
Kim, seyi iddi eder, eyden kendini temiz-

lemezse

o,

aklanmtr.

Allah'n koyduu ahlk esaslarna uymann

zevkliliini syler, fakat dnya sevgisini brakmazsa,
2 Amelleri srf Allah iin yapmay sevdiini
1

syler,

fakat insanlarn da kendisine tzim etmesin-

den holanrsa,

Allah'

sevdiini syler, fakat nefsini

ye etmezse, o kimse aldanmtr.
Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar ki:
3

iil
%*

bj&j ^CJ-\ oj~j

j-^J *H.H j-^iJ

J

mmetimin
eyi

^V

JUI hjs4j

wJ-*Jf

terbi-

jr^tj

W j~kj
-*

jrr^J

zerine yle bir

severler, be eyi unuturlar:

\H

zaman

gelir ki,

be

Dnyay severler, hireti unuturlar,

2 Mal-mlk severler, sonunda hesap vereceklerini unuturlar:
3 Halk severler, Hakk' (Allah) unuturlar.
1

77

 Gnah ilerler, kt huylarn

virmeyi ve tevbe etmeyi unuturlar.
kklerde yaamay
5 Saraylarda,
4

iyi

huya

e-

severler,

kabri unuturlar.

Mansur

unlar

Ammr,

bni

bir

gence verdii tte

syler:

Delikanl,

Yarn - br gn

aldatmasn! Nice
genler vardr ki, tevbeyi geciktirir; kt huylarn
iyi huya evirmez, uzun emellere dalar; lm unu
tur ve yle der:
genliin

seni

tevbe eder, kt

huylarmdan

vazgeerim!

Fakat o bylece gaflet iinde oyalanrken anszn

lm melei geliverir, kendini mezar ukurunda bulur. Artk orada ne mal, ne evlt, ne hizmeti ve ne
yce
de ana baba O'na fayda vermez. Nitekim

an

olan Allah buyurur:

Ji

<i

Meer
ler ola!

O gnde

Allahm,

h '%

'ju

ne mal fayda

verir,

tamamen Slim

bir

ki

ki Allah'a

(ara

Jx

$\
ne de oullar.

kalb

ile

gelen-

Sresi, yet: 88, 89).

bize,

lmeden nce tevbe etmek ve kt

huylarmz

terketmek nasip eyle- Bizi gafletten uyandr! Resullerin en hayrls peygamberimiz Hz. Muhammed'in efaatine nail eyle!

M'minin briz vasf odur ki; her an, her saat

ve her gn kt huylardan syrlmaa alr. Gemite iledii gnahlardan dolay nedmet duyar.
Dnyalk iin hrsa kaplmaz, faydasz ve fuzul ey-

megul

olmaz, Allah'a olan vazifelerini ihsla yapar, riy ve gsteriten saknr.

lerle

78

asl

Rivayete gre, Hz. Ms zamanndaki Fir'avunun

kars siye, imnn saklyordu. Firavun duruma mutve
tali olunca karsna ikence yaplmasn emretti
her trl ikenceyi yaptlar. Firavun karsna, dininden dn! dedi, fakat o dnmedi. Bu sefer sopalar ge-

vcudunun muhtelif

tirterek

yerlerine

denekle vurcevab verdi:

durdu ve dininden dn! dedi. siye

kalbim
Sen benim nefsime hkmedebilirsin,
ise Allah'n muhfazasmdadr. Beni kessen, bu, Allaha olan sevgimi artrmaktan baka bir eye yaramaz.

srada oradan Hz. Ms gemekteydi.

siye

dedi ki:

Ey
haber

Ms da
Ey siye,

bekliyorlar.
dile,

Rabbm

benden raz

m,

deil mi,

seni

itiykla

ver!

Hz.

Ms,

cevab
gklerde

verdi:

melekler

Allah da seninle vnyor.

Ne

dilersen

kabul edilecektir!
siye dedi

ki:

bir

misal olarak irad etti. O vakit (bu kadn): Ey Rabbim, bana yannda, cennetin iinde bir ev yap. Beni
Firavun'dan ve onun fena amel ve hareketlerinden
kurtar. Beni o zalimler

topluluundan selmete kar!

demiti. (Tahrim Sresi, yet: 11).

siyenin byle du etmesi

bize;

mihnet-meak-

snmak

ve kurtulukat ve musibet annda Allah'a

O'ndan istemek gerektiini gsteriyor.

79

ALLAH'A TAT,

ALLAH'A VE RESUL'NE

SEVG

am

yce olan AUah buyuruyor:

Ey Muhammed, de ki: Eer Allah' seviyorsa-

nz hemen bana uyun

larnz rtsn. nk

AUah da sizi sevsin ve

Allah ok yarlayc, ok

ki

geyicidir.

De

ki:

Allah'a ve peygambere itat edin!.

suesir-

Eer

yz evirirlerse phesiz ki Allah da o kfirleri sevmez. (l-i mrn Sresi, yet: 31, 32).
Kiinin, Allah' ve Peygamberini sevmesi onlara
Allah'n, kulunu
sevmesi ise, onlar nimetlendirmesi ve ikramda bulunmas, onlar affetmesi demektir.
itaat etmesi,

emirlerine

uymasdr.

Derler ki:
Kul, hakik kemlin yalnz Allah'a it olduunu, kendi nefsinde veya bakalarnda grlen kemlin
de yalnz Allah'dan geldiini idrk ettii zaman Allah'

sevmi olur.
Kulun bu

maa

idrki

Onu, kendisini Allah'a yaklatr-

yarayacak eyleri yapmaya sevkeder.

Allah ondan rz olsun, Bir Hf anlatr:

Bir gn ryada peygamberimizi grdm. Bana
Allah seni akrann arasnda ne ile ykseltir, biliyor
musun? dedi. Ben, Hayr! diye cevap verince un-

lar syledi:
80

 Slih

kiilere hizmet etmek,

mslman

kar-

delerine tte bulunmak, m'minleri ve benim snnetime tbi olanlan sevmek ve benim gzel ahlkma
uymakla!..

Nitekim Reslullah sallallah aleyhi vesellem bir

yle buyururlar:

hadislerinde

Kim
sevmi

benim gzel ahlkm ihy

demektir.

Kim

beni severse

ederse

kyamet gn

beni
cen-

nette benimle beraberdir.

Yine peygamberimizden bize kadar gelen haberlerde yle buyrulur:

insanlarn ahlk bozulduu ve mezhep ihtilflar alp yrd zaman Allah Reslnn gzel ahlkna sahip olana yz ehid sevab vardr.
Bir gn, peygamberimiz aleyhisselm
bir topluluu hitaben yle der:

j&

& $ 3a ^ail

% J 'm

mmetimin

ashbndan

hepsi cennete girer, fakat kaak

lar girmez!

Dinleyenler sorarlar:

Kimdir

kaaklar?

Allah Resl buyururlar

lhi Nizam

ki:

81

 Bana

eden cennete girer, isyan edenler

ise kaaktr. Benim snnetime, benim ahlkma uymayan her hareket gnahtr.
itaat

Derler ki:

yahut suyun
bunlara
zerinde ytirse veya ate yese veyahut da
eyleri
benzer bir ey yapsa fakat Allah'n farz
terketse ve peygamberin gzel ahlkna uymasa, biliniz ki o kimse yalanc ve dzenbazdr.
Birisini grseniz ki gkte usa,

kld

Cneyd Badad:

Allah'n ltf olmadan bir kimse O'na eriemez.

Allah'a erimenin yolu,
med'e tbi olmaktr.
Ahmed Havr:

Peygamberin

O'nun

snnetine

Resul

Hz.

Muhanv

uymayan her hareket

btldr.
Nitekim Allah Resulnn bir hadisi de yledir:

Kim

benim gzel ahlkma

cfatm haramdr.

tbi olmazsa

O'na

Fudayl:

Eer

Sana,

Allah' seviyor musun?

derlerse

skt et. nk Sevmiyorum! desen, mndan karsn. Seviyorum! desen, belki de gereiyle sevenler
gibi sevemiyorsun! gereiyle sevmediin halde, Seviyorum! deyip Allah'n fkesini zerine ekmekten sa-

kn!
Sfyan Sevr:

Allah'a sevgisi olan

Allah' sever.
Allah'a itaat eden birisine ikramda bulunan, Allah iin
ikramda bulunur.
82

birisini seven,

Sehl:

Allah sevgisinin almeti Kur'n sevgisidir. Kur'n sevgisinin almeti Peygamber sevgisidir. Peygamber sevgisinin almeti O'nun snnetine ve gzel ah-

olmuluun

almeti hiret haytn unutmamaktr. hiret hayatn unutolmamn almeti muhterise dnyaya balanmaktan, haram ve gayr-i meru kazanlar salamak-

lkna

tb olmaktr. Snnete tbi

mam

tan kanmaktr.

Ebul Hasen Zencn:

Gz,
2 Kalb,
3
1

Dil.

Gz, kinttan ibret almak iindir.

Kalb, tefekkr iindir.
Dil, doruyu sylemek ve Allah' zikretmek iindir.

Nitekim

yce Allah buyurur:

& uya i w

Ey mn edenler, Allah' ok zikredin:

bah

Akam

tebih ve tenzih

edin,

O'nu Sa-

(Ahzab Sresi, yet:

41, 42).

M'min, dim temiz ve abdestli olmal, her abdest bozduunda abdest almal ve iki rek'at namaz klmal. Her mecliste imkn dhilinde kbleye kar oturmaa gayret etmeli. Her an peygamberimizin huzurunda bulunduunu kabul etmeli ki, hareketlerinde O'nun
snnetine aykr bir ey bulunmasn! Maruz kalabilecemusibetlere tahamml gstermeli ve sabretmeli. Btn gnahkrlar ve peygamberimizin yolundan ayrlanlar iin dular etmeli, marur olmamal ve asl ucp'e
dmemeli. nk ucp eytn bir huydur. Alak g-

>
*

83

nll olmal ve nefsini dima hakr grmeli. Allah yolunda olanlara tazim ve ihtiram gzyle bakmal. Kim,
Allah yolunun yolcularma ihtiram gzyle bakmazsa
Allah, onlarn sohbetlerini o kiiye haram klar. Kim de
ibdetin muhteremliini bilmezse Allah onun kalbinden ibdet zevkini alr.

Fudayl bni yza, Kii ne zaman slih olur? diye

sorarlar,

u cevab verir:

Kalbinde korku, dilinde doruluk,

zel

azasnda gamel ve niyetinde nasihat bulunduu zaman.

Slihlerden birisi bir toplulua urar. Bakar ki za-

mann

nl tabiplerinden biri hastalklardan ve

larndan bahsedip durur. Tabibe sorar:

Ey vcutlar tedvi eden

dvi ediyor musun??

tabib, kalbleri

il-

de

te-

Tabib:

Evet,

devsm

derdini syle,

syleyeyim!

Adam:

Gnahlar kalbi karartt, kasvet bast.

Tabib:

O'nun ilc Allah'a ibdet ve itattr, gece-gndz Allah yolunda olmak ve gnahlardan dolay istifarda bulunmaktr. if.Allah'dandr.
Tabibin bu szleri zerine slih adam bir lk att ve alyarak gitti, bir taraftan da yle diyordu:
Evet, ey tabib, sen benim kalbimin ilcn bul-

dun.
o

84

BLS

n yce

De

ki:

olan Allah buyurur:

Allah'a ve peygambere

Eer yz evirirlerse phesiz

n sevmez. (l-i tmrn Sresi,

ki Allah

itaat edin!

da o imanszla

yet: 32).

Allah mnszlar sevmez demek; onlar affetmez,

tevbelerini kabul etmez, demektir. Nitekim kfrnden
ve kibirlenmesinden dolay blis'i af f etmemi ve tevbesini kabul etmemiti. Halbuki Hz. dem'i affederek tevbesini kabul buyurmutu. nk dem aleyhisselm
nefsinin sululuunu kabul etmi ve nedamet duyarak
kendi nefsini ktlemiti. Hz. dem'in iledii ey her ne
kadar gerekte gnah deilse de nk peygamberler

gnah ilemekten masundurlar.

Doru

olan inan-

ca gre onlar, ne peygamberlikten nce ve ne de peygamberlikten sonra gnah ilemezler

grnrde g-

nah sretindedir. Bunun

ce yle dediler:

Dediler

(dem

ile

iin Hz.

Havva)

Havva ve O, beraber-

Ey Rabbimiz, ken-

dimize yazk ettik. Eer bizi balamaz, bizi esirgemezsen her halde zarara urayanlardan olacaz!
(raf Sresi, yet: 23).
85

dem piman oldu. Sr'atle tevbe ederek, Rabaffn istedi. Allah'n rahmetinden asl mit kes-

Hz.

banin
medi. Nitekim

De

Rabbmz

buyurur:

an

hareEy nefslerine kar hadden

kesme
ket edenler, Allah'n rahmetinden midinizi
phesiz
yin. nk, Allah btn gnahlar yarhar.
(Zmer Sresi,
O, ok yarhayc, ok esirgeyicidir.
ki:

yet: 53).

kendi nefsinin sululuunu asl

Halbuki, blis,
kabul etmedi, nedamet duymad ve nefsini tekdir etmedi. Hzla tevbe edip Allann affn talep etme yolu-

na

gitmedi. Tersine

ti,

kibirlendi.

Allann rahmetinden midini

kes-

ki blis gibi hareket ederse O'nun tevbesi kabul edilmez. Kim de Hz. dem gibi hareket ederse
Allah O'nun tevbesini kabul eder. nk, nefsin e-

Kim

hev hev ve hevesinden ileri gelen her gnahn affedilmesi umulur. Kibir ve azametten ileri gelen bir
gnahm affedilmesi ise umulmaz. Hz. dem'in gnanefsin ehev arzusundand. blisin gnah ise ki-

gn

Bir

Musa'ya

gelir,

der

ki:

peygamberlik vermek ve seninle

sretiyle seni hs kullarndan yapt.

Allah

konumak

blis, Hz.

sana

Hz. Musa:

Evet, ne murat ediyorsun, sen kimsin?

blis:
Ey Musa, Rabbma, Mahlukatndan

birisi

tevbe etmek istiyor diye syle.

blisin bu szleri zerine Allah vahiy yoliyle Hz.

Musa'ya

bildirir ki:

Ey

Musa, sana gelen o yaratk'a;

bet ettiimi, Hz.

86

demin kabrine secde

arsna

ica-

etmesini, sec-

de ettii takdirde tevbesini kabul ederek kendisini af

f

edeceimi

syle!

Hz. Mus, Allah'n bu vahyini iblise bildirir, fakat

iblis fkelenir ve unlar syler:

risine

Ey Musa, ben cennette O'nun (Hz. dem) disecde etmedim, imdi lsne mi secde edece

gn iblis dedi ki:

Ey Rabb,
demin yznden beni cennetten
kovdun, ben ancak senin musallat klmanla O'na ta
Bir

sallut edebilirim.

Allah buyurdu:

Sen dem oullar zerine musallatsn!

gamberler eytann tasallutundan masundur).

(Pey-

blis:

Daha ver!
Rabb:
O'nun (dem)
lk senin de

bir

doan

ocuun

her bir

ocuuna kar

olacak!

blis:

Daha ver!
Rabb:
Kalblerine

vesvese verebileceksin!

blis:

Daha ver!
Rabb:

Btn avanelerinle onlarn

(Adem oullarnn) zerine saldrp haram kazan ve haram harcama
yapmalar, btl ve hurafe inanlara meyletmeleri, k
t amellerde bulunmalar ve uzun emeller peinde ko-

arak

tevbeyi terketmeleri iin vesveselerde bulunabileceksin!

Allah'n,

iblise,

unu,

unu

yapabileceksin! bu

87

tehdit yoliyledir. Yani, yap bakalm istediini, sonra greceksin! kabilinden. Nitekim:

yurmas

Bizim yetlerimiz hakknda

sapkla denler

halde atein iine athayrldr, yoksa kyamet gn korkulacak olan

SZ
suzca gelecek olan
nk O, ne yaparsanz hakkyle grendir. (Fusslet

phesiz

bize gizli kalmazlar.

m?

DLEDNZ

LEYN.

Sresi, yet: 40)

melindeki yetin, siz dilediinizi ileyin! cmlesini

tekil eden paras da bu kabildendir.

Bundan sonra dem de yle dedi:

Ey Rabbim, blisi benim zerime musallat ettin. Ben O'nun vesveselerinden kendimi ancak senin
yardmnla koruyabilirim.

Allah buyurdu:

Her doan

ocuuna

bir

muhfz melek

tevkii

edeceim.
dem:

Daha ver!
Rabb:
Bire on sevap vereceim!
dem:
Daha ver!
Rabb:
Canlar tenlerinde bulunduka

bul edeceim.

dem:

Daha ver!
Rabb:
Onlar affedeceim.
Adem:
Kfi ya Rabb!
Bu srada
88

blis tekrar dedi

ki:

tevbelerini

ka-

 Ya

Rabb,

dem oullarna peygamberler

derdin, kitaplar indirdin, hani

gn-

benim peygamberlerim?

Rabb:

Khinler.
blis:
Kitaplarm

nedir?

Rabb:

Dme

yapma! (Vcudun muhtelif yerlerine,

kalc olmak artyle hayvan vs. resmi yapmak.)
blis:

HADS'im nedir?
Rabb:
Yalan.
blis:
Kur'n'm nedir?
Rabb:
iir.
blis:
Mezzinim nedir?
Rabb:
alg.
Mescid'im neresi?
Rabb:
Sokaklar!
blis:
Evim neresi?
Rabb:
Hamamlar.
blis:
Yiyeceim nedir?
Rabb:
Besmelesiz kesilen,

hazrlanan

yiyecekler.

eceklerim nelerdir?

Rabb:

Sarho

edici eyler,

blis:

Tuzaklarm

Rabb:

Kadnlar.

nelerdir?

EMANET

an

^i

yce olan Allah buyurur:

Jl$

c>S&J\

& ltl

HJ

Biz emneti gklere, yere ve dalara arz ve

teklif ettik de onlar bunu yklenmekten ekindiler,
bundan endieye dtler. nsan bunu tuttu srtna

nk

yklendi.

O, ok zlumkr, ok childir!

(Ah

zab Sresi, yet: 72).

Bu

TAT

EMNET den murad, ALLAH'a

LENNCE SEVAP veya CEZ VERLEN

yetteki
ve

EYLER d ir.
KURTUB

der ki:

yetteki

felere mildir.

EMANET

kelimesi btn dn vazi-

(limlerimizin ekseriyetinin fikri de

budur.)

Baz

MES

limler der ki:

EMNET'in GKLERE VE YER'e

bir temsildir ve aklamas yledir:

ARZEDL

Gkler ve yer o kadar byk olmalarna ra

men eer EMNET yni LH EMRLER onlara ykbulurlard.
lenseydi, bu teklifi

ar

EMNET

kelimesi

MN'dan treme

(mtak)91

dr. Kim, Allah'n emirlerinden ibaret olan emneti

muhafaza ederse Allah da onun imnm muhfazaeder. Nitekim Allah'n Resul yle buyururlar:

EMANET'i

korumayann

durmayann
air der ki:

dinde

MAN'

yoktur.

Ah-

DN'i yoktur.

Helak oldu, korkup hyanete gz yuman,

EMANET korumaktan ekinen, uzak duran.
Dini de insaniyeti de terketti,

Urad

Baka

bir

musibetler birbirini takib

ir de yle

etti.

der:

yummay det edinen,

bellara arpm grnen.

Hynete gz
O'dur ite
Musibetlere

uramaktan

durmaz,
Ahdini bozanlar ebediyyen onmaz.
geri

Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar

r^m u4i

jfc

ki:

> y y*

M'min, HIYANET ve YALAN bulunmayan her

gzel huya ve harekete itat eder.

u> a&dj

;ju

^^

^ Ja W
iisa

yU

mmetim; emneti ganimet, sadakay da ziyan

kabul etmedii srece hayrl yoldadr.
Size emnet edene emneti
Hyanet
veriniz.

edene hynet etmeyiniz.

92

:Buhri-Mslim'de Eb Hreyre'den rivayet edilen

bir hadisde Allah'n Resul yle buyururlar:

iM-M Wj l>g

51

JI Li

SI

Mnafn

almeti vardr:
Sylediine yalan kartrr.
V'dinde durmaz.

2
3 Emnete
1

hyanet

eder.

Emnete hynet; bir srr ifa etmek, kendisine

braklan bir eye
gerek inkr etmek, gerekse muhlaza etmemek veya izinsiz kullanmak sretiyle
hynet etmektir. Emneti muhafaza etmek, MUKAR-

RABN

MELEKLER'nin

Peygamberlerin sfat,
yce olan
TAKV sahiplerinin mizacdr. Nitekim
Allah buyurur:
ve

phesiz Allah

emnetleri ehil ve erbbna

vermenizi, insanlar arasnda hkmettiiniz zaman adaletle hkmeylemenizi emreder. Allah bununla size, hakikaten, ne gzel t veriyor. phesiz Allah, szlerinizi, hkmlerinizi hakkyle iitir, btn yaptklarnz hakkryle grr (Nis Sresi, yet: 58).
size

Mfessirler diyorlar ki:

Bu

yet,

ER' ESASLAR'n

bir

ouna mil-

yete muhtap olanlar ise idreciler ve btn dier mkelleflerdir. O halde mazlumlar gzetmek ve
onlarm hakkn almak idreciler zerine vciptir. Bu,
bir emnettir. Gene, mslman ahlinin, bilhssa yedir.

93

maln mlkn

tecavzlerden korumak idreciler zerine vaciptir. limler zerine de avam tabakasna dn esaslar retmek vaciptir. Avam tabakasna dn esaslar retmek bir emnettir. Bu emnetin hfz ile limler mkelleftir. Evldm gzel tertimlerin

yetitirmek baba zerine vciptir. nk evld ana-babaya birer emnettir. Bu emnetin korunmas onu gzel terbiye etmekle olur. Nitekim Allah'n
biye

ile

Resi buyururlar:

Hepiniz obansnz,
ulsnz!

hepiniz srnzden mcs'-

ZEHERRRYAZ'da yle yazldr:

Kyamet gn birisi Allann huzuruna
lir.

Allah buyurur

getiri-

ki:

Filann emnetini
Hayr, Ya Rabb!

yerine verdin mi?

cevap zerine Allah bir melee, bunu alp cehenneme gtrmesini ve cehennemin bir ukurunda
emneti aynen gstermesini emreder. O, cehennemde
Yetmi sene
yetmi senede der.
yukardan
sonra bir ukura varr. Sonra emnetle beraber yukar kar. En st tabakaya gelince aya kayar, geder. Gene kar, gene der. Peygamberine
mizin efati neticesi Allah'n ltfu yetiip de emnet sahibi emnete hynet edenden rz oluncaya ka-

Bu

aa

aa

dar bu kp-dmeler bylece devam eder.

Allah ondan rz olsun, Seleme anlatr:

Bir

ara peygamberimizin yannda oturuyorduk. Namaz klnmak zere bir cenaze geldi. Reslullah sordu:

Borcu
Dediler:

94

var

m?

 Hayr!
zerine O'nun namazn kld.
cenaze daha geldi. Allah Resl sordu:

Bunun

Sonra

bir

Borcu var m?
Dediler:
Evet!
Resul aleyhisselm sordu:
Bir ey brakt m?
Dediler:
liras var!
Bunun

nc

zerine

onun

namazn

bir cenaze getirdiler.

Sonra
da kld.
Allah Resl gene sordu:,

Borcu var m?
Dediler:
Evet!
Resl aleyhisselm sordu:
Bir ey brakm m?
Dediler:
Hayr!
Resl aleyhisselm buyurdular:
O halde arkadanzn namazn

kln!

Allah ondan raz olsun, Katde'nin naklettiine

gre, bir defasnda biri, Allah'n Reslne sordu:
Ey Allah'n Resl; ben, sabrla, kamadan,
dman karsnda Allah yolunda ldrlsem Allah g-

nahlarm

affeder

mi?

Resl aleyhisselm buyurdular:

Evet!

Sonra adam gitmek zere dnnce arkasndan

yle seslendi:
Allah, ehidin her gnahm affeder, fakat borcunu affetmez.

95

NAMAZI TEVAZ

va

HU

KILMAK

iie

yce olan Allah buyurur:

M'minler
m minler
ile

klarlar

muhakkak felah bulmutur, yle

ki onlar namazlann HU ve TEVZC
(Mminn Sresi, yet: 1, 2).

limlerimizden bazlar

dan

sayarlar,

KORKU

gibi.

HU'yu

kalbin fiiliytm-

Dier bazlar

ise

zanm

namazda iken skt etmek, saa-sola sallanmamak ve dier abes eyleri yap-

fiiliyatndan kabul ederler;

namazn

farzlarndan

mi olduu hussunda
Bazlar farz olduunu kabul

letlerinden

yoksa

ise fikirler

fazi-

deiik-

peygamberimizin,
Kiinin namazndan sadece makul olan
mevcuttur mealindeki hadisi ile, Beni hatrlamak ve
anmak iin namaz kl (T'h Sresi, yet: 14'n son
tir.

ederler ve

melindeki yeti delil gsterirler.

Gaflet
ZKR'e. zttr. Bunun iin Allah buyuruyor ki:

cmlesi)

jA^JL

ujij

Rabbn
96

Uj^

j Jhj

Ji\j

iinden, yalvararak ve korkarak, yk-

akam

sek olmayan bir sesle sabah ve

olma.

an! Gafillerden

(Arf Sresi, yet: 205).

Peygamberimizin namaz hakkndaki bir hadisleri

yledir:

&&

'J\

Be
akan

jfk

vakit

bol sulu bir

'& pl>

/y.

$ id

nnden
nehirle bu nehirde gnde be defa
namaz,

birinizin

evinin

ykanan ev sahibinin hline benzer. Gnde be

ykanan bu kiinin vcudunda kir kalr m?

defa

aklanmas udur:

Hadisin

Su,

insann bedenini madd kirlerden temizler.

Namaz da insann rhunu manev kirlerden yni kt huylardan ve byk gnahlarn dnda kalan gnahlardan temizler. Fakat bu netice, namaz HU'
zaman hsl olur.
ile ve kalb huzru ile
HUtP ve kalb huzru ile klnmayan namazlar kabul
edilmez, faydaszdr. Peygamberimiz aleyhisselm bu-

klnd

yururlar

ki:

Kim, btn dnyev dncelerden syrlarak

kalb huzru le iki rek'at namaz klarsa btn gemi gnahlar balanr.

redildi

Namaz

farz kilindi, hacc ve tavaf

dier ibdet

ve

usulleri

yapmak em-

kondu, btn bunlar

Allah' zikretmek iindir.

Eer namaz klann

ki maksudu ve
bir

gyesi

o,

kalbinde,

zikrettiin

zatp

yani Allahtr bir heybeti,

azameti olmazsa zikrin ne kymeti kalr?

lhi Nizam

97

Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar

Kiinin kld

namaz O'nu

ki:

irkin hareketler-

den ve kt huylardan menedemiyorsa o namaz

nun Allah'dan uzakln arttrmaktan baka bir
yapmaz.

O'-

ey

bni Abdullah bir gn yle der:

Ey demolu, eer izinsiz olarak Rabbnn hu-

Bekir

zuruna girmek ve tercmansz O'nunla

konumak

is-

tersen girebilirsin.
Sorarlar:

Bu nasl olur?
Cevap verir:
Abdesti kusursuz

durursun.

te

huzru ile namaza

bu andan itibaren Allah huzrundasn.
alr, kalb

Tercmansz konuabilirsin.
Allah ondan raz olsun, Hz. ie namaz hakknda

unlar

anlatr:

Reslllah

ile

konuurduk. O

bize bireyler an-

O'na bireyler anlatrdk. Namaz vakti

geldi mi, Allah'n kudret ve azameti ile megul olmaktan, sanki o bizi tanmaz, biz de O'nu tanmazlatr, biz de

dik.

Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar ki:

Kiinin kalbi bedeni ile beraber namazda hazr
bulunmadka Allah o namaza bakmaz.

Allah'n dostu Hz. brhim, namaza durduu zaman iki mil teden kalbinin atlar iitilirdi.
Said Tenh, namazda bulunduu mddete yanaklarndan sakalna doru akan gzya damlalar*
eksik olmazd...

98

naEir defasnda Peygamberimiz aleyhisselm,

maz klmakta olan birisini sakal e oynarken grd
ve yle buyurdu:

Eer

snda da

bu adamn kalbinde

HU'

olsayd, aza-

olurdu.

Anlatrlar

ki:

Namaz vakti

gelince Hz. Ali titrer ve

yznn

rengi atard. Kendisine, Sana n'oluyor, ey m'minle-

sorduklar zaman yle derdi:

Allah'n, gklere ve Yer'e teklif edip de onlakabul etmekten ekindikleri ve benim kabul ettiEMANET'in (namaz) zaman geldi.

rin emiri? diye

rn

im

ald

zaman benzi sapGene, Hz. Hseyin abdest

sar olurdu. ile halk kendisinden bunun sebebini
cevab verirdi:
sorduklarnda

Biliyor

musunuz ben kime kym etmee

zrlanyorum?
Htem Esam'dan,
rarlar. yle anlatr:

namazn

nasl eda ettiini

haso-

Namaz vakti yaklamca kusursuz bir abdest

alr, namaz klacam yere gelirim. A'zlarmm sknete kavumas iin biraz otururum. Sonra namaza
balamak zere kalkarm. Kbeyi kalarm arama,
srat kprsn ayaklarm altna, cenneti sama ve
cehennemi soluma, lm meleini arkama alr ve buson namaz kabul ederek KORKU ile MT
nu,
arasnda bir rh haleti iinde namaza balarm. TekSre veya yetleri usulnce
biri HU' ile alrm.
okur, rklar TEVAZ' ile, secdeleri HU' ile yapa-

kldm

rm.

Sol

sa

sol

ayamn

sert

ksmn

yere

ayam

parmaklar zerine dikerim. Bir

btn bunlar ihlsla yaparm, fakat kabul edi-

yayar, ve
de"

yana oturur,

lip-edimediini bilemem.

99

Allah ondan rz olsun, bn-i Abbs der ki:

Kalb huzru ile, ok uzatmadan ve ok ksaltmadan klman iki rek'at namaz, kalb hatalar iinde
olduu halde btn gece boyunca klman namazdan

daha hayrldr.
Peygamberimiz aleyhisselmn

bir hadisleri yle-

dir:

hir
vardr

zamanda mmetimden

bir

ksm

kiiler

cmi ve mescidlere gelerek halka olup otururlar. Btn zikirleri ve dndkleri dnya vc dnya sevgisidir. Onlarla asl oturmayn. Allah'n onlarki,

la bir hceti yoktur.

Bir defasnda Peygamberimiz aleyhisselm, ashabna hitaben yle buyurdular:

Size

hrszlarn en ktsn haber vereyim mi?

Ashb sordu:
Kimdir o, ey Allah'n Resl?

Resl aleyhisselm buyurdular:

Namaznda hrszlk yapan.
Ashb sordu:
Namazdan nasl hrszlk yapabilir?
Resl aleyhisselm buyurdular:
Rkular ve secdeleri tam yapmaz.
Yine namaz zerine sylenen

bir hads

meal-

dedir.

Kyamet

gn kii

namazdan hesahakkyle klm ise, bundan

ilk

olarak

ba ekilir. Eer namazn

sonraki hesab kolaylar. Yok, eer namaz eksik ve
kusurlu ise, Allah meleklere yle buyurur:

Kulumun
sa onunla

baka

nfile ibdetleri var

Var-

telfi edin!

Peygamberimiz aleyhisselm'n, namaz

sylenmi dier bir hadisleri de yledir:
100

m?

zerine

 Kiiye,

kld

hkkyle iki rek'at namaz

zaman verilen eyden daha hayrl bir ey verilmedi.
Hz. mer, namaz klmaa niyetlendii zaman vcudu rperir, dileri takrdard. Kendisine bunun sebebi sorulduu zaman:

EMNET

menin zaman
yorum,

ed etmenin ve farz yerine getirgeldi, fakat nasl ed edeceimi bilmi-

derdi.

Bir ara Halef bni Eyyp namaz klyordu. Kendisini ar sokdu. Vcudundan kan kt, fakat o bunu
hi hissetmedi. Ibni Sid bunu grmt. Namazdan
sonra O'na Ar soktu, kan akt da haberin olmad!
deyince bni Eyyb unlar syledi:

Bir

kimse

dn

Allann huzrundadr,
lm melei tepesinde, cehennem solunda ve srat
kprs ayaklarnn altndadr; bu kimse byle an
sokmas gibi eyleri hissedebilir mi?

Amr

ki,

Ibni Zer'in eline

bir

hastalk rz olmutu

Tabibler elin kesilmesi gerektiini sylediler.

O da
kesin! dedi. Tabibler, Seni iple balayp yle kesebiliriz! deyince Amr bni Zer:

Buna lzum

yok, ben

namaza durunca rahat-

lkla kesebilirsiniz, dedi.

Amr

bni Zer,

bunu hissetmedi

namaza durunca

elini kestiler,

bile.

101

YL EMRETMEK

KTL

MENETMEK

yce olan Allah buyurur:

nlm

Siz,

insanlar iin

(insanln

fidesi iin)

en hayrl mmetsiniz. yilii emreder,

kakt-

lkten vazgeinnee alrsnz. nk, Allah'a inanrsnz. Kitapllar (yahudiler - hristiyanlar) da hep

inansayd kendileri iin elbet daha hayrl olurdu. lerinde (vaka) imn edenler vardr. Fakat onlarn bir
fsklardr. (H mrn Sreou hak dinden

km

si,

yet:

110).

Kelebi der ki:

mmet-i Muhammed'in faziletlilikte dier mmetlerle durumunu beyn eder. yette, bu mmetin kaytsz-artsz dier mmetlerden hayrl olduuna delil vardr. Gene, bu hayrllk, dier mmetlere nisbetle ilk mslmanlar ile hir zaman mslmanlar arasnda mterektir. Her ne kadar sahbe
dier mslmanlardan faziletli ise de!..

Bu

yet,

yilii emreder, ktlkten vazgeirmeye alr-

inanrsnz cmleleri, mmet i Muhammed'in hayrllk sebeplerini anlatr. O halde bu vasfsnz.

102

Allah'a

lan kendilerinde bulundurduklar srece hayrldrlar.

Eer bu vasflar kaybederlerse HAYIRLILIK onlardan
zil olur. Buna gre yle diyebiliriz:

Allah,

YL
VAZGERMEE

mmet-i Muhammedi insanlar

iin

sanlarn en hayrls yapt. nk onlar,

in-

EM-

REDER, KTLKTEN
ALIIRLAR, ALLAHIN ADALETNN HKM OLMASI
MANSIZLARLA CHAD EDERLER. Nitekim Peygam

berimiz aleyhisselm buyururlar:

insanlarn en hayrls, insanlara faydal olandr. nsanlarn en erlisi insanlara zararl olandr.

mn edersiniz demek, Allann birliini

tasdik eder ve bu tasdikinizde sbitkadem kalr, Hz.
Muhammed'in Allah'n Resl olduunu ikrar edersiniz, demektir. Hz. Muhammed'in Allann Resl olduunu tasdik etmeyen, Allah'a imn etmi saylmaz.
nk O'nu tasdik etmemek, getirdii mcizelerin AlAllah'a

lah tarafndan
iddi etmektir.

olmadn

ve kendisinin

uydurduunu

Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar

.o\iy\

Sizden biri, Allah

bir hareket grrse onu

ki:

Mj

rzasna uymayan herhangi

eliyle

menetsin.

menetmee muktedir olamazsa diliyle bu

doru olmadn syleyerek nlesin. Diliyle

Eer

eliyle

hareketin

de bir

ey
103

yapamazsa bu hareketi tasvip etmediini kalbinden geirsin, imanllarn en zayf fiili budur.

Bu

hadis zerine

baz

limlerimiz derler ki:

Bir

ktle el ile mni olmak idre adamlarna, dil ile mni olmak yni o fiilin ktln dil
ile anlatmak limlere, kalben tasvip etmediini iinden geirmek de avm tabakasna der.
Baz limlerimiz de ayn mevzuda yle der:
Her kim olursa olsun bir ktl nlemee
ne suretle muktedir olabiliyorsa ylece nlemek onun

zerine vciptir. Nitekim

sn yce

olan Allah buyu-

rur:

saknmak hususunda
birbirinizle yardmlan. Gnah ilemek ve haddi amak hususunda yardmlamayn. Allah'tan korkun
tyilik

phesiz

fenalktan

etmek,

ki Allah,

cezas ok etin olandr. (Mide S-

ksm).

yet: 2'nin bir

resi,

yilii tevik etmek, hayrl eyler ilenmesini ko-

laylatrmak ve imkn dahilinde er ve dmanlk

YLKTE YARDIMLAMA
yollarn kapamak ta,
cmlesindendir. Peygamberimiz aleyhisselm bir hadislerinde buyururlar ki:

W &j

&sJj

Kim,

bid'at

olursa Allah

Onun

& $

'4

Su s*^

20 &

bld'atma mni
kalbini gvenle, mnla doldurur.
ileyen

kar

birisinin

karsa Allah, kymet gnnn korkusundan onu emin klar. Kim, iyilik etme-

Kim,

104

bid'at sahibine

emreder, fenalktan menederse O, yeryznde Allann, Allahn kitabnn ve Resulnn halifesidir.

Huzeyfe'den nakledilir:

yle bir
ca,

zaman

gelecek ki, bir

yanlarnda YLK

ksm

ETME EMREDP,

insanlar-

FENALIK

YAPMAKTAN MENEDEN birisi bulunmaktansa

oEEK TERS bulunmas daha makbul addedilecek.
Bir defasnda, Hz. Msa,

na

mnct yoluyla Rabb-

sorar:

YLK

Ey Rabbm, m'min kardeini

ETMESN

ve

tavsiye eden birisinin

ona,

KTLKTEN KAINMASINI
mkfat

nedir?

n yce olan Allah buyurur

O'na, btn kelimelerle bir
vab yazarm

arp

ki:

senelik ibdet se-

ve O'na azap vermekten

utanrm.

yce olan Allah, bir kuds hadisde yle bu-

yurur:

Ey

tevbeyi geciktirenlerden, uzun

emellere kaplanlardan ve hirete amelsiz olarak gelenlerden olma. bidlerin konutuunu konuup mnafklar gibi amel edenlerden ki onlar, Allann, he-

demolu,

llndan kendilerine verdii miktara kanat etmezler;

haram olan eylere yaklamaktan ekinmezler

olma,

onlarn ahlkn tamayan, mnafklara buzettiini syleyip onlarla beraber bulunanlardan olma. Hayr emredip fakat kendisi
erri menedip kendisi kanmayanlardan
ilemeyen,
Slihleri sevdiini iddia edip

olma.
Allah onun yzn ereflendirsin, Hz. Ali'nin naklettiine gre, bir defasnda Allah'n Resl yle buyurdular:
105

k)k &\ lM9

jf>
*

b? bJd;

b*

b?

rP*

Ahir zamanda, pis dili, aklsz yle bir takm

insanlar zuhur eder ki, iyilikten konuurlar, fakat ko
nutuklar, hanerelerinden te (kalblerine) ilemez.
Ok'un isabet ettii av delerek br tarafa frlayp
gittii gibi dinden kp giderler.
Yine Allah'n Resul, bir defasnda unlar anlatt:

gMiJMj 'fiU

%J\ ii)

Mirc

%j f^J\

J\

'ju

^ (Jr-

rtfr i fe

#1

b?

ksm

insanlar grdm. AteBunlar kimdir,

ten makaslarla dudaklar kesiyordu.
ey Cebrail? diye sordum. Dedi ki:
bakalarna, iyilik
Bunlar, senin mmetinin,
yapmalarn tledikleri halde kendilerini unutan ha
yutar salkm.)
tiplerdir. (Bakasna verir talkn, kendisi
gecesi bir

Nitekim

an

yce olan Allah yle buyurur:

de kendinizi
unutur musmuz. Halbuki kitap da (Allann kitab)
okuyorsunuz. Hl aklnz banza almayacak
nz? (Bakara Sresi, yet: 44).
Siz insanlara iyilii emredersiniz

ms

106

ksm

insanlar Allann kitabn okurlar. Ne istediini anlarlar, renirler. Fakat amel etmezler. Mesel muhtalara ve sknt iinde olanlara yardm edilBir

mesini sylerler, fakat bu yardma kendileri yanamazlar. yilik yapmay emretmek ve ktlkten sakmdrmak fakat ayn zamanda kendisini de fiilen bu
esasa uydurmak her mslmana vaciptir. Nitekim ayce olan Allah buyurur:

jj^t

rinin

M m

,u**i

M* r+*~1

^W^b

oj*jXh

m'min kadnlar da birbi

dostlar ve yardmclardr. Bunlar insanlara iyii

erkekler de,

lii emrederler, onlar ktlklerden vazgeirmee a-

lrlar,

namaz dosdoru

klarlar, zekt verirler, Al-

tte bunlar, Allah on

laha vc Resulne itaat ederler,

lan rahmtiyle yarlayacaktr.
(vdini yerine getirmekten hi
maz), hakimdir. (Her eyi yerli
par)

nk Allah
bir

ey

azizdir,

O'nu aikoya

yerinde, hikmetle ya-

(Tevbe Sresi, yet: 71).

Allah.

buyurmakla
YL EMREDERLER
YL EMREDP, KT

m'-

minleri vyor.

halde,

LKLERDEN VAZGERMEE

ALIMAYANLAR

bu yette medhedilen m'minler topluluundan sayl

mazlar. Nitekim Allah

YLK

KTLKTEN VAZGERMEK

YAPMAYI EMREDP

ALIMAYAN

LARI zemmetmitir:

Onlar

herhangi fenalktan birbirini

vazgeirmee almazlard. Hakikat, yapmakta devam
ettikleri o hal ne kt idi. (Maide Sresi, yet: 79).
istedikleri

Allah ondan raz olsun, Ebudderd yle der:

107

 Ey

insanlar, siz iyilik

yapmay

emredecek,

fe-

Yoksa, Allah, banza

zlim bir devlet adamn musallat eder. Bu zlim, ne
byklerinize hrmet eder, ne de kklerinize merhamet!.. inizden hayrllarnz du eder, fakat kabul olunmaz. Allah'dan yardm isterler fakat gelmez.
Af dilerler, fakat affolunmazlar.

nalklardan vazgeireceksiniz.

Allah ondan raz olsun, Hz. ie'nin naklettiine

bir defasnda Resul aleyhisselm, ashbmdan
gre,
bir toplulua hitaben yle dedi:

f, UJ

ft^lfl

'jJs.

\+J

Jil

<il

Lp

peygamberlerin

amelleri gibi
amele sahip onsekiz bin kii bulunan bir ky ehline

azap

Allah,

iinde,

etti.

Ashb sordu:
Ey Allann Resul, bu nasl olur?

Resl aleyhisselm buyurdular:

Allah
buzetnezler, iyilii
iin

emretmez ve

ktlkten vazgeirmee almazlard.

Allah ondan raz olsun, Ebu Zer Gffri'nin an-

lattna

gre, bir

defasnda Hz. Eb Bekir, Peygam-

berimize sordu:

Ey

Alla hin Resl,

putperestlerle harbetmek-

var m?
Resiullah buyurdular:
Evet, ey Ebbekir! Allann, yeryznde, yle
mcahid kullar vardr ki ehidlerden daha faziletli
dirler, yaarlar, rzklanrlar ve dnya zerinde dolaten

baka CHAD

108

rlar.

Allah, gkteki meleklere

kar

onlarla

iftihar

nasl ki mm Seleme
(m'minlerin
annesi,
peygamberimizin zevcelerinden) Allann Resul iin
eder,

ssleniyorsa cennet de onlar iin sslenir.

Eb Bekir sordu:

Kimdir

onlar, ey

Allann Resul?

Resul aleyhisselm buyurdular:

yilii

emredip ktl menedenler, Allah

iin sevip Allah iin buzedenler! Nefsim kudret elinde olan Allaha yemin ederim ki yukardaki vasflar
hiz olan kii, kkleri ehidlerin kklerinin stnde bir kkte olacak. Her kkn yz kaps bulunacak. Kaplar yakuttan ve yeil zmrtten olacak.
Her kapda bir nur bulunacak. Bu kkn mliki yz bin huri ile evlenecek ve hriler yalnz O'na gnl verecekler. Hurilerden herhangi birine nazar ettii zaman O'na yle diyecek:
Hatrlyor musun filn gn unu, unu? Hani iyilii emretmi, ktl menetmitin? Gene, hurilerden herhangi birine iltifat ettii zaman, o O'na,
iyilii emredip ktlkten menetmi olduu bir ma-

Ebu Ubeyde bni Cerrah anlatr:

Bir defasnda, Allah'n Resulne sordum:

Ey

Allann Resul,
hangisi daha ereflidir?

Allah

Resl aleyhisselm buyurdular

Zlim bir

yannda ehidlerin
ki:

kar kp

emreden
ve ktlkten vazgeirmee alan ve bu yzden o
zlim kii tarafndan katledilen adam! Katledilmese
bile artk o, zlim hkmdara kar kmasndan sonra ne kadar yaarsa yaasn, kalem ona gnah yazmaz.
idareciye

iyilii

109

Allah'n rahmeti onun zerine olsun, Hasan BasEtilin naklettiine gre, bir defasnda Allah'n Resu-

ayn mevzuda unlar

l,

syledi:

j^lU $ K

4i

'

'

"

mmetimin

ehidlerinin en ereflisi o kiidir

kki zlim bir idareciye kar karak iyilii emreder,
tlkten meneder de bunun zerine o zlim taraf nidan ehid edilir. Bu ehidin cennetteki makam Hz.

Hamza

ile

Hz. Cafer arasndadr.

Bir ara Allah,

Ey

Aleyhisselm'a vahyeder:

Yu, kavminin hayrllarndan

erirlerinden de

Yu

Yu

altm

binini helak

krkbinini,

edeceim!

aleyhisselm sorar:

Ey Rabbm, erirleri anladk, hayrllarn

nah ne?
an yce olan Allah buyurur:
nk onlar (hayrllar) erirlerle

g-

yiyip-iiyor-

lar.

Allah ondan raz olsun Enes bni Mlik anlatr:

Bir defasnda biz, Resulullah'a dedik ki:

Ey Allann Resl, kendimiz

iyiliklerin hepsini

ilemeden, iyilikle emretmeyelim, ktlklerin hepsimi?

ni terketmcdike ktlklerden menetmeydim
Allah'n Resl buyurdular ki:
Kendiniz tamamn ilemeseniz bile iyilikle

emredin, kendiniz btn ktlklerden

olsanz bile ktlkleri menedin.

kamamam*

Seleften

bazlar oullarna yle tler:

Eer

sizden biri, insanlara, iyilik yapmalarn

ve ktlkten vazgemelerini sylemek isterse nefsini
Kim Alsabra balasn. Sevabn Allah'tan beklesin.
lah'n verecei sevaba gvenirse insanlar tarafndan

maruz braklaca hakszlklarn

acsn

duymaz.

EYTANIN DMANLII
M'minn;

limleri

ve slihleri sevmesi, onlarn

gohbet meclislerine devam etmesi, bilinmesi mecburi

olan meseleleri sorup renmesi, tlerini tutmas,
kt amellerden uzaklamas ve eytan kendisine dyce olan Alman kabul etmesi vaciptir. Nitekim
lah buyurur:

nk

etan

sizin

eski

bir

dmannzdr.

de O'nu bir dman tutun. O, kendisine tbi olanlar ancak alevli cehennemin ehlinden olsunlar diye dvet eder. (Ftr Sresi, yet: 6).

O'mn

iin siz

yetin

aklamas udur:

Aliaha itaat etmek sretiyie eytana dmanlk edin. Aliaha isyan ederek O'na itat etmeyin. Kainden bir samimiyetle hareketlerinizde, fiillerinizde ve

inanlarnzda O'ndan saknn. Yaptnz bir eyi uurla yapn. nk ok kere eytan amellerinize riy
katar ve kt hareketlerinizi sizin gznze iyi gsterir. eytann oyununa gelmemek iin Allah'dan yardm
talep edin.

Allah ondan raz olsun, Abdullah bni Mes'ud anlatr:

112

 Bir

ara Resulullah sallallh aleyhi ve sellem,

Bu, Allann yoludur! buyurdu.
br izgi izdi ve,
Sonra bu izginin sanda ve solunda birer izgi daha
izdi ve, Bunlar da yollardr, onlarn her biri zerinde eytan vardr, oraya davet eder! buyurdu, sonra

yeti okudu:

phesiz ki emrettiim bu yol benim (Allann)

dosdoru yolumdur. O halde ona uyun. Baka yollara
tbi olup gitmeyin. Sonra sizi O'nun (Allann) yolun
dan ayrr, tte Allah size bunlar emretti ki ktlkten sakmasnz. (En'm Sresi, yet: 153).
peygamberimiz bize,
yollarnn okluunu beyan etmi oluyor.

Bu aklamas

Ey kardeim,
tan da bu kaleye

ile

bil ki kalb, bir

girip

dmandr.

isteyen bir

eytann

kaleye benzer.

ey-

igal ederek ona mlik olmak

Kale, ancak giri kaplar kotamir edilmek sretiyle d-

runmak ve gedikleri
mandan muhafaza edilebilir. Dmana kar kalenin
kaplarn savunmasn bilmeyen ise onlar dmanndan koruyamaz.

korumak her mmslman zerine vaciptir, farz- ayndr. Bir

ed etmi olabilmek iin neleri bilmek lazmsa
vesveselerinden

kellef

vcibi

yni neleri bilmekle vcibi yerine getirebileceksek onlar renmek de vaciptir. eytann vesveselerini defetmek, ancak onun giri yollarn bilmekle mmkn
olur. O halde eytann vesvese vererek insan saptrd
yollar bilmek kiinin zerine vciptir. eytann giri

kaplar kiinin sfatlar ve kt huylardr.

FKE,
Bunlar oktur. Cmleden birkan sayalm:
HEVY- NEFS: fke, o anda akl kartrr, zayflatr ve akln doruyu dnme melekesini kaybetmeyollar ve

sine sebep olur.

lhi

Nizam

Akim dnme

melekesi zayflaynca
113

eytann

hcum eder. nsan

ocuun yuvarlak bir cisim-

vesveseleri onlara

lendii zaman, kk

bir

oynamas gibi eytan o kimse ile oynar. Nitekim

eytana sormular:
nsanolunu nasl malup ederek saptrrsn?
eytan yle cevap vermi:
fkelendii ve hevy-i nefsine uyduu zaman yale

kalarm.
Hris kii krdr, sardr, ine
eytan, bu
dt hrs onu kr ve sar yapar.
hrsl kiiye vesvese vermek iin frsat bulabilir. Haram, yasak ve kt bir fiil dahi olsa, harisin nefsinin
Bylece,
ektii her eyi ona gzel ve ho gsterir.

HASED, HIRS:

te

dncesi kalyana saldrr. Her eyi elde etmek

hrsl kiinin kafasmdan haram

Hrsla drt

kar.

bir

hell

ister.

Anlatrlar

Nuh

ki:

aleyhisselm,

Allann emri zerine her

aldktan sonra gemisine biner. Bir de

bakar ki gemisinin bir kesinde tanmad bir ihtiyar oturmaktadr. Sorar:
Seni buraya kim soktu?

canldan

bir ift

htiyar:
Kendim

girdim.

Senin

adamlarnn

kalbine

vesvese verip kalplerinin benimle, bedenlerinin de seninle

olmas

Nh

iin...

aleyhisselm,

(Tnun eytan olduunu

anlar

ve:

Defol burdan! Allann

Bunun

Be

zerine

dman,

eytan unlar

ey vardr

ki,

syler:

ben onlarla insanlar

karrm. Bunlarm sadece

ceim sana! Dier ikisini sylemem.

yoldan

114

lanetleme! der.

tanesini syleye

Fakat tam bu srada Allah,

vahiy

ile bildirir,

mesini

ihtiyacn yok.

Dier

ikiyi sylesin!

zerine

Nh

aleyhisselm o ikiyi syle-

ister.

eytan

aleyhisselma

der ki:

Senin o e
Bu haber

Nh

anlatr:

Onlar, yle iki eydir

ki,

beni yalanc kar-

mazlar. Onlar, yle iki eydir ki, beni geride brakmazvururum. Onlarla insanlar helar. Onlarla
lak ederim. HIRS, HASED!.. Hased sebebiyle ben Allann lanetine uradm, kovuldum. HIRS'a gelince;
cennetde deme bir aatan baka her ey mubah k-

attm

lnmt.

Ben, hrs yardmiyle gayeme ulatm. dem,

hrs yznden yasak meyvaya yaklat.

TOKLUK, OBURLUK:

Alnan gdalar srf

hell

dahi olsa mideyi devaml olarak tok tutmak ve gdalanmak baz bakmlardan kiinin zararma olur. nk tokluk, ehev ve hev arzulan kuvvetlendirir. ehev ve hev arzular da eytann silhlar cmlesind endir. ehev ve hev arzular yznden gz dnen
kiiyi eytan kolaylkla avlar ve Allah yolundan karr. Daha nce de bahsettiimiz blis-Yahy Aleyhisselm hikyesini bir kere daha hatrlayalm:

Bir gn Yahya Aleyhisselm blis

blis'in elinde

ucu

engelli

Yahy Aleyhisselm

bir

sorar:

Nedir onlar?
blis:
nsanolunu saptrmama

ve hev arzular.
Yahy Aleyhisselm:

Bana

it bir

karlar,
tomar denek vardr.
ile

ey

var

yarayan baz ehevi

iinde?

blis:

115

 Hayr,
namaz

fakat bir keresinde fazlaca yemitin de,

ve zikir esnasnda zerine bir arlk km-

t:

Yahya Aleyhisselm:
Baka, bir ey yok mu?

blis:

Hayr!
Yahya Aleyhisselm:
Allaha yeminle sylerim

ki

bir

daha midemi

doldurmam.
blis:

Allaha
bir

yemin ederim

ki,

ben de bu

tuzam

daha kimseye sylemem.

EV,

EYA,

GYM

DKNL:

Bir kimsenin
varsa eytan

mizacnda ev, eya ve giyime dknlk

onun bu za'fmdan faydalanr. O'nu, evini gzelletirmee, duvarlarn ve tavanlarn sslemee ve odalar
geniletmee arr. Gzel elbiseler ve bineklerle gzn teshir eder. yle ki, artk bu durumda olan kii
uzun emellere dalar. Hi lmeyecekmi gibi hareket
eder. eytan O'nu bu raddeye getirdi mi, artk yakasn salverir. nk bu durumdaki bir insann heves'

takip eder. Bir an gelir ki, o byle eytayolunda, hev ve hevesinin peinde mr tketirken ecel kendisini yakalayverir. Byle bir kimsenin
imansz gitmesinden korkulur. Allah korusun!
leri birbirini

nn

ACELECLK:

Peygamberimiz sallallh aleyhi ve

sellem buyururlar ki:

-

Acele
116

eytandandr; Teenni ve

itidal

rahman

dan (Allahdan) dr. tidalsizce acele edildii zaman

eytan, insann idrk edemeyecei bir taraftan erri
ona kabul ettirir.
Rivyet edilir ki, Hz. s doduu gn eytanlar
koarak blise gelirler ve yle derler:

Bu

gece putlar

ba

aa devrilmiler.

blis bu haberi alnca, Durun! Bu, yeni bir hdisedir

der ve hemen yeryzn dolar, fakat bir
ey bulamaz. Sadece s Aleyhisselmn doduunu ve
meleklerin O'nu ziyaret etmekte olduklarn grr. Geri dner ve yle der:

Dn
doan

gece bir peygamber domu. Benim her

ocuktan haberim olurdu. Fakat bundan habe-

rim olmad.
Hz. s'nm

maktan

doumu

zerine insanlar puta taptr-

mitlerini kesen eytanlara,

balar

blis

un-

lar syler:

Bundan
mizallk ve

sonra

insanolunu

itidlsizlik

hafif

acelecilik,

damanndan yakalayn!

htiyacn dnda fazladan

olan her trl mal-mlk, insann azmasna ve doru
yoldan ayrlmasna yol aar. Kiinin her trl bolluk
iinde bulunmas eytan harekete geirir.
Varlna

MAL, MLK, PARA:

marur

olan kii ok kere Allah yolundan kar.

PNTLK, FAKR DME KORKUSU:

ve fakir

dme

Pintilik

korkusu iinde bulunan kii, muhta-

yardmna komaz. Maln-mlkn ve parasn

sk skya avueunun iinde tutar. Pinti kii mal-mlk
larn

olmak

hrsla drt

yana saldrr, btn

gn tede-beride ve sokaklarda dolar. Sokaklar ise
eytanlarn yuva yaptklar yerlerdir.
sahibi

iin

TAASSUP:

Bir

ksm

bir

insanlar kendi mezhebinden

117

olmayanlara veya fikriyat kendi fikrine uymayanlara

dmanlk beslerler. Onlar

davran cemiyeti kemiren,

hakir grrler. Bu hl ve
ldrc ve ok kt bir
toplulukhastalkdr. Fertleri byle taassuba
lar birbirlerine kin ve dmanlk beslerler.

dm

yle dedii rivayet edilir:

Ben, mmet-i Muhammed'i aldatarak baz gnahlar ilettim. Fakat onlar tevbe edip bu gnah bir
daha ilememek suretiyle benim belimi krdlar. Ben
de bu sefer onlar tevbe etmeyecekleri gnahlarla al
dattm. Bunlar, btl ve fsid itikadlar, taassup ve
blisin

kindir.

Mel'un

doru

sylyor. Gerekten bir ok kiiler

btl ve fsid inanlara saplanmlardr, biroklar da

kendi mezhebinden veya kendi fikriytmdan olmayanlara kin ve

dmanlk

beslerler, onlara hakaretle ba-

Bununla beraber bu hareketlerinin gnah olduunu ve tevbe istifar etmek gerektiini bilmezler.
S- ZN: Mslmanlar hakknda s-i zan etmekten kanmak vciptir. Her ne zaman birisini insanlar hakknda s-i zan eder ve ayplarn aratrrken grrsen bil ki, bu adamn ii habistir, pistir. Onun
karlar.

aybn aratrcl

byle tekinin-berikinin
kendisinden etrafa yaylan bir necisten, bir pislikten ibrettir.

Buraya kadar, kiinin doru yoldan kmasna se

bep olan baz kt sfatlar ve kt huylar ksaca akladk, ite eytann vesvesesi bu yollardan girer.
O
halde bu yollar kapamak yani bu kt sfat ve huy
lan terketmek ve Allah zikir ile onlara kar yardm
talep etmek her mslmana vaciptir

118

EMNET

T E VB E

Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, pey

gamberlmizin bir hadisleri yledir:

Benim ahlkma

tb

olmayan ve bana

selm gndermeyen, cennetin yolunu

salt-

armtr.

aslndan alnmadr.
EMN; emin olmak, korku ve endie ihtimali bulunmamak demektir. Emnete riyet edilen yerde HAKK'm
yenmesinden endielenilmez. EMNET'in zdd HIYNET'dir. Bu da NOKSANLIK, EKSKLK manasna
gelen HAYN aslndandr. nk bir hususta birisi
ne hiynet edilirse O'na bir NOKSANLIK getirilmi
yani bir eyi kaybedilmi olur.
Peygamberimiz aleyhisselm yle buyururlar:

EMANET

Hileci

fi

t+&

'fi

*m

&

yapt

alveri ve mumelezulmetmez, konutuu zaman yalan syle-

Kim, insanlarla

de onlara

EMN

ve hin kii cehennemdedir.

fc

'ete

mezse O'nun

mu

kelimesi,

insanl kemle ermi,

adleti zhir ol-

ve kardelii vacip olmutur.

119

Bedevi (gebe) bir Arap, bir kabileyi methederek

yle

der:

Emneti korumaa ok dkndrler. Kendilerine braklan emnete zulmetmezler, hyanet etmezzimmetlerine geirmezler. Mslmana hrmette
ler,
kusur etmezler. Kendilerine braklan emnet asl zayi olmaz. Onlar mmetin en hayrllardr.
Ben (Gazali) derim ki:
Bu gebe arabn methettii insanlar kaybo-

lup gittiler. Biz bu zamanda sadece elbise iinde kurt

(canavar) lar grebiliyoruz. Nitekim ir yle der:

nsan, karlatklarndan kime gvensin,

Dorular, doru arkada nerden edinsin?
ounlukla olmutur bu insanlar,
zerleri elbiseli birer canavar.

Baka

bir

ir de yle

der:

Kayboldular, lnce, denen haklarnda,

N'olur, ksalard, yer yarlsa da!

Huzeyfe'nin naklettii
Allah ondan raz olsun,
bir hadisde, Allah'n Resul, bir defasnda unlar syledi:

yle bir zaman gelecek ki emnete riyet kalkacak. nsanlar al verilerinde birbirlerine gvenmeyecekler. Emnet, sahibine teslim edilmeyecek. Kazara
birisi bir emneti sahibine teslim etse onun hakknda,
Falan ilede emnete riyet eder birisi var! denilecek.

120

Ey kardeim,

yetler ve hadislerle sabittir ki tev-

KT HUYLARI TERKETMEK ve
GZEL AHLKLI OLMAK vaciptir. an yce olan
be etmek, yani
Allah buyurur:

Hepiniz

Allaha tevbe edin (Kt huylarnz

terkedin, iyi ahlkl olun) ey m'minler. T ki kork(Nr
duunuzdan emin, umduunuza nil olasnz.
Sresi, yet: 31 'in son cmlesi.)
Bu yet umma emirdir. Buna gre kim olursa
olsun btn m'minlerin kt huylarn eer varsa terketmeleri ve gzel huylarla bezenmeleri vciptir.

Yine

yce olan Allah buyurur

ki:

Ey mn edenler, tam bir ihlasla Allaha dnn.

(Kt huy ve alkanlklarnz terkedin, iyi ahlkl
olun!) Olur ki Rabbnz ktlklerinizi rter ve sizi
O gn
altlarndan rmaklar akan cennetlere koyar.
Allah peygamberini ve imn edip onunla beraber olanlar rezil etmeyecek, nurlar nlerinde ve salarnda
koacak, Ey Rabbmz, diyecekler, bizim nrumuzu
tamamla, bizi yarla! phesiz ki sen hereye hakkyla kadirsin! (Tahrim Sresi, yet: 8).
mealdeki yet de tevbenin faziletine dellet

eder:

Herhalde
huylarn

hem

Allah hem ok tevbe edenleri (kt

sever,
terkedip iyi huylarla bezenenleri)

ok temizlenenleri sever.
222'nin son cmlesi).

(Bakara Sresi, yet:

121

Peygamberimiz aleyhisselm da tevbenin

hakknda yle buyururlar:

Tevbe
dostudur.
Tevbe

edip

kt huylann terkeden,

Allann

huylarn terkeden gnahkr,

edip kt

gnah ilememi

fazileti

gibidir.

Yine Allah'n Resul,

bir hadislerinde

buyururlar

ki:

Allah,

m'min kulun, kt huylarn terketm esi ne

kiiden daha ok sevinir ki, yannda yiye
cei olduu halde lde yolculua kar, bir ara konaklar ve ban yere kor, uyur kalr. Fakat uyannca
aznn ortadan kaybolduunu grr. Saa-sola arar,

alktan ve susuzluktan bitkin bir hle gelir ve kendi

kendine yle der: Bari gideyim, yiyeceimi kaybetti

im

yere varp uykuya dalaym ve leyim!.

kolu zerine koyarak lmek niyetiyle yatar ve

Ban
uyur.

Fakat biraz sonra anszn uyanr, bir de bakar ki yi

yecei yannda!.. te, Allah, bir m'min tevbe ederek
kt huylarn terkettii zaman, lde yiyeceini kay
bedip sonra bulan bu kiinin sevinmesinden daha ok
sevinir.
-

Rivayet

Allah Hz. dem'in tevbesini kabul buyurduu zaman btn melekler onu tebrik et
tiler.
Bu arada Cebril ile Mikil Selm onlara-edilir ki,

geldiler ve:

Gzn aydn, Allah tevbeni kabul

dem

rede

aleyhisselm sordu:

Tevbem kabul

oturacam
Bunun

la

kendisine

122

etti, dediler.

edildi,

imdi bundan sonra ne

renebilir miyim?

zerine

unlar

an

yce olan Allah, vahiy yoluy-

bildirdi:

 Ey

dem, nesline miras olarak ZAHMET ve

GLK BIRAKTIN. Ben de onlara TEVBE'yi braktm. Kim beni arrsa onun arsna mukabele edebenrim. Nitekim senin arna mukabele ettim. Kim
den af dilerse cimrilik etmem, istedii aff veririm
nk ben kullarma ok yaknm. Onlarn arsna
icbet ederim. Gnahlarna tevbe ederek kt huylarn terkedenleri kabirlerinden ne'e iinde ve gle-oynaya kaldrrm. Kt huylar terkederek gzel huylarla bezenenlerin

duas her zaman makbuldr..

Reslullah sallallah aleyhi ve sellem buyururlar

ki:

Allah,

gnah ileyenin gndz tevbe ede

rek bu kt huyundan vazgemesini bekler. Gene gndz gnah ileyenin de gece tevbe etmesini ve bu k
dou*
t huyundan vazgemesini gnein batndan
gece

una

kadar bekler.
Gklere kadar ykselecek gnah ilemi olsanz da sonra ndim olarak tevbe etseniz ve kt huy
larnz terketseniz, Allah tevbenizi kabul buyurur.
Kul bir gnah iler, sonra da bu gnah sebe-

biyle cennete girer.

Sahbe

tar,

sorar:

Nasl olur bu, ey Allah'n Resul?

Resl aleyhisselm buyururlar:
Gnah iler, fakat tevbeyi gznn nnde tu
gnahtan kaar.
Gnahn kefareti nedmettir.
Gnahlarna tevbe edip bir daha ilemeyenler

gnah ilememi gibidir.

Bir gn bir Habeli peygamberimize sordu:
Ey, Allann Resl, ben kt eyler iledim. Bir
daha ilemek zere tevbe etsem kabul olur mu?

Reslullah buyurdular:
Evet!

123

Adam

sonra geri dnd, geldi ve yle dedi:

Ey Allah'n Resl, ben kt bir fiil ilerken
Allah beni grr m?
Resul aleylisselm buyurdular:
gitti,

Evet!
Bunun
ruh

lim-i

zerine Habeli bir

lk

att ve orada

tes-

etti.

Allah eytana lanet ettii zaman eytan mhlet istedi. Allah da kyamete kadar
mhlet verdi. Bunun zerine eytan:

Rivyet

edilir ki,

can

zzetin ve Celal'in hakk iin,

teninde olduka onu doru yoldan

lacam!

insanolunun

karmaa

a-

dedi.

Allah da buyurdu ki:

zzetim ve Cell'im hakk iin, insanolunun!
can teninde olduka tevbesini kabul edeceim!

Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular

ki:

Suyun kiri giderdii gibi yaplan gzel ve hayrl iler de gnahlar giderir.

bni Mes'ud'a sordu:

Ben bir gnah iledim. Tevbe

Birisi

edip bir

daha i-

lemesem Allah affeder mi?

bni Mes'ud nce yzn

adamdan

te evirdi.

Cevap vermek istemedi. Sonra dnp bakt.

gzlerinden yalar akyordu. yle dedi:

Cennetin

sekiz

kaps

Adamn

vardr. Hepsi alp-ka-

TEVBE KAPISI kapanmaz. O'nun banda

kapnn kapanmamas iin bir melek vardr. Tevpanr, fakat
be

et,

meyus olma!

bni Mes'ud
124

rivayet eder:

Allah'n Resl peygamberimiz aleyhisselm bu*

yurdular

ki:

Bir kimse, bir daha

ilememek zere gnahna

tevbe eder ve kt huylarn terkederse, Allah, YAZICI
MELEKLERE o kula it yazdklar gnahlar unuttuekilde kulun azalarna, bulunduu yere ve
gkteki makamna da unutturur. T ki kymet grur;

ayn

n, bu gnahlar ilediine dir #hit bulunmasn.

Allah onun yzn ereflendirsin. Hz. Ali'nin naklettiine gre bir defasnda Resl aleyhisselm yle

buyurdular:

Allah mahlkat yaratmazdan drtbin

ce

AR'n

sene n-

etrafnda yle yazlyd:

Bununla

beraber phesiz ki ben, (Allah) tevbe ve mn edenleri, iyi amel ve harekette bulunanlar, sonra da doru yolda lnceye kadar sebat gsterenleri

elbette

ok yarlgayacam.

(Th

Sresi,

yet: 82).

byk ve kk gnahlardan tevbe etmek ve kt huylar terkedip iyi

Kk gnahlar mahlkl olmak farz ayndr.
himsememek ve devaml ilemek -byk gnahlarn
meydana gelmesine sebep olur. (Damlaya damlaya gl

Ey kardeim,

olur.)

Nitekim

bil ki, alel'acele

an

yce olan Allah buyurur:

ey

yahut nefslerine
zulmettikleri vakit Allah hatrlayarak hemen gnah-

Ve irkin

larnn affn

bir

iledikleri,

Gnahlar Allah'dan baka

de onlar iledikleri gnah ze-

isteyenlerdir.

kim yarlayabilir? Bir

rinde, bilip dururlarken

srar etmeyenlerdir. (l

m-

rn Sresi, yet: 135).

Tevbeyi, bir

daha ilememek azmiyle, ndim

ola-

125

dl

etmek gerekir. Sadece diiyle ve diliyle

rak ve ili
tevbe edenin hli una benzer:
zerine ipekten, gz kamatBir necis

yn

Altndakinin farknda olmayan

herkes bu ipee hayranlkla bakar, fakat biraz sonra

rc

bir

rt rtlr.

kaldrlp

rt

necis ortaya

knca

seyirciler

kave-

rir.

te

ibdeti iten

yapmayanlarn

hli de byledir.

temiz degn perdeler kaldrlnca melekler on-

Grnleri namazda-niyazdadr, fakat

ildir.

Kyamet

ileri

lardan karlar.
Reslullah sallallh aleyhi .ve sellem, bir hadislerinde yle buyururlar:

Allah

sizin

boyunuza- bounuza, grnnze

bakmaz, yalnz kalbinize bakar.

bni Abbs
kyamet gn,

Allah ondan raz olsun,

Niceleri vardr

ki,

der ki:
tevbe ettiini

sanarak gelir. Halbuki o, tevbe etmemitir.

Tevbe etmi olabilmek iin baz artlar vardr.
Bunlar:

ten bir nedametle tevbe etmek,

2 Bir daha gnah ilememee azmetmek ve
ilememek,
hakk yenen kiiye hakkn ver3 Mmkn
1

ise,

mek,
4
ile

Mmkn

olursa

hakkna

tecavz edilen

helllamak!

Eer mazluma hakkn

mak mmkn deilse onun

iade
iin

etmek veya hellladu ve istifr etme-

Umulur ki Allah onu rz eder.

Gnahlar unutmak msiyetlerin en ktsdr.

lidir.

Akl olan kendini hesaba eker, saya

larn unutmaz. Nitekim denir ki:

eker, gnah-

Ey gnahn yklenen srtnda,

Unutma, gemi gnahlarm hatrla.
Ko lmnden nce Allaha tevbe et,
Ey si, ko gnahn itiraf et.

mm

Eblleys anlatr:
Bir gn Hz. mer alayarak peygamberimize
geldi. Peygamberimiz, Neye alyorsun? diye sorunca Hz. mer:

Ey Allann Resul, dedi, kapda, alayan bir

gen var, kalbimi paralad. Onun iin alyorum.

I

Onu ieri aln! buyurdular.

alnd. Alyordu. Peygamberimiz sordu:
Neye alyorsun delikanl?

Reslullah,
ieri

Gen:
Gnahlarmn

Gen

okluu beni alatt. Allah'dan

korkuyorum, ey Allann Resl!

Sonra aralarnda
konuma

geti:

Allah'a e-ortak m kodun?

Gen:

Hayr!
Peygamber aleyhisselm:
Haksz yere birini mi ldrdn?
Hayr!
Peygamber aleyhisselm:
Gnahlarn yedi kat gkler, yer ve
dar dahi olsa Allah affedebilir.
Gen:
Ey Allann Resl, benim
byk!

dalar

ka-

gnahm, bundan

127

Peygamber aleyhisselm:
daha byk, KRSt mi?
Senin gnahn

m
Gen:
Benim gnahm daha byk!
Peygamber aleyhisselm:
Senin gnahn m daha byk, AR m?
Gen:
Benim gnahm daha byk!
Peygamber aleyhisselm:
Senin gnahn m daha byk, Allann AFFI

m?
Gen:

Allann aff daha byk.

Peygamber aleyhisselm:
En byk gnah en byk olan Allah'dan baka kimse affedemez. Bana

gnahnn ne olduunu

sy-

le.

Gen:

Senden utanyorum, ey Allann Resl!

Peygamber aleyhisselm:
Syle diyorum sana!
Gen:
Ey Allann Resl, ben yedi senedir KEFEN
SOYUCULUU

yapyordum. Son defa Ensar'dan

bir

lmt. Gittim, kabrini aarak kefenini soydum.

Sonra eytana uydum. O'na tecavz ettim. Az gemeden, Allah'n kudretiyle criye dile geldi ve bana un-

criye

lar syledi:

Yazk

sana,

Allah'dan utanmaz

mazlmun hakkn zlimden alan

msn?

Beni kabir halk arasnda

rlplak braktn. stelik Allann huzrunda cnp

bir hle getirdin!

Gen bunlar syleyince peygamberimiz ayaa frlad ve delikanly

128

iterek:

Ey fsk. k buradan! buyurdular.

O da kt, gitti. Krk gn Allaha yakard. Sonunda

ban

h,

ge

Muhammed'in, dem'in ve brahim'in

Ey,

dedi.

kaldrarak:

Eer

beni

baladmsa

Resln

il-

Muhammede

Yok eer balamad isen,

ve ashabna malum et.
gkten bir ate indir ve beni yak, hiret azabndan
kurtar!

Bunun zerine Allah, Reslne Cebrail

lm yollad. Cebril geldi, dedi ki:
Ey Muhammed, Rabbm sana selm
mahlkat O

aleyhisse-

ediyor ve

mu

yaratt, ben mi? diye soruyor.

Peygamberimiz dedi ki:

Beni de, dier mahlkat da Allah yaratt. Beni de dier varlklar da o rzklandryor!
Cebril aleyhisselm getirdii haberi

tamamlad:

Allah, o genci affettiini bildiriyor!

ard

Bunun

zerine peygamberimiz o genci

Allah'n kendisini affettiini bildirdi:
Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar ki:

ve

Allah iin tevbe eden gnahkrn sesinden

daha gzel bir ses yoktur. Kul, Ey Rabbm! dedii
zaman Allah, Buyur, ey kulum! diye cevap verir ve
devam eder: Dile dileyeceini! Sen benim yanmda,
baz meleklerim yerindesin! Ben senin sanda, solun
Ey
da ve stndeyim! Sana senden daha yaknm.
meleklerim, ah d olun, kulumu affettim!
Znnn Msr der ki:
i

leri

Allann yle kullar vardr ki, kazr iledikgnahlar kalb gz ile grrler. Tevbe edip bir

daha ilememek
nirler,

kederlenirler.

getirirler.

lhi

Nizam

onlar yokederler. HznleCinnet hssas olmadan cinnet

sretiyle

Kimseyi incitmezler.
-

te

Allah ve Resl129

n hakkyle tanyanlar

onlardr. Sonra safa erbetini

uzun bellara sabrn miraslar olurlar. Daha

sonra maneviyt leminde kalbleri hayrn kalr. lh
kudret perdesinin ordular arasmda fikirleri dolar. Nedmet ardann altnda glgelenirler. Gnah sahifelerini okurlar. Takv merdiveniyle en yksek ma'nevi
mertebeye ykselmek iin nefislerine mrs olarak sabrierler,

szl

verirler.

Dnyay

terketme

acln

tatlland-

Kabrin sertliini yumuatrlar. Kurtulu ipi ve

selmet halkas ile zafere ererler. Ruhlar ykseklere
gnderilir, cennet bahelerine girerler, hayt denizine
dalarlar, sabrszlk hendeini atlarlar, hev ve heves
kprlerini geerler. lim meydanma konarlar, hikmet
glnden sulanrlar, ferset gemisine binerler. Kurtunrlar.

lu

rzgriyle selmet denizini yararlar ve rhat bah-

elerine, izzet ve

kermet menbana ularlar.

o

130

MERHAMET
Bir defasnda Reslullah sallallah aleyhi ve sellem, ashbndan bir toplulua hitaben yle buyurdular:

.js^j

Nj

j^ji

Cennete

^ u *-*

ancak merhametli olan

r*ji *>
girer.

Sahbiler dediler:
Hepimiz merhametliyiz, ey Allah'n Resul!
Resul aleyhisselm sz tamamladlar:

Merhametli,

sadece kendine kar merhemetli

olan deildir. Merhametli, hem kendine hem de bakalarna kar merhametli olandr.

merhametli olmas gnahlar

terketmesi, tevbe ederek kt huylarndan vazgemesi
ve ibdetlerini ihlsla yaparak Allann azabndan kurtulmasdr.
Kiinin bakalarna merhametli olmas ise, her ne
suretle olursa olsun mslman kardelerine eza etmemesidir. Nitekim Reslullah sallallah aleyhi ve
Kiinin,

kendine

sellem buyurdular:

Mslman

o kimseye denir ki, insanlar onun

elinden ve dilinden eza-cefa grmezler, zarara uramazlar.
131

hayvanta da merhamet eder.

Yk
hayvana gtrebileceinden fazla yk
ykletmez. Yemini, suyunu zamannda ve yeterince
verir. Peygamberimizden bize nakledilen bir haber bu
meseleyi daha iyi aydnlatr.
Allah'n Resul anlatr:
Merhametli kii

tatt

zaman bir adam yolda yryordu. iddetle

susad. Orada bulduu bir kuyuya inerek susuzluunu
giderdi.
Kuyudan knca susuzluktan dilini karp
solumakta olan bir kpei orada grd. Kendi kendi
ne, Bu kpek de benim gibi susuzluktan atlayacak
hle gelmi! diyerek kuyuya indi. Azna su doldur
du. Sonra yukarda bu suyu avularndan kpee iirerek onun susuzluunu giderdi.
Onun bu hareketi
Allah yannda ho karland ve gemi gnahlar afBir

fedildi.

Peygamberimiz bunlar anlatnca ashb sordu:

Ey Allann Resul, mahlkata yaptmz iyi-

likler iin

de sevap var

m?

Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular ki:

Her canlya yaplan hizmet karlnda sevap

vardr.

Allah ondan raz olsun, Enes bni Mlik anlatr:

Hz. mer halife iken bir gece dolayordu. Bir
ara orada konaklam bir
yolcular grd. Uyu-

ksm

duklar zaman eyalarnn alnmasndan endielendi.

O srada Abdurrahman bni Avf'la karlat. Abdurrahman,
Ey m'minlerin halifesi, bu saatte buraya ni

in geldini2? diye sordu.

Halife

yalarm

durumu anlatt

ve gel! dedi, gidelim.

almasnlar, bekleyelim!.

Sonra uyumakta olan kafilenin

132

yaknnda

bir ye-

Sabah namaz vakti oluncaya kadar

da beklediler. Namaz vakti olunca Hz. mer:
Ey kafile, NAMAZ! diye bard.
re oturdular.

ora-

Yolcularn

kalkmaa baladklarn grnce Ab-

durrahman ile sessizce oradan uzaklat.

Ey kardeim, bize den odur ki sahbenin gzel
yce olan Allah onlar
ahlkna tab olalm.

an

medhetmitir:
Muhammed Allahm Resldr. O'nun maiyyetinde bulunanlar da kfirlere kar etin; kendi aralarnda birbirlerine kar merhametlidirler. Onlar rk eder, secde eder grrsn. Onlar dima Allah'dan
yetiyle

honutluk isterler. Secde izinden meydana

te onlarn tevrattaki
gelen nianlar yzlerindedir.

bir fazl ve

vasflar da budur.
zini

yarp karm,

lnlam,

n ildeki

vasflar da!.. Onlar, filigitgide onu kuvvetlendirmi, ka-

gvdesi zerine

dorulup

houna

kalkm

bir ekine

(Sahabeler
hakkndaki bu tebih) Onlarla kfirleri fkelendirmek
iindir, tlerinde imn edip de iyi amel ve hareketlerde bulunanlara Allah hem bir mafiret hem byk
bir mkfat vadetmitir. (Feth Sresi, yet: 29).
Gerekten Reslullah'm ashab, mslmanlara
benzerler ki bu, ekicilerin de

gider.

btn mahlkata kar merhametli idiler. Mslman olmayan ehl-i zimmete kar da merhametli davranrlard. Hatt bir n Hz. mer, ihtiyar bir gayr-i
mslimin kap kap dilenmekte olduunu grnce yve

le

dedi:

Sana insafszlk ettik. Genliinde senden

CZYE (msman olmayanlardan alnan vergi) aldk. Bun ise kendi hline braktk.
Sonra Hz. mer, muhta olan bu ayr-i mslime
BEYTLML (hazine) den nafaka verilmesini emretti.
Hz. Ali anlatr:
133

bir

Bir gn sabahleyin erkenden Halife mer'i

vadide giderken grdm. Sordum:
Ey, m'minlerin
nereye byle?
Halife:
Bir deve kayboldu. Zekt mal ve BEYTLhalifesi,

idi

ML'e

Onu aryorum.

aitti.

Ben:

Kendinden sonraki

halifeleri zelil ettin,

ey m'-

minlerin hilfesi!
Halife:

Beni knama ey

Muhammed'i Peygamber olarak gnderen Allah'a yeminle sylerim ki, Frat

nehrine bir olak dse kymet gn bunun hesab
mer'den sorulur. nk mslmanlann hakkm korumayan mire ve m'minlere korku salan fsk'a
hrmet edilmez.
Peygamberimizin

baz

Ali! Hz.

MERHAMET

zerine sylenmi

hadisleri:

^j

Yj
i-^jJlj

p*

4.I

^ &

j&?J& &**"J ^A***!

i

mmetimin

sekinleri,

kldklar namazn ve

tuttuklar orucun okluu ile cennete girmezler. Fakat kalb temizlii, gnl cmertlii ve btn mslmanlara merhametli olular ile cennete girerler.

^s\ j

i; l>j|

Merhametlilere Allah
134

jj

merhamet

eder. Yerdeki-

merhametli davrann ki gktekiler de size merhametli davransn.

Merhamet etmeyene merhamet olunmaz. Affetmeyen affa mazhar olamaz.
Allah ondan raz olsun, Enes tbni Mlik'in riv
yet ettiine gre, peygamberimiz, her mslmana hi1-b eden bir hadislerinde yle buyurdular:
Drt ey, mslmanlarn, senin zerinde olan hak
lan cmlesindendir.
1
yi ahlkllarna yardmc olmak,
2
Gnahkrlar iin tevbe-istifarda bulunmak,
3
Hastalananlar ziyaret edip if temennisinde
lere

bulunmak,
4 Gnahlardan

tevbe edip kbt

kedenleri candan sevmek.

Bir defasnda Hz. Ms,

Ey

huylarn

ter-

mnct yoluyla Rabbna

beni ne sebeple temiz kul olarak

Rabbm,

kabul ettin?
Rabb buyurdu:

Mahlkatma merhametli

olduun

iin.

Sahbeden Ebdderd, ocuklarn yakaladklar

sereleri para ile onlardan satn alr ve:
Haydi gidin, yaayn! diyerek salverirdi.
Peygamberimiz aleyhisselm yle buyurdular:

Mminler

birbirlerine

kar MERHAMETL-

LK'te, SEVG'de ve VUSLATda bir vcuda benzerler. Vcudun bir uzvu hastaland zaman dier aza
lar yardma koarak hastala kar korlar, mukave-

met

ederler.

135
I

Bir gn s Aleyhisselm blise tesdf eder. bli-,

sin bir elinde bal vardr, dier elinde kl. Hz. s sorar:

Ey

Allann

dman, bu

bal ve kl

ile

ne ya-

pyorsun?
blis

cevap verir:

Bal, gybet edenlerin dudaklarna srerim. Ta ki,

gybet etmekte daha ileri gitsinler. Kl de yetimlerin
yzne serperim. T ki, herkes onlar hakir grsn!
Peygamberimiz aleyhisselm yetimler hakkndaki

baz

>

hadislerinde yle buyururlar:

#3 j& 'jz & v>

'i

Yetimin
yurur

alamasndan

AR

titrer,

Allah

bu-

ki:

Ey meleklerim babasn toprakta kaybettirdiim

bu sabiyi kim alatt!

Kim

yetimin
yiyeceini-ieceini temin eder,
yerine getirirse Allah o kimse iin cenneti vacip klar.

Anlatrlar

srada

ki,

brahim

aleyhisselm

yemek

yiyece-

mil dolar, kendisiyle beraber sofraya oturacak birisini arard.

Bir gn Hz. Ali alyordu. Grenler niin alad-

bir iki

sordular.

unlar

syledi:

Yedi gndr soframa bir msfir gelmedi. Allann nazarnda itibardan

olmaktan korkuyo-

dm

rum,.

Bu mcvzda peygamberimizin baz hadisleri:

Kim Allah rzas iin bir A' doyurursa onun

136

iin cennet vaciptir.

olursa Allah

Kim

bir

A'n yemeine mni

kyamet gn ondan

fazileti

kaldrr ve

onu azap eder.

Cmert kii Allaha yakndr, cennete yakmdr.
insanlara yakndr, cehenneme uzaktr.

Cimri (pahl) kii Allah'tan uzaktr,

cennetten
uzaktr, insanlardan uzaktr, cehenneme yakndr.

Allann

yannda; chil fakat cmert kii bid

fakat cimri kiiden daha sevimlidir.
Kyamet gn olunca drt snf insan sorgusuzsualsiz cennete girer. Bunlar:

lmi mil olan lim,

2 Allah rzas
HACC eden ve bundan sonra lnceye kadar hi ktlk yapmayan kii,
3 slniyeti duyurmak ve yaymak gyesiyle
imanszlarla savaan ve ehid den kii,
4 Hellinden mal-mlk sahibi olup sonra riy
1

ile

iin

ve gsteri katmadan bu
yan cmert kii.

te
knda

maln

Allah yolunda harca-

bunlar, hangisinin nce cennete girecei hak-

birbirleriyle

mnkaa

ederler.

Allah ondan rzi olsun, tbni Abbs'm rivayet ettii bir hadisde Allah'n Resl yle buyururlar:
Allah'n yle kullar vardr ki, dier kullarnn
menfaati iin onlara bir ok nimetler verir. Kim bu
menfaatler hussunda cimrilik ederse Allah o nimet-

leri

alr,

bakasna

verir.

Cmertlik cennet aalarndan bir aatr ki,

dallar dnyaya uzanr. Kim bu dallardan birine yaprsa o dal onu cennete gtrr.
Allah ondan raz olsun, Cbir'in
re, bir

anlattna

g-

defasnda Peygamberimize, Hangi ameller da137

ha

faziletli,

ey Allah'n Resl? diye soruldu. Res

aleyhisselm buyurdular ki:

SABIR VE CMERTLK!
Yine ashbdan
bir defasnda Peygamberi
mize yle dedi:
Ey Allann Resl, bana yle bir ameJ syle
biri,

ki,

beni cennete koysun.

Allah'n Resl de ona cevaben

unlar

syledi:

herkesin selmetini dilemek, gzel

sz sylemek mafireti mucip sebeplerindendir.

138

NAMAZDA
Kymet gn kii

ilk

HU

olarak

namazdan sorguya

Eer namazn hakkyle klm ise namaz ve

dier amelleri kabul edilir. Namaz hakkyle klmam
ise namaz ve dier amelleri reddedilir.

ekilir.

Peygamberimizin namaz hakkndaki hadislerinden

bazlar:

Farz

olan

tartan kazanr.

tn

namaz

Doru

bir teraziye benzer.

(Namazm hakkyle

ed eden mkfa-

grr.)

kii kalkar, namaz klar, rklar, secdeleri birdir. Fakat bu iki kiinin namaz
arasnda yer ile gk aras kadar fark vardr.

mmetimden

iki

Peygamberimiz aleyhisselm, bu

szleri ile

hua

iaret buyurdular:

Rk secde arasnda belini dorultmayana

Allah kyamet gn nazar etmez.
Kim gzelce abdestini alr, rklan ve secdeile

tam yaparak huu ile vaktinde namazn klarsa,

namaz bembeyaz, parl parl bir ekilde ge yk-

leri

ve sahibine yle
Sen nasl beni
korudun ise Allah da
Kim de abdestini
selir

delerini

IIU'

ile

der
geirmedin,

vaktinde klarak

seni korusun!

gzel almaz,

yapp

vaktinde

rklarn ve

namazn

ed

secet-

139

namaz da

mezse onun
halde

simsiyah,

ge karak yle

zifir

karanlk

bir

der:

Sen beni zayi ettiin gibi Allah da seni zayi etsin. Allah'n diledii zaman gelince bu trl namazlar, bir eski paarva gibi drlp sarlarak sahibinin
suratna arplr.
nsanlarn en kt hrsz namazndan alan-

dr.

bni Mes'ud yle der:

Namaz bir i ektir, tamamen if eden hakktamamen alr. Eksik brakan Allann u yetini

unutmasn!

lekte

ve tartda hileye sapanlarn vay haline! Ki onlar insanlardan lekle aldklar zaman haklarn tastamam alanlar; onlara lekle yahut tart
ile

verdikleri

yet:

1,

2,

zaman

ise

eksiltenlerdir.

(Tatfif Sresi:

3).

Baz limler yle

Namaz klann

der:

tccarn haline benzer. Tccar sermyesini kurtarmadka kra geemez.

Namaz klan kii de farz namazlar hakkyla ed ethli,

bir

Namaz zaman gelince Hz. Ebbekir yle derdi:

Kalkn, Rabbnzm, yaktnz ateini sndrn!
Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar

ki:

Namaz tcvz'dan
Kim kld namaz onu ktlklerden uzakibarettir.

ki.

latrmyorsa onun bu namaz kendisini

uzaklatrmaktan baka bir ey yapmaz.
Gafilin

Nice

namaz onu

namaz

Allah'tan

ktlklerden uzaklatramaz..

ayakta duranlar vardr

kendilerine yorgunluktan baka bir ey kalmaz.
140

iin

ki

Bu

sz ile peygamberimiz,
klanlar kasdetmitir:

Kii,

gaflet iinde

namaz

namazn mnsn

idrk edip, ne derece

hakkyle ed edebildiyse o derece sevap nasibi vardr.
Ehl-i marifet der ki:

drt eyden ibrettir. Bunlar:

Bilerek ve uurla namaza balamak.

Namaz

2 Haya
3 ._ Tazimle
4 Korku
1

namaza durmak.

ile

Baz

ed etmek.

namaz

ile

bitirmekdir.

yle der:
Kim, namaz klarken kalbini hakikat zere
toplamaz, kalbi ile vcudunu birletirmezse namaz

limler de

fsid olur.

Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar ki:

Cennette EFYAH (geni manasna gelir) denen
bir rmak vardr. inde huriler bulunur, Allah onlar
zferandan yaratmtr. nci ve yakut taneleriyle oynarlar. Yetmibin lisanla Allah tebih ederler. SesleBu
ri Davut aleyhisselmn sesinden daha gzeldir.
hriler yle derler:
Biz namazn HUU' ile ve kalb huzriyle klan-

lar iiniz!

Allah da buyurur

Namaz
meknmda

HU
iskn

ki:

ve kalb huzriyle klan kendi

ederim. Benim ziyaretilerimden

ile

olur.

an yce olan Allah, bir vahyinde Hz. Musa'ya

.unlar
Ey Ms, beni zikrettiin zaman yle zikret
bildirir:

ki,

uzuvlarn rpersin. Beni zikrettiin zaman HU* ve

kalb huzuru iinde bulun. Beni zikrettiin zaman dilinden kan zikir, t kalbinin arkasndan gelsin. Hu141

zrumda durduun zaman alak gnll

kalble ve doru dille bana mnct et!
Ashbtan

ol.

Korkan

biri der ki:

Kymet gn insanlar,

dnyada kldklar na-

mazlarndaki durumlarna gre haredilirler. Namaz

HU' e ve kalb huzuriyle klp-klmamalarna ve
kldklar namazdan zevk alp-almamalarma gre e-

klkta ortaya kartlrlar.

Bir ara peygamberimiz, namaz klan birisinin, sakalyla oynamakta olduunu grnce yle buyurdu:
Eer bunun kalbinde HU' olsayd, azasnda
kil

ve

da olurdu. Ve

ilve etti:

Kalbinde

hu olmayann namaz

kabul

edil-

mez.

Ey kardeim,

bil

namazlarm

Allah,

ki,

HU

iinde ve kalb huzuriyle eda edenleri bir ok yetlerde

Bu

methetmitir.

yetlerden bazlar:

M'minler

muhakkak kurtulmutur. Ki onlar

namazlarn HU' iinde klarlar. (Mminn Sresi,
yet:

1,

2).

yle

ederler.

mminler

(Mminn

ki

namazlarna devam

onlar

Sresi, yet: 9).

Derler ki:

Namaz klan

oktur, fakat

dr. Hacc eden oktur, fakat

KAT GSTEREN azdr.
azdr. lim oktur, fakat

Ku

YAPTII

Namaz HU' ve TEVAZ,

namazn kabul edilme artdr.

klan azHACCA SADile

BLBL
AMEL EDEN azdr.

oktur,

LM LE

142

HU'

fakat

mahallidir ve

HU*

Namazn:
1

Caiz olma artlar,

Kabul olma artlar

vardr.
Namazn caiz olma artlar, namazda farz olan
eylerin zahiren ed edilmesidir.
Namazm kabul olma art ise HU' ve TAKV'dr. Nitekim Allah buyurur:
2

Mminler

muhakkak kurtulmutur. Ki onlar

namazlarn HU' iinde klarlar. (Mminn Sresi,
yet:

1,

2).

Allah,

eder.

ancak

TAKV

sahiplerininkini

kabul

(Mide Sresi, yet: 27).

Peygamberimizin bir hadisleri yledir:

Kim, btn
at

kalbi

ile

Allaha ynelerek

namaz klarsa anasndan yeni

iki rek'-

domuasna

gnah-

larndan syrlr.

Ey kardeim,

bil ki,

hatra gelen megul

edici e-

klmasna
sebep olur. O halde hatra gelen bu megul edici fikirleri defetmek lzmdr. Namaz klman yerin sakin
olmas, megul edici seslerin bulunmamas, seccdelerin ssl-nakl olmamas ok kerre sknete vesileitli fikirler,

kiinin

namazm

gaflet iinde

de ok kerre kiiyi megul eder, namazda gaflete dmesine sebep olur. Eer
byle eyler kiinin zihnini megul ederse onlar karmak gerekir. Peygamberimizin hayatndan nakledilen
bir hdise bu hussu te'yid eder. Bir defasnda Eb
Cehm, peygamberimize bir elbise vermiti. Bu elbiseyi
giyerek namaz klan peygamberimiz, namazdan sonra
dir.

Gz alc, ssl

elbiseler

onu kararak:
Gtrn bunu, Eb Cehm'e verin. Demin beni
namazda megul etti buyurdular.
Sahbeden Eb Talha kendisine it olan bir bah-

143

namaz klyordu. O srada bahedeki bir aata

bulunan bir ku O'nu megul etti. Ka rek'at kldn
ard. Sonra peygamberimize gelerek namazda bana

ede

gelen bu hdiseyi anlatt ve:

Ey

Allann Resl, bahemi sadaka olarak

riyorum, dilediin gibi

bazlar yle

Seleften

Namazda
1

2
3

larn
4

dat!

drt

ey

ve-

dedi.

der:

cefdr. Bunlar:

Sallanmak,
Yzn okamak,
Secdeye giderken
itmek,
nnden yol geen

eliyle r-p ve

akl ta-

namaza durmak-

yerde

dr.

Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular

Kii
saa

sola

namazn Hu'

sallamadka

ve kalb
Allah onun

ki:

huzuriyle

namazna

klp
nazar

eder.

Ebubekir, namazm ili-dl HU' ile ve

kalb huzriyle klard. yle ki namazda durular esnasnda det cansz bir direk gibiydi.
Hz.

bazlar rk esnasnda yle sknetle

dururlard ki, sereler onlar cansz sanarak zerlerine
Seleften

konard.

Btn bunlardan baka, akln iktizasna gre,

dnya sultanlarnn huzrunda tazimle durulur. Ya
sultanlarn sultan Allah'n huzrunda tazimle durul-

mamal m?

yce olan Allah, bir kuds hadisde yle bu-

yurur:

Kulum,
le

ancak farz

kldm

azbdan kurtulabilir.

o
144

eyleri ed etmek-

GIYBET
tin

KOCULUK

Ey kardeim, bil ki Allah, kitab Kur'nda, gybe

ktln kesinlikle ifde etmi ve gybet edeni

ET

YYEN'e

benzetmitir.

Ey imn edenler, zannm bir oundan

kann.

nk baz zan vardr ki gnahtr. Birbirinizin kuu

runu aratrmayn. Kiminiz de kiminizi arkasndan e
kitirmesin (gybet etmesin.) Szden herhangi biriniz
l kardeinin etini yemekten holamr m? te bundan tiksindiniz! Allah'dan korkun. nk Allah tevbe(Hucurt Sresi,
leri kabul eden, ok esirgeyendir.
yet: 12).

Allah'n Resl peygamberimiz aleyhisselm buyururlar

ki:

Her mslmanm kan, ma, rz ve

er mslman
lhi Nizam

10

namusu

di-

zerine haramdr.
145

 GIYBET'den

saknn! GIYBET zinadan da

k-

tdr. Zira kii zina eder, sonunda tevbe ederse Allah

affedebilir. Halbuki gybet edeni dorudan affetmez.
Ancak ekitirdii kii affettikten sonra affeder.

Derler

ki:

GIYBET eden

kii,

meydana

bir top

koyup

sa-

a~sola glle savuran kimseye benzer. Gybet ettike

iedii gzel amelleri saa-sola savurmu olur. Allah'Resul buyururlar:
Kim, lekelemek gyesiyle mslman kardeini

ekistirirse

kymet gn

s zerinde durdurur.
a o, oradadr.

yaca

Allah onu cehennem kprgybetleri geri almadk-

Yapt

GIYBET, mslman kardeini, onun holanmabir

ekilde zikretmelidir.

hadis mulldr. Kiinin vcudunun, soyunun, hareketlerinin, sznn, dn veya dnyev bir
husouun, hatt elbisesinin ve bineinin kusurunu
zikretmek, O'nu ekitirmek demektir. Baz: ilk saf msimanlar, birisi hakknda, Elbisesi ksa veya elbisesi uzun! eklinde sylenen bir sz bile GIYBET ad-

Bu

detmilerdir. Nerede kald ki kiinin

houna

gitmeyecek

sylendiinde gybet olmasn.

Bir gn, boyu ksa bir kadn, baz meseleler sormak zere peygamberimize gelir. Mkillerini renerek kp gittikten sonra Hz. ie:
bir sz

Ne

146

k:sa boylu

kadn! diye

sylenir.

zerine peygamberimiz:

Bunun

GIYBET

ettin, ey

ie!

der.

Yine Allah'n Resul buyururlar:

GIYBET'den saknn! nk onda let vardr:
1
GIYBET edenin duas kabul olunmaz.
2
3

_
Yapt hayrat kabul edilmez.
GIYBET edenin zerinde gnahlar

birikir.

NEMME

(ondan ona sz gtrme)

nin ktl hakknda buyurdular ki:
Kyamet gn insanlann en eriri iki yzl

Peygamberimiz

Bu iki yzl, buna gelir baka trl syler;

ona gider baka trl syler, Kim dnyada byle iki
yzl olursa kymet gn onun ateten iki dili olur.
olandr.

O'na gidip bir trl, buna gelip beriki trl

lf edip bozgunculuk yapanlar cennete girmez.
Anlatrlar ki:
Ebulleys Buhar, hacca giderken cebine iki lira para kor ve kendi kendine yle art koar:
Eer Mekke yolunda giderken veya gelirken birisi hakknda GIYBET edersem bu iki liray tasadduk

edeceim.

Yz
den daha

zin etmem, bir defa

GIYBET etmem-

iyidir!

Ebu Hafs Kebir de ayn mevzda unlar

Bir Ramazan oru tutmamak, birisini

TRMEK* t en
Ve

daha
bir

EK-

iyidir.

ilve eaer:

Kim,

syler:

fkh

limini

EKTRRSE

kyamet

gn alnnda, Bu, Allaln rahmetinden mit kesicidir! yazl olarak gelir.

Allah ?ndan raz olsun, Enes bni Mlik'in nak147

lettiine
anlatt:

gre,

bir

defasnda Peygamberimiz unlar

Mira gecesi bir ksm insanlar grdm, trnaklaryle yzlerini trmalyorlar ve pislik yiyorlard. Cebki: Bunlar
ril' Bunlar kim? diye sordum. Dedi

dnyada insanlarn

etini

yiyenler,

GIYBET

edenler-

dir!

Ebu Hreyre der ki:

Sizden biri, mslman kardeinin gzne d-

en

bir

p grr

kendi gzndeki mertek'i gruf ak-tefek hatlarn arar, bulur

de,

mez. (Bakalarnn
ve ekitirmesini yapar; fakat kendinde bulunan daha byk hatlar ve kusurlar grmez.)
Rivayet edilir ki:
Selmn Frisi, Hz. Ebubekir ve mer'le bir seferde bulunuyor ve onlara yemek hazrlyordu. Bir ara
bir yere kondular. Fakat yiyecek bir eyleri yoktu. Hz.
Ebbekir ile mer, peygamberin yannda yiyecek bir-

varsa almas iin Selman' gnderdiler. Fakat orada da yiyecek bulunmad iin Selman eli bo geri
geldi. O zaman Hz. Ebbekir ile mer:
Eer Selmn su almak zere bir kuyuya girse
melkuyunun suyu kurur! dediler. Bunun zerine

ey

deki yet geldi:

Kiminiz

de kiminizi arkasndan ekitirmesin

(GIYBET etmesin!) Sizden herhangi biriniz l karde-

inin
diniz!

148

etini

yemekten holanr

m?

(Hucurt Sresi, yet: 12).

te bundan

tiksin-

Allah ondan raz olsun,

Ebu Hreyre'nin

rivayet

ettiine gre, bir defasnda Reslullah sallallah aley-

yle buyurdular:
Kim, dnyada mslman kardeinin

hi ve sellem

se
eti

(GIYBET

kymet gn o kiinin
Ye onu l olarak. nk sen

eder, ekitirirse)

O'na sunulur

ve,

yemitin! denir.
Allah Resul bunlar syledikten sonra

onu dnyada

diri iken

okudular:
Sizden

holanr

etini yer-

biri

kardeinin

etini

yeti

yemekten

m?

(Hucurt Sresi, yet: 12).

peygamberimiz zamannda
Cbir bni Abdullah,
yaplan herhangi bir GIYBET'in kokusunun duyuldu*

duunu

syler.

GIYBET az olduu iindir. Halbuki zamanmzda GIYBET oalm, burunlar gybetle

dolmutur ve kokusu temyiz olunamamaktadr. Bu hl,
debaatlar arsna giren bir adamn hline benzer
Bu, o zamanda

kokudan orada ksa bir mddet dahi

duramaz. Halbuki debaatlar orada yerler, ierler de
hi tiksinmezler. Bu pis koku onlarn burnunu rahatsz etmez. nk pis koku burunlarna iyice dolmutur. te gnmzde GIYBET meselesi de byledir.
ki,

iddetli pis

yce Allah buyurur ki:

Arkadan ekitirmeyi, yze

kar

ka

ve gz
det edinen her
(el,

elenmeyi ve ayplamay
kiinin vay haline! (Hmeze Sresi, yet: 1).
Bir defasnda Allah'n Resl, ashabndan bir toplulua hitaben yle buyurdular:
GIYBET'den saknn! nk GIYBET zindan
daha ktdr.
Ashb sordu:
Ey Allann Resl, GIYBET zindan nasl daha kt olabilir?
iaretleriyle)

149

Resl aleyhisselm buyurdular:

yapmazsa
Zin eden kii tevbe eder, bir daha
Halbuki GIY
Allah tevbesini kabul ederek affedebilir.
BET edeni, hakknda gybet ettii kii atfetmedike

Allah onu affetmez.

bu gybetten tr n
tevbe
dim olmas, Allann hakkndan kurtulmak iin
da kuretmesi ve gene, ekitirdii kiinin hakkndan

GIYBET

edenin;

yapt

tulmak iin ondan helllik dilemesi vaciptir.

Peygamberimiz sallallh aleyhi ve sellem yle
buyururlar:

Kim, mslman kardeini ekitirirse Allah kyamet gn onun yzn mak'adna evirir.
GIYEET edene den odur ki, daha gybet ettii
meclisten kalkmadan ve yapt ekitirme, ekitiri-

nk
gitmeden tevbe-istifar etsin!
yaplan gybet, ekitirilen kiinin kulana varmadan
tevbe-istifar edilirse affedilir! Halbuki yaplan gybet
Ancak
kiinin kulana vardktan sonra affedilmez.
ekitirdii kii ile helllarsa o zaman affedilebilir.

lenin

kulana

Ayn ekilde, evli bir kadnla zin yapan

kadnn kocasndan helllik istemesi lzmdr.
hellliin almadan tevbe etmekle affa

Namaz,

kiinin

Onun

uramaz.

zekt, oru ve hacc gibi ibdetler ise tev-

be etmekle kiinin zerinden kalkmaz. Vaktinde ed

edilmeyen bu trl ibdetler ancak kaz edilmek sreliyle kiinin srtndan ^lkar.
Hereyin dorusunu gn v i ekilde yalnz Allah bi"

lir.

150

-o

ZEKT

(Mminn

ler.

Sresi, yet:

4).

Allah ondan rz olsun, Ebu Hreyre'nin rivayet

ettiine gre, bir defasnda, peygamberimiz, zekt
hakknda yle buyurdular:
Altn veya gm olup da bunlarn zektlavermeyen hi bir kimse yoktur ki, kyamet vuku

rn

bulunca onun
lar zerinde

kzgn

iin

kzgn

sac'lar

hazrlanarak bu

cehennem ateinde kzdrlmasn

sac'

ve

bu

taraf dalanmasn!
yce olan Allah buyurur:
ve biriktirip de onlar
Altn ve gm
bunlara
Allah yolunda harcamayanlar yok mu?
pek ackl bir azab mjdele. O gn ki bunlar, zerlerinde yaklacak cehennem ateinin iinde kzdrlacak
da o kimselerin alnlar, brleri ve srtlar bunlarla
sac'larla her

an

yp

te

dalanacak, (denilecek ki) te bu, nefsleriaiz iin

toplayp sakladklarnz! O halde biriktirip saklamakta
:

si,

yet: 34, 35).

Allann Resl buyururlar:

Vah
iin

yle

o zenginlere ki, fakirler,

kyamet gn

onlar

der:

Bize
vermediler.

zulmettiler.

zerlerine

farz

olan

zekt
151

bu sz zerine Allah da buyurur

Fakirlerin

zzetim ve cellim hakk

yaklaacam,

iin,

ki:

ey fakirler! size

onlardan (zenginler) uzaklaacam.

Sonra peygamberimiz
yeti okur:

Mallarnda

fakirler iin belli bir

hak tanyan-

(Meric Sresi, yet: 25).

lar.

Rivayet edilir ki, Mirc gecesi peygamberimiz, nleri ve arkalar yamal, zehirli dikenleri zorla yedirmek iin gtrlen hayvan srleri gibi srlen bir
sr insan grr. Cebrail aleyhisselma bunlarm kimler

olduunu

sorar.

Bunlar

u cevab

alr:

mallarnn zektn

vermeyenlerdir!

Allah onlara asla zulmetmedi. Allah, kullarna asla zulmedici deildir.

Tabiinden

(*)

Selm verip

gider.

Eb Sinan' ziyarete
oturduktan sonra Eb Sinan on-

bir topluluk

lara:

zinle

Bir

onu

komumuz

Kardei ld. Gelin, sitaziyede bulunalm! der.

vard.

ziyarete gidelim,

buradan tesini toplulukta bulunan

Muhammed bni Ysuf Firyb'den dinleyelim:
Eb Sinann bu sz zerine beraberce kalktk ve bahsettii komusuna gittik Kardei len bu
adam iddetle alyor, fign ediyordu. Kendisini teselli etmek ve sabr tavsiyesinde
bulunmak istedik, fakat o, ne teselli kabul ediyor, ne de sabrediyordu. BuHdisenin

nun

zerine:

Bilmiyor musun, lm haktr. Hepimizin

ba-

na gelecek. Ondan kurtulu yoktur, dedik.

Dedi

(*)

152

ki:

Evet, biliyorum,

Tabiin:

lm haktr. Ben ona alam-

Peygamberin ashbn

grenler.

yorum. Kardeimin gece-gndz ektii azaba alyorum.

ediyor, karBiz, Allah seni gaybden haberdar
deinin azap ektiini ne biliyorsun? deyince unlar

anlatt:

Hayr, Aliah beni gaybden haberdar etmi deil. Fakat kardeimi defnedip zerini toprakla rttkten ve halk ekip gittikten sonra ben biraz mezarn
banda oturdum. O srada kardeimin mezarndan
gelen bir ses yle diyordu:
azap ekiyorum.
Ah! beni yalnz braktlar,
Ben orucumu tutuyor, namazm klyordum!
Bu szler beni alatt. Kardeimin haline vkf
olmak iin kabrini atm. Bir de ne greyim, kabrini
Boynunda alevden bir gerdanlk
.alevler kaplamt.
vard. Kardelik efkatiyle elimi uzattm, boynunu bu
ate gerdanlktan kurtarmak istedim. Ellerim ve parmaklarm yand. (Bu srada bize elini gsterdi. Gerekten eli siyah bir yanklk iindeydi.) Sonra zerini

Kardeimin
tekrar toprakla rttm, brakp geldim.
bu haline nasl alamayaym, zlmeyeyim!
Adama, Kardein dnyada ne yapard? diye

Malnn zektn

vermezdi.

Biz de, bu hdise Allann:

fazlndan kendilerine verdiini muhtalara vermekte cimrilik edenler asl bunun, haklarnda bir hayr olduunu sanmasnlar. Bilkis bu, ken-

Allahn

dileri iin bir

erdir.

Onlarn

cimrilik ettikleri

ey k-

ymet gn boyunlarna dolanacaktr. Gklerin ve

yerin miras Allahndr. Allah ne yaparsanz hepsinden
hakkyle haberdardr. (l-i mran Sresi, yet: 180)
yetini tasdik eder, senin kardeinin azab acele ola153

kyamete kadar srmek zere kabrinde balatlm! dedik.

Muhammcd bni Ysuf Firyb devam eder:
rak

Sonra oradan kalktk. Sahabeden, peygamberin

rohbet arkada Ebu Zere giderek hdiseyi anlattk
ve, Biz gryoruz ki, yahudi ve hristiyanlarm l
erinde byle eyler vuku bulmuyor! dedik.

phesiz onlar zaten cehennemliktir.

Allah size byle bir hdiseyi ehl i mnda gsteriyor ki
ibret alasnz! dedi.
ttn yce olan Allah buyurur ki:

Ebu

tir.

Zer,

Size

Artk kim

kendi lehine.
hinedir.

Rabbnzdan muhakkak

Ben

basiretler

gelmi

hakk) grr ve (imn eder)sc

Kim ondan kr kalrsa o da kendi aley(onlarla

sizin

rerinizde bir beki deilim,

(En'-

Sresi, yet: 104).

gre Peygamberimiz aleyhisselm,

bir defasnda yine zekt hakknda yle buyurdular:
AHahn indinde, zekt vermeyenler yahudiler

Nakledildiine

Malnn zektn

csiler mesabesindedir.

ve

urn

lisannda
vermeyenler meleklerin ve peygamberlerin
lanetle anlrlar. ehdetleri kabul edilmez.
Malnn ve zektnn urn verenlere ne mutlu!
Gene ne mutlu o kimseye ki, zektn vermemek y-

znden azab yoktur, kyamet gnnn azab yoktur.

Kim malnn zektn verirse Aliah ona kabir azab
vcudunu cehennem ateine haram klar,
ektirmez,
korkusuzca cennete girer ve kymet gnnn iddet
li

susuzluuna maruz kalmaz.

o
,

154

ZNA
an

yce olan Allah buyurur:

(yle mminler) ki onlar rzlarn (fuhiyat

tan ve kendilerine hell olmayan eylerden) koruyan-

lardr (Mminn Sresi, yet:

De

ki:

5).

Rabbmzn neleri ha
okuyaym! On a hi bir eyi ortak

Gelin, zerinize

ram etliini ben

yapmayn, anaya-babaya iyilik
siyle ocuklarnz ldrmeyin.

rzkn

INA

biz

da,

(Allah)

vereceiz.

GZLSNE

de

rettp etmedike Alfann

(En'm Sresi, yet:

Ktlklerin

edin.

Fakirlik endie-

de onlarn da
KTLKLERN AISizin

YAKLAMAYIN.

kld

haram

Bir hak

cana

kymayn

151).

by

vardr.

Zin

gibi.

Nitekim Res-

vardr, pmek, tutmak ve bakmak

gibi.

lullah sailalih aleyhi ve sellem

buyururlar:

te-

Eller zin yapar, ayaklar zin yapar, gzler

zi-

na yapar.

an yce Allah buyurur:

Mmin erkeklere syle:

Gzlerini

(haramdan)
155

saknsnlar ve rzlarn korusunlar. Bu, kendileri iin

daha temizdir. phesiz ki Allah, ne yaparlarsa hakkyle haberdardr. Mir m in kadnlara da syle: Gzlerini
(haramdan) saknsnlar, rzlarn korusunlar.
Zilletlerini amasnlar.
Bunlardan grnen ksm
mstesna. Ba rtlerini (yakalarnn stn kapayacak bir surette) koysunlar. Zinet mahallerini kendi kocalarndan, yahut kendi babalarndan, yahut kocalarnn babalarndan, yahut kendi oullarndan, yahut kendi biraderlerinden, yahut kendi biraderlerinin
oullarndan, yahut kzkardelerinin oullarndan, yahut kendi kadnlarndan, yahut kendi ellerindeki
memlkelerden, yahut erkeklerden yana ihtiyac olmayan (yani erkeklikten kalm bulunan) hizmetilerden, yahut henz kadnlarn gizli yerlerine muttali olmayan ocuklardan bakasna gstermesinler. Gizledikleri znetleri bilinsin diye ayaklarn yere vurmasnlar. Hepiniz Allaha tevbe edin (kt

huya

evirin)

ey mminler!
nil

ki,

huylarnz

iyi

korktuunuzdan

olasnz.

Grlyor ki Allah, erkeklere de kadnlara da ha-

rama gzlerini kapamalarn ve tenasl uzuvlarn haramdan muhafaza etmelerini emrediyor. Gene Allah,
zinay haram
bir ok yetlerde kesinlikle be-

kldn

lirtmitir. Nitekim buyurur:

Onlar ki Allann

yannda baka bir tanr daha

(katp) tapmazlar. Ali ahin haram kld cana haksz
yere kymazlar. ZN ETMEZLER. Kim bunlardan birini yaparsa cezaya arpar.
Kyamet gn de azab

katmelemi

ve o (azabn) iinde hor ve hkir ebed

braklr (Frkan

Sresi, yet:

69).

Sahbeden birisinin yle dedii rivayet edilir:

Zinadan sakmn! nk onda alt tane zarar-

156

haslet vardr. Bunlarn dnyada,

hirette grlr. Dnyada grlenler:

Rzk noksan
2 Ecel
3 Yz kararr.
hirette grlenler:
_ Allann gazabna sebep
2 Hesap zor
3 Azap grmesine sebep
Hz. Musa sorar:
Ey Rabbim, zina edenin cezas
an yce olan Allah buyurur:

dier de

olur.

kesilir.

olur.

olur.

olur.

nedir?

eer
dar

O'na ateten yle bir gmlek giydiririm ki,

tepesine konsa sabaha kabu gmlek bir

dan

da

kl hline

gelir.

MESBH'de peygamberimizden

hadis rivyet

edilir:

tf

|M J\j j> afc 'Mp

&
Kii
kar ve

p'j

J'j

a$ i*

zaman kendisinden imn stnde bir glge gibi durur. Ne zauzaklarsa o zaman avdet eder.

zin ettii

bann

man bu fiilden
KN isimli

de yle
Allah'n Resl buyururlar ki:

Erkein,

rahmine

>

aktt

eserde

bir

hadis

kendisine hell olmayan bir

meniden daha byk

bir

vardr.

kadnn

gnah yok

tur.

Livta (erkein erkekle cins

mas) zindan da ktdr. Enes
gamberimizden rivyet ettii bir
eder. Peygamberimiz, aieyhisselm
.

mnsebette bulun
bni Mlik'in Pey-

hadis buna iret

buyururlar ki:
,

157

>>.

,*U-

cennet kokusu grmez.

Halbuki cennetin kokusu da be yz senelik mesafe-

Kim

livta

yaparsa

den duyulur.
Lt Aleyhisselmm kavmi livtaya mptel olmutu. Gen olanlarla mnsebette bulunmak det
halindeydi. Allah onlara Lt Aleyhisselm peygamber
olarak gnderdi. O, kavmini bu kt alkanlktan
menederek onlar Allah yoluna davet etti, gnah ilemekte srar etmeleri hlinde Allah'n azabn hatrbir aza
latt. Fakat livtaclar, Allah'dan gelebilecek
ba inanmadlar ve yle dediler:
Eer doru syleyenlerden isen Allann azab-

(Arkebt Sresi, yet: 29'un bir ksm).

Bunun zerine Lt aleyhisselm kavmine kar
Rabbndan yardm istedi. Dedi ki:
Ya Rabb, o fesatlar topluluuna kar bana

getir bize.

yardm

(Ankebt Sresi, yet: 30).

Peygamber Lt'un bu imdat istei zerine Allah
Gk'e livtaclarn zerine ta yadrmasn emretti.
Her tata kimin zerine decekse onun ismi yazl idi.
yet bu geree iaret eder:

et!

(Azap) emrimiz gelince, (o .memleketin) stn altna getirdik ve tepelerine balktan piirilmi,
istif edilmi talar yadrdk ki onlar Rabbnm katnda hep damgalanmalard. Onlar zlimlerden uzak deildir.

(Hd

Sresi, yet: 82, 83).

Anlatrlar ki:
Lt aleyhisselmm kavminden bir tccar vard. Allah'n azab geldii zaman bu tccar, memleke-

153

maksadyle

Mekke'de bulunuyordu. O srada Allah'n gkten

talardan
bir tanesi geldi. Harem'de bu kiiye isbet etmek istedi. Fakat Allah'n emri zerine melekler taa deditinde deildi. Ticret

yadrd

ler ki:

Geri dn! Adam Harem-i erif te'dir.

Bunun zerine ta geri dnd ve krk gn havada kald. Bu zaman zarfnda Lt kavminden olan tccar da alveriini tamamlamt.
Harem-i eriften
kar-kmaz ta ona isbet etti ve ldrd.
Lt Aleyhisselm, Allann emri zerine karsn ve
kendine tbi olanlar bulunduu ehirden
ve
ayrlrken asla geri bakmamalarn sylemiti. Fakat
kars buna riyet etmedi. Kavminin bana gelecek

karm

azb duyunca arkasna bakt

Vah, kavmim! dedi.
Bu srada bir ta yetiti

ve:

ve

bana derek

onu

Lt Aleyhisselmm kavminin sapklklar ve feci kbeteri Kur'an'da mteaddit yerlerde ackl ve ibretli bir ekilde anlatlmaktadr. hretli lim Gazaii'nin burada yazdklarnn bir ou
yetlerde aynen vardr. Zaten gemi kavimler hakknda en kesin
ve doru haberi Allah'n kitab Kur'an'dan alabiliyoruz. Sras gel(*)

miken

Lt Aleyhissclmn kavminden bahseden

baz

allerini

muhterem okuyucularmza arz

(Mtercim).

edelim.

yetlerin

me-

Lt

kavmi de gnderilen peygamberleri yalanc sayd. Hani biraderleri Lt onlara,

Allah/dan korkmaz msnz?
demiti.
phesiz ben size gnderilmi emin bir peygamberim. Artk Allah'tan korkun ve bana itaat edin. Bc-n buna kar sizden hibir
cret istemiyorum. Benim mkfaatm lemlerin Rabbmdan baka-

sna

it

deildir.

Siz

Rabbnzm

brakp da insanlarn iinden,

helli brakp harama giden

sizin

erkeklere

iin

yaratt

zevcelerinizi

mi gidiyorsunuz? Hayr,

siz

kavimsiniz.

bir

Dediler ki:

Ey

Lt,

sen bu davadan

laka memleketimizden

kovulup,

vazgemezsen, yemin olsun mutkarlanlardan olacaksn.

159

Mcahit der

olarn

gn sabahleyin Cebril aleyhisselm,

livta-

Snrlarndan

o lkeyi kopard.
altna soktu ve zerine ald. Daha son-

lkesine geldi.

kanadn
ge kaldrd.

Sonra
ra

ki:

yle

ki,

gk sakinleri horozlarn t-

kpeklerin havlayn iittiler. Cebril aleyhisselm, nihayet lkeyi alt-st etti. lk den, evlerin

n,

perdeleri

idi.

Onlara isbet eden azap hi bir kavme

isbet etmedi.

Sonra kanadm aitma soktu ve zerine ald. Daha sonra da kasaba ve ehirlerini alt-st etti. Tamam be eLt dedi:

-Ben

bu

sizin

yaptnza

elbet

fkelenenlerdenim.

Ey

Rab-

bun, beni ve bana tbi olanlar onlarn yapageldikleri bu ktln

azabndan kurtar.
Bunun zerine

de (Allah) onu ve ehlini tamamen kurtardk. Geri kalanlarn iinde yalnz bir koca kar vard. Sonra ge
ridekileri tam bir surette helk ettik. (uar Sresi, yet: 160- 172).
(Lt Aleyhisselmn kavmi yola gelmeyip peygamberlerine
biz

haklarnda ilh hkm mhrlenir. Livtaclar

mahvedilecektir. Bu ilhi karan Peygamber Hz. Lt'a bildirmek
zere gen ve gzel olanlar suretinde melekler gelir. ehre girer
ler. Doru Lt Aleyhisselmn evine giderler. Ne var ki livtaclar
onlar grmtr. ehev hislerinin tahrikiyle, gen ve gzel olanlar

meydan

okuj'unca,

peine taklarak Lt'un evine kadar

takip ederler. Ve evine gelen olanlar (melekler) isterler. lk an
da onlarn melek olduklarn Lt da bilmez. Evine gelmi baya
misafirler sanr. Kavminin tasallut etmek iin, gelenleri ondan iste
mesi zerine ok sklr. Ve misafirlerini mtecvizlerden korumak
iin areler arar. Bu aresizlik iinde bir ara yle der:
te kzlarm, onlar sizin iin daha temizdir.
sretinde grlen bu meleklerin

Fakat livtaclarn gz olanlar (melekler) dedir.

-Senin kzlarnda bizim gzmz yok. Ne istediimizi sen
mellerini vereceimiz yetler hdisenin
derler.
bilirsin!

Aada

bu safhasn anlatmaktadr. (Mtercim).

lar

Elilerimiz Lta gelince, o bunlar yznden

yznden gs darald ve: Bu, etin

160

bir

kaygland, bun-

gndr! dedi.

en bykleri SODOM'du. Bere sresinde

bahsi geen ve alt-st edildii ifade edilen ehirler
ite bunlardr. O tarihlerde burada drt milyon kiihir idi ve

nin

bulunduu

sylenir.

Ltun

kavmi kendisine doru soluk solua koarak yanna

kimseler
geldi. Onlar daha evvelden ktlkleri ilemee
di. Lt: Ey kavmim, dedi ite kzlarm. Sizin iin onlar daha te
mizdir. Artk Allah'dan korkun, beni misafirlerimin arasnda kk
drmeyin. inizde akl banda bir adam yok mu sizin?

alm

Dediler:
kzlarnla hi bir
zi

Yemin olsun, senin de bildiin gibi, bizim senin

hak ve alkamz yoktur. Sen bizim ne istediimi

elbette bilirsin.

Lt da; Ah, dedi, size yetecek bir kuvvetim olsayd, ya

hut sarp bir kaleye smabilseydim! (Hd Sresi, yet: 77, 80).

ztrab ok

srmez. Gelen misafirler,

kendilerinin insan olmadklarn, Allah'n elisi melekler oduklarru,
zlmemesini ve livtac kavminin kendilerine bir ktlk yapamayacaklarn, ile efradn alarak arkasna bakmadan ehirden uzak
(Lt Aleyhisselmn bu

mahvedileceim sylerler. Aada

Mter
mellerini verdiimiz yetlerden bu safhay takip edelim.
cim).
Eli melekler: Ey Lt, emin ol, biz Rabbnn elileriyiz.

lamasn, ahlksz

livtaclarn

Onlar sana kat'iyyen dokunamazlar. Sen hemen gecenin bir ksmnda ailenle yr (yola k). inizden hibiri geri kalmasn. Yalnz
karn mstesna. nk kavmine isabet edecek azap phesiz ona

da arpacaktr, onlarn helk zaman sabah vaktidir. Sabah vakti

de yakm deil mi? dediler.
Azap emrimiz gelince, o memleketin stn altna getirdik
ve tepelerine balktan piirilmi, istif edilmi talar yadrdk ki
Onlar zlimlerden
onlar Rabbmn katnda hep damgalanmalard.
uzak deildir. (Hd sresi, yet: 81. 83).

Dhi Nizam

11

161

SILA-

an

RAHM, ANA BABA HAKKI

yce olan Allah buyurur:

Kendisinin

adn

ne srmek suretiyle birbirinize dileklerde bulunduunuz Allah'dan ve akrabalk

baslarm koparmaktan saknn! nk Allah sizin

zerinizde tam bir gzeticidir. (Nis Sresi, yet: l'in
k.sm).
Demek, idreyi ve hkimiyeti ele alrsanz he
men yeryznde fesad karacak, akrabalk mnsebetlerinizi bile paralayp keseceksiniz, yle mi? Onlar yle kimselerdir ki Allah kendilerini rahmetinden
tir

tardederek kulaklarn

(Muhammed

sar,

Sresi, yet:

22,

gzlerini kr

yapmtr

23).

O fsklar ki Allahm,

(kitaplarnda MuhammeO'nu
de mn etmeleri hakkndaki) ahid ve emrini
tekid de ettikten sonra bozarlar, Allann birletiril
meini emrettii eyi hsmlk balarn, cemiyet birliini, peygamberlere imanda birlemeyi keserler,
onlar hsrana
yeryznde bozgunculuk yaparlar.
urayanlarn t kendileridir (Bakara Sresi, yet: 27).

te

Allaha verdikleri

sz kuvvetli temint

ile

des

Allahm bitidirilmesini
(devam ettirilmesini) emrettii eyi kranlar, yeryzn fesada verenler yok mu? te onlar, lnet onlara,

tekledikten

162

sonra

bozarlar,

yurdun kts olan cehennem de oara!

resi,

(Ra'd

yet: 25).

Peygamberimizin bu mevz ile alkal hadsleri:

Allah btn mahlkat yarattktan sonra SILA-
ayaa kalkarak dedi ki:
Ey Rabb, bu, akrabalk duygularnn kopmamakamdr.
sndan sana
Allah buyurdu:
yapana benim yaklama
Evet, SILA-I

RAHM

snann

RAHM

ma, SILA- RAHM'i yapmayandan uzaklamama

z deil misin?

ra-

SILA RAHM dedi:

Evet!
Allah buyurdu:
te bu sanadr!
i

Peygamberimiz aleyhisselm, daha sonra buyurdular

ki:

sterseniz yeti okuyun!

Ve kendisi okudu:
Demek idareyi ve hkimiyeti

alrsanz hemen yeryznde fesad karacak, akrabalk mnsebetlerinizi bile paralayp keseceksiniz, yle mi? Onlar vle kimselerdir ki Allah kendilerini rahmetinden
kovarak kulaklarn sar, gzlerini kr yapmtr.

(Muhammed

Sresi,

yet:

22,

ele

23).

Allah ondan raz olsun, Hz. Eb Bekir'in rivayet

ettii bir hadisde, Allah'n Resul yle buyururlar:
Zulmedenlere ve akrabalk balarn koparan-

lara (Sa-i

ca azap

Rahim yapmayanlar)

hazrlad

zalandrr. Bu

yapmama)

iki

gibi

Allah, hirette ayr-

dnyada da

acele olarak ce-

(zulmetme ve Sla-i Rahim

cilen dnyada cezs verilmee

fiilin

dnda,

lyk baka bir gnah daha yoktur.

(sla-i Rahim
Akrabalk balarn koparanlar
yapmayanlar) Cennete girmez. (Buhari-Mslim)

163

nsanolunun

amelleri her

perembe ve cuma

gecesi Allaha arzedilir. Bunlardan sla-i

yanlarnki kabul edilmez.

rahim yapma-

Bana

Cebril geldi, dedi ki: Bugn abann

onbeinci gecesi (Beraat Kandili) dir. Bu gece Allah,
Beni Kelp Kabilesinin (Koyunlar ok olan bir kabile)

koyunlarnn

tyleri adedince

insan

affeder.

Yalnz,

putperest-mriklere, ks duranlara, akrabahk bala-

rn

koparanlara (sla-i rahim yapmayanlara),

aasametlilere,

anasma babasna

kar

kibirli-

gelenlere ve iki

bakmaz, onlar affetmez. (Beyhaki).

bni Hbbn ve dier hadis kitablarmda kaydedi-

ienlere

len bir hadis yledir:

zmre cennete

girmez. Bunlar:

ki
2 Akbarahk ban koparanlar,
3 Sihirbazlara inananlardr.
Bu mmetten bir zmre yeyip,
1

ienler,

elenip,
oynayp yatarlar. Maymunlar ve domuzlar sretinde
sabahlarlar. Onlara, batma ve talanma sabet eder.
iip,

Sabahleyin dier insanlar kalknca onlar iin, Bu geyace ftilann evi batm, bu gece flann evinet
derler. Lt Aleyhisselmn kavminden baz kabilelere (Livtaclar, erkeklerle mnsebette bulunangibi bunlarn zerine de
lar) ve evlerine ta

m!

yad

gkten

ta yaar. Gene d Kavminin baz

kabileleri

ve evleri zerine ldrc bir kasrga estii gibi bunlarn zerine de byle bir rzgr-kasrga eser. Btn
bunlara sebep alkoll iki imeleri, erkeklerin ipek elbiseler giymeleri, algc ve arkc kadnlar edinmeleri, fiz yemeleri ve tefecik yapmalar, akrabalk balarn kesmeleri (sla-i rahim etmemeleri) dir. (Beyhaki).

164

Allah ondan raz olsun, Cbir anlatr:

Bir defasnda Biz, toplanm oturuyorduk. Reslullah zerimize geldi, dedijd:
Ey mslmanlar topluluu, Allah'dan korkun!

Kt huylarnz iyi huya evirin, akrabalk balarn

devam ettirin. (Sla-i rahim yapn.) nk sla-i rahim yapmaktan daha sr'at bir sevap yoktur. Zulmden saknn, nk zulmn sebep olduu azaptan
daha sratli bir azap yoktur. Ana-baba hukukuna tecvz etmekten saknn, zir cennetin kokusu bin senelik mesafeden duyulur fakat Allah'a yeminle syle-

akrabalk balarn
kesen, yal olduu halde zina yapan ve komusuna
kibirlenen cennet kokusu duymaz. Azamet ve byklk yalnz Allaha mahsustur.
sbhni'nin naklettiine gre, ashbdan biri
rim

ki,

anasn babasn

inciten,

hadisi rivayet eder:

Bir ara biz, Reslullahm

yle buyurdular:
Bugn burada,

akrabalk

yannda oturuyorduk.

balarn

koparanlar

oturmasn!
Allah Reslnn bu szleri zerine, aramzdan
bir gen kalkt, teyzesine gitti. Aralarnda biraz krgnlk vard. Delikanl, teyzesi iin af diledi. O da
onun iin af diledi. Sonra tekrar aramza geldi. Daha
sonra, Allah'n Resul buyurdular ki:

ilerinde

akrabalk balarn koparanlarn bulunduu bir millete rahmet inmez!

Peygamberimizin bu hadisi Eb Hreyre'nin rivayetini teyid eder:

Eb

Hreyre,

Bir ara dedi

peygamberimizden

bahsediyordu.

ki:

Akrabalk balarm koparanlar yanmzda otur-

masn!
165

Bu srada

mecliste bulunan bir gen kalkt, sla-

rahim yapmad bir halas vard. Ona gitti. Ve bart. Bhlas gence bunun sebebini sordu. Gen, Eb Hreyre'nir szn anlatt.

Bunun

zerine halas, Git,

bu meseleyi derinliine ren! dedi. Gen gitti,

cevab verdi:
ct\ Eb Hreyre
Ben Rcslullah'dan iittim, yle diyordu:

sor-

&

l*.*r

&

Akrabalk balarn
millete Allah'n rahmeti
Akrabalk balarn

bir millete

koparanlarn
inmez!

bulunduu

koparanlarn

bulunduu

melekler inmez. (Tabern).

sabah namazndan sonra

lu'ukta oturuyordu. Dedi ki:

bni Mes'ud,

Allah'a

kesenler varsa

bir

yemin ederim

ki,

aramzdan kalksn,

akrabalk
gitsin!

bir top-

balarn

Biz Rabb-

mza d

edeceiz. Akrabalk balarn koparanlarn

bulunduu yerde gk kaplan kapaldr, dualar kabul
olma:'..

(Tebarn).

S*LA-

RAHM, AR'ta

asldr. Der ki:

Kim beni if ederse Allah ona eriir, kim beni
keserse Allah ondan uzaklar. (Buhari
Mslim).
Allah ondan raz olsun,
Abdurrahman bni Avf

rivayet eder:

Resluilah'dan iittim, yle diyordu:

Allah buyurur

Faizin en kts,

Ben Allah'm, Ben Rahman m, HAHM' yarattm. Ve onun iin bir ismimi
bldm. Kim SILA-i RAHM yaparsa ben ona yaklarm. Kim bunu keserse ondan uzak olurum!
112

168

ve namusuna

el

ki:

haksz yere bir mslmanin

atmaktr.
SILA- RAHM Allah

tarafndan

bir rahmettir ki, birbirine girerek bir

e-

beke tekil etmi damarlara benzer. Kim onu keserse

Allah o kimseye cenneti haram klar.
(sla-i rahim), Allann Rahman ismin*
den treyen ve girift damarlara benzeyen bir ebe-

RAHM
.

kedir.

ey AR'da asldr.

RAHM
rahim). Der
seninleyim, ayrlmam!
Allahm,
2 EMNET: Der

ki:

(sla-i

ki:

Allahm, ben

ben seninleyim.

hanet etmem!

NMET:

Der ki: Aliahm, ben seninleyim.

Nankrlk etmem
Buhr-Mslim kaydeder:
3

& kg

&

ite fj& /v p\j *k 'cA

# >Sl 0s3 &

'cJ

W*

tjifa

Kim,

Allaia ve kiret gnne inanyorsa mi

safirine ikrmda bulunsun. Kim, AUaha ve h ire t g-

nne inanyorsa akrabalk balarn kesmesi. Kim

Alaha ve ahiret gnne iranyorsa hayr sylesin,
yoksa skt etsin! (Buhar - Mslim).
Gene Buhr-Mslim kaydeder:
Kim rzknn bol olmasn, ecelinin uzatlmas(Buhr
isterse akrabalk balarn koparmasn!

Mslim)

SADAKA, SILA- RAHM...

Allah bu

ikisi

ile

mr bereketlendirir, su-i hatime (lm annda imn

sz gitme) yi, mekruh ve mahzurlu eyleri defeder (Eb
Ya'l).

67

Eb Yal'nn kaydettiine

gre,

Has'aml

birisi,

peygamber aleyhisselm ile aralarnda geen bir konumay yle nakleder:

Bir defasnda ben, Reslllah'a gelmitim. Resul
aleyhisselm, ashbndan bir topluluun yannda oturuyordu. Kendisine dedim ki:

Sen Allann Resul msn?

Dedi:
Evet!
Dedim:
Ey, Allann Resl, Allann

yanmda hangi

amel daha sevimlidir?

Dedi:

AH aha mn etmek!
Dedim:
Sonra?
Dedi:
Sl-i Rahim!
Dedim:
Ey Allann Resl, Allann

yanmda en kt

amel nedir?
Dedi:
Allaha e-ortak

tanmak!
Dedim:
Sonra?
Dedi:
Sla-i Rahim- kesmek!
Dedim:
Sonra?
Dedi:
Ktlk ilemei emretmek,
i

iyilik

yapmaktan

vazgeirmek!
Bir defasnda, Allah'n Resl bir seferde
168

idi.

Bir

ara

karsna

(gebe arab)

kt Peygambe-

yularn

tutarak:
Allann Resul, beni cennete

rin devesinin

Ey

bir Arbi

yaklatrp

ce-

hennemden uzaklatracak eyi bana haber ver! dedi.

Peygamber aleyhisselm bir an skt etti, sonra ashbina baknd. Daha sonra yle buyurdu:
Bu, hidyete ermi!
Reslullah'm bu sz zerine Arbi:
Nasl dedin? diye atld. Peygamber aleyhisselm da tekrar etti:
Bu, hidyete ermi!

Sonra Allah Resul

Allaha ibdet

unlar

ilve etti:

O'na hi bir eyi e-orklar, zekt verir, sla-i Ra-

edersin.

tak yapmazsn. Namaz

him yaparsn. Brak deveyi- Ondan ayrldktan sonra
Allah Resl yle buyurdular:
Eer emrettiklerime yaprsa cennete girer.
(Buhr-Mslim)
Bir defasnda Allah'n Resl, ashabndan bir
toplulua hitaben yle buyurdu:
Allah bir milletin lkesini mamur klar, mallarm, mlklerini oaltr. Halbuki onlara fkeli olduundan, yarattndan beri onlara nazar etmi deil-

dir.

Kendisini dinleyenler sordular:

Bu nasl olur, ey Allann Resl?
Resl aleyhisselm buyurdular:
Akrabalk balarn kesmedikleri iin!

(Tabe-

rni).

bni Hbbn ve dier

hadis kitablannda kaydedildiine gre, bir defasnda Allah'n Reslne soruldu:

Ey Allann Resl, insanlarn en hayrls kim-

dir?

Resl aleyhisselm buyurdular:

16fr

 Allah'dan

en ok korkan, sla-i Rahim yapan,

emreden ve ktlklerden sakndran?

Allah ondan raz olsun, Eb Zer anlatr:
Dostum peygamber bana baz gzel hasletler
tledi. tledi ki:
Kendimden yksek olanlara bakmayaym, dima kendimden aadakilere bakaym. tledi ki:
Dknleri seveyim, onlarn en dknlerini!..
tledi ki:
Akrabalarm beni arkaya atm olsalar bile
ben onlarla akrabalk balarm koparmayaym. tiyilii

ledi ki:

Dinime

bal olduum

den korkmayaym. tledi

Ac dahi olsa
leyeyim. tledi
La Havle

iin

benimle alay edenler-

ki:

doru konuaym, doruyu

sy-

ki:

ve'l

Kuvvete

tll

Billh!

szn

ok syleyeyim. nk bu, cennet hazinelerinden bir

(Taberni, bni Hbbn).
Buhri - Mslim ve dier hadis kitaplar kaydeder:

hazinedir.

mne, kendisine it bir kleyi peygambere danma

dan zd eder. Peygamberimiz gelince der ki:
Haberin var m, Ey Allann Resul! Ben klemi zd ettim!

Rcsluliah sorar:

Sen mi yaptn?

Meymne

Evet!

der:

Ben yaptm.

Bunun zerine Allah'n Itesl unlar syler:

Daylarna verseydin, senin iin daha sevapl

olurdu.

(Buhr, Mslim ve dierleri).

Bir defasnda Peygamberimize

dedi ki:
170

bir

adam

gelerek

Ben

byk

bul olur ve Allah

bir

gnah iledim. Tevbe etsem ka-

balar m?

Reslullah ona sordu:

Annen var m,

Gelen adam dedi:

Havr
Reslullah sordu:
Teyzen var m?
Gelen adam dedi:
Evet!
Bunun zerine Reslullah ona buyurdular
Ona
yap! (bni Hbbn, H.H:im).
SILA - RAHM YAPAN, kendi SILA 'sna

ki:

iyilik

kar-

AHM

kimse deildir. SILA- R

YAPAN o .kimsedir ki kar taraf ondan akrabalk balarn koparr,
fakat buna karlk O, bu balar devam ettirir. (Bu-

lk

verilen

hr)

gibi

Dima bakalarnn peinden giden zayf

olmayn ki onlar yle derler:

fikirliler

fftSS&iar bize iyilik ederse biz de onlara iyilik

Bize zulmederlerse biz de onlara zulmederiz.

nsanlar size iyilik ederse siz de onlara iyilik etmee, onlar size ktlk ederse siz onlara ktlk etme
ederiz.

mee

nefsinizi

altrn!

(Timiz).

Bir defasnda, aslvbdan

yle

biri,

Resl aleyhisselma

dedi:

Ey

Allahm Resul, benim akrabalarm var.

Ben akrabalk balarn devam ettiriyorum, onlar koparyorlar. Ben onlara iyilik ediyorum, onlar bana k
tlk ediyorlar. Ben on'ara iyi ve yumuaka mumele ediyorum, onlar bana chilce ve kabaca muamele
ediyorlar.

Reslullah

bunlar dinledikten sonra buyurdular

ki:

171

 Eer

dediin

rine

scak kl

vam

ettike onlara

gibi isen, sanki sen,

onlarn ze-

Sen bu hl zere deAllah'n yardm senden uzak-

(kor) serpmisin.

kar

lamaz. (Mslim).

Sadakanm en

faziletlisi,

iinde

dmanlk

bes-

leyen akrabaya verilen sadakadr.

(Tabern).
hadis, peygamberimizin aadaki hadisi

Bu

m-

nasndadr.

balarn kesenlerle sen bu

(Sana dmanlk foesleseler sen

Seninle akrabalk

balar devam

ettir.

onlara dostluk gster.)

Bir defasnda, Resul aleyhisselm
toplulua hitaben yle dedi:

.iU-l illflu vsUli

cJ

lli UJLfe

si

ey vardr

sabn kolaylatrr

ki

ashabndan

J>

bir

LS

kimde bulunursa Allah onun he-

ve rahmetiyle cennetine koyar.

Sahbiler sordular:

Nedir onlar, ey

Allann Resul?

Resl aleyhisselm buyurdular:

Seni mahrum brakana senin vermen,

2 Seninle akrabalk balarn kesenlere
1

sla-i

rahim yapman,
3
Sana zulmedenleri affetmendir. tte bunlar
ilediin zaman Allah seni cennete koyar. (Tabern,
Bezzr, Hkim).

172

ANAYA

BABAYA

YLK

Buhar

ve Mslim'de kaydedildiine gre, bir defasnda, Ibni Mes'ud ile Resul aleyhisselm arasnda

yle

bir

konuma

geti:

Ibni Mes'ud:

Ey Allann
daha

Resul, Allann indinde hangi amel

sevimlidir?

Reslullah:

Vaktinde klman

NAMAZ!

bni Mes'ud:
< Sonra hangisi?
Reslullah:

Anaya-babaya

iyilik!

Ibni Mes'ud:
~ Sonra hangisi?

Reslullah:
Allah yolunda

CHAD!

Allah'n Resl Peygamberimiz aleyhisselmm, bu

konudaki dier baz hadisleri de yledir:

Evlt,

babann hakkn hibir suretle deyemez. Ancak babasn kle olarak bulsa da onu satan
alarak zt etse o zaman deyebilir. (Mslim).
Bir defasnda Peygamberimize bir adam geldi ve
dedi
izin

k:

Ey Allann Resl, hicret ve cihad

istiyorum. A Hah 'd an sevap diliyorum.

iin

senden

173

Bunlar dinleyen Allah'n Resul sordu:

Anandan, babandan hayatta olan var

Evet,

ikisi

de hayatta.

Reslullah:
Allah'dan ecir

mi

istiyorsun?

Evet!
Reslullah:
Git ananmn-babann yanma,
ho

m?

onlarn gnln

(Mslim).

et!

Peygambere

Ben,

bir

adam

geldi ve dedi ki:

Allah yolunda cihad yapmak istiyorum,

fakat buna gcm yetmiyor!
Resl aleyhisselm sordu:
Anandan, babandan hayatta olan var

Adam dedi:
Evet, anan sadr!
Resl aleyhisselm buyurdular:
Git, Allah'dan anann gnln

lep et.

Bunu

yapma

yaptn

m?

ho

etmeyi tazaman sen Hacc, umre ve cihad

alrsn!

(Tabern).
Bir ara, birisi, Resluilah'a dedi ki:
Ey Allann Resul, ben Allah yolunda cihad
yapmak istiyorum!
Resl aleyhisselm ona sordu:
ecir

Anan hayatta m?
Evet!
Git onun ayaklarna

kapan. Cennet oradadr!

(Tabern)

Resl aleyhisselr.na sordu:

Ey Alfann Resl, anamn-babanm, evld ze

Birisi

rindeki

hakk

nedir?

Allann Resl buyurdular

Onlar
ni Mce).

174

ki:

senin cennetin ve cehennemindir!

(b~

 Analarnza-babalarnza yilik edin

nz da size iyilik etsin. ffetinizi koruyun
rnz da iffetli olsun! (Taberr).

ki evltlar-

ki

kadnla-

Bir defasnda Resl aleyhisselm, ashabndan bir

toplulua hitaben yle buyurdular:
Burnu yere srnsn, burnu yere srnsn,

burnu yere srnsn!

Kendini dinleyenler sordu:
Kimin burnu srnsn, ey Aliahn Resl?
Resl aleyhisselm buyurdular:

Anasnn-babasnn

veya sadece birisinin ihtiyarlk anna yetiip de cennete girmeyenin! (Mslim).

Bir defasnda Allah Resl minbere karak yle dedi: min, min, min! sonra buyurdu ki:
Bana Cebrail geldi. Dedi ki:

Ey Muhammed, kim anasndan -babasndan birine erer de ona iyilik yapmadan lrse cehenneme
girer. Allah uzak etsin! Amin de! Dedim:
min!
Dedi:

Ey Muhammed, kim Ramazana yetiir de lr

fakat af f edilmezse cehenneme girer. Allah uzak etsin!

min

de!

Dedim:

min!
Dedi:

Kim

ki

yannda ismin

zikredilir

de sana sal-

vat ve selm getirmez ve lrse cehenneme girer. Allah uzak etsin! min de! Dedim:

Amin!

(Tabern).

Bir defasnda, ashbdan birisi

ile

Reslullah ara-

snda yle bir konuma geer:

Ey Allann Resl, iyilik etmeme en ok lyk

olan kimdir?

175

Reslullah:

Annen!
Sonra kinidir?
Annen!
Sonra kimdir?
Annen!
Sonra kimdir?
Baban! (Buhri
m

Mslim).

Allah ondan raz olsun, Hz.

anlatr:

Eb

Bekir'in

kz

Es

Annem bana geliyordu. Fakat O, Resiullahn zamannda putperest idi. Peygamberden fetv istedim,
dedim

ki:

Ey Allann

Resl,

annem bana

geldi, fakat o

slmlktan kamyor. Annemle akrabalk balarn

vam

ettireyim mi?
Reslullah buyurdular ki:

Evet,
r

de-

ban

annenle akrabalk

kesme!

(Buh

Mslim).

Habbn ve Hkim kaydeder:

bni

(bn

Allann rzas, ananu-babamn nzasndadr. Al

krgnl, anann

lann

**

**

babann

krgnlmdadr.

Hbbn, Hkim).

Bir
sordu:

defasnda ashbdan

Ey Allann

Resl,

biri

Allah'n

Reslne

anam-babam ldkten

m?

son-

ra onlara iyilik yapacak bir yol var

Reslullah buyurdular:
Evet, onlar iin dua ve istifar etmek, vdedip

176

de yerine getiremedikleri bir ey varsa onu if etmek

akrabalara sla-i rahim yapmak ve onlarn dostlarna
izzeti ikramda bulunmak! (Eb Dvud, bni Mce),
Bir gn Hz. mer'in olu Abdullah Mekke yo
lunda bir A'rbi ile karlar. Abdullah ona selm verir ve kendisinin binmekte olduu merkebe onu bin
da ona verir. Kafidirir, ayrca kendi bandaki
lede bulunan Mlik bni Dinar der ki:
Biz Abdullah'a dedik ki:
Allah sana hayrlar versin, onlar a'rabdir, ok

sar

az bir eye raz olurlar.

Uz. mer
olu da dedi ki:

Bunun babas, mer bni Hat tabn (babamn)

dostudur ve ben Reslullahtan iittim, yle diyordu:
yiliklerin en
evldn, babasnn dostlar
iyisi

Rahim yapmasdr. (Mslim).

Allah ondan rz olsun, Eb Brde anlatr:
Bir gn Medine'ye gelmitim. Abdullah bni mer
bana geldi Ben sana niin geldim biliyor musun?
dedi. Ben Hayr! dedim. Dedi ki:
Ben, Reslullahtan iittim. yle diyordu:
Kim babasna sla-i rahim yapmak isterse, o
ldkten sonra dostlarn ve ahbaplarn ziyret et
sin! Halbuki Eb mer ile senin baban arasnda
kardelik ve dostluk vard. Bunun iin ziyarete gel
dim. (bni Hbbn).
Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, pey
na

sla-i

gamberimiz,

eskiden

vukubulmu

bir hdiseyi

ye

anlatr:

Bizden nceki kavimlerden kii ticret mak

sadyle yola karlar. Giderken bir ara yamura tutu
lurlar ve bir maaraya snrlar. Fakat dadan d
kapar. Bu durum
en bir byk ta maarann
karsnda kendi kendilerine yle derler:

azn

lhi

Nizam

12

177

kurtarr! Daha
nce ilemi olduumuz iyi ameller yz-suyu hrmetine bizi kurtarmas iin Allah'a du etmek!

*- Bu tatan

Bu

bizi

ancak

bir

ey

yle du eder:
Ey Allahm, benim yal bir anam, bir de
arada ilerinden

biri

yal

babam vard. Ben, onlara akam stlerini iirmeden

hi kimseye bakmazdm. Bir gn baz ihtiyalarn temini iin dar km, onlarn st ime zamanna yeStlerini sadm.
tiememitim. Onlar uyumulard.
Onlardan nce bakalarnn imesini saygszlk saydm. St barda elimde olduu halde onlarn uyanmasn bekledim. Bu bekleyi afak atmeaya kadar
devam etti. O zaman uyandlar ve stlerini itiler. Allahm, eer ben bunu srf senin rzan iin yapt isem
bu bdireden bizi kurtar!
Bu du zerine ta biraz araland. Fakat hen*
kacak kadar deildi
kinci ahs, halasnn kz ile zin yapmak zere
iken srf Allah rzas iin buna yaklamadm syleyerek Rabbna du etti ve tan aralanmasn istedt
Ta biraz daha araland, fakat gene kacak kadar
deildi.

ahs

yle du etti:
Allahm, benim yevmiyeli bir iim vard. cretinin bir ksmn benden alamadan gitmiti. O ayrldktan sonra ben o para ile bir koyun almtm. Bu
koyun oalarak bir sr olmutu. Yllar sonra crealnp
tini almak zere geldii zaman onun parasiyle
sr hline gelen o koyunlar kendisine teslim etmitim. Eer bunu senin rzan iin yapt isem bizi bu

nc

tatan kurtar!
Bundan sonra

ta tamamen

araland ve onlar da

oradan kurtuldular. (Buhr-Mslim)

o

178

ZEKT,

CMRLK

yce olan Allah buyurur:

.^JI jj *u iji>u U>

j7^

|J

Allahm fazlndan kendilerine verdii nimetleri

yolunda sarfetmekte cimrilik edenler zinhar bunun haklarnda bir hayr olduunu sanmasnlar. Bil'aiyilik

kis bu, kendileri iin bir serdir.

Onlarn

cimrilik et-

dolanacaktr. Gklerin ve yerin miras Allahmdr. Allah ne yaparsanz

(l-i mrn Sresi,
hepsinden hakiyle haberdardr.
tikleri

ey kymet gn boyunlarna

yet: 180).

Vay haline

tanyanlarn

onlar zekt vermezler. Onlar hireti inkr edenlerin t

kendileridir.

o Allaha ortak

ki,

(Fussilet Sresi, yet: 6, 7).

Peygamberimizin bu mevzda sylenmi hadislerin-

den bazlar yledir:

Malnn

zektn vermeyen hi bir kimse yoktur ki kymet gn o mal gl-kuvvetli bir ylan
ekline getirilip onun boynuna dolanmasn!
Ey mmetim, be haslet vardr ki sizin bunlara
mptel olmanzdan ve bu hasletlere yetimenizden
Allaha

snrm.
179

 Kt kadnlarn

lkszlm

zuhur etmesi, fuhu ve ah

btn cemiyeti sarmas. Bu haslet zuhur

edince cemiyet

fertleri,

sanclara ve eitli

lara,
lar.

ide-tartda

bulunmayan arrahatszlklara maruz kalr

seleflerinde

yapmalar, noksan tartmalar. Bu halde ktlk ve geim sknts ba gste2

rir.

hile

Devlet bykleri halka zulmeder.

Mallarnn

zektn vermemeleri. Bu hl zugkten yamur yamaz. yle k yeryzn-

hur edince
de hayvnt olmasa

bir

damla

yamur

yz grmez-

Allann

ve Reslnn gsterdii gzel ahlk

esaslarn terketmeleri. Bu hl zuhur edince Allah onlara dardan bir dman musallat eder. Ellerinde bu4

lunan baz eyleri aldrrlar.

5

Devlet byklerinin, Allann kitab

memesi.
rir.

Bu durumda

Birbirleriyle

Allah onlara

urarlar,

hkmethuzursuzluu veile

birbirlerine ktlk yapar-

Cemiyette her ynden huzursuzluk artar.

Allah, lecei zaman cmertleen, fakat btn
hayat boyunca cimrilik yapan kiiye fkelenir.
lar.

ki
1

haslet

m'minde toplanmaz. Bunlar:

Cimrilik,
Kt huydur.

Allah yeminle
Cimrilikten saknn!

bildirir ki, cimri

nk

cennete girmez

cimrilik insanlara

bulunur, onlar zektlarn vermezler. arda

bulunur, sla-i rahim yapmazlar. arda bulunur, ci-

arda

nayet ilerler, birbirlerinin

Allah, kt

tnetlili

mal etrafnda tavaf

180

kann

ettirdi.

dkerler.

yaratt ve onu cimrilik ve

Hasan

Basr'ye cimrilikten sorarlar,

cevab

ve-

rir:

yardm olarak verecei eyleri kayp, maln-mlkn smsk tutup kimseye bir
ey vermemei ise eref saymasdr.
Cimrilik; kiinin

Mal

uzun emel,

sevgisi,

fakir

dme

korkusu ve

ocuk sevgisi (ocuumun her eyi olsun, fakir dmesin) dncesi cimrilie gtren eylerdir. Nitekim
hadiste buyrulur:

ocuk

sevgisi cimrilie gtrr.

nsanlardan bazlar da ne malmm zektn verir,

ne kendisi yer, ne de oiuuna-ocuuna yedirir. O'nun
btn zevki paralarn temaa etmesi ve bu paralarn
kendi elinde bulunmasdr. Halbuki leceini de bilmektedir!.. Nitekim irler bu mevzda yle derler:

Ey kardeim, nice insanlar vardr, hayvandr,

Bakarsn sret basiretli-akll bir insandr.
Anlar hemen malna bir zarar gelse,
Gamszdr, aldrmaz, dini yok bile edilse.
Cimrilik bir hastalktr insan olana yakmaz,
Aklllar, dindarlar cimrilikle asl uyumaz.
Zenginlikten cimrilii tercih ederse kim,

Aldanmtr

o kimse ederim ben yemin.

Yazk o kimseye ki, dnyay-hireti mahvetti,
Dnyasn ucuza satt, hirete eli bo gitti.
O mal ki ondan dostlar, garipler faydalanmaz,
Sahibine ondan hi bir ey kalmaz.
O maln sonu vrisin elinde kalmaktr,
Cimriye den ise hirette nadim olmaktr.

Allah'n rahmeti onun zerine olsun,

Cimri
nazar etmek

ile

karlamak

ise kalbi

Bir

insana keder

der

verir.

ki:

O'na

kasvetlendirir.

181

Eskiden, necip Arap kavimleri cimrilikten ve kor-

kaklktan

ar ederlerdi.

korkma fakir kalrm diye,

Rzklar ezelde bltrlmtr, bu korku
Vefasz dnyada cimrilik fayda vermez,
Ver! asl

niye.

kbli olana vermekten zarar gelmez.

Grrm btn insanlar cmerde dost,
Grmedim cimriye lemde tek dost.
Cimriliin, sahibine zarar verdiini grdm,
Nefsime cimri densin diye ikramda bulundum.

CMR'ye; bakas iin kazanmak, zahmete katlanmak ve kazandnn zevkini tadamamak ve hayrgrememek alakl be kfidir. Nitekim, ir bu
gerei ifade eden iirinde yle der:

Pespyedir tamahkrne mal biriktiren,

Vrise kalacak mal kendi muhfaza eden.
Av kpei gibi av tutar, kendi atr,

O'nun akl

bakasnn

yemesi

iin

Allah'n rahmeti onun zerine olsun,

der

alr.

mm- A'zam

ki:

Ben,

cimrinin diliini syleyemem. nk

cimrilik cimriyi bir mesele hakknda tecessse ve inceden inceye aratrmaya sevkeder. inde her dim

aldanma korkusu vardr. Bunun

alr.

Bu

iin

hakkndan

fazla

karakterde bir insan kendisinden emin olun-

maa

lyk deildir.
Bir gn Yahy Aleyhisselm blisle karlar. Aralarnda yle bir konuma geer:

Yahy Aleyhisselm:
En ok sevdiin ve en ok fkelendiin
bana syler misin?

182

insa-

blis:

En ok sevdiim

cimri mmindir, en ok f-

kelendiim ise cmert fsktr.

Yahya Aleyhisselm:

Niin byle?

blis:

ki
li

nk mminin

cimrilii bana kfidir. Halbu-

cmert fsk'a gelince, Allann, cmertliine muttaolup onu affetmesinden korkarm.

blis bunlar syleyip yola koyulurken de unlar

ilve

eder:

Sen Yahya olmasaydn sana haber vermezdim.

UZUN EMEL
Peygamberimiz Sallallh aleyhi ve sellem buyururlar ki:

Ey mmetim,

sizin iin

korktuklarmn en korku-

lusu iki eydir:

UZUN EMEL,
2 HEVAY-t NEFSNE
1

Uzun emel

mak

UYMAK.

hireti unutturur. Hevy-i nefse

uy-

doru

yoldan saptrr.
Ben, eyin kiiye eyi mutlaka getirecei
ise

kiiyi

ne kefilim:
1

Btn

varlyla dnyaya sarlmak.

Bu, yle

artk ondan sonra zenginlik olmaz. Yani, btn varln dnyaya hasreden kimse ne
kadar ok kazanrsa kazansn kendini zengin olmu

Mr

fakirlik getirir ki,

grmez.
2

Dnyaya

haris olmak. Bu, yle bir

megale

artk ondan sonra hibir ibdet, hibir haiin bo zaman kalmaz. Harisne dnyaya sa-

getirir ki,

yrl i

rlan kimsenin ibdet ve dier hayrl iler

zaman
3

iin hi

bo-

yoktur.

Dnya mal

der, yle bir tasa

ile

cimri olmak.

getirir ki

Bu

yle bir ke-

artk ondan sonra sevin

ve ferahlk yoktur.
Hem kendine hem de bakasna
cimri olan kimse fazla mal biriktirememekten devaml

znt
134

iindedir.

Baz

byklerimizin bu mevzdaki

szleri:

Ebudderd:

Ey insanlar, utanmaz msnz? Bina yaparsnz,

iinde oturamayacaksmz. Uzun emellerde bulunursunuz, yetiemeyeceksiniz. Dnya maln toplarsnz, yiyemeyeceksiniz. Sizden nceki kavimler, sizden daha
salamlarm yapmlar, sizden daha ok dnyalk toplamlar ve sizden daha uzun emellerde bulunmulard. Fakat gn doldu, atafatl binalar mezarla dnd; uzun emelleri onlar aldatt; topladklar dnyalklar mahvoldu.
Hz. Ali:

Peygam
ber ve Hz. Ebubekir) kavumak istersen yamal elbise
ve yamal ayakkab giy. Uzun emelli olma. Doyasya
(Hz.

mere

hitaben) iki dostuna (Hz.

yeme.

Aadaki be

eyi Hz. dem, olu it'e tler

ve onun da lmeden nce oullarna tlemesini emreder:
1

Oullarna

syle;

dnyaya tamah etmesinler,

ona balanmasnlar. Ben ebed cennet tamahna kapldm. Bu yzden Allah beni cennetten kard.

Oullarna syle; kadnlarn hevy-i nefsterine uymasnlar. Ben kendi karmn hevy-i nefsine uya2

rak yenmesi yasak edilen meyvadan yedim. Sonra ne

dmet duydum.

Oullarna

yapacaklar her iin kibe

tini dnsnler. Eer ben yaptm eyin kibetini
dnseydim maruz kaldm musibete uramayacak
3

syle;

tim.

Oullarna syle; kalbleri bir eyden korktuzaman ondan uzaklasnlar. Ben, yasak meyveden
yemee baladm zaman kalbim rpermi ve kork

mutu. Fakat ben

geri

dnmemi

ve

uzaklamamtm

da nedamet beni salvermiti.

Oullarna tle, ilerinde istiare
5
Eer ben meleklerle istiare etseydim,

sibete

etsinler.

uradm

mu-

uramayacaktm.

Mchid:
Abdullah bni

mer bana

dedi ki: Sabah vak-

akama, akam vaktinde sabaha kabileceine

gvenme. lmeden nce hayatnn kymetini bil, onu
tinde,

deerlendir. Hastalktan nce shhatinin kymetini bil

nk yarn isminin ne olacan bilemezsin.
Bir defasnda, Reslullah sallallh aleyhi vesellem, ashabndan bir toplulua hitaben yle buyurdu:

p Hepiniz cennete girmek ister misiniz?

Ashb dedi:
Evet, ey Allann Resul!
Resul aleyhisselm buyurdu:
Uzun emelleri brakn, Allah' dan hakkyle hay

edin!

Ashb

dedi:

Biz hepimiz Allah'dan hay

Res aleyhisselm buyurdu:
Allah'dan hay etmek bu deildir.

ederiz.

Allah'dan

hay etmek, kabri ve yok olmay hatrlamaktr. Allah'dan hay etmek, iini-dn ve kalbini kt niyetlerden ve kt dncelerden konmakdr. Kim ki, can

hayatn kazanmay ekerse dnyann atafatn

dan siy n sn. te bu noktada kiinin Allah'dan hak-

hiret

kyle hayas balar ve bu hay onu Allah dostluuna

goturur:

Bu mmetin

ilklerinin

kurtuluu

ATAFATINDAN ELEKME iledir.

lketi ise CMRLK ve UZUN EMEL
ve

186

DNYA ZEVK

Sonrakilerin feiledir.

Allah ondan rzi olsun,

mml-Mnzir anlatr:

aksam Allah Resul bir topluluun yanna gelutanmaz

ve onlara, hitben Ey insanlar, Allah'dan
Bir

di

msnz?

dedi. Topluluk,

Niin byle sylyorsunuz,

ey Allah'n Resul? deyince

Yiyemeyeceiniz

mal

unlar

syledi:

toplarsnz. Eriemeyece-

dalarsnz. inde oturamayacanz binalar yaparsnz.

Allah ondan raz olsun Eb Said Hudr anlatr:

iniz gnler

iin emellere

Bir ara, sme tbni Zeyd, bedelini bir ay sonra

vermek zere Zeyd bni Sabit'den 100 liraya bir kle
satn almt. Bunu iiten Reslullah yle buyurdular:

Bedelini bir ay
tn

alan sme'ye

emellidir.

Varlm

sonra vermek zere bir kle

sa-

amyor

musunuz? sme uzun

kudret elinde bulunan Allaha ye-

ben gz kapaklarmn her alnda

bir daha kapanmadan ruhumun Allah tarafndan kabminle sylerim
zedileceini

canm

ki,

sanrm.

Bir

tarafm kaldrdm zaman

tende iken onu yerine koyabileceimi

Azma

sanmam.

lokma alnca onu yutmadan lebilecegimden emin olmam!

bir

Daha sonra Allah Resul unlar

Ey

Ademoullan, eer akimiz

syledi:

varsa, nefsinizi

Varlm

l sayn.
minle sylerim
ler

ki,

kudret elinde bulunan Allaha yesizin banza gelecei vdedilen ey-

mutlaka vuku bulacaktr.

Siz,

onun nne

geebi-

lecek deilsiniz.

Allah ondan rz olsun, bni Abbs rivayet eder:

Reslullah kk abdest'e gider ve abdestten son-

ta toprak ile silinirdi. Ben kendisine suyun yaknnda bulunduunu sylerdim. O yle derdi:
ra

187

 Bana

temint verilmedi

ki!

Belki suya yeti-

meden ruhum kabzolunuverir.

Yine anlatldna gre bir gn Peygamberimiz, eline omak ald. Bunlardan birini nne, ikincisini
yan tarafna koydu. nc oma ise uzaka bir yere att. Sonra sordu:

Nedir
Sahabe,

ce

unlar

bu?

Dorusunu

Allah ve Resul bilir! deyin-

syledi:

u nmdeki, insan; u yanmdaki

a attm

ise

ar. Fakat

ecel kendisine

ecel;

u uza-

EMELdir. tnsan, kendisinden ok uzaklarda bulunan emeline yetimek ister ve biteviye koyetimeden

ecel

yakn olduu

onu yakalayverir.

iin O,

emele

HARAMI TERKETMEK
Allaha itaat etmek demek; O'nun farz kldklar
harfiyyen if etmek, haram
eylerden kan
mak ve izdii hudutta durmak demektir. Mchid,
Dnya dan nasibini de unutma! (Kasas Sresi, yet:
77) melindeki yetin aklamasnda yle der:

kld

Buradaki

NASP ten murad,

kiinin Allaha

TAT ETMES'dir.
Ey okuyucu,

MEK, ONDAN

bil ki

TAT'n

KORKMAK

ve

esas;

ALLAHI

BL

HAREKETLERN AL

LAH N MURKABE ETMEK'ten

ibarettir.

Kii bu

drt esastan yoksun ise, imnn hakikatini idrk edememi demektir. nk Allaha itaat; ancak O'nu ta-

nmakla

olur,

varlna, hereyin yaratcs olduuna,

hereyi bildiine, hereye kudretinin yettiine ve fni

varlklarn ilminin onu asl ihta edemeyeceine, vehimlerin tasavvurunun dnda bulunduuna, benzeri
nin olmadna ve hereyden haberdar olduuna inan^
Bir A'rabi

Muhammed bni

Ali

bni Hseyn'e y

le der:

bdet ettiin zaman Allah grdn m?

Muhammed bni
Grmediim zata ibdet etmi deilim.
A'rbi:
Nasl grdn?
Ali:

189

Muhammed

O'nu,

tbni Ali:

bizim

anladmz mnda

gzler gr-

mez. Fakat mn hakikatiyle kalbler grr. O, bizim

DUYLARIMIZ'la idrak edilmez, insanlara benzemez.
ALMETLER'le bilinir, kendisine hs VASIFLARI varbu, Aldr. Takdir ve hkmlerinde zulmetmez.
lah'tr. Kinatta ondan baka ibdete lyk birisi yok-

te

tur. Gklerin ve yerin sahibidir.

Bunun

zerine a'rbi dedi ki:

Allah,

eliliini nereye vereceini ok iyi bilen-

dir.

Kbl-Ahbr'm yle dedii rivyet edilir:

Eer demoullan benden zerre miktar daha
fazla Allah'n azametini yaknen bilmi olsalard su

zerinde yrrler, rzgrla uarlard.

Allah idrkten

rrn MN

sayan

ciz

olduunu

Rabbmz

bu ikNitekim

ikrr edenin

tenzih

ederiz.

Allah'n nimetlerine garkolan kiinin, bu nimetlerin

krn eddan ciz olduunu ikrr etmesi de Rabbmz tarafndan KULUNUN KRETMES olarak kabul edilmektedir.

Mahmud

Verak yle der:

Nimet saylrsa Allann nimetlerine krm,

Vaciptir bu nimete de kretmem benim.
Nimetlere kr de Allann ltfu iledir,
Gnler de uzasa mr de masa bu byledir.
Allah'dan bir sevin geldi mi herkesi kaplar,
Kazr keder gelse peini bir sevap yoklar,
Sevinte de kederde de bir nimet vardr,
Fakat bunu idrakten vehimler, karalar-deni2ler

dardr.

Kii,
190

Allahm tanynca hemen

kendisinin

kul

olduunu

ikrr etmesi gerekir. Kalbde

mn yerleince

Allah'a ibdet ve itaat etmek vcip olur.

imn
1

iki

esastan ibarettir. Bunlar:

Zahir
Btn

Zhir imn,
tir.

Btn imn

imn,

imndr.

inandn
ise

e sylemekten ibretkaibden inanmaktr. M'minler,

dil

Allah'a itat ve O'na yaknlk derecesi bakmndan

onlar bir at altnbirbirlerinden farkldrlar.
da toplar. Fakat Allahn hkmne raz olmak, tevek-

MN

kl etmek, amelleri srf O'nun iin yaparak derece bakmndan ykselmek ve Rabbnn ikramna nil olmak

hususlarnda ayr ayr derecelere

dier hayrl
Allah'dan mkfat beklememesidir. nk,

HLS:
iler iin

yapt

sahiptirler.

Kiinin,

ibdetler ve

kiinin kendisini de, iledii ii de yaratan Allah'dr.

Eer kii sevap almak ve azaptan kurtulmak arzusuyla Allaha itat ediyorsa o, tam ihlsl bir insan deildir. nk kendi menfaati iin alyor, demektir. Nitekim peygamberimizden rivyet edilen bir hadis yledir:

Sizden

biri,

ancak korkunca

olmasn. cret verilmeden

gibi de olmasn.
yce olan Allah buyurur
pek

gibi

n
nsanlardan kimi

i yapan kt kalmayan amele

ki:

de Allah'a dinnin yalnz bir

tarafndan tutup ibdet eder. Kendisine bir hayr dokunursa ona yapr. Bir fitne isbet ederse yz st
dner. Dnyada da, hirette de hsrana uramtr o.
Bu ise apak ziyann ta kendisidir. (Hacc Sresi, yet:
11).

Allann, bizim zerimizde bir ok nimetleri ve ikramlar vardr. Bu yzden kendisine ibdet ve itat
191

etmemiz vaciptir. Ayrca, fazladan olarak itaat edenle

ri mkfatlandrmak, dallete denleri de cezalandr-

mak

iin ibdet

TEVEKKL:

etmeyi bize emretmitir.

annda Aliaha g
annda O'na dayanmak ve musibet

Tevekkl; ihtiya

venmek, zaruret
annda gnl huzru ile metanet gstermektir. Alla
ha tevekkl edenler hereyin Allann takdiri ile vuku
bulduunu bilirler. Sebepler ise Allann hkm altn
dadr. Tevekkl edenler atalarma, evltlarna, mallar
na-mlklerine marur olmazlar; onlara dayanmaz, onSadece Allah'n hidyetiyle btn
lara gvenmezler.
Kim Aliaha tevekkl
ilerini Allaha havle ederler.
ederse O, ona kfidir.

RIZ: Takdir-i
sin, nefsin
tir.

Baz

bunu

limler

ne sretle cereyan ederse et

grmesi, kadere rz gstermek

ilhi

ho

yle

der:

sim-i

nsanlarn Aliaha en yakm olan O'nun tak

ilhisine en ok raz olandr.
da baz ehl-i hikmetin szlerindendir:

musibettir,
Nice sevindirici eyler vardr ki
hastalktr. Nice de hastalklar ve kederler vardr ki

hayrdr, ifadr. Nitekim ir

yle der:

Senin iin vardr grlmeyen nice nimetler,

Sana musibetler

yadran

nice meserretler.

Hdiselere sabret, iin sonu hayrdr.

Her kedere bir sevin, her sevin'e bir keder vardr

Bu mevzuda

biz

mslmanlara Allann

yeti

kfidir:

Olur

ey hounuza

gitmezken o, sizin iin

hayrl olur, bir eyi de sevdiiniz halde o da hakk
nzda er olur. Allah bilir, siz bilemezsiniz. (Bakara
ki bir

Sresi, yet: 216).

192

Aziz okuyucu, bil ki, kii keyf

yaay

atmadka Allaha hakkyle itaat edemez.

Bu mevzuda ehl-i hikmetin baz szleri

tlerin en

bir

kenara

yledir:

kalbdeki bir perde ile

perdelenmeyendir. Dnyaya tapmak ve keyf
lar birer perdedir. Kalbe hakikat sevgisinin girmesine
engel olurlar.
tesirlisi,

yaay

Dnya

bir saattir, sen

de onu bir itat yap!

Ebulvelid Bci yle der:

Btn hayatmn

zamanda

Niin

olduunu

bir sat

cimrilik

bilince

ya-

kndan,
yapp gitmeyeyim hak

Bir ara, birisi peygamberimize yle der:

Ben lmden korkuyorum, tiksiniyorum!

Allah'n Resl sorar:

Malm-mlkn var m?

Adam

der:

Evet!
Resl aleyhisselm buyururlar:
Gnder maln (lmeden nce hayrl ilerde sar
fet!) nk mal nerede ise kii de oradadr
Hz. s

yle

Kiinin

iyilii

2
3

eyde

belli olur:

Konumada,
- Bakta,
-

Kim
ise o,

der:

Sktta.
ki

konumalar

ahlk esaslar

ilh

beyhudelik iindedir.

Kim

ki

dnda

baklar ie

yara

mayan lzumsuz yerlerde dolayorsa o, hatlar iin

dedir. Kim ki skt ettii halde bu sktunu tefekkr yolunda kullanmyorsa
tlhi

Nizam

13

o,

oyun-elence iindedir
193

'

Keyf

dnya
makla

yaay

zevkleri

ile

terketmek, dnyev dnceleri ve

saf srme emellerini kalbden at-

olur.

Hell olmayan eylere gz atmaktan

nk

hell

saknmaldr.
olmayan eylere bakmak kalbi manen l-

drc birer ok, ona zulmeden bir sultandr. Nitekim

peygamberimiz aleyhisselm, bu hususda yle buyururlar:

Hell olmayan eylere bak,

iblisin

oklarndan

Kim, srf Allah korkusu sebebiyle hell

mayan eylere bakmay terkederse Rabb ona yle
bir oktur.

mn

verir ki,

tadm

Ehl-i hikmetin

Baklarn

ol-

bir

kalbinde hisseder:

bu husustaki baz

rasgele

szleri:

saa-sola salverenin, sonun-

da hayflanmas ok olur.
Saa-sola baklar, ahlki olmayan hdiseleri
meydana karr, insan rezil eder, cehennemde uzun

mddet kalmaa sebep

Gzlerine

olur.

sahip

ol.

Eer

onlar babo brakrHalbuki onlara sahip

san seni ktle gtrrler.

olursan btn azna sahip olursun.

Efltun'a sorarlar:
Kalb iin hangisi daha zararldr, kulak
laa gelen eyler) mi yoksa gz (baklar)
Efltun'un cevab:

(ku-

m?

Gz e
Ku

kulak, kalb iin, bir

kuun

iki

kanad

ancak bu kanatlarla uabilir, onlarla

ayakta durabilir.
Bazan kanatlardan birinin tyleri
yolunur, denge bozulur. Bu yzden glkle ayakta
durabir. (Kulan dinledii lzumsuz ve haram eylerle, gzn bakt lzumsuz ve haram eyler, kalbe
yerindedir.

ayn

derecede zararldr.)
Adamn birisi bir kleye bakarak glyor ve onu

194

kmsyorm. Bunu gren olgun bir kii adama

yle demi:
Ey aklsz adam, ey kalbsiz adam, ey gzleri manen harap olmu adam! Yazc ve ilenen amelleri muhfaza edici meleklerden utanmyor musun ki, iledik-'
lerini yazp muhfaza ediyorlar. Sana bakyorlar; se-

nin hakknda, bir bataklk ukura dp de etrafmda

toplanan ve kendisine bakan insanlara hi aldr etmeyen kii olarak ahitlik ediyorlar.

Kad Ercn yle der:

Ey

gzlerim, bir

Kalbimi

Ey

bakla faydalandnz,

er ukuruna yuvarladnz.

gzlerim, ellerinizi kalbimden ekiniz:

kinizin bir kiiye saldrmas ekiyalktr,

biliniz

Hz. Ali'nin bir sz de yledir:

Gzler,

eytann tuzaklardr.

A'zya en

hzl

Rabbna

itaat

ve en iddetli nfuz eden gzdr. Kim,

hususunda a'zsn nefsinin peine brakrsa emeline

vsl olur. Kim, dnya zevklerine nail olma hususunda, a'zsm nefsinin peine brakrsa amellerini iptal

etmi

olur.

saflanca,
Gnah ilemee hi meyil kalmaynca,
Btn azasn itate sevkettii zaman,
te bu Allah'dan bir nimettir heman.

Kiinin

nefsi ibdet iin

A,zlar onu ebed cennete gtrr,

O zaman ki onlarn hev ve hevesini ldrr.

bni Mbarek yle

der:

mnn

esas, peygamberlerin Allah tarafndan

getirdikleri ilh esaslar tasdik etmekten ibarettir.
Kur'n'n Allah'n kelm olduunu tasdik eden onun-

195

amel eder. Bu ameli onu Allann gazabndan kurtarr. Haramlardan kaman tevbe eder, kt huylarterkeder ve gzel ahlkl olur. Hellinden kazanan
TAKV sahibi olur. Farzlar hakkyle eda eden hakk

la

mslman saylr. Dili doru olan skntlardan kurtuMazlumun hakkn yemeyen ksastan kurtulur.
lur.
Peygamberimizin gzel ahlkna tab olann amelleri
temiz olur. Amellerini srf Allah iin yapann bu amelleri

makbul

olur.

Allah ondan raz olsun, bir defasnda Ebudderd,

peygamberimize yle dedi:

Ey Allann Resul, bana

Resul aleyhisselm

ver!

ona cevaben buyurdular:

Hellinden kazan. Gzel ameller ile. Bir gn

iin bir

gnn

nzkn

iste.

Nefsini l say!

UCP: Amellerde UCP'e dmekten saknmaldr. nk ucp (amellerine marur olmak), fetlerin en bydr, amelleri en fazla fesada uratan
huydur. Amellerine marur olan (amelleri
ile UCP'e den) kimse, bu ameli ile Rabb zerinde
bir minnet hakk kurma sevdasndadr.. Amelinin kaSahibini zillet ve
bul veya reddedildiini dnmez.
ye'se srkleyen nice masiyetler vardr ki azizlie ve
kibirlenmee sebep olan ibdetlerden daha hayrldr

kt

bir

RY: Yerde ne varsa hepsi ve onunla birlikte bir

misli daha o zulmedenlerin elinde olsayd kymet gnnde urayacaklar azabn fenalndan kurtulmak
iin elbette bunlar feda ederlerdi. Halbuki o gn onlar iin Allah'dan hi de zan. edemeyecekleri nice eyler zuhura gelmitir. (Zmer Sresi, yet: 47). melindeki yetin
196

tefsiri

hakknda

denir ki:

Ksm

Baz

insanlar bir
ameller ilerler ve dnyada bunlar iyi ameller olarak grrler. Halbuki bunlar hirette birer kt amel (gnah) olarak karlarna karlar.

Baz

btn mslmanlar yukarda meaverdiimiz yeti okuduklar zaman yle derlerdi:

lini

eski dini

Yazk

Artk

riyakrlara!

kim Rabbna kavumay mit ve arzu

ediyorsa gzel bir amel ilesin

ve

Rabbna

ibdette

e-ortak tutmasn (Kehf Sresi, yet: 110'un bir ks-

m).
Melindeki yetin, Rabbna ibdette e-ortak tutmasn melindeki ksm, bdetinde riy yapmasn
eklinde de aklanmaktadr.

bni Mes'ud'dan
zil

olan yet,

rivyet edildiine gre en son n-

yettir:

yle bir gnden saknn

gn Allaha dndrleceksiniz. Sonra herkese kazand tam olarak verilecek, onlara hakszlk edilmeyecektir. (Bakaki hepiniz o

ra Sresi, yet: 281).

Mminin TAKV

sahibi

olup-olmad eyle

belli olur.

Nil

olmad

eyler hussunda

TEVEKKL

ediyorsa,

Nil

olduu eylerde HSN- RIZ

gsteri-

yorsa,

sunda HSN- SABIR

gsteriyorsa.

Hikmetli bir sz:

Sabreden VEF'ya eriir.

197

Bz

irlerin

Eer

bu mevzudaki gzel

iirleri:

bel gelirse sen sabr etmelisin,

Ah-vah etme yoluna asla gitmemelisin!

zerine gelse btn nimetleriyle dnya,
Onlara sabredersen var demektir sende takv.
Nefsinle durmadan mchede edersen,
Hi engelsiz dilediin yere gidersin.
Sabr, murat edilen eyin anahtardr,
Sabredene sabr devaml bir yardmcdr.
Sabrl olun, uzasa bile geceler,
Sabr ok kere kt kiiyi bile mes'ut eder.
ok kere sabrla n olunur,
Bulunmayaca sylenen ey, sabrla bulunur.
Sabr, imnn en salam kulpudur,
Hem eytann vesvesesinden kurtarr.
Sabrn sonunda selmet vardr,
Temkinsizlikte ise hsrn vardr.

Eer

bir fitnesiyle

karlarsan zamann,

Ki bizde byledir deti hep zamann,

(Mg durmadan hemen sabr gmleini,

Sabrn
1

birok dallan vardr:

Farzlar hakkyle ve vaktinde ve devaml

ola-

rak ed etmekte sabr,

ed etmekte sabr,
komularndan
3 Arkadalarndan
ve
2

Nfileleri

ezlara

4
sabr,
5

198

gelen

tahamml ve sabr,

Mptel
Fakir

olunan hastalklara

tahamml ve

olma halinde fakirlie sabr,

6
li

Masiyetlere, nefsin hevi arzularna,

eylere,

phe-

vcudun btn azalarnn herbirinin ml-

yni isteklerine sabr,

vs.

vs...dir.

(*).
I

(*)

KL...

Bu

gibi

bahiste

konulan

ksaca zerinde durulan RY. CP TEVEKmellif

MNHACL-BDN BDLER YOLU

daha ak ve geni

ekilde anlatmaktadr. Tam

bilgi edinmek isteyen okuyucularmz oraya mracaat etsinler. (Baknz: BDLER YOLU, Sayfa: 95-108. Trkesi: Yaman Arkan).
isimli

eserinde

bir

LM HATIRLAMAK
Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar ki:
Zevk ve elence arzularn soutan eyi (lm)
ok hatrlayn.

Hadisin aklamas udur:

lm ok hatrlayn ki nefsinizin zevk ve elenceye olan meyli krlsn. Bylece Allaha ynelin.
Allah ondan raz olsun, bir defasnda Hz. ie,

peygamberimize sordu:

Ey Allann Resul,

hi ehidlerle beraber

ha-

rolunacak birisi var mdr?

Resl aleyhisselm buyurdular:
Evet, bir gnde gece-gndz yirmi defa lm
hatrlayan kimse ehidlerle beraber harolunur.
lm ok hatrlayan, ehidlerle beraber harolunur. nk lm ok hatrlayan kii fni dnya
hayatna marur olmaz, kimsenin hakkn yemez ve

hazrln

yapar. lmden gfil

hiret iin
kiiyi dnya zevklerine dalmaa davet eder.

olmak

ise

Mminin hediyesi lmdr.

Hadisin aklamas yledir:
lm mminin hediyesidir. nk dnya mmin iin bir nevi zindandr. Zira dnyada bir ok meakkatlere uramaktan geri kalmaz. Mesel kalbinin
kasavetlenmemesi iin alacak, ehev arzular sn-

drmek ve eytann
200

vesveselerini

uzaklatrmak

iin

bir

ksm

zahmetlere

gs

Btn bunlar
nevi zindan hayat olacak. Bugerecek.

yapmak onun iin bir

na karlk lmle bir nevi serbestlik kazanacak.
te bu serbestlik onun hakknda bir nevi hediyedir.
lm her mslman iin bir kefrettir.

Peygamberimiz aleyhisselm bu hadisleriyle

SZ DORU, ELNDEN-DLNDEN KMSEYE ZARAR GELMEYEN, PEYGAMBERMZN TEMZ AHLKINA SAHP OLAN ve BYK-KK HBR
GNAHLA KRLENMEYEN, sadece ufak-tefek hatlar bulunan HAKK M'MNLER kasdetmitir. te
lm bu tip mminleri gnahlardan temizler, byk
gnahlar ilemedii ve farzlar da ed ettii iin ufaktefek gnahlarna kefaret olur.
Allah rahmet eylesin, At Horsn anlatr:
Bir gn peygamberimiz bir meclise uramt.

Meclistekiler kahkahalarla glyorlard.

Bu manzara-

gren Allah'n Resl, onlara hitaben buyurdular

ki:

rak meclisinizi

arzularn giderecek eyi anakokulandrnz.

Meclistekiler sordular:

Zevk ve elence arzularn giderecek

ey

nedir?

Resl aleyhisselm buyurdular:

lm!
Allah ondan raz
yet ettii bir

Enes bni Mlik'in rivhadisde Resl aleyhisselm yle buyuolsun,

rurlar:

lm

ok hatrlayn. nk lm gnahlardan temizler, kiiyi TAKV sahibi yapar.

Yine Allah'n Resl buyurdular:

olarak lm kfidir.

201

Bir gn peygamberimiz mescide gelmilerdi. Orada bir

topluluk konuup-glyorlard. Peygamberimiz bu toplulua hitaben buyurdular ki:

ksm

lm m utmayn,

lm hatrlayn.

Varlm

kudret elinde bulunan Allaha yeminle sylerim ki,

eer benim bildiimi bilseydiniz az gler, ok alar-

dnz.
Peygamberimizin yamnda bir adamdan bahsederve medh- senda bulunurlar. Reslullah onlara:

ler

Arkadanz lm

anar

m?

medhedenler, Biz onun hi lm

deyince Allah Resl:

Sizin

diye sorar. O'nu

andn

arkadanz vdnz

iitmedik

gibi deil,

buyu-

rur:

Allah ondan

raz

mer
olduum

olsun, bni

Bir gn ben de ilerinde

Reslullaha gelmitik. Ensr'dan

Ey
en

anlatr:

halde on kii

biri dedi ki:

Allann Resl, insanlarn en

ferasetlisi

ve

ereflisi kimlerdir?

Resl aleyhisselm buyurdular:

lm

en ok ananlar, lm iin en ok hazrlananlar!., ite ferasetliler, erefler bunlardr. Bunlar dnyadan erefle hiret kerametini kazanm olarak geerler.

Hasan Basr der ki:

lm, dnya hayatn rezil bir hle soktu. Bu
yzden ferasetlilere hi neelenme imkn brakmad
Rab Ibni Haysem de yle der:
'Mminin, kavumay bekledii, lmden daha
hayrl bir kayb yoktur.

Ehl-i hikmetten biri

yazm:
202

dostlarndan birisine

unlar

Ey kardeim, keke lseydim, diye temenni

edip de iemeyecein gn gelip atmadan bu dnyada
lmden sakn! (*).
bni Srn'in yannda lmden bahsedildi mi, deta her uzvu lrd.

mer bni

Abdlaziz her gece limleri toplar, beraberce lmden, kyametten ve hiretten bahsederler, sonra sanki nlerinde bir cenaze varm gibi
Halife

alarlard.

brahim Temimi yle

ki

ey

der:

dnya zevk ve elencesinden kesti:

lm anmak,
Hesap vermek zere Allann huzuruna k-

2
1

beni

mak.

Kaab'm bir sz de yledir:

lm bilene dnya meakkat

kolay

ve musibetleri

gelir.

Kadnn

ie'ye gelir ve kalbinin katlikyet eder. Hz. ie, O'na lm ok anma-

ndan
sn tavsiye

biri Hz.

yapt

eder ve byle

Kadn

syler.

kalbli olabileceini

takdirde yumuak
yle yapar, hakika-

ten kalbinde bir hlimselimlik hasl olur. Sonra

Hz. ieye teekkr eder.

gelir,

(*)

(Kinatn bugnk

nizam

bozulup

kymet gn vuku

karsnda

hesaba ekildikleri zaman bir ksm insanlar lm, lmeyi, yok olmay temenni edecekler. Fakat lemeyecekler, yokolmayacaklardr. Kyamet gnnn bu

bulduu ve

insanlar ilh

adletin

vette gryoruz Mtercim):

safhasnn bir ksmn melen
nk hakikaten biz size yakn bir azabn tehlikesini verdik.

O gn

kfir ise,

herkes

Ah, ne

Sresi, yet:

40).

iki

elinin

nden

yollad

ne

ise

ona

bakacak;

olurdu ben bir toprak olaydm! diyecek.

(Nebe

TEVEKKL - RIZA
A'rbi, Allah'n

Reslne sordu:
- Ey Allah Resul, devemi
yoksa salverip tevekkl m edeyim?

balyaym

Resul aleyhisselm buyurdular:

nce deveni bala, sonra- tevekkl

et!..

Yine Allah'n Resl buyurdular:

Eer
kp

bah a

Allaha hakkyle tevekkl etseydiniz, saakam tok dnen kular rzklandrd

de rzklandrrd.

gibi sizi

akik

Belh,

rzk temin etmek

iin

almaz,

es-

bb tevessl etmezdi. Bir ara hacc dolaysyle Mekkede brahim bni Edhem ile karlat. brahim

bn

Ethem

ona,

yin sebep

rzk temini

olduunu

iin

sordu.

byle

akik

almamasna
Belh

ne-

anlatt:

Bir zamanlar lde yolculuk yapyordum. l

ortasnda kanad krk bir
grdm. Hareket edemiyor, uamyordu. Kendi kendime, Bak bakalm bu

ku

ku

nereden ve nasl besleniyor? dedim ve biraz ileride bir yere saklanarak .beklemee baladm. Derken

aznda

ku
krk kuun azna

bir ekirge

bulunan

ufarak geldi ve
ekirgeyi kanad
brakt. Bundan
sonra ben de kendi kendime yle dedim:
bir

Bu

salam kua bu kanad krk kuu

Allah, her nerede olursam

204

olaym, beni de

besleten

besler!

almay braktm,

Ve

a baladm.

srf ibdetle

megul

olma-

brahim bni Ethem yle dedi:

Niin sakat kuu besleyen salam ku olmuitmedin
yorsun ki daha faziletli ve erefli olasn!
Bunun

zerine

mi Allah Resul ne buyuruyor:

Veren el alan elden hayrldr.
Hem, dima her iinde her eyin en yksek denk
recesine tlip olmak m'minin nndandr.
Allahm iyi kullar mertebesine ancak bu sretle yk-

selinir.

brhim

yanl

Belh,
ve:

akik

bni Ethem'in bu szleri zerine

yolda

olduunu anlad, O'nun

elini

pt

Sen bizim stdmzsn! dedi.

Tevekkl ve Esbb Tevessl mezvuunda ok mhim bir nokta vardr. O da udur:

Rzk

temini iin

allr, ebba

tevessl edi-

Fakat sebepler HER EY deildir. Rzka sebep

olan eylere asla bakmamal, onlara balanmamal ve
onlar zerinde durmamaldr. Rzk takdir eden Allah'tr. O halde kiinin btn nazargh, baklarnn
topland tek ey Allah olmaldr. Bunu basit bir mi
salle aklayalm. Mesel bir dilenci dnelim. Eline
bir kab alarak insanlardan bir eyler toplamakta olsun. Verilen eyler elindeki kaba konduu ve kab bir
sebep yerinde bulunduu halde dilenci hi kaba bakmaz. O'nun btn nazarlar, kendisine bir eyler ve
lir.

ren insanlardadr. Hadiste buyruur ki:

Kim, insanlarn en zengini olmak isterse ken-

di

elindekinden ziyde Allah'n yanndakine

sin,

ona itimat

gven

etsin!

Mara brahim bni Ethem'in hizmebulunmutu. Bir gn kendisinden, brahim bni

Huzeyfet-i
tinde

205

Ethem'den grd en garib eyi anlatmasn

istedi-

Huzeyfe anlatt:

ler.

Bir
yiyecek

keresinde

bir

Mekke yolunda gnlerce kalm,

ey bulamam

ve

Kfe'ye

sonra

gire-

rek harap bir mescide konmutuk. brahim bni Ethem bana bakt ve Ey Huzeyfe, seni a gryorum!
dedi.

Ben

de, O,

bymn grddr!

dedim.

Bunun zerine, Bana bir kalemle bir kt getir dedi. Ben de getirdim.
Besmeleden sonra, Her hl-
krda maksud olan sensin, her mnda iaret edilen
sensin! cmlelerini yazd. Daha sonra da unlar ilve

etti.

Ben hamd eden, ben kreden, ben zikreden'im,

Ben atfm, ben kayp'm, ben ar edenim,
O, alt tanedir, ben tazmin ederim yansn,
Ey Rabbm, sen de tazmin et dier yarsn.
Bunlar yazdkten sonra

ve

Git, kalbini Allah'dan

karlatn

ilk

insana

kd
baka

kd

bana uzatt
kimseye

ve:

balama

ver! dedi.
,

Ben ktm. Sokakta ilk karlatm adam, katr zerine binmi gitmekte olan birisiydi.
ona
uzattm. Ald, okuyunca alamaya balad. Sonra, Bu

Kd

kd

yazan nerede? diye sordu. Ben, leride filn

mescitte! dedim. Bana, iinde 600 lira bulunan bir
kese uzatt. Biraz sonra baka bir adamla karlatm
ve. ondan, bu katr zerinde gidenin kim olduunu
sordum. Bana cevaben, O, 'bir hristiyandr! dedi.
Sonra geldim, hdiseyi brahim Ethem'e anlattm. O
paraya dokunma, biraz sonra buraya gelecek shibi!
dedi. Hakikaten bir sat sonra, O hristiyan adam geldi, brahim Ethem'in elini pt ve mslman oldu.

206

DNYA HAYATI
Kur'n'n esaslarna ve peygamberimiz
Hz. Muhammed'in ahlkna uymayan yaaylar zemmeden yetler pek oktur. Kur'n yetlerinin ou bu
hususa temas eder, insanlar keyfi yaaytan uzaklatrmaa alr ve onlan ilh ahlk esaslarna uygun bir hayat yaamaa davet eder. Peygamberlerin
gayesi de budur. Onlar ancak, insanlar ilh ahlk
esaslarna armak iin Allah tarafndan gnderilmilerdir. Bu mevzudaki Kur'an yetlerini burada yazp
lh kitap

meseleyi isbat etmee almayacaz. nk yetler

gyet ak ve seik olarak meseleyi bildiriyorlar. Biz sdece peygamberimizin bu mevzudaki hadisleriyle dier
baz byklerimizin szlerini kaydedeceiz. (*).

Gerekten Gazli'nin dedii gibi dnya hayatn ak ve

seik olarak tasvir eden, Kur'an'a ve peygamberimiz Hz. Muhamnas bir seraptan ibmenin yaayna uymayan bir
(*)

yaayn

ret

olduunu anlatan

yetler

pek oktur. Muhterem okuyucularm-

za melen bir ka tanesini sunalm.

Biliniz

(Kur'n'n ve

Hz.

Muhammed'in ahlk esaslar-

dnya hayat ancak bir oyundur, bir elencedir,

sstr, aranzda bir ntr. Mallarda ve evltlarda bir oa-

na uymayan
bir

ki

Mtercim

bir)

ltr.

Bunun

yamur

gibidir.

misli,

bitirdii

nebat,

ekicilerin

houna

giden

bir

Fakat sonra o nebat kurur da sen onu sapsar bir

hle getirilmi grrsn. Sonra da o, bir rp olur. hirette etin
azap vardr. AUah'dan mafiret ve rz vardr. Dnya hayatndan

207

Bir ara peygamberimiz bir yerden geerken ora

da ple
bir koyun ls grd. Yanndakilere, Bu koyunun, sahibinin yannda bir deeri var

atlm

m?

dedi. Onlar,

diler.

Bunun

lm

Deeri

olmad

iin

atlm!

de
Var

zerine Reslullah buyurdular ki:

kudret elinde bulunan Allah'a yeminle sylerini

ahlk esaslarna uymadan geirilen bir dn

ya hayatnn Allah yannda, bu koyunun, sahibi yannda olan kymeti kadar deeri yoktur. Eer Kur't
esaslarna uymadan geirilen bir dnya hayatnn Al
lah yannda, bir sivri sinein kanad kadar deeri ol
sayd, imanszlara bir yudum su vermezdi.
ilh

ki,

Kur'an'm ve peygamberimizin ahlk esaslarna.

faideienmek bir
Sresi,

yet:

aldan

faidesinden

baka

bir

ey

deildir.

(Hadid

20).

Onlara dnya hayatnn misalini de irat et. (Dnya hayat)

gkten indirdiimiz bir su gibidir ki, bununla yeryznn bitkileri
(geliip byyerek) birbirine karr. En nihyet (yaz olunca) kuru
p krnts hline gelip rzgrlar onu savuruverirl?2r. Allah her
eyin stnde bir kudret sahibidir.
bir

hayatnn ssdr. Baki kalacak

Rabbnm yannda sevapa da hayrlduv

mal, o oullar dnya

amel ve hareketler ise

amelce de hayrl. (Kehf Sresi,
iyi

kfredenlere

gelince;

yet:

onlarn

45-46).

amelleri

(etrafnda dalar

ve tepeler bulunmayan) dmdz ve engin llerdeki bir serap gibi,

dir ki. susayan onun bir su olduunu sanr. Nihayet O. buna vardj
zaman orada hi bir ey bulamamtr.
Kendi (ameli) yanmd
(yalnz) Allah' bulmutur. O da onun hesabm tastamam vermi
tir. Allah, hesab ok
sr'atli olandr. Yahut kfirlerin ameli yle
derin bir denizdeki karanlklar gibidir ki cnu (o denizi) bir dalga
kaplayp brmektedir. Bunun stnde bir dalga, onun stnde de
bir bulut. (Hlasal birbiri stne
tabaka tabaka karanlk
lar. Hani oraya den bir kimse elini kard vakit hemen hemer.
bunu bile gremez. Allah kime nur vermemist- artk onun iin bir

ylm

208

yoktur.

(Nur Sresi, yet:

39-40).

uymadan

geirilen bir

dnya hayt mmin

zindan, kfir iin ise bir cennettir.

Dnya ve dnyada Allah rzas iin
yan her ey lnetliktir.

iin bir

yaplma

Allah ondan rz olsun, Ebu Ms E'ar'nin nal

lettii bir hadisde, Resl aleyhisselm yle buyuru
lar:

Kim dnyasn

Kim

hi etine zarar ve
dnyasna zarar verir. F

severse

de hiretini severse
di olan fni olana tercih ediniz.
Yine Allah'n Resl buyurdular:

Her hat, ilh ahlk esaslarna uymayan hareket

1 erden
doar.
Allah ondan rz olsun, Zeyd bni Erkam arlatr:

Bir keresinde biz, Ebubekir

beraberdik. Su
istedi. Bal erbeti getirdiler. mek zere azna
g
trnce alad. Yanndakileri de alatt. Onlar biraz

sonra skt

ile

fakat Ebubekir skut etmedi,

ediyordu. Sonra imek izere gene

ettiler,

lamakta devam
azna gtrd ve alad. Yanndakiler ohun bu hlini
anlayamayacaklarn sandlar. Ebubekir sonra gzleri
ni sildi. Yanndakiler, Ey Reslullah'n Halifesi, se
ni alatan ey nedir? diye sordular. Eb/bekir anlatt:
Ben Resl ilah ile beraberdim. Kendinden bir
eyi defetmekte, uzaklatrmaktayd. Halbuki ben yannda bir ey grmyordum. Ey Allahn Resl, dedim, kendinizden
dir?

De

ki:

uzaklatrmaa

altnz ey

Bu dnya hayat bana

ne-

temsil olarak gs

Ben de ona, (Benden uzakla!) dedim. Uzaklat, sonra geri gelerek (Sen benden kayorsun, fa
teildi.

kat senden sonrakiler benden kamayacak!) dedi.

Yine Allah'n Resl baka bir hadislerinde
la buyurdular:
lhi Nizam

14

 alacak

eylerin en

alan

o kimsenin

hli-

hayatn tasdik eder de, dnya hayatAllann koyduu ahlk esaslarna uyarak geirmez.

dir ki, hiret

defasnda

sprntlk
(plk) ten geiyordu. Onun banda durdu ve, Dnya hayatna gelin! diye seslendi. Sonra bu sprntlkte rm bir bez paras, bir de gene rm
Bir

peygamberimiz,

bir

kemik alarak ite bu, dnya hayatdr ve bu,

dnyaya it zinetlerin bu paavra gibi ryeceine,
gene grdnz o gzel insan vcutlarnn birer rm kemik hline geleceine irettir! buyurdular.
Dnya hayat tatl bir helvadr. Allah sizi yeryzne kendi yerine halife yapt, nasl yaayp nasl
yahudilere ilk zamanlar
amel edeceinize bakyor,
yeryz mde klnnca azgnlk yaptlar, dnya havalna aldandlar.
s Aleyhisselm yle der:
Dnyaya tapmayn ki o, sizi kle yapmasn
Gzel ahlkl olmak ve gzel ameller ilemek suretiyle Allann yamnda bir hazine hazrlayn. Dnya iin
hazine hazrlayann hazinesinin fete maruz kalmabir

korkulur. Halbuki Allah yannda hazine hazrlayann hazinesinin fete maruz kalmasndan korkul-

sndan

maz.
Yine Hz.

havrlerine hitben der ki:

ben dnyay sizin iin kebap

Ey Havarilerim,
yaptm. Onu benden sonra tekrar diriltmeyin. Dnyada keyf yaay, Allaha isyana sebep olur. Gene hisevgi ve

ret

kaygs ancak dnyada

keyf

yaay

dnyadaki
terketmekle hsl olur. Ey Havarilerim,
hayat kprsn Allann koyduu ahlk esaslarna uy-

mak
bir

sretiyle geiniz.

hayat

yaamaynz.

lh kanunlardan uzak, keyf

Biliniz ki her

Allann emirlerine uymamaktr. ok

210

hatmn

ba

kere, bir satlk

yaay,

uzun elemlere srkler. Dnya sizin iin yz st serildi, siz de onun srtna
oturdunuz. Orada zlim devlet adamlar ve kadnlar
sizinle ekimesinler. Devaml orucunuzu tutmak ve
namaznz klmak suretiyle kadnlarn errinden korununuz. Dnya, hem arayan hem de aranan bir nesnedir. hirete talip olan kimseyi dnya arar ki dnyada rzk tamamlansn. Dnyaya talip olan da hiret arar ki lm gelsin de boynundan yakalayversin.
Allah ondan rz olsun, Yesr olu Ms'nn rivayet ettii bir hadisde Allah'n Resul yle buyururbir hev

lar:

sahibini

Allah, kendi koyduu ahlk esaslarna

uyulma-

dan yaanlan bir hayat kadar daha kt bir ey yaratmad ve yarattndanberi byle bir yaaya asl
nazar etmedi.
Yine Allah'n Resul buyurdular

Maln

malm!

okluu

sizi

aldatt.

ki:

nsanolu, Malm,

de yokettiinden veya giyip

de eskittiinden veyahut da tasadduk edip bki brakder. Senin yeyip

tndan baka maln

m var

ki?

(tnsan iin bki ka-

lacak olan yani devaml olarak, Malm! diyebileceiyilikler vs. dr).

ey, verdii sadakalar,

yapt

Dnya, evi olmayann evidir, mal olmayann maldr. Dnyada, mesuliyet hissi tamadan mal servet
biriktirmeyi yalnz aklszlar yapar. Dnyada mslman kardeine dmanl yalnz kara cahiller yapar.
Dnyada mslman kardeine HASED'i yalnz hak-hkuk kaygusu olmayanlar yapar. Yalnz dnya iin,
harise, uursuzlar alr.

Kim

kalkt zaman

en byk kaygusu dnya ve dnyalk olursa onun Allah yannda

hibir deeri yoktur. Ayrca Allah onun kalbine drt
eyi musallat klar:
ki sabahleyin

on
Kalbine KEDERL BR DNCE
dan ebediyyen kurtulamaz.
ondan kurtulup hayrl
2 Bir MEGALE
iler yapmaa vakit bulamaz.
ne ka
ine bir FAKRLK DUYGUSU
dar kazansa tatmin olmaz.
asl sonuna ulaamaz.
4 Uzun bir EMEL
verir,

verir,

verir,

verir,

Allah ondan rz olsun Eb Hreyre anlatr:

Bir defasnda Allah'n Resul bana Ey Eb Hreyre, dnyay btn iindekilerle beraber sana gstere-

Allah'n Resul dedim.

Elimden tuttu, beni Medine'nin derelerinden bir dereye gtrd. Orada; iinde insan kafalar, insan tersrm
leri, paavra haline gelmi bez paralar ve
kemikler bulunan bir plk vard. Allah Resl, Ey
Eb Hreyre, dedi, bu kafalar da szin gibi haris idionlar deriiz
ler, sizin gibi emelleri vard. Bugn ise
gebirer kemiktir. Daha sonra da ryp kl hline
sonlecekler. Su tersler, nereden kazandlarsa kazanp
esra midelerine indirdikleri yemeklerin tersleridir.
kimi paavra bez paralan onlarn giydikleri elbiseimdi rzgr onlar burada yeldiriyor. Bu kelerdi.
mikler, onlarn faydalandklar hayvanlarn kemikle-

yim mi?

dedi. Ben, Evet, ey

riydi.

di,

Kim dnyaya alamak

isterse

Resluliah bunlar anlatrken

gittike iddetlendi.

alasn!

alamamz

kesilme

Dvud bni Hill der ki:

brahim Aleyhisselmn subufunda yle yazlyd:
Ey Dnya, sen benim (Allann) koyduum ah

ki, onlar
lk esa>,ianna uy anlarca ne kadar hakirsin
sana tapiin linettendin, fakat ben onlarn kalbine,
mamalar esasn koydum. Onlar senin zerinde keyf

yaamazlar,
212

benim

koyduum

ahlk esaslarna tab

Ey ilh ahlk esaslarna uyulmadan yaamlan dnya hayat! Senden daha hakr bir ey yaratmadm. Her hlin kktr, basittir. Yok olmaa
mahkumsun, seni yarattm gn hi kimsenin sana
olurlar.

kalmamasna hkm verdim. Senin zerinde keyfi yaayan cimri ve pinti bile olsa!.. Ne mutlu o kimselere ki kalbleri doruluk zeredir. Mjde onlara!..
Benim yanma geldikleri zaman byk mkfatlarla
karlaacaklar. Kabirlerinden kalktklar zaman nlebk

rinde bir nr olacak.

Onlar rahmetimden

istedikleri-

ne kavuturuncaya kadar melekler ziyret edecek!

Bir defasnda peygamberimiz aleyhisselm, yannda bulunan bir sahb topluluuna hitaben unlar
syledi:

Kymct gn

gibi amelleri vardr.

bir

ksm

insanlar gelirler,

Cehenneme atlmalar emrolmur.

Ashb sordu:

Onlar

namaz klarlar

myd?

Resl aleyhisselm buyurdular:

Evet,

namaz

klarlar, oru tutarlar ve geceleri

alarlard. Fakat dnyev bir menfaat mevzubahis olduu zaman hemen atlrlar ve Allah' unuturlard.
Allah'n salt ve selm onun zerine olsan, bir
defasnda peygamberimiz aleyhisselm, bir hitabesin-'
de

unlar

sylemiti:

M'min

korku, iki ecel arasndadr. Bunlardan biri (Mz) gemitir. Bunda, Allah'n, hakknda
ne hkm verdiini bilmez. Biri henz bkidir. Fakat
Kii kendi
Allah'n ne hkmedeceini gene bilmez.
iki

nefsiyle kendisi iin

azk

(hiret iin) hazrlasn.

Dn-

hayatnda lm iin, genliinde

ihtiyarl iin hazrlansn. nk Dnya sizin iin
yaratld. Siz de dnyada hirete hazrlk yapacaksyada hireti

iin,

213

Varlm

kudret elinde bulunan Allah'a yeminle

sylerim ki lmden sonra hayat meakkati yoktur.
Dnyadan sonra yalnz cennet ve cehennem hayat

nz.

vardr.
Rivayete gre bir ara, Cebrail

Nh'a

Aleyhisselm

Hz.

sorar:

Ey peygamberlerin en uzun mrls! Dnya

hayatn nasl buldun?
Nh Aleyhisselm u cevab
ki kapl bir ev
Birinden girdim, die
verir:

gibi!..

Peygamberimiz aleyhisselm, dnya hayat hakkndaki dier bir hadislerinde yle buyurdular:

Dnya

rt

hayatna
ve Mrt'dan daha

o,

H-

sihirbazdr.

Yine peygamberimizden rivayet

Bir gn Reslullah

Zira

dikkatli olunuz.

ashbma

edilir:'

geldi ve

trolan sy-

ledi:

Allann, ondan basiretsizlii kaldrp basiretli yapmasn murat eder mi? Haberiniz olsun, dnyada kim ne derece Allah'n koyduu Ahlk
uzun ve bo emellere dalarsa AlKim
onun kalbinden basireti kaldrr.
dnyada Allah'n emirlerine uyar, uzun ve bo emelo ona almakszn ilim ve hidyet
leri terkederse,
verir. Haberiniz olsun, sizden sonra bir ksm insanlar gelecek, zorla ve adam ldrme yoluyla mlk sahibi olacaklar, cimrilikle zengin olacaklar ve zenginMuhabbet-sevgi, ancak hevy-i
likleriyle vnecekler.
nefse

Sizden

uymak

yetiirse

biri,

suretiyle olacak. Sizden

meru kazancna rz

olsun,

kim bu zamana
gayr

mer

yollardan zengin olmak elinde olsa bile bu yola tevessl etmesin, fakirlie sabretsin. Hevy-i nefsine uymak
olsuretiyle bakalarnn sevgi-muhbbetine mazharv

214

mak

bu yola gitmesin. Aziz olmak

zelillie sabretsin. Fakat bu hareketiyle

elinde olsa dahi

elinde olsa bile

yalnz Allann rzasn talep etmi olsun. Byle hareket

ederse Allah ona elli SIDDK sevab verir.
'

Hz. s der ki:

Yazk

o dnyaya tapanlara!
Nasl lecekler,
dnyay ve dnyadakileri nasl terkedecekler? Dnya
hayat onlar aldatr, rezil eder. Onlar ise dnyaya
gvenip itimat ederler. Yazk, dnya hayatna marur
olanlara!
Dnya onlar sevmedikleri ile karlatnyor, sevdiklerinden ayryor. Vdolunduklar eyleri onlara getiriyor.

i-ge dnyalk peinde komak

olan

ve btn amelleri hatlarla dolu bulunan kimseye ya-

zk! Yarn Allann huzurunda gnahlar yznden nasl

rezil

olacak!

Aliah bir ara vahiy yoluyla Hz. Ms'ya yle hi-

tap eder:

na

Ey Ms,

zlimlere hs dnya hayatndan sagibi yaamak sana yakne! tlimlerin

yaay

yaaya

dnceleri at. Aklnla byle bir yaaytan syrl. Zlimne geirilen bir
dnya hayat ne ktdr. Gzel ameller ileyerek geirilen bir dnya hayat ise ne gzeldir. Ben (Allah),
mazlmun hakkn zlimden almak iin onu (zlimi)
tarassut altnda bulundururum.
maz. Onlara hs bu

it

Peygamberimiz, Eb Ubeyde bni Cerrah ticaret

maksadiyle sefere gndermi, O da bir ok mal ile bu
seferden dnm, Ensr onun geldiini iitrniti. Reslullah ile beraber sabah namazn eda eden Ensr,
namazdan sonra Peygamberin etrafna toplandlar.
Peygamberimiz onlar byle grnce glmsedi ve,
Zannediyorum Eb Ubeyde'nin bir eyler getirmi olduunu duydunuz! dedi. Onlar, Evet, Ey Allah'n Re215

sl diye cevap verince Peygamberimiz

ledi:

Sevinin ve

unlar

sy-

sevince garkedecek eyleri hayal edin. Yeminle sylerim ki, ben sizin fakir dmenizden korkmam. Fakat sizden nceki baz kavimler

dnyada boiluk

sizi

dmlerdi

de bu yzden azgmlap birbirleriyle uramlar ve bu yzden mahvolmulard. Sizin de ayn ekilde bolluk iine derek
birbirinize girmenizden ve sonunda mahv- perian
iine

olmanzdan korkarm.
Allah ondan raz

Eb Said Hudr'nin

riva-

yet ettiine gre, bir defasnda Allah'n Resl,

m-

metinden

olsun,

toplulua hitben yle dedi:

Ey mmetim, sizin iin enok korktuum ey,
bir

Allahn yerden

Bu srada

kard

bereketlerdir.

kendisine soruldu:

Ey Allahn Resl, bereketler nedir?

Resul aJeyhisselm buyurdular
Dnya
(nsanlar ummiyetle
ki:

znetleridir.

bol-

uk-varlk iinde bulunduklar zaman hevy-i nefslerine daha ok uyarlar. Onlarda Allahn gsterdii yoldan kanlar daha ok olur. Bunun iin bolluk-varlk
iinde

bulunmak

bir

bakma

korkulu bir

durum

hli-

ni alr.)

Yine Allah'n Resl buyurdular:

Kalblerinizi dnyev dncelerle

megul

etme-

yiniz.

Ammar

bni Said anlatr:

Bir defasnda sa Aleyhisselm, yannda havarileri olduu halde bir kye uramt. Ky ahlisini sokoklarda ve kylarda l olarak buldu. Havrilerine
dedi ki:
Ey Havriler, bunlar Allann gazabna ura-

216

mlar, onun

lmler.

iin

olmasalard

Eer

byle bir sebeple

l-

defnedilirlerdi.

Bunun zerine Havriler Hz. sa'ya, bunlarn kssasn bilmek istediklerini sylediler. Hz. s da Allah'dan, kendilerine malum edilmesini talep etti.
Allah
vahiy

ile

O'na

bildirdi ki:

Gece olunca onlara nid

et,

sana cevap

verir-

ler!

Gece
nid

etti.

Ey ky ehli! diye onlara

Buyur ey sa! diye cevap verdi. Hz.

oldu. Hz. s,

Bir ses

hikyeniz nedir? diye sordu. Ses, Akamleyin shhat ve fiyetle yattk, sabahleyin kendimizi cehennemde bulduk! dedi. Hz. sa, Buna ne ey
sebep oldu? deyince ses: Dnya sevgimiz ve Allah
yolundan kanlara itat etmemiz sebep oldu cevabs, Hliniz,

gene sordu: Siz dnyay nasl severdiniz? ses cevap verdi: ocuun anasn sevmesi gibi! Nimetlere garkolduumuz zaman sevinir, mahrmiyete
zaman ise kederlenir ve alardk!
Hz. s bu sefer de, Peki, dedi, arkadalarnn hli
nicedir? Onlar cevap vermiyorlar! dedi. Ses, nk,
verdi. Hz. s

uradmz

dedi,

ten

onlar

hain

GEMLER

ile

ve etin meleklerin el in d eler. Ategemliler! Hz. s son olarak bu se-

(sesin sahibine)

se

il

oldu:
cevab
Ben onlarn iindeydim, fakat onlarn kt

ni sordu. Sesin

kendisinin nasl cevap verebildii-

ve hareketlerine

karmyordum. Onlara

fi-

azap inin-

bana da isabet etti. Ben cehennemin bir tarafnda

muallaktaym. Azaptan
kurtulup-kurtulmayacam

ce

bilmiyorum.
bir

bir

Peygamberimizin bir devesi vard. Yryte hi

deve onu geemiyordu. Bir gn devesiyle beraber
'rb geldi ve bu deve peygamberimizin devesini
217

geride brakt.

Bu

hl sahabeye

lah'n Resul buyurdular

Allah,

ar

geldi.

Fakat

Al-

ki:

ykselttii her eyi

sonunda

mutlaka

al al tr.

Hz. s der ki:

Deniz

dalgas zerine kim ev yapabilir? te

dnya hayat budur. O'nu ebedi karargh edinmeyin.

Gene Hz.

s'ya sorarlar:

Bize yle bir

ey ret

ki

onun

sebebiyle Allah

bizi sevsin.

s'nn buna cevab yle

Dnya hayatnda hevy-i
zaman Allah sizi sever.

Hz.

te

olur:

nefsinize

Allah ondan rz olsun, Ebudderd'nm

na

gre, bir

uymayn.
anlatt-

defasnda Allah'n Resul yle buyurdu-

lar:

Eer

benim bildiimi

bilseydiniz az gler, ok

alardnz. Hevy-i nefsin arzularna uyarak yaanlan

bir dnya hayat size hakr gelirdi. Allah yolunda hayat geirmeyi tercih ederdiniz.

Ebudderd, peygamberimizden bu hadisi naklettikten sonra kendisi

hitabede bulundu:

Benim bildiimi

dalara karak
niyaz eder ve kendi hlinize alardnz. Btn varlnzla kendilerine, gvendiiniz mallarnz brakr, onlarn HER
olmadn kabul ederdiniz. Fakat
bilseydiniz

EY

uzun emel

dncesini silmi.
Dnya hayat tek emeliniz olmu. Bu yzden dorusizin kalbinizden hiret

ayrlmsnz. Bazlarnz, yaptnn kbetindefelketi dnmedii iin hev isteklerini terkede-

luktan
ki

meyen hayvanlardan daha da

erirsiniz. Size n'oluyor

ki birbirinizi sevmiyor, birbirinize doru yolu tle-

miyorsunuz. Oysa ki szde birbirinizin din kardeisi-

218

niz.

inizin kt

oluu

sizi

birbirinizden

ayrm,

bir-

drm. Eer doru

yolda olsaydnz, birbirinizi severdiniz. Size n'oluyor ki dnyev ilerde birbirinize yol gsteriyorsunuz da hiret hususunda ay
eyi yapmyorsunuz? Hi biriniz, dnyev meselelerde sevdii ve yardm ettii birisine hirete ait hususlarda hi tte bulunmuyor. Bu hl, sizin kalbinizdeki imnn noksanlndan ileri geliyor. Eer dnya hayatn bildiiniz gb aniret hayatn da yaknen
bilip inansaydmz, o lem iin de alr, Allahn koyduahlk esaslarna uyardnz. nk hiret hayat si-

ebirinize

Dnya hayat sevgisi daha baskndr! diyemezsiniz. nk dnya hayatnda bile bazan,

zin iin ebeddir.

ileride elde edebileceiniz bir

ey

iin elinizdekini fed

(Mesel bir sene sonra sahip olabileceanda elinizde hazr olan toiniz mahsule karlk
humu fed ediyorsunuz.) sonunda, beklediiniz eyi
elde edememe ihtimli de bulunduu halde zahmet ve
ediyorsunuz.

meakkatlere katlanarak avucunuzdakini elinizden mn- kmile sahip olduklarna dair

karyorsunuz,
zerlerinde bir almet bulunduramayan sizler ne kt
insanlarsnz. Yoksa Allahn Resul Hz. Muhammed'in
tebli ettii gereklerden pheniz mi var? Eer byle
ise bu phelerinizi syleyin, size delilleriyle gerei
anlatalm, kalblerinizin tatmin olaca nuru size gsterelim. Allaha yeminle sylerim, siz akl noksan kii

mazur grelim. nk dnyev ilerinizde doru ve krl olan ayrdedebiliyor, faydal ola
na sahip kabiliyorsunuz. Size n'oluyor ki az bir dnyalk elde ettiniz mi sevinip hopluyor, fakat azck bir
dnyalk kaybedince kederleniyorsunuz? yle ki, bu
keder yznzden okunuyor. Diliniz bunu ifade ediyor ve bu kk kayb bir musibet olarak vasflandounuz
ryor ve bu hususta gnaha giriyorsunuz.

ter deilsiniz ki

219
#

ounu

terketmi. Byle olduu halde

yzlerinde en ufak bir deiiklik, bir keder emaresi
yok. Halbuki ufak bir dnyalk kayb hlinde yzlerinde keder emaresi beliri veriyor. Ben zannetmem ki Allah sizden yz evirmi olsun. Baznz baznza sevin
le mlki olur. Herbiriniz dierini onun houna gitmeyecek bir ekilde karlamaktan saknr, fakat bunu
houma gitmeyecek bir
sjrf o da beni ayn ekilde

dn esaslarn

eyle

karlamasn

kar

diye

yapar.

Kalblerinizde birbiri-

dmanlk beslersiniz. Btn hayat

mahsulnz UZUN EMEL'dir. Ecelinizi unutmak hu-

n20

kin ve

susunda birbirinizle saf tuttunuz. sterim ki Allah sizin bu hallerinizden beni kurtarsn, rahata kavutursun ve beni Allah Resulne ulatrsn. Eer o, hayatta olsayd sizin bu hareketlerinize tahamml edemez
duyurdum.
di. Sizde akl varsa ite size hakikatleri
Allahm indinde olan ararsanz kolaylkla bulursunuz.
Ben, kendi nefsim ve sizin iin yalnz Allah'dan yar-

dm

talep ederim.

Hz. s yle der:

Ey Havriler, dny nimetleri

n esaslar terketmeyin. Nitekim

le

yaparlar, dnyev saadet

karlnda

d-

dnyaya tapanlar

y-

karlnda

dni esaslar

terkederler.

Allah'n Resl

sevgili

Peygamberimiz sallllah

yle buyurdular:
Ey mmetim, benden sonra yle bir dnya hayat gelecek ki, atein odunu yedii gibi bu hayat da
aleyhi ve sellem

szin

le

imannz

yiyecek.

an yce olan Allah Hz. Ms'ya vahiy

buyurdu:
Ey Ms, hiretini unutturacak ekilde

ile

y-

dnya

Bana dnya sevgisiyle gelirsen

bundan daha byk bir gnah getirmi olmazsn.

sevgisine meyletme.

220

gn Ms Aleyhisselm bir yerden geiyordu.

Orada, du etmekte ve alamakta olan birisini grd.
Hz. Ms gidecei yere gitti, geri dnd. O adam hl du eder ve alar buldu. Bunun zerine kendi kendine, Yarabbi, kulun senin korkundan alyor! dedi.
Bir

Hz. Ms, iinden byle geirince Allah vahiy

unlar

disine

ile

ken-

bildirdi:

O kulum du
beraber DMAG' da

Ey Ms!

alarken akan
aksa ve ellerini du

edip

gzyalariyle
iin kaldr sa da yorgunluktan dnceye kadar havada tutsa gene onu affetmem. nk o, beni deil dn-

yay

seviyor.

Bana deil dnyaya, dnya malna g

veniyor

onun yzn ereflendirsin, Hz. Ali der ki:

Kimde alt haslet toplanmsa, o cenneti bulmu,
cehennemden kurtulmutur:
1
ALLAH' tanr ve O'na itaat ederse,
2
EYTAN'I tanr ve ona uymazsa,
3
HAKK' tanr ve ona teslim olursa,
BATIL' tanr ondan saknrsa,
4
5
Dnyann HEV HAYATI'm tanr onu terk
Allah

ederse,

HRET HAYATI'm tanr

ve

onun

iin

de

alrsa,
Byklerimizin bu mevzudaki dier baz

Hasan

szleri:

Basri:

Allah rahmet eylesin o kiilere ki, dnya ha

yatnn kendilerine bir emnet olduunu bilirler de
bu emneti kendilerine brakana teslim ederler. Son
ra da bu dnyadan gnahsz-vebalsiz gp giderler.

Birisi din

ir ve dinine
mcdele

et.

mevzuunda

seninle mcadeleye giri-

getirmek isterse sen de onunla

Fakat dnyev bir meselede mcdeleye

bir zarar

221

giriir ve senin

dnyalna

zarar vermek isterse

onu

kendi hline brak.

Lokman Aleyhisselm:

(Oluna t

verir)

Ey olum, dnya hayat

ok derin bir denizdir. Orada ok kiiler bouldu. Bu

hayat denizinde GEM'n (vapur) TAKV olsun. Geminin eyas ALLAH'a MAN olsun. Yelkeni, ALLAH'a TEVEKKL olsun. Byle olursa umarm bu
hayat denizinde boulmadan selmete karsn. Yoksa baka kurtulu yolu grmyorum senin iin.

Fudayl bni yz:

dncelerim ok uzad:
Biz (Allah), yeryznde ne varsa ona bir ziynet verdik ki insanlar, hangisi daha gzel amel yapacak diye, imtihan edelim. Bununla beraber biz onun
(dnyanm) stnde olan her eyi elbet kupkuru bir
yetler zerinde

toprak yapanlarz. (Kehf Sresi, yet:

Baz

ehl-i

7,

8).

hikmet:

Dnyada

ey

yoktur ki senden nce

onun bir sahibi bulunmasn. Gene hibir ey yoktur
ki senden sonra bir shibi olmasn. O halde bu kadar ksa bir hayat iin hevy-i nefsine uyup ta kendini helak etme. Allann yolundan ayrlma. hiretin
iin de hazrlan. Dnya malnn sermayesi HEVY-t
NEFS'tir. Kr ise CEHENNEM ATE'dir.
Bir rhip'e sorarlar:
Dnya hayatn nasl buluyorsunuz?

Cevap
Vcutlar

hi bir

verir:

trr

eskitir, emelleri

tazeler, eceli

yakla-

ve uzun emellere daldrr.

Gene bir ehl-i hikmet:

Dnya var, fakat ben onda deilim. Dnya
hayatmda HEVY-t NEFS'e uymam. Bundan sonra da

222

olacak,

cam.

fakat ben dnya hayatna gene aldanmayaAllann gsterdii ahlk esaslarndan asla k-

mayacam.

Dnyann

kt hayatma

karmayaca-

m.
Sfyn Sevr:

Bu
uram

dnyann

nimetleri sanki

gazab-

ilhye

olmayanlara nasip oluyor.

Eb Sleyman Drn:
gibi

ehil

Kim, severek dnyalk

de kendisine bu verilirse onunla kanat etmez, daha ster. Kim de severek hiretlik ister de kendisine bu verilirse onunla kanat etmez, daha ister. Ne dnyalk arzularn ne de
hiretlik arzularn sonu yoktur.
Birisi Ebu Hzim'e der ki:

Dnya
benim evim

sevgisinden sana ikyetiyim. Dnya

halde onu ok seviyorum!

olmad

Eb Hzim

ister

u cevab

verir:

Allann verdii mer kazanla iktif et. Hell

olmayan bir eyi kendine mal edinme. Hell maln
ve hell kazancn yerinde sarf et. O zaman dnya sevgisi

sana zarar vermez.

Dnya eytann dkkndr. Ondan bir ey

eytan onu istemeye gelip senden almaa

ma ki
kmasn.

al-

kal-

Fudayl bni yz:

Eer dnya hayat

yok olacak bir altn, hire t

hayat da bki kalacak bir balk (amur) olsayd, muhakkak ki bize yakan, bk kalacak balk' yok olacak altna tercih etmek olacakt. Fakat yazk ki biz,
yok olacak bir amur parasn (dnya hayat) bk
kalacak bir altn parasna (hiret hayat) tercih ettik.

223

Eb Hzim:

yaanlan bir dnya hayatndan

saknn. Zira bana malum oldu ki dnyada keyfi bir
hayat yaayan kimse kyamet gn olunca durduruMes'uliyetsiz

lacak ve kendisine yle hitap edilecek:

yaay

Bu, Allann hakir grd bir

tercih
etti. Ona tazim etti.
Tbni Mes'ud:
Hibir kimse yoktur ki, o bu dnyada msafi,
mal da dn-emnet olmasn. Msafir dima gelipgeicidir, dn-emnetin ise shibine verilmesi gere

kir.

baz dostlar Rbia-i Adviyye'yi ziyarete

gelirler! Dnyadan ve dnya hayatndan konuarak ktlemee balarlar. Fakat Rbia onlara unlar syler:
Susun! Dnya ve dnya hayatndan bahsedip
Bir gn

onu ktlemeyin. Eer kalbinizde dnya sevgisi olmasayd onu anmazdmz. Zira kim bir eyi severse onu
ok zikreder.
Allah rahmet eylesin, bir defasnda brahim bm
Edhem'e Naslsn? diye sorarlar.
cevab verir:

Yamadk dnyamz, yrtarak

dinimizden,

Dnya da

gitti,

Dnya

mcdele edip hevsndan vazgeti.

din de gitti elimizden.

Mjde o kiiye ki Allah yolunu seti,
ile

Bu mevzuda sylenmi dier baz

Dnyaya

talip

iirler:

olann mr de uzun

Sevinlere ve nimetlere de garkolsa,

O, o kimseye benzer ki evini yapar,

Fakat oturmak

olsa,

bitirir.

iin girince ev kverir.

Farzet ki dnyada her muradn olacak,

Bil ki bir gn her ey zeval bulacak.
Glgelendirir, sonra

224

hemen

gidiverir.

Lokman

Aleyhisselm:

(Ofluna

verir)

Ey olum,

gzel ahlkl

olmak suretiyle dnyan hiretinle sat. Byle yaparsan hem dnyada hem de hirette krl olursun.
Kt ahlkl olmak sretiyle hiretini dnyan ile satma. Byle yaparsan her iki hayatnda hsrana urarsn.
Mutarrif

bni hhr:

Hkmdarlarn ve kurallarn debdebeli yaaylarna bakma. Onlarn nasl sr'atle bu lemden

gmekte olduklarna ve kibetlerinin ktlne bak.
bni Abbs:

hayatm
M'MN'in hayat,

Allah dnya

2
3
1

eitte yaratt:

MNFIK'n

hayat,
KAFR'in hayat.

M'min dnya hayatm, Allah'n koyduu gzel

huylarla sslenerek geirir.
hireti iin de hazrlk
yapar.

Mnafk

ssl-psl,

atafatl ve keyf

bir

hayat

yaar.
Kfirin ii-gc dnya nimetleriyle

Eb mme

zevklenmek-

Bhil:

Peygamberimiz Hz. Muhammed'e peygamberlik

vazifesi verildii zaman, blisin avaneleri ona gelerek:
Bir peygamber gnderilmi ve bir mmet meydana gelmi, dediler.

blis sordu:

O mmet,

yaay

seviyor

nefsin hev isteklerine

uygun

bir

mu?

Avaneleri cevap verdi:

Evet,
blis

tlflhi

dedi

Nizam

15

seviyor,
ki:

225

yaay

Nefsin hev steklerine uygun bir

seviyorlarsa mesele yok. Mutlaka puta tapmalar lzm
deil. Ben onlar
eyle saptrrm:
1
Haksz ve gayr-i meru kazan salamalariy-

2 Kazanlarn lyk olmayan yerlerde harcamalaryle,

3 Lyk olan yere sarfetmekten kammalariyle,

le.

dnya hayatn kendilerine tavetmesini syler. Hz.. Ali

cevab verir:
Ben sana dnya hayatn nasl anlataym? OnBirisi Hz. Ali'ye,

sif

da shhatli olan hastadr. Zevk-u safa sren piman

olur. Fakir olan hznldr. Zengin olan belya arplr. Maln hellinin hesab, haramnn azab vardr,
pheli kazanlarda azar yer.
Mlik bni Dinr:
Hev.y-i nefse uyarak yaamaktan saknn]
Eb Sleyman Drn:
Kaibde iyi duygular ve hiret korkusu bulunduu zaman, nefsin hev arzularna uygun bir yaay, gelip kaibde izdiham meydana getirir. Orada ken
diine bir yer amak ister.
Seyyar bni Hkim:
Dnya ve hiret dncesi kiinin kalbinde
toplanr. Hangisi glip gelirse dieri ona tb olur.
Mlik bni Dinr:
Dnya hayatnda elde edemediin eylere ne
derece zlrsen kalbinden hiret dncesi o derece

hayat

edemeyeceklerine ne
kadar zlrsen kalbinden dnya dncesi o derece
silinir.

hiret

silinir.

Hz. Ai:

226

iin

elde

Dnya hayat
n

ile

hiret

zamanda nikhls olan

ne derece

memnun

Hasan

iki

hayat

kadna

bir

erkein

ay-

benzerler. Biri

kalrsa dieri o derece gcenir.

Basr:

yle

dnya hazerinde gezindiimiz topraktan daha hakir.

yat
glm buna
Dnya batm
m, ona
glm, umurlarnda bile deil.

insanlar

grdm

ki onlar iin

m km

Fudayl bni Iyz:

Eer btn dny

hell olarak ve hrette he-

sap da sorulmamak zere bana verilseydi, sizden birinin necaseti grp de ondan tiksindii gibi ben de

dnydan
Hasan

tiksinirdim.

Basr:

Yahudiler nceleri Allah'a tapyorlard. Sonralar hevy-i nefslerine uymalar ve dnya hayatm ok
sevmeleri yznden puta tapar oldular:

Lokman Aleyhisselm:
(Oluna t verir)

Ey olum, sen dnyaya

mes'uliyetsiz dnya yaayna

geldiin gnden beri

srt evirdin, Allah'n gsterdii

yaaya

yneldin. Sen

yaklamakta olduun hiret hayatma iinde bulunduun dnya hayatndan daha yaknsn.
Sid bni Mes'ud:

Mesuliyetsiz dnya yaayma hrs

tan, fakat

buna karlk

gittike ar-

hiret kaygusu gittike aza-

lan birisini grrsen bil ki o aldanmtr. yle ki o,

farkmda olmadan kendi yz e oynayan kii gibidir.
Amr bni As (Minberde syler)

Ben

zamanndaki insanlarn gzel

altklar kadar hi bir kiinin

Reslullah

ahlkl olmak iin

grmedim.

altn

Yeminle sylerim ki Reslulla227

hin eline

ey

gelse elinden

kan mutlak bu

ten fazla olurdu.

Hasan
Ey

Basr:
insanlar,

phe yok

Allann v'di bir

dnya hayat aldatma-

sakn sizi
sn. ok aldatc eytan da sakn

gerektir.

halde

ki

Allah (m mhleti)
le aldatmasn (Ftr Sresi, yet: 5) mealindeki yeti okuduktan sonra der ki:
Bunu, yani Dnya hayat sizi aldatmasn!..
szn kim sylyor? Dnyay yaratan sylyor. Dnsizi

ya hayatn, onu yaratandan daha iyi bilen birisi olabilir mi? Saknn ey insanlar, dnya hayatnn aldatclndan saknn! Dnya hayatmn aldatc megaleleri oktur. Bir kimse kendisine bir megale aarsa o
megale de ona on megale daha aar. Ne avaredir
insanolu ki, hell kazancndan dolay hesaba ekilecei, haram kazancndan dolay da azap grecei
dnya hayatna raz olur. hiret kaygusunu hi hatrlamaz. Yarn Allann huzrunda hesaba ekileceini dnmez. Amellerini srf Allah rzs iin yapmaz.
Dininin esaslarna bir zarar gelse hi oral olmaz, fakat dnyalk menfaatma bir zarar geldi mi hemen balar alayp - szlamaa!..
Fudayl bni yaz:

ahlk

Dnya hayatnm

yaayna

mes'uliyetsiz, irkef ve gayr-i

girmek kolaydr, fakat

kmak

zor-

dur.
Birisi:

Ne acayip o kimsenin hli ki lmn muhakkak olduunu bildii halde nasl ferahlanr; cehennem
azabnn hak olduunu bildii halde nasl gler; Dn
ya hayatnn devaml deitiini ve dnyadakilerin
her zaman yoklua doru gittiini grd halde bu
fni hayatla nasl

228

tatmin

olur: Gene. herseyin

Allah'n

takdiri

ile

olduunu

bildii halde nasl zahmetlere

gi-

rer 0

Aiiah ondan raz olsun, bir gn Muviye'ye ikiyz

yanda

bir

adam

gelir.

Aralarnda yle

bir

konuma

geer:

Muviye:

Dnya hayatm nasl buldun?

Adam:
Bell yllar, bolluk yllan!.. Gn

bu gn, gece
bu gece. Doan doar, len lr. Doan domasaycu
mahlkat tkenirdi. len lmeseydi yeryz onda bulunanlara dar
Muviye:

Dile

gelirdi.

benden ne dilersen!

Adam:
Geen mrm

mi

geri getir veya

yaklaan

eceli-

defet!

Muviye:

Ben buna muktedir deilim.

Adam:
yleyse benim senden dileim yok.
Dvd T:
Ey dem olu, emeline eriince sevindin. Fakat
yaklat, mrn tkeniyor. lerisi iin imdiden hazrladklarnn faydas bakasma dokunacak.
Bir:
- Kim Alah'dan dnyalk isterse, o, hesap verecei gn Allah'n huzurunda fazla durmay istiyor demektir. (Servetini yerinde kullanmazsa uzun uzadya
onun hesabn verecektir.)
bil ki ecelin

Eb Hzm:

Dnvada, sevindirici
den zc bir ey gelmesin.
Hasan Basr:

bir

ey

yoktur ki pein-

229

 nsanolu
ger:

eye hayflanarak bu dnyadan

Toplad mal ve servet doymaz,

Emeline eriemez.
hiret hayat iin hazrln yapamaz.
ile

2
3

Birisine sorarlar:

Dnyada

muradna

erdin,

ganimete

kondun

mu?
Cevap verir:
Ancak dnyaya tapmaktan kendini kurtarabilen kimse muradna erip ganimete konabir.

Eb Sleyman:

Ancak kalbinde hiret dncesi bulunan

kim-

ktlklerden uzak durabilir.

Mlik bni Dinar:
Biz insanlar, sanki iyilii emretmemek ve kt-

se

l menetmemek hususunda
gidile

bamza

birbirimizle szletik.

ne gibi bir azap geleceini keke

Bu
bil-

seydim!

Eb Hazm:

Ufak

bir

dnyalk, kiiyi byk uhrev mese-

lelerden alkor.

Hasan

Basr:

Dnya hayatm
le

sylerim

fince

ey

ki,

yaanlan

hakir grnz. Allaha yeminmesuliyet duygusundan uzak ve keybir dnya hayatndan daha hakr bir

yoktur.

Allah,

kulu iin bir hayr murad edince ona

bir dnyalk verir, o tkenince gene verir. Eer kulun nazarnda bu dnyalk hakr grlr, ona deer
verilmezse daha bol verilir:
Birisi yle du eder:
Ey gkleri nizamnda tutan Allah, mes'uliyet-

siz

230

dnya

yaayndan

beni kurtar!...

Muhammed bni

Munisedir:

adam vardr

btn seneyi orulu geirir, geceleri namazla ihya eder, maln Allah yolunda
harcar, Allah yolunda cihad eder ve haramlardan
kanr. Bununla beraber kymet gn Allann huzuruna getirilince kendisine yle hitap edilir:
Bu, AUahn kltt eyi gznde bytt,
Allann byltt eyi ise kk grd.
Kyamet gn kendisine byle hitap edilince bu
kiinin hli nice olur? Halbuki gnah dahi ilememi
olmakla beraber bazlar byle bir hitaba maruz kalmaz.
Eb Hazm:
Allah yoluna girmek istersen bir yardmc bulamazsn, fakat isyan yoluna gitmek istersen her neye elini vurursan altndan mutlaka sana yardmc
bir ktnn
grrsn.
Abdullah bni Mbarek:
Mes'uliyetsiz, keyfi yaama sevgisi ve gnahlar kalbi evreledi, hayr-hakkat duygusu oraya na
Bir

ki

ktn

Vehep bni Mnebbih:

Kim, nail olduu bir dnyalk sebebiyle sevi
Kim, nefsinin hev arzularn
nirse hat etmitir.
ayak altna alrsa bir glge gibi kendisini takip eden
eytan kovmutur. Kimin ilmi hevy-i nefsine glip
gelirse o kimse muzaffer olmutur.

Bir'e derler ki:

Flan ld!

Der:
Dnyay

toplad,

hirete

gitti,

kendini mah-

vetti.

Derler:

O, yle yle iyilik yapard.

231

Der:

saydklarnz ona fayda vermez.

nk

o,

dnyaya tapyordu.
Bir hikmet ehline sorulur:

Dnya kimindir?
Cevap
Nefsin hev arzularna
keyf yaay terkedenindir.
hiret kimindir?
Talep edenindir.
Bir
hikmet:
Dnya, harap bir
verir:

ve

uygun,

mes'uliyetsiz

ehl-i

bundan daha harap

olan orada, hevy-i nefsine uyup mr tketen kimsenin kalbidir. Cennet, imar edilmi bir evdir. Bundan daha mamur olan hevy-i nefsine uymayp Allann koyduu ahlak esaslar dhilinde yaayan kimdevir,

sedir.

Cneyd Badad:
mm afii dnyada dim hakk konuan bir
zt idi. Bir gn bir din kardeine verdii tte unlar syledi:

Ey kardeim, dnya hayat kaygan bir yer gibidir. Orada ayak sbit kalamaz.
Dnya ne kadar
imr edilse sonu harap olmaktr. Onda yaayanlarn
en son ziyretghlar kabirdir.
Sonu sevdiklerinden
ayrlmakdr. Dnya zenginliinin sonu fakirliktir.
Mal-servet toplamak gtr. Ey kardeim, Allah'dan
kork. O'nun hellinden verdii rzka raz ol! Gayr-i
meru kazan yollarna sapma. Yetiemeyecein, yetieceini bilmediin gnler iin nceden uzun emellere dalma. nk senin mrn geici bir glge gibidir,

yklmaa

amelleri oalt,

232

yz

tutmu

uzun

bir

duvar

emelleri azalt.

gibidir.

Gzel

smail br y:
Sekin dostlarmz, hevy-i nefse uyularak yabir dnya hayatm DOMUZ diye isimlendi-

rirler

ve

BZDEN UZAK DUR EY DOMUZ

Eer bundan daha

derlerdi.

kt bir kelime bulabilselerdi mu-

hakkak o ismi takarlard.

Yahya bni Muaz:
Aklllar ksmdr:
1
Ecel gelip atmadan Allah yoluna giren,
2
Kabre girmeden oras iin hazrlk yapan,
3
Rabbmn huzuruna varmadan onu honut

eden.

Hevy-i nefse uyularak

yaanlan dnya hayat

onu temenni etmek bile kiiyi

Allah yolundan karr. Ya fiilen o hayatn iine dlrse ne olur?

me'umdur

kadar

ki

Bindr:

Eer dnyaya

tapanlar

DORULUK

ve

TAK-

V'dan bahsederken grrsen bil ki onlar bu halleriyle eytann maskaraydrlar.

dnyaya taparsa dnyann atei yani
Kim,
HIRS onu yakar. yle ki, o manen kl haline gelir.
Kim hiret hayatn dnr ve Allah'n koyduu ah

lk esaslarna yaprsa o sanki kendisinden faydala

parasdr. Kim, Allaha ynenlan bir parlak
atei onu yakar, yle ki o, esiz kylirse

gm

TEVHD

mette bir cevher haline

gelir.

Hz. Ali:

Dnya hayt alt eyden

ibarettir:

Yenilenler,
2 ilenler.
Giyilenler.
3
4 Binilenler,
5 Nikhlamlanlar,
6 Kokiamlaniar,
1

233

Yiyeceklerin

en kymetlisi

BAL'dr,

-anj artdr.
eceklerin en kymetlisi Su'dur,
ler de ktler de msavidir.

bmu

o da

sinek

imede

iyi-

Giyeceklerin en kymetlisi PEK'tir, o da bir kurdun (bcek, ipek-bcei) imaltdr.

Bineceklerin en ereflisi ATtr, onun da zerinde
savata insanlar ldrlr.

Nikhlamlanlann en

ereflisi

KADIN'dr, o da

ss-

lenmeler ve zinetlenmeler sebebiyle bir ok irkin fiillere sebep olur.

Kokularm en kymetlisi MSK'dir, onun da asl

KAN'dan

ibarettir.

Birisi:

Ey

insanlar,

olun!

tedbirli

Allah'dan korkun.

Uzun emeller ve lm unutmak sizi aldatmasn.

Dnya hayatnn irkef ksmna dalmayn. Bu dnya
hayatnn irkef ksm zalimdir, aldatcdr. Yaldzl
grnleriyle sizi aldatr. Uzun emeller size bir tuzaktr. Size ssl bir gelin gibi grnr. Gzler ona
bakar, gnller onun zerine titrer, nefsler ona ktr. Fakat o, nice klarn katletmi, kendisiyle tatmin olan nicelerini rezil-rsva etmitir. Ona hakikat
gzyle bakn ey insanlar!
Hevy-i nefsin arzusuna
uygun bir
zahmet ve meakkati oktur. Allah byle bir
iddetle zemmetmitir. Bu dnyada her yeni mutlaka eskir; sahip olunan mal-mlk
mutlaka elden kar; aziz ve kymetli varlklar bugn olur, deerini kaybeder. oklar azalr, sevgiler
lr, hayrlar yokolur. Uyann ey insanlar, gafletten

yaayn

yaay

uyanm! Allann merhameti

gelin, o

gnden nce

ki,

zerinize olsun.

o gn (lm gn)

ntibaha
gelince

yle denecek:

Flan kii ar hasta.

234

yileme midi yokmu.

Acaba buna if olacak

doktor var

bir il

veya iyiletirecek bir

m?

aracaklar, onlar seni muyene edecekler ve Bu, if bulmaz! diyecekler.

Sonra sylentiler gene balayacak:
Flan kii vasiyy etini yazdrm!
Tabibieri

Daha sonra diyecekler

Artk konuamyor,

ki:

gelen-giden

dostlarn

ta-

nyamyormu!
Bu srada sen biteviye inleyecek, ecel terleri dkeceksin. Artk bu dnyadan geceini anlayacaksn. Gzlerin tavana dikilecek, dilin tutulacak, nceden zannettiin eylerin doru olduu meydana kacak. Yaknlarn senin yannda alayacaklar. Sana diyecekler ki:

grdn, olun flandr,

da kardein

flandr.

Fakat sen konuamayacaksn. Dilin tutulacak, asla almayacak. Sonra Allann hkm gelecek, ruhun
bedeninden ayrlacak, gklere ykselecek. Bu urada
dostlarn ve yaknlarn gelecekler, kefenini hazrlayacaklar, seni ykayp kefenleyerek kabre koyacaklar.
Artk ziyaretilerin kesilecek, seni ekemeyenler lmne sevinecekler ve bir OH! ekecekler. Vrislerin
senin malin-mlkn paylamaa koacaklar, sen rehin olarak amellerinle babaa kalacaksn.
Hasan Basr, Emev Halifelerinden mer bni Abdlaziz'e yazd bir mektupta unlar syler:
(Selmdan sonra) Dnya geici olarak kalnan
bir evdir, ebed ikamet yeri deildir. dem Aleyhisse-

lm cennetten dnyaya bir cez olarak atlmtr.

Dnya hayatna dikkatli ol, ey mminlerin halifesi!
Dnyadan hirete giderken gtrlecek en iyi azk,
hevy-i nefse uyularak geirilen bir yaaytan sakn235

maktr. Dnyada en

l zenginlik ise

kiinin aczini

iti-

Allann kudretine cesiim olmasdr. Bu hayat, her nnda birisini helak eder, mahveder. Dnya, kendisi iin alan zeil eder, dnyalk toplayan fakir eder. Bu aldatc hayat, kiinin
bilmeyerek yedii zehire benzer. Zehirli olduunu bilmedii iin onu itahla yer. Bilmez ki onda kendisinin lm gizlidir. Aldatc ve ekici dnya hev ve
raf ve kabul etmesi ve

hevesleri de byledir, kiiyi saptrr, sonu felket olur.

bu dnya hayatnda, yaras

olup da onu kendi kendine tedavi eden kii gibi ol. O ki-

Ey m'minlerin

ki

halifesi,

hastalnn artmamas

iin perhiz yapar,

ekilde hastalnn
illarn verdii ac ve syaldzl, zinetli fakat

tii eyleri yemekten saknr.

uzamas

korkusiyle,

kntya tahamml

ald
eder.

can ek-

Ayn

gaddar, hilekr ve aldatc bu dnya hayatndan

sakn, ey m'minlerin halifesi! O, uzun emellerle insan aldatr. Bir gelin gibi ssl grnr. Gzler ona
itiyakla bakar. Gnller ona mest, nefsler ktr.
kabul
Herkes bu dnya hayatn kendisine nikhl
eder. Fakat o, durmadan bu kocalar deitirir. Ne,
sonraki koca ncekinden ibret alarak ktlkleri terii

keder, ne de Allah
dirince

ondan t

dnya hayatnn aldatcln bilolan

alr. Bu dnya hayatna

kii ihtiyac hsl olunca kendini muzaffer sayar, hiret hayatn unutur, geici hayata marur olarak aldanr. Akl hep dnya ile meguldr. Bir an gelir ki
aya kayar, pimanl byk olur, hasreti oalr,

lm sarholuu,

kan eylerin
Dnyaya rabet eden

elemi, ve elinden

derli hasreti kendisini sarar.

dan ne istediini bilmez.

Sknt

ve

ke-

on-

meakkatlerden

as kurtulamaz. Azkslz olarak bu hayata ved eder,

hiret yolculuuna kar, hazrlksz olarak oraya gel-

mi
236

olur.

Sakn bu dnyamn aldatc hayatndan,

ey

Aldatc dnya hayatnda bum'minlerin halifesi!

lunduu halde ondan en ok saknanlardan ol. Zira
ounlukla kim bir nimete mazhar olursa, o nimet o
kiiyi sonunda bir ktle gtrr. Dnyada, zararl
eyler de faydal eyler de sonunda zlim olur. Bolluk
derde sokar. Zaten her ey sonungenilik, kiinin
da yok olur, sevinlerde bile gizli bir hzn vardr. nk elden kan nimetler bir daha ele gemez. Bu ba-

ban

kmdan,

elde iken sevince vesile olan eyler, kaydedilin-

ce hasreti ekileceinden

hzne sebep

olur.

Gelecein

Dnya
kiiye neler getirecei bilinmez ki bakla!....
hayatndaki arzular bir yalandan ibarettir, emeller bo
Safa saylan onlar aslnda bir kederdir,
-ve batldr.
gen bir skntdr. Eer insanolu akimi kullanp
yle bir baksa tehlikeler karsnda bulunduunu gtehlirr. Kii, dnya hayatnn nimetleri yznden
kede, bellar yznden de korkudadr. Allah, hevy-i
nefse uyularak yaanlan bir hayatn ktln haber vermemi olsa bile bu dnya, uyuyanlar uykudan,
gafilleri gafletten uyarmaa kfi idi. Kald ki Allah,

hevy-i nefsin arzularna uygun bir

haber vermi ve byle bir

Byle bir

yaayn

ktl-

yaay

menetmitir
hayatn Allah indinde en ufak bir deeri

Dnya yaratlal Rabbmz byle bir hayata

nazar etmi deildir. Dny, anahtarlar ve haziyoktur.

peygamberimiz Hz.
Muhammed'e arzedildi, fakat o, bu nimetleri kabul etmekten kand. Halbuki Allah'n emirlerine muhalefet
etmemek, O'nun sevmediini sevmemek, alalttn
ykseltmemek peygamberimizin anmdand. Allah,
neleriyle beraber eksiksiz olarak

imtihan iin slih kullarn baz nimetlerden mahrum

etti. imanszlarn daha fazla azmas iin de onlara bol
nimetler verdi. Buna aldanan marurlar kenderinin
erefli insanlar olduklarn, onun iin Allah'n kendi237

lerine byle nimetler verdiini zannederler. Bilmezler

mahlkatm en hayrls Hz. Muhammed'in alktan

karnna ta balad anlar olmutur ve bu da Allah'n
lakdiriyleriir. Gene peygamberimizin, Rabbmdan bize

ki

rivyet ettiine gre, Allah Hz. Ms'ya

yle buyur-

mutur:
Ey Ms, yerinde kullanlmayan bir zenginlik
grdn zaman, cezas acele gelmi bir gnah! de.

Allah'n takdirine raz olan ve isyan yollarna dmeyen bir fakirlik grdn zaman da, Merhaba, ey Allah dostlarnn iar! de.

Ey m'minlerin
Meryem olu s'ya

halifesi,

uy. O,

sen dilersen bu mevzuda

yle

derdi:

Katm

alktr, irm Allah korkusudur, elbisem gzel ahlktr, bineim ayaklarmdr, yiyecek
yemeim ve meyvem yeryznn bitirip yetitirdii
eylerdir.

Akam

karm

eyim

bir

yatarm bireyim

yoktur, sabah kal-

yoktur, yeryznde hi kimse benden

daha zengin deildir

Veheb tbni Mnebbih:
Allah, Hz. Ms ile kardei Harun'u Fir'avun'a
gnderdii zaman vahiy ile onlara unlar bildirdi:

Fir'avun'un debdebeli elbiseleri sizi hayrete drmesin. O'nun ship olduu dnyala imrenmeyin
nk nsiyesi benim kudret elimdedir. Benim iznim
olmadan konuamaz, gzn krpamaz, nefes alamaz.

Onun

yaad

gelip-geici- bir ssten, bir

dileseydim

sizi

aalatmasn. O,
elenceden ibarettir. Ben

tantanal hayat
yle

sizi

bir znetlendirirdim ki

Fir'avun

grd zaman ayn eyi kendisinin yapmaktan ciz

olduunu anlard. Fakat ben sizi byle eyden uzakimtihan ediyorum. efkatli obann, koyunlarn zehirli otlar bulunan yerlerde otlamaktan

latryor,

238

sizi

sakndrd

ben de dost kullarm, aldatc dnya hayatnn nimetlerinden sakndrrm, onlar byle aldatc nimetlerden mahrum ederim. Btn bunlar, nefsin hev arzularna uygun bir yaay bana
Benim veli kullarm, kemlde
hakir geldii iindir.
zirveye ulamak iin benden korkarlar. Mtevazidirgibi

takv sahibidirler. Takv, kalblerinde biter. Takv sahibi olduklar hareketlerinden belli olur. Takv
ler,

onlarn

giydikleri,

Onlarn

kalbleri

girimi

olur.

zerlerinde grnen bir

takvadan ibrettir. Onunla uurlanrlar, onunla felaha kavuurlar. Kavumak istedikleri tek emel odur. Takv onlar iin byk ereftir.
Onunla iftihar ederler, onunla tannrlar. Bu vasflar tayan kullanma tesadf ettiiniz zaman onlara
mlayim davrann. Kalbinizi ve dilinizi onlar iin alakgnll yapm. Onlara kar hain olmayn. Biliniz ki, kim benim yukardaki hasletleri hiz bir veii
kuluma sert davranrsa o kimse benimle muhrebeye
Hz. Ali bir defasnda

okuduu

bir

hutbede

un-

lar syler:

Ey

insanlar! Biliniz ki, siz

mutlaka lecek ve

ldkten sonra da mutlaka diriltilerek amellerinizle

yzyze getirilecek ve hesabn vereceksiniz. Eer iyi
amelleriniz fazla ise mkfatlandrlacak, kt amel-

cezalandrlacaksnz.
Geici dnya
hayat sizi aldatmasn. nk dnya hayat, belalarla sslenmitir. Sonu fnidir, gaddrdr. Dnyada var
olan. her ey de fnidir. Dnya hayat, dnyada yaayanlar arasna korku salar, bir halde devam etmez, errinden emin olunmaz. zerinde yaayanlara
her an bellar yadrabilir. Dnya, zerinde yaayanlar kh sevince gark eder, kh belalara arptrr. Szn ksas, eit eit haer!.. Zaman durmadan geleriniz

fazla ise

239

er, zevk-u safa iinde keyf

yaay

irkin bir eydir.

uzun srmez. Ehl-i dnya birer hedeftir. Dnya hayati onlar boyuna oklar, du
rur. Scnra ldrr ve alp gtrr. Her canlnn lEy,
mesi mukadderdir, her canl lm tadacaktr.
Allah'n kullar! Bu dnyada sizden nce de insanlar
vard. Onlar, sizden daha uzun mrl, sizden daha
kuvvetli, sizden daha hain idiler. Yurtlarn sizden daha iyi imar etmiler, byk eserler meydana getirmilerdi. Fakat bu uzun yaaytan sonra gn geldi,
sesleri kmaz oldu. Vcutlar rd, yok oldu. tmar
ettikleri yurtlan harap oldu. Yksek, ssl ve salam
Kklerde yumuak
kkleri kabir e deitirdiler.
yastklar yerine kabirde yastk olarak sert kayalan
Sevinli ve ne'eli anlar

kullanyorlar!.

Kklerden

kabire,

yumuak

yastklar-

Onlarn evleri (kabirler)

yastklara!..
uzakta deildir, fakat bu evlerin sakinleri gariptir, ya-

dan

sert

ta

Yanlarnda dnyay mr etmekle megul

olanlara yaklamazlar. mr ilerinde onlara yardm
etmezler. Evlerinin yakn olmasna ramen yaknlarn
ve komularn ziyarete gelmezler. Nasl gelsinler ki
onlarn gsleri eridi, vcutlarn ta-toprak yedi. nbancdr.

sa

iken sonra kendilerini l olarak buldular.

nceleri vcutlar ter-tze iken sonradan ryp
parampara oldu. Dostlarm ve yaknlarn keder iinde braktlar, yer altna ekildiler, gtler, gittiler.
Artk onlar iin dn yoktur. Ne kadar uzaklardalar!

ceden

nlerinde

ise

diriltilip

kaldrlacaklar gne

kadar

(kalmalarna mani) bir engel vardr. Ey insanlar, onlarn akbetiyle muhakkak siz de karlaacaksnz.
Yalnz olarak kabre girecek, amellerinizle rehin olarak kalacaksnz. Kabir sizi de iine alacak. Kabirlerin iinde onlar eilip karld zaman, gslerde

ne varsa onlar da derlenip toparland zaman haki240

aynen grdnz ve Allah'n huzurunda durdurulduunuz zaman hliniz nice olacak! te o zaman,
ilediiniz gnahlar sebebiyle kalbleriniz korkudan
Perdeler kaldrlacak; ayplarnz, srlarnz
uacak.
meydana kacak. Burada her nefs iledii iyi ey-

katleri

mkfatn, kt eylerin de cezasn

lerin

an yce olan Allah buyuruyor

Gklerde ne var, yerde ne

grecek.

ki:

varsa hepsi Allah

(Bunlarn yaratlmas ve nizama getirilmesi ise

Allahm) ktlk edenleri, yaptklarna karlk cezalandrmas, gzel hareket edenleri de daha gzeliyle
mkfatlandrmas iindir. (Necm Sresi, yet: 31).
Kitap meydana konmutur. Grrsn ki, gnahkrlar onun iinde yazl olanlardan mthi korkudadrlar. Eyvah bize, derler, bu kitaba ne olmu, kk byk hibir ey brakmayp yazm! Onlar btn ilediklerini hazr bulmulardr. Rabbm hi bir
kimseye hakszlk etmez. (Kehf Sresi, yet: 49).
Allah, bizi ve sizi kitab Kur'n ile amel edenlerden ve dostlarnn yolunda gidenlerden eylesin. Fazl
ve keremiyle bizi ve sizi cennetine koysun. Medh- senaya lyk olan ancak Allah'dr, her trl an ve eref yalnz O'na ittir.
indir.

Bir

ehl-i

hikmet:

Gnler

birer ok,

insanlar ise birer

hedeftir.

Ey insan, zaman, her gn seni oklariyle oklamakta ve

btn vcdunu hcrelerine kadar delik-deik etmek
iin gecenin ve gndzn megaleleriyle seni oyalamaktadr. Gndzler-gecele; sratle geiyor. Bu durumda senin vcdunun devaml shhat ve selmeti
nasl mmkn olacak? Eer gnlerin sana getirdii
noksanlklar gznn nne serilmi olsayd, muhakkak gelip-geen o gnlerden rperir, kaar, hzla geJhi

Nizam

16

241

lip-geen saatlerden tiksinirdin. Fakat Allann tedbiri

Dnya gilelerinden uzak
her tedbirin stndedir.

fakat gerekte o
da
zevkler, kimyagerin hardaldan elde ettii acdan
acdr. Hevy-i nefse uyularak yaanlan bir dnya hayatnn ayplan o kadar oktur ki anlatanlar anlatmakla yorulur. Allahm, sen bizi doru yola evket!

olunduu zaman hayat

Bir ehl-i hikmetten

si

istenir.

cevab

tatl

gelir,

dnya hayatm

tavsif etme-

verir:

Dnya hayat, iinde

bulunduum AN'dan

ib

nk geen gemitir, artk ondan herhangi

bir eye sahip olunamaz. Gelecein ise ne olaca bilinmez. Zaman odur ki, gecesi gndzn lmn haber verir. Gecenin balamas o gnn de zevl bulmak
zere olduuna iarettir. Ard kesilmeden gelip-geen

rettir.

hdiseler insanlar deitirir, eksiltir. Zaman, topluluklar datmak ve nimetleri gidermekle vazifelidir.
Emel uzun, mr ksadr. Her ey de yalmz Allah'a

dner.

Emev Halifelerinden mer bni Abdlaziz

tabesinde

Ey

unlan

bir hi-

syler:

insanlar, siz bir

ey

iin

yaratldnz.

Eer

onu tasdik ederseniz aklszsnz, tekzip ederseniz helak olursunuz. Siz bu dnyada ebedi yaamak iin yaratlmadnz, fakat bu dnyadan br dnyaya geeceksiniz. Ey Allann kullan, siz yle bir dnyadasnz
ki orada sizin iin yediklerinizde de, itiklerinizde de
kederler var. Bir yandan nail olduunuz bir nimet yznden sevinirken dier yandan elinizden

kard-

nz

biri

sizi

hznlendirir. Nereye gidiyor ve nerede

ebedi kalacaksanz oras iin

alnz.

Allah onun yzn ereflendirsin,

hutbesinde Hz. Ah syler:

242

unlar da

bir

 Ey

insanlar size tlerim

d: Allah'dan

kor-

kunuz. Her ne kadar siz dnyay terketmeyi istemiyor ve onun tekrarn arzu ediyorsanz da sizi terke-!
den ve mrnz rten bu mes'uliyetsiz
terkediniz. Sizin ve dnyann misali, yolculua kan
bir kafilenin haline benzer ki biraz gidince bir nianeye varrlar, sanki yolun sonuna vardklarm sanrlar. Halbuki daha bir hayli gitmeleri lzmdr ki, yolun
sonuna varm olsunlar. Nice kiiler vardr ki bir ka
gnlk mrleri kalmtr, fakat onlar hl harsne

yaay

dnyalk peindedirler. Dnyada maruz kaldnz zararlardan dolay alayp-szlanmayn. nk onlar geda felir, geer. Nil olduunuz nimetlerden dolay
rahlanp durmayn, nk gn gelir nimetler zil olur.
harisane dnyalk peinde koan o kimseye
ki lm onun peindedir, fakat o, gfildir. Halbuki
lm ondan gf deildir.

aarm

Muhammed

Allah

bni Hseyin:

indinde, hevy- nefse uyularak

yaan-

lan bir hayatn hi deeri yoktur. Kendi dostlarnn

Byle
byle bir hayat srmelerine asl raz olmaz.
Allah'n yannda ok hakr, ok zelildir.
bir
Peygamberimin byle bir yaaytan iddetle kan-

yaay

m,

sakndrmtr.
te dnya hayatnm byle deersiz olduunu
sahabesini de

anlayan lim, rif, faziletli ve edip kier onda iktisadl

hareket ettiler. htiyalar kadariyle iktif ederek varlklarnn fazlasm Allah yolunda sarfettiler. zerlerini rtecek kadar giyindiler, alklarn giderecek ka-

dar yemekle yetindiler. Dnyaya fn gzyle, hirednydan ok hiretl

te ise bk gzyle baktlar,
imr ettiler. Ahirete kalb gzyle baktlar, anladlar
ki onu gzleriyle de grecekler, ileride kalbleriyle de

243

imdiden kalben oraya gtektiler, faler. Bu dnyda, ksa bir zaman zahmet
kat hirette ebediyyen nimetlere mazhar olacaklar.
Btn bunlar kerim olan Rablannm tevfikiyledir. Alhirete gecekleri iin

lah'n, kendileri iin sevdiini sevdiler,

sevmediler.
o

244

sevmediini

KANAT1 N FAZLET
!

Aziz kardeim! Bil ki, mer olarak alp-abahalde gene de f akr olan kimsenin kanaatkar

lad

olmas, tamahkr olmamas, bakalarnn malmdamlknde gznn bulunmamas ve gayr-i mer kazan yollarna tevessl etmemesi gerekir. Kii bu vasflara ancak yiyecek, giyecek ve mesken hususlarnda kanaatkar olmak, a'aaya kamamak ve ok uzun
emelleri brakmak suretiyle sahip olabilir. Eer kii
hudutsuzca varlk shibi olmak ister yahut uzun emellere dalarsa kanaatkar olamaz ve phesiz TAMAH ve
HIRS denen kt huylarla kirlenir. HIRS ve TAMAH
kiiyi kt ahlka, gayr-i mer ve kt kazan yolZaten insanolunun tabiat HIRS,
larna sevkeder.
TAMAH ve KANATKRSIZLIK'a meyyaldir. Pey
gamberimiz aleyhisselm buyururlar ki:

Eer
sa

bu

ikinin

insanolunun ALTIN'dan iki DERE's olyanma bir ncsn daha ister. dem-

olunun iini ancak TOPRAK doldurabilir.

t huylarn terkedenlerin tevbesini kabul
Allah ondan rz olsun,

Eb Vkd

Allah keder.

Leys anlatr:

245
I

 Reslullah'a

bir

ey vahyolunduu zaman

biz

bize yeni vahyolnnan retirdi.

kendisine giderdik,
Bir gn yine gitmitik, Allann Resl buyurdular:

yce olan Allah buyuruyor

Biz mal
in!..

mlk

namaz klp oru tutmak

verdik,

Eer demolunun

ki:

ALTIN'dan

DERE'si

bir

ol-

sa onun yanma bir ikincisini ister. Eer iki deresi olsa onlarn yanma bir ncsn... ister. demolunun gnln ancak toprak doyurabilir. Allah kt
huylarn terkedenlerin tevbesini kabul eder.

jJ*M pisi

JII

ki

haris asla/doymaz:

lim hrsls,
2 Mal-mlk servet hrsls,
1

jv* M| *~

.ju
Ademolu

ihtiyarlar, fakat

onda

r
iki

ai

r^:

ey

genleir.

Bunlar:

Uzun emel,
2 Mal-servet sevgisidir.
1

ve

nsanolunun tabiatnda felkete srkleyici hrs

mal sevgisi bulunduu iin Allah ve Resl KAN-

AT

ve KANAATKAR olanlar methetti:

buyurdular:

olur,

Ne mutlu o kimseye ki slmlkla merref

onun ahlk esaslarna uyar, meru kazancyle

iktifa eder ve

Zengin,
246

Reslullah

KANATKR

olur.

fakir hi bir kimse yoktur ki

kyamet

gn

Keke dnyada

sadece ihtiya miktar

nafakaya sahip olsaydm! diye temenni etmesin.
olunca,

Zenginlik

mal-mlk okluu deildir, zenginlik

nefs zenginlii, gnl zenginliidir.

ar

Peygamberimiz aleyhisselm,
hrstan ve arca kazan peinde komaktan menederek buyurdular
-

ki:

Ey

nzk talebinde haris olmayn. Zira hi bir kimse yoktur ki onun nasibi ayrlm olmasn. Gene kul, dnyadan nasibini almadan lmez.
insanlar,

Dnya alaitcdr.
Hz. Ms,

mnct yoluyla

bir ara

Rabbma

sor-

du:

Hangi kullarn en zengindir?

Rabb buyurdu:

En ok kanatkr olanlar!
Ms aleyhisselm bir daha sordu:

Hangi kullarm en ok dildir?

Rabb buyurdu:

Kendisine en ok insafl olanlar!..

Allah ondan raz olsun, bni Mes'ud'un rivayet ettii bir hadisde Resl aleyhisselm yle buyurdular:

Rhulkuds
(Cebril), benim rhuma malum
etti ki: Kii dnyada nasibi olan nzkn tketmeden
lmez. Allah'dan korkun ve harise rzk peine d
meyin.
Allah ondan rz olsun, Eb Hreyre'nin peygam
berimiz aleyhisselmdan naklettiine gre, bir defasnda Allah'n Resl ona hitben yle buyurdu.

lar:

247

Ey Eb Hreyre, iddetle

hellinden bir yufka

ile

ackn

bir bardak su kfi!..

mayan dnyalk kazanta

Meru

ol-

felket vardr.

Resl aleyhisselm, baka bir sefer

Hreyre'ye hitben unlar syledi:

TAKVA sahibi

zaman sana

de, yine

Eb

insanlarn en ok ibdet edeni olursun. Kanaatkar ol, insanlarn en ok kredeni

olursun. Kendin iin istediin, kendin iin sevdiin
bir eyi bakalar iin de iste, M'MN olursun!..
Eb Eyyp Ensr'nin rivayet ettii bir hadisde
TAMAH' meneder.
de, peygamberimiz aleyhisselm,
Eb Eyyub Ensr, hdiseyi yle anlatr:
Bir defasnda bir rbi geldi ve Reslullah'a
hitben: Ey Allann Resl, dedi, bana veciz bir vaaz
yap! Resl aleyhisselm da ona cevaben buyurdular
ve KALB HUZURU ile kl, yarn
ki: NAMAZINI
zr dilemek zorunda kalacan bir sz konuma, insanlarn ellerindeki mallarna gz dikme. (Tamah etol,

me!).
Allah;

Bir

ondan rz olsun, Avf bni Mlik rivayet

yannda

dokuz, sekiz veya yedi kii idik. Reslullah, Allann Reslne bat ediyor musunuz? dedi. Biz, Biz size bat etmemimiydik ey Allann Resl? dedik Resl aleyhisselm gene, Allann Reslne bat ediyor musu-

ara

biz,

Resl ullahn

nuz? dedi. Bunun zerine biz de ellerimizi uzattk

ve bat ettik. imizden biri: Biz seninle bat etmitik, bu bat niin? diye sordu. Allah Resl buyurdular

248

ki:

Ona

eyi eortak tanmamanz, be vakit namaz klmanz, Allann kitab Kur'an' dinlemeniz ve onun esaslarna ita-

Yalnz Allaha ibdet etmeniz,

hibir

ey

istememeniz iin!
(O gn orada bulunanlardan bazlar Reslullahn bu
sznden sonra yere krbalarn drseler onu birisinin alverip kendilerine vermesini bile istemezlerdi.)
Allah ondan rz olsun, Hz. mer der ki:
at etmeniz iin! insanlardan bir

TAMAH

fakirliktir.

KANAAT

zenginliktir.

mahnda-mlknde gz olmazsa

min

ki insanlarn

lara

muhta olmaz.

Ki-

on-

Bir ehl-i hikmete sorarlar:

nedir?

ZENGNLK
Cevap
Haris olmamak
verir:

ve ihtiya miktarna raz

ol-

maktr.

Bu mevzuda

denir ki:

Zevk-u saf

gelir geer,

Zamanla byk eyler de biter.

Kanat et, memnun olursun,
Hevy-i nefsi terket, hr kalrsn.
Nice lmler vardr, onlara sebep:
ALTIN, YAKUT ve NC'dir hep.

Muhammed bni

sn
seye

Vsi,

kurumu

bir

ekmek para-

slayarak yer ve yle derdi:

Byle hell kazanc ile kanat eden, hi kim-

muhta olmaz.

Allah'n rahmeti onun zerine olsun, Sfyan Sevr de yle der:

Dnyada en hayrl ey, kendisine mptel oleylerdir. Mptel olduklarnzn en hayrls ise elinizden kan eylerdir. (Verme ve yardm

madma

etme mptelai)
bni Mes'ud anlatr:
..

249

Gn

olmaz ki bir melek yle nidada bulunmasn:

Ey demolu, kifayet miktar az

la

ve

gnahkrla sebep

bir

olacak ok bir

ey, azgn-

eyden

da-

ha hayrldr.
Bir

ehl-i

hikmete sorarlar:

Maln nedir?
Cevap
Dardan tok grnmek,
verir:

iten a

olmak ve

in-

sanlarn maunda gzm bulunmamaktu*.

Rivayette, Allah'n yle buyurduu vrittir:
Ey demolu, eer Dnya tamamiyle senin olsa ondan sadece yiyebilecein miktar senindir.
Bir ehl-i hikmete sorarlar:
Akll bir kimse iin en sevinli ey nedir, hzn en ok hangi ey giderebilir?
Cevap verir:
Akll bir kimse iin en sevinli ey lmeden
nce yaplan gzel amellerdir. Hzn en ok gidere-

cek

ey

hkmne raz olmaktr.

hikmet de unlar syler:

de Allah'n

Bir ehl-i

KANATKRLAR, en ok eziyete tahamml edenleri HARS ve TAMAHKRLAR, geim skngeimlisi

HEVY- NEFSNE UYMAYANLAR

ve DNYAYA TAPMA YANLAR, en ok nedamet duyanlar da GNAHKR LMLER'dir.
ts

ekmeyenleri

Bu mevzuda yle

denir:

Ne rahat o yiit

ki Allaha gvenir,

taksimi yapan, rzk verir.

Haysiyyetini korur onu asla kirletmez,
Aln aktr, hi kimseye minnet etmez.
Kim ki olursa hayatta kanaatkr,
Veremez hi bir ey ona zarar.
Bilir ki

Allah ondan raz olsun, Hz.

250

mer

syler:

Allah'n malndan hell kabul

ve yazm iin
miktar syleyeyim mi?
Size,

Hacc'm

Km

Umrem

srtma

ettiim
iki don.

Yiyeceim, Kureyten birisinin yiyeceinden farksz. Ne onlardan daha

fazla, ne de daha az. Allaha yeminle sylerim, bunlarn da hell olup-olmadm bilemem.
Bir A'rb, kardei haris olduu iin onu azarlayarak yle der:
Ey kardeim, sen hem aryorsun, hem de aranyorsun. Kaybetmediin ey seni aryor. Sen de kifayet miktar elinde bulunan eyi aryorsun. Kaybettiin ey sana kefedilmi. inde bulunduun eyden
uzaklatrlmsn. Ey kardeim, sanki sen, haris kiinin mahrum edildiini, kanaatkr kiinin ise nzklanve

iin

bir rt.

drldm

grmemi

gibisin.

Gryorum zenginledike artyor hrsn,

Sanki bu dnyada hi lmeyeceksin.
Zenginliin bir sonu var
bir gn varsan,

Kfidir bu kadar, istemem artk! desen.

Allah rahmet eylesin,

ye anlatr:

Adamn

avlar.

Ku

birisi

dile gelerek

bi yle

temsil bir hik-

gn bir Toygar (bir ku)

avcya Benden ne istiyorsun?

bir

Ku

diye sorar. Avc, seni kesip etini yiyeceim! der.

da der ki: Benim etim tatl deildir, hem de doyuracak kadar yokum. Sana ey reteceim, onlar
senin iin beni yemekten

Fakat

daha hayrl ve faydaldr.

birincisini elinde iken, ikincisini elinden kurtu-

karki telup aaca konunca, ncsn de uup

peye knca. Avc kabul eder, peki syle birinci nedir? diye sorar. Ku, Elinden kardn bir eye hayflanma! der. Avc kuu brakr. O uup aaca konunca kincisi nedir? diye sorar. Ku, olmayacak
251

Ku

eylere olur deyip hkm verme der.

uarak
uzaktaki tepeye varr ve oradan avcya yle seslenir:
Eky! Eer beni kesmi olsaydn midemden

her

biri

yirmier gram

arlnda iki

inci tanesi

kara-

caktn.

Avc bunlar duyunca

nr.

vab

Kutan, ncsn

dudan srr

ve hayfla-

sylemesini isteyince

ce-

alr:

Sen, biraz nce sylediim ikiyi unuttun, ncsn nasl syleyeyim? Ben sana, Elinden kardbir eye hayflanma! dedim, hayflandn. Olmayacak eye olur deyip hkm verme! dedim, verdin.
Ben etim, kanm ve tylerimle yirmi gram gelmem.
Midemde yirmier gramlk iki inci paras nerden bu-

lunsun!

Ku

bunlar syledikten sonra

uar, gzden kay-

bolur gider.

Bu, insanolunun ifrat derecedeki tamahkrlna

bir misaldir ve bir gerei anlatr ki o da udur:
Tamah, insanolunu deta kr yapar. Hakikatleri anlayamaz ve olmayacak eylere olacakm, gibi

hkm

verir.

Semmk:
- EMEL; kalbde
bni

bir ip,

binden EMEL'i kar ki

badr.

ayakta bir

ayandan ba

Kal-

zlsn.

Eb Muhammed Yezid anlatr:

Bir gn Harun Reid'e gitmitim.

Elinde, ze-

Ve
rinde yaldzl yazlar bulunan bir yaprak vard.
buna bakyordu. Beni grnce glmsedi. Ben, Allah
size mrler versin ey mminlerin Emiri, faydal bir
iki beyti emevilerey mi? dedim. Dedi ki: Evet,

kasasnda buldum, houma

de onlara nc bir bey t ekledim:
den

252

birisinin

gitti.

Ben

Muradna ermeden kapanrsa kapnn biri,

Onu ge, elbet alr sana baka biri.

kabn

doldurman kfidir.
Fiillerin de ktsnden kanman kfidir.
Vekarn kaybetme, gnahlardan sakn,
Ki gelecek azaplardan kurtulmu olasn,
Zira sana

Bir defasnda, Abdullah

bni

Selem,

Kaab Ahbr'a

sorar:

limler ilmi renip kalblerine yerletirdikten

sonra onlarn kalbinden ilmi hangi

ey

giderir?

Kaab cevap verir:

TAMAH, HIRS ve DNYA GLELER.
Birisi, Fudayl bni Iyaz'dan Kaab'm bu szn

aklamasn ister. Fudayl yle der:

Adam bir eye tamah eder. Onu

elde

etmek

elden gider. Nefsi ona-buna haris

olur, heveslendii her eyi elde etmek ister. Bylece bir
ok kimselere ihtiyac der. Onlar da o ihtiyac tedaiin

rik

didinir,

dini

ettiler mi,

artk p kiinin burnuna halkay

gei-

yere yederler, ensesinde boza piirirler. O da onlara temenna etmee mecbur kalr. Dndost olduu bu kiilerle
yalk menfaat
rirler ve istedikleri

karlnda

hastalandklar zaman ziyaretlerine gider. Btn bunlar Allah rzas iin deil,
srf dnyevi menfaat iin yapar. Bu durumda onlara
bir ihtiyac dmeseydi daha iyi olmaz myd?

karlanca

selm

verir,

253

ALLAH'dan BAKASINI DOST

EDNMEK ve MAHER

an

yce olan Allah buyurur:

Br

de zulmedenlere

MEYLETMEYN.

Sonra

si-

ATE

DOKUNUR. Zaten sizin Allah'dan baka yardmclarnz yoktur. Sonra (O'ndan da) yardun gre-

ze

mezsiniz (Hd Sresi, yet: 113).

Baz mfessirler derler ki:
Lisan limleri, yetteki MEYL'in mutlak olduunda ittifak etmilerdir. Yani Zulm, az da olsa
ok da olsa onu yapana yaknlk gstermeyin! m demek-

tir.

Abdurrahman bni Zeyd,

MEYL'in DALKAVUKLUK mnsna geldiini syler. Dalkavuk kii, hakszlklar ve zulmleri, hakszlk yaparm ve zulmedenin yzne sylemez.
yetin zahirinden anlalan mn, putperestlere
ve mslman olup da fsk ve zlim olanlara meyletmekten sakmdrmadr.
yetteki

Nisbr (Niabur), tefsirinde der ki:

limlerimiz, (Zulm karan bir icrta

254

raz

olmak yahut zlimlerin icraatlarn gzel gstermek,

bunu bakalarnn yannda vmek, iine zulm girmi
ZALMLERE
herhangi bir fullerine itirak etmek
MEYLETME cmlesindendir ve yasaktr. Fakat bir
zarar defetme veya cil bir menfaat celbetme hussunda onlara mdhale etmek (MEYLETME cmlesinden deildir!) dediler. Ben (Nisbr) derim ki: (Bu,
Halbuki
maslahat ve genilik bakmndandr.
TAKVA'nm iktizas, her ne sretle olursa olsun on-

idre-i

meyletmemek ve yaknlk gstermemektir. Allah kuluna kfi deil mi ki idre-i maslara yni zlimlere

lahat kabilinden, zlimlerle beraber grnlsn!)

Ben

derim ki:
ZLMLERE MEYNisbr doru sylemi.
LETME'nin her trl yolunu kapamak daha iyidir.
Kendisinde birazck zlimlik bulunan birisine azck meyletmek kiiyi atee gtrrse ya zulmn ve
dmanln girdabna batmlara fazla meyledip onlarla beraber olmaya can atan, nedimliki erini yapan,

(Gazli)

zlimlerin en erirleriyle nsiyet eden, onlarla beraber

ne'elenen, onlarn fn saltanatlarna ve nil olduko nimetler ki geici olduklar iin halar nimetlere

kikatte bir
sivrisinein

buday

tanesinden daha kymetsiz, bir

kanadndan daha hafiftir imrenerek ba-

kan kimsenin

hli nice olur!

Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar

Kii,

ki:

arkadann

merebindedir. Sizin herbiriniz kimlerle ve hangi merepteki insanlarla dostluk

kurduuna dikkat etsin.
Derler ki:

Slih

ve

iyi

arkada, misk

tayan

birisine

255

Sana vermese bile kokusundan istifade edersin. Kt arkada ise krk ekmekte olan birisine
benzer, kan atelerle seni yakmasa bile dumanndan
benzer.

rahatsz olursun.
yce olan Allah buyurur

an

Allah'dan

bakasn

ki:

dostlar edinenlerin

misali

kendine bir yuva yapan rmcek misali gibidir. Halbuki, bilmi olsalar, evlerin en r her halde rm
cek yuvasdr. (Ankebt Sresi, yet: 41).
Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar ki:

Kim, zenginliinden

dolay zengine tazim

eder-

se dininin te ikisi gider.

^mm

&$

****

Fsk bir kimse methedildii zaman Allah

kelenir, ayn sebepten AR
an yce olan Allah buyurur:
insan snflarndan her
Hatrla o gn
f-

titrer.

ki,

birini biz

MAMLARI'yle aracaz. Artk kimin

ki-

tab sandan verilirse ite onlar kitaplarn, en kk

hakszlk grmeksizin okuyacaklar. (sr Sresi, yet:
71).

MAHER

GN'dr.
MAM'dan muradn kim olduu hussunda mfessirlerin fikirleri deiiktir. bni Abbas ve dier bazlanBuradaki GN'den murat

256

MAM'dan

na gre

zl bulunduu
yle

murat, her kiinin amellerinin ya-

zel kitap (defter) dir.

Buna

gre

mn

olur:

Her insan, kendi amellerinin yazl bulunduu

arlr.
yet bunu te'yit eder:
Artk kitab sa eline verilmi olana gelince,
hemen der ki: Aln, okuyun kitabm! (Elhkk Skitap

(defter) le

resi, yet:

19).

verilmi olana gelince o da der ki:

(Elhkka
Ah, keke benim kitabm verilmeseydi!

Kitab

sol eline

Sresi, yet: 25).

bni Zeyd, yetteki MAM'dan murat, inzl olunan ilhi kitaplardr, der. Vaktiyle ncil'e mn edenler, Ey Ehl-i ncil , Kur'an'a mn edenler, Ey ehl-i

Kur'n! diye arlrlar.

Mchid ve Katde'ye gre MAM'dan murat her
mmetin peygamberidir. Hangi insanlar hangi peygambere tb oldu ise onunla arlrlar. brahim'e
tb olanlar getirin. Ms'ya tb olanlar getirin*
s'ya tbi olanlar getirin, Muhammed'e tb olanlar getirin . gibi.
Ali bni Eb Tlip, MAM'dan murat, herkesin
asrn nderidir, der. Her devrin insan, kendi
!

yaad
yaad

. .

devirde kimin emrine ve

yasana uydu

onunla arlr.
bni mer'in rivyet ettii sahih
le

bir hadiste

ise

y-

buyrulur:

Allah btn insanlar toplad

zaman her zlim iin br bayrak alr ve yle denir: Bu, flan olu flan zlimdir!

Kyamet gn

Allah ondan

lhi Nizam

17

rz

olsun,

Eb Hreyre anlatr:

257

MAMLARFyle aracaz! mealindeki yetin tefsiri hakknda buyurdular ki: insanlaru her biri arlr, kitab (defteri) sa yanndan verilir. Eoyu
altm arn uzatlr. Yz bembeyaz olur. Bana inciden, parlayan bir ta giydirilir. Sonra arkadalarnn
yanna gider. Onu uzaktan grrler, derler ki: Allaherbirini

hm, bunu

bize getir ve bizim iin

bunda

bir bereket

kl! O, onlara gelir, der ki: Herbirinize byle bir

mjde! mansza gelince, onun da yz kararr. nsan

altm arn

boyu uzar. Bir ta giydirilir.

Arkadalar onu grnce, Bunun errinden Allaha snrz, Allahm sen bunu bize getirme! derler. Fakat
o, gelir, arkadalar, Allahm, onu zelil et! derler. O
da der ki: Allah sizi bu halden uzak etsin. Bu kibet
sizin herbiriniz iin vardr!
suretinde

an yce olan Allah buyurur

Yer (Dnya) kendisine it
t

ile zelzeleye

uratld

zaman;

larn (darya frlatp) kard,

oluyor? dedii (zaman)
rini anlatacaktr. nk

ki:

iddetli bir sarsnyer,

arlk-

btn

insan

Buna ne

o gn (yer) btn haberleRabb kendisine (o vech ile)

vahyetmitir. O gn insanlar, amelleri (nin

kendilerine gsterilmek iin,

karl)

dank dank dnecekarlnca bir hayr yapyor idiy-

tte kim zerre

se onun (sevabn) grecek. Kim de zerre arlnca
er yapyor idiyse onun (cezasn) grecek. (Ezzilzal

lerdir,

Sresi.)

Allah ondan

raz

olsun,

Eb Hreyre anlatr:

Bir defasnda, Allah'n Resl, O gn

(yer)

btn haberlerini anlat acakdr! mealindeki yeti oku-

du ve

Biliyor

musunuz, yerin Haberi nedir?

Allah ve Resl en

258

dorusunu

bilir! dedik.

dedi. Biz

Dedi

ki:

YER'in HABERLER, her kulun ve her mmetin yeryznde yaptklarna YER'in hidlik etmesidir.
Yine Allah'n Resul buyurdular:

Yer'den

korunun. O,
YER'in zerinde hayr veya
laka onu haber verir.

ananzdr. Her kim

er bir ey ilerse o, mutsizin

259

DNYANIN SONUNUN GELMES ve

NSANLARIN KABRDEN KLKMS
Peygamberimiz aleyhisseim buyurdular

Nasl zevk-u saf yapaym. Sr sahibi

Sr-u

lan

ki:

(srafil)

azna alm, alnn emi,

kulak kesilmi (kugelecek emre vermi,) ne zaman emir verilirse

hemen frnek

iin bekliyor.

srafil, bir kaval gibi Sr'u

aznn

azna alm.

Sr'un

genilii Gkler'in ve Yer'in genilii gibidir.

tarafna dikmi ve beklemekte
srafil gzlerini
dir.

AR

Ne zaman emir

gelirse

BRNC FLEME

yapar.

'yi

ne kadar canl
varsa, korkudan hepsi lr. Yalnz, Allah'n lmesini
murat etmedii canllar kalr. Bunlar Cebrail, Mikil,

Bu

birinci flemede, gklerde ve yerde

lm
meleine srasyle Cebrail, Mikil ve srafil'in ruhlar
kabzetmesini emreder. Daha sonra lm meleinin
kendisine emir gelir, o da lr. Bundan, yani
FLEME'ye kadar btn
FLEME'der sonra
mahlkat krk sene bylece kalr. Sonra Allah srafil'i
FLEME'yi yapmasn emreder.
dirilterek
yet bize bu her iki flemeyi de isbat eder:
artk
(Birinci) Sra frlm (frlecek)
Allah'n dilediklerinden baka, Gklerde kim var, yer
do kim varsa hepsi dp lmtr (lecektir). Sonra
srafil ve

lm melei

(Azrail) dir. Sonra, Allah

KNC

BRNC

KNC

260

ona

bir

daha frlmtr (frlecektir)

grrsn ki

(Zmer

lar!

ayakta

(ller dirilip)

baknp

anda

duruyor-

Sresi, yet: 68).

Canllar ayaklar zere durup dirilie bakarlar.

Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular ki:
Ben peygamber olarak gnderildiim zaman Sr
koydu. Bir
sahibi (srfii) geldi. Sr'a
geri!.. Bekliyor, ne zaman FLEileri att, bir

ayam

azn

ayam

ME

emredilecek

den

saknn

ki,

f lein!..

Dn imdi mahlukatm

Ey mmetim, FLEME'o gnk hlini.

FLEME

sonunda korkudan n olarak lecekler, tekrar dirilirken bu korku yznden meskenete ve zelillie decekler. Haklarnda verilecek MES'UD veya AK hkmn bekleyecekler. Sen de onlann arasnda bulunacak,

akn

bir durumda kaonlar gibi perian, onlar gibi

lacak, belki de dnyda zevk-u safasna bakm, yemi-imi zenginlerin birinden olacaksn. O gn yer-

yznn

(zlim)

hkmdarlar, insanlarn en

zelili,

tohum tanesi gibi

ayaklar altnda srnecekler. Bu anda vah hayvanlar dalardan - llerden skn edecekler, balar eik,
insanlara kararak, gnah ilemi olmadklar halde
hor-hakr olarak maher yerine gelecekler; n lmn
ve FLEME'nin verdii korku onlar artacak ve
en

ala

ve en hakiri olacaklar,

yet bu
halktan rkmeyecekler, kamayacaklar.
geree iret etmektedir!
Vahi hayvanlar bir araya topland zaman

(Tekvir Sresi, yet: 5).

Sonra, eytanlar ve inat ve kibir yznden imn
yetini
etmeyenler grnecek. Korkudan, Allah'n

etmek zere iz'na gelecekler:

Binaenaleyh Rabbma yemin olsun ki biz onlada, eytanlar da elbette ve elbette maherde topla-

teyid

261

vacaz. Sonra onlar behemehal cehennemin

etrafn-

Sresi, yet: 08)

inOrada, durumunu ve kalbinin hlini dn ey
sonra yaln
san! Sonra bak, nahlkat diriltildikten

da

uiz st

hazr tutacaz. (Meryem

ve snnetsiz olarak maher yerine

ve dmsevkediliyorlar, O maher yeri ki bembeyaz
sakdzdr, hi bir prz yoktur. Ne, insann arkasna

ayak,

rl plak

kaybolmasna
lanabilecei bir tmsek, ne de gzden
sevyarayacak bir ukur!.. nsanlar blk blk oraya
yerkedirler. eitli snflardaki yaratklar muhtelif
tebih ederte.
lerden toplayp oraya sevkedecek Allah'
eder. O gn
Birinci FLEME'yi ikinci FLEME takip
sagzler korkacaklar. Peygamberimiz

bu

kalbler,

bu

lallh aleyhi ve sellem buyururlar ki:

Kymet

gn insanlar bembeyaz, dmdz ve

przsz bir yerde harolunacaklar.

Bu yer, bugnk yeryz gibi olmayacaktr.

yce olan Allah buyurur

gn

ki yer

baka

a-

ki:

bir yer'e gkler de

(baka

(nsanlar kabirlerinden
huzurunda topkalkp) bir olan, kahhr olan Allah'n
lanacaklardr. (brahim Sresi, yet: 48).
Allah ondan rz olsun, bni Abbs der ki:
Yeryznde ilveler ve eksiltmeler yaplr. Dagklere)

tebdil olunacaktr.

haline
talar ve dereler yok edilir. Bir sahtiyan
zerinde kan dgetirilir. Gm gibi bembeyazdr,
Ay
klmemi, gnah ilenmemitir. Gklerin gne'

lar,

ve yldzlar yokolur.
Bak ey tembel kii, o gnn korkusuna ve iddetopland zaman
tine bak! Mahlkat bu dz yerde
mahvolacak,
gkteki yldzlar salacak, gne ve ay

kaynaklar (gne, ay) yok olduu iin

nsanlar yukarda
yer kapkaranlk bir hle gelecek.
anlatld gibi toplanm bir halde iken gk cisimleri

aydnlatc

262

onlarn tepelerinde dnecek, o kadar byklklerine ve

ramen

para para olacaklar. Melekler ise

kyda-kede duracaklar. Bu byklkte ve bu sertlikteki gk cisimlerinin paralanmasndan meydana gelen
sesler ne korkun olacak. Sonra gk cisimleri tamamen
sertliklerine

erimi ve sarlk

kecekler,

kartrlm gm

paras

kzl sahtiyan haline gelecekler. Dapamuk gibi olacak. nsanlar yaygn (ve sal-

gibi akacaklar,

atlm

lar

gn) pervaneler
yaya bir

halde!..

Yalnayak, plak ve
Peygamberimiz aleyhisselm buyu-

gibi

olacaklar.

rurlar ki:

nsanlar, yalnayak,

plak ve snnetsiz olarak

harohnurlar. Ter iinde kalrlar, yle ki kulak memelerine kadar ter suyuna gmlrler.
Hadisi rivayet eden peygamberimizin hanm Sev
de der ki:
Ben, Reslullaha Avret yerleri ne olacak, kimicevamiz kimimize bakacak myz? diye sordum.

verdiler:

Hzn insanlar megul edecek, yle

galeden kimse kimseye bakamayacak.

derdine decek.

ki

bu

me-

Herkes kendi

bann

o gn ne dehetli bir gn ki, avret yerlebakri alacak, fakat kimse kimseye bakamayacak,
mak iin en ufak bir meyil bile olmayacak. Nasl olzere srnesun ki o gn kimisi ylan gibi

Demek

kam

rek,

kimisi

yzn

yerlere

Bakalarna gz atmaa

srterek

yryebilecek.

olmayacak.
Allah ondan raz olsun, Eb Hreyre'nin rivayet
ettiine gre, Reslullah sallaliah aleyhi ve sellem
yle buyurdular:
Kyamet jrn insanlar snf olarak haredilir
ler.

asla gc

Bunlar:
263

2
3

Binitler,

Yayalar,
Yzst

Bu

yryenlerdir.

srada, dinleyenlerden biri sordu:

Ey Allann Resul, yzst nasl yrrler?

Resul aleyhisselm buyurdular:

Onlar ayak zere yrten yzst yrtme-

e de kadirdir.
nsanolunun tabiatnda

nsiyet peyda etmedii,

almad
mesel,

yldrm

eyleri inkr etme hssas vardr. yle ki

ylann ayaksz, karn zerinde srnerek
gibi gittiini grm olmasa ayaksz olarak

yrmeyi tasavvur edemez, inkr eder. Ayak zerinde yrndn grmemi olan bir insanca, bu da
bir eydir. Sakn, kyamet gnnn anihtimal
latlan acayip hdiseleri dnyada vukubulanlara uyiin inkra kalkma. nk dnyada bile vu-

mad

kubulan bir ok hdiseleri mhede etmemi olsan ve

sana bvle bir hdisenin olaca anlatlsa iddetle inkr
edersin.* imdi kalbinde, kymet gnndeki hlini
ekillendir. Sen rlplak, zelil, hor-hakr ve aknlk iinde ayakta duruyor ve hakknda verilecek hkm bekliyorsun. Ya sonunun mutluluk veya bedhahtolduuna karar verilecek. O andaki bu hl fevka-

Bunu bylece deerlendir.

Sonra mahlkatn o andaki izdihamn dn.

lade bir hldir.

kat gk ve yedi kat yer ehli, melekler, cinler,

telalar, eytanlar, vahi hayvanlar, kular... orada

Yerli

Gne, scakl artm olarak zerlerimahlkatn tepesine iki yay kadar yak-

toplanacaklar.

ne vuracak,
laacak. Maher yerinde, kinatn mutlak sahibi Allah'n Ar'nn glgesinden baka hi bir glge kalmayacak. Onunla da ancak Allah'a yakn olanlar, Allah'264

ahlklananlar glgelenebilecek. Gnein

Kii scaklktan
harreti, eritecek derecede olacak.
iddetle sklacak. Sonra mahlkat itiip-kakacak. z-

ahlk

ile

dihamdan
cekler.

Bu

edilirken
lenecek.

ineyede Allah'n huzuruna sevk

birbirlerini

birbirlerini itecekler,

izdihama

bir

utanma hissinden meydana gelen

sknt

olduu syanmasndan h-

Gnein

harreti, nefeslerin sebep

caklk ve kalblerin utanma ateiyle

sl olan skmt birleecek. Her kln dibinden
kracak. yle

ek-

maher

ki,

yerinin o temiz

ter

topra

fze-

terlerden su birikintileri hasl

olacak, herkesin Allah yanndaki derecesine gre ykselecek. Bu su birikintileri bazlarnn dizine kadar,
rine akacak.

bazlar nm

Bu akan

beline,

bazlarnn kulak memelerine kadar

kar. Bazlar da iinde kaybolacak derecede ter su-

yuna

batarlar.

Allah ondan raz olsun, bni mer'in rivyet ettii bir hadisde Allah'n Resl yle buyururlar:

lemlerin

Rabb

(olan

Allann hkm)

iin

insanlarn (kabirlerinden) kalkacaklar gnde. Bazlar kulaklarnn yarsna kadar ter'e gmlr.
Allah ondan raz olsun,
ettii bir hadis de yledir:

Kyamet

yetmi kula
tr,

Eb Hreyre'nin

gn insanlar

yle ki terleri

terler,

yerin altna gider, ter

rivyet

azlarn

kapa-

kulaklarna eriir.

Allah ondan rz olsun, mir

lettii bir hadis ise yledir:

Kymet

gn gne

olu

Ukbe'nin nak-

yere yaklar,

insanlar

Bazlarnn teri topuklarna kadar ykselir, bazlarnn ki baldrnn yarsna, bazlarnn ki dizine,
bazlarnn ki, kalasna, bazlarnn ki koltuk altna,
bazlarnn ki azna (Allah Resul bu srada eliyle
terler.

265-

iret edip

azn

kapyordu) kadar

Bazlaraar. (Allah Resul bu srada eliyle

nn da bandan
bana vuruyordu).
Dn ey tembel

kii, ehl-i

ykselir.

maherin

terleyiini

ztraplar!.. O gn insanlardan bazlar Allah'a nid ederek diyecek ki:

ve

ektikleri

Rabbm,

beni

bu skntdan ve bu bekleyiten

atee bile gitsem!..

Btn bu skntlar henz hesap grlmeden ve
azaba uramadan olacaktr. Sen de b canllardan birisin. Terinin nerene kadar ykseleceini bilmiyorsun.
kurtar,

Bil ki, Allah

oru tutmak,

yolunda hacc etmek, cihad yapmak,

namaz klmak,

bir

mslman kardein

ihtiyacn temin etmek iin yorulmak, iyilii emretmek ve ktlkten sakndrmak hussunda zahmet ve
meakkate katlanmak suretiyle akmayan bir teri kyamet gnnn utanc ve korkusu maher meydannda aktr. Orada kederli anlar uzar. Eer insanolu
cehaletten, gururdan kurtulmu olsayd, dnyada Allah yolunda bulunmaktan dolay terlemenin verdii
skntya katlanmann, kyamet gn terlemekten ve
skmt iinde beklemekten daha kolay ve zaman bakmndan daha ksa olduunu grrd. O gn yle bir
gndr ki, sknts byk, mddeti de uzundur.
o

266

'

MAHLKAT ARASIMDA HKM

Allah ondan

raz

Eb Hreyre anlatr:

olsun,

Bir defasnda, Reslullah sallallh aleyhi ve sel

lem bize sordu:

******

'JU

Llii lii

lj jL>

Biliyor

^ ii

musunuz,

fi

i ;o

t LjJ^j i

MFLS

jo U-j

kimdir?

Biz cevap verdik:

Ey

ve

eyas

Allann Resul,
olmayandr.

bizce

MFLS,

paras-pulu

Bunun zerine Allah'n Resul anlatt:

mmetimin MFLS'i o kimsedir ki, kyamet

gn,

kld

namaz, tuttuu oru ve verdii zekt

una svm, unun hakkn yemi,

unun kann dkm, unu dmtr. Bunun sevapile

gelir;

fakat

267

hrndan u,

u alnr, eer hakszlk ettii kiilere olan

borcu denmeden sevaplar tkenirse bu sefer onlarn

gnahlar alnr ve bu kiinin srtna yklenir, sonra da cehenneme atlr:

Ey kardeim, ite byle bir gnde bana gelecek musibeti dn. nk zaten hemen hemen hi

denen fetten ve eytann kartrhilelerden slim deildir. Kazr bir ksm ib-

bir ibdetin riya

detin riysz ve ihlsl

olmu

smlarn kyamet gn

gz dikecekler ve elinden ala-

olsa bile onlara

caklar. Gndzlerini orula, gecelerini de

da ha-

namazla ge-

olsan ihtimal yle kendini bir hesaba ektizaman ilediin btn sevaplar glgeleyebilecek

irir bile

in

derecede

bir

GIYBET

yapm

Mslman kardein hakknda

olduunu

yaptn

bir

bileceksin.

GIYBET

btn sevaplarn yok ederse ya dier gnahlarn, yediin haram ve pheli eyler, kusurlu ibdetlerin ne
olacak? Boynuzsuz koyun iin boynuzlu koyundan hak

gn (kymet gn), yaptn zulmlerden kurtulmay nasl mit edebileceksin?

Allah ondan rz olsun, Eb Zer anlatr:
Bir defasnda Allah'n Resul, ssmekte olan
iki koyunu grnce: Ey Eb Zer, dedi, biliyor musun
neden ssyorlar? Ben, Hayr! dedim. Buyurdular ki: Allah biliyor ve kymet gn aralarnda htalep edildii

km

verecek!

Eb Hreyre, Yerde yryen

hi bir

hayvan ve

kanadiyle uan hi bir ku hari olmamak zere

hepsi sizin gibi mmetlerdir. (En'm Sresi, yet:
38) melindeki yetin tefsiri hakknda der ki:
iki

Kymet gn btn mahlkat, hayvanlar,

kular her ey... diri tilerek maher yerinde toplanr.
Boynuzlu koyundan boynuzsuz koyunun hakk alna268

cak derecede Allah'n adleti tecell eder. Sonra hayvnta Toprak olunuz ! emri verilir. Bu emir, kfirin
Ne' olaydm ben de toprak olaydm! dedii anda vu
kubulur.

Halin ne olacak, ey tembel kii, o gnde ki amel

defterini sevapsz olarak bombo bulacaksn. Halbuki
uzun sren zahmetlere katlanarak sevaba vesile olacak ameller ilemitin. Defterini bombo grnce di
yeceksin

ki:

Nerede benim gzel amellerim?

Sana cevap verilecek:

Hasmlarnn

defterine nakledildiler.

Sonra, amel defterini, dnyada sabrederek ve skntlara katlanarak ilemediin gnahlarla dolu g
rccek ve diyeceksin ki:

Ey Rabbm, bu gnahlar...

Ben onlara

asla

yaklamadm!
Sana cevap

verilecek:

Euniar; gybet ettiin, ekitirdiin, svdn,

ktlk yapma kasdettiin, al-verite, komulukta,

arkadalkta, konumada, mnazarada, ders okuma es

nasmda vesir hallerde kendilerine zulmettiin kiile
rin gnahlardr!
Allah ondan rz olsun, bni Mes'ud'un anlatt
na gre, bir defasnda Allah'n Resl, ashbndan bir
toplulua hitaben unlar syledi:
eytan, nslnan lkelerde puta taplmasn*
dan midini kesmitir, fakat sizin bundan daha
ve hakr edici gnahlar ilemenize raz olur. O gnahlar eitli zulmlerdir. Elinizden geldii kadar zulmden saknn. Zira kii kyamet gn da gibi ibdet
ve sevaplarla gelir ve bunlarn kendisini kurtaracasanr. Az gemez ki birisi gelerek onun hakknda:

aa

269

Ya Rabbi, fln kulun bana. zulmetti!

zerine sevaplaru
ikyetilerin

alnmas

ard arkas

nin hli,
benzer ki;

ey

an

Bunun

bu

emredilir. Gelen

kesilmez. Bir

inin sevaplar alma alna

der.

trl

gelir ki ki-

kalmaz.

Bu

kimselde yolculuk yapan o kimselerin hline

bir yere konarlar, yakacak bir ey yoktur,
bir

yana dalrlar ve bir hayli yaSonra atee vererek ilerini grrler.

kafiledekiler drt bir

kacak

toplarlar.

Biraz sonra, toplanan odunlardan hi bir

ey

kalmaz,

tte gnahlar da byledir.

Muhakkak sen de leceksin (Habibim), onlar da
Sonra (ey insanlar), hi phesiz, hepiniz Rabbmzm huzurunda muhkemeye duruacaksnz. (Zmer Sresi, yet: 30, 31) mealindeki yet
elbet lecekler:

olduu zaman Zbeyr, Reslullah'a sordu:

Ey Allann Resl, dnyada birbirimiz arasnda olup, ahsmza mahsus gnahlar zerimize tek-

nazil

m?

rarlanacak
Resl aleyhisselm buyurdular:

Evet,

her hak shibine

hakkn

deyinceye ka-

dar zerinize gnahlar tekrarlanacak.

Bunun zerine Zbeyr der ki:

hataya msmaha edilmedii, bir tokattk, bir kelimelik haktan vazgeilmedii ve zlimbyle bir gnn sden mazlumun hakknn
kntsn byk bil.
Enes bni Mlik anlatr:
Bir defasnda, Allah'n Resl, bize hitaben unlar syledi:
Allah, kullar plak, tozlu ve yanlarnda hi
Sonra Rableri
bir ey bulunmad halde hareder.
onlara bir sesle nida eder ki. uzaktaki de duyar, yakn
Bir

admlk

alnd

270

daki de! Ben hkim -i mutlak'm, cennetlik bir kimsenin zerinde cehennemlik birisinin hakk olursa ben
onun hakkn ondan almadan cennete giremez. Cehennemlik birisinde enettik birinin hakk varsa ben onun
hakkn ondan almadan cehenneme giremez. Bir to-

kattk

bile

olsa!

Bu srada biz dedik ki:

Hak nasl alnr, halbuki

toz hlinde

biz Allah'a

plak vc

geleceiz?

Allah'n Resul buyurdular:

Hak

al-verii sevaplar ve gnahlarladr.

Ey' Allann kullar! Rabbnzdan korkun! Mallarna el atmak, rz, namus ve ereflerine taarruz etmek,

ktle dr etmek ve halkla muamelede onlara ktlk yapmak sretiyle kullara zulm etmeyin. nk Allah ile kul arasnda olan eylerde
affn yetimesi en hzldr. Halbuki kul ile kul arasnda olan haklarda byle deildir. Bir kimse bakalarnn hakkna tecavz etmi olsa da buna tevbe etse
fakat hakshibi ile helllamak glese, hak alnma
srn iin ok sevaplar ilesin. Ve Allah ile kendi arakalmak zere ihlsla ilenmi bir ok sevaplar
olsun. yle ki, bu sevaplara Allah'dan baka
muttali olmasn. Umulur ki bu sevaplar onu Allah'a yaklatrr ve hakkn yedii kiilerin hakkm
demekte Allah'n ltfuna mazhar olur. Nitekim Enes
kalblerini

bni Mlikin Peygamberimizden rivayet ettii bir hadis yledir:

Bir ara Reslullah oturuyordu, onun glmsediini grdk. yle ki, iki n dii grnmt. mer, Neye glyorsun, ey Allann Resul? dedi. Reslullah

buyurdular ki: mmetimden iki

zurunda hesaplatlar. Birisi, Ey

adam Allah'n huRabbm. dedi kar271

deimden

hakkm

dierine,

al Allah,

Kardeinin

ver! buyurdu. O, dedi ki: Ey Rabbm, sevaplarmdan bir ey kalmad. Bu sefer Allah, hak is

hakkn

teyene, sevaplarndan bir ey kalmam, ne yapacakdedi k: Ey Rabbm gnahlarm

sn? diye sordu.

yklensin! (Bu srada Allah Resulnn gzleri yala

doldu. Sonra buyurdular ki): Bu hdise byk bir

gnde vukubulan eydir. yle

bir

gn

ki insanlar,

ken

gnahlarn bakalarna yklemee muhta

ulurlar. (Allah Resul daha sonra hdisenin buradan
sonraki safhasn anlatmaa devam etti): Allah, hak
dilerinin

Ban

kaldr, cennet bahelerine bak! dedi.

kaldrd ve dedi ki: Ey Rabbm, gmO da
ten, yksek binalar ve incilerle parlatlm altndan
kkler gryorum. Bunlar hangi peygamber, hangi
s d dik yahut hangi ehid iindir? Allah buyurdu: Bedelini bana verenindir!. O, dedi: Onlarn bedeli kimde vardr? Allah buyurdu: Sende vardr? O sordu:

isteyene

ban

Nedir o? Allah buyurdu: Hak istediin bu kardei

ni affetmendir! O dedi: Ey Rabbm, onu affettim!
Allah buyurdu: Kardeinin elinden tut, onu cennete
koy! (Allah Resl bu esnada buyurdular ki):A4.
landan korkun, birbirinizin arasn slah edin, nk
(gryorsunuz) Allah m'minlerin arasn slah ediyor.

Bu

hadis bize gsterir

ki,

Allah'n byle bir

ilti

ftma ancak onun ahlk ile ahlklanmak sretiyle

nail olunabilir. Allah'n bu ahlk, iki m'minn ara
sm dzeltmek vs.dir. Dn imdi ey kardeim, eer
amel defterine, bakalarna zulmetme crmn yaz-

drmad

isen

veya yukarda

anlatlan gibi

Allah'n

mazhar olarak affa uradysan ve bylece

ebed saadeti kasand isen sevincin ne byk ve sontfuna

suz oacak! yle bir saadete dnm olacaksn ki artk ondan sonra hi bedbahtlk grmeyeceksin. yle
272

nimete kavuacaksn ki yokluk ve elden gitme korbu

kusu o nimetin yanma bile yaklaamayacak.
andaki sevin ve ferahtan deta kalbin uacak. Yzn
bir

te

bembeyaz olacak, nurlanacak, parlayacak, tpk Ay'n

ondrdnc gecesindeki parlakl gibi!.. Tasavvur et
o zaman mahlkat arasnda ban dik, gnahsz ve
gzel kokularla salna salna yryn! Memnuniyetinin belirtisi alnnda parlar. Btn mahlkat sana ve senin hline bakar, iyi ahlkma ve gzelliine
gpta ederler. nnde, arkanda ve yanlarnda melekler yrr ve ahitler huzurunda Bu, filan olu flandr. Allah ondan razdr ve o da Allah' rz etmitir. yle bir sadcte nil olmutur ki artk bundan
sonra bedbahtlk grmez! derler.
sence bu anlatlan eref ve
rtbe, dnyada riykrlk, dalkavukluk ve yapmack

imdi

Ey okuyucu,

insanlarn gnlnde
kazandn sevgiden daha byk deil mi? Eer hakkaten yukarda anlatlan eref ve rtbenin bu dnyadaki geici eref ve rtbeden hayrl olduunu ki
kyaslanamayacak kadar farkldrlar
birbirleriyle
kavrayabilirsen srf ihlsl olmak ve amelleri srf Allah
iin yapmak suretiyle o yksek eref ve rtbeyi kazan
ynel. Unutma ki bu eref ve rtbeye mlik
olmak ancak ihlsla, amelleri srf Allah iin yapmakhareketlerle

ksa

bir

zaman

iin

maa
la

mmkn olur.
Eer yukarda

bir

att

kenara

anlatlan byk eref ve rtbeyi

isen yani amel defterinde, senin

ehemmiyet vermediin fakat Allah yannda byk

gnah saylan crmler kt ise Allah korusun
te o zaman vay haline!.. Allah sana yle hitap eder:

Ey
rini

kt kul, lanetim zerine olsun! bdetlekabul etmiyorum!

lhi Nizam

18

273

Sen bu

sesi

duyar duymaz yzn kararr. Sonra

Allah sana fkeli olduu iin melekler fkelenecek ve diyecekler

Bizim ve btn mahlkatn laneti zerine
ki:

ol-

sun!
Zebaniler (Azap melekleri) sana kar
hainleirler, fkelenirler. nk Allah sana fkelenmitir.
Btn iddetleri ve irkin sretleriyle sana

Bu urada

doru

nsyenden yakalayarak mahlkatn gz nnde seni ekerler. Onlar da yzkaraln ve rezil

rs vayln seyrederler. Sen de, Hayf lm!
gelirler,

diye fign edersin. Zebnler derler ki:

- Bugn bir defa lmeyi isteme. Bir
ok defalar

lmeyi

iste!..

Bu srada

.
(

melekler nida ederek derler ki:

-Bu, fln olu flndr. Allah, maskaralklave rezaletlerini ortaya dkt. Kt amelleri yznden ona lanet etti. yle bir bedbahtla dt ki
artk bundan sonra saadet yz grmez, k
Btn bunlar, ok kere, insanlarn sevgisini ka-

rn

zanmak, yahut onlarm yanmda rezil olmamak endiesiyle ilediin bir gnah sebebiyle olur. Halbuki o
ameli ilerken insanlar da grmemitir. Fakat senin
gayen ve dncen, insanlar memnun etmek veya onlarn yannda itibar kazanmak olduu iin bu amelin
byk gnah hline gelmitir. Ne kadar chilsin ki
geici dnyada bir ka kiinin yannda rezil olmaktan ekmiyorsun da yarn o byk gnde rezil-rsv
olmaktan, Allah'n fkesini zerine ekmekten, ackl azaptan ve zebnlerin elinde cehennemi boylamaktan kanmyorsun! te senin hallerin bunlar, fakat

senin tehlikeden haberin yok.

_o
214

MALIN - MLKN ALDATICILII

\

an

j^ce olan Allah buyurur:

Ey

mallarnz, ne evltlarnz Allah'n zikrinden alkoymasn. Kim bunu yaparsa ite onlar hsrana urayanlarn ta kendileridir.

man

edenler, sizi ne

(Mnfikunl Sresi, yet:

Vx*

*iij

9).

'm

Mallamz, evltlarnz herhalde

sizin iin birer

imtihandr. AJlah ise, byk mkfat onun yanndadr. (Teabni Sresi, yet: 15).
Kim, maln-mlkn ve evldn Allah'n yanmdkine tercih ederse o byk bir aldan iindedir.

# ^i

}p\

Kim
ihtiam)

&m

ji

#N

# kj. w &

dnya hayatm ve onun zinet (ve

arzu ederse onlarn yaptklarnn (al(yalr\z)

tklarnn) karjpu burada tamamen

deriz.

Onlar
275

bir eksiklie

bu hususta

de uratlmazlar. (Hud Sresi,

yet: 15).

sebebiyle)

ihtiyatan vreste

grd

iin.

(Alk S-

resi, yet: 6, 7).

Sizi

oklukla bbrleni, o derece oyalad ki.

(Teksr Sresi, yet: 1).

Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar:

mal-eref
Suyun tohumu bitirdii
de kalbde NFAK
Mal, eref ve makam sevgisinin kiinin
gibi,

sevgisi

bitirir.

verdii zarar kadar, koyun nesline zarar veren

dinine

iki

kurt

gnderilmedi.

Mal mlk

toplayanlar helk oldu. Ancak toplaAllah'n kullarnn faydalanaca yerlerde sarfedenler kurtuldu. Onlar da azdr.
Bir defasnda Allah'n Reslne soruldu:
mmetinin en erlileri kimlerdir?

dn

yr

Resl aleyhisselm buyurdular:

Maln-mlkn cemiyetin faydalanaca
yollarnda sarf etmeyen zenginler!
Sizden sonra bir ksm insanlar gelecek,

haye-

meklerin en nefisini yiyecekler, bineklerin en iyisine

binecekler, kadnlarn en gzelini nikhlayacaklar, el

en gzelini giyecekler, kck mideleri olacak fakat doymayacaklar. ok nefsleri olacak, kanaat

biselerin

nedir bilmeyecekler.

Smsk

dnyaya satlacaklar, ak-

amlayp

brakp dnyaya

sabahlayacaklar. Allah'

pacaklar, Allah'a deil

dnyaya

ta-

(nefslerinin hev ar-

zularna) itaat edecekler. Hevy-i nefslerine uyacaklar. Abdullah'n olu Muhammed'den o gnlere erienlere tavsiye budur ki, o kimselerle karlanca selm vermesin, hastalananlarnn ziyaretine gitmesin,
lenlerin cenazesine katlmasn,
byklerine hrmet
etmesin. Kim (onlara selm verir, hastalarn ziyaret
eder, cenazesine katlr ve byklerine hrmet ederse)

slmln yklmas

Dnyay

iin onlara

yardm etmi

olur.

dnyaya braknz. Kim, ihtiya

miktarndan fazla dnyalk toplarsa (Bunu insanlarn
faydalanmas urunda sarfetmezse) o, farknda olmadan kendi felaketini alm demektir.
ehl-i

nsanolu,

malm, malm! der

durur. Senin,
yiyip yokettiinden, yahut giyip eskittiinden veyahut da tasadduk edip ipka ettiinden baka maln var

ki!..

Adanun
sul, der,

Ey Allann Rebana n'oluyor, lm sevmiyorum?

birisi,

peygamberimize,

Resl aleyhisselm sorar:

Maln var

m?
Adam der:
Evet, ev Allah'n Resul!
Resl aleyhisselm buyurur:
Maln g&der. (nsanlarn
yr

messeseleri iin harca!) Zr

faydalanaca ham'minin kalbi ma-

l ile beraberdir, gnderirse ona ulamay

brakrsa onunla kalmay sever.

nsanolunun
kadardr.

sever, geri

dostlar tr. Birincisi, kiinin

Ruhu tenden kncaya kadar

dost olan ma-

277

Kabre kadar dostluu srdren e efraddr.

Mahere kadar dost olan ise iledii gzel amellerdir.
hdr.

Bir defasnda Havariler Hz. sa'ya derler ki:

Senin neyin var ki, su zerinde yryebiliyor-

sun da

biz

yryemiyoruz?

Hz. s onlara sorar:

Sizin

nazarnzda parann-pulun deeri nasl-

dr?
Havrler derler:

Hz. s da der
Benim nazarmda
yidir!

ki:

ayn

para-pul ve balk

(amur)

deerdedir.

Selmn Frisi, Ebudderd'y a unlar yazar:

Ey kardeim, dnyada krn ed edemeyecein derecede mal-mlk biriktirmekten sakn. nk ben Reslullah'dan iittim, diyordu ki
Dnyada Allah'a itat eden, nnde mal olduu halde kyamet gn srat kprsne gelir. Gemek istedii zaman mal ona yle seslenir: Haydi,
ge! Sen dnyada, Allah'n benim zerimdeki hakkn
idedin, krn ed ettin! Sonra, dnyada Allah'a
itat etmeyen birisi, gelir. Avularnn iinde mal vardr. Onunla srat gemek isteyince mal ona yle seslenir: Yazk, sana! Allah'n benim zerimde bulunan

ed etmedin, krn demedin! Bu szlerin

ard aras kesilmez, byle devam eder. yle ki, kii
hayflanr ve lm ister.
Kii ld m, melekler, nceden bir hayr yapp hirete gndermedi! derler. nsanlar da, Geride

hakkn

hi bir

ey brakmad!

derler.

Ebudderd/ kendisine ktlk yapan

beddua eder, der ki:
278

bir

adama

Allahm, kim bana ktlk yapt ise ona shhat ver, mrn uzun et, maln oalt!
Bak, ey kardeim, uzun mr ve vcut shhati ile
beraber, mal-mlk okluunu nasl bir bel sayyor!
nk mahlkatn faydalanmas iin Allah yolunda
sarfedilmeyen fazla mal-mlk azgnla sebep olur.
Allah onun yzn ereflendirsin, bir defasnda
Hz. Ali, eline bir dirhem para alr ve ona hitaben der
ki:

Sen benden kmadka bana faydan dokun-

maz.

peygamberimizin hanmlarndan Zeyneb'e yiyecek bir hediye gndermiti. Hz. Zeyneb, Nedir bu? diye sordu. Hz. mer size gnderdi! dediler.
Hz. Zeyneb, Allah mer'e mafiretler versin! dedi.
Sonra kendisine ait perde arkasna ekildi, onu kesti,
paralad ve aile efrad ve yetimler arasnda taksim
'ederek yle dedi:
Allahm, mer'in hediyesi bu seneden sonra bir
daha bana yetimesin!
Hz. mer.

her insan Allah zelil eder.

( Temsil
olarak) denir ki:
Paray ilk defa eytan bast. Sonra onu alnna
koydu, pt ve yie dedi:

Kim seni severse phesiz benim kulumdur.

Smeyt bni Aclan der
Para, mnafklarn yulardr, onunla atee yeo,

ki:

dilirler.

Yahya bni Muz da yle

Para

akreptir,

eer

der:

hellinden

kazanmaz ve
279

yerinde sarfetmezsen hi

yanama. nk sokarsa

ze-

hiri seni ldrr.

mer bni Abdlaziz hastayd, lm deinde yatyordu. Mslime bni Abdlmelik ziyaretine
Halife

gelmiti. Halifeye dedi ki:

Ey, m'minlerin halifesi! yle bir ey yaptn

ki senden nce hi kimse byle yapmamt. ocuklarn tamtakr braktn. Ne para, ne pul! (Halifenin

on tane ocuu vard.)

Bu

szler

zerine Halife,

ben!

kaldrn

dedi.

kaldrp oturttular. unlar syledi:

ocuklarma para-pul brakmadm sylyorsun. Ben onlarn hakkn onlardan menetmedim. Bakalarna ait hakk da onlara vermedim. Benim ocuikiden biridir. Ya Allah'a itat eder, bu durumda

Kendisini

um

Allah slih kullarnn hamiidir.

Veya Allah'a si olur, bu halde iine decei durum
beni alakalandrmaz.
Muhammed bni Kaab ok zengin idi. Bir gn
kendisine, Maln-mlkn kendinden sonra evladAllah ona kfidir.

cevab verdi:
na brak! dediler.. O,
Hayr, malm Rabbmn yannda kendim

brakacam. Evladma Rabbm

hazinesinde

iin

hazrla-

mtr.
Birisi

Bu
bir

Eb Abd'e der

er

ile

gitme.

sz zerine

ksmn

ki:

Oluna hayr

Eb Abd

sadaka olarak

brak.

gider, servetinin

byk

datr.

Yahya bni Muz yle der:

Kii iin lm annda, malnda yle iki musibet
vardr ki, hi kimse byle bir musibet iitmi deildir.

280

Cevap

verir:

Elinden hepsi alnr, ayn zamanda hepsinden hesaba ekilir. (lnce btn mal-mlk elinden kar, ayn zamanda nereden kazanp nereye sarfettiine dir hepsinden hesaba ekilir.)

28

AMELLER, MZN, AZP

Ey kardeim, amellerin tartlacan ve amel
terlerinin
fil

saa

ve sola

olma. nsanlar

frka

ga-

kyamet gn SUAL'den sonra

olurlar:

siyah bir

bunlar
kitir,

uuacan dnmekten

def-

SEVABI OLMAYANLAR: Cehennemden

BOYUN uzanr. Kuun yem devirdii gibi

toplar, devirir ve

rtr.

Bu arada

atee

atar.

Ate onlar

es-

onlara, bedbaht olduklarna,

^artk bundan sonra saadet grmeyeceklerine dir

n-

'dda bulunulur.

GNAHI OLMAYANLAR:

bunlara nida eder, der

Her
kalksn!

hal-

bir

NDCI

ki:

krda

Allaha

kredenler

ayaa

Onlar kalkarlar ve sevin iinde cennetin yolunu

tutarlar. Sonra bu hitap, gecelerini ihy edenlere yaplr. Daha sonra al- verite hile yapmayanlara ve Allah yolundan ayrlmayanlara anda bulunulur.
Bu
ikinci frka insanlarn da sadet'e kavutuklar, artk
bundan sonra bedbahtlk grmeyecekleri ifde edilir.

BAZAN Y AMELLER, BAZAN DA GNAH

3LEYENLER: Bunlar ounluu tekil ederler. Sev a olarnn m, yoksa gnahlarnn
ok olduunu
bilmezler. Allah, kimin sevabnn veya gnahnn da3

282

ha ok olduunu bilir, fakat kullara da bildirmek iin

amellerini onlarn gzleri nnde karlatrr. T ki
affederse, bunun, kendisinin bir ltfu olduunu; cezalandrrca, bunun da kendisinin adaletinin icb olduunu gstermi olsun. lerinde sevaplar ve gnahlar yazl olduu halde amel defterleri saa sola savru
lur, uuur. MZN (terazi) kurulur. Gzler amel defterlerine dikilir, defterler

sa

kefeye

mi yoksa

sol ke-

mi decek diye!.. Sonra gzler TERAZt'nin diliyoksa se

ne ynelir, gnahlarn bulunduu taraf
feye

-vaplann

bulunduu

taraf

an, yle" korkulu bir

andr

m ar basacak,
ki o

ki,

ie'nin dizine

bir

gn peygamberimiz,

bam

ve

Neye alyorsun, ey Aie? dedi.

Hz. ie u cevab verdi:
hiret ahvlini hatrladm. Orada
hatrlar

Hz.

uyuyakalmt. O anda Hz.

hatrlad ve alad. yle ki, gz-

koymu

ie hiret ahvlini
yalar Allah Resulnn yanaklarna damlad.
gamberimiz uyand ve:

nz

Bu

anda mahlkatn akl

durur.

Anlatlr

diye!..

Pey-

efrad-

ile

msnz?

ResluUah buyurdular ki:

Mevcdiyetim kudret elinde bulunan Allah'a
yeminle sylerim ki, kymet gn kii yerde ancak kendisini dnebilir:
1
Mizanlar kurulup ameller tartld zaman.
Bu anda demolu sevaplar hafif mi, yoksa
basacak diye ona bakar.
2
Amel defteri verildii zaman. Bu srada,
alacaamel defterini sandan m, yoksa solundan

ar

na

bakar.

siRAT'dan geerken.
Allah ondan rzi' olsun, Enes bni Mlik anlatr:
3

283

Nedir onlar?

Kymet
nne

dikilir,

gn kii

getirilir,

mizann

kefeleri

bana

ar

Eer

da bir muhafz melek braklr.

gelirse, melek herkesin iitebilece-

sevaplar
bir sesle nida eder:

Fln olu fln mutludur, artk bundan sonra bedbahtlk grmez!

gelirse gene
Eer sevaplar hafif, gnahlar
ayn melek herkesin iitebilecei yksek bir sesle nida

ar

eder:

Fln olu flan bedbahttr, artk bundan son-

ra mutluluk gremez.
Byle, sevaplarnn

hafif

gelmesi

hlinde

Ze-

kiiye doru ynelirler. Ellerinde demirden TOPUZ'lar, zerlerinde KATRAN elbiseler vardr. Cehennemlik olanlar yakalayp
bnler

(Azap

Cehenneme

melekleri)

gtrrler.

Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, bir

defasnda Resul aleyhisselm, kymet hakknda unlar anlatt:

O gn, yle gndr ki Allah, dem

der
hisselm'a nida
Ey Adem, kalk cehennemlikleri kaldr!
Adem aleyhisselm
Ne kadardr onlar?
an yce olan Allah buyurur:
Her bin kiiden dokuzyz doksan dokuzu!

aley-

bir

eder,

ki:

sorar:

bu sz iitince zldler. yle ki eAllah Resul sahabenin

nelerini bak amaz oldu.
bu hlini grnce yle buyurdular:
Sahbiler,

Amellerinizi yapnz, kederlenmeyiniz. Mu ham

med
Allah'n selm ona olsun varl kudret
in

elinde bulunan Allah'a yeminle sylerim ki sizinle be-

raber

284

iki

mahluk vardr, onlar demoullarmdan

ve

blisoullarmdan lenlerle beraber

lar m, onu oaltrlar.

birisiyle

bulundu-

Sahbiler dediler:

Kimdir

onlar, ey

Allann Resl?

Resul aleyhisselm buyurdular:

YE'CC

ME'CC! Amellerinizi ileyin ve

kederlenmeyiniz, Muhammed'in varl, kudret elinde
bulunan Allah'a yeminle sylerim ki, kymet gn
siz, insanlar iinde devenin vcdunun bir yanndaki
bir ben

(leke)

ve

kadarsnz.

Ey, zevle

doru yaklaan bu dnyann megale-

marur

olan nefsinden gafil kii! Gp-gidece-

leri ile

in

bu dnya dncelerini kafadan at. Dnceni,

ebed kalmak zere vacaran yere harca. Zira sana
jiaber verildi ki,

ate herkesin varaca

yerdir.

nk

'buyuruldu:

Sizden

mstesna olmamak zere illa

oraya (cehenneme) urayacaktr. Bu, Rabbnn uhdesine vacip kld, kaza ettii bir eydir. Sonra TAKV
sahiplerini kurtaracaz. Zlimleri ise orada diz st
bir halde brakacaz. (Meryem Sresi, yet:
hibiriniz

dm
71,72).

atee dme ihtimlin kuvvetlidir, kinci yete gre, kurtuluun phelidir. Kalbinde, bu decein atein korkunluunu tasavvur et.
Umulur ki ondan kurtulmaa hazrlanr, mahlkatm
o andaki hlini dnrsn, ki onlar o anda kymet
gnnn musibetleri yznden dtkleri zahmete
dmlerdir. Bir ara onlar, kymet gnnn kederBirinci yete gre,

leri

ve korkulan iinde dururlar, haklarndaki son ve

hakik haberi beklerler, efatlarn efaatim umarlar. Mcrimleri, ldrc bir karanlk kaplar, alevli

285

ate onlar zerlerinden

bir

glgelendirir,

ate

alevinin

Ate, fkesinden ve kzgnlndan baarr. te bu anda mcrimler felketi anlarlar. Btn mmetler diz st kerler. yiler bile akbetlerinin ktye dnmesinden korkarlar. Bu srada
...
Zebnlerden bir telll kar der ki:
,
Nerede o, dnyada uzun emellerle oyalanp k-

sesini iitirler.

rp

t amellerle mrn rten fln

olu

fln!

Ziebner
demirden topuzlar bulunan
hemen ona ynelirler. Byk tehditlerle yakalayp iddetli azaba sevkederler. $Cehennemin ukuruna baEllerinde

eerler, derler ki:

..^y

Tat o azab. nk

sen, evet iddianca sen ok

(Duhan Sresi, yet: 49).

Sonra Zebaniler onu alarak kenarlar dar, yollar
Orada
karanlk ve tehlikeli bir evde iskn ederler.
devaml kalr. Gene orada ate alevlendirilir. Onun
ulu ok erefp

idin.

orada iecei kaynar sudur. Bu tip insanlarn yeri,

(cehennemde bir tabaka) gr. Zebnler onlar
Orada btn
zelil ederler. Cehennem onlar toplar.
umutlan ligndr.. Halbuki onlara oradan kurtulu,
yoktur.
Ayaklar nsyelerine balanr, gnahlarn
Kydan-keden nida
zulmetinden yzleri kararr.

CAHM

ederler, figan ederler

bekiye derler

ki:

Ey

Mlik, bize azap hak oldu. Ey Mlik, bize

geldi. Ey Mlik, derilerimiz yand. Ey Mazap
lik, bizi buradan kar, biz bir daha gnah ilemeyiz.
Zebn onlara cevaben der ki:

ar

Heyhat,

kurtulu uzaklarda kald.

HORLUK EV'nden k yok. Sinin

yn. Eer oradan kar lsaydnz, size
yi

orada.

yasak

Size

bu

Konumaklman e-

gene ilerdiniz!

te bu
286
I

szleri

duyunca mitlerini

keserler.

Dn-

yada Allaha kar imledikleri gnahlara teessf ederler. Fakat nedametleri onlar kurtaramaz, teessfleri

aclarm

Yz st derler. stlerinden, altlarndan, salarndan, sollarndan ate 'onlar sarar. Atee gmlrler. Yiyecekleri atetir, iehi bir

gideremez.

yatacaklar yer atetir. Onlar ate paralan, katran gmlekler, topuz darzincirler arasnda kalrlar. Cehennedarbeleri ve
tabakalarda ezimin darl iinde debelenirler,
lirler, bzlrler, rtlrler, altnda zdrap ekerler.
Ate onlar bir tencereyi "kaynatt gibi kaynatr. Ah,
vh diye yksek sesle figan ederler, lmek, yok olmak isterler. Her ne zaman lmek istediklerinde balarnn stnden kaynar su dklr. Bu kaynar su ile
karnlarmdaki ve derileri eritilir. Orada onlara demirden topuzlar vardr. Bunlarla alnlar topuzlanr, azcekleri atetir, giyecekleri atetir,

ar

larndan kanl

aa

irin akar.

Yanaklarnn

etleri,

salar,

hatt derileri dklr. Derileri her ne zaman yamp

dkldnde baka deri bitecek. Kemikleri etten syrlacak. Rhar sdece sinirlerine ve damarlarna tutunacak. Ruhlar atein ssnda kaynatlacak. Bununla beraber, lmek isteyecekler, fakat lemeyecekler.

Nasl? Sen onlara yle bir gz atsan. Yzleri, dklen kaynar suyun tesiriyle kapkara, olmu, gzleri
kr, dilleri

konuamaz

hle getirilmi, belleri ve ke-

krlm,

burunlar kesilmi, derileri rm,

nsyeleri ile ayaklan
elleri boyunlarna balanm,
-bir araya getirilmi, yzst atee gidiyorlar. Gzbebeklerine demir oklarla drtlyor, atein alevi azalarn dalyor, cehennem ylanlar ve akrepleri vcutlarna yapyorlar!
mikleri

cehennemin ahvlinden bazlardr.

imdi onlarn korkun hallerinin tafsiltna bak ve
Bunlar

ehl-i

287

cehennem vadilerini dn. Peygamberimiz aleyhisselm anlatr:

Cehennemde yetmibin vd (dere) vardr, her
vadi nin yetmibin kolu bulunur. Her kolda yetmibin
byk ylan ve akrep vardr. Kfir ve mnafklar bu-

dmekten kurtulamaz.

ralara

Allah onun yzn ereflendirsin, Hz. Ali'nin

naklettiine gre, bir defasnda Resul aleyhisselm, ashabndan bir toplulua hitben yle buyurdular:
Hzn kuyusundan veya hzn d e esinden Al

lah'a

snnz.

Sahbler sordular:

Ey Allann Resul, hzn deresi

ve kuyusu ne

dir?

Resl aleyhisselm buyurdular:

Cehennem de

bir deredir.

Cehennem, gnde

snr

Allah
defa onun korkusundan Allah'a
onu mr limler iin hazrlamtr.
Bu, cehennemin genilii ve vadilerin kollardr
Vadiler, dnya vdileri ve dnyev heveslerin adedincedir. Kaplarnn adedi ise kulun gnah iledii yedi
En
aza adedincedir ve kimisi kimisinin stndedir.

yetmi

stteki

(en hafif azap olan yer)

CEHENNEM, onun

altndaki SEKAR, onun altndaki LEZZ, onun altndaki HUTAME, onun altndaki SER ,onun altndaki
ve en alttaki HVYE'dir.
imdi, HVYE'nin derinliine bak. Dnyada he-

CAHM

arzularn bir hududu olmad gibi, HVYE'nin

derinliinin de hududu yoktur. Ayn ekilde dnyada
nasl bir hcet giderildii zaman peinden mutlaka
ondan daha byk bir hcet ortaya karsa cehennem
deki HVYE'nin de biri bitmeden ondan daha derin
bir HVYE ortaya kar.
va

288

Allah ondan raz olsun,

Eb Hreyre anlatr:

Bir ara biz, Allah'n Resl ile beraberdik. Bir

sesi iittik. Reslullah, Biliyor musunuz, bu ses
nedir? diye sordu. Biz, Allah ve Resl daha iyi bi

dedik.

lir!

Bu,

Buyurdular

k:

tatr. Cehenneme atlmt. Yetmi

senedir dmekteydi. Ancak imdi dibine varabildi.
bir

cehennem ukurlarnn farkllna

Sonra,

bak.

bakmndan

en byktr. Nasl insanlarn dnyaya sarlmalar farkl

nk niceleri dnyaya taparcasna ona sarlm,
ise
kimisi de ihtiyac kadaryle iktifa etmitir ayn ekilde atein onlar yemesi de farkldr. nk Allah,
zerre kadar zulmetmez. Cehennem ateinde bulunanlara o ate ayn derecede sknt vermez. Bil'akis her-

nk

hiret, derece ve fazletlilik

kesin isyan derecesine gre ve gnahlar nisbetinde

sknt verir. Yalnz bu azap o derece iddetlidir ki en
hafif azap grene, dnya, btn hazineleriyle beraber verilmi olsa, bu

skntdan kurtulmak

(kurtulu paras) olarak

buyurdular ki:
fidye

verir.

iin

onlar

Allah'n Resl

Kyamet gn en hafif azap grene ateten iki

nlm giydirilir. Bu nalnlarn hararetinden beyni kaynar.

imdi, azab en hafif olana bak. Bir de azab en

iddetli olan onunla karlatr. Her ne zaman cehen-

nem azabnn iddetinden phe

edersen,

parman

atee dedr ve bunu cehennem ateiyle mukayese et.

Sonra, unutma ki mukayesen hataldr. nk dnya
atei, cehennem ateine denk deildir. Fakat dnyada
en iddetli sknty ate verdiine gre bununla ce
hennem azab bilinebilir. Heyhat ki, cehennem ehli bu
dnyadaki atei orada buiabilseler, iinde bulunduklhi Nizam

19

289

lan ateten koarak

itaatle

ona

dalarlar.

te

bunun

baz haberlerde denir ki:

karsnda ehl-i dnyann
Bu dnya atei
yetmi rahmet suyu ile ykanmdurabilmesi iin
iin

tr.

Peygamberimiz, cehennem ateini tavsif ederek

aka buyurdular ki:
Allah atein bin sene yaklmasn emretti, ate
kpkrmz oldu. Sonra bin sene daha yakld, beyaz
hale geldi. Sonra bin sene daha yakld simsiyah oldu. O, simsiyah ve kapkaranlktr.
Yine peygamberimiz aleyhisselm buyurdular:
Cehennem atei, Rabbma ikyette bulunarak fle-

d ki:,

ksmm

yiyor!
Ey Rabbm, bir ksmm bir
Allah ona iki nefes almasna izin verdi. Biri k'ta,
dieri yaz'da. Yazn grdnz iddetli scak onun
hamdindendir.
grdnz iddetli souk onun

Kn

souundandr.
Allah ondan raz olsun Enes

bni Mlik

anlatr:

atee! denir. Daldrlr, sonra kendisine sorulur:

Hi nimet grdn m?

O, der:
Hayr!

Sonra, 'dnyada en ok sknt eken mnl getirilerek, Onu bir defa cennete koyun! denilir. Konur ve kendisine sorulur:
Hi sknt ektin mi?

O, der:
Bayr
Eb Hreyre syler:
Eer bir mescitte
^

290

yzbin veya daha fazla kii

da sonra ehl-i cehennemden bir kii

bunlarn arasnda bir nefes alsa hepsi lrlerdi.
Baz limler, Cehennemin atei onlarn yzlerine vurup yakacak, orada dileri srtp kalacaklar!..

toplanm

olsa

(Mminn
da derler

Sresi, yet:

ki:

Alev

leri

melindeki yet hakkn-

arp arpar ki kemikbrakmaz. Onu topuklar yanma y-

onlara yle bir

zerinde et

verir.

104)

*f4-

...

Sonra vcutlarndan akan ve iine gmleceklekanl irinin kokusuna bak.

ri

Allah ondan raz olsun, Eb Said Hudri'nin rivyet. ettii bir hadisde Resl aleyhisselm yle buyururlar:

Eer

cehennemin vcdundan akan kankova, dnyaya serpilmi olsayd ehl-i

ehl

l irinden bir
dnyay kokuturdu.

te

bu,

onlarn ieceidir. SU diye imdt

iste-

zaman kanl-irinli su ile birisi sulanr. yle

ki bunu zoraki imee alr, fakat bir trl boazndan geiremez, her yandan kendisine lm gelir, halbuki lmez de. nnden de daha ar bir azap gelip
dikleri

Onlar susuzluktan feryat ve imdat ettike

kaynam ve kaln bir svya benzeyen, yzleri kavuran bir su ile imdt olunacaklardr. O, ne fena iecektir. O ate ne kt bir dayanaktr.

atar.

Sonra, yiyeceklerine bak. Yiyecekleri ZEKKUM'yce olan Allah buyurur:

dur. Nitekim
Sonra hakikaten siz, ey sapknlar ve tekzipi-

muhakkak ki ZEKKUM aacndan yiyeceksiniz.

yle ki karnlarnz hep ondan dolduracaksnz. sler

tne de o kaynar sudan

sam

ieceksiniz.

develerin iii gibi ^eksiniz.

yet: 51, 55).

sretle ki su-

(Vka

Sresi,

f-^.
291

phesiz

(ZEKKUM), lgn atein

bitip

lan

gibidir.

te

ba

hakikat onlar bundan yiyecekler, bu

karnlarn bundan

dolduracaklar. Sonra ze-

kartrlm

rine de onlar iin ok scak su ile

vardr. Sonra dnp gidecekleri yer

hennemdir. (Saf f t Sresi, yet:

Kzgn

kaynaktan

dibin-

kacaktr. Ki tomurcuklar eytanlarn

den

sretle

ki o

bir

atee

iirilecektir.

(arap)
phesiz gene ce

64, 68).

girecek, son derece

(Giye

Sresi,

scak

yet:

4,

bir
5).

nk bizim yanmzda ar bukalar var, yakate var, boazda tkanp kalan bir yiyecek var,

(Bunlardan

zemmil

baka

da) elem verici bir azap var. (Mz-

Sresi, yet:

12,

13).

Allah ondan raz olsun, bni Abbas'n rivayet ettii bir hadisde Resl aleyhisselm yle buyurdular:

Eer

ZEKKUM'dan bir damla dnya denizle

yiyeceklerini ifsat
rine dse ehl i dnyann btn
hli
eder.. Ya bir kimse ki yiyecei bu olursa bunun
nice olur?
Allah

ondan rz olsun, Enes bni Mlikin nak

lettiine gre, bir defasnda Allah'n Resul, ashabnhitben yle buyurdular:
Allah sizi neye tevik etti ise ona rabet ediniz; nelerden de korkuttu ise onlardan korkunuz ve

saknnz. nk eer cennetten

unuz dnyada

olsayd onu

sizin

bir para,

bulundu-

iin gzelletirirdi.

Gene, cehennem ateinden bir para, bulunduunuz

dnyada olsayd onu habisletirirdi.
Aliah ondan rz olsun, Ebudderd'nm rivayet ettii bir hadisde de, bir defasnda, peygamber aleyhisselm, bu mevzuda unlar syledi:

cehenneme yle bir alk verilir ki, verdii ac, ekmekte olduklar azabn acsna denktir.
kendilerine DAR (hayvanlarn da
r,
292

Ehl-i

hi

yemedii

zehirli bir diken) getirilir. Ki, o

ne doyu-

ne de al giderir. Yiyecek isterler. Kendilerine,

keder veren bir yemek verilir. Bunun zerine, dnyada
arap imek suretiyle kederlerden kurtulduklarn hatrlayarak arap isterler. Kendilerine demir engellerle
kaynar su uzatlr. Yaklat zaman yzlerini kavurur.
arap karnlarna girince orada ne varsa hepsini keser, sker. Bu arada derler ki:
rur,

Cehennem

arnz!

arrlar

Bekileri

bekilerini

Kabbmza

ve onlara derler ki:

du edin, bizden bir gn olsun m*3>t

hafifletsin!

Bekiler derler:

Size peygamberiniz

ak ak

mucizeler getir-

medi miydi?
Onlar derler:

Evet,
Bekiler derler:
O halde kendiniz
getirdiler.

yalvarn.
Halbuki kfirlerin duas heder olmaktan

baka

bir

deeri hiz deildir.

Onlar derler:

Cehennem

bekibam arnz!

arrlar!..
Derler

Ey

ki:

bekiba,

Rabbn,

hakkmzdaki hkm

versin!

Bekiba cevap

verir:

Siz, bekleyicilersiniz.

(me der ki: Bana malum oldu ki, onlarn Bekibay armalar ile onun onlara cevap vermesi
arasnda bin sene vardr).
Onlara denir

biri

ki:

Rabbmza du

edin,

Rabbnzdan

daha.

hayrl

yoktur.

293

Du

ti.

ederler ve

yle

derler:

Ey Kabmz, bedbahtlmz bize galebe etmiDoru yoldan sapanlar topluluu idik biz! Ey Rab-

buradan kar. Eer gene kfre dnersek

artk hi phesiz ki biz zlimleriz.
Allah onlara yle cevap verir:

bmz,

bizi

Yklp

Bana bir ey sylemeyin,

an her eyden mitlerini kese-

gidin ierisine.

te bu sz iittikleri
cekler. Gene bu anda alayacaklar, inleyecekler, Hasret, vah yazk! diyecekler.
Allah ondan raz olsun, Ebu mme rivyet eder:
Allah Resul, Ona orada irinli sudan iirilecektrtir. yle ki o, bunu zorki imee alacak, bir
geiremeyecek, her yandan, kendisine
lm gelecek, halbuki lmeyecek de. nnden de dabir azap gelip atacak (brhim Sresi, yet:
ha
l

boazndan

ar

16,

17)

melindeki yet hakknda buyurur ki:

mek iin kendi arzusiyle irinli suya yaklar,

fakat ikrh

Ona yaklatnld zaman

derisi aiier. Onu iince bar-

getirir, tiksinir.

yz dalanr, bann
saklar paralanr.
yce olan Allah buyurur:
Hi bunlar, o atete ebed kalan ve barsaklarn
para para eden kaynar bir sudan iirilen kimseler

an

gibi midir?

(Muhammed

Onlar

Sresi, yet:

15).

susuzluktan feryat edip imdat istedikkae, kaynam ve kaln bir svya benzeyen, yzleri
vuran bir su ile imdat olunacaklardr. O, ne fena iecektir! O ate ne kt bir dayanaktr. (Kehf Sresi,
yet: 29).
bunlar,

te

acktklar ve susadklar zaman

larn yiyecekleri ve

iecekleridir.

imdi; cehennem ylanlarna,

rn
294

on-

akreplerine,

zehirlerinin iddetine, byklklerine

bunla-

ve manza-

ralarnn korkunluuna bak. Bu ylanlar ve akrepler,

cehennem ehline musallat edilir, zerlerine kkrtlr.
Onlar sokmakdan ve srmakdan bir an geri kalmazlar.

Allah ondan rz olsun, Eb Hreyre'nin naklettiine gre, bir defasmda Resl aleyhisselm, bu mev-

zuda unlar

syledi:

Kim ki

Allah ona mal verir de bunun zektm

ed etmezse kymet gn o mal, gznn stnde
iki

benek bulunan kuvvetli bir ylan ekline

getirilir.

Bu ylan

mal sahibinin boynuna dolanr, sonra enelerinden yakalayarak yle der:

Ben senin malnm, ben senin biriktirdiin ha-

zinenim.

Allah'n Resul sonra

Allann,

yeti okudu:

fazlndan kendilerine verdiini (sarfetmekte ve hayr yapmakta) cimrilik edenler zinhar

bunun, haklarnda bir hayr olduunu sanmasnlar.
BiTakis bu, kendileri iin bir erdir.

Onlarn

cimrilik

ey kyamet gn boyunlarna

dolanacaktr.
Gklerin ve Yerin miras Allah'ndr. Allah ne yaparsanz hepsinden hakkyle haberdardr. (l i mran Settikleri

resi, yet:

180).

Peygamberimiz aleyhisselm, yine

buyurdular ki:

Cehennemde

yle ylanlar

vardr

ayn mevzda

deve boyiddeti krk sene

ki,

nu byklndedir. Sokar, acsnn

iitilir. Gene cehennemde yle akrepler vardr ki semerli katrlar gibidir. yle bir soku sokarlar ki acs
krk sene srer.
Kyamet gn, bu ylanlar ve akrepler, dnyada

iken cimri ve kt huylu olanlarn, insanlara ez ve

cef edenlerin zerine musallat edilirler. Kim, dn295

ya hayatnda kendisini bu kt huylardan korursa, O,

ahirette bu yuaniardan ve aKrepierden korunur. Onun
mal ona ylan ve akrep eklinde gsterilmez.
Sonra, btn bunlardan baka bir de cehennem
ehlinin vcutlarnn bytlmesini dn. Zira Allah,
ehl-i cehennemin vcutlarn boy ve en bakmndan
bytecek. T ki bylece, ektikleri azap da ziydele-

mi

Atein yakn, akreplerin ve ylanlarn spei peine btn a'zlaryle bir anda hisse-

olsun.

kn
derler.

Allah ondan rz olsun, Eb Hreyre'nin rivyet

ettii bir hadis yledir:
kadardr.
Cehennemde kfirin dii uhud
Derisinin kalnl da adam bojTindadr.
Yine Allah'n Resul buyurdular:

da

Cehennemde kfirin
duda gsnn stne sarkar, st duda kalkk, yz karadr.
uzat Kyamet gn cehennemde kfirin
alt

dili

herkes onu iner, csselerinin byklne ramen ate onlan defalarca yakar, her yakl sonunda
derileri ve etleri yenilenir.

lr,

Hasan Basr, Derileri pitike, azab tadp durmalar iin, onlan baka derilerle yenileyip deitireceiz! (Nisa Sresi, yet: 56) melindeki yet hakknda der

ki:

onlar gnde yetmibin defa yakar. Her

ne zaman yakarsa peinden onlara Avdet ediniz! diye
hitap edilir. Onlar da evvelki durumlarna avdet eder-

Ate

ler.

alaylarn,

szlaylarn ve ah-vah edilerini dn. Bu hal onlarda

ilk cehenneme atldklar zaman balar. Allah'n Re-

imdi,

bir de,

sl buyurur:

296

ehl-i

cehennemin

 Kyamet

gn Cehennem, kendisinin yetmi-

bin yular ve her yularla yetmibin melek

de

olduu

hal-

getirilir.

Allah ondan raz olsun, Enes bni Mlikin rivayet ettii bir hadisde Resl aleyhisselm yle buyururlar:

Kyamet

gn eh! i cehenneme, bir alama verilir.

yle ki gzyalar tkeninceye kadar alarlar.
Bundan sonra da gzya yerine kan alarlar. Kan,
yzlerinde bir yark, bir atlak gibi grlr. yle ki
eer gemiler braklsa yryecek derecede olur. Ken-

alamak szlamak, ah-vah etmek iin izin verildii mddete alayp szlarlar. Bunda onlar iin
bir rahatlama vardr. Fakat biraz sonra bu alama ve

dilerine

szlamalardan da menedilirler.
Allah'n rahmeti onun zerine olsun, Ka'b

Muhammed

olu

anlatr:

be

defa Allah' arr. Allah

onlarn drt arsna cevp verir. Sra beinciye gelince ondan sonra bir daha ebediyyen konuamazlar.

Onlar

cehennem

Ehl-i

derler:

Ey

Rabbmz, bizi iki defa ldrdn. ki defa

da dirilttin. te gnahlarmz bilip itiraf ettik. Fakat yle bir
yet:

kmaa

bir yol var

m?

(Mmin

Sresi,

11).

Allah da onlara cevaben buyurur:

Bunun
edildii

hep

zaman

tasdik

sebebi

udur:

siz kfrettiniz.

ediyordunuz.

Bir olarak Allah'a du

Ona

ortak

tannnca

Artk hkm, o ok

ise

ulu,

o ok byk Allah'ndr. (M'min Sresi, yet: 12).

Onlar

derler:

Ey Rabbmz,

grdk, iittik, imdi bizi dnyaya geri evir de gzel amel ve hareketlerde buluna297

hm. nk artk
Sresi, yet:

inananlardanz. (Secde

kat' surette

12).

n yce olan Allah cevap

Halbuki daha nce dnyada
verir:

kendinize hi
bir zevl yoktur! diye yemin etmediniz miydi? (brasiz

him

Sresi, yet: 44).

Onlar derler:

Rabbnuz,

bizi

kar. Yapmakta devam ettiiamel ve hareketlerde bulunaca-

mizden bambaka iyi

z. (FUr Sresi, yet:

37).

yce olan Allah cevap verir:

Size, iyi dnecek kimsenin dnebilecei,
#t kabul edebilecei kadar bir mr vermedik n?
Size azap ile korkutan da gelmiti. imdi tadn o aza

h! Artk

zlimler iin hi bir

yardmc yok (Mminn

Sresi, yet: 106, 107).

Onlar

derler:

Ey
miti.

Rabbnuz,

bedbahtlmz

bize galebe

et-

yoldan sapanlar gruhu idik biz. Ey Rabburadan kar. Eer gene kfre dnersek

Doru

bmz,

bizi

artk phesiz

(M'minn

ki biz zlimleriz

Sresi, yet:

106, 107).

Allah cevap verir:

Yklp

(M'minn

te

gidin ierisine.

Sresi, yet:

Bana

bir

ey

sylemeyin.

108).

bu cevaptan sonra artk ebediyyen konua-

azbn iddetteki en ardr.

Mlik bni Enes anlatr:
Zeyd bni Elem, imdi bizler szlansak da

mazlar. Bu,

kat-

lansak da birdir. Bizim iin snacak hi bir yer yoktur (brahim Sresi, yet: 21) melindeki yet hak-

knda

dedi ki:

Yz sene
298

sabrederler, beklerler; sonra yz se-

ne alayp-szlanrlar. Sonra gene yz sene sabrederr

ler ve sonunda derler ki:
imdi bizler szlansak da katlansak da birdir.
Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular ki:

Kyamet gn

LM

Sanki
semirmi bir ko gibidir. Cennet ile cehennem arasnda kesilir ve denir ki: Ey cennet ehli, ebed ve lmszsnz! Ev cehennem ehli, ebedi ve lmszsnz!
olunca

getirilir.

Allah rahmet eylesin, Hasan Basr yle der:

i- Cehennemde bin sene kalp azap ektikten sonra birisi kacak; keke' ben o kii olsaydm. \
Bir defasnda, Hasan Basr'yi bir kede oturmu

alarken

grdler, sordular:

Niin alyorsun?
Cevap verdi:
Cehenneme atlp

da kendi hlime braklmak-

tan korkuyorum.

te

buraya kadar yazdklarmz ksaca cehennem

azabnn eitleridir. Bu azabm verdii kederlerin, hznlerin mihnet ve meakkatlerin, hasretlerin hududu
yoktur. Onlar iin en byk ey, duar olduklar iddetli azapla beraber cennet nimetlerinden mahrum olma hasreti, Allah'n cemlini grmeme ve O'nun rzsna nail olmamadr. Bununla beraber btn bu nimetleri dnyada deersiz eyler karlnda sattklarn bilecekler. nk onlar cennet nimetlerinden, Allah'n 'cemlini grmekten ve dier nimetlerden dnyann bir ka gnlk ksa hayatnda ehev arzula-

rna uyma
nrde ksa
lar.
di.

karlnda mahrum
bir

mddet

oldular.

iin zevklendiler,

Vka grzkkmland-

Fakat bu zevkler kusursuz, tam zevklenme deilBil'akis

kederlerle ve

met gn de orada

Vah, yazk!

hznlerle

karkt. Ky-

diyecekler ki:

Rabbmza

nasl isyan ettik de ken299

ka gnlk ksa hayatmzda

niin sabrl olmadk da Allah'n yasak ettii eyleri
eyleri
iledik! Eer sabrederek Allah'n haram
iemeseydik gnler bitecekti ve imdi biz O'nun honutluuyla nimetlere garkolmu olarak lemlerin
dimizi mahvettik!

bir

kld

Rabbmm komusu

olacaktk!

o kimselere ki yitirdiklerini yitirdiler, maruz kaldklarna maruz kaldlar. Dnya nmet ve zevklerinden ellerinde bir ey kalmad.

Yazk

kimseler eer cennet nimetlerini mahede

etmeseler hasret ve pimanlklar bu kadar byk olmaz.. Fakat cennet nimetleri onlara btn ihtiamiyle gsterilir. Nitekim Allah'n Resul buyururlar:

Bu

Kyamet

gn

bir

ksm

cehennem-

insanlar

den kan lar ak cennete doru getirilirler. Tan cennete yaklarken onun gzel kokularn duyarlar, cennet kklerine ve Allah'n cennet ehli iin hazrlad
dier nimetlere bakarlar. Bu srada kendilerine yle
.seslenilir:

Onlar
sibi

uzaklatrn oradan. Onlarn orada na-

yok!

Bu

sz zerine evvelkilerin ve hirkilerin hasreti

gibi bir hasretle oradan uzaklarlar ve derler ki:

Ey Rabbmz,

n'olurdu, bizi, bunlar ve dostla-

hazrladn dier nimetleri

henneme koysaydn. O zaman bizim
rn

iin

gstermeden
iin

ce-

daha kolay

olurdu!..

yce olan Allah onlara cevaben buyurur:

Bunun
banza
lanca

dnz

byle

olmasn ben

istedim. Siz kendi

kalnca bana kafa tutuyor, insanlarla karkibirleniyor, riyakrlk ediyordunuz.

inizle

nsanlardan korkuyor, fakat

benden korkmyordunuz. nsanlara tazim ediyor, fa300

bir

olmuyordu.

kat bana tzim etmiyordunuz. nsanlardan korkunuzdan bir eyi terkediyor, fakat benim rzam iin teketmiyordunuz. Bugn, sevaptan mahrum etmekle be
raber size

ackl azab tattracam.

Ahmed

bni

Harb der

ki:

Biz insanlardan birisi, glgeyi gnee

eder de, cenneti cehenneme tercih etmez.

sa da yle

Hz.

Nice shhatli
ce gzel

konuan

tercih

der:

vcut, nice gzel yz ve gene nidil vardr ki, yarm cehennem taba-

kalar arasnda azap grr.

Dvud
yle

Aleyhisselm,

bir

mnctnda,

Allah'a

seslenir:

Ey Rabbm, benim, senin gneinin

scana

tahammlm yok, ya cehennemin hararetine nasl tahamml edeceim? Benim, senin rahmet sadna sab-

rm

azap sadna nasl sabredeceim?

Bak bu korkulu hllere ey miskin!
Bil ki, Allah, btn korkularyle beraber cehennemi yaratt. Oraya girecekleri de yaratt. Oraya girecekler ne artar ne de azalr. Bu yle bir eydir ki
yce olan
hakknda hkm verilmi, bitmitir.
Allah buyurur:
Habbim, sen onlar emr- ilhinin yerini bulyok, ya

an

duu

vakit

ile,

hasret ve nedmet

lar hl gaflet iindedirler.

lar.

(Meryem

sresi, yet:

gn

ile

korkut. On-

Onlar hl mn etmiyor
39).

gnne
Kanaatimce, bu yetle iaret, kymet
hatt ezeldeki hkmedir. Fakat nceden hkm veri
J.en

ey kyamet gn izhar
alacak' ey odur ki sen

bir

edilmektedir.

glyorsun, oymuyorsun ve dnyann kymetsiz zevk ve elenceleri ile megul olup vaktini geiriyorsun da, gemite hakknda
nasl hkm verildiini bilmiyor ve dnmyorsun.
301

Eer, N'olurdu, yolumu, akbetimi ve

kmda

ezelde hak-

hkm

dersen senin iin

bilseydim!"
baz ller vardr. Onlar gz nne alr ve durumunu renebilirsin:
verilen

nk
Eer sana hayrl

Ahvline ve amellerine bakarsn.

her-

yolkes kendisi iin yaratlan yapar.

da bulunmak myesser oluyorsa mjde sana! Cehennem ateinden uzaksn. Yok, eer her ne zaman ha-

ie teebbs ettiinde muhakkak karna bir

engel kyor ve o hayr ilemene mn oluyorsa ve gene er ilemei kasdetmediin halde seni buna srk-

yrl

bir

leyen sebepler "zuhur ediyorsa, bil ki senin zerine hkm verilmitir. nk bu durumun akbete delleti,

yamurun

bitkiye;

dumann atee

delleti gibidir.,

ri yce olan Allah buyurur:

yiler

ise

phesiz

hi

NAM

elbette alevli atetedirler

14).

(nftr

sresi, yet:

13.

Kendini bu
hiret

iki yetle

hayatnda

yerini

en dorusunu Allah

tartya tb

renmi

bilir.

302

Cenneti'nde, ktler

tut.

olursun.

Dnya ve
Her eyin

ALLAH'A TAAT

N FAZLET

Aziz kardeim! Bil ki, ALLAH'a TAT her trl

hayr loplar. Allah, kitab Kur'n'n mteaddit yetlerinde TAT'e tevik etmi, bu maksatla peygamber-

gndermitir ki, insanlar nefsin gayr-i ahlk hareketlerinden uzaklasnlar; hibir gzn grmedii,
hibir kulan iitmedii ve hibir kimsenin hatrna
gelmeyen ve sadece TAKV SAHPLER iin hazrlaler

nimetlerle zevklensinler. nk insanlar bo yere ve gyesiz olarak yaratlmamlardr.

Bilkis, Al-

nan

lah'n, Ktlk edenleri yaptklarna karlk olarak

cezalandrmas, gzel hareket edenleri de daha gze-

mkfatlandrmas

yaratlmlardr. Allah,
insanlarn ibdetinden mstanidir. nsanlarn isyn

liyle

iin

etmesi yni itat etmemesi Allah'a zarar vermez, O'nun kemline eksiklik getirmez. Eer kibirlenmek isterlerse Rabbnn nezdinde bulunanlar, onlar hi usan-

mayarak, kendisini gece-gndz tebih edip duruyorlar! Kim iyi amel ve harekette bulunursa kendi lehine, kim de ktlk ederse bu da kendi aleyhinedir.
Rabbn, kullarna zerrece zulmkr deildir! Allah
mstanidir, hibir eye muhta deildir. Siz ise ciz-

muhtasnz!
Ne acayiptir ki, biz insanlardan birimiz mesel bir
kle satn alr. Bu klenin; her trl hizmette hi kusur etmemesini, az ve kymetsiz bir bedelle satn alasiniz,

303

rak kendisine hkim olan efendisine itaat etmesini is

ter. Kle ufak bir hat ilerse efendisi fkelenir, onu
azarlar. Bazan a brakr, kovar veya satar. Hal byle
iken bize n'oluyor ki, hakk shibimiz Allah'a itat
O ki, bizi yaratt, bize doruyu gsterdi.
etmiyoruz.
Yamur damlalar adedince hatlarmz, kusurla
rmz olduu halde nimetlerini kesmiyor; yardmlarm
esirgemiyor. yle ki, onun nimetleri ve yardmlar yetimese mahvoluruz. Halbuki o, bir tek gnah sebebiyle bizi iddetle yakalamaa muktedirdir. Fakat, belki vazgeer, kt huylan terkederiz, diye mhlet veriyor. Tevbe edersek kabul edip gnahlarmz affediyor,

ayplarmz

rtyor.

kimin daha lyk olduunu bi

lir, ona dner ve btn varl ile ona teslim olur. Her
ne zaman bir kusur ilerse tevbe eder, ndim olur. Allah'n rahmetinden mit kesmez, nimetlerine kret-,
mek suretiyle onu kendisine dost edinir ve bu hli
bylece devam ettirir. Byle olunca umulur ki, Allah
onu, sevenler defterine kaydeder. Bu halde iken lm
geliverir, artk o, rabbma kavumaa, Rabb da ona ka
vumaa itiyakldr.
Allah her ikisinden de raz olsun,
derd, Ka'b Ahbr'a der ki:
Bana Tevrat'n has yetlerinden haber ver.

Akll

olan, itate

Kaab anlatr:
Allah buyuruyor

ki:

Salih kullarn, bana ka-

itiyaklan artt. Ben de onlara kavumaa ok

itiyaktaym! Tevrat'taki bu yetin yannda da
le yazldr: Kim beni ararsa bulur, kim benden bakasn ararsa beni bulamaz!
Ebudderd, Kaab'dan bunlar iitince ona der ki:
hid ol! Ben Reslullah'dan iittim, bunu o

vumak

304

Bir ara Allah,

le

unlar

Dvud

Aleyhisselm'a vahiy yoliy-

bildirir:

Ey Dvud, insanlara bildir ki, ben beni sevenin

dostuyum, benimle oturann arkadaym, beni zikret-

mek

sretiyle benimle nsiyet edenle nsiyet ederim.

Benim koyduum ahlk esaslarna sahip olann

biyim. Beni tercih edeni tercih ederim. Bana

sahiitaat

edene itat ederim. Bir kulun hakikaten kalbden beni sevdiini bilirsem onun amellerini kabul ederim.

Onu

yle bir severim ki

yammda onun

sevgisini hi

mahluk geemez. Kim beni hakkyle ararsa bulur.

Kim benden bakasn ararsa bulamaz. Ey insanlar,
dnya
iinde bulunduunuz isyan hlini terkediniz,
hayatna marur olmaynz; benim kermetime, benim sohbetime; benim meclisime geliniz. Benimle nbir

siyet ediniz ki

mekte

ben de

edeyim,

sizi sev-

Ben ahbaplarmm

tnetini

sizinle nsiyet

sr'at gstereyim.

DOSTUM BRAHM'in, SIRDA'm MS'nm ve PK

KULUM MUHAMMED'in tnetinden yarattm. Bana
mtk olanlann
onlar CELL'm

kalbini kendi
ile

nurumdan yarattm

ve

nimetlendirdim.

bazlarnn anlattna gre, Allah, ok

sdk kullarndan birine unlar ilhm eder:
Benim kullarmdan yleleri vardr ki, beni severler, ben de onlar severim. Bana mtkdrlar, ben
Seleften

mtkm.

Beni zikrederler, ben de onlar

zikrederim. Bana nazar ederler, ben de onlara nazar
ederim. Eer onlarn yolunda dim olursan seni severim. Onlarn yolundan ayrlrsan sana fkelenirim.
de onlara

sdk kul sorar:

Ey Rabbm, o kullarnn nineleri

Bunun

zerine o

nelerdir?
n yce olan Allah buyurur:
efkatli obann koyunlarm gndzn scan
lhi Nizam

20

305

dan koruduu gibi onlar da kendilerini gndzlerin

errinden korurlar. Ku, nasl akam vakti yuvasna
kavumaa itiykl ise onlar da gnein batmasna
yle itiykldrlar. Gecenin karanlklar onlar sard-

,
i

ibdet iin seccadeler serildii ve her seven sevdiile

babaa kald zaman

lar, yzlerini

benim

iin

dvna durur-

bana dnerler. Benim kelmmla bana

Onlara olan in'mm sebebiyle mtevz

yakarrlar.
olurlar. Feryat ederler, alarlar, h-u zar ederler, kyamda dururlar, otururlar, rk ederler, secde ederler. Meakkatlere benim iin katlandklar, bana olan
sevgileri yznden h-u zr ettikleri nazanmdan kamaz. Onlara ilk nce verdiklerim eydir:

Kalblerine

nr veririm. Ben
onlardan nasl haberdar isem onlar* da bu nr sayesinde benden haberdar olurlar.
1

nurumdan

bir

Gkler, yer ve bunlarda ne varsa hepsi

vap defterlerinde olsa onlar
gene az bulurum.
3 Onlara tevecch ederim.
2

se-

iin

musun? Ben (Allah) bir kuluma tevecch

ettiim zaman ona neler vermeyi murat ettiimi hi
Biliyor

kimse bilmez.

da

n yce olan Allah, vahiy yoluyla, bir defasnHz. Davud'a buyurdu:

Ey Dvud, cenneti ka defa istedin, fakat ba-

na itiyaktan hi sormadn!
Dvud aleyhisselm sordu:
Ey Rabbm, sana mtak olanlar kimlerdir?

n yce olan Allah buyurdu:

Ben bana mtk olanlar her

uzak tuttum. Kt
306

fiillerden

trl kederden

saknmalar

iin

onlar

kendime bir yol atm, oradan

bana bakarlar. Ben onlarn kalblerini alr, semaya
kaldrrm. Sonra necip melekleri arrm. Toplandklar zaman bana secde ederler. Ben derim ki:
Ben sizi buraya, bana secde etmeniz iin deil,
kullarmn kalblerini gstermek iin arbana
kullarmla iftihr ederim.
dm. Size kar, bana
Gne nasl yeryzndekileri aydnlatyorsa bana mtak kullarmn kalbleri de benim gkteki meleklerimi
aydnlatr.
Ey Dvud, ben bana mtak kullarmn kalblerini kendi honutluumdan yarattm, onlar kendi nuikaz ettim. Kalblerinde

rumla nmetlendirdim. Onlar kendi nefsim iin yaratlanlardan saydm. Bedenlerini yeryznde nazarghm yaptm. Kalblerinde, bana bakabilecekleri bir yol
atm. Bana olan itiyaklar gnden gne artar.
Dvud aleyhisselm burada dedi ki:
Ey Rabbm, seni seven bu kullarn bana gs-

ter.

olan Allah buyurdu:

drt kii var. Kimisi gen, kimisi ihtiyar, kimisi de

orta yal!.. Varnca, onlara benden selm syle de ki:
Rabbnz size selm ediyor, diyor M Benden

benim dostlarm, ahbaplarm

ve ermi kullanmsmz. Sizin sevinciniz benim sevin-

bir isteiniz var

cim.

Siz

koarm!
Dvud Aleyhisselm Lpnan dalarna geldi. Onbir eme banda Allah'n azameti hakknda teSizin muhabbetinize

lar
fekkr

Dvud'u grnce ondan

buldu.
iin ayaa kalktlar. Dvud onlara dedi

ederlerken

uzaklamak
ki:

m?

Ben,

Allah'n elisiyim. Size Allah'n haberini

bildirmek iin geldim!

307

Aleyhisselm'a doru geldiler. Kulaklarn ona verdiler. Gzlerini yere diktiler

ve dinlemee baladlar. Dvud aleyhisselm anlatt:

Bunun

zerine

Ben, Allah'n

yor ve diyor

ki:

Dvud

Rabbnz

selm ediBenden bir hcet dilemeyecek misisize elisiyim.

Bana arda bulunmayacak msnz? Ben sesinizi

ve sznz iitirim. Siz benim ahbaplarm, dostlarm
ve ermi kullarmsmz. Sevincinizle sevinirim, muhabt; ?

betinize

koarm.

anann evladna

Size her an, efkatli ve merhametli

nazar etmesi gibi nazar ederim.

Dvud aleyhisselm bunlar syleyince onlarn

gzlerinden, yanaklarndan yalar akt. En bykleri sze balad, dedi ki:

Seni tenzih ederiz Rabbm, seni tenzih ederiz

Biz senin kullarnz ve senin kullarnn oullaryz.
mrmzn gemi gnlerinde kalbimizi seni zikretI

mekten alkoyan eylerden tr bizi

Sonra sradan hepsi konutular:

affet!

kincisi:

Seni tenzih ederiz Rabbm, seni tenzih ederiz!

Biz kullarnz ve senin kullarnn oullaryz. Kendi
aranla bizim aramza hsn- nazar etmek sretiyle
bize

ikram et!
ncs:

Seni tenzih ederiz

Biz senin

Rahbm,

seni tenzih ederiz!

kullarnz kullarnn oullaryz. Sana du-

ya cesaret edebilir miyiz? Halbuki sen biliyorsun, bizim ilerimizde bir ihtiya yok. Sen, bizim kalbimizde
sana erimenin lzumluluunu devam ettir ve bununla bize olan nimetini tamamla.
Drdncs:
-m- Biz senin rzam aramakta kusurluyuz. Senin
rzan arama hususunda ltfunla bize yardm et.
Beincisi:

308

 Bizi

Azametin hakknda
yarattn.
tefekkr edebilme nimetini bize verdin. Senin azametefekkr eden birisi konumatinle megul,

MEN'den

CELLN

cr'et edebilir

mi? Sen

bizi

nuruna yaklatrmay

talep ettin.

Altncs:

nm

byk olduu, dostlarna yakn bulundu-

un

ve seni sevenlere ltfun ok

miz sana du etmekten yoruldu.

olduu

iin dilleri-

Yedincisi:

hediye

seni zikretmemiz iin

Sen,
ettin.

Yalnz

seninle

kalblerimizi

megul olmalar

iin

bize

ba-

ka megalelerden kurtardn. Sana kusurlu olarak kredebildik,

kusurumuzu

affet.

Sekizincisi:

Sen bizim hacetimizi biliyorsun, bizim hacetimiz sadece senin cemline bakmaktr.
Dokuzuncusu:
Kle efendisinin yannda nasl cr'et edebilir,
sen bize ltfunu istememizi emrettin. Bize bir nr hediye et, onunla zulmetten kurtulalm.
Onuncusu:
Bize tevecchn isteriz.

Onbirincisi:
Bize olan

mamlanmasn

hediyenin ve fazladan ltfunun ta-

isteriz.

Onikincisi:

Yaratklarndan

hi

bir

eye ihtiyacmz

yok.

Bize cemlini seyretme nimetini ver.

Onncs:

Ben,

dnyaya ve ehl-i dnyaya kr

yapman, kalbimi de yalnz seninle megul olur hle gegzlerimi

tirmeni diliyorum.

309

 Bilirim,

dostlarn seversin.
Bize kalbin
yalnz seninle megul olma nimetini ver. Kalblerimiz
senden baka hi bir eyle megul olmasn.
sen,

Bylece hepsinin konumas bittikten sonra Allah

Dvud Aleyhisselm'a vahyetti:

Ey

Dvd,

onlara

steklerinize icabet ettim,

syle:

Szlerinizi iittim.

sevdiiniz ve

arzuladnz

eye kavuacaksnz.

Birbirinizden ayrln. Herkes, kendisine bir izbe, bir mahzen bulsun. Ben sizinle aramdaki perdeyi kaldracam. Herbiriniz benim nuruma

ve

CEMLM'e bakacaksnz!
Dvud Aleyhisselm sordu:
Ey Rabbm, bunlar hangi

amelleri sebebiyle

senin bu iltifatna nail oluyorlar?

Allah buyurdu:

Hsn- zan ve dnyada gayr

terketmeleri, benimle

babaa

ME

sebebiyle.

ahlk

yaay

kalmalar, bana mn-

ct etmeleri ve kalblerine benden

sokmamalar

bakasnn

sevgisini

Benim CEMLM'i SEYRET-

ona ancak benim koyduum

ahlk esaslarna uyanlar, kalbini benim zikrimden baka hi bir ey ile megul etmeyenler ve onu benim
iin baka eylerden boaltanlar, beni her eye tercih
edenler nil olabilir. te bu anda ben, bu vasf lardaki bir kiiye atf- nazar eder, onunla aramdaki perdeyi kaldrrm. yle ki, birisinin, gzyle bir eyi grmesi gibi o da beni grr. Her an ona kerametimi
yle bir ereftir ki,

Onu nuruma yaklatrrm. efkatli anann, ocuunun hastalanmasyle hastaland gibi ben
gsteririm.

de bu kulumun hastalyle hastalanrm.

Susad

za
man susuzluunu giderir, zikrimin tadn ona tattrrm, te ey Dvud, bu saydklarm verince o, dnyaya ve chl-i dnyaya kap kr olur. Benim koydu-

310

um ahlk esaslar 'dnda bir yaay ona sevdirmem.

Benim zikrimden hi usanmaz. Bir an nce bana ka
vumak ister. Ben ise onun lmnden holanmam.
nk o, mahlkatn arasnda benim nazarghmdr.
O, benden bakasn grmez, ben de ondan bakasn
grmem. Ey Dvud, benim bu trl kulumu grsen,
Benim zikrimi
nefsi lm, vcudu narinlemitir.
iittii zaman kalbi titrer. Onunla meleklerime ve gk
ehline kar iftihar ederim. Benden korkusu gittike
artar. Zamanla daha fazla ibdet eder. zzetim ve Cellim iin ey Dvud, onu cennetin Firdevs bahesinde
oturtacak, cemlimi seyretme mutluluunu vereceim.

Yine,

yce olan Allah'n, vahiy yoluyla D-

vud Aleyhisselma bildirdiklerinden:

Ey Dvud, benim muhabbetime ynelen kullarma syle ki: Ben mahlka tmla aranza perde ektiim, sizinle aramdaki perdeyi ise kaldrdm zaman
size hi$ bir ey zarar veremez. yle ki bana kalb gz ile nazar edebilirsiniz. Size dinimi atm zaman,
nail olmadnz dnyalklar zarar vermez. Benim honutluuma yaprsanz mahlukattan zarar gelmez.

Yine

ayn

Ey

haberlerden:

Dvud, beni sevdiini sanyor musun?

Eer

hakikaten beni seviyorsan kalbinden dnya sevgisini

at. nk benim sevgimle dnya sevgisi bir kalbde
toplanamaz. Ey Dvud, benim sevgili kullarmla hlis
dost ol. Ehl i dnya ile sreten ihtilt et. Dininin esasn tatbik e\, takliti olma. Benim dostluuma uygun
bir hl zuhur edince ona yap. pheli bir durum ortaya karsa en doru grdn yap. Ben seni doru karmaa koarm; senin yedicin, senin delilin oluMeakkatler
rum. Sen istemeden ihtiyacn veririm.
karsnda sana yardm ederim. Ben, varlma yemin
311

iledii amelinde yalnz benim rzam murat etmeyen kuluma taviz vermem. Benim yardmmdan mstani olunamaz. Eer sen bu anlatan vasflarda isen senden zilleti ve vaheti kaldrr, kalbine

ettim

ki,

zenginlik veririm. Ben varlma yemin ettim ki, kul

benim iin nefsine mutmain olamaz. Btn eyay
bana izafe et. Amellerini birbirine zt hle getirme, sonra zahmet ve meakkate dersin, seninle yranlk

eden senden faydalanamaz. Beni bilmee bir hudut bulamazsn, onun iin bir nihyet yoktur. Benden ne za-

man

fazla istersen

hemen

veririm.

Vereceim bu

ziya-

hudut izemezsin. srailoullarma bildir

bir nesep
ki, benimle mahrukatmdan birisi arasnda
yoktur. Onlar bana dndr ki, hibir gzn grmedii, hi bir kulan iitmedii ve hi bir kimsenin
hatrna gelmeyen nimetleri onlara mubah klaym.
Bana kalb gznle
Beni iki gznn arasna koy.
bak. Benim, akllarn kendimden perdelediim ve benim sevabmdan kesilince akllar kirlenen kiilere kafa gznle bakma. Ben yemin ettim ki, izzetim ve cellim hakk iin, deneme iin benim yoluma girene seHak klarna
vap kaplarn amam. Mtevz ol.
kar byklenme. Eer beni sevenler, Hak klarnn
benim nazarmdaki derecelerini bilmi olsalard, hakdeler iin bir

ba

zerinde yrmeleri iin bir YER (Arz,

Ey Dvud, benim szme
toprak, zemin) olurlard.
yap. Hevy-i nefsi terket. Kullanma rahmetimden

klarmn,

mit kestirme. Benimle arana perdeler sokma. Onlar

yolu keserler, bana ulaamazsn. Oru tutmak suretiyle ehev hev ve hevesleri terketmee zemin hazrlar
o

312
I

KR
kitab Kur'n'da, (Allah zikir etmek
elbette en byk ibdetdir!) (Ankebt Sresi, yet:
ZKRE yaklatrd
45) buyurmakla beraber,
ve buyurdu ki:
Bil ki, Allah,

KR

yle

beni (itaatle, ibdetle) ZKR edin,

edeyim, anaben de sizi (sevap ile, mafiretle)
edin, nankrlk etmeyin.
ym. Bir de bana
ise siz

ZKR

KR

(Bakara Sresi, yet: 152).

yce olan Allah buyurdu:
Yine,

kr

eder,

mn ederseniz Allah

sizi

neye

KR

edenlerin m
azaba uratsn? Halbuki Allah
kfatn verici, (onlarn ne yaptklarn) hakkyle bilicidir.

(Nis Sresi, yet: 147).

Biz KR
(Al-i

mran

edenleri

Sresi, yet:

mkfatlandracaz.

145).

313

an

yce olan Allah, lanettik iblisten haber

rak buyurdu:
yleyse, dedi,

(blis)

(madem

ki)

ola-

sen beni az-

ben de buna karlk, yemin

YOL'
olsun ki, onlar (saptrmak) iin senin
unda pusu kurup oturacam. (A'rf Sresi, yet: 16)
Buradaki Doru Yoldan muradn KR YO
LU olduu sylenir. Lanettik blis, mahlkata vura-

gnla mahkm

ettin,

DORU

Sonra, yemin olsun, onlarn

nlerinden,
undan, salarndan, sollarndan eleceim (musallat
(kimolacam) Sen de onlarn ounu

KREDC

se) ler olarak

an

KR

(Sebe' Sresi, yet: 13).

Allah, mutlak olarak,

can

Sresi, yet: 17).

yce olan Allah buyurdu:

Kullarmdan (hakkyle)

Yine,

bulamayacaksn. (rf

beyan

Yemin

tinizi)

ile

azdr.

rzklan artra

etti:

olsun,

KR

artrrm. Yemin

hi phesiz

KR

EDEN

ederseniz elbette (nime

olsun, nankrlk ederseniz

benim azabm cidden

etindir.

(brahim

Sresi, yet: 7).

Be

seyi

ise

artl olarak

zikretti:

ZENGNL:
Allah
yaknda
(Tevbe Sresi, yet: 28).
2 ARIYA CABET:
1

dilerse, szi

tirir

da kendisine

fazlndan zenginle-

ardnz

dilerse aar (nler, giderir) ve o

herhangi bir eyi,

zaman

siz

Allah'a

tutmakta olduunuz eyleri unutursunuz. (En'm S

resi, yet:

41).

RIZKI:
Allah kimi
3

(Nr Sresi, yet:

314

dilerse
38).

onu

saysz rzklandnr

 AFFI:
phesiz
4

sn

ki Allah, kendisine

DLED KMSELER

Ondan bakasn
AFFEDER. (Nis Sresi, yet:

affetmez.

N
TEVBEY
Allah kimi
5

e-ortak tannma48).

KABUL ETMEY:

dilerse

ona tevbe nasip

eder.

(Tev-

be Sresi, yet: 15).

KR, ilh ahlktan biridir. Allah buyurur:
Allah az hayra ok mkfat verendir. (Te-

bun

Sresi, yet: 17).

Allah,

KR,

ehl-i

cennetin

Bize (cennet)
bizi cennetten neresini istersek
Dediler:

miras yapan ALLAH'a

(Zmer Sresi, yet: 74).
- Dualarnn sonu da

re

lemlerin

Rabb

ilk

sz yapt:

va'dnde sdk olan,

konmak zere bu ye-

HAMD (KR)

olsun.

HAMD

olsun

(KR)

olan Allah'a demektir.

(Ynus S

yet: 10).

resi,

Peygamberimizin bu mevzdaki hadislerinden ba-

zlar ve dier

haberler:

Allah'n Resl buyurdular:

Yediinin

krn eda

eden, sabrla oru tu-

tan gibidir.
Allah ondan rz olsun, Ata Horsn anlatr:
Allah ondan rz olsun, bir defasnda Hz. Aie'ye Allah Resulnden ahid olduun en
hdiseyi bize haber ver! dedim. Hz. Aie alad ve de-

artc

artc

O'nun hangi hlr

deildi ki! Bir gece geldi. Benimle beraber yataa girdi. Tenim tenine
dedi. Sonra dedi ki: Ey, Ebbekir'in kz, beni brak!
Rabbma ibdet edeyim! Ben dedim ki: Senin yannda olmay seviyorum, fakat senin arzuna uymay
di ki:

315

tercih ederim! Kendisine izin verdim. Kalkt, su ib-

abdest ald. Suyu ok ok dkerek israf

etmedi. Sonra namaza durdu, alad, yle ki gzyalar gsne doru akt. Sonra rtikya gitti, gene alad. Sonra secde etti, gene alad. Sonra
sec-

riine

gitti,

ban

deden kaldrd, gene alad. Bu alamas sabaha kadar devam etti. Sabah namaz vakti Bill geldi. Ezan
okudu. Ben o zaman dedim ki: Ey Allah'n Resl,

alatan sebep nedir? Allah senin gemi ve gelecek gnahlarn affetti! dedi ki: KR eden bir
kul olmayaym m? Bu kr ben niin yapmayaym.
seni

Halbuki Allah buyuruyor:

Hakikat,

ve Yer'in yaratlnda, gece ile gndzn birbiri ardnca geliinde

(ve uzayp
ksalmasnda) temiz akl sahipleri iin elbet ibret verici deliller vardr. Onlar (o salim akl sahipleri yle
insanlardr ki) ayakta iken, otururken, yanlar zerinde yatarken hep Allah' hatrlayp ANARLAR ve
Gklerin, Yer'in yaratl hakknda inceden inceye
dnrler. (Derler ki): Ey Rabbmz, sen bunlar
gklerin

bouna yaratmadn. Sen (bundan) pk

sin.

Artk

resi, yet:

Bu

bizi

atein azabndan koru.

ve mnezzeh-

(l

rnrn S-

190, 191).

alamanm

kesilmemesi gerektiine de
llettir. Nitekim rivayet edilen baka bir haber bu srra iaret eder:
haber,

Anlatldna gre peygamberlerden birisi kk bir ta grr. Bu kk tatan bol miktarda su

akmaktadr. Peygamber buna hayret
konuturur.

Ta

der

Ben,
yakt
316

eder. Allah

ta

ki:

Allah'n Artk saknn o ateten ki onun

insanla o tatr! (Bakara Sresi yet: 24) me-

mdeki

yetini

iiteliberi Allah

rum!
Peygamber, bu

korkusundan alyo-

ta

ateten kurtarmas iin

lah'a yakarr. Allah da onu ateten kurtardn

Albil-

dirir.

Fakat

mddet sonra ayn yerden geen

bir

tan

gamber ayn

gene

aladn

imdi niin alyorsun?

Ta cevap
nceki, KORKU GZYAI

pey-

grr, sorar:

verir:

ve

KR
ve

KR

bu

ise

SEVN

GZYAI'dr.

ta gibidir, hatt bazan tatan da

kasvetlidir. Bu kasveti ancak KORKU, -

nsann
kat

idi,

ve

kalbi

SEVN GZYALARI

giderebilir.

Peygamberimizden rivyet edilir:

Kyamet gn, Allah'a her hl- krda kredenler ayaa kalksn! diye arda bulunulur. Bu
arada bir zmre kalkar. Onlar iin bir sancak alr
ve bununla cennete giderler.
Yine Allah'n Resl buyururlar:
HAMD (KR) Allah'n abasdr.

hiy

am yce olan Allah, Eyyp Aleyhisselm'a va

bildirdi:
Ben, ermi kullarmdan, karlk olarak kre
ile

rz oldum.

Yine
yce olan Allah, sabrllarn hlini beyan eden bir vahyinde buyurdu:

Onlarn

yeri cennette

DRSSELAM

(cennet-

Oraya girdikleri zaman onlara

KR' ilham edeceim. O, en hayrl szdr. kr
te bir bahe) dir.

zaman artrrm. Bana nazarlariyle artrrm.

Mal-mlk ve servetler hakkndaki yetler nzil
olunca Hz. mer peygamberimize sordu:
ettikleri

317

 Hangi eit mal edinelim?

Resul aleyhisselm buyurdular
Sizin herbiriniz Allah' zikreden
ki:

lisan ve

gene

O'na kreden kalb edinsin!

Grlyor ki Peygamberimiz aleyhisselm, mal
bedelinde, Allah'n nimetlerine kreden kalb edinmemizi emretmektedir.
Allah ondan raz olsun, bni Mes'ud yle der:

kr mnn yarsdr.
Bil ki kr:
Kalb
2 Dil
olur.
3 Azalar
1

ile,

ile,

ile

Kalb ile kr, kalb ile hayrl eyler kasdetmek

ve btn mahlkat iin kalbde hayrl dnceler bulundurmaktr.
Dil ile kr, kre dellet eden kelime ve cmlelerle Allah'a hamdettiini izhar etmektir.
Azalar ile kr, Allah'n nimetlerini ibdet, itat
ve hayr yollarnda kullanmak, onlar Allah'a isyan yolunda kullanmaktan saknmaktr. Mesel, iitilen her
trl gnah ve ayp eylere bakmaktan gzleri kapamak gzn krdr. te bu, Az ile Allah'n nimetlerine

kr

cmlesindendir. Dil

ile

ratna rz gsterdiini ifade etmek

Zaten dil buna memurdur. Nitekim

Allah'n takdi-

krdr.
ara, peygam-

Dil'in

bir

berimiz aleyhisselm birisine sordu:

Sabaha nasl
Adam dedi:
Hayrla!

ktn?

Rcsl aleyhisselm

ay

soruyu tekrarlad,

adam

cevab verdi. Sorunun nc tekrarnda adam:

Hayrla i Allah'a hamd ederim, O'na kr ede-

rim, dedi.

318

ayn

Bunun

le

zerine Allah'n Resl:

senden dilediim cevap bu

idi,

buyurdu-

lar.

Dini btn eski mslmanlar birbirlerine sorular

sorarak szl muraza yaparlard. Gayeleri bu vesile
ile Allah'a kretmi olmakt. Riy ve gsteri yapmak deildi. nk soruyu soran da cevap veren de
sabrl olur, karsndakini itaatle dinlerdi. Bir halden
sual eden kimse ya kreder, ya ikyet eder veya s-

kt eder.

kr

itaattir,

ehl-i din'ce irkin

ikyet

ibdettir.

ise

bir eydir. Sultanlarn

masiyettir,

sultan

Al-

lah'n indinde nasl su saylmasn? O ki, her ey onun

Mahlkat
kudret elindedir. Her ey onun kuludur.

eye

kudreti yetmez.
Eer kii bellara ve takdir-i ilhye sabredemez, ikyete yeltenirse, ona lyik olan hi olmazsa bu ikyetini Allah'a yapmaktr. nk bellar izleye anesas

itibariyle cizdir, hi bir

cak Aliah muktedirdir. Kiinin, hlini Allah'a dkmesi

efendiliktir. Allah'dan bakasna ikyette bulunmak
ise zillettir. Kulun kula szlanmas zillettir, irkindir.
yce olan Allah buyurur:

n
Siz

ancak Allah' brakp putlara tapyor, yalan uydurup dzyorsunuz. Hakikat, sizin Allah' brakp taptklarnz ise size bir nzk vermee muktedir olamazlar. O halde btn rzk Allah katnda arayn. Ona ibdet edin. Ona kr edin. Siz ancak ona
dndrlp gtrleceksiniz. (Ankebt Sresi, yet:
17).

lar)

da

(Ey kfirler), Allah'

sizin

iseniz haydi

gibi kullardr.

onlar

brakp taptnz (putEer dvnzda dorucu

arn da size icbet

etsinler. (A'rf

Sresi, yet: 194).

319

KR, KR

cmlesindendir.
Vaktiyle bir grup gen, Halife mer bni Abdlaziz'i ziyarete giderler. Halifeye varnca ilerinden bi-

Lisan

ri

ayaa

ile

kalkarak

konumak

Byk, byk!'

Gen de:
Ey m'minlerin

ister.

Halife:

der.

mesele ya
(sin) meselesi olsayd, mslmanlarn iinde senden
daha yals vard. (Onun halife olmas gerekirdi.)

Bunun

unlar

halifesi, der,

zerine halife, gence

eer

Konu!

der.

syler:

Biz sana, ne
dan. Fazl'n bize

itiyakmzdan geldik, ne de korkuitiykn ulatrd. Adaletin ise biz-

den korkuyu kaldrd. Biz sadece sana teekkr

geldik. Lisanla teekkr edip dneceiz.
o

320

Gen

iin

KBR
Allah, kitab

ve

in

KTL

Kur'n'n

KBRLENEN HERKES

Yeryznde

haksz

KBR

ok yerlerinde
zemmetti, ktledi:

bir

yere

KBRLENEN LER

Onlar her yeti

evireceim.
grseler ona inanmazlar, doru yolu grseler bile onu
bir yol edinmezler, azgnlk yolunu grrlerse yol diye ite onu tutarlar. Bu, yetlerimizi yalan saydkla(idrak) ten

yetlerimi

rndan, onlardan
yet:

gafil

olmalarndandr. (Araf

Sresi,

146).

Onlar,
dan Allah'n

kendilerine
yetleri

gelmi

hakknda

hi bir hccet olmamcdele edenlerdir.

(Bu), gerek Allah nezdinde, gerek mn edenler yannda cn byk fkeyi (muciptir). Allah her
LENEN zorbann kalbini byle mhrler. (M'min

KBR-

Sresi, yet: 35).

(Peygamberler)

kavutular, Hakk'a
lhi Nizam

Zl

hep ftht

kar

istediler.

alabildiine)

(Buna

mat eden her

321

ZORBA

ise

nihayet hsrana

urad. (brahim

Sresi

yet: 15).

Hakikat
hl

0 KBRLENENLER'i
?

Sresi, yet:

Bize

(Na-

sevmez.

23).

kavumay mit

etmeyenler dedi (ler) ki:

Bizim zerimize melekler indirilmeli, yahut Rabbgrmeli deil miydik? yemin olsun ki onlar nefs-

mz

KBR

lerinde

AZAMET) saklamlar, byk br

amlar (Kstahla kalkmlar) dr.

(ve

azgnlkla haddi
(Frkan Sresi,

yet: 21).

nk bana

ibdetten

lar hor ve hakir olarak

min

cehenneme

gireceklerdir.

(M'-

Sresi, yet: 60).

Kur'an'da
tur.

KBRLENP uzaklaan-

KBR'in

ktlendii yetler pek ok-

Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular:

-0

& t*

'f

Kalbinde
KBR

^ S&&

jtfn

I^h

arl

hardal tanesinin bir dirhem

bulunan kimse cennete girmez. Kalbin-

kadar
de hardal tanesinin bir dirhemi kadar MN bulunan
kimse de cehenneme girmez.
Allah ondan raz olsun, Eb Hreyre'nin rivyet
322

ettii dier bir hadisde, yine Allah'n Resl yle buyurdular:

BYKLK benim
Allah buyuruyor ki:

gmleimdir. Kim bunlardan

biri hussunda benimle ekiirse onu cehenneme atarm, hi de aldr etmem.
Allah ondan raz olsun, Abdurrahman olu Eb
Seleme arlatr:
Bir defasnda, Abdullah bni Amr ile Abdul-

abamdr. AZAMET

ise

Saf'da karlatlar. Fakat, bni Amr

selmlamadan geip gitti. bni mer olduu yerde
ayakta durdu, alamaa balad. O'na, Niin alyorsun, ey Abdurrahman in babas? dediler. Dedi ki:
Bu, yani bni Amr, Reslullah'n, Kimin kalbubinde hardal tanesinin bir dirhemi kadar
lah tbni

mer

KBR

lunursa Allah onu yz st cehenneme drr.

dediini iittiini sylemiti.
Yine Allah'n Resl buyurdular:
Nefsinin peine dp giden bir kimse MTEKEBBRLER defterine yazdr ve onlara isabet eden
azap ona da isabet eder.
Allah'n selm onun zerine olsun, bir gn Hz.
Sleyman; kulara, insanlara, cinlere ve hayvanlara

dedi ki:

kn!
Bunun

zerine insanlardan ikiyz bin, cinlerden

de ikiyz bin kii ktlar, ge ykseltilince melekle-

Allah' zikrini iittiler. Sonra Yer'e indirildiler, yki, ayaklar denize dedi. Bu arada bir ses iitildi.

rin,
le

yle

diyordu:

Eer

arkadann

kalbinde zerre miktar kibir

bulunsayd bu ykseldiinden daha ok derdin!
Allah'n Resl buyurdular:
Cehennemden bir BOYUN uzanr, iiten ku-

323

laklar, gren gzleri ve konuan lisan vardr. Konuve der kl: Ben zmreyi yakalamakla mkelle-

ur

fim:

Her KBRL ve NTAILARI,

2 Allah'n yannda baka ilh aranlar,
3 Kt huylular ve ktlk yapanlar.
snf insan cennete girmez. Bunlar:
CMRLER,
2 KBRL ZLMLER,
3 KT HUYLULARDIR.
Cennet Cehennem ekitiler. Cehennem
1

de-

ile

KBRLLER

ZORBA

ZLMLER

ve
tercih ederim! Cennet de dedi

ki:

Ben de ALAK-

DKNLER

ve

CZLER

Ben,

di ki:

GNLLLER,

tercih

ederim! Allah Cennet'e seslendi: Sen benim RAHMETM"sin Kullarmdan, dilediimi seninle rahmetime gark ederim! Cehenneme de dedi ki: Sen benim ZABIM'sn! Dilediimi seninle azap ederim. Herbirinize dolan onundur!
Ne kt kiidir o kii ki, ZORBALIK YAPTI,
AZDI, en byk kudret sahibini (Allah) unuttu. Ne
!

YAPTI,
lah)

KBRLEND, EN BYK

unuttu.

HAT

etti,

Ne kt kiidir o kii

KABR

ve

Ne kt kiidir o kii
ve

SONUNU

ve

AZGINLIK

(Al-

GAFLET

etti.

ki,

URAYACAI
ki,

EN ULU'yu

bellar unuttu.
yapt,

EVVELN

unuttu.

Bir ara, birisi

hakknda Allah'n Resulne yle

dediler:

Ey Allah'n Resul, flan kii ne kadar

KBR-

L!
Bunun zerine Reslullah da buyurdular ki:
Bu KBR'den sonra lm yok mu?
Allah ondan raz olsun, Amr olu Abdullah'n

324

ri-

vyet ettii bir hadisde Allah'n Resl yle buyurdular:

Nuh Aleyhisselm lecei zaman iki olunu

ararak dedi ki: Size iki eyi emrediyor, iki eyi de
yasaklyorum.
1

Allah'a E

BR'den

sizi

ORTAK TANIMAK'tan Ve

K-

menediyorum.

LA

LAHE LLALLAH (KNATTA, KENDSNE BBET EDLECEK YALNIZ ALLAH'dir) SB2

HNELLAH VE BHAMDH (ALLAH! NOKSAN SIFATLARDAN TENZH EDERM, O'NA HAMDEDE-

RM)

cmlelerinin ifade ettikleri hakikatleri tasdiklemenizi emrediyorum. nk gkler, Yer ve bunlar-

da ne varsa hepsi terazinin bir kefesine, LA LHE LLALLAH cmlesi (Bu cmlenin ifade ettii gerek) de
dier kefesine konsa muhakkak ki LA LHE LLALbasar. Eer Gkler ve Yer, dmdz tek bir
LAH
sath olsa da L LHE LLALLAH (Bunun ifade ettii gerek) onun stne konsa muhakkak onu ker-

ar

tir.

SBHNELLAHt

BHAMDH

(Bunun ifade
ettii gerek) ise btn mahlukatn dusdr. Btn
mahlkat bununla rzklanr.
ve

Hz. s yle der:

Ne
retir,

LER

mutlu o kimseye

sonra

ZORBA

ki Allah

ona kitabn

olarak lmez.

Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular

ki:

CEHENNEMLKLER;

KBRL-

ve

MAL MLK
-

ZORBALAR,

BRKTRP de hi etrafna

fay-

CENNETLKLER ise; ALMALINI MLKN CEMYE-

das olmayan PNTLER'dir.

AK GNLLLER

TN

HAYRI

ve

N SARFEDENLER'dir.

325

BBRLENMEK,

nimetleriyle

Allah'n

verdikleriyle

Allah'n kullarna kar KBRLENMEK.

Allah'n ahlk esaslarndan kp HEVY- NEFS'E
UYMAK eytann tuzaklar cmlesindendir. Dnya ve
hirette ltfu ve keremiyle Allah'dan AF, shhat -fi-

VNMEK,

yet dileriz.
-

Allah'n Resl buyurdular:

KBRDEN
kimseye nazar etmez.
Bir ara adamn
Allah,

dolay

elbisesini

srkleyen

salnyordu. Nefsi ona gurur vermiti. Allah onu yere batTiverdi. O, orada kyamete kadar debelenip duracak.
KBRLENEREK elbisesini uzatrsa Allah kyamet gn ona nazar etmez.
Allah ondan raz olsun, Zeyd bni Elem anlatr:
birisi kareli

elbisesiyle

KM

kd

Bir ara

bni mer'e gitmitim. Abdullah

da ona

uramt,

bni V-

zerinde yeni bir elbise

bni mer'in yle dediini iittim:

Ey oul,

tim,

vard,

Ben Reslullah'dan iityznden elbisesini uzatan

elbiseni topla.

KBR

yle diyordu:

kimseye Allah nazar etmez.

Bir gn Allah Resl avucuna tkrd. Tkrzerine parman koyarak dedi ki: Allah buyuru-

n
yor

ki:

Ey demolu, beni acze mi dryorsun? Hal-

buki ben seni ite bunun gibi bir ey (meni) den yarattm. Seni kvama getirdim. Kusursuz yarattm, yle ki,
elbiselerinin iinde yryebiliyorsun.
Yeryz sana
sesleniyor: Mal, mlk topladn, avucunun iine aldn,
.

mahlukatm

harcamadm. Can boaza geldii zaman, Tasadduk ediyorum! dedin. Tasadduk et-

328

istifadesi iin

 mmetim salna salna

(KBRLENEREK)

y-

ve Fars ve Rumlar onlara hizmet etti

mi Allah onlarn kimini kimine musallat eder.
Kim, kendisinde bir byklk grr ve yrrAllah'a kavutuu zaman onu kenken

rmee balad

KBRLENRSE

disine fkelenmi olarak bulur.

Allah rahmet eylesin, Ebubekir Hddeli anlatr:

Bir ara Hasan Basr ile oturuyorduk. bni Ethem.
yanmzdan geiyordu. Cmi'in sultanlara it yerine
gitmek niyetindeydi zerinde deniz koyunu ynnden bir elbise vard. Salma salma yryordu. Hasan
Basr onu grnce:

Oh,

oh!..

Ne

kibirli,

burnu byk! Srati ask*

salma sauna yryor, azametle saa-sola bakmyor!

dedi.

Sonra ilve

Ey

etti:

ahmak! Sen omuzlarnda, Allah'n kr

yaplmayan, hatrlanmayan, O'nun kanunlarna uygun olarak kazanlmayan ve kr ed edilmeyen nimetlerine bakyorsun. Allah'n verdii azann herbiri
O'nun birer nimetidir. Allaha yeminle sylerim ki, bir
kimsenin tabi olarak yrmesi ve zar-zor bocalayarak

yrmesi byle bbrlenerek yrmesinden hayrldr.

bni Ethem bu szleri iitmiti. Geri dnd, geldi.
Hasan Basr'den zr dilemek istedi. Fakat o dedi ki:

Benden zr dileme. Allaha tevbe itmedin mi, Allah ne buyuruyor:

Yeryznde KBR-AZAMET'le yrme. nk
et.

(ne kadar bassan) cidden Arz' yaramazsn, boyca da

asla dalara eremezsin! Kt olan btn bunlar Rabindinde sevilmeyen eylerdir. (sr Sresi, yet:

bnm

37, 38).

Bir gen,
zerinde gzel
r

Hasan

Basri'nin

kumatan bir
onu ararak yle dedi:

yanndan

elbise

geiyordu.

vard. Hasan Bas-

329

 Ey

demolu, genliine marur

oluyor,

tavr

ve hareketlerini seviyorsun. Sanki kabir bedenini

rt-

ve sanki sen amellerinle karlamsn. Yazk sana! Kalbini tedv et. Onu gzel duygularla ssle. Zira Allah'n, kullarndan bekledii, kalblerini slah etmeleridir.

*
mer bni Abdlaziz henz

halife

deilken hac-

ca gitmiti. Tavus ona bakt, yrrken bbrlendiini

grd. Parmayle yann drterek dedi ki:
Bu, karnnda ters (insan tersi) bulunan bir
kimsenin yry deil!
mer, zr diler bir tavrla
cevab verdi:
Ey amca, benim azalarm bu yry zerine

alt, bu yry rendim.

Muhammed bni Vs, olunun kibirlendiini grd. Onu ararak dedi ki:
Sen kim olduunu biliyor musun? Annene gelince, onu yz dirheme satm aldm (Mihr). Babana

gelince Allah'

mslmanlar arasnda onun

altmasn!
bni mer,

birisinin elbisesiyle

grd, dedi ki:

eytann da

gibileri o-

KBRLENDN
(eytan KBR

kardeleri var!
yznden Allah'n rahmetinden kovulmutu)..
bni
mer bu sz iki veya defa tekrarlad.
Mutarrif bni Abdullah, Mhelleb'i grd. Yeni
ve gzel paltosuyla bbrlenir bir hal iindeydi. Mutarrif dedi ki:

Ey Allann kulu, bu yry

yle bir

yry-

tr ki Allah ve Resul ona fkelenir.

Mhelleb:
Beni tanmyor

cevab
330

verdi:

musun? deyince Mutarrif

 Evet,

tanyorum. Evvelin fasit bir MEN, soSen bu ikisinin arasnnun murdar bir necis
da bir necis hamalndan baka bir ey deilsin!
Mhelleb bu szlerden sonra geti, gitti ve ondan

yn!

sonra yrrken

KBRLENMEY

ve

AZAMET

taslama-

terketti.

Bu mevzuda baz

gzel iirler:

aarm

KBRLENR,

o kimseye ki kalibiyle
O ki, domadan nce fsid bir MEN'dir.
Bugn hayatta gzeldir, fakat yarn lnce,

CFE

Olur kabrinde murdar bir

Arkadamz vardr, muhalefet eteme HARS'dir,
Hatas pek oktur, sevaplar ise azdr.

natlkta

bceinden beterdir,
Yrrken de kargadan daha KBRL'dir.
Dedim ki: Benzerim yoktur!)) deyip
pislik

KBRLENENE
Niin

tevazu'

KBRL

gstermezsin

bakarak

ktn
yere!

olmaz Allaha rm,

Biz BALIK'tanz olsun sana selm.
Bu dnya hayat botur, fnidir,

Ev

Deil mi

ki

ki,

lm

var,

herkes msavidir.

331

TEFEKKR

yce olan Allah, Kitab Kur'an'da saylamayacak derecede ok yerde, TEFEKKR'den bahsetmi
ve TEFEKKR emretmitir. Nitekim buyurur:

ori j*\j

sjmsm; y*j*s

?^ A A

2*

Hakikat, gklerin ve yerin yaratlnda, gece

le gndzn birbiri ardnca geliinde (ve uzayp ksalmasnda), temiz akl sahipleri iin elbet ibret verici deliller vardr. (l-i mrn Sresi, yet: 190).

"4 'J 'j\

yice

resi,

birbiri

d si 34*5 IP'

DNP

nanlar, yahut

dz

'4

kretmek

ibret

^ o# $

almak arzusunda bulugn(Allah) dr. (Frkn S-

isteyenler iin gece

ardnca getiren O

ile

yet: 62).

At der

ki::

Gece ile gndzn birbiri ardnca

arelmesfonden murat, aydnln ve karanln peipeine gelmesi ve gnlerde ve gecelerdeki uzamalar-ksalmalardr.
332

yette,

ir ne

gzel syler:

Ey,

akamleyin nee

iinde uyuyan,

Hdiseler sabahlan ald uyan.

Ferahlanma iyi oldu diye gecenin evveli,
Nice geceler vardr, sonralar getirir atei,

Bir konaktr insanlar iin

GECELER,

onda balar MRLER,

Ksa da olsa uzundur GAMLI GECELER,
Uzun da olsa ksadr NEEL GECELER

Onda

an
ri)

biter,

yce olan Allah, mtefekkirleri

verek buyurdu

(dnenle-

ki:

Onlar (o slim akl sahipleri yle insanlardr

ki) ayakta iken, otururken, yanlan stne yatarken,
hep Allah' hatrlayp anarlar ve gklerin, yerin ya
radi hakknda inceden inceye DNRLER. (Fikir yrtrler ve derler ki): Ey Rabbmz, sen bunlar bo yere yaratmadn. Sen (bundan) mnezzehsin.
Artk bizi atein azabmdan koru! (l-i mrn Sresi,
yet:

191).

Allah ondan rz olsun, bni Abbs anlatr:

Bir

ara, bir

ksm

insanlar Allah

hakknda

d-

333

nyorlard. Allah Resl buyurdular ki: Allann yarattklar hakknda dnn, Allah hakknda dnmeyin. nk siz O'nun bykln hakkyle takdir
edemezsiniz.

Allah'n Resl bir gn bir toplulua uramt.

Onlar dnyorlard. Resul aleyhisselm sordu:

Niin
Dediler:

konumuyorsunuz?

Allah'n yarattklar hakknda m dnelim?

Resl aleyhisselm buyurdu:
te byle yapn! Allann yaratklar hakknda
dnn, fakat Allah hakknda dnmeyin. u garp
tarafnda bir beyaz arz vardr. Nuru beyaz'dr, beyaz
da nuru'dur. Gnee krk gnlk mesafededir. Orada,
Allah'n mahlukatndan yle yaratklar vardr ki, gz

ap-yumacak kadar

Allah'a isyanlar yoktur.

Dinleyenler dediler:
eytan nerede? Onlara musallat olmuyor
Resl aleyhisselm buyurdu:

eytan

yaratld

mu?

bilmiyor-

m, yaratlmad m,

bilmiyor.

m, yaratlmad

lar.

Dediler:

nsanolundan

haberleri var

m?

Resl aleyhisselm buyurdu:

dem

yaratld

lar.

Allah ondan raz olsun, At anlatr:

Allah ondan raz olsun, bir gn Ubeyd ile birFakat
likde Hz. ie'ye gitmitik. Bizimle konutu.
onunla bizim aramzda bir perde vard. ie dedi ki:

Ey Ubeyd, ziyaretimize gelmekten seni ne men ediAralkl ziyret et

yor? Ubeyd, Allah Reslnn,
sevgice ziyade olsun! sz mani oluyor, diye cevap
verdi. Ubeyd sonra dedi ki: Ey ie, Allah Resuln334

den grdn en hayret

ie alad

Hz.

verici hdiseyi bize

haber ver!

ve dedi ki:

her hareketi fevkalade ve hayret vericiydi. Bana mahsus gecede bir defasnda bana geldi.
Tenini tenime dedirdi. Sonra, Bana izin ver, Rabbma ibdet edeyim! dedi. Ben izin verdim. Kalkt, su
ibriini ald. Abdestlendi. Sonra namaza durdu. Alyordu. yle ki sakal yamya oldu. Sonra secdeye gitti, gzyalarndan yer yamya oldu. Namazdan sonra
yan zerine yatt. Bu srada mezzin Bill, sabah ezaokumaa geldi. Ey Allann Resul dedi. Seni
ne alatt? Halbuki Allah senin gemi ve gelecek gnahlarn affetti! Resl buyurdu ki:

Onun

nm

Allann merhameti
ni

alamaktan ne menedebilir?

inzal

buyurdu

gndzn

yaratlnda, gece
ardnca geliinde (ve uzayp k-

gklerin ve yerin

birbiri

salmasnda) temiz akl sahipleri

deliller

vardr.

(l-i

mran

Sonra buyurdular

Yazk
ifade ettii

Allah bu gece bana

ki:

Hakikat,
ile

zerine olsun, ey Bill! Be-

iin elbet ibret verici

Sresi, yet:

190).

ki:

knseye ki bu yeti okur da onun

mn

zerinde

Allah rahmet eylesin,

dnmez.

Muhammed bni

Vsi an-

latr:

Basra'li

Zer
du.

ile

Eb Zer ldkten sonra mm

evlenmiti. O'na Eb Zer'in ibdetinden sor-

mm

Zer

Btn

FEKKR

birisi,

u cevab

verdi:

gn boyunca evin

bir

kesinde

TE-

ederdi.

Allah rahmet eylesin Hasan Basr der ki:

Bir sat TEFEKKR, bir gece boyu ibdetten

hayrldr.
335

Allah'n rahmeti onun zerine olsun, Fudayl da

yle

der:

DNME bir

aynadr. Sana

iyi

ve kt amel-

lerini gsterir.

Allah'n rahmeti onun zerine olsun, bir ara bdarahim bni Edhem'e Sen uzun
lyorsun derler.
cevab verir:

DNCELER

DNME

(TEFEKKR) akln

LK'ldir!

Sfyan bm Uyeyne bu hususta ounlukla

sz sylerdi:

Kiide bulunduu zaman

O'nun iin her eyde bir

bir

FKR

ibret vardr.*

Tvus anlatr:
Bir gn Havariler Hz. s'ya dediler ki:
Bugn yeryznde senin bir benzerin var m?
cevab verdi:
Hz. s
ZKR, sktu FKR,
Evet, kimin ki
bak BRET ise ite o benim benzerimdir.
Allah ratmet eylesin, Hasan Basr yle der:
Kimin ki sz HKMET deilse, o sz BTILDIR. Kimin ki sktu TEFEKKR deilse o, HAT-

mant

bak BRET ALMAK

DIR. Kimin ki

EGLENCE'dir.
Yeryznde

bir

YETLERM
yeti grseler
le

onu

haksz yere

(idrak) ten

ona inanmazlar,

onu

yet:

Hasan

gafil

yolu grseler

azgnlk yolunu

her
bi-

grrlerse

olmalarndandr. (raf S-

146).

Basr,

yetlerimi idrkten evireceim!

cmlesini yle tefsir eder:

336

doru

Onlar

tutarlar. Bu, yetlerimizi yalan say-

dklarndan, onlardan
resi,

deilse, o

KBRLENENLER

EVRECEM.

bir yol edinmezler,

yol diye ite

iin

Benim yarattklarm hakknda dnmekten

menederim.

kalblerini

Allah ondan rz olsun, Eb Said Hudr'nin anlattna gre, bir defasnda Allah'n Resl, bir top-

lulua hitaben:

\&> uj

a^u

Gzlerinizin ibdet'ten nasibini veriniz! dedi.

Kendisini dinleyenler dediler
Ey Allah'n Resl, gzlerin ibdetten nasibi
ki:

nedir?

Resul aleyhisselm buyurdular:

Kur'na bakmak (okumak), O'nda dnmek

ve acayiplerinden t almak, ibret almakdr.
Lokman aleyhisselm, uzun mddet yalnz oturur, insanlara

karmazd. Komusu

urar

kendisine

ve:

Ey Lokman, sen yalnz oturmay uzatyorsun,

insanlarla otursan seninle bir nsiyet eden bucevab verirdi:

lunurdu, der. Lokman aleyhisselm

eer

Uzun

Gelimi
Baz

mddet ylnz kalmak,

fikri

gelitirir.

bir fikir ise cennet yolunda klavuzdur.

byklerimizin bu hususdaki szleri:

Vehep bni Mnebbih:

Kiinin tefekkr uzadka

bilir,

bildike de

amel

eder.

mer

bni Abdlazlz:

Allann nimetleri hususunda

dnmek

ibde-

tin en faziletilerindendir.

lhi Nizam

22

337

Abdullah bni Mbarek, Sehl tbni Ali'yi tefekkr

eyerken grr, Nereye ulatn?.-) diye sorar. Sehl

cevab

verir:

SIRAT'a.
Bir:
Eer insanlar

nm

Allann azameti hakknda d-

olsalard, O'na isyan etmezlerdi,

bni Abbs:

Tefekkrle ve kalb huzuru

klnan iki rek'at

huzuru olmadan btn gece klman naile

namaz, kalb
mazdan hayrldr.
Bir ara Eb
taruna brnd,

reyh yolda giderken oturdu.

alamaya balad. Kendisine:

Neye alyorsun?
Dedi ki:

mrmn

Kaf-

dediler.

tkeniine,

amelimin

azlna

ve

yaklamasma alyorum.

ecelimin

Eb Sleyman:

Gzlerinize ALAMAYI, kalblerinize TEFEKKR det edindiriniz.

Dnyev dnce hireti perdeler, ERENLER
dncesi hikmet dourur ve

iin bir azaptr. hiret

kalbi ihya eder.

Htem Esam:

trr;

BRET'

TEFEKKR,

ZKR,

Allah sevgisini arAllah korkusunu artrr.

ilmi artrr;

tbni Abbs:

mevzuda TEFEKKR, o hayr ilemee gtrr. ER'den nedmet duymak, o erri ter-

Hayrl

ketmee

bir

gtrr.

Baz mukaddes

kitaplarda kaydedilir:
(Allah buyurur) Ben her hikmet sahibinin s:

zn kabul etmem. O kimsenin iindeki dncesine

ve gayretine bakarm. Eer kasd ve gayreti benim
338

iin ise

sktunu TEFEKKR, konumasa

bile s-

zn ((KR kabul ederim.

Hasan Basr:
Akll olanlar ZKR'den TEFEKKR'e, TEFEKKR'den ZJCR'e geerler. Kalblerinin konumasn
talep ederler ve sonunda kalbleri HKMET'le konuur:

shak

bni Halef anlatr:

Dvud

T,

aydnl

Ay

bir gecede bir

dam zehakknda

rinde bulunuyor ve gklerin ve yerin esrar

dnyor, bu arada semaya bakyor ve alyordu. Bir
Ev sahibi onu hrsz
ara komusunun evine dt.

Yatandan

klcn

onun
zerine yrd. Fakat onun Dvud T olduunu grnce geri dnd, klcn brakt, geldi ve Dvud T'sand.

kalkt.

Eline

alarak

ye sordu:

Seni

O,

damdan kim att?

cevab verdi:
Bunun farknda deilim!

Cneyd Badad:

Meclislerin en ereflisi ve en

meydannda dnerek

MARFET RZGRI
ile

ile

(tefekkr

ycesi

ederek)

TEVHtD
oturmak,

yellenmek, muhabbet kalesi

dostluk deryasndan imek ve Allah'a hsn- zan
nazar eylemektir. Ey meclislerin en ulusu, ey er-

betlerin en

mam

tatls!

ile

Rzk olduunuz

kiiye ne mutlu!

afii:

Skt etmekle

KONUMAK'a

LE IKARMAK 'a yardm

tefekkrle

MESE-

talep ediniz.

Hdiselere shhatli bak, gururdan kurtulutur. Fikirdeki azm, hatdan ve nedmetten selmet-

339

tir.

Gr

ma

nefs'de sebat,

hikmete danbasirette kuvvettir. Karar vermeden

ve fikir, feraseti aar. Ehl-i

nce dn. Hcumdan nce tedbir

velinde

mavere

al.

Her eyin

ev-

et.

Faziletler drttr:

HKMET. Bu, tefekkr ayakta durur.

2 FFET. Bu, ehevta hakim olmakla ayakta
durur.
3 KUVVET: Bu, fke
kaimdir:
4 ADLET. Bu, nefsn kuvvetlerin
e
1

ile

ile

tidli

kaimdir.

340

LMN DEHET
Allah'n selm anun zerine olsun, peygamberimiz, lm, lmn keder ve elemini anarak yle buyurdu:
lm (verecei ac) yz kl darbesi kadardr.

Gene peygamberimize lm ve lmn verecei sknt ve dehetten sorulunca

cevab verdi:
lmn en kolay, bir yn paras iinde bulunan
AK (Birka batc ucu bulunan ve yn
veya pamuk parasna girince, karlmak istendiinde
yn veya pamuk paralarn yolarak kan bir nevi
diken) gibidir. Btrak, yn paras iinden karlmak istenirse ill kendisiyle bir para yn sklr.

BTR

Bir ara peygamberimiz

ln yanna

Ben

hi bir

aleyhisselm

bir

gitmiti. Orada yle buyurdu:

onun dr olduu eyi biliyorum.

damar

yoktur

ki,

hasta-

Onun

anda lmn verdii

ele-

min keskinliini duymasn.

Allah onun yzn ereflendirsin, Hz. Ali, harbe
girip katlolunmaa (ehid olmaa) tevik eder ve y*

le

derdi:

Nasl

Varlm
lerim

ki,

memden

harpte ldrlmeseniz leceksiniz.

kudret elinde bulunan Allah'a yeminle sybence bin kl darbesi, rahat dekte ldaha kolaydr.
olsa,

341

Allah rahmet eylesin, Evz yle der:

gunu
Bize gelen haberlere gre, l, kyamet
acsn hisseder.
diriltilinceye kadar kabirde lmn
edAllah'n rahmeti onun zerine olsun, Esv olu

dd da yle der:
M'min iin lm, dnya ve ahirettek kormakularn en eniidir. lm desterelerle biilmekten,
kaynamaktan
kaslarla krpmaktan ve tencerelerde

de hayattakilere
lm hakknda haberler verse, dnyadakiler ne yiye-

daha

elemlidir.

Eer

bir l diriltilse

ne de uyuyabilirlerdi.
lm nasl bulBirisi, lm anndaki hastalara,
hasduklarna' dir bir sr sorular sorarm. Kendisi
talanp lm deine yatnca sormular:
lm nasl buluyorsunuz?
cevab vermi:
ve benim
Sanki gkler yere (tepeme)

bilirler

ykm

inenin deliinden kyor!

Allah'n selm onun zerine

canm

miz buyurdular

peygamberi-

olsun,

ki:

ni lm, m'min iin bir rahatlk, kfir iin

ise bir teessfdr.

Yine Allah'n Resulnden nakledilen

bir hadis

y-

ledir:

Eer lnn kllarndan

k gk ve yer ehmuhakkak lrlinin zerine atlsayd, Allah'n izniyle

lm ise
lerdi. nk herbir klda bir lm vardr.
bir

her ne zerine vaki olursa o lr.

Yine sylenir ki:
lmn verdii elemden bir damla, yeryz-

nn dalar

zerine damlasa onlar

eritir.

brhim aleyhisselma lmnden sonra Allah

rar:

342

lm nasl buldun,

ey dostum?

so-

O, cevap verir:

Ya
MR
n yce

yn parasna sokulup karlan DE-

bir

gibi!..

Biz

olan Allah buyurur ki:

sana lm kolaylatrdk!

Yine Hz. Ms lp, rhu Allah'a ykselince Rab-

sorar:

Ey Ms, lm nas buldun?

Canm tavada kavrulan, lp

rahata kavumayan, kurtulup uamayan bir sere gibi buldum.

Dier bir rivayette Hz. Musa'nn yle dedii sylenir:

Kendimi,

kasabn

elinde diri diri yzlmekte

olan bir koyun gibi buldum!

Rivayete gre peygamberimizin vefat nnda yannda bir bardak su vard. Allah Resl elini o suya sokuyor, sonra bununla yzn okuyor ve yle du
ediyordu:

Allahm,

bana lm sarholuunu kolaylatr

O srada peygamberimizin kz Ftma Allah ondan
rz olsun Vah! babam ac ekiyor! diyordu. Res-

Bugnden

sonra babana

ac

yok!
Allah ondan rz olsun, bir ara Hz. mer,
Ahbara, Ey Kaab, bize lmden bahset der.

unlar

Kaab
Kaab

syier:

Evet,

lm, insann
ey mminlerin halifesi,
ime sokulan ve her bir dikeni bir damara batan,
sonra da kuvvetli bir kii tarafndan iddetle ekilip
karlan ok dikenli bir aa dalma benzer. Dikenlerin
damarlardan sktkleri sklr, kalanlar kalr.

Allah'n Resl yle buyurdular:

tedavi
eder.

Mafsallarndan

bazs bazsna,

selm sana! Ben

343

den ayrldn. Ben de kymet gnne kadar senden

ayrldm!

der.

te, Allah'n ahbap ve dostlarna vk olan bu

lm skntar ve sarholuklar bu anlattklarmzdr.
Bizim hlimiz nice olacak? Biz ki, gnahlara dalyoruz.
lm sknt ve sarholuklar ile beraber zerimize

baka

musibetler de geliyor. Zr

lm skntlar -

tr:

Rhun bedenden ayrl anndaki

Nitekim bunlar daha nce akladk.
2 lm meleinin suretinin grlmesi
1

sknt.

annda

onun yznden kalbe doan sknt. Eer lm, lm

meleinin, gnahkr kiinin rhunu ald andaki suretini grse bakmaa tahamml edemez.
Rivayete gre brahim aleyhisselm bir ara lm
meleine yle demi:
Gnahkr kiilerin rhunu aldn andaki ekil ve suretini bana gsterir misin?
lm melei, sen buna tahamml edemezsin!
demi. Fakat Hz. brahim, Tahamml ederim! deyince, lm melei, yzn te evir! demi. Hz. brahim yzn evirmi ve biraz sonra dnp baktnmanzaray grm:
da dehetle

Salar diken diken kalkm, pis kokulu, siyah

elbiseli, azndan ve burnundan alevler ve dumanlar

fkran

siyah bir

adam!

brahim baylp dm.

Kendine geldiinde lm melei eski suretine dnm.
Ona demi ki:
Ey lm melei! lm amnda gnahkra ba-

Bu manzaray

gren Hz.

ka hi bir ey olmasa, sadece bu sretini gstersen

o ona yeter.
Allah ondan rz olsun, Eb Hreyre'nin naklettiine gre, bir defasnda peygamberimiz unlar anlatt:
344

 Dvd

Evden
zaman kaplan kilitlerdi. Bir gn gene kaplan kilitledi ve kp gitti. Fakat biraz sonra kars,
evde bir erkein olduunu grd ve, Bu adam buraya kim soktu. Davud gelirse i fena olur dedi. Biraz
sonra Davud aleyhisselm geldi. O adam grd ve:
Sen kimsin? diye sordu. O ahs, Ben o kimseyim ki
aleyhisselm

kskan

bir erkekti.

kt

korkmam ve onlar benden perde saklayaBunun zerine Hz. Davud, Yeminle sy-

meliklerden

maz

dedi.

lerim, yleyse sen

lm meleisin! dedi ve yerine

gi-

dip elbiselerine brnd.

s aleyhisselm bir yerden geerken bir kafatas
ile vurarak:
grd. Ona

aya

Allah'n

e konu! dedi.
Kafatas, Allah'n syletmesi ile
izni

lan syledi:

Ey

dan

s!

Ben,

idim. Bir ara;

dile geldi

ve

un-

zamnn yle yle hkm-

bamda

tacm, etrafmda muha-

fzlarm, yakmmda hizmetilerim mlkmn saraynda oturuyordum. Birden lm melei geldi. Her zm
benden ayrld. Onun yannda durdu. Sonra canm kp ona gitti. Keke btn bu askerler, hizmetiler
ve tahtm benden uzak olsayd. Bu, yle bir musibettir ki, gnahkrlar ona dr olur. taatkr olanlara
Peygamberler sdece
da ders-i ibret olarak kfidir.

lm nmdaki sknt ve sarholuu anlattlar. Byle,

lm meleini mhade eden kimsenin o anda duyaca korkuyu anlatmadar. Eer kii onu bu suratla
ryasnda grse, bundan 'sonraki mr gamlar ve kederlerle dolu olurdu. Ya lm annda grenin hli nice olur?
Allah'a itaat edenlere gelince, onlar
ini en gzel surette grrler.
Abbs olu krme anlatr:

lm mele-

345

brahim

aleyhisselm kskan bir insand. Bir

Dar kt

zaman
Oraca Kds eder:::.
onu kapatrd. Bir gn evine dndnde orada bir
.

vard.

vi

adamn bulunduunu

grd. Sordu:

Seni, benim evime kim

Mehul ahs:
Sahibi koydu! dedi.
brahim

koydu?

aleyhisselm, Sahibi

benim!

deyince,

yabanc:

Bu

evin,

senden ve benden daha fazla sahibi

olan koydu! cevabn verdi.

Hz. brahim onun melek olduunu anlad ve,
asen meleklerin hangisisin? dedi. Yabanc, Ben lm

meleiyim! dedi.
brahim aleyhisselm gene sordu:
Mminin ruhunu kabzederken aldn sret ve
ekli bana gsterebilir misin?
Bu istek zerine lm melei, Evet, ynn te

dn! dedi.

brahim yzn te evirdi. Biraz

np baktnda grd ey, gayet gzel bir
Hz.

sonra dgenti.

b-

rahim aleyhisselm; onun vcudunun, elbiselerinin ve

'zerinden duyulan kokularn gzelliini syledi ve:
Ey lm melei, lm annda mmin hi bir
eyle karlamasa, sdece bu suretini grse kfi! de-

di.

lm annda karlalmas muhtemel skntlardan biri de, gnahlar ve sevaplar yazan iki melein
mhadesidir. Anlatlr ki:
Hi bir l yoktur ki, ld zaman, amellerini yazan iki melek kendisine gsterilmesin. Eer o
kimse Allah'a itat eden birisi ise yazc melekler y-

le

derler:

346

 Allah
irfan

sana ok hayrlar versin.

doruluk ve hayr

meclislerinde

Bizi,

nice ilim-

bulundurdun.

Bize ok amel-i slih hazrladn!

Eer len kii Allah'a s oldu ise derler ki:

Allah

sana hayrlar vermesin Bizi, hep kt

meclislerde bulundurdun. Hep kt ameller yazdrdn.
Kulaklarmza hep kt szler iittirdin. Hakknda iyi
bir ehdetimiz yok!
3
lm nmdaki skntlardan ncs, silerin cehennemde yerlerini mahede etmelerinden ve
bu mhededen nce korkmalarmdan ileri gelen s!

kntdr. nk lm annda

onlar kuvvetten kesiliriin teslim olmaa ha-

Rhlar bedenden kmak

zrlanr. Fakat lm meleinden iki mjdenin birini
iitmedike rhlar kmaz. lm melei, ly, ya:
Ey Allah'n dman! diye cehennem atei il*
ler.

mjdeler. Veya:

Ey, Allah'n dostu!

diye cennetle mjdeler. An-

cak bundan sonra rh tenden ayrlr. te erbb- akl

bunun

iin korkar.

Allah'n selm onun zerine olsun, Reslullah

sallallah aleyhi ve sellem yle buyurdular:

gidecei yerin neresi olduu

nu bilmeden ve cennet veya cehennemde yerini grmeden ayrlmaz.
Sizin hi biriniz,

347

KABR

ve

KABR SUL
-

Allah'n selm onun zerine olsun, Heslullah

sallallah aleyhi ve sellem yle buyurdular:

>Jj\

fc

>c& j&l ^"j ^1

^ J f ^

M>^ ^A m
yr

-U^

l^i

\jy

i kabre

konduu zaman

'jjd'jk

^J^Jj

'j^

kabir ona der ki:

Neye marur oldun da

beni dnmedin? Bilmiyormuydun, ben fitne evi, zulmet evi, yalnzlk evi ve keder eviydim. Neye benden
gfil oldun?
Hayatta iken yolun bana dtnde
ayaklarn geri geri gidiyordu. Eer o kimse slihlerden ve iyi kiilerden ise lnn szcln yapan bi-

Ey demolu, yazk sana!

risi

ten

kabre hitaben der ki:

Bilmiyor musun? O, iyilii emreder, ktlk-

sakndn rd!
Bunun

348

zerine kabir yle der:

oyle ise ben ona bir yeillik oluyorum.

Ve lnn cesedi nura

evrilir,

sonra Allah'a yk-

selir.

Allah rahmet eylesin,

Umeyr olu Ubeyd

Leysi

syler:

Hi l yoktur iine gmld ukur

ona yle hitap etmesin:
Ben, zulmet ve yalnzlk eviyim. Eer salki,

bir

nda

Allah'a itaatkr idiysen

bugn senin zerine

rahmet olurum. Yok eer Allah'a si idiysen bugn sana bir cez olurum. Ben O'yumdur ki, Allah'a
tatkr olarak bana giren benden sevinle kar. Allah'a si olarak bana giren benden ziyana uram,

bir

olarak kar.

Allah rahmet eylesin, Sabiholu

Muhammed

sy-

ler:

Kii kabrine konup

man

olduu zakomular ona ses-

biraz azaba dr

mezarlktaki dier llerden

lenirler

Ey,

komularndan

ve kardelerinden geriBiz
de, dnyada kalan kii. Bizden ibret almadm
sana bir dnce vermedi mi? Amellerimizin bizden ayrldn grmedin ni? Senin hebiz

m?

nz zamann vard. Biz kardelerinin yapamad iyi

amelleri ileyemedin mi?
Ayrca o kiiye muhkem ve atafatl evleri nid
ederek derler

ki:

Ey dnyann grnne aldanan kii!

Senden
olan fakat gene senden

nce dnya hayatna marur

nce kara toprakta kaybolan yaknlarndan ibret almadn m? Onlar ki, dnya hayatma aldandlar. Sonra ecel geldi, kendilerini kabirlerine gtrd. Sen de
349

Onlan omuzuna srtlayp

bu durumu gryordun.
kabre de gtrmtn!
Allah'n rahmeti onun zerine olsun, Yezid Rak-

ki

syler.

rker.
ki:

l, kabrine

Sonra

konduu zaman

Allah

amelleri

konuturur.

amellerini

ondan
Derler

Ey ukurunda yalnz kalan kii! Dostlarn ve

efradn senden ayrld. Bugn bizim yanmzda

ile

baka dostun
Kaab

yok!

syler:

Slih kii lp te kabre konduu zaman onun

namaz, oru, hacc, cihad, sadaka,... gibi slih amelleri kendisinden rkerler. AZAP MELEKLER, o kiinin

ayak tarafndan

gelirler.

Bu srada NAMAZ

dile gele-

rek der ki:

Ondan

onunla iiniz yok!

o ayaklarla Allah iin ayakta durdu. Beni eda

O,

uzaklan!

Sizin

etti!

Azap melekleri bu

ORU

sefer

ba

tarafndan

gelirler.

dile gelerek der ki:

dnyada Allah

Sizin onunla iiniz yok! O,

iin

ac durdu, susuz durdu.

le

Melekler bu sefer de bedenden

der ki:
gelen HACC ile

gelirler.

Fakat

di-

CHAD

cann

ortaya koydu, bedenini zahmet ve

meakkatlere soktu. Bu yzden takatten dt, Hacc
etti, cihd yapt, onunla sizin alp- vereceiniz yok!
O,

En nihayet azap
Bu

350

SADAKA
Brakn benim

melekleri

el

tarafndan

sefer de

dile gelir ve der ki:

sahibimi.

gelirler.

Grdnz bu

iki

rzs

SADAKALAR,

Y
LER kt da Allah'n huzuruna ulat. Sizin onunla alp-vereceiniz yok.
elden. Allah

Bunun

nice

zerine o kimseye yle bir nida gelir:

Mjde!
imdi

iin nice

Sen hayatta iken ne gzel, ne

iyi idin.

de ne gzel lsn!

Bundan sonra

RAHMET MELEKLER

gelir.

Onun

cennetten bir dek, bir araf getirirler. Kabri

gz alabildiine geniletilir. Gene cennetten getirilen
br kandil ile kabri aydnlatlr. O, kyamet gn Allah onu kabrinden kaldrncaya kadar bununla aydniin

lanr.

Allah'n rahmeti onun zerine olsun, Ubeyd

Ubeydullah'm naklettii bir hadis yledir:

olu

l, kabre konunca oturur. stnde gezinenlerin

ayak seslerini duyar. Fakat kabirden

ey onunla konumaz. Kabir der ki:

Ey

demolu, yazk

baka

hi

bir

sana! Benden, benim dar-

lmdan,

benim pis kokularmdan, benim vereceim

tasadan korkmadm, ekinmedin mi? Benim iin ne
hazrladn?
Allah ondan raz olsun, Azip

olu Berr

anlatr:

Bir ara, Allah'n Resl ile beraber, Ensr'dan birisinin cenazesine gitmitik. Peygamberimiz baeerek o kiinin kabri nnde oturdu. Sonra,
defa, Allahm, kabir azabndan sana
dedi. Daha sonra unlar syledi:

snrm!

M'minin
balamak

gne

zere

mr tkenip hiret yolculuuna

bulunduu bir srada Allah, yzleri

yanlarnda gzel kokular ve o kiinin kefeni bulunan bir ksm melekler gnderir.
Bunlar gelirler, lmek zere bulunan o kimsenin ggibi parlak,

351

Tnn nne otururlar. Rhu knca, gklerde, yerde ve gklerle yer arasnda bulunan btn melekler
ona selm ederler. Gk kaplan alr. Gklerde hi
bir kap: yoktur ki, o m'minin ruhunun kendisinden
girmesini istemesin!
Onun rhu gklere ykselince
melekler tarafndan denilir ki:

Ya Rabb, senin falan kulun!

am yce olan Allah da buyurur

ki:

Gtrn onu. Onun iin hazrladm erefleri ona gsterin. Ben ona va' de 1 1 im. Biz sizi (insanlar) ondan (topraktan) yarattk. Sizi lnce gene ona
dndreceiz.

Kyamet gn

diriltirken sizi

daha ondan karacaz! (Th

bir

Sresi, yet:

kere

55).

mezarna koyup geri dnerleronlann ayak seslerini iitir. Bu sra, ona yle

Defnediciler, ly

ken

o,

denir:

Ey kii!

Rabbn

kimdir? Dinin nedir? Peygam-

berin kimdir?

O, cevap verir:

Rabbm
rim

Muhammed

Allah'tr.

Dinim slm'dr. Peygambe-

aleyhisselmdr.

ar

Bylece iki sul melei onu

bir sorguya tbi
tutarlar. Bu, lnn maruz kalaca son glk, son
musibettir. Bu sorulara yukardaki cevaplar verince
bir NDACI ona yle nida eder:

Doru

syledin!

ite, bu, Allah'n

yetinin

mnsdr:

Allah,
de o sbit
rir.

Allah zlimleri

rahim
352

mn edenlere bu dnyada da, hirette

szlerinde (kelime-i tevhid) dima sebt ve-

artr.

Sresi, yet: 27).

Allah ne dilerse yapar. (b-

ona, gzel yzl, gzel kokulu ve

Bundan sonra
yuzel elbiseli

birisi

gelerek der ki:

rahmeti ve iinde devaml

^etlenilen cennetleri ile mjdeliyorum.
l sorar:
Allah sana mjdeler versin! Kimsin sen?
O gzel yzl der ki:
Ben senin slih amellerinim! Ali aha yemin

Rabbnn

Seni,

ni-

ol-

sun, sen Allaha itaat hussunda hzl ve gayretli idin.

Ma'syete gitmezdin. Allah sana mkfatlar versin!

Daha sonra

O'na

bir

NtDCI nida

eder:

cennet deklerinden bir dek serin.

Kabrinden cennete bir kap an!..
Bunun zerine, cennet deklerinden bir dek dBu srada
enir, kabrinden cennete bir kap alr.
l de yle

du

eder:

Allahm, kyametin vuku'unu abuklatr

an nce evld-u Iylime kavuaym!

bir

ki,

Kfire gelince:

Dnyadaki hayt son bulup hiret yolculuuna kmak zere bulunduu bir srada ona; kaba, sert
.

tabiatl, ellerinde katrandan elbiseler ve gmlekler bulunan melekler gelir. Ona yabnice grnrler. Can

kt

gkler ile yer arasnda ve gklerde ne

kadar melek varsa hepsi ona lnet ederler. Btn gk
kaplar kapanr. Hibir kap yoktur ki, onun ruhunun kendisinden girmesinden tiksinmesin! Ruhu g-

zaman

ykselince iln edilir ve denir

Ya

ki:

Rabb! Senin falan kulun. Ne gkler kabul

ediyor, ne de yer!..

yce olan Allah buyurur:

Gtrn onu kabrine. Ne gibi ERLER hazrona gsterin. Ben ona vazetmitim. Biz si-

Bunun

zerine,

ladm
tlhi

Nizam

23

353

zi

(insanlar) ondan (topraktan) yarattk. Sizi lnce

gene ona dndreceiz. Kyamet gn diriltirken sizi

bir kere daha ondan karacaz. Bu arada, defneciler onu kabrine koyup, geri dnerlerken o, onlarn

ayak

Bu srada ona yle denir:

Rabbn kim? Peygamberin kim?

seslerini iitir.

Ey u kii,

Di-

nin ne?

Ona

bilmiyorum der.

Bilmeyesin!..

denir ki:

Sonra, irkin yzl, pis kokulu, irkin elbiseli bi-

Der ki:
Sana Allah'n

risi gelir.

azabn

elem

fkesini,

verici ve

devaml

mjdeliyorum.

sorar:

Allah beln versin! Kimsin sen?

irkin suratl, cevap
Ben senin kt amellerinim! Allaha
verir:

sun, sen, Allaha si olmakta

itaat yolunda ok

l der

ardr

yle

yavatn. Allah beln

senin de
sonra,

ki,

onu kaldrmak

daa

idin.

versin!

ki:

Allah
Bundan

hzl

yemin olFakat O'na

belm

sar,

versin!

dilsiz,

kr ve

btn insanlar ve

cinler toplansalar

kaldramazlar.

isteseler,

da

yannda demir

Onunla

da
bir

te

bu topuzla ona
vurulur. O, bu vuru sonunda toprak olur. Sonra ona
rh gene avdet eder. Gene bir vurulur ki, yeryznde
insanlardan ve cinlerden baka her canl bu darbeyi
vurulsa

duyar.

Daha sonra bir NDACI seslenir, der ki:

Onun iin ateten iki yatak serin! Kabrinden

cehenneme

Bunun

bir

kap an!

zerine, ona,

rinden cehenneme
354

tuz-buz olur.

kap

ateten yatak -serilir ve kabalr.

olu Muhammed

Ali

syler:

len hi bir kimse yoktur

lrken gzel ve

ki.

irkin amelleri kendisine gsterilmesin.

Eb Hreyre anlatr:
Allah'n Resul buyurdular ki:
M'min, lmek zere bulunduu bir srada iinde
misk ve reyhan kokular bulunan bir ipek parasyle
melekler

Hamurdan kl

gelir.

ekilir

rhu bedenden ayrlr. Bu anda ona denir

Ey, kt

huylardan

arnp

iyi

m'minin

gibi

ki:

huylarla bezenen

Rabb

da senden honut olmu

olarak A lahn rahmet ve kerametine ko! Can lanca, hemen bu misk ve reyhan zerine konur. pek bezruh! Sen,

le zeri

Rabbndan,

sarlr.

LLYYN

denilen

makama

gtrlr.

Kfire gelince: O, lmek zere bulunduu bir srada iinde kz (ate paralar) bulunan kaba bir kumala melekler gelir. Rhu iddetle ekilerek bedeninden yolunur, alnr. Ve ona denir ki:

Ey

pis ruh!

Rabbnm

fkesini zerine

ekmi

azabna ko!
Rhu knca alnarak bu kz paralarnn zerine konur. O kz paralarnn, kaynayan bir eyin faltsna benzer faltlar vardr. zerine o kaba ku-

olarak Allah'n

ma

rtlr ve bylece

SCCN

denilen yere gtrlr.

defasnda, Kaab olu Muhammed,

onlardan her birine gelip atnca diyecektir
Bir

bm,

beni dnyaya geri gnder!

im

mrm karlnda iyi amel

lunaym (Mminn Sresi, yet:

ki,

Nihayet
ki:

ben, zyi

Rabetti-

ve hareketlerde bu99 - 100) mealinde-

ki yetleri okuyordu, dedi ki:

Kiinin

ruhuna, Ne istiyorsun? Neye hevesli-

355

da der

ki:

Belki zyi ettiim mrm karlnda

iyi

amel

ve harekette bulunabilirim.
yce olan Allah buyurur:
Bunun zerine,

Hayr

bo

hayr, onun syledii bu

sz,

gerekte

(Mminn sresi, yet: 100).

Allah ondan rz olsun, Eb Hreyre'nin anlattgre, bir defasnda Allah'n Resul, ashbndan
lftan ibarettir.

na
bir

an

toplulua hitaben unlar syledi:

Mmin, kabrinde yemyeil bir bahe iinde

bulunur. Kabri

yetmi

arn

i Ay'n onBiliyor musunuz,

onun hakk da s-

geniletilir.

drdnc gecesi gibi aydnlatlr.

Kim benm zikrimden yz evirirse
kntl bir geimdir! (Th sresi, yet: 124) yeti
kimin hakknda nzil olmutur?
Sahbler dediler:

Allah ve Resl
Resul aleyhisselm buyurdu:
O,
kabrinde grecei
bilir!..

kfirin

TNNN
musunuz?

kfire doksan dokuz

NN

nedir, biliyor

azba dir'dir. O
musallat olur, TN-

Ashb:

Hayr!
Peygamber aleyhisselm:
-

O, herbiri yedi bal doksan dokuz ylandr. Kabirlerinden kaldrlacaklar

zamana kadar

kfirleri

s-

rrlar, sokarlar ve iirirler.

Bu saynn doksan dokuz oluuna ve her bir ylann yedi bal olmasna hayret edilmemelidir. nk
bu ylanlarn ve akreplerin says, kibir, riy, hased,
kin, dmanlk., gibi kt huylarn saysncadr. Kt
huylarn asl olanlan bulunduu gibi bir de bunlardan
ne'et eden teferrut vardr. Bu teferrut da tekrar
356

kendi aralarnda

ksmlara ayrlr. Gerek

kibir, riy,

ANA KT HUYLAR,

gerekse bunlardan doan dier kt huylar ayniyle ldrc, ferdin ve cemiyetin rhunu, ondaki insanlk duygularn
mahvedici hastalklardr. te bu kt ve gayr-i insn
huylar aynen ylanlar ve akrepler hline gelirler. Bu
hased,

kin...

gibi

ylan ve akreplerin en kuvvetlisi TtNNN'in sokmas

gibi sokar. Yni yedi bal bir ylan soktuunda vcubu kt huylardan birisi bir
da nasl ac verirse,
kimsede bulunursa o kt huy da o kimsenin ruhuna, insan duygularna ylece zarar verir. Gene bu ylan ve akreplerin en zayf ise bir akrep'in sokmas gibi sokar. Yni bir akrep sokunca vcutta ne gibi tahribat yapyorsa ufak bir kt huy da insan ruhunda,
insan huy ve duygularda ylece tahrbt yapar, en

en kk ylanlar ve akrepler arasndaki dier ylan ve akrepler ise soktuk^

lan zaman, herhangi bir ylann sokmasyle verdii
ac ve ezy verirler.

byk ylanlar ve

akreplerle

Basiret sahibi olanlar, basketleriyle

ANA K-

bu

T HUYLAR' ve bunlardan ne'et eden dier KK

KT HUYLAR' mshade ederler. Bu kt huylarn
tam saysn ancak NBVVET NRU'na sahip olanlar

(peygamberler)

zhir

mnlar

bilir.

sahihtir.

da vardr. Fakat bu
ve aktr.

Bu

tip

doru

k,

anlalan

gizli

basiret sahiplerince

hadislerin esrnna ve

deildir.

tasdik

tip hadislerin

Ayrca manev ve

esrr,

vkf olamayanlarn bu
meleri

Bu

esrn
belli

hakikatna

hadislerin zhirlerini inkr et-

MNIN

DERECELER'nin en

etmek ve teslim olmaktr.

o

357

LMELYAKN, AYNELYAKN

yce olan Allah buyurdu:

bir bilgi

ile)

yetin

ilnelyakn (phesiz ve kafi

bilseydiniz. (Et-Teksr Sresi, yet: 5).

Saknn. Eer
tefsiri

udur:

ahvlini yaknen bilseydiniz, mal,

evld ve oklukla bbrlenmez; size faydal olan eyleri iler ve faydal olmayan eyleri terkederdiniz.

Eer kyamet

yetin

aklamas yle de

olabilir:

Eer, mal-mlk ve varlkla vnmenin kyamet gn hi bir fayda vermediini peygamberler givnmezdiniz!
bi yakinen bilseydiniz mal ve oklukla

Yemin olsun,

siz

o alevlenmi atei mutlaka g-

(Et-Teksr Sresi, yet: 6).

yce oian Allah, yemin ediyor ve Kyamet
cehennemi ve cehennemin iddetini mutla-

receksiniz.

Sn
gn

siz,

ka aynen greceksiniz buyuruyor.

Yine
358

yemin

olsun,

onu aynelyakn

ile

de mut-

ve mutlaka greceksiniz.

laka

(Et-Teksr

Sresi,

yet: 7).

yetin

tefsiri

udur:

cehennemi eksiz, phesiz yle bir grle

greceksiniz ki bu grme tam bir mahede olacak
SORU: lmelyakn ile aynelyakn arasndaki fark
Siz

nedir?

CEVAP: Bunun cevab

bir

ka ekilde

olabilir:

peygamberlikleri sebebiyle peylmelyakin,

gambere aittir. Aynelyakn ise meleklere ittir. nk onlar Cenneti, Cehennemi, Levh-i Mahfz'u, KALEM'i, ARI, ve KRS'yi aynen grrler ve mhade ederler.
2
lmelyakn, diriler iin, Aynelyakn ise ller iindir. nk diriler, insanlarn ldn ve llerin de kabirlerde bulunduklarm bilirler. Fakat kabirde ne halde olduklarm bilmezler. Halbuki ller,
1

kabirleri

aynen

bilirler

ve

mahede

ya cennet bahelerinden
ukurlarndan bir ukurdur.
ler

lmelyakn,

mahede
4
tir.

bahe veya cehennem

kyameti bilmektir. Aynelyakn

kyameti ve kyametin dehetini aynen grmek ve
3

ise

bir

ederler ki, kabir-

etmektir.

Cenneti ve Cehennemi bilmekbunlar aynen grmek ve mahede

lmelyakn,

Aynelyakn

ise

etmektir.

Sonra yemin olsun, o gn elbet ve elbet nimet(Et-Teksr Sresi,

lerden
sorguya ekileceksiniz!
yet: 8).
Tefsiri:

Kyamet gn; dnya

nimetlerinden, zevklenilen vcut shhatinden, iitilenlerden, grlenlerden, kazanlanlardan, yenilen ve iilen lezzetli eylerden, mut-

559

laka sorguya ekileceksiniz. Acaba o nimetlerin sahibine krn eda ettiniz ve nimet sahibini tandnz

yoksa nankrlk m ettiniz?

bni Eb Htem'in Elem olu Zeyd'den, onun da
babasndan naklettiine gre, bir ara Allah'n Resl

m,

Et-Teksr sresini okudu ve yle aklad:

(Allah'a itaat
Sizi oklukla bbrleni oyalad

etmekten alkoydu).
T
(Bu oyalan hline
ziyaret
gelinceye kadar devam
(Kabre girdiiniz
Saknn, ileride
zaman).
(Eer kabir Yine saknn. leride
lerinizden kp maher yerine gitmi olsaydnz!).
(Eer
Saknn. Eer ilmeykayn
ettiniz.

kabirleri

ettiniz!).

bileceksiniz.

bileceksiniz.

bilseydiniz.

amellerinizle

Rabbnzn

huzruna

karlm

olsayd-

nz!).

Yemin olsun, o alevlenmi atei mutlaka greceksiniz. (nk srat cehennemin stne kurulur).
Sonra yemin olsun, o gn elbet ve elbet
siz

ni-

metlerden sorguya ekileceksiniz. (Yediklerinizden, itiklerinizden, meskenlerinizden, mtedil ahlktan, uy-

ku

lezzetinden).

Allah onun yzn ereflendirsin, Hz. Ali

der:

Nimet'den murat
Yine rivayete gre Hz. Ali der
Bir kimse buday ekmeini

yle

afiyettir.

uk

ki:

yese,

Frat'n

so-

ve bir de oturacak evi bulunsa ite

bunlar kiinin sorguya ekilmesine sebep olacak ey-

suyunu

ise

lerdir.

Ikrime'den nakledilir:
O gn elbet ve elbet nimetlerden sorguya e-

360

rileceksiniz! mealindeki yet nzil

habe dedi

olduu zaman

sa-

ki:

Ey Allann Resl! Biz hangi nimete garkolduk

ki

ondan sorulalm! Midelerimize sadece arpa ekmei

girmektedir!..

Bunun

zerine,

n yce olan

Allah vahiy

gamberine bildirdi:
Onlara syle: Ayakkab giyip,
yor musunuz? Bu da nimettendir.

Tirmiz ve dierlerinin rivayetine

sr sresi

souk

ile

pey-

su imi-

gre, Et-Tek-

olduu zaman peygamberimiz onu

nzil

okudu.
ve elbet nimetlerden sorguya ekileceksiniz! melindeki yete gelince sahabe dedi ki:
Ey Allann Resl. Biz hangi nimetten sorguya ekileceiz? Bizim yediimiz, itiimiz su ile hur-

O gn

elbet

ma!..

asl. Dmanlarmz
ldrmee hazr! Hangi nimetten

Kllarmz boyunlarmzda

da her zaman

bizi

sorguya ekilelim?..
Reslullah onlara cevaben buyurdular:
Uyann! Bu sorguya ekme vukubulacaktr!
Allah ondan raz olsun, Eb Hreyre'nin rivayet
ettii bir hadisde Resl aleyhisselm syle buyurur:
Kyamet gn kiiye tevcih edilecek ilk soru, dnyada ni! olduu nimet olacaktr. Ona denilecek ki.
Vcduna salk vermedik mi? Seni souk su

ile

kandrmadk

m?

Allah ondan raz olsun, Eb Hreyre anlatr:

Bir ara, Allah'n Resl evinden
Eb Bekir ve mer'le karlat. Sordu:
Bu satte evinizden kmanza ne ey sebep

dar kmt.

ol-

du?
Onlar dediler:
- Alk, ey Allah'n Resl!..
361

Resl aleyhisseim buyurdu:

Varlm kudret elinde bulunana

ki beni

karan da

karan eydir. (ALIK).

sizi

Onlar Reslullah

Gelin.

beraber yrdler. Ensardan

Fakat evin erkei evde yoktu.

i!e

birisinin evine geldiler.

Kadn

yemin ederim

onlar grnce Merhabalar!

dedi.

Peygambe-

rimiz, falan nerede? diye ev sahibini sordu.

Kadn,

dar

kt! dedi. Tam

Bize tatl su getirmek zere
bu srada ev sahibi geldi. Reslullaha ve iki arkadana bakarak: Allah'a hamdolsm! Bugn ne erefli misafirlerim var! dedi. Gidip bir salkm hurma getirdi.
ald. Reslullah st isBundan yeyin! dedi.

Ba

koyun kesti. Koyundan ve hurmadan

yediler. Karnlar doyup giderlerken Allah Resl, Eb
yle
Bekir ile mer'e Allah onlardan raz olsun

Ev

tedi.

sahibi

dedi:

lerim

Varlm
ki,

kudret elinde bulunana yeminle sykymet gn bu nimetten sorulacaksnz!

o

362

ALLAH'I

ZKRETMENN FAZLET

an yce
yle

olan Allah buyurur:

ise siz beni ann. Ben de

sizi

anaym

(Ba-

kara Sresi, yet: 152).

Allah rahmet eylesin, bir ara, Sabit

rafndaki bir toplulua yle dedi:

Ben, Rabbmn beni ne zaman

Bennn,

andn

et-

bili-

rim!
Kendisini dinleyenler onun bu szlerinden rperdiler ve:

Nasl
bunu? diye sordular.
Bennni dedi
Ben O'nu andm m, O da beni anar!
an yce olan Allah buyurur:
bilirsin

ki:

Ey mn edenler,
Sresi, yet: 41).
Arafattan boanp

Aliah ok
elbirlik

zikredin.

aktnz

(Ahzp

zaman

Me>

haram'n yannda Allah' zikredin. O, size nasl

hidyet ettiyse siz de onu ylece ann. (Bakara Sresi,
ari

yet:

198).

Hacc'a it ibdetlerinizi bitirince

ecddnz

(bbrlenerek)
hatt daha kuvvetli bir anla Allah'

devrinde)

(chiliyet

andnz

gibi,

anm. (Bakara

Sresi, yet: 200).

363

 Onlar,

ayakta iken, otururken, yanlar stne

yatarken Allah' hatrlayp anarlar.

si,

(l-i

mran

Sre-

yet: 191).

Artk

namaz

ayakta iken,

bitirdiiniz vakit,

ann

otururken ve yanlarnz zerindeyken Allah'

(Ni-

sa Sresi, yet: 103).

Allah ondan rz olsun, Ibni Abbs, bu yetin tefsirinde der ki:

Gecede-gndzde,
zarda,

karada-denizde,

faklrllkte-zenglnlikte,

halinde,

hastalk

seferde-ha-

halinde-shhat

ak Allah' ann! demektir.

yce olan Allah, mnafklar ktleyerek

bu-

Allah ancak birazck hatra

ge-

gizli

n
yurur
(Mnafklar)
ki:

(Nis Sresi, yet:

tirirler.

Yine,

142).

yce olan Allah buyurdu:

Rabbn,

iinden, yalvararak ve korkarak, yk-

sek olmayan bir sesle sabah ve

olma. (rf Sresi, yet: 205).

Allah' Zikr
dr. (Ankebt

etmek

akam

AN. Gafillerden

elbette ibdetlerin

en by-

Sresi, yet: 45).

Ailah ondan rz olsun, Ibni Abbs, bu yeti iki

ekilde tefsir eder:
1
Allah'n sizi ANMASI, sizin onu anmanzdan
byktr.
2
Allah' ANMAK (ZKR), baka her trl ibdetten byktr.
Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, pey-

gamberimiz buyurdular ki:

Gfiller arasnda, Allah' ANAR KtMSE'nin hli, kurumu otlar arasndaki yeil bir aacn hline

benzer.

364

Gfiller

arasnda, Allah'

ANAR K'nn

hli,

sava meydanndan kaan

anlar gibidir.

kamayp arp-

askerlerin

Kudsi hadis:

ANDII

ve dudaklar be(Allah buyurur): Beni

nimle hareket ettii srece ben kulumla beraberim.

Bir defasnda Allah'n Resul,

lulua hitaben yle dedi:

demolu,

kendisini Allah'n

ZKR'den daha stn

racak,

ashabndan

Ashb sordu:
Allah yolunda

CHAD

bir

azabndan kurta-

amel ilemedi.

m,

da

bir top-

ey Allah'n Resu-

l?

Resl aleyhisselm buyurdu:

Evet, Allah yolunda

CHAD

Ancak, klcs
(silh) ekersin, krhncaya kadar dvrsn; sonra
gene ekersin, klmcaya kadar gene dvrsn; sonra gene ekersin', krhncaya kadar gene dvrsn.
ancak bu, ondan stndr.
Kim Cennet bahelerinde nimetlenmek isterse
Allah' ok ZKR'etsin.
Bir ara, peygamberimize, Hangi amel daha faziletlidir? diye soruldu. Allah'n Resul, cevaben buyur-

te

da!...

dular

ki:

Lisann Allah' ZKR'ederek lmendir.

Lisann Allah' ZKR'eder olduu halde sabah
kalkar, akam yatarsan gece-gndzn geer; gnah
ilemezsin.

Gece-gndz
lah yolunda

ANMAK,

Allah'

kl krmaktan

ve

cihad

maln

yapp

Al-

sadaka olarak

samaktan daha faziletlidir.

Kudsi hadis:
Kulum beni kendi nef(Allah buyurur ki)
sinde ANAR'sa ben de onu kendi nefsimde ANAR'm.
verip

365

Topluluk iinde ANAR'sa ben de onu, onun topluluundan daha hayrl bir topluluk iinde ANAR'm. O,

bana bir kar yaklarsa ben ona bir ARIN yaklarn. O. bana bir ARIN yaklara ben ona bir KULA
yaklarm. Benim yoluma girerse ben ona sr'atle
icabet ederim.

Allah'n Resul yle buyurur:

Allah kyamet gnnde hi bir glgenin bulunmad ve ancak kendi glgesinin bulunduu gnde yedi zmreyi kendi glgesinde glgelendirir. Bunlardan biri de, tenhlarda Allah' ZKR'eden ve Allah
korkusu sebebiyle gzlerinden ya aktandr.
Allah ondan raz olsun, Eb Hreyre'nin anlatt-

na gre, bir ara Allah'n Resl,

toplulua hitaben unlar syledi:
Ey mmet ve ashabm! Size;
hayrlsn,

Allah

yannda

ashabndan

amellerinizin en

amellerinizin en

derecelerinizin en ykseini,

bir

Altn ve

temizini,

gm

sadaka

vermekten ve dmanlarnzla karlap sizin onlarn

boyunlarn ve onlarn da sizin boyunlarnz vurmalarndan (CHAD'dan) daha hayrl olan haber vereyim mi?
Sahbler dediler:
Nedir o, ey Allah'n Resl?
Resl aleyhisselm buyurdular:
Devaml Allah' ZKR'etmektir.

Kuds hadis:
(Allah buyurur):

Kim benim ZKR'imle mebu meguliyet yznden benden bir ey

gul olur ve
istemee vakit bulamazsa, ben ona, isteyenlere verdiimden daha faziletlisini veririm.

Allah rahmet eylesin, Fudayl bni Iyz syler:

Bize erien haberlere gre Allah yle buyurur:
Ey kulum, beni sabahleyin bir an, ikindileyin bir an

366

Bunlarn arasndaki zamanlarda ben sana

ZKR'et.

kfiyim!
Bir lim syler:

Allah
zikrime

buyurur

yapmasnn

Hangi kulun kalbinin benim

glip olduuna muttali olursam
ki:

onun iini idare ederim.

onun arkada olurum.
Allah rahmet

Onun

eylesin,

meclisinde bulunur,

Hasan Basr

syler:

Zikir ikidir:

Tenhlarda ve Allah
vk olan ZKR.
2 Birinci ZKR'den daha
1

da

yk ve daha
bir

kulun kendi arasn-

ile

faziletli

eye yaklald

olan ve
(ve

yip terkedildii) andaki

Rivayet

daha bAllah'n haram

gzel, ecri

kld

haram olduu

iin

ilenilme-

ZKR.

edilir ki:

Her nefs, lrken, atlayacak derecede susuz

olarak dnyadan ayrlr; fakat Allah' ZKR'eden nefs
bundan mstesndr.
Allah ondan raz olsun, Muaz bni Cebel der ki:
Cennet ehli, dnyada Allah' ZKR'siz olarak
geen bir saat kadar hi bir eye teessf etmezler.

Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, Peygamberimizin bu mevzdaki dier baz hdisleri de
yledir:

Bir

neclisde oturan hi bir topluluk yoktur ki

Allah' zikr etsinler de, melekler onlar ziyaret etmesin, rahmete garkolmasnlar ve Allah, yanndakilere onlardan bahsetmesin
. .

Hi bir
rzas
ra:

iin

topluluk yoktur

ZKR

ki,

toplanp srf Allah

etsinler de, gkten bir

NDCI

Allah'n atana garkolmu olarak kalkn!

onla-

kt
36"

amelleriniz

iyi

amellere tebdil olundu! diye nid

bir

topluluk yoktur ki, bir mecliste oturaetsinler, fakat benim gzel ahlkma

et-

mesin!...
*

Hi
rak Allah'

ZR

uymasnlar ve bana salt- selm yollamasnlar

ymet gn teessf etmesinler.

Dvd aleyhisselm der

lh!

GFLLER
nk

da,

ki:

Beni, ZKR edenler meclisini brakp

meclisine gider grrsen ayaklarm kr.

Sen onlarla bana Ym

onlar birer nimettir.

edersin.

Peygamberimiz aleyhisselm yle buyurdular:

Bir hayrl meclis, mminin

iki

milyon

er

mec-

lisini rter.

Allah ondan raz olsun,

Gece, gkteki

Eb Hreyre

syler:

kl yldzlar nasl grlrse, gk

ehli de yeryznde, iinde

ZKR yaplan

evleri ylece

grr.

Allah rahmet eylesin, Sfyn bni Uyeyne syler:

Bir topluluk, Allah'

lar

zaman eytan

ile

ZKR etmek

dnya

zere toplandkayrlrlar. eytan der

ki:

Grmyor

musun, ne yapyorlar?

Dnya cevap verir:

Brak sen onlan. Daldklar zaman ben onlar

boyunlarndan yakalar sana veririm.

368

Anlatlr ki, bir gn Eb Hreyre arya girer ve:

Sizi burada gryorum. Halbuki Reslullah'n
miras mescitte taksim ediliyor! der.
Bunun zerine halk ardan iini brakarak hemen mescide koar, fakat ortada bir ey gremeyince

Eb

Hreyre'ye:
Biz mescitte taksim edilen bir miras greme-

dik! derler.

Eb Hreyre, Ne grdnz?
Onlar da Allah'
der.

Bunun

te

ZKR eden

diye onlara sorar.

bir topluluk grdk!

Eb Hreyre:
Reslullah'n miras budur! cevbn
zerine

ve-

rir.

Allah her ikisinden de raz olsun, Eb Hreyre ve

Eb Said Hudr'nin rivayet ettiklerine gre, bir defasnda Allah'n Resl unlar anlatt:
Allah'n yeryznde gezici melekleri vardr. Allah'
ZKR eden bir topluluk grdler mi birbirlerini a-

rrlar. Toplanrlar. Onlar

ziyret ederler.

Sonra Gk'e

an

yce olan Allah onlara sorar:

Kullarm ne ilerken braktnz?
Onlar cevap verir:
Sana hamdeder, seni tebih ve tenzih ederler-

giderler.

ken braktk.
yce olan Allah sorar:
Beni grmler mi?
Melekler cevap verir:

an

Hayr!
n yce olan Allah sorar:
Grselerdi, nasl olurdu?
Melekler cevap
Seni grselerdi, daha iddetle
verir:

hamt* ederler,

tebih ve tenzihde bulunurlard.

Sn
lhi Nizam

yce olan Allah sorar:

-

24

369

Hangi eyden bana

Onlar cevap verir:
Ateten!

snrlard?

an yce olan Allah

Onu (cehennemi) grdler
Melekler cevap
Hayr!
n yce olan Allah sorar:
sorar:

mi?

verir:

Grselerdi
Onlar cevap

ne olurdu?
verir:

Kt huylardan daha
n yce olan Allah
Ne
Onlar cevap
Cennet!
n yce olan Allah
Onu grdler mi?
Melekler cevap
Hayr!
n yce olan Allah

ok saknrlard!

sorar:

istiyorlar?

verir:

sorar:

verir:

sorar:

Grselerdi ne olurdu?

Onlar cevap cevap verir:

Grselerdi, daha ok gzel huylu olurlar ve daha ok gzel ameller ilerlerdi.

yce olan Allah buyurur:

Sizi ahid tutuyorum, onlar affettim.

Melekler der

P- Onlarn
miti.

iinde birisi vard. Bir hcet iin gel-

Maksad

ki:

ZKR

onlarla beraber
yce olan Allah buyurur:

Onlar

etmek deildi!

arada bir topluluktur. lerinden bir

ferd afv'dan hari tutulamaz.
Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, Pey370

bir

gamberimizin bu konudaki dier baz

hadisleri

de

yledir:

Benim

ve benden nceki peygamberlerin syledii en faziletli sz, Allah'dan baka ilh yoktur,
birdir, orta yoktur! szdr.

Kim

her gn yz defa, Allah'dan baka

ilh yoktur; o, birdir; orta yoktur, mlk onundur,
hamd ve vg ona mahsutur! derse, on kle zd etmie sevap alr. Ayrca amel defterine yz sevap yazlr, yz gnah afvedilir ve o gn akama kadar
eytann errinden emin olur. Ona, ancak bundan daha faziletli amel ilemi olan gelir.
ki

Hibir kimse yoktur k gzelce bir abdest alsn, sonra

ge kaldrarak ehdet ederim, Al-

ban

lah'dan baka ilh yoktur; tekdir, orta yoktur. ehdet ederim. Muhammed aleyhisselm O nun kulu ve
Resuldr! desin de onun iin dilediinden girebilecek ekilde cennet kaplan almasn!
o

371

NAMAZIN FAZLETLER

yce olan Allah buyurdu:

Skn

ve emniyet hline geldiiniz vakit ise

hemen namaz dosdoru kln. nk namaz mminlerin zerine vakitleri beU bir FARZ OLMUTUR.
(Nis Sresi, yet: 103).

Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular:

ep*

is

Be

&

vakit

namaz,

Allah o

be

^^

vakit

namaz

bu be vakit
namaz eksiksiz olarak, kmsemeden, hakkyle eda
ederse Allah indinde onun iin cennete gireceine dir
AHD vardr. Bu be vakti ed etmeyen kimse iin Allah yannda AHD yoktur. Derse onu cezalandrr, dikullar zerine

FARZ KILMITIR. Kim,

lerse cennete koyar.

372

 Be

vakit namaz, birinizin

kapsnn nnden

akan tatl ve bol sulu bir rmaa benzer. Ne dersiniz,

o kimse gnde be defa bu nehre girip ykansa onun
vcudunda kir namma bir ey kalr m?
Sahbler:

Hayr, bir ey
Reslullah:
te suyun

kiri

kalmaz!
giderdii gibi namazlar da g-

nahlar (kt huylar) giderir.

Namazlar, byk gnahlardan

dier gnahlara
Nitekim

yet:

tyi

kanld

srece

keffrettir.

yce olan Allah buyurur:

ameller, gnahlar giderir.
(Hd Sresi,

114).

Gnahlar
demektir. yle

giderir demek,Onlara keffret

ki,

hi

gnah ilenmemi

olum

gibi olur.

Allah ondan rz olsun, bni Mes'ud anlatr:

Bir adam, nikhls olmayan bir kadn pmt.
Peygamberimize geldi. Meseleyi anlatt. Sanki bunu

anlatmakla iledii gnahn keffretini soruyordu. Bu

srada, Gndzn iki tarafnda, gecenin de yakn saatlerinde

nahlar

dosdoru namaz

giderir.

Bu,

iyi

kl.

nk

dnenlere

bir

iyi

ameller g-

ttr (Hd

Sresi, yet: 114). mealindeki yet nzil oldu.

Bunun

Benim soruma cevap bu yet midir, ey

Allann Resl? diye sordu. Peygamberimiz, O yet,
zerine adam,

373

benim mmetimin onunla mil olanlar

iindir

bu-

yurdu. (Buhar, Mslim).

Allah ondan raz olsun, Mslim ve dier hadis kitablarnn kaytlarnda Eb mme anlatr:
Bir adam, peygamberimize geldi. Bir veya iki
Ey Allah'n Resul, Allah'n kanununu bana
defa,
tatbik et! dedi. Peygamberimiz oran olmad. Sonra
namaz klnd. Namazdan sonra peygamberimiz, Ner-

de o adam? diye sordu. O, benim, buradaym! dedi. Resltdlah, Biraz nce gzelce abdest alp bizimAdam
le beraber namazn kldn m? diye sordu.
Evet dedi. Bunun zerine peygamberimiz, Sen
anda, anann seni dourduu gnk gibi gnahszsn.
anda Reslne inzl buyurdu. Gndzn iki
Allah
tarafnda, gecenin de yakn saatlerinde dosdoru namaz k. nk iyi ameller gnahlar giderir. Bu, iyi

ttr. (Hd Sresi, yet: 114).

Peygamberimizin bu mevzudaki dier hadsleri:
Bizimle mnafklar arasnda bariz farklar vardr. Akam ve sabah ibdet vakitleri. Onlar bu ikisine
muktedir olamazlar.

dnenlere

bir

Kim

namazlarm

klmam

olarak Allah'a
kavuursa (lrse) Allah onun dier iyi amellerinden
hibirine deer vermez.
ki

Namaz dinin direidir.

se dini

ykm

Kim namaz

olur.

Bir ara, Allah'n Reslne soruldu:

Amellerin hangisi daha faziletlidir?

374

terk eder-

Buyurdular ki:
Vaktinde klman namaz!

Kim

ki gzel abdest

namazn

vaktinde klarsa kyamet

namaz onun iin bir nr ve elinde bir senet
olur. Kim de namaz klmaz, terkederse kyamet gn Fir'avun ve Hmn ile haredilir.
Cennetin anahtar namazdr.
Allah, TEVHD'den baka, namazdan daha ok

alr ve
gn o

be

vakit

sevdii bir eyi kullarna farz klmad. Eer namazdan

daha ok sevdii bir ibdet olsayd muhakkak melekleri Allah'a onunla ibdet ederlerdi. Halbuki meleklerden kimisi dim rk'da, kimisi dima secdede, kimisi de dima kyamda ve kuuddadr.
Kim kasden namaz terkederse kfre girer.
Hadisin izah udur:
Kim kasden namaz terkederse, imnn direinin yklmas ve kmesi yznden mndan kmaa
yaklar. Nitekim ehre yaklaan kimseye ehre vard ve girdi denir.
Kim kasden namaz terkederse Muhammed'in
himyesinden uzaktr.
Selm O'nun zerine
Allah ondan raz olsun, Eb Hreyre der ki:
Kim gzelce abdest alr ve namaz klmak kaseliyle camiye gitmek zere karsa, o, namaz kasdettii mddete namazda saylr. Onun her iki admndan biri mukabilinde onun iin bir sevap yazlr, di-

er

adm

iin diye cevap verdi.

mukabilinde de bir gnah balanr. Sizden biri, ezan duyunca gecikmesi doru deildir. Hemen namaza komas lzmdr. nk sizin en ok sevap alannz, evi camiye en uzak olamnzdr. Eb Hreyre'ye, Niin? diye sorulunca, Admlar ok oldu-

Gizli bir secde'den

tur ki kulun Allah'a

daha

faziletli

yaklamasna

bir

ey

yok-

sebep olsun.
575

Hi bir mslman yoktur ki Allah

iin bir
secde yapsn da O onu bir derece ykseltip gnahla-

nndan da

birini affetmesin!

peygamberimize, Allah'a dua et. Beni, senin efaatine nil olanlardan ve cennette seninle beraber bulunanlardan eylesin! dedi. Peygamberimiz de
ona cevaben:
Bana, secdelerin okluu ile yardmc ol buBirisi

yurdular.

eder

Kulun

olduu

Allah'a en

yakn bulunduu

an, secde

an'dr.

Allah'n, Secde

et,

yakla! (Alk

Sresi, yet: 19)

mns ite

budur.
yce olan Allah buyurdu:
Yine,
Secde izinden nianlar yzndedir. (Feth S-

yetinin

resi,

an

yet: 29).

Allah'n Resl buyurdular:

demolu secde yetini okuyup secdeye kapanzaman eytan, alayarak uzaklar ve

yazk!.. Bu,

onun iin bir

et vardr.
Ben de secde etmekle
emrolundum, fakat emre kar geldim; benim iin de
cehennem var!.. der.
Rivyete gre mer tbni Abdlaziz hep toprak
zerine secde ederdi.
"

Ysuf bni Esbt yle derdi:

Genler! Hastalktan ve ihtiyarlktan nce Allah'a kar vazifelerinizi yapnz. Benim, rk ve secdelerini eksiksiz olarak yapandan bakasna
gptam
yoktur. Bugn ben, ihtiyarlk ve hastalk yznden
bunlar tam olarak yapamaz duruma dtm.
Dier baz byklerin bu hussdaki szleri:
Cbeyr Olu Sid:

376

Dnyada, secdelerden baka hi

renmem.

Mslim

Olu

bir

eye

im-

Ukbe:

Allah'n indinde, kulda bulunan hasletlerin en

sevimlisi, kulun Allah'a kavumay sevmesi hasletidir. Kulun Allah'a en yakn bulunduu an, secde eder
olduu andr.

Eb Hreyre:
Kulun Allah'a en yakn bulunduu an, secdt
eder olduu an'dr. O anda ok du ediniz.

377

NAMAZ KILMAYANIN

CEZSI

yce olan Allah, Cehennem Ehli'nden haber

vererek buyurdu ki:

(Gnahkrlara sorulur)

Sizi

cehenneme sokan

nedir?

(Gnahkrlar): Dediler: Biz namaz klanlardan

deildik, yoksula yedirmezdik. Biz de btla dalanlarla beraber (btla) dalardk. (Mddessir Sresi, yet:
42,45).

Peygamberimizin, konu

ile

alkal baz hadisleri:

-

Kii KFR arasnda NAMAZI TERK

vardr. (Muvatta').
Kii e KFR yahut RK arasnda NAMAZI TERK vardr. (Mslim).
Kul KFR arasmda sadece NAMAZ
TERK vardr. (Eb Dvd, Nes)
Kii KFR arasmda NAMAZI TERK
ile

ile

ile

vardr. (bni Mce).

Benimle onlar arasnda misk NAMAZ'dr. Kim

namaz

S78

terkederse kfre girer.

slmn dstru tr.

(Tirmiz).

Dinin temeli bunlar

zerinedir.

Kim bu

esaslardan birinin

O, bununla kfre girer.

1
Kan (cana kymay,
sayarsa,
2
Allah'dan baka ilh

adam

dna

karsa

ldrmeyi) hell

olmadna

ehdet

et-

mezse,
3
Farz olan namaz ve orucu inkr ederse.
Allah ondan raz olsun, Smit olu Ubbde rivyet eder:

Dostum peygamber bana yedi ey tledi:

1
Allaha hibir eyi ortak komaynz. Kesilseniz, yakl sanz, as s anz bile!..

2 Kasden NAMAZI terketmeyiniz. Kim kasden

namaz terkederse slm mmetinnden kar.
3 Mahiyete (gnah eyler) yaklamaymz. Ma-'
syet Allah'n fkesine sebep
imeyiniz. Zira
her ktln ba4
olur.
iki

ki

dr.

Ananza-babanza kar gelmeyiniz. Ailenizden, malnzdan ve mlknzden ayrlmanz emret5 p

mi

olsalar bile!.

Harp meydanndan kamaynz. Btn ordu

krlsa da yalnz bamza kalsanz
Yediinizden
7 Aile efradnza ikram
6

bile!..

ediniz.

yediliniz.

Onlara

el

kaldrmaynz. Onlara Allah

kusu

veriniz. (Tabern).

on

'

%*

* 'd

Emnete
miz olmayann

Vs

a sa; H

-d

kor-

mv

imm yoktur. Teolmaz. NAMAZI olmaya-

riyet etmeyenin

namaz

kabul

379

nm
ta

dini yoktur.

ba'n

Dinde

NAMAZ'n

yeri (deeri)

vcut-

(deeri) gibidir. (Tabern).

Allah ondan rz olsun, bni Abbs anlatr:
Bir ara, gz hastalna tutulmutum.
Bana,
seni tedavi ederiz. Bir ka gn namaz terkedersin!
dediler. Ben, hayr! dedim. nk Allah'n Resul
buyurdular ki:
yeri

Kim namaz

kendisine fkelenmi
bir halde Allah'a kavuur. (Bezzr)
Allah ondan rz olsun, Eb Naim der ki:
Kim kasden NAMAZI terkederse Allah onun
ismini cehennemlikler arasnda Cehennemin kapsna
terkederse

yazar.

Kim NAMAZI terkederse ile efradna ve malna eksiklik

(Tabern, Beyhk).
Allah Islmiyette drt eyi farz kld. Kim bu
getirir.

drtten tanesini ed etse ona hi bir faydas dokunmaz. Hatta hepsini de yapmadka. NAMAZ, zekt,

Ramazan orucu

an

ve Hacc. (Muvatta').
yce olan Allah buyurdu ki:

$J ot^JI

Sonra,
ki,

^rtlJI

IjUdf

arkalarndan yle kt

NAMAZI TERKETTLER,

te bunlar da

bir nesil

geldi

ehvetlerine uydular,.

sapklklarnn cezsma urayacaklardr.

Tevbe ederek mna gelenler ve

nanlar yle deil.
bir

te

iyi

amellerde

bulu-

onlar, cennete girecekler ve hi

eyle hakszla uratlmayacaklar. (Meryem S-

resi, yet:

59, 60).

Allah ondan rz olsun, bni Mes'ud der ki:

yetteki, a TERKETTLER mnsna olan ke-

380

lime srf terketmek mnsna deildir. Ayn zamanda

Te'hir etmek, namazlar tam vaktinde klmamak ma-

nasnadr

da!.

Tabiinin
der

ileri

gelenlerinden Mseyyep

Olu

Said

ki:

yette,
tefsiri

Terketmek

mnsna

olan kelimenin

yledir:

le namazn

vaktinde klmayp ikinde vakti

gelinceye kadar geciktirmek. kindi 'yi vaktinde klma-

yp akam namaznn
mek. Akam namazn

vakti girinceye kadar geciktiryats vaktine kadar, yatsy sa-

vaktine kadar ve sabah namazn gn

douncaya kadar geciktirmek! Kim namazlarn byle
geciktirmekte devam eder ve bu hl zere lrse Allah onu GAYY ile cezalandrr. GAYY, Cehennemde dibi derin, azab iddetli bir vadidir.
Yine
yce olan Allah buyurdu:
Ey imn edenler, sizi ne mallarnz ve ne de
evltlarnz ALLAH'n ZKR'nden alkoymasn. Kim
bunu yaparsa ite onlar hsrana urayanlarn ta ken-

bah

namaznn

an

(Mnafikun Sresi, yet:

Mufessrlerden bir topluluk der

dileridir.

yetteki

9).
ki:

ALLAH'n ZKRnden murat be

vakit namazdr. Kim namaz vaktinde malnn sat,
san'at veya evld ile megul olursa, o hsrna urayanlardan olur. Bunun iin peygamberimiz aleyhisselm buyurdular

ki:

Kulun,
ekilecei

kyamet gn kendisinden ilk sorguya

amel'i NAMAZ'dr. Eer namaz tam ve kr
381

sutsuz karsa kurtulur. Yok,

namaz

eksik ve kusurlu

karsa hsrana urar.

yce olan Allah buyurdu:

Vay haline o namaz klanlarn ki onlar namazlarndan

gfdirler.

Peygamberimiz

(Mn

Sresi, yet: 4, 5).

sallallh aleyhi ve sellem bu ye-

hakknda buyurdular ki:

Onlar, namaz vakitlerini geciktirenlerdir.
mam Ahmed, Taberni ve bni Hbban'n kaydettiklerine gre peygamberimiz bir gn namazdan sz
tin tefsiri

ederek buyurdu

Kim

ki:

namaz doru-drst

ederse o namaz
bir senet ve bir

ve tam olarak ed
iin kyamet gnnde bir nur,

onun
kurtulu

Kim namaz klmazsa

onun nuru olmaz, senedi -ve kurtuluu olmaz. Kyamet
gn Karun, Fir'avun, Hmn ve Eb bni Halef ile
beraber bulunur.

Baz

olur.

(Muvatta; Tabern, bni Hbbn).

limler derler ki:

harolunur. nk:

Mal onu megul eder, namazm ed etmezse Karuna benzer ve onunla harolunur.
2 Mlk megul eder ve namazn ed etmezse
Fir'avn'a benzer ve onunla harolunur.
3 Makam onu megul eder ve namazm klmazsa Hmn'a benzer ve onunla harolunur.
4 Ticareti megul eder ve namazm ed etmez1

se,

Mekke

kfirlerinin

tccar Eb bni Halefe benzer

ve onunla harolunur.

anlatr:

382

Allah ondan

rz

olsun,

Eb Vakkas olu

Sa'd

Bir ara, Peygamber aleyhisselm'a,

mazlardan

gafildirler

yetini sordum.

Onlar o kimselerdir
Kim zrsz olarak

ki,

namaz

iki

ayr

Onlar na-

Buyurdu

ki:

vakitlerini ge-

ciktirirler.

vaktin

namazn

arada klarsa byk gnahlarn kaplarndan bir

kapya gelmi olur. (Hkim).
bir

kindi namazn geiren,

n yitirmi
(zarar etmi)
Bu ikindi namaz sizden

ile

olur.

gibi

efradn ve mal(Buhri, Mslim).

klnkim om*

ncekilere farz

d, fakat edasn yapamadlar. Bugn sizden

hi terketmez, hakkyle eda ederse ona iki ecir vardr.
(Mslim, Nes).

Kim

olur.

ikindi

namazm

terkederse,

ameli btl,

(Muvatta' Buhar, Nes).

Kira,

ikindi

namazn gnein

dar geciktirirse sanki

gibi zarar

etmi

ile

gurubuna ka-

efradn ve maln yitirmi

olur. (Tabern, Muvatta').

Allah ondan raz olsun,

Cndp olu Semure

an-

latr:

Reslllah sallallh aleyhi ve sellem, her

gn,.

namazm kldktan

sonra ynn bize doru

evirerek ashabna hitaben, inizde bu gece rya greniniz var m? diye sorard. Grm olan bulunursa,
rysn anlatrd. Yine gnlerden bir gn sabah namazndan sonra bize, Bu gece rya greniniz var m?
diye sordu. Biz, Hayr! diye cevap verdik. Reslllah,
Fakat bugn ben ry grdm. dedi ve anlatmaa

sabah

balad:

kii gelerek elimden tuttular. Yr dediler. Kendileriyle berber yrdm. Beni engebesiz bir
arziye gtrdler. Orada iki kiiye rasgeldik. Birisi
yere nm bir vaziyetteydi. Dieri de ayakta duruki

38&

yordu.

Bunun

elinde

iri

ve sert bir kaya paras var-

d. Bu kayay, nnde nmekte olann kafasna olanca hzyla indirerek onun kafasn yaryor, sonra da
yuvarlanan kayann peinden giderek alp geliyordu.
Fakat adamn yarlan kafas eski hline gelmeden geri dnmyordu. Dndnde ayn hareketi yine yapyor ve bu ileme bylece devam edip gidiyordu. Ben,
beni gtrenlere, Sbhnellah bu da ne? dedim. Bana, yr! dediler. Onlarla beraber yrdm. Biraz
yaslayp yatmt.
gidince bir adama rastgeldik.

Ban

Baka

birisi

de

onun yannda ayakta duruyordu.

Elin-

de demirden kancalar vard. Bu kancalan yerdekinin

bir yamndan takyor, t bamn geri tarafna
kadar ovurdunu yrtyordu. Bir tarafn bitirince dier
tarafna geiyor, ayn hareketi o yanma da yapyordu.
Bir tarafm yrtarken dier taraf eski hline geliyor, bu
sefer o, o tarafna geerek ayn ileme devam edip giSbhnellah, bu da
diyordu. Ben, beni gtrenlere
ne? diye sordum. Bana, Yr! dediler. Yrdm.
Biraz gidince bir bina ile karlatk. Bu binann st
gibi dar idi. Alt taraf da geniti.
taraf bir frm
ine yle bir gz .attm. Bir de ne greyim, oras plak erkek ve kadnlarla dolu. Altlarndan da kendilerine doru bir yaln (ate alevi) geliyor. Aiev vurduu
zaman, neredeyse darya frlayacak ekilde ykseli-

azmm

az

yorlar, alev ekilince yine iine dnyorlar. Alev tek-

aadan

yukar doru hcum ettii zaman hep

birden baryorlard. Ve, bu ilem bylece devam edip
gidiyordu. Ben bunu grnce, Sbhnellah, bunlar da
rar

kim? dedim. Beni gtrenler, Yr!

Geni

dediler.. Bera-

Bu nehrin kan
krmzs suyu vard. inde bir adam yzmekteydi.
Nehrin kenarnda da baka bir adam durmaktayd ve
yanma birok ta toplayp ymt. Zaman zaman.
berce yrdk.

384

bir nehre geldik.

nehirde yzmekte olan, bunun yanna yaklayor, o da

onun azna bir ta atyordu. Ben yine, Subhneilah
bu da ne? dedim. Beni gtrenler Yr! dediler.

Yrdk. Biraz sonra bir adama rasgeldik. Bir de ne

greyim, onun etrafnda byk bir ate ktlesi vard. O, bu ate ktlesini silkeliyor ve etraf mda dnyordu. Ben, beni gtrenlere, Sbhnellah, bu da ne?
Bir baheye
dedim. Bana, yr! dediler .Yrdk.
geldik. Orada baharn her trl nuru mevcuttu. BahBu
enin ortasnda da uzun boylu bir adam vard.
adamn etrafm saysz denilebilecek oklukta ocuklar
doldurmutu. Ben bu manzaray grnce Sbhnellah, bu da ne? dedim. Bana, yr! deder. Beraberce yrdk. Nihayet bir ulu aaca geldik. yle bir ulu
aa ki, ben ondan daha byk ve daha gzel bir aa
asl grmedim. O aaca ktk. Bir ehre vardk ki buras, bir tula altn, bir

tula

gm

kapsnn almasn

kullanlarak ya-

Ald.
Oradan ieri girdik. Beni ondan kardlar, daha gzel ve daha stn bir eve soktular. Bir ara gzm yukarya dikilivermiti. Bir de ne greyim, beyaz bir kk.
Sanki bir beyaz bulut. Bu srada bana, te senin meknn odur! dediler. Ben, Girmeyecek miyim? diye
sordum. imdi hayr. Fakat ileride gireceksin! dediler. Daha sonra da ben dedim ki:
Ben bu gece bir takm acayip eyler grdm.
Acaba nedir bu grdklerim?

pm.

ehrin

talep ettik.

Dediler:

Tala

ilk

bir

bann

yarlmakta olduunu grdn

adam, nce Kur'n'a sarld halde sonradan onu
kenara iten, onun esaslarna riyet etmeyen ve be

Kafasnn arka tarafna kadar avurtlarnn yrtlmakta olduunu grdn ahs, sabahtan akama kadar bir sr yalan
vakit farz

namaz klmayan

kiidir.

lh Nizam

25

385

syleyen ve bu yalanlan fk kaplayan kiidir. Frna

benzer evlerdeki grdklerin, zina eden erkek ve kadnlardr. Suyu kan rengindeki nehirde yzmekte ol-

duunu grdn ahs,

faiz yeyici kiidir.

Atein etCehennem

rafnda dolamakta olduunu grdn kii,

bekibasdr. Bahede grdn uzun boylu adam
brahim aleyhisselmdr. Etrafndaki ocuklar da ft-

slm

ratev,

umum

domu

olan ocuklardr. lk girdiin

m'minlerin evidir. Dier ev de ehidlerin
zere

Ben Cebrail'im. Bu da Mikil...

Bu srada sahabeden birisi sordu:

evidir.

brahim

domu

slm ftrat

zere
aleyhisselmm etrafmdalar.

Peki,

Ya

olan ocuklar
putperestlerin

ocuklar?
Resl aleyhisselm buyurdular:
Putperestlerin ocuklar da brahim aleyhisse-

lmm yannda olacaklar.... (Buhr).

Bu hadisin devam olarak Bezzr'da
dr:

Sonra

peygamberimiz bir

ksm

para var-

kiilere rasgel-

talarla vurulup, paralanyor, sonra da

eski hline dnyordu. Peygamberimizin sorusuna
cevap verildi:

di.

Balarna

Onlar,

kafalarna namaz

Kuds Hadis:
(Allah buyurdu)

ar

gelen kiilerdir.

Senin mmetine (ey

Muham-

be vakit namaz farz kldm ve va'dettim ki,

kim bu be vakti, vakti vaktiyle tam olarak ed ederse
onu cennete koyacam. Kim bu be vakti ed etmezse

med,)

ona hi
Mce)

bilir

teminatm

yoktur.

(bni

ve vcip olduunu
ve kusursuz olarak ed ederse cennete girer. (Mu-

vatta')

386

bir va'dim, hi bir

Kim, zerine

namazn hak

Kyamet gn

kiinin hesaba ekilecei lk

NAMAZ'dr Eer bunun hesab tam

olursa kurtulur. Yok, eer namazn hesab
ameli

ve kusursu
eksik ve ku-

urar. Farz olan namazlarndan

ve kusurlu bulunduu takdirde sn yce olan

surlu ise hsrana

ek-

sik

Al-

lah buyurur:

Bakn

m?

bakalm, kulumun

Varsa onlarla

telfi edilsin.

lece halledildikten sonra

da

ayn

nafile ibdetleri var

Namaz

meselesi by-

usl zere

dier amel-

lerine geilir. (Tirmizi, Nes, bni Mce).

Kyamet

gn kiinin ilk sorguya ekilecei

ey NAMAZ'dr. nsanlar arasnda ilk hkm ise cana kymalar hussundadr. (Nes).
Kyamet gn kiinin ilk hesaba ekilecei
amel NAMAZI'dr. Eer namaz tam olarak if etmi ise
tam olarak yazlr. Eer tam olarak eda etmemi ise

Allah meleklerine der ki:

Bakn!

Kulumun

nfile ibdetlerini bulabilecek

Eer

varsa onunla tamamlarlar. Sonra zekta geerler. Daha sonra sradan btn amellere ayn
mumele yaplr. (Muvatta, Eb Dvud, Nes, bni
Mce, Hkim)
misiniz.

gn amellerinden

ca

NAMAZ'dr.

Allah,

durumu

ilk sorula-

bildii halde melekle-

re der ki:

Kulumun NAMAZTna bakn. Tamam olarak

etmi

mi, yoksa eksik mi?

Eer tam

ise

tam olarak

if

ya-

zdr. Eksik ise Allah buyurur:

Bakn,

kulumun

nfile ibdeti var

m? Eer

varsa bu nafilelerle farzlarn tamamlayn. Bundan

sonra dier amelleri iin de ayn mumele tatbik edilir.

(Muvatta'

Eb Dvd,

Nesi, Hkim).

Peygamberimiz aleyhisselm anlatr:

387

Bir ara Cebrail aleyhisseln Allah tarafndan ba-

na

geldi.

tine

Dedi

ki:

Ey Muhanmed, Allah buyuruyor ki: mmer

VAKT NAMAZI farz kldm. Kim, gzel ab-

BE

onlar vaktinde rkla ve secdeleri ile if ederse vadediyorum, o namazlar yznden onu cennete koyacam. Kim namazlar eksik ve kusurlu olarak bana
gelirse ona hi bir va'dim, hi bir teminatm yok. Dilersem azap ederim, dilersem affederim.
destle

Namaz

mizan vardr. Hakkyle

eden hak-

kyle ecrini alr. (Beyhak).

Deylem der ki:
Namaz eytann yzn karartr, sadaka belini
krar. Allah iin sevimek ve ilme dost olmak onun
ok'unu krar. te bunlar yaparsanz, o, sizden, gnein doduu yerden uzaklamas gibi uzaklar.

Tirmiz,

bni Hbbn ve Hkim kaydeder:

Allah'dan korkun. Be vakit NAMAZ' kln. Ramazan orucunu

lerinize

itaat

tutun.

edin

Malnzn zektn

(Bunlar yaparsanz)

verin.

Amir-

Rabbnzn

cennetine girersiniz.

Buhr, Mslim,
Nes kaydeder:

mam Ahmed, Eb Dvud

Bence amellerin en

NAMAZ,

gzeli,

sonra anaya-babaya
lunda cihad'dr.

VAKTNDE KILINAN

iyilik,

Allah ondan rz olsun, bni

388

ve

sonra da Allah yo-

mer

anlatr:

Peygamberimize

adam

Ey Allah'Resl,
slmiyette Allah'n indinde hangi amel
daha sevimlidir? dedi. Reslllah ona cevaben buyurbir

geldi ve,

dular

ki:

Vaktinde

terkederse

onun

klman NAMAZI... Kim NAMAZI

dini yoktur,

NAMAZ

dinin direidir.

(Beyhaki)

te bunun iin Hz. mer'e su-ikasd yapld

zaman kendisine:
NAMAZ!... Ey mminlerin
dendi. O da:
Ne gzel ey NAMAZ! NAMAZI ed etmeyenin
halifesi

slmiyette nasibi yoktur, dedi. Ve, yarasndan kanlar

aka aka NAMAZI tamamlad.
Allah'n Resl buyurdular ki:
zaman o NAKii, namazn ilk vaktinde
MAZ Gk'e kar. Onun bir nuru vardr. Bu NAMAZ
Ar'a ykselir ve orada kymete kadar sahibi iin istifar eder, der ki:
Nasl, sen beni zamannda if edip korudu isen,
Allah da ylece seni korusun! Eer kii namaz gecikKendisinde bir
tirerek klarsa, o namaz ge kar.
zulmet vardr. Sem'nm sonuna vanr varmaz eski ve
rk elbise gibi telef olur. Bununla sahibinin yzne vurulur. (Zeheb).
Eb Dvd'un kaydettii bir hadise gre peygamberimiz, Allah kiinin ibdetini kabul etmez buyurdu ve, Vakti getikten sonra namaz klannda bun-

kld

lar

arasnda

zikretti.

Yine rivyet edilen bir hadiste buyruldu ki:

Kim be vakit namaz tam ve kusursuz olarak klarsa Allah ona be hasletle ikram eder:
Ondan geim skntsn kaldrr.
1
2
Kabir azbm kaldrr.

3 Kitabn sandan

verir.

389

 Srat'dan abuk ve korkusuz

5 Sorgusuz-sualsiz cennete koyar.

geirir.

de namaz hor grr eda etmezse onu da onbe eyle cezalandrr. Bunlarn bei dnyada,
lm annda, kabirde, de kabirden kalkarken

Kim

grlr.

Dnyada grlenler:
mrnn bereketi kaldrlr.
1
2
Yznden slihler simas kaldrlr.

vermez.
3 Allah, iledii hi bir amelin
4 Duas kabul olmaz.
du nasibi olmaz.
5 Slihlern duas
lm annda maruz kalacaklar:

olarak
2 A olarak
btn dnya deyle
3 Susuz olarak
ecrini

gibi

lr.

Zelil

lr.

lr.

nizlerinin suyu iirilse

ki,

kanmaz.

Kabirde mruz kalaca musibetler:

Kabir kendisine dar gelir. yle
1

kaburga

kemikleri skr.
2 Kabrinde ate yaklr. Bu atein kzleri ta
(kz ta) hline dner.
3 Kabrinde, ismi UC olan zorlu bir ylan
ki,

musallat edilir. Bu ylann gzleri ateten, trnaklan

demirdendir. Her trnann uzunluu bir gnlk mesafe kadardr. l ile konuur der ki:
Ben ZORLU TJCym. (sesi korkun bir im-

ek

Rabbn

sesi gibidir)

Der

ki:

klmadn

sabah namaznn
cezs olarak, gne douncaya kadar sana vurmam
le namaznn cezas olarak leemretti.
den ikindiye kadar, ikindi namaznn cezas olarak ikindiden akama kadar, akam namaznn cezas olarak
akamdan yatsya kadar ve yats nama z n n cezas olabana,

Klmadn

390

rak yatsdan sabah vaktine kadar vurmam emretti. Her

ne zaman bir vuru vurduunda onu yetmi arn yerin dibine sokar. Bu azap kyamete kadar bylece

devam

eder.

Kabirden karken mruz kalaca musibet ve skntlar:

Hesab zor
2 Allah kendisine
3 Cehenneme
1

olur,

fkelenir.

girer.

Dier
ve

bir rivayete gre,

NAMAZI

HAKR GREN

onu ed etmeyen kii kyamet gn ahunda

tr yaz olarak

sa-

gelir.

Birinci satrda

yle yazldr:

Ey

hakkn

Allah'n

zayi eden!

yaz vardr:
Ey, Allah'n fkesine urayan!
nc satrda ise yle yazldr:
Sen dnyada nasl Allah'n hakkn zayi etli
isen bugn de onun rahmetinden mahrumsun!
Ondr;
Hadiste zikredilen adet onbei bulmad.
oldu. htimal hdisi rivayet eden, birisini unutmukinci satrda

tur.

bni Abbs
Kyamet gn olunca bir adam

Allah ondan raz olsun,

anlatr:

getirilir.

nn

Alla-

huzrunda durdurulur. Allah, onu cehenneme

malarn emreder. O kii sorar:

at-

Niin y Rabb?

Allah buyurur:

NAMAZI

tehir ettiin iin!

Rivayete gre

peygamberimiz

bir

gr BB&ki&

oyle deai:

391

 Allahm,

AK

MAHRUM

olarak ave
rma! diye dua ediniz. Reslullah, sonra Biliyor mukimdir? dedi. Sahabe, Kimsunuz,
bizi

AK- MAHRUM

Allann Resul? dediler.

Resl aleyhisselm buyurdular

dir o, ey

NAMAZI TERK EDEN

o

392

ki:

CEHENNEM

ve

CEHENNEM AZABI

yce olan Allah buyurdu:

Onun (cehennemin) yedi kaps, her kapsnn
vardr. (Hcr Sresi,
da onlara ayrlm birer

NASB

yet: 44).

Burada NASB'den murat zmrelerdir.

Allah rahmet eylesin, lbni Creyh der ki:
Cehennemin yedi derekesi (kat) vardr. Bunlar
Cehennem, Lezz, Hutme, Ser, Sekar, Cahm ve Hviyedir. Bunlarn en st derekesi (cehennem), ehl-i

tevhid iindir. stten ikincisi (Lezz), Yahudiler iindir. Bundan sonra sra ile Hutame, Hristiyanlar iin;
seir,

yldza tapanlar

iin; Sekar,

putperestler iin ve Hviye

Mecsler iin; Canim,

mnafklar

iindir.

Cehen-

nem en

st tabakadr.
Ayetin tefsiri yledir:

Allah, eytana

ve hevy-i nefsine uyanlar yedi

guruba ayrr. Her bir gurubu cehennemin bir derekesine sokar.

Byle, insanlarn

ayr gruplara ayrlmasnn

sebe-

udur:
Kfr ve ma'siyetler derecelerine gre muhteliftir, te kfrn ve mahiyetin dereceleri bulunduu
gibi bunlarn cehennemdeki dereceleri de muhteliftir.
Cehennemin yedi kapsnn; insann gz, kulak,

bi

393

mide, tenasl uzvu,

ve ayaktan ibaret yedi azasna karlk olduu da sylenir. nk btn masiyetler bu yedi azadan zuhur etmektedir.
Allah onun yzn ereflendirsin, Hz. Ali yle

dil,

der:

dir...

el

Cehennemin katlar

Bunlar st steBirincisi doldurulur, sonra ikincisi, sonra nyedidir.

cc...

Allah ondan raz olsun, bni mer'in rivayet ettibir hadisde Resl aleyhisselm yle buyururlar:
Cehennemin yedi kaps vardr. Bunlardan biri mmetime kl ekenler iindir. (Tirmiz, Buhr).
Taberni Evsat'da kaydeder:
Bir gn Cebrii aleyhisselm, daha nce geldii
tntad zamann hricinde peygamberimize gelmiti

'

Peygamberimiz

ayaa

kalkt ve:
Ey Cebrail, dedi, bana n'oluyor, seni rengi deolarak gryorum!

imi
Cebrail aleyhisselm cevap verdi:
Allah cehennem krklerine emretmeseydi,

gel-

mezdim.

Bunun

zerine, Resl aleyhisselm:

bana Cehennemi anlatr

msn?

Ey Cebrii,

dedi. Cebrii aleyhis-

selm anlatt:

Allah

Cehenneme emretti. Cehennem bin sene

yakld. yle ki, atei bembeyaz hle geldi. Sonra gene emretti, bin sene daha yakld, kpkrmz oldu. Sonra bir daha emretti, bir bin sene daha yakld. Kapkara oldu. O imdi zifir karanlktr. yle ki, kvlcmlar
samaz, alevleri de asla snmez. Seni peygamber olarak gnderene yeminle sylerim ki, cehennemden bir ine delii kadar yer alsa muhakkak btn
yeryzndekiler lrd. Seni HAK PEYGAMBER olarak gnderene yeminle sylerim ki, eer cehennem

394

bekilerinden bir tanesi dnyadakilere grnseydi, btn yeryzndekiler onun irkin surat ve pis koku-

su yznden lrlerdi. Seni

gnderene yeminle sylerim

baland

HAK-PEYGAMBER
ki,

eer cehennem

ki

zincirlerden bir tanesi

olarak
ehlinin

Allah kitab

dnya dalan zerianlatmtr

ne konsayd muhakkak onlar yerin dibine kertirdi.
Dalar onlarn arlna asla mukavemet edemezlerKur'an'da bunlar

di.

Burada peygamberimiz dedi

Yeter

ey Cebril!

ki:

imdi kalbim

paralanacak,

leceim!
Peygamberimiz Cebril aleyhisselma bakt.

hyordu. Dedi:

Alyor musun, ey Cebril?

katnda yce

Halbuki sen Allah'-

bir mertebedesin.

Cebril aleyhisselm cevap verdi:

Benim
maa

neyim var ki, ben alamayaym! Ala

ben daha ok lykm. Allann ilminde, bulundu-

um u haldekinden baka

trl olabilirim. blisin d-

olup olmayacam bilmiyorum. Ki, o, melekler zmresindendi. Hrut ve Mrt'un dr olduu musibete dr olup olmayacam]

olduu akbete dr

bilmiyorum.

Bu srada Resl aleyhisselm alad, Cebril aleyhisselm da alad. yle ki, bu alaylar srp gidiyordu. Bu arada bir ses iitildi:
Ey Cebril, ey Muhammedi Allah sizi gnah i-

lemekten masun tuttu!..

Bu

ti.

kaybolup gitPeygamberimiz de oradan kt. Ensardan bir top-

lulua

ses zerine Cebril aleyhisselm

rasgeldi.

Glp oynayorlard. Peygamber

aley-

hisselm:

395

Glyor musunuz? Arkanzda cehennem

Ve
Eer benim bildiimi
az gler

dedi.

var!

ilve etti:

ok
yiyip-itiinizi sindiremezdiniz. Dalara bilseydiniz,

alardnz;

kar Allah'a yakarrdmz.

Ey

Bu srada

Muhammed,

kullan
seni mjdeci olarak gnderdim.

bir ses iitildi:

yeislendrme
Ben
Zorlatrc olarak gn!

dermedim!

Bunun
buyurdular

zerine

peygamberimiz

-aleyhisselm

ki:

Doruya sanlnz,

ifrt ve tefritten

saknnz.

Bir defasnda Resul aleyhisselm, Cebrile dedi

ki:

Bana n
Mikili
Cebrail aleyhisselm cevap
O, cehennem yaratlan
(Mu
Kyamet gn cehennem

hi gler

'oluyor ki

grmyorum?

verdi:

beri

asl

glmedi!

vatta').

getirilir.

yetmi

bin

yulafta

Her yular yetmi bin melek tutarak

ekerler.

(Mslim)

an yce olan Allah, Cennet ve cehennemi yaratt zaman Cebrail aleyhisselm ' cennete gnderdi ve:
Cenneti ve cennet
hazrladklarm gr!
ehli iin

dedi.

Cebrail aleyhisselm geldi, cennete ve cennet ehli

iin hazrlananlara bakt ve geri dnerek:
tzzetin hakk iin, onu iiten her kimse oraya

cennete emir verdi. Cennet, kiinin

nefsinin holanmayaca eylerle evrelendi. Sonra Algirer! dedi. Allah,

lah Cebril aleyhisselm'a:

Tekrar

gr!

git

Cennet

ehli iin

hazrladklarm

dedi.

Cebril aleyhisselm gitti. Grd ki cennet, nefsin

holanmayaca eylerle evrelenmi. Geri geldi
396

zzetin hakk iin oraya kimsenin girmemesinden endielendim! dedi.

Sonra, sn yce olan Allah, Cebrail'e buyurdu:
Cehenneme git. Onu ve orada cehennem ehli

hazrladklarm

iin

gr!

Cehennemi grd. Bakcehennem dalga dalga alevlerle yamyor. Geri dn-

Cebrail aleyhisselm

ki

gitti.

ve:

zzetin hakk

iin,

onu iiten hi bir kimse yok-

tur ki oraya girsin! dedi.

yce olan Allah cehenneme emretti. O, ehevt ile evrelendi sonra, Cebrile:

Tekrar
Cebril aleyhisselm
tzzetin hakk
git! dedi.

Grd, dnd ve:

iin, hibir kimse kalmamak zere
oraya girmelerinden korktum! dedi. (*) (Eb Dvud,
gitti.

Nes, Tirmiz).

nk o
Allah ondan raz olsun, bni Abbs,
ate yle kvlcm atar ki her biri sanki bir saraydr!
(Mrselt Sresi, yet: 32) mealindeki yetin tefsiri

hakknda
(*)

lk

der

Baka
Cennet,

olmayan

ki:

bir

hadis

meldedir:

zahmetli ve g eylerle; cehennem ise nefsin ah-

hareketleri

ile

rtlmtr.

Bir hadis daha:

Cennet yolu sarp ve yokutur, cehennem yolu ise dzdr.

Bu hadisler bize bu* nevi yukardaki hadisi tefsir etmektedir.
Cebrii aleyhisselm. nce cennetin gzelliklerini gryor ve bu gzelliklere

kavumak

iin

herkesin

cennete

girmee

vesile

olacak

amelleri ileyeceini dnerek, Oraya herkes girer! diyor. Fakat

amellerdir.
cennete girmee vesile olan eyler, nefs'in

holanmad

Kii de ummiyetle nefsine malup olur, ona itat eder. Ve bylece cennete girmee vesile olan amelleri hemen hemen hi bir kii ileyemez. te bu durum kendisine gsterilince; Cebril aleyhi*
elm:

397

Ben aa gibi demiyorum.. (Bu kvlcmlar)

kaleler ve ehirler gibi diyorum. (Beyhk).
yEYL, cehennemde bir VD'dir. Kfir orada
varmadan krk sene der. (Mu vatta', bni Mce, bni Hbbn, Hkim).
VEYL, iki da arasnda bir VD'dir. Kfir dibine varmadan bu vadide yetmi sene der. (Tirmizi)
Bir ara, Allah'n Resl, ashbmdan bir topluluhitaben yle buyurdu

dibine

HZN KUYUSUndan Allah'a snnz!

Sahbler sordular:
Ey Allann Resl, hzn kuyusu nedir?
Resul aleyhisselm buyurdular:

Cehennemde

gnde d rt yz defa

VD

Cehennem
onun korkusundan Allaha snr!...
bir

(dere)dr.

Sahbler dediler:

Ey Allann Resl, oraya kimler girecek?

Resl aleyhisselm buyurdular
Amelleri mrilik yapan KURRA (Kur'an
ki:

ile

okuyucu) lar

iin

hazrland. Allah'n en ok fkelendi-

zlim devlet adamlarnn ziyretine giden

(onlar tasvib eden) KURR'dr. (bni Mce).
Cehennemde bir VD vardr. Cehennem her
gn bu vadinin korkusundan drtyz defa Allah'a IHI*
kiiler,

Oraya

girmemesinden endielendim! diyor. Tersine cehennemlik olmaa sebep olan eyler de nefsin holandJh
fiillerdir. Fakat cehennemin alev alev yandn gren Cebrail, hi
kimsenin kendisini bu azaba atmayacan dnerek:
Onu duyan hi bir kimse oraya girmez! diyor. Yani hi
bir kimse oraya girmee sebep olacak eyleri ilemez !> demek istiyor. Cehennemi, nefsin hev arzular ile evrili grnce ise. Hi
bir kimse kalmamak zere oraya
girmesinden korktum! diyor.
nk insanlar hemen hemen istisnasz nefsn arzularnn esiridirkimsenin

ler.

393

Mtercim

Bu vd. mmet i Muhammed'in MRtLER

hazrlanmtr. (Tabern).
Cehennemde yetmi bin vd vardr. Her v-

ca eder.
in

dnin yetmibin kolu vardr. Her kolda yetmbin ev

vardr. Her evin yetmibin odas vardr.
Her odada

yetmibin kuyu vardr. Her kuyuda yetmibin zorlu

ylan vardr. Her ylann aznn kysnda yetmibin
akrep vardr. Hibir kfir, hi bir mnafk buraya dmekten geri kalmaz. (Buhri trihi).
Allah ondan raz olsun, Hz. mer yle derdi:
Cehennemi ok annz. nk muhakkak onun
harareti iddetli, dibi derindir. Topuzlar ise demirden-

dir.

Eer bir ta cehenneme

(cehennemdeki vdiye)
atlsa dibine yetmi senede der. (Beyhak).
ile

Bir ara biz, peygamber sallallh aleyhi ve sellem

beraberdik.
bir eyin yere dt zaman -

Ar

kard

sese benzer bir ses iittik. Allah Resul, Bili-

yor musunuz, bu nedir? diye sordu. Biz, Allah ve

Resl bilir! dedik. Buyurdular ki:
Bu, bir tadr. Allah onu cehenneme gndermiti. Yetmi senedir dmekteydi. Ancak imdi dibi-

ne

varabildi.

(Mslim).

Allah ondan raz olsun, Eb Said Hudr anlatr:

Bir ara Resl aleyhisselm bir ses iitti. Bu ses
kendisini korkuttu. O srada Cebril aleyhisselm geldi.

Allah Resl, Nedir bu ses, ey Cebril? diye sor-

du.
Cebril aleyhisselm dedi ki:

Bu, yetmi senedir cehennemin dibine

te olan bir

tan

dmek-

Ancak imdi cehennemin dibine varmtr. Allah onun sesini sana iittirmek istedi.
sesidir.

(Tabern)

Cehennemde deve boynu

gibi

ylanlar vardr.
399

soktuu zaman acs yetmi sene

duyulur. Gene
cehennemde katr gibi akrepler vardr. Biri soksa acs krk sene duyulur. (Tabern).

Biri

Peygamberimiz,

Onlar susuzluktan feryat edip

imdat istedike kaynam ve youn bir svya benzeyen, yzleri kavuran bir su ile sulanacaklardr! (Kenf
Sresi, yet: 29) mealindeki yet hakknda buyurur
ki:

Azna

zeytinyann posas gibidir.

yaklatzrld zaman avurtlar onun iine dbu

(irilecek

su)

er. (Tirmizi).

Onlarn

balarna yakc kaynar

su dklr.

Btn vcud hcrelerine sirayet eder. Ayaklarna kadar onu rtr. Sonra eski hline dndrlr. (Tirmiz).

Bu

kaynar

su,

Allann

u yetinde de

zikredilmek-

tedir:

Hi

atete ebed kalan ve barsaklarn para para eden kaynar bir sudan iirilen kimbunlar, o

seler gibi midir?

(Muhammed

Sresi, yet:

15).

Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, Reslullah, Onun nnde de cehennem vardr. Ona orada irinli sudan iirilecektir. yle ki, o bunu zoraki
imee alacak, bir trl boazndan geiremeyecek,
her yandan kendisine lm gelecek, halbuki lemeyecek
de

(brahim

Sresi,

hakknda buyurdular

mek

yet:

16,

17)

melindeki yet

ki:

azn

yaklatrr, fakat tikona

sinir. Yaklanca yz kavrulur. Bann derisi dklr. tii zaman mak'admdan kncaya kadar barsaklar paralanr. Allah buyurdu: Hi bunlar, o atete

400

zere

ebed kalan

ve

barsaklarn para

para

eden

kaynar bir sudan

midir? (Muhammed Sresi, yet: 15). Onlar susuzluktan feryt

edip imdat istedike kaynam ve youn bir svya benzeyen, yzleri kavuran bir su ile sulanacaklardr. O, ne
fena bir iecektir. (Kehf Sresi, yet: 29). (Muvatta',

iirilen kimseler gibi

Hkim).

Tirmizi,

Eer cehennem irininden bir kova dnyaya dklse btn

dnyay

kokutur. (Muvatta\ Hkim).

Buradaki irinden maksat, te o azab, evet onu
tatsnlar ki bu, kaynar su ve irindir! (Sd Sresi, yet:
Sde bir kaynar su, bir de irin ieceklerdir
57)
(Neb'e Sresi, yet: 25) yetlerindeki irindir.

Bir ara, peygamberimiz,

Ey imn edenler,
Allah'dan nasl korkmak lzmsa ylece korkun. S akm siz, (mslmanlar olmaktan baka) bir sfatla can
vermeyin! (l-i mrn Sresi, yet: 102) melindeki
yeti okudu ve buyurdu ki:

Eer

ZEKKUM'dan

bir para

yeryzne dse

dnyadakilerin btn yiyeceklerini ifsd ve murdar

eder. Ya bir de yiyecei bu olursa o kimsenin hli nice olur?. (Tirmizi).

Kfirin
bir
fersah uzatlr, insanlar
onun zerine basarlar. (Tabern, Tirmizi).
Cehennem
cehennemde bytlr. yle
dili

iki

ehli,

onlardan birinin kulak memesi ile boynu arasmdaki

mesfe yediyz senelik mesfe kadardr. Derisinin kayetmi arndr. n diinin biri Uhud
kadardr. (Beyhak).
ki,

lnl

da

o-

tlhi

Nizam

26

401

GNAHTAN KORKMANIN FAZLET

kandrc en byk mil,
phesiz, Allah KORKUSU; O'nun intikam ve satvetinden HAYET; azabndan, fkesinden ve sertliinden EKNMEK tir. Allah'n emrine muhalefet edenBil ki.

gnahlardan

kendilerine bir bel veya

mesinden korksunlar!
ler,

ackl

bir

azap isbet

et-

Bir ara, Peygamber aleyhisselm, lmek zere bulunan bir gencin yanna gitmiti. Ona, Kendini nasl buluyorsun? diye sordu. Gen, Allah'a gveniyorum, ey Allah'n Resul ve gnahlarmdan korkuyo-

rum! dedi. Peygamberimiz, bir kulun byle istikrarl kalbinde iki ey itim etmez, muhakkak Allah ona
umduunu verir; korktuundan da emin klar! buyurdu.
Allah rahmet eylesin, Vird

tna

gre, Hz. Is

yle

olu

Veheb'in anlat-

derdi:

cehennem korkusu musibetlere sabr ve tahamml gcn salar; kiiyi dnyann

ehev heveslerinden ve gnahlarndan uzaklatrr.
Allah rahmet eylesin, Hasan Basr de yle der:
Cennet

sevgisi ve

Sizden nce yle insanlar gelip geti ki, onlardan birisi btn akl talar adedince altn tasadduk
etmi olsa, nefsindeki gnahlarn okluundan dolay
gene de kurtulamama ihtimalinden korkard.

402

Bir defasnda

Peygamber aleyhisselm,

ashabn-

toplulua hitben unlar syledi:

Benim iittiimi iitiyor musunuz? Gk figan
ediyor. Figan etmek hakkdr dal.. Varlm kudret
elinde bulunana yeminle sylerim ki,
gklerde drt
parmak geniliinde hi bir yer yoktur ki orada Allaha ya secde eden, ya kyamda veya rkda olan bir
melek bulunmasn. Eer benim bildiimi bilseydiniz

dan

bir

muhakkak

az gler, ok alar ve dalara kar, kudretinin azametinden ve intikamnn iddetinden O'na

yaka lirdiniz!

Sen, nce en

yakn hsmlarm

(uaolduu za-

korkut!

r Sresi, yet: 214) melindeki yet nazil

man Allah Resl buyurdular ki:
Ey Kureyliler Siz, nefslerinizi Allah'n

azabndan kurtarnz. Ben sizi kurtaramam. Ey Abdi Menaf

oullar! Ben sizi kurtaramam. Ey peygamberin amcas Abbas! Ben seni kurtaramam. Ey peygamberin halas Safiyye! Ben seni kurtaramam. Ey Mukammed'in
kz Ftma Malmdan ne istersen vereyim, (fakat)
ben seni kurtaramam. (Buhri - Mslim)
Allah ondan rz olsun, bir defasmda Hz. ie,
Rablarmn huzuruna dneceklerinden yrekleri korku ile arparak vergilerini verenler! (Mminn Sresi, yet:

60) melindeki yeti okuyarak, Resul aley-

hisselma dedi

Ey

ki:

Allann Resl!

szlk eden, arap ien ve

dan korkan kimse midir?

kimse zin yapan, hr-

byle

olduu

halde Allah'-

Reslullah ona cevaben buyurdular:

Hayr, ey Ebubekir'in kz. O, namaz klan,
oru tutan, sadaka veren ve bununla beraber bu ibdetlerinin kabul olunmamasndan korkan kimsedir.

403

kiiler Allah'n rahmetinden

o derece ok bahsediyorlar ki, neredeyse kalblerimiz
uacak. Onlarn meclislerinde nasl hareket edelim?

Ey Eb

Said,

baz

cevab

Hasan Basr

Allah'a

verdi:

yeminle sylerim

ki, size

Allah korku-

gven veren kiilerle sohbet etmeniz, durmadan Allah'n rahmetinden bahsedip size gven verenlerle sohbet etmenizden daha ha-

sundan bahsetmek

suretiyle

Allah her ikisinden de rz olsun, Hz. Ali'nin tove abdesrunu Zeyneiabidin abdest almaa
tini bitirdii anda kendisini bir rperme alrd. O'na,

balad

cevab verirdi:
sorulduunda
Vah size! biliyor musunuz? ben kime kyam
ediyorum ve kime mnct etmeyi diliyorum?
Allah rahmet eylesin, Ahmed bni Hanbel yle

bunun

sebebi

der:

Allah korkusu, beni, yemekten-imekten alkoolmuyor.

yuyor.

tahm

Allah'n Resl peygamberimiz aleyhisselm, tenhlarda Allah'n azabn hatrlayp da iledii gnahlardan dolay gzyalar dken kiiyi, kyamet gn
hi bir glgenin bulunmad gnde, Allah'n, AR'nda glgelendirdii yedi kii zmresinden sayd.
Allah ondan rz olsun, bni Abbs rivayet eder:
ki gz vardr ki onlara cehennem atei demez.
Bunlar:

Gecelerde Allah korkusundan alayan gz,

2 Allah yolunda, dmana kar nbet tutan
1

r.

Eb Hr ey re rivayet eder:
Kyamet gn btn gzler alar. Ancak:
Allah'n haram
eylere kapanan
1

404

kld

gz,

 Allah
3 Allah
2

ba

yolunda uyank duran gz,

korkusu sebebiyle

kendisinden

sinek

ya

akan gz alamaz!
Allah ondan raz olsun, Eb Hreyre'nin rivyet
ettii bir hadisde Resul aleyhisselm yle buyururlar:

kadar

Allah

korkusundan alayan kimse cehenneme

girmez, t ki memeden kan st, memeye girmedike!.. Allah yolunda savarken kan tozlarla cehennem duman bir araya gelmez. (Allah yolunda savacehenneme girmez). (Hrmizi).

an

Allah her ikisinden de raz olsun, Abdullah bni

mer ve bni As yle derlerdi:

Allah

korkusundan bir damla gzya dkmem

bin lira sadaka vermemden daha hayrldr.
Abdullah olu Avn de yle der:
ittiime gre, kiinin, Allah korkusundan
akan gzyalar vcudunun her neresine isabet ederse Allah oray cehenneme haram klar,

Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, peygamberimizin gsnde, atete kaynamakta olan bir
tencerenin sesine benzer bir ses vard.
Kind der ki:
Allah korkusundan alama sonucu kan bir
damla gzya deryalar kadar cehennem ateini sn-

durur.
Allah rahmet eylesin, tabinden bni
sini azarlar ve yle derdi:

Drt

ba

mamur mslmanlann

Semmk,

nef-

dediini der-

fakat mnfklarn ilediini ilersin. Bununla beraber cennete girmeye tlip olursun. Heyhat, heyhat!..
Cennette senin tinetinde olmayan kiiler var. Onlarn
amelleri de bizim ilediimiz ameller deil!..
sin,

405

Allah rahmet eylesin, Sfyn Sevr anlatr:

Bir ara, Cafer Sdk'a gittim. Dedim ki:
Ey Allah Resulnn torunu, bana t ver!
Dedi:
Ey Sfyn, YALANCI'da insanlk yoktur. HASEDCye rahat yoktur, ZAYIF'm dostu yoktur, KT

HUYLU

da ulu kii olamaz.

Dedim:
Ey Allah Resulnn torunu, daha

Dedi:
Ey

syle:

kld

eylerden
Allah'n haram
olursun. Allah'n takdirine raz ol,
elini ek,
olursun. Kimlerin seninle sohbet etmesini
seviyorsan sen de onlarla sohbet et, M'MN olursun.
FCR ile sohbet etme, fsk-u fucrundan sana da bular. (Kii, dostunun merebindedir. Sizden biri kiminle dostluk kurduuna dikkat etsin!) lerinde, AlSfyn,

BD

MSLM

lahdan korkanlarla mvere et.

Dedim:
Ey Allah Reslnn torunu daha

syle.

Dedi:

Kim

kabilesz; izzet ve eref sahibi olmak; kuvvetsiz, heybet sahibi olmak isterse Allah'a isyan etme
zelillimden ksn, itaat yoluna girsin.

Dedim:

Ey Allah Reslnn torunu daha

syle.

Dedi:

Babam bana eyi

1 __. Ey olum, kt

SELMET

tledi. Dedi ki:

ahlkllar ile arkadalk eden

bulamaz.

itham edilir.
3
Diline sahip olmayan piman olur.
Allah rahmet eylesin, bni Mubrek anlatr:
Bir ara Vird olu Vehep'e sordum:
2

406

Kt

yerlere giren


bilir

Allah'a isyan eden kimse ibdet zevkini bula-

mi?
Dedi ki:
Hayr, Allaha isyana kasdeden kii ibdet zev

kini bulamaz.

Allah rahmet eylesin bni Cevz der ki:

Aliah korkusu, hev ve ehev arzular mahvedici bir atetir. O halde Allah korkusunun fazileti,
hev davranlar yakt, mahiyetlerden
ve itaate tevik ettii miktarcadr. Allah korkusu nasl bir fazilet olmasn ki FFET, TAKV, NEFS ve
KT HUYLARLA MCHEDE ve Allah'a yaklamavesile olan
AMELLER onunla hsl
olur. Nitekim yetler ve hadislerden bu husus anla

sakndrd

FAZLETL

lmaktadr:
Onun

nshasnda (yle yazlyd)

bir

yet,

rahmet o kimselere mahsustur

den

KORKARLAR

ki,

(rf Sresi, yet:

Hid

onlar RablerUi
154).

Allah onlardan rz olmutur. Onlar da O'ndan

raz olmulardr. te bu saadet, Rabbndan KORKANLAR'a mahsustur. (Beyyine Sresi, yet: 8).
Rabbmn huzrunda durmaktan KORKANLAE
iin iki cennet vardr. (Er-Rahman Sresi, yet: 46)
yle ise siz, onlardan KORKMAYIN, benden
KORKUN, eer imn etmi kiilerseniz. (-i mro

Sresi, yet:

175).

Allah'dan korkacak olan d kabul eder.

'l Sresi, yet:
Kullar iinde yalnz limler, Allah'dan (gere
(E

10).

i
ler,

dir.

KORKAR

(Ftr Sresi, yet: 28).

lmin faziletine dellet eden btn yet ve hadisAllah korkusunun faziletine de dellet etmektenk Aliah korkusu ilmin meyvesidir.
Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular ki:

gibi)

407

Allah korkusundan kulun bedeni rperdii zaman, kuruyan aatan yapraklarn dkld gibi hatlar dklr.
i

Kudsi hadis:
(Allah buyurdu

ki): izzetim

hakk

iin

syle-

rim ki kulumda K KORKU'yu cem'etmem, tK EMDnya'da benden korkmaz,

de cemetmem.
benden emin olursa hirette onu korkuturum. Dnyada benden korkarsa hirette onu emin klarm.
(hirette korku yoktur).
Allah rahmet eylesin, Eb Sleyman Drn soy-

NYET

Allah korkusu bulunmayan her kalb haraptr.

n yce olan Allah buyurdu
Hsranda olanlardan bakas Allah'n azabnki:

dan emin olamaz. (rf

Sresi, yet: 99).

408

TEVBENN FAZLET
bir

Tevbe (gnahlardan dnme) nin fazileti hakknda

ok yetler vardr.
yce olan Allah buyurur:

Hepiniz

(gnahlardan dnn) ey m'minler, ki korktuunuzdan emin, umduunuza nil olasnz. (Nr Sresi, yet: 31).

Onlar

Allah'a tevbe edin

Allah'n yanna baka bir ilh daha

cana haksz
katp tapmazlar. Allah'n haram
yere kymazlar, zin etmezler. Kim bunlardan birini
ilerse cezya urar. Kymet gn de azab kat kat
ki

kld

olur ve o azabn iinde hor-hakr ebed kalr. Meer

ki tevbe edip (gnahlardan dnp) iyi amel ve hareAllah bunlarn kkette bulunan kimseler ola.
tlklerini (gnahlarn) iyiliklere (sevaplara) evirir.

te

Allah ok yarlayc, ok esirgeyicidir. Kim gnahlardan tevbe eder (dner) gzel amel ve hareketlerde bulunursa muhakkak o, Allah'a tevbesi kabul edilmi ve
Allah'n rzsna erimi olarak dner. (Frkan Sresi,

yet: 68-71).

(gnahlardan dnme) nin fazileti mevzuunda hadisler pek oktur. Bunlardan bazlarn burada kaydedelim:

Tevbe

409

btn gece boyunca, gndz gnah ilemi olan kulunun tevbe etmesini bekler. Yine, btn
gndz boyunca da, gece gnah ilemi olan kutunun
Allah,

tevbe etmesini bekler.

Tirmiz kaydeder ve bu hadisin sahih

olduunu

syler:

Bat

tarafnda, genilii krk senelik veya yet

ini senelik mesafe geniliinde olan bir kap vardr.
Allah bu kapy, gkleri ve yeri yaratt zaman amtr. Gne oradan douncaya kadar onu hi kapamaz.
Allah, batda, tevbe iin, genilii yetmi yllk mesafede olan bir kap yaratt. Gne onun taralndan domadka onu kapamaz. (Mslim).
Bu hadiste mevzu bahis olan husus, Allah'n
yetinde zikredilen meseledir:
Rabbn yetlerinden biri geldii gn, daha n
ceden imn etmi veya imnnda bir hayr kazanm
olmayan hi bir kimseye, o gnk imn asla fayda
vermez. (En'm Sresi, yet: 158).
Cennetin sekiz kaps vardr. Yedisi kapaldr
Bir tanesi tevbe iin aktr. Gne oradan dounca
ya kadar ak kalr. (Tabern).
Hat etseniz de bu hatnz Gk 'e ksa sonra
tevbe edip bir daha ilemeseniz Allah tevbenizi kabul
eder. (bni Mce).
mrnn uzayp Allah'n kendisine pimanlk
nasip etmesi kiinin saadeti cnilesindendir. (Hkim)
Her insan hat eder. Hat edenlerin en hayr
Is, tevbe eden (hatadan, gnahtan dnen) lerdir. (Tir
miz, bni Mce).
Bir kul bir gnah iler ve, Ey Rabbm, ben
br gnah iledim. Benhn iin onu afvet derse Allah

da,

410

Kulum, kendisinin, gnahlar afvedebilen ve g

nahkrm cezasn

verebilen bir

Rabb bulunduunu

id-

der ve onu afveder. Aradan Allah'n diledii

kadar zaman geer. Sonra kul bir gnah daha iler ve,
Ey Rabbm, ben bir gnah iledim. Benim iin onu
afvet! der. Allah da, Kulum, kendisinin gnahlar-

rk

etti

gnahkrn cezasn verebilen bir

Rabb bulunduunu idrak etti der ve onu afveder.
Aradan Allah'n diledii kadar bir zaman geer. Sonra kul bir gnah daha iler ve, Ey Rabbm, ben bir
gnah iledim. Benim iin onu afvet! der. Allah da,
Kulum kendisinin gnahlarn afvedebilen ve gnah
kr cezalandrabilen bir Rabb bulunduunu idrk etti. Kulumu afvettim. Kulum her ne zaman bir hat iafvedebilen ve

lediinde ben onu

(Buhri, Mslim).

kudretteyim!

afvedebilecek

der.

M'min, bir gnah iledii zaman kalbinde siyah bir benek meydana gelir. Eer tevbe-istifar ede
rek bu gnah bir daha ilememek zere dnerse siyah benek ortadan kaybolur. Eer tevbe etmez, gene

bu hl, kalbi
bsbtn kararp kapanncaya kadar devam eder.
tc Allah'n, kitabnda zikrettii, Hayr, bilkis, onlaOyle

rn

iledikleri ma'siyetler kalblerini

ki,

PAS balatmtr.

(Mutaffifin Sresi, yet: 14) yetinde geen PAS

dan murat budur. (Tirmizi, Nesi, bni Mce).

Allah,

can kmak

zere

boazna

gelmedike,

kulunun tevbesin kabul eder. (Tirmizi).

Allah ondan raz olsun, Muaz bni Cebel anlatr:
'pLj

>j

<I

fil

^J~t

&

jSjj p&\ 0j psft

O^-

tij

h&
411

olij >Sfj >*; yLj-i

x?

'S Jrii Sui

^ttJ; ;jl -

ji

z;j

Ji

tji; i>v

o^5t

jj i j fy* Gu
akj

Ji
Jufib

Allah'n

selm onun zerine olsun, bir defasnda Reslullah, benim elimden tuttu. Bir mil yrd. Sonra dedi ki:

Ey

Muaz, sana; takvay, Allah'dan korkmay

doru szl olmay, ahde vefay, emneti yerine teslim etmeyi, hiynet etmemeyi, yetime merhametli ol-

may, komuluk hakkna

riyet etmeyi, fkeyi

yutma-

y, mlayim szl olmay, herkesin selmetini dilemeyi, devlet bynn lzumluluunu, Kur'n esaslarm renmeyi, hireti sevmeyi, hesap gnnden korkmay, uzun emelli olmamay ve gzel amelleri tlerim. Bir mslmana svmekten yahut yalancy tasdik, doruyu tekzip etmekten veyahut da dil devlet
adamlarna kar kmaktan ve yeryznde fesatlk
yapmaktan seni menederim. Ey Muaz, her aa Ve ta
yannda Allah' an. ilediin her gnah iin bir tevbe
et. Gizliye gizli, aa ak. (Tabern, Beyhak).

Kii gnahlarna tevbe edip bir daha ilememek

dnd zaman Allah onun gnahlarn HAFAZA MELEKLER'ne unutturur. Gene Allah bu gnah-

zere

dier hidkul kyamet gn Allah'a

lar, o kiinin azalarna ve yeryzndeki

lere

412

de unutturur. yle

ki,

kavutuu zaman

hibir

gnahna ahitlik

yapacak

hit bulunmaz. (Isfhn).

Kusurlarndan dolay NEDAMET DUYAN, AiOLAN
lah'dan RAHMET beklesin. Kendine

hi bir

MARUR

FKE

Ey Allah'n

kullar, biliniz ki her amel ileyen iledii amelle karlaacak ve

iledii iyi veya kt her trl ameli grmedike dnyadan ayrlmayacak. Ameller deerlerine gre muamele grr. Gece ile gndz birer binektir. Ey insanlar, o binekler zerinde hiret yolculuunu gzel yaise

Allah'dan

beklesin.

lm anszn gelebilir. Sizden biri Allah'n verecei mhlete aldanp

lm unutmasn. nk muhakkak ate size ayakkabnzn bandan daha yakndr.
yeti okudu:
Allah'n Resl bundan sonra
te kim zerre arlnca bir hayr iliyor idiyse onun sevbn grecek. Kim de zerre arlnca er
(Zilzl Sresi,
iliyor idiyse onun cezasn grecek.

pnz. Uzun emelden saknnz.

Zira

yet:

(Isfhn).
Gnahndan teybe edip bir

7, 8).

re dnen,

Ayn

gnahsz kimse
hadisi

baka

gibidir.

bir

daha ilememek ze(Tabern).

yoldan Beyhak de kayde-

u ksm

ilve eder:
der ve ayrca
Tevbe-istifr ettii halde o gnaha gene
eden kimse, Rabb ile alay eden gibidir.

NEDAMET

(bni

Hbbn, Hkim)

bu nedmet, ilenen amelin gnahlirkinliinden ve azb horkusundan olursa

phesiz

ndan,

tevbedir.

devam

ki

ilenmesi zerine bir maln

zayiinden korkulduu iin veya buna benzer bir sebepten dolay duyulan nedmet makbul deildir.
Allah, bir gnahndan tr bir kulunun nedmet duyduunu grnce o kul daha o gnahndan
tevbe-istif ar etmeyi bitirmeden onu afveder. (Hkim)

makbuldr. Gnah

fiilin

413


Bir ara, Cheyne kabilesinden bir kadn Reslullah'a geldi. Kadn, gayri meru mnsebetten hmile
idi.

Dedi

Ey

ki:

Allah'n Resul, ben su iledim.

Cezsn

tatbik ediniz!

kadnn

velisini

Ona

selm onun

Resl,

Allah'n

iyi

ard
bak,

zerine olsun!

ve:

ikm

et.

ocuunu dourduu

zaman da bana getir! dedi. Kadnn velisi yle yapt.

ocuu dourduktan sonra kadn alp geldi, Allah ReReslullah'm emri ile kadnn elbiseleri skca zerine baland. Sonra gene Allah Resl'nn emriyle RECM yapld. Daha sonra peygamsulne teslim

etti.

berimiz onun namazn kld.

Bunun zerine Hz. mer dedi ki:
Ey Allah'n Resl, onun namazn

m klyor-

sun? Halbuki o zina etmiti!..

Hz. mer'e cevaben
Resl aleyhisselm,

unlar

syledi:

O, yle bir tevbe

ile

tevbe etti

ki,

eer Medine

ehlinden yetmi kii arasnda taksim edilseydi onlar

ile Allah'n hkmnn tatkaplard. Sen, kendi
bik edilmesine koandan daha faziletli birisini grdn
m? (Mslim).
Allah ondan raz olsun, tbni mer anlatr:
Allah Resulnden, ok kerreler tekrar ettii bir
haber iittim. Derdi ki:
Eski kavimlerden bir adam vard. Hi gnahtan ekinmezdi. Bir gn kendisine bir kadn geldi. O

aya

adam, gelen bu kadnla temasta bulunmak

altm
yip

lira verdi.

Tam yaklaaca zaman kadn

ona
titre-

Niin alyorsun, benHayr,

diye sordu. Kadn,

alamaya balad. Adam,

den tiksiniyor musun?

ben imdiye kadar hr ilemediim kt
414

iin

bir

ameli i-

liyorum. Beni

nun

buna mddi

zerine adam,

lemediin

bir

fiili

sknt

Demek

sen,

zorluyor! dedi. Bu-

bundan nce hi i-

iliyorsun. Git..

Verdiim altnlar

senin olsun! dedi ve ilve etti.

Hayr! Allah'a yemin ederim bir daha ebediyyen isyan etmeyeceim!..
Adam o gece ld. Sabahleyin kapsnda yle ya-

zlyd:

Allah

onu afvetti!.. (Tirmiz, bni Hbbn).

Allah ondan raz olsun, bni Mes'ud'un naklettiine gre bir defasnda Allah'n Resl
hdiseyi an-

latt:

ki

ky vard. Birinin halk slih kiicr, dierinin halk da fesat kiilerdi. Halk fesat kiiler
olan kyden bir adam kt. Maksad, halk iyi kiiler
olan kye gitmekti. Fakat yolda eceli geldi. Gitmek
istedii kye ulaamadan ld. Melek ile eytan bu-

nun banda mnakaaya tututular. eytan diyordu

ki:

Yeminle sylerim

ki,

bu

asla

bana isyan

et

medi!..

Melek de yle diyordu:

O, tevbe etmek ve bir daha ilememek zere
gnahlardan dnmek zere yola kmt!..
Bu srada,
yce olan Allah buyurdu ki:
Hangi kye daha yakn bulunduuna bak-

Halk slih kiilerden ibaret olan

ye daha yaknd. Bylece Allah onu afvetti.
nz!.. Baktlar.

k-

Yine Allah'n Resl anlatr:

Sizden nceki kavimlerden bir adam vard.
Doksan dokuz cana kymt. Blgenin en bilginini

sordu.

Onu

bir rahipe gnderdiler.

Adam

rahibe var-

d. Kendisinin doksan dokuz kiiyi ldrdn, tevbe etse kabul olup olmayacan sordu. Rahip, Ha
415

Adam, tuttu
yr, senin tevben kabul olmaz! dedi.
onu da ldrd. Sonra gene blgenin en bilginini sordu. Onu bir lime gnderdiler. Adam, lime vard. Yz
kiiyi ldrdn, kendisi iin tevbe kapsnn ak
sordu. lim, Evet! dedi. Filan yeolup
re git. Orada Allah'a ibdet eden insanlar var. Sen de
onlarla beraber Allah'a kar vazifelerini yap. Eski ye-

olmadn

rine dnme. Zir oras kt bir yerdir.

oraya gitmek zere yola koyuldu, fakat ya

r yola gelince lm kendisini yakalad. Onun ls
banda rahmet melekleri ile azap melekleri mnaka-

Adam

aya

tututular.

O,

Rahmet

melekleri yle diyordu:

tevbe edip kalbi

ile

Allah'a ynelmiti!..

Azap melekleri de yle diyordu:

O, mrnde asl hayr ilememiti!..
Onlara aralarnda hakemlik yapmak zere
melek geldi. Aralarna girerek dedi ki:

bir
ki yer kendi memleketi gitmekte
memleket arasn lnz. Hangisine yakn
ile

olduu
ise

ona

aittir.

ki yer arasn ltler. Gitmekte olduu yere daha yakn olduunu grdler. Bylece onu rahmet meleklerinin kaldrmas gerektii ortaya kt. (Buhri,
Mslim)

416

O m

mm

ZULMN KTL

yce olan Allah buyurdu:

yaknda hangi sarsnt ile sarslacaklarn grecekler. (uar Sresi, yet: 227).
zlimler

Allah'n Resl peygamberimiz aleyhisselm buyurdular.

-9 Zulm, kymet gn KARANLIKLAR'dr.

Kim zulmen bir kan

toprak alarsa, Allah k-

ymet gn yetmi arsa'y onun boynuna geirir.

yce olan Allah- buBaz kitaplarda yazldr.

an

yurur:

Benden baka yardmcs olmayan kiiye zulmedene fkem ok iddetlidir.

air ne

gzel syler:

Kuvvetli isen etme zulm,

Akbeti pimanlktr zulmn.

Hhi Nizam

27

417

mazlum uyanktr,

Gzlerin uyur,

Sana beddua

da uyanktr.

eder, Allah

Zlim, olanca zulm

yeryznde gezdike

ile

Kt Uillerinde haddi tecavz ettike,

Sen onu zamana brak, cezasn bulur,

Hesaplamad
Seleften

yerden, ok eyler zhir olur

bazlar der

ki:

Kuvvetlilerin en

Zayflara zulmetme!

erlisi

olursun.

Allah ondan raz olsun, Eb Hreyre yle der:

Toykuu, zlimin zulmnn verdii keder ve

korku yznden yuvasnda lr.

Tevrat 'da yle yazldr:
Kyamet gn, Srat kprsnn arkasmdan
br nidc nid eder, der ki:
Ey barbar zalimler, ey eky! Allah, izzeti ve
celli iin yemin etti. Bugn bu kprden hi bir z-

limin zulm gemeyecek!..

Allah ondan rz olsun, Cbir anlatr:

Habeistan'a giden gmenler dnd zaman

Peygamberimiz aleyhisselm onlara dedi ki:
Habeistan'da grdnz en dikkati eken hdiseyi bana anlatr msnz?
Kuteybe anlatt:

Yal

Ey Allann

kadnlardan
da su dolu byk

Resl,
bir

biz

bir

kadn yanmzdan

bir testi vard.

karlat. Delikanl

ellerinden

na koydu. Sonra onu

gn oturuyorduk.

Ban-

Giderken bir genle

birini

Kadn

geti.

kadnn omuzu

stne dt.
Testisi krld. Biraz sonra kalkt. Gence dnd ve yle dedi:

418

itti.

dizleri

 Greceksin

sen,

Allah'n KRS'yi

zlim!

ey

kurup btn insanlar toplad,

ellerin ve

ayaklarn

ve sahibinin iledikleri hakknda hitlik

zaman!.. Greceksin, yarn (kyamet gn) senin ve benim hlimiz nasl olacak!...
Bunun zerine Peygamberimiz aleyhisselm bu-

konutuu

yapt

yurdular

ki:

Kuvvetlilerden
milleti Allah

nasl

zayflarn

TAKDS

Yine 'Allah'n Resul,

le

hakk alnmayan

bir

etsin!..

baka

bir hadislerinde

y-

buyurdular:

Be

kiiye Allah (C.C.) gazap eder. Dilerse bu gazabn dnyada gsterir. Yoksa, hirette onlar cehenneme atar. Bunlar:
1

Halk kendisine itat ettii halde kuvvetli

Tebeasmdan kendi hakkn ald halde kendisi onlara kar dil olmayan ve tebeasmm maruz
kald zulm onlardan defetmeyen devlet bakan.

muamele yapmayan,
suz eyler konuan devlet by,
zayf arasnda

dil

Aile

bo

ve lzum-

efradna (kars, ocuklar) Allah'a

at etmelerini emretmeyen ve onlara dn vecibeleri
retmeyen ile reisi,
3

ile

it-

cretle adam tutup altran ve iinin hakk olan creti demeyen kii,
5 Mehrini vermeyerek kadna zulmeden erkek4

dir.

Allah ondan raz olsun, Abdullah

bni Selm der

ki:

Allah,
dikildikleri

mahlkat yaratp onlar ayaklan zerine

zaman balarm Allah'a doru kaldrdlar

ve:

419

lar.

Ey Rabbmz, kiminle berabersin?

n yce olan Allah buyurdu:
Hakk deninceye kadar mazlum

diye sordu-

ile

beraberim.

Vehep bni Mnebbih anlatr:

Zlimlerden bir zlim, bir kk yaptrm ve gZlimin

zelce sslemiti. Bir ara yal bir kadm geldi.
kknn yakmnda snacak bir kulbe yapt. Sonra bir

gn kkn

etrafnda

shibi zlim,

atma

dolamaa balad. Bu

Kknn
yal kadnn

bindi.

arada

kulbesini grerek:

Kimin bu? diye

Fkir bir

sordu.

kadnndr, burada

barnyor!... dedi-

er.

emretti ve ykld. Biraz

grnce:
geldi. Kulbesini
ykt bunu? diye sordu:

Zlim, onun

sonra

kadm
Kim

yklmasn

yklm

Kkn sahibi grd, yktrd!.,

Kadm bunu duyunca ban ge kaldrd ve:
Ey Rabbm, meskenim yklrken ben yoktum.
dediler.

Ya

sen neredeydin? dedi.

Onun bu h zerine Allah Cebrail aleyhisselma,
o kk iindekilerin tepesine ykmasn emir buyurdu. Cebrail aleyhisselm da buyruu yerine getirdi.

Bermek oullar (*) hapsedildii zaman, oul babaya yle der:

Ey babacm! EFENDLK' ten sonra pranga-

ya vurulduk, hapse dtk!..

Bermekoullar aslen Belh'li olup, soylu bir Trk ailesimparatorluunun kurulmasnda bu ailenin bdir. Abbas slm
yk hizmeti dokunmutu. O zamanlar henz mslman olmu b(*)

tn Trkler gibi bunlar da slm Devletinin asker, iktisad, siys,

almlard.
ilm ve teknik alanda gelimesi iin var gleri ile

420

Babas
cevab verir:
Ey olum, bir mazlumun h

geceleyin yrd.

Biz ondan gl olduk. Halbuki Allah ondan gfil ol-

mad.
Allah:

ondan raz

olsun,

Eb mme der

ki:

Kyamet

gn, zalim gelir. Srat kprsnde

iken Mazlm onunla karlar. Mazlm zlime zulmlerini hatrlatr. Mazlmlar zlimlerin ellerindeki iyi
amellerini almadka onlardan ayrlmazlar. Eer onlarn hi iyi amelleri yoksa kendi gnahlarn onlara
yklerler. Sonra onlar cehennemin en alt tabakasna
iterler.

Allah ondan rz olsun, Abdullah bni Ens anlatr:

le

Bir defasnda Resl aleyhisselm iittim, ydiyordu:

Kyamet gn insanlar yaln ayak, plak, sn*
bombo

olarak haredilirler. Uzaktakinin de

yakndakinin de ayn tonda iitebilecei bir sesle bir
nidc onlara nida eder, der ki:

netsiz ve

rer,

ne de

cehennem

bir

Hrun Reid

ehli cehenneme!...

Cennet-

efradna devlet idaresinde lyk

olduklar vazifeleri vermi, kendisine hocalk yapan Bermek olu
Hlid'in oluna (Yahya) vezirlik, Yahya'nn oullarna da baka byk memurluklar vermiti. Fakat sonralar Hrun Reid Henz
bugne kadar kesin olarak bilinmeyen bz sebeplerden dolay bu
aileye birden
ve onlarn kimisini katlettirmi, kimisini zindanlara attrm, ayrca ilenin btn servetine el koymutur. te
Gazli'nin, kendilerinden bir kssa naklettii ile bu iledir. Bize
Gazl, bu
den, haklarndaki hkm Allah'a havale etmekdir.
Halife

nceleri bu ile

kzm

baba oulun

isimlerini

vermiyor. Bunlar Yahya

ile

oullar Cafer

Mtercim

421

k,

urad

lik

de maruz

alr,

Rabbn hibir kimseye zulmetmez.

Bu srada biz dedik ki:
Bu hak al verii nasl olur, ey

kar cehennemlikten; cehennemkald zulmn karln cennetlikten

zulme

Allah'n Re-

sul? Biz yalm ayak, rlplak, snnetsiz ve yanmzda hi bir ey bulunmayarak harolunmayacakmyz?
Alllah'm Resul buyurdular:
Hesaplama, sevaplar ve gnahlar ile olacak.
Rabbn hi bir kimseye zulmetmez!...
Yine Allah'n Resl buyurdular:

Kim,

birisine

met gn onun

zulmen

KSAS

bir

denek

vurursa ky-

yaplacak!

Anlatlr ki:
Bir hkmdar, ocuunu yetitirmek ve terbiye etmek zere bir LALA (erkek terbiyeci) tutmutu.
ocuk fazilet ve edepte kemle gelince, Lala onu bir
gn tuttu ve sebepsiz-susuz olarak iyice dvd, iyice cann actt. ocuk bu yzden lalasma kin tutmu-

tu.

Babas lp

dvp

ard

Falan zaman, falan yerde sebepsiz yere

canm

actmana sebep

geldiini

ve:

beni

neydi? dedi.

cevab verdi:
Ey hkmdar! Senin

Lala

kendisi tahta geince lalay

ve edepte kemle
lmnden sonra tahta
fazilet

babann
olduunu grdm.

grnce,

hazr
tadn ve zulmn elemini tattrmak

gemeye

Sana
istedim.

dayan
T

ki,

tahta geince kimseye zulmetmeyesin!

Bu cevap

zerine hkmdar, lalasma, Allah sana hayrlar versin! dedi. Ona hediyeler verdi, ban

ilerde bulundu ve evine gnderdi.

422

YETME ZULMETMEKTEN SAKINMAK

Yetimlerin

mallarn haksz yere ve zulmen yiyenler karnlarna ancak bir ate yemi olurlar. Onlar
azgn bir atee atlacaklardr. (Nis Sresi, yet: 10)
Katde der ki:
yet, Gatafan kabilesinden bir adam hakkn
da nzil olmutur. Bu adam, kardeinin ksz kalan
kk ocuuna vel olmu ve onun maln yemiti.
yette, Haksz yere ve zulmen yemek zemmedildi

ine

fkh

kitaplarmda zikredilen artlar dhi^

linde vel, yetimin malm yiyebilir. Nitekim
yce
olan Allah buyurur:
gre,

an

min

(Yetimlerin velilerinden)

maln

yemekten) kansn.

kim zengin

Kim

ise

(yeti-

fakir ise o halde

ihtiyaca gre bir ey yesin.

Artk onlara mallarn!
teslim ettiiniz zaman karlarnda ahit bulundurun.

Tam
dir.

bir hesap sorucu

olmak

bakmndan

Allah kfi

(Nis Sresi, yet: 6).

yetten anlaldna gre veli, yetimin malndan

ancak muhta kalnca ihtiya miktar kadar, yahut
42S

bor almak sretiyle veya almalarna mukabil cret olarak veyahut ta ok muztr kalrsa yiyebilir.
Eer bu yedii miktar sonra demek mmkn olurDeilse o helldir. Allah yukarda birinci
sa der.
yetten nceki yette yetimlerin hakkna ok riyet
edilmesini tenbih etti:

Arkalarnda ciz ve kk ocuklar braktklar takdirde onlara kar (halleri ne olacak diyerek)
endie edenler, (himayeleri altndaki yetimler ve dier vrisler hakknda da ayn dnceleri tamaktan)
korksunlar, Allah'dan saknsnlar, sz dosdoru sylesinler.

(Nis Sresi, yet: 9).

Allah bir vahyinde

Dvud

aleyhisselm'a

unlar

syledi:

Ey

Dvud, yetime kar merhametli bir baba

gibi ol. Dul kalm fakir kadnlara kar efkatli bir
koca gibi ol. Bil ki sen ne ekersen onu biersin. Yn
sen bakalarna nasl mumele edersen sana da yle

nk muhakkak sen leceksin ocuklarn yetim, karn dul kalacak!...

Haksz yere yetimlerin mallarn yemek ve onlara
mumele

edilir.

zulmetmek hakknda, yetlere muvfk olarak

bir ok

hadisler vardr. Hadislerde, verilecei sylenen iddetBtn bunlar,

cezalar yetlerdekilere uygundur.
li

yetimin maln yemekten ve onlara zulmetmekten insanlar sakndrr.

\ Allanan salt ve selm onun zerine olsun, bir
defasnda peygamberimiz, Eb Zer'e hitben yle buyurdular:

424

 Ey

Ebzer, seni zaif gryorum. Kendi nefsim

iin istediimi senin iin de istiyorum. Anaya-babaya
kar gelme. Yetim mauna vsi olma. (Mslim).
Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, bir

defasnda Reslllah, ashbndan

ben yle dedi:

i**

& *i & t

Yedi helk edici eyden

bir

toplulua

*m

c^

hita-

kannz.

.Sahbiler sordular:
Nedir onlar, ey Allah'n Resul?

Resl aleyhisselm buyurdular:

Allah'a e-ortak tanmak,
1
2
Haksz yere cana kymak,
Sihir (by) yapmak,
3
4
Faiz yemek,

5 YETMN MALINI YEMEK,

6 Allah yolunda yaplan bir cihad'da harp meydanndan kamak,
7 Anaya-babaya kar gelmek.
(Buhri, Mslim).

Hkim kaydeder:
Allah drt zmreyi cennete sokmaz, onlara cennet nimetlerini tattrmaz. Bunlar:
1
Alkoll iki ienler,
2
Fiz yiyenler,

3 YETM MALINI YYENLER,

4 Anaya-babaya si olanlardr., (Hkim).

425

Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, Peygamberimiz, Hzem olu Amr ile Yemen'e gnderdii
bir

mektubda unlar

Kyamet gn

yazdi:

Allah'n indinde byk gnahlar

*n buyugu:

Allah'a e-ortak tanmak,

Haksz yere bir mminin canna kymak.
3 Allah
yaplan cihad'da harp meydann
dan kamak,
4 Anaya babaya kar gelmek,
5 ffetli br kadna
etmek,
6 Sihirbazlk yapmak,
7 Fiz yemek,
8 YETMN MALINI YEMEK'tir (bni Hbbn).
1

iin

iftira

Bir defasnda Peygamberimiz aleyhisselm, ash-

bndan
1

bir

toplulua hitben yle dedi:

Kyamet gn

kalkarlar.

bir

Azlar ate

ksm

insanlar kabirlerinden

saar.

Sahbiler sordular:
Kimdir onlar, ey Allah'n Rcsl?
Resul aleyhisselm buyurdular:
Duymadnz m, Allah ne buyuruyor:

YETMLERN

MALLARINI HAKSIZ YERE ve

ZULMEN YYENLER karnlarna ancak bir ate yemi
Onlar azgn bir atee atlacaklardr. (Nisa Sresi, yet: 10) (Eb Ya'l).
Mslim'in kaydettii mrc hadisinden bir para;

olurlar.

a:

426

Bir ara bir

ksm

karlatm. Balarn
Bu balarndakiler on-

insanlarla

da da gene baka kiiler vard.

larn sakallarn yoluyorlar, sonra ellerinde ateten
talar bulunan baka bir ksm insanlar geliyor, bu
ateten talar sakallar yolunan kiilerin azlarndan
atp geri taraflarndan karyorlard.. Cebrail'e, Kim
bunlar? diye sordum.
Dedi ki:

YETMLERN
ZULMEN

MALLARINI HAKSIZ YERE

yiyenlerdir.

ate yemi

Onlar karnlarna

ve

ancak bir

olurlar.

Kurtub'nin tefsirinde Eb Said Hudr'den nakle

dildiine gre, Resl aleyhisselm, bir baka seferinde
de yine ayn mevzda unlar anlatt:

Mrc gecesi bir

ksm

insanlar grdm. Deve dugibi dudaklar vard. Herbirinin bana bir kii
dikilmi, dudaklarn tutuyor, sonra da azlarna ateten ta atyor, bu ta da aalarndan kyordu. Ceb-

da

rail'e:

Kim
Dedi

bunlar? dedim.

ki:

Onlar,

HAKSIZ YERE

ve

ZULMEN YETM

MALINI YYENLER'dir!
o

427

KBRN KTL
Kibir,

me'um

bebiyet verdii iin

huy olduu ve kt kbete seburada onu tekrar ele alarak an-

bir

latacaz. (*) Kibir, blisin irtikp ettii ilk gnahtr. Bu yzden Allah ona lanet etmi ve genilii Gkler ile Yer'in genilii kadar olan Cennetinden tarde
dip cehennem

an

azabna atmtr.

yce olan Allah, bir kuds hadisde yle bu-

yurur:

MET

BYKLK-ULULUK benim gmleim, AZA-

abam'dr. Kim bunlardan biri hussunda benimle ekiirse onu helk ederim. Hi de aldrmam.
ise

Yine bu mevzda bir

Kibirliler

haredilirler.

hennem

(*)

428

tohum

baka haber

taneleri gibi, insan sretinde

Her taraftan kendilerini

ehlinin

kusmuklarndan

Ayn mevz daha

de yledir:

zillet

iirilirler.

nce de ilenmiti.

kaplar. Ce-

Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular

ki:

Allah zmre ihsanla konumaz,

onlara asl nazar etmez. Onlar iin elemli bir azap
vardr. Bunlar:

Kyamet gn

Zin eden ihtiyarlar,

2 Zlim devlet bakanlan,
3 KBRL KLER'dir.
1

Birisi

ona:

yemei

Sa

eli

ile

yiyordu. Peygamberimiz

buyurdu.
elimle yiyemiyorum! dedi. Peygamberi-

elinle ye!

Adam sa
miz

sol

de,

Yiyemeyesin!.. dedi ve ilve

etti:

kibrinden dolay sa eli ile yemiyor. Bu

hdiseden sonra adamn eline fel geldi ve bir daha
elini

O,

kaldramad.

Kys olu

peygamberimize sordu:
Ey Allann Resul, ben yle bir kiiyim ki gseverim. Ne buyurursunuz, bu
zellii ve
Bir ara,

Sbit,

yakkll

KBR'dcn

midir?
Resl aleyhisselm ona cevaben buyurdular:
Hayr,
hakk inkr etmekten ve insaninsanlar hakir glar hakir grmektendir.
rr. Halbuki onlar da onun gibi insandr. Hatt belki
Allah yannda ondan da ayrldrlar.
Vehep bni Mnebbih anlatr:
Ms aleyhisselm, Fir'avuna, mna gel. MaIm-mlkn ve saltanatn senindir. dedii zaman Fir'avun, gideyim, Hmn ile mvere edeyim. dedi.
Gitti, Hmn dedi ki:

KBR,

KBRL,

429


imn

kendisine taplan bir Rabb iken,

ettiin takdirde bakasna ibdet eden bir kul

imdi

sen,

olacaksn!..
zerine Fir'avun Allaha ibdet etmekten
ve Mus'ya tb olmaktan kand. Allah da onu denizde bodu.
Allann, Kurey kfirlerinden verdii habere gre

Bunun

onlar dediler ki:

Kur'an, iki memleketin birinden

adama
31)

indirilmeli

deil miydi? (Zuhruf

byk

bir

Sresi, yet:

Katde der ki:

ki memleketin bykleri nden Murat, Velid
bni Mure ile Eb Mes'ud Sekafi'dir. Mevki ve rtbece peygamberimizden daha byk birisini aryorlard. nk:
Bir yetim ocuk!.. Allah onu bize peygamber
olarak nasl gnderir!., diyorlard. Allah da onlarn bu

sylenmelerine cevap olarak buyurdu:

Rabbmn rahmetini (peygamberlii)

onlar
paylatryorlar? Dnya hayatnda onlarn maietlerini bile aralarnda biz taksim ettik. Kimini derece derece

dier kiminin stne kardk

ksmn i adam

ki bir

ksm

bir

Rabbnn

rahmeti onlarn
topladklarndan daha hayrldr. (Zuhruf Sresi, yet:
32)

edinsin.

Sonra, AUah, cehenneme girdikleri zaman decekleri hayreti onlara haber verdi. nk
cehenneme girdikleri zaman, dnyada iken hakir g-

KBRLLER

rp alay

ettikleri

kimseleri orada gremeyince

yle

diyecekler:

Kendilerini

dnyada iken hakir grdmz

neye gremiyoruz? (Sd Sresi, yet: 62).

Allah ondan raz olsun, Veheb der

430

ki:

 LlM,

gkten

yaan

tatl ve saf

yamura

benzer. Aalar onu, emici kkleri ve damarlar vstasiyle emerler. Tadlar ne ise ona evirirler. Meyvesinin
tad ac olann
artar, tatl olann da tatll!.,

acl

LM

te

de byledir. nsanlar onu gayret ve him-

metleri derecesinde tahsil edip hfzederler.

Neticede,

KBRL kii KBRCE artar, MUTEVZ kii de daha mtevzi olur. Bunun bebebi udur:
KBR'e meyil ve heves eden kimse childir.
KBRLENECEK

O, birazck ilim rendi mi,

ey'i
bulmu demektir. Kibri artar. Kii chil olmakla beraber Allah'dan korkarsa ilmi artar. Ayn zamanda bu
ilmi sebebiyle bir ok delillere ship olur.

Allah'dan

korkmak, efkatli ve mtevz olmak bakmndan kemle erer. te bunun iin peygamberimiz, tbni Abbs'n rivayet ettii bir hadiste yle buyurdular:
Bir ksm insanlar Kur'n okurlar,
fakat bu
okuduklar Kur'n onlarn hanerelerinden teye gemez. Sonra da, Biz Kur'n okuduk Kim bizden daha
ok Kur'n okur, kim bizden daha iyi bilir? derler.
Peygamberimiz bunlar syledikten sonra ashbna
dnd ve:
Bunlar sizin aramzdadr, ey mmetim. Bunlar,
ite onlar cehennem yaktdr! buyurdu.
Allah ondan rz olsun, Hz. mer der ki:

Ey limler,

man

kibirli

olmaynz. nk

ilminiz cehlinize kfi gelmez.

Anlatlr

ki:

Eski kavimlerden birinde bir

adam kavmin en ktsyd.

d.

hi bir za-

adam vard. Bu
Dier bir adam daha var-

da kavmin en ok ibdet edeni ve en iyisiydi.

Bir gn, kavmin en kts olan adam kavmin en iyisi

olan

adama rastlad. inden dedi ki:

Bu, kavmin en iyisi... Ben ise en ktsym.
431

Eer

gider

onun yanma oturursam Allah bana mer-

hamet eder ve ben de kt insan olmaktan

kurtulu-

rum!..

Ve

Onun yanna oturdu:

ise yle dnd:

geldi.

teki
Ben, kavmin en ok ibdet edeni ve en iyisiyim. Bu ise, kavmin en kts. Benim yanmda nasl oturabilir!..

Ve onun yannda oturmaktan kand. Kalk

nim yanmdan!
Allah,

be-

dedi.

zamann peygamberine

vahiy

ile

bildirdi ve

buyurdu:

O iki kiiye git, syle.

yi adamn gemite yapt
amelleri ise iptal ettim!..
Bu hdise gsteriyor
kalblerine nazar ediyor.

Peygamberimize

bir

ki,

Kt adam afvettim.
btn ibdet ve iyi

Allah

adamn

(C.C.),

kullarnn

iyiliinden

bahset-

milerdi. Bir gn bu adam meclise kt, geldi. Sahbe

te ya ResleHah, sana bahsettiimiz adam buydu

Peygamberimiz yle bir baktktan sonra,

Ben onun yznde eytan bir almet gryorum
dedi. Adam selm verdi. Peygamberimizin nnde durdu. Allah Resl ona:
Allah iin soruyorum. Nefsin sana, insanlarn
en hayrls olduunu sylyor mu? dedi.
dediler.

Adam:
Allahm,

evet! diye cevap verdi.

Peygamberimiz,
peygamberlik nru ile o ahsn
kalbinde bulunan eytn svazlanmay grmt.
/lah Resulnn dostu Hars bni Zbeyd der ki:
KURR'nn (Kur'n okuyucular) gln hli beni artr. Sen onu gler yzle karlarsn; o seni abus bir ehre ile karlar. lmi ile senin zerinde

4S2

bir

stnlk iddiasndadr. Allah cemiyette bylelerini

oaltmasn.
Ebzer rivayet eder:

Reslullahn yannda bir adamla mnkaa etmi, ona, Ey siyah kadnn olu! demitim. Allah
Resl buyurdular ki:

hakkm

Bakasnn

Ey Ebzer, zulmettin, zulmettin!

yedin.

nn ocuuna

Beyaz

kadnn ocuunun

siyah kad-

stnl yoktur.
Reslullahn bu sz zerine ben hatam anladm. Yere yattm ve o adama Kalk, yzm ine!
bir

dedim.
Allah onun yzn ereflendirsin, Hz. Ali der

Kim

cehennem ehlinden

bir

kendisi oturan ve etrafnda

sine dvan duran kiiye baksn.

bir

se,

kii grmek

ki:

ister-

ok insan kendi-

Enes bni Mlik yle der:

Reslullahn ashabnn yanmda en sevimli kii
gene Reslullah idi. yle olduu halde onlar ReslulAllah Resl bu hareketi kerih (irkin, tatsz, naho)
grrd. Gene Allah Resl baz vakitler sahbesiyle
beraber yrrd. Onlara, nden gitmelerini sylerdi.
Kendisi alel'ade bir insan gibi onlarn arasnda yrrd.

Bunu, ya bakalarna retmek veya eytann,

kibre ve ucp'e sebep olabilecek

muhtemel

vesvesele-

defetmek iin yapard. Nitekim ayn sebeplerden

dolay bir defasnda namazda yeni elbiseyi kararak
rini

yerine eski bir elbise giymiti.

o
lhi Nizam

28

433

TEVAZU

ve

KANATN FAZLET

Allah'n salt ve selm onun zerine

gamberimiz sallallh aleyhi ve sellem buj
Kim, birisini af vederse Allah'n ona verecei^

ey

deildir. Kim, Allah:

iin tevz gsterirse Allah onun derecesini yksel-

EFENDLK'ten baka

tir.

Hi

bir

onunla beraber iki melek ve bu meleklerin onu ektii yularl bir gem bulunmasn. Eer o kii kibirlenirse melekler gem'i eEer
kerler ve sonra, Allahm, onu alalt! derler.
tevzu gsterirse Allahm, onu ykselt! derler.
Ne mutlu meskenete dmeden tevz* gstebir kii yoktur ki,

renlere, ma'siyete dmeden hellinden

talara yardm edenlere, yoksullara ve

dm
ile

edenlere!.. Ve,

kazanp muh-

ne mutlu FIKIH ve

yrnlk edenlere!...
Bir defasnda peygamberimiz aleyhisselm, bera-

berinde bir toplulukla ashabndan birinin evinde bulunuyor ve yemek yiyorlard. Kapya bir dilenci geldi.
Onda, kendisinden tiksinilen bir ktrmlk vard.
Eve girmesine izin verildi. Girince Allah Resl onu
dizine oturttu. Sonra, Ye! dedi. Ayn mecliste bulunan, Kureyten birisi, o ktrm kiiden ekinmi ve
ondan tiksinmiti. Sonradan bu adam ktrm oldu ve
hakir grd kii gibi lnceye kadar ktrm kald..

434

Yine peygamberimiz aleyhisselm buyurdular:

Rabbm

eyden biri, KUL-RESL olmamla HKMDAR-NEB olmam arasnda muhayyer

kld. Ben hangisini tercih edeceimi bilemedim. Mebeni iki

Bam

pk dostum Cebril vard.

Bana, Rabbna kar alak gnll

leklerden,

drdm.
Ben

de,

KUL-RESL olmay kabul

ona kalol! dedi-

ettim.

n yce olan Allah vahiy yoluyla,

Musa'ya buyurdu
Ben, benim azametim karsnda

bir ara Hz.

ki:

tevz, gskibirlenmeyen ve kalbine beterip mahlkatma

nim korkumu yerletiren kimsenin namazm kabul ede-

kar

rim.

Peygamberimiz aleyhisselm yle buyurdu:

Kerem takvdr. eref tevz'dur. Salam

ve

inan ise kalb zenginliidir.

s aleyhisselm der ki:
Ne mutlu, dnyada namazlarn klanlara

ki,

kat'

kymet gn KRS

onlar

sahipleridir.

Ne mutlu,

dnyada insanlar arasnda ISLAHI'lk yapanlara ki

onlar kyamet gn FRDEVS CENNETt'nin vrisleridir. Ne mutlu, dnyada kalblerini kt huylardan temizleyenlere ki onlar hirette Allah'n Cemline nazar edeceklerdir.
Peygamberimizden rivyet edilen bir hadis yledir:

Allah bir kulu hidyete erdirdii, sretini gzelletirdii, onun maksudu olmayan dereceye ykselttii ve bununla beraber ona tevz' da verdii zaman
bu hl, Allah'dan bir temizliktir.
Yine peygamberimiz aleyhisselm buyurdular:

Drt

ne

verir.
1

lk

ey vardr

ki,

Allah onlar ancak sevdikleri-

Bunlar:

Yersiz

ve kt sz

konumamay

bilmek.

Bu

ibdettir.

435

 Allaha tevekkl.
3 _ TEVZ.
4 Ktlklerden
2

el

ekmektir.

Bir defasnda peygamberimiz yemek yiyordu. Vcudunda hastalktan mtevellit kabarcklar bulunan

soyulmu olan siyah bir adam geldi. Kimsenin yanma oturmuyor, Reslullahn yannda ayakta
duruyordu. Peygamberimiz, onu yanma oturttu ve buve derisi

yurdular ki:
Kiinin, ailesine mihnet olan fakat kibri defetmesine yardm eden bir eyi elinde tamasn seve-

rim.

gn peygamberimiz aleyhisselm, ashbndan

toplulua hitaben yle dedi:
Bana n'oluyor ki sizde ibdetin irinliini gBir

bir

remiyorum?
Sahbiler sordular:
f bdetin irinlii nedir, ey Allann Resul?
Resl aleyhisselm buyurdular:

TEVZ!

Yine peygamberimiz aleyhisselm yle buyurdular:

mmetimin

mtevzilerini

grdnz zaman

KBRLLER

i
grdde onlara tevz gsteriniz.
nz zaman siz de onlara kibirleniniz, ite bu onlar
(KBRLLER) iin bir zillet ve kklktr.
Bu mevzda iir olarak sylenmi gzel szlerden

siz

biri

udur:

Mtevz ol. Yldz gibi olursun. O yldz ki kendisi ok ykseklerdedir. Fakat bakana suyun yzeyinde parldar. Fezann yksekliklerine ykselen duman
gibi olma. O duman ki kendi kendine ykselir, fakat
o aslnda alaklarda (yerde) dir.

436

KANAATKAR olmann

faziletine gelince:

Allah'n Resl buyurdular

ki:

Mminin efendilii GNL TOKLUUNDA

ve

baka KMSENN MNNET ALTINA

GRMEMEKTE'dir. KANAATKAR OLMAKTA, HRALLAH'dan

LK

ve

EFENDLK

Bunun

iin denir ki:

Kimin
olursun.

Kimi

Kimi dilersen
miktar az bir
hayrldr.

Birisi

vardr.

der

minneti altna girmezsen

ona msv

muhta ol, onun esiri olursun.

ihsan et, onun miri olursun. Kifayet
ey, seni azdran ok bir eyden daha

dilersen

ki:

KANAATKAR OLMAK tan daha faziletli

zenginlik, TAMAHKARLIK tan daha skntl bir
kirlik

bir
fa-

grmedik.

Kanat

bana,

efendilik- elbisesini

ifde

etti.

Hangi zenginlik kanatten daha aziz olabilir? Kanati kendine demirba mal edin. Ondan sonra da
TAKV'y sermaye sdin. Byle yaparsan iki kazan sala-

olursun:
1

Allah'dan baka kimsenin minneti altna

gir-

mezsin,

Bir
2
metlenirsin.

anlk

Nefsini,
disine yetenden

bir

kifyet

sabr sebebiyle cennetlerde

miktarna ikna

daha fazlasn

ister.

et.

ni-

Yoksa, ken-

Sen, btn

yaa437

dm

yayacam

zaman boyunca sadece

bulunduun zamanda yayorsun demektir.
ve

iinde

Rzk

Cimrilerin

senden kat zaman skntya katlan.

Elindekine kanat et. ll da elde edeceim diye
meakkate girme. Eer nasip ise ele geer.

tama'

seni susatrsa,

kanmak bakmndan KANAT

ol ki ayan toprakta, himmet

kfidir.

doymak

ve

yle bir insan

ve gayretin yldzlarda

olsun.

kolayca kazanlacak rzka kuvvetle tlip

Ey,
olan kii. Heyhat ki sen btla aksm. Byk ylan, o
kuvvetiyle llerin cifelerinde otland. Kara sinek de
o minicik gcyle balda gdaland.

ile

Peygamberimiz aleyhisselm dara

efradna yle derdi:
Kalkn, namaz kln.

dt zaman

Ve ilve ederdi:
Ben bununla emrolundum.
Sonra da u yeti okurdu:
ile efradna ve mmetine namaz

emret. Ken-

din de ona sebatla devam eyle. Biz senden rzk istemiyoruz. Seni biz rzklandrrz. Gzel akbet, takv
sahiplerinindir.

(Th Sresi, yet: 132).

Deneti terket. Servet okluu ve iddetli hrs

seni aldatmasn. Allah'n verdiine kanat et ve onun
taksimine rz ol. nk kanat, yle bir servettir ki,
hi tkenmez. Allah sana hayrlar versin,
fazladan

438

olan nevaleleri yle bir dnrsen onlarn faydasz

olduunu grrsn.

Nail olabildiin kadar

mz
ol,

Rabbrzk ge-

et.

unutucu deildir. Eer bol

onu krle karla. Rzk senden kaarsa rahat

karncay

lirse

rzka kanat

bile

tasalanma.

Ehl-i

hikmet der

ki:

Efendilik,

gzel giyim-kuam ile deildir. nmuhakkak- gzel elbise ile nimetlenmek ve gzel
ile sslenmek kiiyi megul eder. yle ki, dn-

kuam

yaya meyletmekten dn hkmleri f edemez. Ssl-psl giyim-kuamlar ok kere kiiyi ucp ve gurura sevkeder.

439

DNYAYA

MARUR

OLMAK

fenala veya sevince

sile olan eylere harcanmtr. Btn dnya ehline
n hayat yaamak msait deildir. Dnya hayat

Dnyann btn

ahvli,

lah'n hikmetinin iktizs gereince

yce olan Allah buyurur:
kim

ki) bir tek

mmet yapard. Onlar

ay-

Al-

oynaktr. Nite-

Eer Rabbn dileseydi btn insanlar

kak

ve-

(muhak-

ihtilf edici bir

devam edip gideceklerdir. Ancak, Rabbnzn, rahmetine mazhar ettii kimseler mstesn.
(Hd Sresi, yet: 118, 119).
Eer bir kimsenin dnyev durumu msit olur,
Allah dnyay onun hizmetine rm ederse o kimsenin
bunu krle karlamas ve gzel amellerle Allah'a
tevecch etmesi ve dnyaya marur olmamas vaciptir. Gzel amellerle uramak kt gre meydanlarndan sakmmaktr. Bu hususta uyarc olarak Allah'n

halde bylece

yeti kfidir:

Ey
gerektir.

440

insanlar,

muhakkak

halde zinhar

sizi

ki

Allah'n va'di bir

dnya hayat aldatma-

sn. ok aldatc eytan da sakn sizi Allah'n mhlet

vermesi ile aldatmasn. (Ftr Sresi, yet: 5).
Fakat kendinizi siz kendiniz yaktnz. Hep
m'minlerin felketini gzettiniz. slmiyet hakknda
phe ettiniz. Sizi kuruntular aldatt. Sizi o ok aldatan, Allah'a kar bile aldatt. Nihayet ite Allah'n
emri gelip att. (Hadid Sresi, yet: 14).
Allah'n selm onun zerine olsun, peygamberimiz
aleyhisselm buyurdular ki:
Akll kiilerin uykular ve iftarlar ne gzeldir. Mrlerin ve ahmaklarm orularna ve ibdet yolundaki gayretlerine gpta etmezler. hlsl ve takv
sahibinin zerre miktar bir ibdeti, mrlerin ve ibdetine marur olanlarn yer dolusu ibdetlerinden da-

ha

faziletlidir.

Akll o kimsedir

ki,

nefsini alaltr ve

lmden

Ahmak da

o kimsedir ki nefsini nevasna uydurur ve Allah'dan bo mit ve temennilerde bulunur.

Bu mevzda iir olarak sylenmi baz gzel sz-

sonras

ler:

iin ameller iler.

Kim kendisini meserrete garkedecek bir ey iin

ufak bir ey
iin onu (dnyay) zemmeder. Felek kiiye glmezse
murada erememenin hasretine der. Eer baht yr

dnyay methederse, zannederim

olursa

dnyamn hzn ok

ileride

olur.

Allah'a

yemin ederim, eer dnya btnyle

bize kalsa ve btn rzklar bol bol gelse hr bir insana onlarn peine dp esir olmak yakmaz. Nasl
yaksn ki o rzklar yarn zeval bulacak birer META'dr.

*
441

dnyadan ve gnlerinden. Onlar hep

srf hzn iin yaratlmtr. Gam ve kederleri bir an
olsun ne hkmdarlardan ne de tebealarmdan eksik
olmaz. aarm
dnyaya ki onun an dmanlk
etmektir. nsanlar ise ona ktr.
ff,

Gnlere sor; Kisra'ya (ran hkmdarlarnn

umm ad), Kayser'e (Bizans imparatorlarnn umm ad), saraylara ve saraylarn sakinlerine neler yapmlar. Aralara ayrlklar sokmular. Ne halim-selim
olanlar brakmlar, ne de sefihleri!..

Arabi'nin
Onu

birisi

adrl

bir

kabileye

misafir

ve adrda yatrrlar. rb derin bir uykuya dalar. Kabile de, giderken, zerinden adr sker. Gnein
kendisine vurunca
uyanan rb yle der:
olur.

yedirirler, iirirler

sca

benzer.

Dnya hayat, kurduun

Bir gn gelir, muhakkak

bir

adrn

glgesine

senin glgen de zil

olur.

la

Dnya hayat, bir yerden al-veri yaparak yokan ve yolda le molas veren kimsenin molas

gibidir.

Allah ondan raz olsun, bni Mes'ud der

lim

ki:

olarak Allah korkusu kfidir. Cehlet ola-

rak da Allah'n mlknde O'na

kar

gururlanmak k-

fidir.

Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular

Kim dnyay

sever ve onunla srurlanrsa kal-

binden hiret korkusunu

Bazlar der
442

ki:

ki:

giderir.

Kii eriemedii

emellerden dolay kederlenirse

Eritii emellerinden dolay se-

bundan hesaba ekilir.

vinirse bundan da hesaba

ekilir.

Eski saf mslmanlar, kendilerine hell olan

lerden bile, sizin, haram eylerden sakndnzdan
ha ok saknrlard. Sizce zararsz kabul edilen bir
eyler onlarca helak edici ktlkler cmlesinden

eyda-

ok
sa-

ylrd.

mer bni Abdl'aziz, Kidm Olu

beyitleri sk sk tekrarlard:

Halife
.ait

Mis'ar'a

^y marur, gndzn uyku

ve gaflettir,
Gecen de uykudur, sana felket hak'tr.

Aldatr seni, gemi, sevinirsin bo emel'le,

Nitekim marurdur, zevklenen uykuda rya ile.
Nefret ettirmez mi seni bu yaay.
Dnyada hayvanata mahsustur byle yaay

443

DNYANIN KTL ve
ONDAN SAKINMA

mme

Allah ondan raz olsun, Eb

Bhil anla-

tr:

Bir ara, Htp Olu Salebe, peygamberimize, Ey

Allah'n Resul, bana ok mal ve zenginlik vermesi
iin

Allah'a

du

et dedi.

Peygamberimiz aieyhisse

lm ona cevaben buyurdu ki:

Ey Salebe, krn eda edebilecein az bir
vet, mes'liyetinin altndan kalkamayacan ok
servetten daha hayrldr!..

Slebe tekrar

ser-

bir

etti:

Ey Allah'n Resl,

Allah'a

du

et.

Bana ok

Allah Resl buyurdu:

Ey Slebe, senin iin, bende, bir rnek yok
mu? Allah'n peygamberi gibi gzel ahlkl olmaa
rz olmaz msn? Mevcdiyetim kudret elinde bulunana yeminle sylerim ki eer dalarn, altn ve golarak benimle yrmelerini dileseydim, olurdu.
Slebe dedi:
Seni hak peygamber olarak gnderene yeminle
sylerim ki, eer bana ok mal vermesi iin Allah'a
du edersen her hak shibine hakkm veririm. Mu-

hakkak veririm, muhakkak

444

veririm!..

'

Resl aleyhisselm buyurdu:

Allahm, Slebe'ye ok mal ver!..
Slebe bir koyun ald. Bu, remee balad. yle
redi, yle redi ki, ehirdeki yeri dar elmee balad. Bunun zerine ehit yaknnda bir vadiye ekildi.
Artk cematle namaza bile gelemez oldu. Sadece le

ve ikindi namazlarna gelebiliyor, dier vakitleri terkediyordu. Koyunlar remekte devam ediyor, gittike
megaleler artyordu. Bu arada Slebe le ve ikindi

Sadece Cum'a namazlarna gelir oldu. Fakat bir sre sonra ona da gelemedi. Cuma
gnleri ehre gidip dnenleri karlar, ehirde olup-bitenleri onlardan sorard. Bir ara Reslullah onu sora-

namazlarn da

rak:

terketti.

Htp Olu Slebe ne yapt, nerede? dedi.

Bir ok koyunlar oldu. ehir dar geldii

ehir

dna

kt!

dediler ve hdiseyi

iin

btn teferru-

tiyle anlattlar:

Allah Resl:
Vah Slebeye, vah Slebeye, vh Slebeye!...

buyurdular:
yeti gnderdi.

Onlarn

mallarndan

bir

sadaka

al ki,

bunun

nk

Allah,
senin duan onlar iin bir sknettir.
hakkyla iiden; ok iyi bilendir. (Tevbe Sresi, yet:
103).
Allah,

zektn farzyyetini ifde eden

yetleri in-

Bunun zerine peygamberimiz, Cheyne

kabilesiyle Sleym Oullar kabilesinden birer adam tuttu. Zekt memuru olduklarm gsteren bir evrak yazzl

buyurdu.

445

Dolaarak zengin mslmanlardan

zektlar toplamalarn emretti. Ve:
Htp Olu Salebe ile Sleym Oullarndan

drp

ellerine verdi.

falan kiiye

urayp

zektlarn aln!

Memurlar ktlar. Slebeye

dedi.

geldiler.

Allah Resu-

rak,

hakknda tanzim ettirdii evrak okuyamalnn zektn vermesini sylediler. Slebe on-

lara

lnn, zekt

cevab

verdi:

Bu,

alman

bir cizyeden
vergi) baka bir

benzeridir. Gidin,

baka

(mslman olmayanlardan
deildir. Bu, cizyenin bir
ilerinizi grn. Bana tekrar

ey

gelin..
gittiZekt memurlar ayrldlar. Sleym Oluna
hemen kalkt. Develer. Sleym Olu onlar duyunca
zekt saylmak
lerinin en iyilerinden ayrd. Malnn

zere bununla
iin

maln en

iyisinin

vcip olmaz. Biz

rak

maln ne

hallisi

Memurlar zekt
grnce, Sana bu

memurlar karlad.

en

ayrldn

(Zekt olane de en kts, sdece orta

bunu almayz!
iyisi,

dediler.

alnr.)

Sleym Olu, Aln. Ben bunu severek veriyorum.

Bu, malmn zektdr ve sizin almanz iin ayrlmtr!
ayrldiyerek almalar iin srar etti. Memurlar oradan
tekrar Slebeye geldiler. Zektn istedi
gsSlebe onlara, Hani elinizde senediniz? Bana
Bakt ve, Bu, bir nev
Gsterdiler.

dktan sonra
ler.

teriniz! dedi.
CZYE! Siz gidin.

Ben

bir kere

MeAllah Resul

dneyim!

dedi.

murlar ayrldlar. Reslullaha geldiler.

Sleonlar grnce, daha onlar konumadan, Yazk
etti.
beye! buyurdu ve Sleym Olu iin de du
Memurlar, Slebe ve Sleym'nin kendilerine nayce
Bu arada,
sl davrandklarm anlattlar.
yetleri inzl buyurdu:
olan Allah, Slebe hakknda

446

lerinden kimi de Allah'a yle ahd etmiti:

Bize ltfundan ihsn ederse, yemin olsun, zektm vereceiz. Muhakkak sl inlerden olacaz! Allah kendilerine ltfundan verince de onunla cimrilik edip emirlerine srt evirdiler. Onlar yle dnektirler. Nihyet,.
Allah'a kar va'dlerini tutmadklar, yalan sylemekte oldu klan iin O da bu hareketlerinin akbetini kalblerinde kendisinin

huzuruna kacaklar gne kadar

srecek bir nifak yapt. (Tevbe Sresi, yet: 75, 77).

Peygamberimizin yannda Slebe'nin akrabalarndan birisi vard. Salebe hakknda Allann inzl buyurduu bu yeti iitti. kt, Slebe'nin yanma gitti ve:
Hlin perian ey Slebe, Allah senin hakknda
yle yle yet inzl buyurdu! dedi.

hemen kalkt. Reslullahm yanma geldi,

zektnn kabul edilmesini istedi. Fakat Allah ReSlebe

ve
sul buyurdular ki:

Allah bana,

zektn kabul etmemi

senin

ya-

saklad.
Slebe bana topraklar serpiyordu.
miz kendisine yle buyurdu:

Peygamberi-

Bu, senin amelindir. Ben sana sylemitim,

fa-

kat bana itat etmemitin.

kendisinin zektn kabul etmeyince kalkt, evine gitti. Reslullah'n veftmdan sonra, Halife Hz. Ebbekir'e
Allah ondan rz olsun
geldi. Zektnn kabul edilmesini istedi. Fakat halife
Allah ondan rz olonu reddetti. Daha sonra mer

Peygamberimiz,

sun

halife olunca

Slebe Hz.

ona

geldi.

da kabul

etmedi.

Osman'n Allah ondan rz olsun

hali-

feliinden sonra ld.

447

Bir adam, s aleyhisselm ile arkada olur.

der.
O'na, seninle beraber bulunup sohbet edeyim!
nehir
Hz. s kabul eder. Beraberce yola karlar. Bir
bana gelirler, yemek yemek zere otururlar. Yanlayiyecek olarak adet yufka ekmei vardr,
n

rnda,

dier ncs kalr. s aleyhisselm su imek zere nehre gider. Suyu ier gelir. Fagkat kalan bir tek yufkann ortadan kaybolduunu
Adam
sorar.
rr. Adama, yufkay kim ald? diye
ki tanesini yerler,

bilmiyorum! der. Kalkarlar. Beraberce yola koyulur

yavrusu bulu
lar. Biraz gidince Hz. s, yannda iki
nan bir geyik grr. Yavrularndan birini arr. Yavru gelir. s aleyhisselm onu keser. Kendisi ve yannyavdaki adam yerler. Sonra Hz. s, yedikleri geyik
rusuna, Allann izniyle kalk! der. Yavru kalkar, gider. Adama der ki:
Sana bu mcizeyi gsteren hakk iin soruyo

rum. Yufkay kim ald?

Adam:

Bilmiyorum!..

Hz. s, adamn
dereye varrlar.
elinden tutar, suyun zerinden yryerek geerler. De
reyi geince s aleyhisselm sorar:
Sana bu mcizeyi gsteren hakkn soruyo
Yrrler. Bir

rum, yufkay kim yedi?

Adam:

Bilmiyorum!..
Kumluk bir yere
aleyhisselm, kumlan toplar,

Devam
lar, s

na

getirir.

tepesi

ederler.

Biri

olur.

bir tepe

meyda

benim. Biri senin.

ile

Dier nc

yufkay yiyenin! der.

O zaman adam hemen atlr:
448

Oturur-

altn ol! der. Kum

Sonra bunu e taksim eder

Sonra, Allah'n izni

hemen altn

gelirler.

hisse de

 Yufkay ben

yemitim!..

Hz. s, Hepsi senin olsun! der ve ondan ayrlarak brakr, gider. O, altnlarn banda iken biraz

kii gelir. Altnlar grnce onu ldrp altnlar almak isterler. O, der ki:
Altnlar mzndr. Aramzda paylaalm.
Fakat nce birimiz gidip ehirden yiyecek getirsin.
yice bir karnmz doyuralm. Ondan sonra da altnlar taksim eder, gideriz!
Kabul ederler ve bu kiiden biri ehre yiyecek
almaa gider. Fakat giderken yle bir eytanat dsonra

iki

nr:

Neye bu

altnlar e bleyim? ehirden alaca-

yiyecein onlara isabet edecek ksmma zehir koyarm. Onlar onu yiyince lrler. Bylece ben de tek

bama
Ve

altnlara sahip olurum!..

yle yapar.

Onlara isbet edecek yiyecee

ze-

hir koyarak getirir.

Fakat
nr:

o,

ehre

gidince

dier

ikisi

de yle

d-

Altnlar neye e taksim edelim? kiye taksim edersek daha ok der. O, ehirden gelince bir
bahane ile onu ldrelim. Getirdii yemei afiyetle yiyelim. Sonra da altnlar aramzda blelim!..
Ve yle oiur. ehre giden dnnce bir bahane ile
onu ldrrler. Sonra da zehirli yemei yerler ve biraz
sonra altnlarn yannda kvrana kvrana lrler. Al-

tn

yn

ortada ve kii de l olarak onun

yann-

dadr.
Biraz sonra Hz. s havrileriyle birlikte
zarann zerine gelir ve yle der:

te

lhi Nizam

bu,

29

bu man-

dnyadr. Ondan saknnz!..

449

Zlkarneyn, bir seyahatinde bir kavme rast gelir. Burada halkn elinde yiyecek hi bir ey yoktur.
nsanlar sabahleyin kalkarlar, kazdklar kabirlerin
yanna giderler. Onlara bakarlar, sprrler, temizve karnlar acknca da hayvanat gibi ot yerler. Zlkarneyn, hkmdarlarna bir adam gnderir.
Adam gider, Zlkarneyn'in d ve tini bildirir. Fakat
hkmdar, benim ona ihtiyacm yok. Eer onun bir
lerler

ihtiyac varsa bana gelsin! der. Adam gelir. Durumu

anlatr. Zlkarneyn, Doru sylemi! der ve hkmdara gider. Varnca:
Bana gelmeniz iin haber yolladm, gelmediniz, te ben geldim! der.

Hkmdar,

Eer sana ihtiyacm olsayd

gelir-

dim! cevabm verir:

Sonra konuurlar:
Zlkarneyn:

ve yaayta gryorum
hli hi bir kavimde grmedim!..
Sizi yle bir hl

ki,

bu

Hkmdar:

Nedir o hl?
Zlkarneyn:
Ne malnz var,

ne mlknz!.. Gm ve
tn elde etmez misiniz, ondan faydalanasmz?

al-

Hkmdr:

Biz altn ve gmten nefret ederiz. Kim onlara sahip olursa nefsini zorlua atar.
Zlkarneyn:
Bu kabirler ne oluyor? Kazmsnz. Sabahleyin
kalknca onlara bakyor, temizliyor ve yannda namaz

Klyorsunuz!..

Hkmdr:

Biz

bunu, dnyada uzun emellere dalmayalm

ve ktlk ilemeyelim, diye yapyoruz.
450

Zlkarneyn:

Bakyorum, ottan ve sebzelerden baka yiyecekleriniz yok. Canl hayvan edinmez misiniz, stnden
istifade edesiniz, binek olarak kullanasnz!..

Hkmdar:

Biz,

karnlarmz hayvanta mezar yapmak-

tan nefret ederiz. Ot ve sebzeler bize kfi. Az bir yiyecek insanoluna yeter!..
Hkmdr, sonra, elini Zlkarneyn'in omuzuna
koyar. Ona bir kafatas kemii uzatr.

Hkmdr:
Biliyor musun, kimdir bu?

Zlkarneyn:

Hayr! Kimmi o?
Hkmdr:
Yeryznde hkmrn

olmu

bir

hkmdar

Allah ona kuvvet, kudret ve saltanat vermiti. Fakat o tebeasma ve mahlkata zulmetti, can yakt. Allah da lmle onu vcudundan ayrd. imdi yerdeki
bir ta ne ise bu da odur. Allah onun amellerini
kaydetti. Kyamet gn hesabm sorup cezasn vereidi.

cek!..

Hkmdr, sonra, rm

bir

kafatas daha uza-

tarak sorar:

Ey Zlkarneyn,

biliyor

musun, bu kimdir?

Zlkarneyn:

Hayr! Kimmi
Hkmdr:

Bu

o?..

deminkinden sonra hkm srm

olan hkmdar!.. Kendinden nceki hkmdarn, tebeasna ve mahlkata zulmettiini grm. O, bu zulmden tiksinmi. Allah'a kar mtevz olmu. lkesinde adletle hkmetmi. Kimseye zulmetmemi. Sonda,

451

grdn hle gelmi. Allah, hirette mkfatlandrmak iin onun amellerini de yazm!..
Hkmdar bundan sonra Zlkarneyn'in kafatas-

ra da

iaret eder ve:

kafatasmdan birisi gibi

olur. Dikkat et, ey Zlkarneyn, ne ilediine!., der.
Bunun zerine Zlkarneyn, hkmdara:

Bu kafatas da bu

iki

Benim sohbetimde bulunmak istemez misin? Se-

ni

kendime karde edineyim,

vezir edineyim,

Hkmdar, Benim ve senin

mz

bir arada

Allah'n

bulunma-

olmaz! diye cevap verir.

Zlkarneyn bu hdiseye hayret ederek ve
olarak oradan ayrlr.
iyi

al-

Ey dnya, ve dnya nimetleriyle zevklenen ve

gzlerim dnya zevk-u safasndan hi ayrmayan kii! drak edemediin eylerde nefsini megul ettin. Yarn Allah'a kavutuun zaman ne diyeceksin!..

leri

vardr. kbli asa da, kapansa

da!..

Eer

baht

krle karla. Bahtm yver

mezse metanet gster, tahamml et!...

ak

giderse dima

452

git-

SADAKANIN FAZLET
Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, peygamberimiz sallallh aleyhi ve sellem buyurdular ki:

Kim

hell

Allah

kazancndan

ancak hell

olanlar kabul buyurur

Allah nzs iin bir hurma
sadaka verirse Allah onu keml i nz ile ve berekeSizden birinin atlatiyle kabul buyurur. Sonra da
rn oaltmas gibi Shibi iin onu oaltr. yie

ki,

da

gibi olur.

Baka

bir rivayet de yledir:

Sizden birinin atlarn

ki bir lokma sadaka, Uhud

oaltmas

Da

kadar

gibi!..

yle

olur.

Kur'an'da, bu hadisleri tasdik eden yetler vardr.

mbarek ve yce olan Allah buyurur:

an

Onlar

mi

phesiz Allah, kullarndan sdr olan tevbeyi kabul etmekte, sadakalar

almakta olan ancak kendisidir ve hakikatte tevbeyi
ok kabul eden ve ok merhametli olan odur. (Tevbe
Sresi, yet:

bilmcdiler

ki

104).

Allah, FAZ

(zekt verilmeyen kazancn bere-

453

ketini)

eksiltir,

sadakas

(zekt)

verilen

mallan

ise

artrr. (Bakara Sresi, yet: 276).

Kiinin birisini afvetmesi hlinde Allah'n ona verecei ey, EFENDLK ten baka bir ey deildir. Kim, Allah iin teSadaka (zekt)

mal

eksiltmez.

vazu gsterirse Allah onun derecesini ykseltir.

Suyun atei sndrmesi gibi sadaka (zekt)
da hatlar sndrr.
Kymet gnnde, insanlar arasnda hkm tamam oluncaya kadar herkes sadakasnn glgesinde-

dir.

Bir ara, Allah'n Resl, ashbmdan bir topluluhitben yle dedi

Bir sadaka yz sadakay

sordu:
Dinleyenlerden
Bu nasl
ey Allann Resl?
lira

lira

geti!..

biri

olur,

Resl aleyhisselm buyurdu:

Bir adamn ok serveti olur. Bir kenarndan bin
adamn
lira ahr, bunu sadaka olarak verir. Dier br
iki liras olur. Birini alr, sadaka olarak verir.
Senden bir ey dileneni reddetme. Bir trnak ka-

dar eyle

bile olsa!..

Hibir

bulunmad

ve sadece kendi
glgesinin bulunduu gnde Allah, yedi kiiyi kendi
glgesinde glgelendirir. Bunlardan biri de bir ey tasadduk edip onu gizleyen ve sa elinin verdiini sol
eli

ile

glgenin

bilmeyen kiidir.

yilikler ktlkleri

nler. Gizlice verilen sadakalar Rabb'n fkesini sndrr. Sla-i rahim mr artHer iyilik sadakadr. Dnyada iyilik ehli, hiret-

trr.
hirette de
tc de iyilik ehlidir. Dnyada ktlk ehli,
ktlk ehlidir. Cennete ilk girecekler, iyilik ehlinden
olanlardr.

454

Bir ara, Allah'n Reslne soruldu:

Sadaka nedir, ey Allah'n Resl?
Resl aleyhisselm buyurdu:

Kat kattr.

Allah'n

yannda

karl

fazlasiyle

vardr.
Allah Resl bunlar syledikten sonra
yeti
-okudu:
- Kimdi o ki, Allah'a gzel bir dn versin de Allah da onu kat kat, bir ok artrsn! (Bakara Sresi,

yet: 245).

Yine bir ara peygamberimize soruldu:

Ey, Allann Resl, hangi sadaka daha

fazilet-

lidir?

Resl lah buyurdular

Gizlice

ki:

fakire verilen sadaka,

yahut

fakirlik

yznden almak.

Allah'n Resl sonra

yeti okudu:
Eer sadaka (zekt) lan aikre verirseniz, o
ne gzel. Eer onlar gizler, onlar fakirlere verirseniz
ite bu, sizin iin daha hayrldr. Allah, bu sebeple

gnahlarnzdan bir ksmn yarhar. Allah ne yaparsanz ondan hakkyle haberdardr.

(Bakara Sresi,
yet: 271).

Hangi mslman bir mslman giydirirse Allah onu cennet yeillikleri ile giydirir. Hangi bir mslman a olan bir mslman yedirirse Allah ona cennet meyvelerinden yedirir. Kim susam bir mslmasularsa Allah onu bal gibi saf su ile sular.
Bir ara Allah'n Reslne soruldu:
Hangi sadaka daha faziletlidir?

Resl aleyhisselm
inde sana

buyurdular

gizli

ya

ki:

dmanlk

besleyen akraba-

verilen sadaka!..

Yine bir ara,

birisi

Allah'n Reslne sordu:

455

 Mslmanm

hangi hareketi daha hayrldr?

Resl aleyhisselm ona cevaben buyurdular ki:

Yoksullar yedirmen, tandn-tanmadn

herkese Allah'dan selmet dilemendir.
yapnz. Yok Allah'a kar kulluk
vazifelerinizi

dileyiniz.
sullara yediriniz. Herkese Allah'dan selmet

Cennete girersiniz!..
Yoksul mslmanlan doyurmak Allah'n rahmetini eken sebeplerdendir.
Kim, doyuncaya kadar bir mslman kardeini
her Henyedirir, kamncaya kadar iirirse Allah onu,
yedi
dek'in arasnda beyz senelik mesafe bulunan

hendekle cehennemden uzaklatrr.

Kyamet gn olunca Allah buyurur ki:
Ey demolu, hastalandm; beni ziyarete gel-

medin!..

Kul

sorar:

Seni nasl

ziyaret edeyim? Sen btn

kinatn

sahibisin!..

Sn

yce olan Allah buyurur:

Grmedin

kulum hastaland. Ziyretine gitmedin. Biliyor muydun, eer onu ziyret etseydin beni onun yannda bulacaktn!..
mi, filan

an

yce olan Allah buyurur:

Ey demolu, sana bir ok nimetler verdim. Seni yedirdim. Sen bana hi bir ey yedirmedin!..
Yine,

Kul sorar:
Ey Rabbm, seni nasl yedireyim? Sen, lemleRabbsn. Yemekten imekten mnezzehsin!..

rin

yce olan Allah buyurur:

Bilmiyor
456

musun,

filan

kulum

seni yedirdi.

Sen

ona yedirmedin.
ni

Eer

yoksulu

doyurmu olsaydn,

be-

onun yannda bulacaktn!..

an yce olan Allah gene buyurur:

Ey demolu, ben sana su verdim.

Sen bana

hi su vermedin!

Kul

sorar:

Sen

lemlerin

Rabbsn. Sana nasl vereyim?

Allah buyurur:

Filan
dm.

Eer

kulum

seni sulad.

yoksulu sulasaydn,

Sen yoksulu sulama-

imdi onu benim yanm-

da bulacaktn!..
o

457

MSLMAN KARDENN HTYACINI

GDERMEK

yce olan Allah buyurdu:

iyilik

etmek, fenalklardan

saknmak

zere

bir*

yardmlam. Gnah ilemek ve haddi amak

hususunda birbirinize yardm etmeyin. (Maide Sre-

birinizle

si,

yet: 2).

Allah'n sala t ve selm onun zerine olsun, Reslullah sallallh aleyhi ve sellem buyurdular:

Kim, msman kardeine bir yardm ve ona bir

fayda temin etmek iin yrrse onun
lunda cihd edenler sevab vardr.

4*

458

>

'f 'j-f*

f+

.^a

m& m

iin,

Allah yo-

 Allahn,
iin

insanlarn ihtiyacn temin etmeleri

yle kullar vardr ki, onlar cehennem

yaratt

azb ile cezalandrmayacana yemin etmitir. Kyamet gn olunca onlar iin nurdan minberler kurulur.
Dier insanlar hesap vermekle urarken onlar bu
nurdan minberlerde Allah ile mkleme ederler.

% jU >a

p'i i

Kim,

c^m jifc-jj j4^t

mslman kardeinin ihtiycm temin etmek iin alrsa ihtiycn giderebilsin veya
gideremesin Allah onun gemi ve gelecek gnahlarn afveder. Ayrca ona iki BERAT verir. Biri cehen-

nem

bir

ateinden, dieri nifaktandr.

Kim, bir mslman kardeinin

skntsn

gi-

kyamet gn amellerinin tartld srada onun mizannn yannda dururum. Eer sevaplar
derirce ben,

ar gelirse

ne

l!..

Gnahlar

ar

gelirse

ona efat

ederim.
Allah ondan raz olsun, Enes bni Mlik'in rivayet ettii bir hadisde Resul aleyhisselm yle .buyururlar:

Kim,

mslman kardeinin bir ihtiycn

temin etmek zere yrrse, Allah onun her admna
yetmi sevap yazar, yetmi gnahn da imh eder.

Eer

kendi

dan

domu

lenir.

bir

eliyle bizzt

Eer

ihtiyc temin ederse, anasn-

gnahlarndan temizbu esnada kendisine lm gelirse hesap

olduu gnk

gibi

vermeden cennete girer.

Allah ondan rz olsun, bni Abbs'n rivyet

et-

tii bir hadis yledir:

45

 Kim, bir mslman

kardei ile bir ihtiyc temin etmek maksadyle yrr ve ona nasihat ederse,
Allah, onunla cehennem arasna herbirinin arasndaki
mesfe gkler ile yer kadar olan yedi hendek koyar.
Allah ondan raz olsun, bni mer rivyet eder:

Allann,

ksm

nimetleri vardr.
kavimlere bir
Onlar birbirlerinin ihtiylarn temin ettikleri ve birbirlerinin skntlarn giderdikleri srece bu nimetleNe zaman birbirini
ri onlara vermekte devam eder.
sevmezler ve birbirlerine elme atmaa balarlarsa o
zaman o nimetleri onlardan alr, baka kavimlere verir:

na

Allah ondan raz olsun, Eb Hreyre'nin anlattgre, bir defasnda Resul aleyhisselm, ashabn-

dan

bir

toplulua sorau:
Biliyor musunuz, arslan kkredii zaman ne

diyor?

Dinleyenler dediler:
Allah ve Resul en dorusunu bilir!..
Resul aleyhisselm buyurdu:
Allahm, iyilik ileyenlere beni musallat etme!

diyor.

Allah onun yzn ereflendirsin,

der:

Sizden

biri bir

Hz. Ali

hacet diledii zaman,

yle

perembe

gn afakla balasm. Evinden karken l-i tmrn

sresinin son yetini, yetel-krsi'yi, Kadr ve Ftiha
srelerini okusun. nk muhakkak dnya ve hiret
hacetleri bunlardadr.

Allah ondan rz olsun, Abdullah bni Hasan anlatr":

Bir ara hcet iin, halife mer bni Abdlaziz'e

gitmitim. Bana dedi ki:
Bir ihtiyacn olduu zaman bana bir adam gn-

460

der veya bir pusula yaz. nk seni

ten Allah'dan hay ederim.

kapmda grmek-

Allah onun yzn ereflendirsin, Hz. Ali der ki:

Kim, bir kalbe

bir sevin verirse, Allah

bu

se-

vinten bir ltuf yaratr. Her ne zaman o kimseye bir

musibet gelirse, o ltuf, bir su gibi o kimsenin kalbine akar ve oradan kederi karr.

Hcete erememek,
selerden istemekten daha
Hacet
sk sk

onu hacet bitirmeyen kimiyidir.

mslman kardeine gitme.

anasn emmekte ifrata kaarsa o onu siin

Zira

buza

ser.

irin sz ne

gzeldir.

Hcet

bitirme detini hi kimseden esirgeme.

Yapabildiin mddete iyilik yap, gnler gelip getike sen de iyilik yapmakta devam et. Allah'n sana olan
fazlm hatrla. O'nun fazl yznden insanlara muhta

olmuyorsun.

Kudretin

Mslman karonu kederden kurtar. Geni-

yettike hcet

deinin kederine ortak ol,

lik gnlerinde ilenen hayrlar
rld bir gn vardr.

bitir.

iin,

hacetlerinin

Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular

Mjdeler

g-

ki:

hayr kan kimseye!..

er kan kimseye!...

olsun, elinden

Yazklar olsun, elinden

461

ABDESTN FAZLET
Allah'n selm onun zerine olsun, Peygamberimiz sallllah aleyhi ve sellem buyurdular ki:
Kim, gzelce -abdest alr; iki rek'at namaz klar ve bu esnada kalbi dnyev hi bir eyle megul

olmazsa anasndan
kar.

doduu

gnk

gibi

gnahlarndan

Allah'n kendisiyle gnahlar afvettii ve

Kerih
dereceleri ykselttii eyi haber vereyim mi?
olan eylerden sonra gzel bir abdest, ayaklarn camilere gitmesi ve namazdan sonra namaz bekleyi.
te kurtulu budur! (Reslullah bunu defa tekrarlad).
Bir defasnda Allah'n Resl abdest azalarn
Bu, abdesttir.
birer defa ykayarak abdest ald ve,
Allah namaz ancak bununla kabul eder! buyurdu.
Sonra abdest azalarn ikier defa ykayarak abdest alve, Kim, azalarn ikier defa ykayarak abdest
Size,

Daha
alrsa Allah ona ecrini iki kere verir! dedi.
sonra azalarn er defa ykamak sretiyle abdest alve, Bu; benim, benden nceki peygamberlerin ve
Allah'n dostu brahim aleyhisselmn abdestidir. dedi.
Kim, abdest ahrken Allah' zikrederse Allah
onun btn vcudunu temizler. Kim, Allah' zikret-

mezse onun sdece su

462

deen azalarn

temizler.

la

Kim, abdest zerine abdest alrsa Allah onunona on sevap yazar.

Abdest zerine abdest, nr zerine nrdur.
Btn bu hadisler abdesti yenilemee teviktir.
Mslman, abdest alp azna su verdii zaman

btn gnahlar azndan dklr. Burnuna su verdii zaman burnundan gnahlar dklr. Yzn yzaman yznden gnahlar dklr. yle ki,
gzkapaklarmn yanndan bu gnahlar kar. Ellerini
zaman gnahlar dklr. yle ki, trnaklarnn altndan karlar.
mesh ettii zaman bandan gnahlar dklr. yle ki, kulak altlarndan
karlar. Ayaklarn
zaman ayaklarndaki gnahlar dklr. yle ki, ayak trnaklarnn altndan
karlar. Bundan sonra cmiye gidii ve namaz n-

kad
ykad

Kim;

Bam
ykad

gzelce abdest alr,

sonra

ban

ge

kaldrarak, chdet ederim ki AUah'dan baka ilh

yoktur, tektir, orta yoktur. Ve gene ehdet ederim
ki, Muhammed O'nun kulu ve Resuldr! derse sekiz cennet kaps onun iin alr. Dilediinden girer.
Allah ondan rz olsun, Hz. mer der ki:
Temiz ve pak bir abdest senden eytan uzak-

latrr.
Mchid de yle

der:

Kimin; abdestli olarak, Allah' zikrederek ve

tevbe-istifr ederek yatmaa gc yetiyorsa yle yapsn. nk rhlar kabzolunduklar ey zere diriltilirler.

Anlatlr ki, bir ara Hz. mer, Ka'be rts iin

peygamberin ashabndan birini Msr'a gndermiti. Bu
sahb, yolculuk esnasnda bir hahamn yaknnda bir
yerde konaklamt. Haham, zamannn en bilgini olarak tannyordu. Hz. mer'in elisi, onun yaknnda
463

konaklam olmaktan memnniyet

m grp

duydu. Zira haha-

ilminin derecesini anlamak istiyordu. Hahaald. Fakat uzun mddet kenevine gitti.
disine kap almad. Neden sonra kapy atlar, ie-

mn

ri girdi, ilk

Kapy

ii

kapda uzun mddet

bekletilmesinden

ikyet etmek oldu. Haham kendisine dedi ki:

Sen bize gelmek zere bu tarafa yneldiin

man

biz seni

za-

hkmdar heybetinde grdk, korktuk.

Sana bir mddet kapy amadk. unun iin ki, Allah

Hz. Msa'ya yle buyurmutu:
Bir hkmdardan korktuun zaman abdest al.
Aile' efradna da abdest almalarn emret!..

abdest alan, korktuu kiiye kar Allah'n

temint altndadr. Biz sana kapy bir mddet amadk. Bu esnada ben ve btn evdekiler abdest al-

te,

dk. Namaz kdk. Senin korkundan Allah'n temint

altma girdik. Sonra sana kapy atk!...
o

464

NAMAZIN FAZLET
Namaz, ibdetlerin en faziletlisi olduundan Alona tevik
lah'n kitabna uymu olmak iin (*)
gayesiyle burada bu bahsi tekrar ele aldk. (**) Burada, bundan nceki blmde yer almayan hususlar

zikredilecektir.

Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular

Kiiye,

ki:

namaz klmak zere kendisine okunan bir ezandan daha hayrl bir ey verilmedi.
Muhammed bni rn yle der:
Eer, iki rek'at namaz ile cennet arasnda muhayyer klnsaydm, muhakkak iki rek'at namaz cennete tercih ederdim. nk iki rek'at namazda Allah'n rzs vardr. Cennette ise benim honutluum variki rek'at

dr.
Denilir ki:

Allah, 'yedi kat gkleri

yaratt zaman onlar

meleklerle doldurdu. Onlar hi bir an geri kalmamak

zere Allah'a ibdet ederler, namaz klarlar.
Allah,

her gk ehli iin bir ibdet nev'i koydu... Bir gk ehli, sr frlnceye kadar
kyamdadr. Bir gk ehli
rukda, bir gk ehli secdede, bir gk ehli Allah'n hey-

(*)

Namazdan bahseden

yetler Kur'an'da defalarca

gemek

tedir.

(**)

Namaz, daha

lhi Nizam

30

nceleri bir

baka

bahisde de

anlatlmtr.

465

rpnmakta, byk melekler ve

ar emi Ar'm etrafnda tavaf edip Rabblerinin medhi
bet ve azametinden

tebih etmekte ve yer ehli iin istifarda bulunm'minlere

maktadr, te Allah, btn bu esaslar
bir keramet oluak zere namazda toplamtr ki gk

ile

ehlinin ibdetinden onlar iin bir nasip bulunsun. Ayrca onlara Kur'an' vermitir. Onu namazda okurlar.

tallaru&tt bfltn bunca nimetlerinin krn

talep eder. :Qnbra kr, namaz artlar ve rknlatiyle dosdoru klmaktr.
yce olan Allah buyurdu:
Allah,

onlar gaybe inanrlar,

namaz dosdoru klarlar, kendilerine nzk olarak verdiimizden de Allah urunda harcarlar. (Bakara Sresi,

(O Takva sahipleri

ki)

yet: 3).

Namaz km, zekt verin, rk edenlerle

rk edin. (Bakara Sresi, yet: 43).
Namaz kL (tsr Sresi, yet: 78).
Fakat onlardan ilimde yksek dereceye erenler-

birlik-

te

m'minlcr, sana indirilen Kur'ana ve senden evvel

indirilen kitaplara imn ederler. Onlar namaz dosdole

ru klanlar, zekt verenler, Allah'a ve hiret gnne

onlar!.. Biz onlara ok byk bir
inananlardr.

te

vereceiz. (Nisa Sresi, yet: 162).

Kur'an'da her nerede namazn zikri geerse muhakkak Ed edilmesi, klnmas ile beraber zikredildiini grrsn. Mnfklardan sz edince Allah buyurecir

du

ki:

hline!
(*)

te, namazlarnda gfil olan

(Mn

Sresi, yet: 4, 5).

(*)

Kur'an'da namazdan bahseden yetler pek oktur. Mellif

brada sadece birkan zikretmitir.

468

mnfklarn vay

Allah,

mnafklar hakknda

sadece,

Namaz klan-

NAMAZLARINI KAME EDENLR, ED EDENLER! diye isimlendirdi. Bular! buyurdu.

nun

M'minleri

ise,

namaz klanlarn ok fakat, kabule ayan

ekilde namaz klanlarn ise az buadu&uns-

sebebi,

olacak

Ehl-i gaflet, halk

aramda

mti.t&H& yapp kendine itibr salamak iin bdet *4sr, iyi aksiler iler. Yaplan ibdet veya , l&i'a ar3e<Jd|B
man kabul m edilecek yoksa red rai edec<& hzm
bilinmesidir.

dnmez.
Rivayet edilen bir hadiste peygamberimiz sallat
lh aleyhi ve sellem yle buyurur:
Sizden biri namaz klar, fakat namaznn sade-

yahut drtte biri, yahut bete biri, yahut

altda biri... yahut onda biri yazlr.
Yine peygamberimiz aleyhisselm buyurdular ki:
Kim, kalben Allah'a ynelerek iki rek'at namaz
ce te

biri,

klarsa anasndan doduu gnk gibi gnahlarndan

kar.
Kiinin namaznn deeri, onun Allah'a ynelii
derecesindedir.

dl

Eer namaz

Allah'a ynelmez,

misaldeki

klarken tamamen,

vesveselerle

adamn durumuna

megul

ili-

olursa

der. Ki bu adam su-

hkmdarn kapsna geHkmdar onu karlar. Fakat, o,

ludur. zr dilemek zere

Orada durur.
bu anda sama soluna, sallanr. Gerekli hrmeti gstermez. Hkmdar da onun zrn kabul etmez. Hlir.

cetini bitirmez. Sdece,

onun kendisine gsterdii say-

onu karlar.
namaz da byledir.

derecesinde

te

Kii namaza durur

ve

mlyni ile megul olur, lubalilik yaparsa namaz

kabul edilmez.
Namaz, bir hkmdarn tertipledii bir dn cemiyetine benzer. Hkmdar bu cemiyette renk renk ve
467

eit eit yiyecekler iecekler hazrlar. Her renk ve

her eit yiyecek ve iecein ayr birer tad, ayr birer
lezzeti ve ayr birer faydas vardr. Bu yemekleri hazrlayan hkmdar tabeasn oraya davet eder.
namaz da byledir. Allah, kullarn davet
eder. Onlara namazda muhtelif fiiller, eitli zikirler

te

hazrlar. Kullarnn bu muhtelif fiiller ve eitli zikirlerle ibdet etmeleri Allah'n her eit ibdetle onlar
zevklendirmesi iindir. Mesel, ibdet esnasndaki fiiller, yukardaki sofra mislinde yiyecekler yerindedir.
Zikirler de iecekler mesabesindedir.

Denir

ki:

oniki bin haslet vardr. Fakat bu oniki

bin haslet, sonradan, oniki haslette toplanmtr. Kim

Namazda

namaz klmak murat

lnm

namaznn

kemliyle koniki hasleti taahht etmesi

ederse,

bu
lzmdr. Bunlardan alts namaza balamadan ncedir.
Dier alts ise namaz iindedir. Bu oniki hasletten:
nk peygamberiBirincisi: lim (bilmek) dir.
miz:
bir

olabilmesi iin

limle yaplan az bir amel, cehaletle yaplan ok

amelden daha hayrldr! buyurmutur.

kincisi:

Abdesttir.

nk peygamberimiz:

Namaz ancak abdest

buyurmutur.
nk Allah buyurur:
ncs:
aln.
Ey demoullan. her mescitte
iledir,

Elbise'dir.

zinetinizi

(Araf Sresi, yet: 31).

Drdncs:

Namaz

vaktinde klmaktr.

nk

Allah buyurur:

nk namaz

li

bir farz

m'minler zerine

olmutur. (Nis

Sresi, yet: 103).

Beincisi: Kbleye ynelmektir.

yurur:

468

vakitleri bel-

nk

Allah bu-

 Namazda

yzn artk Mescid-i haram taraf-

na (kbe tarafna) evir. (Bakara Sresi, yet: 144).

Altncs: Niyettir. nk peygamberimiz buyurur:

Ameller niyetlere gredir.

Her kimse

neye

iin,

niyetlendi ise sadece o vardr.

nk peygamberimiz bu-

Tekbir'dir.

Yedincisi:

yurur:

Namazda,

ile

ile

her

ey haram

olur,

selm

bu hal kalkar.
Sekizincisi:

Tam
si,

tekbir

Kyamdr. nk

huu*

ile

kym'da

Allah buyurur:
durun. (Bakara Sre-

yet: 238).

Dokuzuncusu: Fatiha sresini okumaktr. nk

Allah buyurur:

Artk

Kur'an'dan kolay geleni okuyun.

(Mz-

zemmil Sresi, yet: 20).

Onuncusu: Rk 'dur. nk Allah buyurur:
Namaz kln, zekt verin, rk edenlerle
likte rk edin. (Bakara Sresi, yet: 43).

Onbirincisi: Secde'dir.

Ey
bmza

imn

nk Allah buyurur:

edenler, rk edin, secde edin,

ibdet edin,

hayr

bir-

ileyin.

Rab-

(Hacc Sresi, yet:

77).

Onikincisi:

Namazda Kuud (oturmak) dr. nk

peygamberimiz buyurur:
kaldrd ve EttehiyKii, son secdeden
yt okuyacak kadar oturduu zaman namaz tamam

bam

olur.

Bu

oniki

tamamlanm

ey

mevcut olunca, kiinin

olabilmesi iin

bunlarn

bir de ihlsa ihtiyc

vardr. nk Allah buyurur:

Haydi ey m'minler, kfirlerin houna gitmese
de hepiniz Allah'a, O'nun dininde HLASLI ve SAM-

469

KLER

si,

yet: 14).

lim

OLARAK BDET EDN. (M min

(Bilmek):

Sre-

ksmdn

Farz nedir, snnet nedir, bilmektir.

2) Abdestte farz ve snnet olan eyleri bilmektir.
nk bunlar namazm tamm cmlesindendir.
hilelerini
3) eytann namazdaki vesveselerini ve
1)

bilmektir.

ki onunla cehd

ile

savaabilsin.

Abdest: Abdestin tamam eyden ibarettir:

1) Kalbi glli-g'tan ve hasedden temizlemek,
2) Vcdu gnahlardan temizlemek,
zlar
3) Suyu israf etmeden gzelce abdest alp

ykamaktr.
Elbise:
1)

Bunun tamam da

Elbise hell kazanla elde

eyedir:

edilmi olmak,

Necis eylerden temiz olmak,

3) Elbisenin ekli, snnete uygun olmak;
gsteri ve vnme iin giyilmi olmamak.
2)

Vakit:
1)

ucp,

eyde tamamlanr:

Gz ve

zihin, vakti bildiren

eylerde (gne, ay,

olmak,
2) Kulak ezanda olmak,
3) Kalb, vakti dnmek'tir.
Kbleye ynelmek: Bunun da tamam eydir:
1) Yz ile kbleye ynelmek,
2) Kalb ile Allah'a ynelmek,
3) Kalb skneti ve hu iinde bulunmaktr.

yldzlar,

saat...)

Niyyet:
1)

Tamam

Hangi

namaz

eydir:

kldn

bilmek,

Allah'n huzurunda bulunduunu, O'nun kendisini grdn bilmek ve hayetle huzurda durmak,
3) Allah'n kalbde olanlara vkf bulunduunu
bilmek ve kalbi dnyevi megalelerden temizlemekdir.
2)

470

Tekbr: Tekbir de eyden ibarettir:

1) Azm-i cezm ile tekbir almak,

Tekbir alrken

2)

elleri

kulaklar hizasna kaldr-

mak,
3)

Kalbi hazrlamak, tazim

ile

tekbir almaktr.

Kyam: Kyam da
1)

2)
3)

eyde tamamlanr:
Gz secde mahallinde tutmak,
Kalbi Allah'a balamak,
Saa sola sallanmamaktr.

Kraat (Okumak): eyden

ibarettir:

Tegannisiz olarak ve usulne riyet ederek

yanhsz Ftiha'y okumak,
2) Tefekkr ile ve mnsn dnerek okumak,
3) Okuduu ile mil olmaktr.
1)

1)

tamam

da eyden ibrettir:
Rka eilince srt dmdz tutmak, eip-bk-

Rk: Rk'nun

memek,

Rk esnasnda elleri dizlere koymak ve parmaklar arasm ak tutmak.

3) Rku tam bir sknet iinde yapmak, tesbiht tzim ve vekarla sylemektir.
Secde: eyde tamamlanr:
2)

1)

Secde ederken

elleri

kulaklarn hizsma

koy-

mak.
2)

ksmn
3)

Secde esnasnda, kolun

yere

Tam

el ile

dirsek arasndaki

yaptrmamak.
bir

sknet iinde secde etmek, tesbih-

tzim ve vekarla sylemektir.

Kuud-Clus (Oturmak): Bu da tr:

1) Sol ayak ve bacak zerine oturmak, sa aya
dik tutmak,
kendisi ve
2) Tazim ile Ettehyyt okumak,
m'minler iin duada bulunmak.
471

3) Ettehiyyt ve dualar

okunduktan sonra selm

vermektir.

Selm Vermee Gelince:

Bunun tamamlanmas,
kalbden bir niyyet-i sdka iledir. Namaz bitirip selm
veren bilecek ki, bu selm, sanda ve solunda bulunan cemat ve hafaza melekleri iindir. Ayrca selm
verirken gzleri omuzlannden tesine

bakmamaldr.

Namazda hls se: eydir:

Klman namazla sadece Allah'n rzsn

etmek, insanlarn honutluunu dnmemek.
2 Klnan namazn,
Allah'n rzsna uygun

ta-

lep

dmesi hususunu

Allah'dan beklemek.

Kabule

mazhar olabilecek ekilde hi geirmeden devaml klmaktr. T ki kii onunla kymete

gidebilsin. nk Allah, Kim, iyi bir amel ile gelir3

se!

(En'm Sresi, yet: 160)

amel ilerse demiyor.

472

diyor.

Kim,

iyi

bir

KIYAMETN KORKUNLUKLARI
Allah ondan rz olsun, Hz. ie anlatr:
Bir defasnda Reslllah'a sordum:
Ey Allah'n Resl, kyamet gn, seven sev-

diini hatrlar m?
Cevaben buyurdular:
yerde hayr:

Amelleri tartlrken. Sevaplar hafif mi yokar m gelecek, diye renmee alt anda.
2 Amel defteri verilirken. Sandan m
1

sa

verile-

cek yoksa solundan

da.

m,

Cehennemden

diye

renmee

alt

an-

boyun uzanp insanlarn

zerine aband anda. Bu boyun yle der:
Ben zmreye vazifelendirildim:
1
Allah'a e-ortak koanlara,
2
Zorba inatlara,
Kyamet gnne inanmayanlara,
3
Bu boyun onlar zerine abanr. T ki onlan yakalayp cehennemin en
yerine atabilsin.
Cehennem zerinde, kldan ince ve kldan keskin bir
kpr (srat kprs) vardr. zerinde demirden dikenler ve mahmuzlar bulunur. nsanlar bunun zerinden yldrm gibi,... rzgr gibi geerler.
Allah ondan raz olsun, Eb Hreyre'nin anlattna gre, bir defasnda Allah'n Resul yle buyurdu3

bir

skk

lar:

473

Allah,
Onu
azna alm,

yaratt.

gkleri ve yeri yarattktan sonra SR'u

Isrf l aleyhisselna verdi, tsrf il, sru
gzlerini

AR'a

dikmi, ne zaman emir

verilecek diye bekliyor!..

Sahb sordu:
Ey, Allah'n Resul, SR nedir?
Res aleyhisselm buyurdu:

Nurdan bir BUYNUZ'dur.

Sahb sordu:
Ey, Allah'n Resl, onun keyfiyyeti nasldr?
Resl aleyhisselm buyurdu:
Dire eklinde geni azldr. Beni hak peyile

gamber olarak gnderene yeminle sylerim ki, onun

apmn genilii Gkler ve Yer kadardr. Ona FRME frlr. Birinci frme, mahlkat korkutmak
iindir. kinci frme canllarn lmesi iindir. nc frme canllar tekrar diriltmek iindir. nc
flemeden sonra rhlar bir an gibi ortaya karlar.
Yer ile Gk arasn doldururlar. Her rh, genizden cesede girer.

Peygamberimiz daha sonra buyurdu ki:

Ben, yer ilk yarlp kacak insanm!.

Bu hususda baka bir rivayet de yledir:

Allah, nce Cebrail, Mikil ve srfili
Onlar, yanlarnda

Burak ve Cennet

elbiseleri

diriltir.

olduu

Yer yarlr.
halde Allah Reslnn kabrine gelirler.
Peygamberimiz, Cebrile bakar ve, Ey Cebril nedir
bu gn? der. Cebril, Bu gn, kyamet gndr ce-

vabn

Reslullah sorar:
Ey Cebril, Allah mmetime ne yapt?
Cebril aleyhisselm cevap verir:
verir.

Mjdelerim, sen,

yerden kan k insansn!

Allah ondan raz olsun, Eb HreyTe'nin rivyet
ettii bir hadisde Resl aleyhisselm yle buyurdu:
474

 Allah,

kymet gn buyurur

ve cinler! Ben

size vaktiyle

ki,

Ey insanlar

nasihat ettim.

Amel

def-

Kim, hayrla karlarsa Allah'a hamdetsin. Kim de bugn erbulmasn!..

le karlarsa kendisinden bakasna kusur
Muz, Rzi olu Yahya'dan anlatr:
Yahya, bir gn ders meclisinde, Takv sahipleriolarak
ni o ok merhametli Allah'n huzuruna binit
toplayacamz; gnahkrlar da yaya ve susuz olarak
(Meryem Sresi,
cehenneme sevkedeceimiz gn!
yet: 35, 86) mealindeki yetleri okuduktan sonra deterierinizdekilcr sizin kendi ilediklerinizdir.

di ki:

Ey insanlar, baknz,

harolunacaksmz

baknz!.. Yarn bir yerde

Etraftan blk blk geleceksiniz.

Allah'n huzurunda teker teker duracak, iledikleriAllah'n ermi

nizden harf be harf sorulacaksnz.
kullar binit olarak Rablerine gtrlecek. siler ise
yaya ve susuz olarak cehenneme sevkedilecekler ve blk blk oraya girecekler. Ey kardelerim, nnzde,
bildiiniz gnlere nisbetle

bin sene olan

gn, yaklaan gn.

uzunluu

elli

gn, sarsnt gn. O

O gn, lemlerin Rabb Allah'n hkm iin, insanlarn, kabirlerinden kalkacaklar gn. O gn, hasret ggn. O
n. O gn, nedamet gn. O gn, mnkaa
gn, hesap verme gn. O gn, soruma gn. O
gn. O gn, vukuu muhakgn, barma ve
kak olan gn. O gn, kalbleri dehetiyle vuracak olan
gn. O gn, dirilme gn. O gn kiinin dnyada iken
yaptklarna bakaca gn. O gn, aldanma gndr.

gn

var.

lk

gn.

olduu

baz

baz yzlerin ise kapkara

O gn; ne maln, ne de evldn fayda

yzlerin ap-ak,

gn.
vermedii, sadece KALB- SELMin fayda verdii
gn. O gn, zlimlerin mazeretlerinin kabul edilmedii, onlara lnet edildii, kbetlerinin kt olduu

475

yle

Olu

Sleyman

Allah rahmet eylesin.

Muktil

der:

Kyamet gn mahlkat, konumadan, yz sene

ayakta 'urur. Yz sene hayret iinde karanlkta kalrlar. Yz sene, Rabblerinin huzrunda muhakeme edilirler. Bu arada birbirleriyle itiip-kakrlar. Kyamet
gnnn uzunluu, bildiimiz senelerle elli bin senedir.

Peygamberimiz sallallh aleyhi ve sellem buyururlar ki:

o*

J>

c^j

,*t

ftMf a*j u*

J** f#
<*

a*

J -.XI

"

.>>"'

'

'

<

eyden sorguya ekilmedike gemez.

mrn nerede tkettiinden,
Vcudunu nerede yprattndan.

Kul, drt

2
3 lmi c mil olup olmadndan.
nereye
4 Malm nereden kazanp
1

sarf ettiin-

den.

Allah ondan raz olsun, bni Mes'ud'un rivayet ettii bir hadisde Resl aleyhisselm yle buyururlar:

Hibir

peygamber mstesna olmamak zere

hcrbirinin mutlaka kabl olunan bir das vardr ve
her peygamber, mutlaka kabule mazhar olan bu duasn dnyada yapmtr. Ben, mutlaka kabule mazhar
olacak olan duam, kymet gn mmetim iin yapaefaate sakladm.
Allahm, O'nu, kyamet gn makamnda, kendi

cam

yannda

bize efaati kl!...

o
476

CEHENNEM
Bu
de,

rar

MZAN

bahis her ne kadar daha nce incelenmi ise

mevzuun tamamlanmas bakmndan burada tekele almakta bir mahzur grmedik. Umulur ki, na-

sihatlann tekrar gfl ve fsid kalblere fayda verir.

Allah, Kitab Kur'an'n mteaddit yetlerinde cehennemin dehetini ve kyamet hallerini anlatmtr. Bu

unu

Cehennemin deheti ve kyametin ahvlinden gayri eyler ufak, deersiz ve kolay eylerdir. hiret ise daha hayrldr, ayn zamanda ebedbize

gsterir ki,

dir.

CEHENNEM'in HL: Allah, ltfu ve keremi ile

ondan, onun azbmdan bizi korusun. Cehennem hak-

knda

vrid olan bir hadis yledir:

Cehennem

simsiyah ve kapkaranlktr. Hi
ve lesi yoktur. Yedi kaps vardr. Her kapmn
zerinde yetmi bin da, her
ateten yetmi bin
tepesi vardr. Her tepenin yetmi bin ateli blgesi,
her blgede ateten yetmi bin dere, her derede ateten yetmi bin kk, her kkte yetmi bin dire, her
direde yetmi bin ylan ve yetmi bin akrep vardr.
Her akrebin yetmi bin kuyruu ve her kuyruun yetHer boumda yetmi bin
bin boumu bulunur.
byk tedi dolusu zehir vardr. Kymct gn olunca
cehennemin perdeleri alr. nsanlar ve cinleri sandan, solundan, nlerinden-arkalarndan ve stlerinden

dan

mi

477

cehennemin ate duvarlar evreler. Onlar bunlar grnce diz st derler ve her biri, Allahm, kurtar!
diye figan eder!..

Mslim'in kaydettii bir hadis yledir:

Kyamet gn cehennem yetmi bin yular ile
getirilir. Her bir yular eken yetmi bin melek vardr.

Yine peygamberimiz aleyhisselm, O cehennemin

zerinde iri gvdeli, hain melekler vardr! (Tahrim
Sresi, yet: 6) mealindeki yette iaret edilen cehen-

nem

bekileri

hakknda

Her melekin

fedir.

Her

der ki:

omuz aras

iki

birinin yle bir kuvveti

bir senelik

vardr

ki,

mesa-

eer

elin-

vursa onu tuz-buz eder. Her bir

darbede yetmi bin kiiyi cehennem ukuruna gnde-

daa

deki topuzla bir

rir.

Cehennemin

ondokuz

zerinde

melek

vardr

(Mddessir Sresi, yet: 30) melindeki yette geen

meleklerin reisleridir.
murat,
Ondokuz melekten
Yoksa, cehennem meleklerinin adedini Allah'dan bayce olan Allah buyurur:
ka kimse bilmez. Nitekim

Rabbmn

bakas

askerlerini kendisinden

bil-

mez. (Mddessir Sresi, yet: 31).

Allah ondan raz olsun, bni Abbs'a cehennemin

cevab verdi:
geniliinden sorulduunda
Allah iin, cehennemin geniliinin ne kadar
olduunu bilmiyorum. Fakat bize gelen haberlere gre zebnilerden (cehennem bekileri) birinin kulak meOrada
mesi ile ense aras yetmi yllk mesafedir.

kan ve

irin nehirleri akar.

Mslim kaydeder:
Cehennemin ate duvarlarmdan
krk yllk mesfedir.

bir

duvarn ka-

lnl

Bir ara peygamberimiz,

hitben

478

unlar

syledi:

ashbndan

bir

toplulua

 Bu
caklnn

dnyadaki ateiniz, cehennem ateinin syetmitebiridir.

Kendisini dinleyenler dediler ki:

Cehennem atei gibi olsayd?

Allah'n Resul buyurdu:

Bunun zerine, herbirinin

bunun hadokuz para konmutur.

harareti

kadar olan altm

Yine Allah'n Resul buyurdular:

rareti

Eer

Cehennem ehlinden biri, cehennemden

bir elini dnyaya uzatsa dnya onun hararetinden yar
nard. Eer, cehennem bekilerinden biri, dnyaya karlsa da dnyallar onu grselerdi, muhakkak o anda, Allah'n onun zerinde grlen fkesinden lrlerdi.

Bir gn Peygamberimiz, ashab

beraber oturuyordu. Bir ara, sert bir cismin yere dne benzer bir ses iitildi Bunun zerine Allah'n Resul de,

ile

di ki:

Biliyor musunuz, bu nedir?

Saha er
Allah ve Resl en
Allah'n Resl buyurdular:
Bu tatr. Cehenneme atlmt.
dediler:

bil

iyisini bilir!

bir

Yetmi

se-

Ancak imdi dibine varabildi. Bu

onun cehennem ukuruna dnn sesidir.
Allah ondan raz olsun, Hz. mer yle derdi:
Cehennemi ok hatrlayn. nk onun har-

nedir dmekteydi.
ses,

retl

iddetli,

dibi derin ve

topuzlar

ise

demirdendir.

Allah ondan raz olsun, bni Abbs da yle derdi:

Kuun dne devirdii gibi cehennem de ce-

hennemlikleri devirir.
Bir defasnda, bni Abbas'a Bu (Cehennem) kendilerini uzak bir yerden grd zaman onlar bunun o

mthi

fkelerini ve

uultusunu duyacaklardr!

(Fur-

479

mealindeki yetten sorularak,

cehennemin gzleri var mdr? dendi. bni Abbs

kan

Sresi, yet:

cevab

12)

verdi:

Evet! Reslullah'n

Kim

u szn iitmediniz mi?

kasden benim zerime yalan sylerse cehennemin iki gz arasnda yerini hazrlasn!
Bu srada Resul aleyhisselma soruldu:
Ey Allah'n Resul, Cehennemin gz de mi

vardr?
Reslllah buyurdu

Allah'n u

ki:

yetini iitmediniz

Cehennem, kendilerini uzak

zaman onlar (insanlar) bunun

ve uultusunu duyacaklardr.

bir

mi?
yerden

mthi

grd

fkeleniini

hadis bu meseleyi te'yid eder.

Cehennemden bir dalga kar. Onun gren gzle-

konuan

vardr. Der ki:

Ben, bugn, Allah'a e-ortak tanyanlar yakalamakla emrolundum.
O, onlar grr ve kuun yem toplamas gibi top-

ri

ve

dili

MZAN (TERAZ):

Hadiste yle buyrulur:

Sevaplar ve iyi ameller kefesi nurdan, gnahlar ve kt ameller kefesi ise zulmettendir.
sama konur, cehennem de soCennet,
luna.. Cennet iyi ameller karlnda; cehennem ise

AR'n

kt ameller karlmdadr.
Allah ondan rz olsun, bni Abbs yle derdi:
yi ve kt ameller, iki kefesi ve bir de gstergesi bulunan bir terazide tartlr.
Allah, kullarnn amellerini tartmak murat et-

madde ve
ra onln tartar.

o
480

cisim haline evirir. Son-

KBR UCP
-

Ey kardeim, Allah beni ve seni irad etsin! Dnve

yev ve uhrev hayrlara kavualm. Bil ki,
Ucp btn faziletleri yok eder, rezaletleri celbeder.

KBR

KBR ve TJcp'n kiinin nasihat dinlemesine ve edeplenmesine mni olmas rezalet

Bunun

fidir.

bakmandan sana

k-

iin derler ki:

lim, hay ile kibir arasnda telef olur.

Peygamberimiz sallallh aleyhi ve sellem buyurdular

ki:

Kalbinde zerre kadar KBR bulunan kii cennete girmez.

Kim kibrinden dolay elbisesini srrse Allah
ona nazar etmez.
Ehl-i hikmet der

mlk dim olmaz.

Kitabnda KBR'i fesada yaklatrarak

Kibir

Allah,
retti ve

'%

ki:

ile

buyurdu:

te

hiret yurdu! Biz

BR, ne

zik-

fifc

hM

fc*

onu yeryznde ne

K-

de f esad arzusuna dmeyeceklere veririz. (Kas

sas Sresi, yet: 83).

Whl Nizam

31

481

Yeryznde

haksz

yere

KBRLENENLER

yetlerimi idrakten evireceim. Onlar her yeti grseler ona inanmazlar, doru yolu grseler de onu bir
yol edinmezler, azgnlk yolunu grrlerse ite yol di-

ye onu tutarlar. Bu, yetlerimizi yalan saydklarndan,

(Araf Sresi, yet:
onlardan gafil olmalarndandr.
146)

Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular

Ki:

ey ldrcdr:

Cimrilik,
2 Kendisine uyulan hev-y
3 Kiinin kendi nefsiyle bbrlenmesi.
1

nefs,

Amr olu Abdullah'n

Ailah ondan rz olsun,
naklettiine gre, bir defasnda peygamberimiz unlar anlatt:
Nuh aleyhisselm lmne yakn iki olunu a-

rarak

dedi ki:

Size

iki

eyi emrediyor,

_ KBR
saklyorum.
2 L lhe
1

ile

iki

eyi yasaklyorum:

E-ORTAK tanmay

Allah'a

ya-

Allah'dan baka ilh yoktur, cmlesini sylemenizi ve kalbden tasdik etmenizi

emrediyorum. nk btn gkler, yer ve bunlarda
bulunanlar terazinin bir kefesine konsa, bu cmle de

dier

lllllah:

kefesine konsa

u kefe ar

basar.

muhakkak bu cmlenin bulundu-

Eer

gkler ve yer bir halkada ol-

sa da, L ilhe tllllah onlarn stne konsa muhakkak onlar krar.

Yine size, Sbhnellah ve bihamdihi demeyi emrediyorum. nk o, her eyin namazdr ve her ey

onunla rzklamr.
s aleyhisselm der ki:

Ne
retir

482

Allah ona
olarak lmez-

mutlu o kimseye

de o kimse

ZORBA

ki,

kitabm -

bir defasnda Abdullah

Allah ondan raz olsun,
bni Selm, srtna odun yklemi olduu halde ardan geiyordu. Kendisine, buna ihtiyac olmad sysorulunca
celenerek niin srtnda odun

tad

vab

verdi:

Kendimden KBR'i atmak

Kurtub
sin diye

tefsirinde,

istiyorum!..

Gizleyecekleri zinetleri bilin-

ayaklarn vurmasnlar (Nr

Sresi, yet:

31) melindeki yet zerine denir ki:

Kadnlarn,

erkeklerin dikkatini

ekmek

iin

salnarak yrmeleri, erkeklerin de kibir ve azametlerinden dolay ayaklarn tak-tuk yere vurarak yrmeleri

haramdr.
o

483

YETME YLK ETMEK

ve

ZULMDEN KAINMAK
Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, pey
gamberimizin bu mevzdaki hadislerinden bazlar
yledir:

Ben
ehdet

ve yetime kefil olan,

parma

orta
gibi cennetteyiz. (Buhr).
ile

parman

ikisi

(bu srada

iret ediyordu)

Akraba olsun veya olmasn, kim yetime kefil

olursa, o ve ben unlar gibi (Bu srada iki parman
birbirine kenetlemekteydi) cennetteyiz. Kim yetim
kza kefil oiur, onlar iin alrsa o, cennettedir. Ona,
orulu, namazl, Allah yolunda cihad yapanlarn ecri

vardr. (Bezzr).

Kim,

yetimi evld edinir onlara bakarsa o,

gece namazl, gndz orulu ve yaln kln, Allah yolunda cihad yapan kimse gibidir. Ben ve o, cennette
karde oluruz. Nasl ki unlar (Bu srada ehdet par-

ma

ile

orta

parman

birbirine

yaptrmaktayd)

kardetir!.. (bni Mce).

Kim,

mslman

yetimi yedirmek, iirmek

zere alrsa Allah onu elbette cennete koyar. Fakat

484

bir

bir

gnah ilerse bunun yznden afva uramaz.

(Tir-

miz)

Mslman

evlerinin en

hayrls

o evdir ki ora-

yetim bulunur ve bu yetime izzet i ikramda,

bulunulur. Mslman evlerinin en erlisi o evdir ki,
orada bir yetim bulunur da o yetime kt mumele edilir. (bni Mce).
Cennetin kapsn ilk aacak benim. Haberiniz

da

bir

zaman

doru

gelen bir kadn grrm. Sana n'oluyor? Sen kimsin? niye sorarm.
der ki:
Ben yetimlerin zerine titreyen kadnm!..

olsun, o

ben, bana

.(EbYa'l).
Beni hak

gnderene yeminle sylerim ki Allah, kyamet gn, yetime merhamet edip mlyim
davranan, ciz ve zayflara merhametli olan ve Allah-'
verdii nimetle komusuna kar kibirlilik yapmayan azap etmez. (Taberni).
Kim, Allah iin bir yetimin
svazlarsa
(yetime bakmak, ihtiyalarn temin etmek ve onu sevindirmekten kinayedir), elinin dedii her kl iin
ona bir sevap vardr. Kim
erkek veya kz
yannda
bulundurduu yetime iyilik ederse ben ve o, unlar
gibi (Bu srada, birbirine kenetlenmi iki parman
iaret ediyordu) cennetteyiz. (Muvatta').
Allah ondan rz olsun, Eb Hreyre rivayet eder:
Dul ve yoksullar iin alanlar Allah volunda cihad eden gibidir. (Buhri, Mslim).
Dul ve yoksul iin alanlar, Allah yolunda cihad eden ve gece namaz klp gndz oru tutan gibidir. (bni Mce).
ile

bam

Seleften biri anlatr:

ri

Ben nceleri bir ayyatm. Gnah ilemekten gedurmazdm. Bir gn bir yetim grdm. Ona kendi
485

evldm

gibi,

hatt daha fazla ikramda bulundum.

gece yatnca ryamda cehennem zebanilerini grdm.

Beni iddetle yakaladlar, cehenneme gtryorlard. O
srada o yetim ccuk peyda oldu. Beni gtrmelerine
itiraz etti. Zebanilere, Durun! Ben Rabbma mrcaat edeyim dedi. Onlar durdular. Biraz sonra bir ses
iitildi.

yle diyordu:

Brakn

onu! O, bir yetime ihsan etmi; onu

se-

vindirmiti!..

uyandm. Ondan sonra gnah ilemekten uzaklatm. Yetimlere ok iyilik etmee baladm.
Bir ka kz olan bir kadn vard. Kocas lm, bu
Biraz sonra

yapayalnz kalm ve ok yoksul

bir duruma dmt. Ar yznden memleketlerinden
ayrlarak baka bir diyara gittiler. Vardklar yerde,

kadn

ocuklar

ile

iinde ibdet edilmeyen bir mescide kondular. Kadn,

ocuklarn orada brakarak yiyecek bir eyler bulmak
gyesiyle kt. Kasabann ileri gelenlerinden birinin

evine vard.

Ona

Kapy

hlini anlatt.

ald.

Bu

mslmand.
Fakir olduuna
Kadn, Ben bu-

evin sahibi

Fakat ev sahibi,

dir ilmhaber getirmelisin! dedi.

rann yabancsym! dedi ve ayrld. Sonra baka bir
kap daha ald. Bu evin sahibi mecs (putperest) idi.
Ona hlini anlatt. Mecsi onu dinledikten sonra evin
kadnn, yetim kzlarn bulunduu mescide gnderdi.
Oradan onlar getirtti. Onlar iyice bir doyurdu. O gece,

kadn bandan

savan msiman'ev shibi

bir r-

bann

stne

ya grd. Kyamet gn vukubulmu,

Livl-hamd ekilmi olduu halde Peygamberimiz

Yaknnda da byk bir
aleyhisselm durmaktayd.
kk vard. Adam sordu:

Ey,

Allah'n Resl, bu

Reslullah buyurdu:

436

kk kime

aittir?

 Bir mslmana
Adam dedi
Ben mslmanm.

aittir!

ki:

Allann birliine ehdet

ederim.
Reslullah buyurdu:

Mslman

olduuna

dir delilin?

Adam buna

hayret etti.
Sonra Peygamberimiz
kendisine gndzki hikyeyi anlatt.
Adam korku ve keder iinde uykudan uyand. nk kadndan fakirlik ilmhaberi istemi, o bunu ibraz edemeyince eli bo geri evirmiti. Hemen seirtti.
Kadnn ve ocuklarnn mescitten ayrldklarn ve
bir mecsnin evinde bulunduklarn rendi.
Kapy
ald ve misafirlerin kendisine verilmesini istedi. Fakat mecs bunu reddetti ve onlar bana rahmet ve
bereket getirdi! dedi. Adam para teklif ederek misafirlerin ill da kendisine teslim edilmesinde srar edip
mecciyi kmser bir tavr taknnca o unlar syledi:

Senin

ykm.
rimde

benden almak istediin eye ben de:lRyada grdn o kk Allah benim iin

bir

stnlk

iddia ediyorsun? Allah'a ye-

minle sylerim, biz btn aile efradmzla ayn ryay

grdk ve evimizde bulunan bu dul ve yetimler sebebiyle

hak din olan

mslmanl

setik.

olduk. Allah'n Resl bana sordu:

Dul kadm ve yetimler yanmda

Ben cevap verdim:

Evet, ey Allah'n

Mslman

m?

Resl!..

Reslullah buyurdular:
Kk senin ve aile efradmndr.
Bunun zerine adam hzn ve nedmet
mecsnin evinden ayrld.

iinde

487

HARAM YEMEK
-

yce olan Allah buyurdu:

Ey

ram

iman

edenler, birbirinizin

mallarnz ha-

Meer ki o mallar sizden

honutluktan doan bir ticaret mal

sebeplerle yemeyin.

lkl

bir

karola.

(Nis Sresi, yet: 29).

yetin mnas mulldr. Faiz, kumar, almak,

hyanet, yalan hitlik, yalan yeminlerle al veri,
fhi fiyatla sat... yollaryla kazanlan mallar ve ser-

bata gelir.
Haram ve batl sebeplerle bakasnn maln yemeyin! buyruu, haksz olarak alman hereye mildir. ster zulmen alnsn; gasp, hyanet ve hrszlk

vetler

oyun yoluyla
olduu gibi!.. salnsn; kumar
terse hile ve aldatma yollariyle alnsn, dolandrclk ve sahtekrlk gibi!.. Kiinin kendi mal ve servetini haram yerlerde iki, kumar harcamas da aykonuya girer.
yollanyle

ster, zevk
ve benzeri eylerle

almak

gibi.

ve

Meer ki
honutluktan doan bir
Ayetin

o mallar sizden karlkl bir

ticaret ola paras, mer ve

tarafn (alc-satc) rzasiyle kazamlan mal ve serBtl ve haram servetlerden saylmadn

vetlerin

iki

gsterir.

vrid olan hadisler pek oktur. Biz

cmleden bir kan kaydetmekle yetineceiz.

Bu mevzuda

488

ah ondan raz
tiine

Eb Hreyre'nin

naklet-

defasnda Allah'n Resl yle anlatt:

Allah pak'tr, ancak pk (hell) eyi kabul
Allah, Resullerine emrettii eyi m'minlere de

eder.

olsun,

gre, bir

emretmitir.

Ey

Resuller, temiz ve hell olan

eylerden ye-

amel ve hareketlerde bulunun. nk ben,

ne yaparsamz hakkiyle bilirim.
(Mminn Sresi,

yin. Gzel

yet: 51).

(Bakara Sresi, yet: 172).

Daha sonra Reslullah dediler

redin.

-7-

ba

Bir

adam uzun mddet

ki:

seferde bulunur. st-

darmadank

ve toz iindedir. Ellerini kaldrr.

Ey Rabbim, ey Rabbim diye Allah'a yakarr. Halbuki, yedii haram, itii haram, giydii haramdr. Kendisi

haram lokma

ile

bymtr. Bunun duas nasl

kabul olunur? (Mslim).

len

Rzkn hellini aramak her mslmana vcip Hell rzk aramak, farz ibdetlerden sonra gefarzdr. (Tabern-Beyhak).
Kim; hellinden
snnet yolu zere
yer,

eder ve insanlar onun

amel

ehl-i

errinden emin

olursa,

cennete girer.
Sahbler dediler:
Ey Allann Resl, bu zamanda senin
tinde byle insanlar oktur!
Resul aleyhsselm buyurdular:
Benden sonraki devirlerde olacak!..
Drt ey sende bulunursa bahtiyarsn:

Emneti muhafaza ediyorsan,

Szne yalan kantrmyorsan,
489

Gzel ahlk shibi

KAZANDI
4 YEDN NAMUSLU
(Muvatta'h
Mjde; hellinden kazanan, temiz,
3

isen,

ii

SEN!..

e-

olan ve insanlara erri dokunmayan kiiye!.. Mjde; ilmi ile mil olan, malndan yoksula yediren ve
diliyle mlyani kelm sarfetmeyen kiiye!.. (Taberrefli

n)

Bir defasnda peygamberimiz, sahbilerden Sa'd'a

hitaben unlar syledi:
Ey Sa'd, hellinden kazanp ye; duas makbul
Allah'n selm
Muhammed'in
olanlardan olursun.

varl kudret elinde bulunan

zerine olsun
Allah'a yeminle sylerim ki, kul, midesine bir lokma
haram indirdii zaman krk gn dus kabul olmaz.
onun

Hangi kiinin vcdu haram lokmadan meydana geldi ise o vcut cehennem ateinde yanmaa lyktr.
(Taberni).

Emnete riyet etmeyenin dini yoktur. HARAM

KAZANLA (mesel)
gmlek alp giyen kimsenin
Bu gmlek zerinde bulunduu mddete namaz
bir

kabul olmaz. Allah, zerinde haram kazanla salanbir gmlek bulunan kiinin herhangi iyi bir amelini veya namazn kabul etmekten ycedir. (Bezzr).
Allah ondan raz olsun, Abdullah bni mer rivayet eder:
Kim, on liraya bir elbise satn alsa fakat bu
on lirann bir liras haram paradan olsa, bu elbise zerinde bulunduka Allah onun namazm kabul etmez.

(Muvatta')

490

Kim,

alnm

bir

mal

alnm

olduunu
gnahna i-

bildii halde satn alrsa alma su ve

tirak etmi olur. (Beyhaki).
Sizden birinin, ipini alarak daa kp odun keserek srtna ykleyip getirmesi ve onunla geinmesi,

kld

bir lokmay azna

onun iin, Allah'n haram
atmasndan daha hayrldr. (Muvatta').
Kim haram kazanla servet yapsa da sonra bunu tasadduk etse bunda onun iin hi sevap olmaz.
Gnah onun zerine olur. (bni Hbbn, Hkim).
Kim, haram kazanla servet yaparak bununla
kle zd etse ve sla-i rahim yapsa gnah ilemi olur.

(Tabern)
Bir defasnda Allah'n Resl, ashabndan bir toplulua hitaben yle dedi:
Allah sizin aranzda rzklannz taksim ettii
gibi ahlknz da taksim etmitir. Allah, sevdiine de
sevmediine de dnyalk verir. Dini ise yalnz sevdikAllah kime din verdiyse onu sevmitir.
lerine verir.
kudret elinde bulunana yeminle sylerim ki,

Varlm

olmadka hakiki mslman

komusu onun errinden emin olmadka

kii, kalbi ve lisan salim

saylmaz;

mn etmi saylmaz!..
Sahber sordular:
Onun erri nedir?
Resl aleyhisselm buyurdular:
hle ve zulmdr!.. Hibir
Komusuna
kii yoktur ki haram kazan salasn ve bunu tasadduk etsin de kabul edilsin!.. Hi bir kul yoktur ki, ha-

yapt

ram kazan salasn, yoksula versin de, bu onun iin

mbarek saylsn!.! Hi bir kul yoktur ki, haram kazan salasn ve mrs olarak braksn ga b^tnal onun
cehennemlik oluunu ziyadeletirmesin. *AUah, gnah
gnah ile affetmez. Fakat gnah iyi amel karln491

da

affeder.

Murdar murdar murdarlktan karamaz

(Muvatta*).

Allah'n selm onun zerine olsun, bir defasnda

peygamberimize, ummiyetle insanlarn cehenneme girmelerine sebep olan eyin ne olduu soruldu. Cevaben
buyurdular ki:

Az
meru

ve cinsiyet uzvu

(haram lokma ve gayri

mnasebetler).

.Ekseriyetle, insanlarn cennete girmelerine sebep

cevab verolan eyin ne olduu sorulduunda ise,

diler:

TAKVA ve GZEL AHLK!..

Kymet gn kii

drt

(Tirmizi).

eyden sorguya

ekilme-

dike geemez:

mrn nerede tkettiinden,

2 Genliini hangi iptidalarla yprattndan,
3 Malm nereden ve hangi yollardan kazandndan,
mil olup-olmadmdan (Tirmiz).
4 lmi
Dnya, nefsin meylettii bir
Kim
1

ile

yeilliktir.

onda hellinden kazanr ve yoksula

sevabn

verir

kazanr ve

ve cennetine koyar.

sarfederse Allah

ki,

ona

Kim haramndan

onu da cehennemine ko-

Reslnn malna dalan niceleri varyce

kymet gn onlar iin ate vardr.

yar. Allah'n ve

dr

yedirirse Allah

an

olan Allah buyurur:

Allah

kime hidyet nasip ederse ite o, doru

yolu bulmutur. Kimi de artrsa artk bunlar iin
On d an baka asl yardmclar bulamazsn. Biz on lan
kyamet gn krler, dilsizler, sarlar olarak yz
koyun haredeceiz. Onlarn varaca yer cehennemdir.
492

ATE YAVALADIKA BZ ONUN ALEVN ARTTIRIRIZ (sr Sresi, yet: 97). (Beyhk).
Haram lokmadan hasl olan et paras ve kan,

ki

cennete girmez.

Ona ate daha lyktr. (bn Hbbn).

Haram lokmadan meydana gelen hi bir et paras yoktur

ki,

cehennem ateine lyk olmasn!...

(Tirmizi)

493

FAZ
-

FZ'i yasaklayan
gelince, Allah'n

lere

Allah Resl;
FAZ ALANA

rana,

yetler pek oktur.

(*)

Hadis-

Resl buyururlar:

vcuda droe yapana ve yaptve

VERENE

lanet

etti.

Kpein

para ile satlmasndan ve zinadan elde edilen paray

yasak etti, sret yapanlar lnetledi. (Buhari).
Allah ondan raz olsun, tbni Mes'ud rivayet eder:
Faizi alan, veren, faizin al-veriinde ahitlik

eer fiz olduunu biliyorlarsa-vcda dme yapan ve yaptran, zekt

ve ktiplik yapan
gzellik iin

vermekten kaman, rb olup Hicretden sonra dinden dnen, btn bunlar Muhammed Aleyhisselmn
lisannda lnetliktir. (bn Hbbn).

(*)

Faiz yiyenler

kabirlerinden,

yapanlar),

(tefecilik

kendile-

eytan arpm birer deliden baka bir halde kalkmazlar. Bygibidir! dcmelerindenle olmas da onlarn. <alm-satm da fiz
haram klmtr. Bundir. Halbuki Allah, al verii hell, faizi ise
vazgedan byle kim Rabbndan kendisine bir t gelip de fizden
rini

erse
fize

gemii ona; hakkndaki hkm de

dnerse onlar o

lacaklardr.

arttrr.

ehl-i

cehennemdir

(Bakara Sresi, yet:

Allah fizi
Allah,

(bereketini)

haram

hell

Allah'a

Kim

de tekrar

orada onlar ebed

ka-

275)..

eksiltir.

kabul

ki

aittir.

Zekt

eden ok

mallan ise
ok gnahkr

verilen
kfir,

(Bakara Sresi, yet: 276).

Ey iman edenler, gerek mminler iseniz Allah'dan koryet: 278).
kun. Fizden henz kalan almayn. (Bakara Sresi,

bir kimseyi sevmsz.

494

Drt zmre vardr ki, onlar cennete koymamak

Allah'n zerine hak olmutur. Bunlar:

Alkoll
2 FAZ YYENLER,
3 Haksz yere yetim maln yiyenler,
(Hkim).
4 Anasma-babasna kar
FZ'in yetmi derecesi vardr. En
(Hkim).
kiinin, anasn nikahlamas
FZ, yetmi u kadar ubedir. irk de byleiki ienler,

gelenlerdir.

hafifi,

gibidir.

dir. (Bezzr).

Allah ondan rz olsun, Abdullah bni Selm rivayet eder:

bir kuru, Allah yannKiinin FZ'den
da otuz defa zin etmesinden daha ktdr. (Tabe-

ald

rn)

Bir kimsenin

alt defa zin yapan

bilerek bir

kuru

kadndan daha

faiz

yemesi otuz

ktdr.

(Tabe-

rn).

Peygamberimiz bir hutbesinde

faiz

meselesinden

ve faizin ktlnden sz ederek yle dedi:

Allah indinde, gnah olmas bakmndan, kibir kuru FZ, otuz alt defa zin etmi
inin
olmasndan daha ktdr. Halbuki muhakkak fizin
en kts, mslman bir kiinin namus ve haysiyeti-

ald

ne tecvzdr. (Beyhaki).
Kim ki hakk rtmek gyesiyle bir zlime yardm
ederse, O, Allah'n ve Resulnn himyesinden uzak-

Kim, bir kuru FZ yerse, o, otuz kerre zin

yapan kadn gibidir. Kimin ki eti haram lokma ile
meydana gelirse o et atee (Cehenneme) daha lyktr.

tr.

(Tabern)

kaps

vardr. Gnah olma

bakmndan en hafifi, kiinin kendi anasiyle mnsebette bulunmas gibidir. Halbuki muhakkak fizin en

FZ'in yetmi

iki

495

an,

kiinin kardeinin rz ve namusuna taarruz

et-

mesidir. (Tabern).

Eb Hreyre rivayet eder:

gnah bakmndan yetmi trldr.

Allah ondan

FAZ

raz

olsun,

En hafifi kiinin, anasn nikh etmesi

gibidir. (bni

M-

ce).

Allah ondan raz olsun, bni Abbs rivayet eder:

Allah Resul, henz dalnda bulunan ve bymeolan meyvenin satn alnmasn yasaklad.
ald yrd m
ile
Bir memlekette
o memleket ehli, kendilerine Allah'n azabn hell etmilerdir. (Hkim).
alverii yaylrsa o milHangi cemiyette
let ktla maruz kalr. Hangi cemiyette rvet yay-

mi

ZN

FAZ

FAZ

lrsa o cemiyette korku ve huzursuzluk

hkm

srer.

(Muvatta')

Allah'n selm onun zerine olsun, Peygamberimiz

anlatr:
Mr gecesi yedinci kat semmn en sonuna
vardmzda tepeme baktm. Yukarda iddetli im-

ekler,

ksm
ti

yldrmlar ve kasrgalar vard. Bu arada bir

Karnlar evler kadar geniinsanlar grdm.

ve bu karnlarda

dardan

grlebilen ylanlar var-

d. Dedim:

Ey Cebrail, kimdir bunlar?

Dedi:
Bunlar FZ yiyen

tefecilerdir!..

Allah ondan rz olsun, Eb Said Hudr'nin naklettiine gre, peygamberimiz aleyhissem, mirc gecesi hid olduu bir hdiseyi yle anlatr:
zaman birinci kat
Mirc gecesi ge
insanlar grdm. Kage baktm. Bir de bir
rnlar byk evler gibiydi, meyletmiti Onlar, Fir'-

ktm

ksm

496

mlard.

akam -sabah

Her

atein stnde durduru-

luyorlar, syle diyorlard:

Allahm, kyameti ebediyyen

Ben dedim:
Ey Cebrail, kim bunlar?
Dedi

vuku buldurma

ki:

Bunlar,

senin mmetinin

FAZ

yiyen tefecile-

Onlar kabirlerinden, ancak eytan arpm gibi

bir halde kalkarlar!, (Isbhn).
Tabern kaydeder:
Saknn, afvedilmeyen gnahlardan saknn. Bunridir.

lar:

Hynet etmek ve almak,

FAZ

YEMEKTR.

Kim hyanet
eyle

yerse,

o,

al-

kyamet gn mecnun ve eytan

olarak gelir.

Allah Resul daha sonra

kyamet gn,

gelir.

Kim FZ

arpm

eder alarsa,

FAZ YYENLER,

bir deliden

baka

u yeti okudu:

kendilerini

eytan

arpm

bir halde kabirlerinden kalkmazlar.

Byle olmas onlarn, Alm-satm da faiz gibidir! demelerndendir. Halbuki Allah, al-verii hell, fizi ise
haram klmtr. (Bakara Sresi, yet: 275).

Hibir

fecilik

ce).

kimse yoktur ki, ok FAZ yesin ve teyapsn da sonunda serveti azalmasn! (bni M-

kalmaz.

dan

yle bir

Eer

zaman

faiz

isabet eder!..

Bu

gelir ki,

yemeyen

FAZ

biri olsa

yemeyen kimse
bile ona da tozun-

(Eb Dvud).

mmetten

bir

ksm

insanlar yerler-ierler,

Sabahleyin maymun ve
suretinde kalkarlar. Muhakkak onlara yerden

alarlar-oynarlar, yatarlar!..

domuz

lhi Nizam

32

497

ve gkten musibet yaacaktr. yle

leyin

ki,

insanlar sabah-

kalknca onlar hakknda yle diyecekler:

Bu gece filn kiiler yere batm, bu gece

kiilerin evi yere

filan

gmlm!

Lt aleyhisselnm kavminden baz kabilelerin ve

erkeklerin
evlerinin zerine alkoll iki imeleri,
ipek elbiseler giymeleri, algc ve arkclar edinmekoparmaleri, FZ YEMELER, akrabalk balarn
gibi onlarn zerine de
lar yznden ta

yad

gkten

ta

gnderilir.

(Muvatta', Beyhak).

498

KUL HAKKI
kar

mkellef bulunduun vazifelerden, yni onun, senin zerindeki haklarndan baBir

mslmana

zlar unlardr:
1

Karlatn

zaman selm vermen, Allah'n

selmetinin onun zerine olmasm dilemen,

2
Dvetine icbet etmen,
3
zaman, Allah'dan ona rahmet dile-

men,
4

Aksrd
Hastalanrsa ziyretine gitmen,

Senden nce vefat ederse cenazesinde hazr

bulunman,
6 Senden bir ey sorduu zaman onu ird et5

men,

7
Onun bulunmad bir mecliste hakknda gybet ettirmemen,
8
Kendinin nil olman istediin bir eye onun
da nil olmasn istemen; kendine yaplmasn ho kar-

lamayacan

bir

mumelenin ona yaplmasn da

ho

karlamamandr.
Allah ondan rzi olsun, Enes tbni Mlik'in rivyet
ettii bir hadisde peygamberimiz aleyhisselm yle
buyururlar:
Drt ey, mslmanlann senin zerindeki haklar cmlesindendir. Bunlar:

yilik yapanlara
2 Gnahkrlar
1

yardmc

olman,
iin istifar etmen,

490

 eriat esaslarna srt evirenleri geri davet

etmen,
daha ilememek
4 Gnahlarndan dnenleri
3

(bir

zere gnahlar terkedenleri) sevmen'dir.

Allah ondan raz olsun, bni Abbs, M'minler
kendi aralarnda merhametlidirler (Feth Sresi, yet:
29) mealindeki yetin tefsiri hakknda der ki:

M'minlerin slih (gze! ahlkl) olan slih

olmayan davet eder. Slih olmayan (gzel ahlkl
olmayan) da sh olan davet eder. Slih olmayan,
slih olana bakar, der ki:

Allahm, ona verdiin gzel ve hayrl haslet

ve ahlk mbrek kl. Onu bu gzel ahlkta sebat
-

Bu

gzel ahlktan bize de nasip et!..

Slih olan da, slih olmayana bakar, der ki:

ettir.

Allahm, ona

doru

Onu gnah-

yolu gster.

lardan vazgeir ve afvet.

KUL HAKLARINDAN BR, KENDS N SBAKALARI N DE

ve SEVD BR
STEMEK ve SEVMEKTR.

TED

EY

Allah ondan rz olsun, Beir

olu Nmn

riva-

yet eder:

M'minler birbirlerini sevmekte ve birbirlerine

merhamet etmekte bir vcda benzerler. Vcdun bir
uzvu hastaland zaman dier uzuvlar ou tedavi etmee alrlar.
Allah ondan raz olsun, Eb
tii bir hadis de yledir:

M'min m'min iin,

kenetlenmi talar gibidir.

bir

Ms'nn
binann,

GENE KUL HAKLARINDAN

rivyet et-

biri

BR,

dierine

H BR

MSLMANA GEREK FLEN, GEREK SZLE

EZ VERMEMEKTR:
5

Allah'n Resl buyurdu:

Mslman o kimsedir
elinden ve dilinden salim
Mslmanlarn en

ki,

mslmanlar onun

olurlar.

kimsedir ki,
mslman onun elinden ve dilinden slim olur.
Bir defasnda Allah'n Resl, ashbndan bir topfaziletlisi

lulua sordu:

Biliyor musunuz, mslman

Sahbiler
Ailah ve Resl daha

kimdir?

dediler:

iyisini bilir.

Reslullah buyurdular:

Mslman, mslmanlarm onun elinden ve

linden slim

olduu

di-

kimsedir.

Saha bil er sordular:

M'min kimdir?

Reslullah
Ondan;

buyurdular:
mzminlerin, nefsi erinden ve mallarndan emin olduklar kimsedir.
Sahbier bir daha sordular:
Muhacir kimdir?
Reslullah buyurdular:
Ktl terk edip ondan kaandr!
Bu arada birisi dedi ki:
Ey Allah'n Resl, SLM nedir?
Reslullah cevap verdi:
Kalbinin Allah'a teslim olmas, mslmanlarm senin dilinden ve elinden slim olmasdr.
Allah'n rahmeti onun zerine olsun,
Mchid

der

ki:

Cehennem

musallat

edilir.

kant

yapan bir uyuzluk

Onlar iddetle vcutlarn karlar, yehline

501

kamaktan

le

ki,

da

birisine sorulur:

kemikleri

meydana kar. Bu

Eziyet veriyor mu?

O cevap
~ Evet!
Ona denir
Bu, senin dnyada mslmanlara yaptn

ara-

verir:

ki:

ez-

dr.
Allah ondan raz olsun, bir defasnda, Eb Hreyre Resul aleyhisselma dedi ki:
Ey Allah'n Resl, bana faydalanabileceim

bir

ey et
Resul aleyhisselm buyurdular:

Mslmanlarn geecei yerlerden onlara

ez

verecek eyleri kaldr!

Yine Allah'n Resl buyurdular:

Kim,

yoldan, mslmana ez veren bir eyi

giderirse Allah bu sebeple ona sevap yazar. Allah kime sevap yazarsa, o sevap sebebiyle o kiiye cennet

vacip olur.

Bir

mslmanm dier

ez verecek bir tarzda

bir

mslmana

ona

gzle iaret etmesi hell

ol-

maz.

Bir
mas

mslmanm dier

bir

mslman

korkut-

hell deildir.

- Allah mzminlere ez'dan ikrah eder.

HER

OLMAK

MSLMANA KARI ALAKGNLL

ve

KBRLENMEMEK DE BR MSLMA-

DER BR

MSLMAN ZERNDE BULUNAN

HAKLARI CMLESNDENDR. NK MUHAKKAK
ALLAH HER KBRL ZORBAYI SEVMEZ.
NIN

Allah'n Resl buyurdular:

Allah bana, ALAKGNLL

502

OLUNUZ, kim-

se

kimseye bbrlenmesin.
bbrlenirse

Eer

birisi

dier

birine kar-

onun bbrlenmelerine tahamml

o,

kattansn buyurdu:
Sn yce olan Allah, Resulne hitaben buyurdu

etsin,

ki:

(Habibim)

layan yolu

tut.

sen

(gl deil) kolayl sa-

yilii emret.

Chillerden yz evir.

(Araf Sresi, yet: 199).

Allah ondan raz olsun bni Eb Evf der ki:
Allah'n Resl, her mslmana kar alak

gnll idi. Burnubyklk yapmazd. Yoksullarla beraber olmaktan r etmezdi. Onlarn ihtiyalarm te-

min

ediverirdi.

DER BR

BR

KISIM NSANLARIN
NSANLAR HAKKINDA YAPTIKLARI
LARI DNLEMEMEK ve BRNDEN

KISIM

DEDKODU-

TTN
BR

BAKA BRNE GTRMEMEK DE

MSLMANIN DER BR MSLMAN ZERNDE OLAN
HAKLARI CMLESNDENDR:
Allah'n Resl buyururlar:

KOGCU cennete girmez!

Halil bni Ahmed der
Bakasn senin yannda
ki:

ekitiren,

barkasnn yannda

ekitirir.

getiren, senden de

bakasna haber

seni

de

Bakasndan sana haber

gtrr.

GNDEN ZYDE MSLMAN KARDENE

KS DURMAMAK DA BR MSLMANIN
BR MSLMAN ZERNDE BULUNAN KAKLARI

DER

CMLESNDENDR:
Allah ondan raz olsun, Eb Eyyb Ensr'nin rivayet ettii bir hadisde Resl aleyhisselm yle buyururlar:

503

 Bir

mslmamn, dier bir mslman kardeini gnden ziyade tcrketmesi, onunla gnden
fazla ks durmas ciz deildir. Ve gene, karlatklar zaman, birinin yzn bir tarafa, dierinin de
br tarafa evirerek geip gitmeleri ciz deildir. O iki
kiinin en hayrls, dierine selm vererek sze balayandr.
Rivayete gre bir defasnda, Sn yce olan Allah, vahiy yoliyle Hz. Ysuf'a yle buyurdu:

Kardelerini

snn

af vettiin iin

dnya ve hirette

ycelttim.

Allah ondan rz olsun, Hz.

Allah

Aie yle

Resl, kendi nefsi iin asla

mad. Ancak Allah'n bir emri inenince

ALLAH N ksas yapt.

der:

ksas yapo

zaman

'

Allah ondan rz olsun, bni Abbs der ki:

Birisinin kusurunu afveden hi bir kimse yoktur ki, Allah onun efendiliini artrmasn.
Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, Re-

slullah buyurdular:

Zektla

mal eksilmez. Allah bir kimseyi afvederse onun efendiini arttrm olmaktan baka bir
ey yapmaz. Hi bir kimse yoktur ki, Allah iin tevz
gstersin de,

Allah

onun

derecesini ykseltmesin!..

504

HEVAY-I NEFSE

UYMANIN KTL
ve

NEF5N ARZULAR! TERKETMEK

n
3*

yce olan Allah buyurdu:

^> 3^U

^ *esHc i>* 6^

yj\ <I

it;* ili.

M *M
*i

*****

imdi bana haber

ver:

Hev ve

hevesini ma'-

bdu edinmi; kendini, bir ilim zerine, Allah artkulan, kalbini mhrlemi; gzne de bir perde germi bir adama Allah'dan baka kim hidyet ve-

m;

rebilir?
si,

Hl

ibret

almayacak

msnz?

(Csiye Sre-

yet: 23).

Allah ondan rz olsun, bni Abbs der

ki:

yette

mevzubahis edilen bu kimse, Allah'dan

hi bir hidyet ve burhan olmadan kendi nefsini din
ittihaz eden imansz kiidir. yetin tefsiri yledir:

O, hevy-i nefsine pek itaatlidir. Eevy-i nef-

onu neye dvet ederse ona uyar. Allah'n kitab Kur'n ile amel etmez. Sanki o, bu durumda hevy-i nefsisi

ne ibdet ediyor, demektir.

Yine,

an

yce olan Allah buyurdu:

505

 Onlarn
yet:

resi,

hev ve heveslerine uyma. (r S-

15).

hev, heves ve lissiy.Uma uyma,

zira bu seni Allah yolundan saptrr. nk Allah yolundan sapanlar, hesap gnn unuttuklarndan, on-

::::r.:

:e

lara pek etin bir azap vardr. (Sd Sresi, yet: 26).
bunun iin Allah Resul, hevy-i nefse uy-

te

maktan

ve cimrilikten Allah'a
Allahm, hevy-i nefse

ten sana

snarak
uymaktan

buyurdu

ki:

ve cimrilik-

snrm.

Yine Allah'n Resul, peygamberimiz aleyhisselm

buyurdular ki:

ey ldrcdr, kt

HEVY- NEFSE
2 Cimrilik,
3 Kiinin kendisini
1

HEVYnk btn
biyle

meydana

haslettir:

UYMAK,

beenmesi.
NEFS, ldrc ve kt
ma'siyetler hevy-i
gelir.

atehine srkler.

nefse

bir

haslettir.

uymak

sebe-

Hevy-i nefs, kiiyi cehennem

yce olan Allah muhafaza bu-

yursun.

rfan

sahibi

baz

kiiler derler ki:

ortaya
kar
rey
Bir meselede iki ayr
da hangisinin daha doru olduunu kestiremezsen,
bak; hevy-i nefs ne tarafa daha ok meylediyorsa
sen onun tersini yap.

Ayn mevzuda mm f yle der:

Eer iki rey arasnda kalr da hangisinin dohangisinin yanl olduunu kestiremezsen, hevy-i
Zira hevy-i
nefsin meylettii tarafa muhalefet et.
nefs insanlar dima mezmum hasletlere gtrr.
Allah ondan rz olsun, bni Abbs der ki:
ru,

506

 ki

rey arasnda bocaladn zaman sana dana

sevimli geleni terket, sevimsiz gelene yap!
Bu szn aklamas yledir:
Hafiflikten ibaret olan eyler nefse kolay gelir, zahmetsiz olur. Eu yzden nefs onlara daha istekli grnr. Cidd eyler ise nefse zor gelir, zahmetli
olur. Bu yzden nefs, onlar yapmakta bir tembellik

gsterir.

Allah ondan

raz

mer

der ki:
nefsleri susturunuz, gemleyiniz. Zr muhakkak nefsler, sizi gnaha srkleyen bir casustur

olsun, Hz.

phesiz bu hak ardr, acdr. Btl ise hafiftir, tatldr. Gnah ilememek, onu ileyip de sonra tevbe ile
sildirmee almaktan daha iyi ve kolaydr. ok kere, bir bak, ehvet tohumunu saar. Bir anlk bir zevk
ise uzun mddet devam eden kederlere sebep olur.

Lokman aleyhisselm oluna syler:

Ey olum, seni ilk sakndrdm ey nefsindir.
nk her nefsin bir nevas, bir nefsn istei vardr.

Eer

nefse, nefsn isteini verirsen azar ve

ka eyler

ister.

akmaktama atein

nefsn arzular da kalbde gizlidir.

kendi hline braklrsa gizlenir.
Nefs ve nefsn arzular zerine

daha ba-

gizlenmesi gibi

aklrsa

baz

parlar,

szler:

Sen hevy-i nefse kar gelmezsen, o seni tutar, harama gtrr.

Hevy-i nefse kar gelmezsen, o seni yle eylere srkler ki, her birinden

ayr ayr sorguya

ekilir-

sin.

sen hevy-i nefsine uyduun srece hakikata ulaamaz, doru yolu gremezsin.
Eer btn gzel hasletlere sahip olmak ve Allah'dan umduun rahmete kavumak istiyorsan gnahkr hevy-i nefse kar gel Hevy-i nefs en kor-

BU

ki,

507

kun dman, en alak varlkdr. Btn fitnelerin en

by ondacii*. E ger akim varsa hevy-i nefsine muhalefet, onun arzusunun hilfna itat et.
Akln kandili, hevy-i nefse uymakla krelir.
Hevy-i nefse kar gelen akln kandilinin ise

ziyadeleir.

Bazen, zaman, chilleri yceltir. Bazen de hevy-i nefs akll kiiyi mahveder. Bazen insanlar bir
cmerdi cmertlii yznden methederler, halbuki o
hevy-i nefsine uyduu iin hatlar iindedir. Bazen
de kii yapt ihsandan dolay ktlenir. Halbuki o
isbetli yoldadr.

Allah'n Resl buyurdular:

yce olan Allah AKlL yaratt. Ve ona,

Bana bak! diye hitp etli. Akl bakt. Sonra Allah
ona, Geri dn! dedi. Akl dnd. Allah buyurdu ki:
zzetim ve cellim hakk iin, seni, bence en

Sn

sevgili

yarata koyacam. Sonra AHMAKLIK

ratt. Ona,

Bana bak!

dedi.

O, bakt.

ya-

Sonra Allah,

Dn! buyurdu. Ahmaklk dnd. Allah ona yle dedi:

zzetim

dan en ok

u sz

hakk iin,
fkelendiime koyacam.
ve Cellim

seni yaratklar-

syleyenin ameli Allah iin olsun!

Her hususta akl ile hareket edenin fikri muhakkak doru olanla karlar. Ne zaman hevy-i nef-

se

uyulursa,

muhakkak

o,

kiiyi kt kbetlere

ve

azaplara srkler.

Haz duymak ve muradna ermek

istersen nef-

Onun
sn arzulara itat eden nefse yardmc olma.
istedii nef sni arzulara muhlefet et. Nefsn arzularnn esiri olan kiilerle beraber olmaktan da sakn.
Nefsi ve nefsin seni dvet ettii eyleri terket. Zr o
.

herkese dim ktl emreder. Temenni ederim

508

ki,

nefsine uymazsan,

barsaklar paralayan

ve derileri

kurutan cehennem ateinden kurtulursun.

Hevy-i nefs,

mezmum

bir eektir, seni fitnelerin

karanlklarna gtrr. Tahamml g

*

bir

yaratk-

tr, seni mihnetli mahallere sevkeder. Nefsni arzular

eeklere bindirmesin, mihnet ve hat

mahallerinde oturtmasn.

mezmum

seni

Dnya uyku

hli, hiret

uyanklk

hlidir.

Bu

iki-

arasna giren ise lmdr. Biz, yalanc dler

iindeyiz. Kim, hayata hevy-i nefsin gzyle bakarsa yanar. Kim, hevy-i nefse hkmederse onu srkKim uzun emellere dalarsa neticeye ulaamaz.
ler.
Uzun emellere dalann varaca bir son yoktur.
birisine verdii tte unlar
Bir ehl-i hikmet,
sinin

syler:

Sana hevy-i nefsinle savamay emrediyorum.

nk hevy-i nefs, ktlklerin anahtar, iyiliklerin

hasmdr. Btn hev arzularm sana dmandr. Hevi arzular sana, gnah olan bir eyi sevap suretinde
srkledii bu kancak ftursuz bir g-

gsterirler. Sen, hevy-i nefsin seni

t amellerle iyi ameller arasn

r, kendisinde yalan ibesi bulunmayan bir doruluk,
elenmeksizin bir gei, szlansz bir sabr ve azimli
kararl bir niyet ile ayrdedebilirsin. Allahm, bi-

zim
ra
le

akllarmz

hevy-i nefsimize galip kl. Bizi zara-

uratma. Rezil etme. Bizi, faydasz dnyev eyleruraanlardan etme. Resln Muhammed aleyhis-

seim hrmetine, bizi, seni unutmayanlardan ve senin

nimetine kredenlerden eyle. Hamd, bizi nimetlendiren Allah'a olsun!....
Alllah'm selm onun zerine olsun, Reslullah
sallallh aleyhi ve sellem buyurdular:

509

hayrls

Dininizin en

iffet

(Nefsn arzulardan

saknmak) tr.

Amellerin en by
(Nefsin hev arzularndan saknmak) tr.
FFET sahibi (Nefsinin hev arzularn
olursun.
ket) insanlarn Allah'a en
Kanaatkar insanlarn Allah'n nimetine en
ok kredeni olursun.
Kim tenhlarda Allah'a isyn etmekten keniffet

ter-

ol

itaatlisi

ol,

ki,

alkoyacak

FFET'e

sahip deilse (Tenhalarda, nefsinin hev arzularna boyun emekten geri duramyorsa) Allah onun ilmine deer vermez.
disini

bir

Allah'n rahmeti onun zerine olsun, brahim bni

Ethem yle der:

ZHD FFET

derecedir:
Farz olan: Bu, haramlardan saknmaktr.
1
2
Selmet olan: Bu, haram olma ihtimli bulunan eylerden saknmaktr.
3
FADL olan: Bu, hell olan eylerde mutedil
hareket etmektir.
brahim bni Edhem'in bu aklamas gzel bir

aklamadr.
Allah rahmet

Zhd-iffet,

eylesin, bni

zhd

Mbrek de yle

insanlardan kayorsa onu ara.

sahibini aryorlarsa ondan ka.
Syleyen ne gzel sylemi:
bi,

FFET, parann yanndadr.

duun zaman

iffet

Eer zhd
Eer insanlar

gizlemektir.

Eer

sahibi olabiliyorsan

shi-

zhd

ona ship

ol-

(bolluk-varlk

iinde iken nefsni arzular terkedebiliyorsan)

510

der:

bil

ki,

senin bu

ve

TAKV

ve

FFET'in tam

bir

mslman TAK-

FFET'dir.

Gerekten, yokluk ve imknszlk iinde nefsin he-

arzularn terketmi olmak FFET saylmaz. Asl

FFET, kii her trl imkn ve varlk iinde bulunduv

u halde nefsinin hev arzularna kar korsa o zaman

olur.

Baz

ehl-i

Bize

hikmet der

ki:

n'oluyor ki dnyada nefsn arzular ter-

ketmyoruz? Halbuki dnya hayatnn mr ksa, hayr

hayrszlk, neesi keder ve emniyeti tehlikedir. Glse

Denir

ki:

Yazk,

dnyaya tlip olana. Sanki dnya

halden hle dndke helak olmaktadr. Onun safs
keder, sevinci zarar, huzuru tehlike, nuru zulmet, genlii yallk, rhat hastalk, zevki nedmet ve varl
fni

yokluktur. Dnyaya tlip olan, rem bahelerine de sahip olsa kederden hl olmaz. ek kalbini dnyadan,
zevkine dalma. Zr nefsn arzulara uyarak zevke dalarsan

bunun azab vardr. lmek ve ihtiyarlamak

mayan

ebedi hayat iin al.

ol-

Yahya bni Muaz'n hikmetli szlerinden:

tibar olarak gzn dnyada olsun. ten sami-

m istein nefsn arzular terketmek

olsun.

Dnyada

alman

lman

aresizlii defetmek iin olsun. hiret iin ada hzl olsun!

511

CENNET
EHLNN DERECELER

CENNET

ve

ki bu gamlar ve kederdnya
ler birer atetir dolu olduunu rendiin bu
lemine mukabil baka bir lem vardr. imdi o lemin
Bil ki; gamlar, kederlerle

nimetlerini ve verecei sevinleri dn. phesiz bu

buluiki lemin birisinden uzak olan kii, dier lemde
nacaktr. Cehennemin korkunluklarn uzun uzun dnerek kalbine KORKUyu yerletir. Cennet^ ehline

va'dedilen ebedi, nimetleri uzunca dnmek suretiyle

de UMUTu yerletir. Nefsini, KORKU sesiyle kr-

balamak ve UMUT yular ile yetmek suretiyle

RAT-I MSTAKM e gtr. te bu suretle byk

SIsal-

tanata konar, ackl azaptan selmet bulursun. Cennet

ehlini dn ki yzlerinde cennet bahesinin gzellii vardr. Onlara mhrl, hlis bir sudan iirilecek.
inde yeil yksek dekler bulunan beyaz inciden adrlar iinde krmz yakut minberlerde otururlar. Bal
gibi sulan bulunan nehirlerin kenanna konmu tahtlara otururlar. Etraflar glmanlaria evrili, iri gzl
ve gzel hrilerle ssldr. Sanki onlar birer yakuttur,
mercandr. Bu hrilere onlardan evvel ne bir insan, ne

de bir cin dokunmutur. Cennet bahelerinde gezerler.

Onlardan herhangi biri yrrken biraz kibirlenirse yetmi bin glmamn ipek gibi beyaz gzlerle baklar onun
512

zerine evrilir. Hrilerin balar, inci ve mercanlarla

sslenmi talarla taldr. Oniar, deta kokulu birer
goncadr. Ne ihtiyarlarlar, ne de kendilerine acizlik ge-

Cennet bahelerinin ortalarnda yakuttan yaplm

kklerde korunmulardr. El dememitir. ahin gzldrler. Ebed tazelie mazhar edilmi glmanlar; hi
bitmeyen kaynaktan doldurulmu byk kablar, ibrikler ve kadehlerle hizmet iin onlarn etrafnda dolanrlar. Bu kaynan suyu bembeyazdr. enlere lezzet verir. Cennet ehlinin dnyada iledikleri iyi amellere bir
mkfat olarak, sakl inci timsalleri gibi hizmetiler
ve glmanlar onlarn etrafnda dolanrlar. Onlar (cennetlikler) emin bir makamda, cennet bahelerinde pnar ve nehir balarnda, hak meclisinde ve kudret shibi, mlk ok yce olan Allah'n yanndadrlar. Orada, ikram bol olan Allah'n cemline bakarlar. Onlarn
yznde de cennetin gzellikleri parlar. Ne darlk grrler, ne de zillet. Hep ikrama boulurlar. Rabblerinin
eitli armaanlariyle karlarlar. Canlarnn ektii
her eyi buurar. Onlar orada ne korkarlar, ne de hlm endiesinden emindirler. Cennet tlir.

yerler; nehirlerinden st, bal,

deismeven su... ierler. Cennetin

talan mercandan, topra miskten ve bitkileri za'ferandandr. Buluttan yamur yaar, bu yamurun iinde iek suyu vardr. nc, yakut ve mercanla sslenmi gmten kablarla gelirler. Bir kabda tatl selsebii
ile
berrak su vardr. Dier bir kabn maddesinin parlaklndan iindeki su gzkr, yle ki byle

karm

gzel bir

kab insann yapmas imknszdr. Srf bu

bn yapmna
lakl gne

ka-

yznn pargibidir. Ayrca, gnete olmayan halvet

ve gzellik onda vardr. Gariptir ki, bir kimse bu vasflardaki bir leme mn eder, o lemin lmsz, oratiahi

Nizam

33

bir

hademe

tahsis edilir ki,

513

olduunu ve bu hayatn bylece gamebediyyen devam edeceini yaknen bilir de

dakilerin kedersiz

sz-kedersiz
sonu fn olan bu dnya leminde nasl Allah'a isyn
eder? Byle den bir hayata nasl balanp kalr? Allah

hakk

iin,

yukarda

bir

ksm

vasflarn

anlattmz

o lemde hi bir ey olmasa da sadece vcut shhat ve

sal, lmszlk olsa ve alk-susuzluk ve dier ihfn dnyada
tiyalar korkusu bulunmasa bu bile
Allah'n emirlerine sarlmaa kfidir. Kald ki, cennet
ehlinin ne bir sknts ne de bir kederi olur. Onlar orada her eit sevince boulurlar. Canlarnn her ektiine nil olurlar. Orada herkes sultandr, hkmdardr.
Her gn AR'm altnda hazr bulunurlar. Allah'n cemlini temaa ederler. Allah'n cemlini seyretmekle,
cennet nimetlerinde bulamadklar zevklerin en byne ererler. Btn bu nimetler onlar iin devamldr.
Elden gitme korkusu yoktur.
Allah ondan rz olsun, Eb Hreyre'nin rivayet
ettii bir hadisde Allah'n Resl yle buyururlar:
Bir ses, cennet eline nida eder, der ki: Ey cennet ehli, salk-shhat sizin iindir, ebefeiyyen hastalk

grmeyeceksiniz! Yaamak sizin iindir, ebedsiniz, lmeyeceksiniz! Genlik sizin iindir, ebediyyen gen kalacak, ihtiyarlamayacaksnz!

Zevklenmek

ebediyyen tasa grmeyeceksiniz!

yce olan Allah'n

te m

sizin iindir,

kelm bu hususu

ifade eder:

Onlara

(cennet ehline) yle nid olunur: te dnyada yapmakta devam ettiiniz iyi ameller sayesinde miras edildiiniz cennet budur. (Arf Sresi,
yet: 43).

Her ne zaman cennetin hlini renmek istersen

Kur'an' oku. Allah'n izhnm hricinde baka bir izh
daha olamaz. Rab binin huzurunda durmaktan kor514

kanlar iin

releri

sul,

sresini

Daha

anlattk.
ipel..

cennet vardr yetinden itibaren ER-

sonuna kadar oku. (*). Vka sve cennetin gzelliklerinden bahseden dier soku. Biz yukarda cennetin gzelliklerini ksaca

RAHMAN
resini

iki

tafsilatl bir

ekilde

renmek

istersen,.

nce cennettekilerin adedini dn. Allah'n ReRabbnm huzurunda durmaktan korkan kimse-

ler iin iki

yurdular

cennet vardr -mealindeki yet zerine bu-

ki:

ki

cennetin kablan ve her eyi gmtendir,

iki cennetin kablan ve her eyi altndandr. Cennet
ehli
ADN CENNETnde Rabblerinin cellini seyrettikleri zaman, Allah ile aralarnda sadece bir KBPERDES bulunur.
Sonra, cennetin kaplarna bak. Cennetin kaplan
oktur. Bunlar dnyada Allah'a olan itatler nisbetiyledir. Nitekim cehennemin kaplan da oktur ve temel

RYA

gnahlar hesabiyledir.
Allah ondan rz olsun, Eb Hreyre'nin naklettiine gre, bir defasnda Allah'n Resl, ashbmdan
bir toplulua hitaben unlan syledi:
Kim, maundan Allah uranda iki ey infk
ederse btn cennet kaplarndan davet edilir. Cennetin sekiz kaps vardr. Kim namaz klanlardan idiyse

<

Rabbnm huzurunda durmaktan

vardr. O halde Rabbnzn hangi

(*)

cennet

Bu

lirsiniz?

cennetler

hangi nimetlerini

Bu

di

iki cennette

Rabbnzn

tarlar

nzn

Rabbnzn

Bu

iki

iin

iki

yalan sayabi-

imdi Rabbnzn
cennette

iki

akar

hangi nimetlerini yalan sayabilir-

her meyveden ifte

ifte

eitler vardr.

im-

hangi nimetlerini yalan sayabilirsiniz? Hepsi de. as-

atlastan

cennetten

nimetlerini

aalarla doludur.

yalan sayabilirsiniz?

kaynak vardr. imdi

siniz?

eitli

korkan kimseler

olan

demelere yaslanarak

devirilen nimetler

cennet ehline

hangi nimetlerini yalan saya bili rsi n iz?

H?r ki
yakndr. imdi RabbOrada yle dilberler
zevklenirler.

515

namaz kapsndan arlr. Kim oru tutanlardan

idiyse oru kapsndan arlr. Kim sadaka verenlerden idiyse sadaka kapsndan arlr. Kim cihad yapanlardan idiyse cihad kapsndan arlr.
Allah ondan raz olsun, bu srada Eb Bekir sordu:

Allah

kiinin onlarn (kaplarn) herbirinbir zaruret yoktur. Bir kii onlarn

iin,

den arlmasna

m?

herbirinden birden arlr

Resl aleyhisselm buyurdular:
Evet, kii onlarn herbirinden birden arla-

Senin de o kiilerden olman dilerim.

Allah ondan raz olsun, Semure olu sim anlatr:

bilir.

vardr

ne de

bir insan

bnmn

bir cin

sayabilirsiniz?

hangi nimetlerini yalan

mercandr. imdi
yalan sayabilirsiniz? yiliin

karl

imdi Rabbnzn
netten baka iki

hangi
cennet

nce,

Sanki onlar

Rabbnzn

birer yakuttur,

diiberler)
lerini

ne
asl kendilerine dokunmamtr. imdi Rab-

yalnz kendi erkeklerindedir; bunlardan

gzleri

ki,

(hriler,

hangi nimet-

baka mdr?
nimetlerini yalan sayabilirsiniz?" O iki cendaha vardr. imdi Rabbnzn hangi nimetiyilikten

yalan sayabilirsiniz? Bu iki cennet koyu yeil renkedirler.

lerinde
imdi Rabbnzn hangi nimetlerini yalan savabilirsiniz?
sular durmadan fkran iki pnar vardr. imdi Rabbnzn hangi
nimeerini yalan sayabilirsiniz? lerinde her eit meyveler, hurlerini

ma

ve nar

imdi Rabbnzn

vardr.

lerinde gzel huylu,

bilirsiniz?

di

Rabbmzm

de

ehl-i

perde

hangi nimetlerini
huriler

yalan sayabilirsiniz?

temas

vardr.

cin

lan

sayabilirsiniz?

yalan sayabilirsiniz?

imdi Rabbnzn
evvel ne

imdi Rabbnzn

Erkekleri

vardr.

im

adrlar

iin-

g>ei yzl kadnlar

Bunlara onlardan

etmemitir.

bir

hangi nimetlerini yalan saya

bir

hangi

yeil yastklara ve

nimetlerini

hangi

insan,

ne de

nimetlerini

ya-

demelere

gzel

yaslanarak nimetienirler. imdi Rabbnzn hangi nimetlerini yalan

sayabilirsiniz? Azamet, saltanat ve ikram sahibi Rabbmm ad ne
ycedir. (Errahmn Sresi, yet: 46'dan senuna kadar)

lar

Hayr yarlarnda

orada da ncdrler.

olanlardr.

516

NAM

te

nde olup
onlar

cennetlerindedirler.

kazananlara

Allah'a

Bir

en

ou

ok

gelince,

on-

yaklatrlm

evvelki

mmelier-

 Bir

defasnda, Hz.

cehennemden sz ederek onun dehetinden bahsetti. Sonra da cennetten

Ali,

ve cennet ehlinden sz aarak dedi

R/.blerinden korkanlar

ki:

(Takva sahip'evi)

blk cennete sevk edildikleri ve onun

blk

kaplarndan

yaklatklar zaman orada gvdesinden iki su

fkrp akan bir aala karlarlar. Kendilerine verilen emir zerine nce birine yanap ondan ierler.
birine

Bununla, ilerinde bulunan her trl ar, sanc, eza,

keder,...
hepsi gider. Sonra dier olua yanarlar.
den,

la

ksm

bir

da sonrakilerdendir. Onlar cevherlerle

stndedirler.

mazhar

tazelie
lar.

den

edilmi

ki bundan

ku

hizmet

evlatlar

etleri

ile

ba arsna

etraflarnda

yaslanrlar,

etraflarnda

i;n.

kaynandan doldurulmu byk

Hain

dehlerle

kar karya

stlerinde

kablar,

ve ka-

ibrikler

urat lmayacaklan

dolanrlar.

dolanr-

gibi

Orada
Bunlar

vardr, sakl inci timsalleri gibi.

cMUKARREPLETUin ilemekte olduklar iyi amel ve hareketlere bir karlk
olarak yaplr. Onlar orada ne bo bir lf. ne de gnaha sokacak
huriler de

ey

bir

raz.
ler,

Yalnz

iitmezler.

meyveleri

bir sz iitirler ki o da

tklm tklm muz

d-vamh akan

suter*

Hakikat,
kzlar,
ter-i

biz

mili

lerden,

bir

sadan

ksm

ile

ynylrru dm glgetkenmeyen yasak da ediime-

aranca

onlan yepyeni

erkeklerine sevgi

cr.an.

hi kesilip

yen bir ok ?it meyveler

ve fcymstli

dleklerdedirler.

yaratlla yarattk

bir

dkn ve hep

verilenler!

elam. selmdr.

Bunlarn

bir

da sonraki mmetlerdendir.

bir

da.

yat

ou

kzolan

yaptk.

evvelki

(Vka

Def-

mmet-

Sresi,

yet:

10-40).

-phesiz TAKVA

sahipleri

cennetler,

nimetler

iendedirler.

Rabblerimn kendilerine verdikleri ile; zeyicnirter. Rabbleri onlar azcn cehennemin azabndan korumutur. Onlara syle denir:
iyi

r.nv!

ve harekelerde bulunduunuz

hlv> c-zmi tahtlara yr.sk.narak.

biz

:-?>:

yiyin,

cn!?ra

iri

iin!

Sralar

ve ahin

gfa.

yaptk. mn edip de nesilleri ce

n- tbi olanlar yok mu? Biz onlarn nesillerini de kendilerine kattk. Kendilerinin amelinden bir ey de eksilir.:- dik. Herkes kazanl

hurileri

517

'

Onunla da ykanrlar. Bundan onlara cennet gzelkirlikleri geer. Artk bundan sonra salar deimez,
lenip tozlanmaz. Sanki yala yalanm gibidir. Tam

kapya

gelip girecekleri

srada cennet

bekileri

kar-

lar, derler ki:

Selmn

Siz ne gzelsiniz. Ebed

Aleykm!
kalmak zere oraya giriniz!..
Sonra onlar glmanlar karlar. Sonra, nas dnyada ocuklarn sevdikleri dardan gelince onlann et-

c karlnda

bir

rehindir.

Onlara,

canlarnn ekecei meyveleri,

de bol bol verdik. Orada birbirleriyle yle kadeh ekiirler

yoktur.
O
ki: Onda ne bir samalama, ne de bir gnaha sokma
olasedefleri iinden gizlenmi inci gibi genler de kendilerine has
rak hizmet iin etraflarnda dnerler. Cennet ehli birbirine 'dnp
etleri

hallerini ve amellerini sorarlar.

Takv

(Tr Sresi, yet:

18-25).

hakikaten emin bir yerde; cennetlerde

pnar bandadr. nce. nzik ve kaim altn ilemeli ipekler, atlasbyledir!..
lar giyecekler, kar karya gelip sohbet edeceklrdir. te
sahipleri

ise

yaptk. Orada emin emin

Onlara bembeyaz, ahin gzl hurileri
hizmetilerden meyvenin her trlsn isteyip getirtirler. Orada ilk
lmden baka lm tatmazlar. Allah onlar cehennem azabndan
korumutur. (Duhan Sresi, yet: 51-56).
Sabr etmelerine karlk onlar cennetle, ipekle mkafat-

landrmtr. Oraya

girin,

tahtlar

hepiniz

zerine

yaslanarak,

ora-

da ne bir gne, ne de bir souk grmeyerek ve glgeleri onlara

yakn, meyveleri de emirlerine boyun edirilmi olarak. Onlara gkadehler dolatrlr. Gmten yaratlm billurlar ki miktarn sker tyin etmilerdir. Orada onlara katks zencefil olan dolu kadeh de iirilir. Zencefil orada bir
pnardr, adna Selsebil denir. Etraflarnda her an taze ocuklar do-

mten yaplm

lar

ki,

billur

sen onlar

kablar.

salm birer inci

baktn zaman byk

grdn zaman

nrsn. Orada herhangi

bir

yere

danesi sabir

nimet,

bol bir ihtiam ve saltanat grrsn. zerlerinde ince ve kain; ipekten yeil elbiseler vardr. Gmten bileziklerle sslenmilerdir.

Rabbleri de onlara gayet temiz bir arap iirmitir. Btn bu

metler phe yok ki sizin iin bir mkfttr, sa'yiniz mekr

mutur,

513

(nsan Sresi, yet: 11-22).

niol-

ayn

ekilde bunlar da cennetlik

kiilerin etrafn sararlar. Onlara mjdeler verirler.
Allah senin iin yle nimetler hazrlad. derler. Son-

rafn

sararlarsa,

ra bir

ksm

glmanlar

re it hrilere

arlan kii

haber

verirler.

geldi derler. Hri sorar:

Sen onu grdn

Glman

bu cennetlik erkekleDnyada filn isimle

giderler,

m?

cevap verir:

Evet, grdm.

Peimdeydi.

zerine hriyi bir sevin alr. Kap eiiTam bu srada cennetlik kii de evinin ya-

Bunun
ne

gelir.

Binann yapsna bakar. Yuvarlak

gelmitir.
inci taneleri zerinde krmz, yeil ve san renklerden
yukar kaldmteekkil bir saray grr. Sonra

knma

ban

rr,

tavanna bakar.

Gzleri

kudret vermezse

lah

kamar.

yle

ki,

eer

gznn grme hssas

Al-

gider.

Bir de grr ki orada yksek

tahtlar, nlerine konmu kablar, sra sra dizilmi yastklar, yaylp serilmi saakl hallar vardr. Sonra bi-

Sonra gzn

evirir.

nann duvarna dayanr

tirdi.

Eer

ve:

Allah'n hidyeti olmasayd biz bir

doru

volu bulamazdk! der.

Daha sonra bir nidc nid eder, der ki:
Yaaynz. Ebediyyen lmeyeceksiniz! kmet
ediniz, ebediyyen gmeyeceksiniz. Shattesiniz, ebediyyen hasta olmayacaksnz!
Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, Reslllah sallallh aleyhi ve sellem anlatr:
Kymet gn ben, cennetin kapsna gelirim. Kaalmasn isterim. Beki melek sorar:
Kimsin sen?
Ben cevap veririm:

pnn

Mnhammed

(aleyhissem)

519

Beki melek der:

Senden

nce,

baka

hi bir kimseye

asmamaa

memurdum!
imdi bir

de cennet ardaklarn ve cennetin derecelerinin eitliliini dn. Zr muhakkak hiret,

nsanlar
derece ve fazilet bakmndan en byktr.
dnyadaki hayatlarnda zhir ibdetlerde ve ahlk
gzelliinde nas farkl iseler ayn ekilde bu amelve ahlk gzellikleri mukabilinde grecekleri minsan,
kfatlar ve cezalarda da farkl olacaklardr. Ey
eer hrette derecelerin en ykseine talip isen yle
gzellibir al ki hi bir kimse ibdette ve ahlk
inde seni geemesin. Allah sana bunu emretmektedir:
ler

Kabbmzdan bir mafirete ve

(genilii Yer ile

Gk'n genilii kadar olan, Allah ve Reslne inananlar iin hazrlanm bulunan bir) cennete ulamak
ltfudur ki,
iin yar yapp kazann. te bu, Allah'n

onu kime

dilerse

ona

verir. Allah,

byk ltuf

sahibi-

(Hadid Sresi, yet: 21).

Ki onun iiminin sonu bir misktir. O halde
Snefaset isteyenler bunu arzulamahdrlar. (Taftif

dir.

resi,

yet: 26).

Gariptir ki, mesel akranndan veya komularndan birisi paraca veya evinin daha iyi olmas bakmngelir. Gsn dadan senden stn olsa bu sana
en gzel
ralr, hased sebebiyle tasalanrsn. Senin iin
yoliyle cenhl Allah'a* itat ve gzel ahlkl olmak
gzel ahnette de yerini kazanmaktr. Senden daha
bulunabilkl olmak suretiyle orada seni geecekler
oradaki nimetlere
lir. Dnya her eyi ile toplanp gelse
ve derecelere tekabl edemez.
rivaAllah ondan rz olsun, Eb Said Htdnnin
ashayet ettiine gre, bir defasnda Allah'n Resul,
bndan bir toplulua hitaben unlar anlatt:

ar

520

Cennet ehli,
cennette ardak (ykzek taht)
aralarndaki iazet faikndan dolay
sahiplerini
Sizin, arktan garba
(ufukta) yldzlar grdnz

gibi ykseklerde grecekler.

Dinleyenler sordular:
Ey Allah'n Resul, bunlar peygamberlerin derecesi midir? Oralara dier insanlar ykselenez mi?
Resul aleyhisselm buyurdular:

Evet.

Varlm

sylerim ki
edenler de!..

le

kudret elinde bulunana yemin-

Allah'a

Muhakkak yksek

mn

edip Resullerini

tasdik

derece sahipleri sizin gk ufak-

larndan bir ufukla doan yldz grmeniz gibi tahtlarndan onlar grecekler. Ve, gene muhakkak Ebbekir ve

mer onlardandr,

ninetlendirilmilerdir.

Allah ondan raz olsun, Cbir anlatr: Bir ara, Allanan Resul, bize hitaben yle dedi:
Size cennet ardaklarm haber vereyim mi?
Ben dedim:
-Evet, ey Allah'n Resl.
Reslullah buyurdular:
Cennette, tamam srf mcevherattan olan ariinden, ii de ddak (yksek taht) lar vardr.
ndan gzkr. Bu ardaklar iinde; hi bir gzn
grmedii, hi bir kulan iitmedii ve hi bir insa-

nn hatrna

gelmeyen nimetler,

lezzetler ve sevinler

vardr.

Ben dedim ki:

Ey Allah'n Resul, kimin

Reslullah buyurdular:
Herkesin selmetini

iindir

isteyip

bu ardaklar?

selmet baheden,

ycdirin-iicn, oru tutan, geceleri herkes uyurken ib-

det eden iindir.

Biz dedik:

521

 Ey Allah'n

Resul,

bunlara kimin takati ye-

ter?

Resl aeyhisselm buyurdular:

Bunlara

Anlataym:
Kim, mslman kardei ile karlanca ona selm verirse ona selmet sam olur. Kim, hellinden ile efradn geindirirse yedirmi-iirmi olur. Kim, Ramazan orucunu tutar ve ayrca her aydan gn orulu geirirse oru ibdetini ed etmi olur. Kim, yats
ve sabah
fa udiler,

mmetimin

takati yeter!..

namazlarn cematle klarsa insanlarn

hristiyanlar, putperestler

lah'a ibdetle

megul olmu

uyuduu

ya-

anda Al-

olur.

Peygamberimize, O sizin gnahlarnz afveder,

sizi altlarndan rmaklar akan cennetlere ve Adn cenSaff Sresi,
netlerindeki ok gzel saraylara sokar.
cevab
mealindeki yetten soruldu.
yet: 12

verdiler:

nciden kkler! Her kkte krmz ykttan

yetmi dire vardr. Her direde yeil zmrtten yetmi
oda bulunur. Her odada bir taht, her bir tahtta her
renkten yetmi dek ve her dekte iri ve ahin gzl
bir huri vardr. Ayrca her odada yetmi sof ra, her sofrada yetmi eit yemek hazrdr. Her odada yetmi
tane de hizmeti vardr. M'min her sabah kendisine
her trl kuvveti verilmi bulur.
o

522

SABIR
RIZA'nn

RIZ

KANAAT

eden yetler:
Allah bunlardan raz olmutur. Bunlar da O'n(AUah'dan) raz olmulardr. (Bey yine Sresi,
faziletine dellet

dan

yet: 8).

yiliin mkft

Rahman

iyilikten

baka mdr?

(Er-

Sresi, yet: 60)

yiliin son hududu ise, Allah'n kulundan rz

olmasdr. Allah'n kulundan rz olmas, kulun Allah'dan rz oluunun sevbdr.
Allah, m'min erkeklere de, m'min kadnlara
altndan
kendileri, iinde ebed kalmak zere
da
rmaklar akan cennetler, Adn cennetlerinde ok gzel meskenler va'detti. Allah'n bir rdv (rzas,

honutluu)

ise

hepsinden stndr.

(Tevbe Sresi,

yet: 72).

yce olan Allah,

honutluu (rz) ADN
CENNET 'nden stn tuttu. Nitekim Kendi ZKRni
namazdan stn tuttu

pk

5kfi

'J

Sana
z

&

&

pl

(Kur'an) oku. Namanamaz, ktlklerden, akl

vahyedilen kitab

da dosdoru kl. nk

529

ve eriate

uymayan eylerden

akor.

ALLARI ZKR

ETMEK ELBETTE EN BYK BADETTR.

Ne ya-

parsanz Allah bilir. (Ankebt Sresi, yet: 45).

Kasl ki, namazda zikredileni mhade etmek,
ibdete

namazdan daha byk

olan Allah'n

honutluu da

cennetin

ise,

lezzet

shibi

bakmndan

cen-

netten daha yksektir. Hatt cennet skinlerinin en

son ve nih gyeleri Allah'n kendilerinden honut
ve rz olmasdr.
Hadiste yle buyrulur:
Allah,

rur

mminlere

eder,

tecell

grnr ve buyu-

ki:

Benden isteyiniz!
Onlar derler:
Honutluunu isteriz!

Onlarn, Allah'n cemlini grdkten sonra honutluuna istemeleri, Allah'n honutluunun son
gye olduunu gsterir.

rz olmas hususunu ileride

zikredeceiz. Allah'n, kulundan rz olmas ise farkldr, Allah'n kulunu sevmesi mevzuunda zikrettiimize yakndr. Umumiyetle insanlarn idrki bu hususu kavramaktan cizdir. Kuvvetli bir anlaya saKulun Allah'dan

'

hip olan kendisi anlayabilir.

Bu mevzuda ksaca yle

Allah'n cemline

diyebiliriz:

bakmann

stnde daha bir

derece yoktur. Yukardaki hadiste getii zere, Allah'aBenden isteyiniz buyurmasna karlk, ehl-i cen-

Honutluunu isteriz! demeleri unun iindir:

Allah'n honutluu, devaml O'nun cemlini
grmee sebeptir. Sanki onlar Allah'n cemlini temasa etmekle gayelerini ve son umduklarn grm olunetin,

yorlar.

Fakat kendilerine, isteyiniz!

nutluunu
524

isteriz!

cevabn

denince,

ho-

vermekle, cemlini tema

devamn

etme nimetinin

nk

biliyorlar

ki

demi oluyorlar.
onlardan honut olmas

isteriz

Allah'n

perdenin devaml kalmasnn sebebidir.

yce olan Allah buyurdu ki:
Orda onlar (cennetlikler) ne dilerlerse vardr,

an

Nezdimde daha FAZLASI da

var.

(Kaf Sresi,

yet: 35).

Baz

mfessirler yle der:

Ehl-i cennete

FAZLA'dan

Rableri tarafndan he-

diye gelir:

BRNCS:
yannda

ehlinin

na

Allah'dan yle bir hediyedir

onun bir benzeri yoktur.

cennet
yet bu-

ki,

dellet eder:

Artk onlar

ilemekte olduklarna bir mkfat olarak, gzlerin aydn oiaca nimetlerden neler
gizlenmi bulunduunu kimse bilmez.
(Secde Sresi,
yet:

iin,

17).

KNCS: Rablerinden onlara SELAMdr. Bu, bir

ltuf olarak birinci hediyenin

u yet

yanmda

fazladan

buna dellet eder.

Ki, bu da ok esirgeyici Rablerinden

LMdr. (Yasin

NCS:

Sresi, yet:

Allah buyurur

Ben sizden razym!

verilir.

bir SE-

58).
ki:

Bu, birinci ve ikinci hediyelerden daha efdal olur.

yet buna dellet eder:
Allah'n bir RIDVANI (Rzas, honutluu) ise
her eyden stndr. (Tevbe Sresi, yet: 72).
yetin tefsiri yledir:
Allah'n honutluu, iinde bulunduklar nimetlerin hepsinden stndr. Bu ise kulun rzsnn seme-

residir.

RIZA'nn (honutluk)

faziletine dellet

eden ha-

disler:

525

Bir defasnda, Allah'n Resul,

lulua sordu:
Siz kimsiniz?

ashabndan

bir top-

Onlar cevap
M'minleriz!
selm sordu:
Kesl
ey
mnnzn almeti nedir?
Ashap cevap
Bellara sabreder, nimetlere kreder ve bamverdiler:

al

his

verdi:

za gelenlere RIZ gsteririz!

Resl aleyhisselm buyurdu:
Siz m'minlersiniz ve k'be sahibisiniz!
Yine, vrid olan bir haber yledir:
Ne mutlu islm hidyetine erip, takdire

rz

olanlara!..

hadislerden dier bazlar:

Kim, Allah'n hellinden verdii az nzka rz
olursa Allah da onun az amelinden honut olur.
Allah bir kulunu sevdi mi, onu belya arptrr.
Eer sabrederse onu seer. Rz olursa gzide kulu ya-

Bu mevzudaki

par.

Kyamet

gn olunca Allah mmetimden

ksm

bir

insanlar iin kanatlar yaratr. Kabirlerinden cennetlere uarlar. Orada istedikleri gibi ne'elenirler, ni-

metlenhier. Melekler onlara der ki:

Hesap verdiniz mi?

Onlar
Biz hesap
vermedik.
Melekler sorar:
Srattan getiniz mi?
Onlar
Biz srat
grmedik.
Melekler sorar:
Cehennemi grdnz m?
der:

filan

der:

filan

526

Onlar der:

Biz hibir ey grmedik.

Melekler sorar:
hangi peygamberin mmetisiniz?
Onlar derler:
Muhammed (aleyhisselm) mmetindeniz.
Melekler sorar:
Allah akna talep ediyoruz, dnyada ne gibi
Siz

ameller ilerdiniz, bize syleyiniz?

Onlar derler:
Bizim iki hasletimiz vard. Bu mertebeye Allah'n lutfu ile erdik.

Melekler sorar:
Nedir onlar?

Onlar der:
BZ TENHALARDA BLE OLSA ALLAH'A SYAN ETMEKTEN KORKARDIK ve ALLAH'n BZE
VERD KISMETE RAZI OLURDUK!..
Melekler de der:
O halde buna lyksnz!..
Yine Allah'n Resl buyurdular
Ey fakirler zmresi, kalben, Allah'dan ksmetisiz

ki:

bunun sevab ile muzaffer olasnz. Eer Allah'dan ksmetinize dene rz olmazsanz muzaffer olamazsnz.
SABRIN FAZLET: Allah, Kur'n'm doksan ksur
yerinde sabr zikretmi, bir ok dereceleri ve hayrlar
sabra balam, manev rtbeleri ve hayrlar sabrn senize

dene rz

olunuz.

ki

klm

meresi
ve sabrllar iin, hi kimseye hazrlamaeyleri hazrlamtr. Nitekim buyurur:
Onlar (musibetler karsnda sabrl olanlar)
Rab! erin d en elen mafiretler ve rahmet hep onlarn
zerinedir ve onlar hidyete erdirilenlerin ta kendileridir. (Bakara Sresi, yet: 157).

527

yete gre, hidyet, Rahmet ve mafiretler hepsi

birden sabrllar iindir. Burada mevzu ile alkal btn yetleri yazmaa kalkarsak sz uzayacak. Sadece
bir ka hadisi kaydetmekle iktifa edeceiz.

Allah'n Resl buyurdular:

Sabr mnn yansdr.

Size verilen en az eylerden

biri

de

YAKN

ve

SABIRDA AZMET tir. Kim, YAKIN ve AZMETtea

sabrn hazzn alrsa, gece namazn ve gndz orucunu karmaz. inde bulunduunuz ve maruz kaldnz eye sabretmeniz bence, sizin herbirinizin hepinibana gelmesinden daha sevimlidir. Fakat ben korkarm ki benden sonra dnya nimetleri bakmndan bahtnz alr da sizin baznz baznz red
ve terkeder, bu yzden gk ehli de sizi terkeder. Kim,
sabreder, iyilikle emredip ktlkten sakndnrsa se
zin amelleri

vabnn

ile

kemliyle zaler bulur.

Bunlar syleyen Allah'n Resl daha sonra

yeti okudular:

Sizin yannzdaki tkenir, Allah'n indindeki

bakdir. Biz, sabredenlerin

duklarnn daha

gzeliyle

ise

mkkftn, yapmakta olvereceiz, muhakkak. (Nahl

Sresi, yet: 96).

Allah ondan rz olsun, Cbir'in naklettiine gre,

bir ara Allah'n Resulne mndan soruldu. Resul aleyhisselm
cevab verdiler:
mn, SABIR ve cmertliktir.
Sabr, cennet hazinelerinden bir hazinedir.
Yine bir defasnda soruldu:
mn nedir?
Resul aleyhisselm buyurdular:

SABIR!
Yine-

528

Allah'n resl buyurdular:

 Amellerin

en

faziletlisi

NEFS'lerin ikrah ettii

eylerdir.

Dvud aleyhisselm'a yle vahyetti:

Benim ahlkmla ahlklan. Benim ahlkm
cmlesinden biri de, ben, muhakkak ben sabrlym!..
Allah ondan rz olsun, bni Abbs anlatr:
Bir gn Reslullah, Ensr'dan bir ksm insan
Allah

m ir m inler

lar zerine kageldi ve Siz

misiniz? de-

Onlar skt ettiler. Hz. mer Evet ey Allah'n Resul! diye cevap verdi. Reslullah, mnnzn almeti nedir? dedi. Dediler ki: Bolluk-genilik zamadi.

nnda

krederiz.

Bellara

sabrederiz.

Kazya

rz

gsteririz.

Reslullah buyurdular:
Siz m minlersiniz ve K' benin sahibisiniz!
Yine Allah'n Resl buyurdular:
krh ettiin eye sabretmen ok hayrldr.
.

s aleyhisselm

Siz,

suretiyle

yle

dedi:

ancak ikrh ettiiniz eylere

sabretmek

sevdiklerinizi elde edebilirsiniz.

Peygamberimiz sallallh aleyhi ve sellem buyur

dular:

Eer sabr bir insan olsayd, muhakkak bir ok

gzel hasletleri bulunan birisi olurdu. Allah sabrlla-

sever.

Bu mevzudaki

hadisler ve

menkbeler pek

Yine Allah'n Resl buyurdular ki:

Kanaat eden AZZ olur, TAMAH eden
Kanaat, tkenmez bir hazinedir.

Kanat zerine defalarca

lhi Nizam

34

oktur.

zelil olur.

sz gemitir.

529

TEVEKKLN FAZLET
Tevekkln fazetine dellet eden yetlerden biri:
Muhakkak Allah, kendine gvenip dayananlar

sever.

mrn Sresi, yet: 159)

makam ve bir derece ki, sahibine

(l-i

Bir

Allah'n mu-

Allah'n kifyetini tahabbeti olduu ifde ediliyor,

zararaun ettii belirtiliyor, bundan daha byk bir ma-

mi? Bu makam TEVEKKL MAKAMFdr.

ki, Allah, ona kfi olduunu, onu sevdiini ve himaye ettiini sylerse, muhakkak o byk bir kurtuluermitir. Zira sevilen kii, cezalandrlmaz, srgn

kam
Kim

olabilir

edilmez, hapsedilmez.
Bu mevzdaki hadislerden bazlar:
Allah ondan rz olsun, bni Mes'ud'un naklettiine gre, bir defasmda Allah'n Resl, ashbndan bir

toplulua hitben unlar anlatt:

Hacc mevsiminde mmetleri grdm. Kendi
mmetimi de grdm. Dalan-ovalan doldurmulard.
Onlarn okluu ve hey'eti taaccbme gitti. Bana den-

di ki:

Holandn m?
Dedim:
Evet!
Dendi:
Bunlarla yetmi bin kii sorgusuz sualsiz cenne-

te girecek!

530

Bu srada

sahbler sordular:

Kimdir onlar, ey Allah'n Resl?

Resl aleyhisselm buyurdular:
Kendini beenip vnmeyenler, teden beriden
eyi uursuzluk addetmeyenler, hrszlk yapmayan
ve RABBLERNE TEVEKKL EDENLER!..
Bu srada Ukke ayaa kalkarak dedi ki:
Ey Allah'n Resl, Allah'a du et. Beni de on-

bir
lar

lardan eylesin.
Allah Resl,
dedi.

Baka

birisi

Ali ahm,

Ukkey onlardan kl!

daha kalkt ve Ey Allann Resl

Allaha du et. Beni de onlardan eylesin. dedi.

Reslullah buyurdular ki:

Ukke seni
Eer Allah'a hakkiyle tevekkl edip gvenseydgeti!..

akam tok

sabah a kalkp

niz,

yatan kular gibi

sizi

n-

zklandrrd.

Kim Allah'a tevekkl edip gvenirse, Allah her

darlk hlinde ona

kaplar
ya

aar.

Kim

ummad

yerden ona nzk

dnyaya gvenirse Allah onu dnyakfidir,

vekil tayin eder.

Kim, insanlarn en

zengini olmak isterse, onun

elindekinden daha gvenilir ol-

Allah'n yanndaki
sun. (Elindekinden ziyade, Allah'n indindekine gveniin,

sin)

Rivayet edilir ki, peygamberimiz, evinde bir ihtiyatan dolay herhangi bir sknt bagsterdii zaman

efradna yle derdi:

Namaza kalknz! Rabbm bana byle emretti. Buyurdu ki:
ile efradna ve mmetine namaz emret. Kendin de ona sebatla devam eyle. (Tha Sresi, yet: 132).
Kle edinmek isteyen ve kendini metheden, teile

vekkl

etmi

olmaz.
531

Rivayet

edilir ki

brahim

aleyhisselm

mancnkla

atee atlrken Cebril aleyhisselm geldi. Bir ihtiyacn var m? diye sordu. Hz. brahim, daha nceki, Bana Allah kfidir. O, ne gzel vekildir! szne sdk kalcevab verdi:
olmak iin Cebril aleyhisselma
Var, ihtiyacm var; fakat sana deil!
brhim aleyhisselm atee atlmak zere yakalanzaman, Bana Allah kfidir. O, ne gzel vekildir!
demiti. Mancnkla atee giderken bu szne yni Allaha olan tevekklne sdk kald ve kendisini dorudan doruya Rabbmm kurtarmasn bekledi.
yce olan Allah inzl buyurdu ki:
ibrhim, Allah'a ahdinde vefaya eriti. (Necm

m
d

Sresi, yet: 37).

Yine
vahiy ile

yce olan Allah, Dvud Aleyhisselma

bildirdi:

Ey

Dvud, hibir kul yoktur ki mahlkatma

dayanp-gvenmesin, sadece bana dayanp-gvensin de
Yer ve Gk ona harp iln etsin ve ben onun iin bir yolu bulmayaym!..
Karan'ye
Bir ara, Herem bn-i Hayyn, veys

(Veysel

Kar an) sordu:

Nerede ikamet etmemi

tavsiye buyurursunuz?
veys:
am!
Herem:
Orada geim ileri nasl?
veys:
fff, u tevekklszle dm kalblere t

fayda vermiyor!
Birisi

yle

der:

Ne zaman Allah'n

vekletine rz olursan her

hayra yol bulursun!

Allah'dan hsn- edep talep
o

532

ederiz.

MESCD

ve

CAMLERM FAZLET

yce olan Allah buyurdu:

Allah'n

mescidlerini ancak Allah'a ve hirct

gnne inanan, namaz dosdoru klan, zekt veren ve

Aliah'dan bakasndan korkmayan kimseler mr eder.
te doru yola ermilerden elmalar mit edilenler
bunlardr. (Tevbe Sresi, yofc: 18).
Allah'n Resl buyurdular:
Kim, Allah iin bir mescid yaparsa
bir ku
yuvas kadar bile olsa
Allah da onun iin cennette

bir

kk

yapar.

Kim, mescid nsyet ederse Allah da onunla

nsiyet
Sizden
mescide
oturmadan nce,
rek'at namaz klsn.
Mescide yakn olan, namazn mutlaka mescitklsn.
Sizden
namaz kld yere devam ettii
ile

eder.

biri,

girince,

iki

te

biri,

mddete melekler ona salt- selm ederler, derler ki:

Allahm, ona selmet ver. Allahm ona merhamet et.
Alahm, o abdestli iken (yahut, mescitten kmadan)
onu afvet

hir zamanda mmetimden bir

ksm

insanlar

533

zuhur eder. Mescidlere gelirler. Oralarda halka halka,

grup grup otururlar. Btn zikirleri- fikirleri dnya ve
dnya sevgisidir. Onlarla oturmaynz. Allah'n onlara
ihtiyac yoktur.

an yce olan Allah, baz mukaddes kitablarda

yle buyurur:
Benim arzmda benim evlerim MESCDLER'dir.
Ziyaretghlarm,

u aevleri)

MARETLER

(yoksullarn doyuruldu-

Ne mutlu o kimseye ki, benim evimde

temizlenir (mescitlerde namaz klar, nefsn huylardan
temizlenir) sonra benim evimde beni ziyaret eder (yoksullarn doyurulduu aevlerine yardm eder). Ziyaret
edene ikram etmek ev sahibi zerine vaciptir.
Bir kimseyi mescidlere devam eder grrseniz,
onun iin imanl olduuna dair ehadet ediniz.
Mseyyip
Allah'n rahmeti onun zerine olsun,
dir.

Olu

Sid der

ki:

Mescitte oturan, Rabb ile oturuyor demektir.

Byle olunca, ona den, orada sadece hayrl eyler ko-

numaktr.
Yine denir

ki:

tn

Mescidde konuulan dnyev szler hayvanahasenat yer.

otlar yemesi gibi
Allah'n rahmeti onun zerine olsun, Neha der ki:

Selef,

Kim,

gecenin karanlnda mescide doru yrmenin cenneti mcip olduu kanatindeydiler.

Allah ondan raz olsun, Enes bni Mlik de yle
der:

mescide bir kandil yakarsa o kandilin

ykmescidi aydnlatt srece melekler ve
bir

AR'

lenenler

onun

iin istifar ederler.

Bu mevzudaki dier
Hz. Ali:

534

szler:

Kii lnce yeryznde namaz

Gk'te amelinin karld mahal onun
Hz. Ali byle dedikten sonra

iin

Yer ve

alar.

u yeti okur:

Ne Gk, ne de Yer onlarn

nin) stne

kld

(Fir'avn ve ahlisi-

alamad. Onlara aman

ve mhlet

medi. (Duhn Sresi, yet: 29). (*).

bni Abbs:
M'min kii lnce Yeryz krk

veril-

gn onun

iin

alar.

Ata Horsn:
Hibir kii yoktur

yeryznn bir parasnda Allah iin secde etsin de, o yer paras kymette
onun iin hidlik yapmasn ve ld gn yas tutmaki,

sn!..

Enes bni Mlik:

Namazla veya

zerinde Allah'n anldher toprak paras, etrafndaki dier toprak paralarna kar bununla iftihar eder. Bunu, yedi blge tedeki toprak paralarna duyurur. Hibir kii yoktur ki
bir yerde namaz klmak zere dorulsun da o yer onun
iin zinetlenmesin.
zikirle,

Denir ki:
Hi bir yer paras yoktur ki oraya bir
sanlar gelsin de o yer onlara ya salt- selm veya
net etmesin!

ksm

inl-

(*)

kaps
rzk iner. O

Her m'minin mutlaka

iki

vardr. Bir kapsndan

lnce bu iki kap da

onun ameli ykselir, dierinden
ona alar. Peygamberimiz bunlar syledikten sonra yukardaki yeti

okudu.

(frmiz).

535

KERAMET EHLNN
FAZLETLER ve RYAZAT
kula hayr murat ederse, ona kendi nefsinin kusur ve ayplarn grecek basiret verir..
Kimin ki basireti keskin ise onun kusur ve ayplar kendisine gizli kalmaz. Kii kendi ayplarn bilince ise tedavi etme imkmna ship olur. Fakat insanlarn ou
kendi kusur ve ayplarn grmezler. yle ki, bazan kii, bir m'min kardeinin gzndeki p grr de kenKim ki kendi nefsinin
di gzndeki mertei grmez.
ayplarn grmek isterse onun iin drt yol vardr:
Bil ki, Allah bir

BRNC

YOL: Nefsin ayp ve kusurlarn

gene nefsin sebep

olduu

grebi-

muttali bir
bye balanp onu nefsine hakem yapmak ve nefsle
mchedede onun ird ve ikazlarna uymaktr.
ile EYH'in, TALEBE ile HOCA'nm hli budur.
Hoca talebesine, eyh de mridine nefsinin ayp ve kusurlarn tarif eder ve aklar, tedavi yollarn gsterhv
len,

gizli fetlere

te

MRD

Bu zamanda bu

birinci

arta

riyet eden pek azdr.

KNC YOL: Son derece drst,

dindr
birisini kendisine arkada edinmek ve onu kendi nefsine MURKIP yapmaktr, ki o, onun ahvlini, hareket ve fillerini gz altmda bulundursun, zhir veya
btn irkin bir huyunu grrse onu ikaz etsin. Eski536

basiretli ve

den din ve devletin zeki ve

basiretli bykleri byle ya-

parlard.
Allah ondan raz olsun, Hz.

Allah'n

ayplarm

mer yle

der:

merhameti o kimseye olsun

ki,

bana

gsterir.

Hz. mer, zaman zaman, kendi kusurlarn Selmn

Frs'ye sorard. Bir gn Selmn, kendisine gelince:
Sence, benim ayp ve kusurlarm nelerdir? dedi.

Selmn

Frs, Hz.

mer'in

afvm

talep ederek

y-

le dedi:

Duyduuma

gre sofrada iki eit katk bulundururmusunuz. Biri gndze, dieri geceye mahsus olmak zere iki pantolonunuz varm!
Hz. mer, Bunlardan baka var m? diye sordu.
Selmn, Hayr! deyince o, yle dedi:

Bu

bana kfi!..
Yine Hz. mer, Huzeyfe'ye de sk sk kendinde kusur ve ayplar bulunup bulunmadn sorard. Bir gn
ona yle dedi:
Sen, mnfklar hussunda Allah Resulnn sr
arkada idin. Bende mnfklk emresinden bir ey
iki

gryor musun?

te Hz. mer, kadrinin bunca byklne ve merbunca yksekliine ramen, kendi nefsini
byle thmet altnda tutard. Bir kimse ne kadar akll ve derece bakmndan ne kadar yksek ise kibir ve
ucp bakmndan o derece kk (kibirsiz ve ucpsz)dr. Nefsini de en byk thmet altnda bulunduran odur. Ancak, bu hasletler de artk ok kymetlendi. ok az kiiler bu gzel huylara sahip bulunuyor.
Arkada, dost ve. ahbaplar arasnda birbirine dalkavukluk yapmayanlar, birinin ayp ve kusurlarn teberitebesinin

ye yaymayanlar, hased etmeyenler ok azald. Muhakkak, dost ve ahbaplarm iinde sana hased edenler, ga537

rezkr davranp ayp ve kusur olmayan bir hareketini

yznayp ve kusur sayanlar, yahut srf
den kusur ve ayplarm yzne vurmayanlar vardr.
bu sebeplerden Davud T, insanlardan ayrlmt. Kendisine, Niin insanlarla ihlt etmezsin? di-

akakl

te

ye sorulunca

cevab

verdi:

Benden ayp ve kusurlarm gizleyen insanlarla karp da ne yapaym? Dindar kiiler iin en sevimli ey, bakalarnn ikaziyle kendi kusur ve ayplarna
vkf olmaktr.

te

byklerimizin hli!.. Yazk ki bizim zamanmzda i tersine dnd. yle ki, bizce insanlarn en
kts bize nasihat eden, bize ayp ve kusurlarmz
syleyendir. Bu, imnn zayflndan olmaldr. nk kt huylar, sokucu ylanlar ve akreplerdir. Eer
elbisemizin altnda sokucu bir akrep bulunsa da birisi bize haber verse muhakkak ona minnet duyar, seviHalbuki
nir ve akrebi karp ldrmee koyuluruz.
bu akrebin zarar bedenedir, verecei ac ise sadece bir

gn veya daha az

bir

zaman

srer.

bin sa'fiyetine verecei zarar ise

Kt ahlkn, kalkorkuntur,
daha

kusur ve
ayplarmz sylerse buna sevinmez, bu kusur ve ayplarn izlesiyle megul olmayz. Aksine biz de o kimseye nasihat etmee kalkr ve yle deriz:
kusurSen de yle yapyorsun.. Senin de
larn var!
Bylece onun nasihatmdan faydalanmayz. Tersietmesinden korkulur. Sonra,

biz,

birisi bize

ne orada

dmanla

sebep oluruz.

Bu

gnahlarn
kalbdendir. Btn
hal,

okluunun sebep olduu kasvet-i

bunlarn asl da mn zayflna dayanr.

Allah'dan isteriz ki, bize doru yolu ilhm etsin.

Ayplarmz gsterecek basiret versin. Bu ayplar te-

538

dvi etme meguliyeti ihsan etsin. Ltfu ve keremiyle,

bizi ayp ve kusurlarmza vkf eden kiiye teekkr

etme byklne

erdirsin!..

Nefsinin kusur ve ayplarn dgz,

manlarnn dilinden renmektir. Zr
kusurlar meydana karr. htimal insan, kusurlarn
ortaya dken kindar dmanndan faydaland kadar;

NC YOL:

hml

kar

medhedip ayp ve kusurlarn gizleyen dost ve arkadatan faydalanamaz. Ne

dalkavuk, onu yzne

var

ki,

insan tabiat, hilkat itibariyle

dman

yalan-

ve onun sylediklerini HASED'e hamletmee

meyyaldir. Bununla beraber basiretli kii dmanlarnn kendi hakkndaki szlerinden faydalanmaktan geri kalmaz. nk muhakkak onun kusur ve ayplar

lamaa

dmanlarnn

diline

dmtr.

DRDNC YOL:

etmek, halk
arasnda grd her mezmum eyi kendine nisbet
Bylece
etmektir. Zr m'min m'minin aynasdr.
bakalannm ayp ve kusurlarndan kendi ayp ve kusurlarn grm olur ve bilir ki, insan tabiat hevy-i nefse uymaa meyyaldir. Birinde bulunan mezmum bir huyu gren dier biri kendini aratrmal, bakalarnda
grd bu mezmum huy kendisinde varsa onu temizlemelidir. t alma bakmndan kiiye bu kfidir.
Eer her insan, bakalarnda grd ve ikrh ettii
kt huy ve hareketleri terketmi olsayd terbiyeci ve

nsanlarla

ihtilat

nasihatdan mstani olurdu.

Bir ara,

sa

kim

Seni

Cevap

aleyhisselma sorarlar:
terbiye etti?

verir:

Beni

hi bir kimse terbiye etmedi. Chilin cehaletini, ^ahlkszn ahlkszln kusur ve ayp olarak
grdm, cehalet ve ahlkszlktan kandm.

539

Btn bunlar;

rn

arif, zeki,

grebilen, efkatli, dn

ayp

nefsin

ve kusurla-

veren, kendi nefsini

kt huylardan temizlemi ve Allah'n kullarnn ahlkn dzeltmekle megul bir mridi bulamayanlar
iindir. Eer birisi bu vasflarda bir mrid bulabiidiyse o, tabibi bulmu demektir. O, bu mride sarlsn. Mrid onu, ma'nev hastalklar olan kt ahlk-

tan kurtarr. inde bulunduu felketten selmete karr.

bizim sylediklerimizi ibret alma gayesiyle
dnrsen basiretin alr. Kalb illet ve hastalklar
ve YA(kt huy ve hareketler) ve tedavi yollar

Eer

LM

KN nuru

sana inkiaf eder. Eer bundan ciz olursan kabul etmeyi takld yolla tasdik ve imn etmeyi
geciktirmemen gerekir. nk ilmin derecesi olduu
gibi imnn da derecesi vardr. lim imndan sonra hyde
sl olur. lim imnn arkasndadr. Nitekim,
ile

olan Allah buyurur:

;& \j$uM

Allah,
rine

iinizden

verilmi

ilim

t#

imn etmi

bulunanlarn

^
olanlarla, kendile-

derecelerini

artrr.

(Mcdile Sresi, yet: 11).

Kim

ki,

Allah'a gtren yolun, nefsn arzulara

muhalefet etmek olduunu tasdik eder fakat bunun

sebep ve srrna vkf olamazsa, o, yette belirtilenle-

Eer

mn etmi olanlar ksmndandr.

nefsn arzularn anlattmz avanelerine vkf

olur-

sa yani nefsin hilelerinden haberdar bulunursa

yet-

rin sdece,

te belirtilen

o,

ilim verilmi bulunanlar cmlesinden-

Allah her iki zmreye de cennet va'detmitir. Kur'an'da, hadiste ve limlerin szlerinde bu hussa bydir.

540

lece

mn etmeyi gerektiren

dar oktur.

an

deliller

saylamayacak ka-

yce olan Allah buyurur:

Amma, kim Rabbnn makamndan korktu, nefsini

hev ve hevesinden alkoyduysa, ite muhakkak

ki o cennet, onun varaca yerin ta kendisidir.

t Sresi; yet: 40, 41).

Hakikat,

Allah'n peygamberi

yannda

(Nzi-

seslerini

yavalatanlar yok mu? te onlar Allah'n, takv iin

Onlar iin bir
kalblerini imtihan ettii kimselerdir.
mafiret ve byk bir mkfat vardr. (Hucurt Sresi, yet:

3).

Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar:

i,

be

bel arasndadr:

M'min ona hased eder,

2 Mnafk buzeder,
3 Kfir hayatna kasdeder,
4 eytan saprmaa alr,
5 Nefs, kendisiyle ekiir,
1

yce olan Allah, vaRivyete gre bir ara,

hiy ile Dvud aleyhisselma yle buyurdu:
Ey Dvud, ashbm, nefsn arzulara uymaktan sakndr, kandr. Zir nefsn arzularn esiri olan

kalblerin akllar bana perdelidir.

s aleyhisselm yle der:
Grmedii fakat vukuu muhakkak bulunan ge-

541

lecek gaip iin

imdiki nefsn arzularn terk edene

ne mutlu!
Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, bir
defasnda, peygamberimiz dmanla savamaktan dnmekte olan bir gurup sahbiye hitaben yle dedi:
Merhaba sizlere! Kk cihaddan byk ciha-

da

geldiniz!

Onlar sordular:

Ey Allah'n Resul, byk cihad nedir ki?

Resul aleyhissclm buyurdular:
NEFS savamak!..
Yine, Allah'n Resl buyurdular:
cihad
Mehid, Allah'a itat yolunda nef
ile

siyle

Nefsinden

ez'y brak. Allah'a isyan hususunda nefsine uyma. Kymet gn nefs sana hasmlk
ederse baz zn bazsna lnet eder. Ancak Allah afveder ve rterse bir ey olmaz.
Baz byklerin bu hussdaki szleri:

Sfyn

Sevr:

Nefsimin terbiye

ve tedavisi kadar hibir eyin

tedavisi bana zor gelmedi. nk O, kh benden ya-

na

kh aleyhime dnyordu.
Musullu Eb Abbas, nefsine yle

oluyor,

derdi:

Ey nefs, ne dnyada hkmdarlarla beraber

ni-

metlenip saf srebildin, ne de hiret hussunda Allah'n bid kullariyle beraber cihad edebildin! Bu durumda sanrm ben seninle cennet-cehennem arasnda
ey nefsim!..
mahpus kalacam. Utanmaz

msn

Hasan

Basri:

En azgn hayvan bile salam bir gem

lenmee nefsin kadar mstahak deildir.
Yahya bni Muaz:
--

542

ile

gem-

Riyzat

kllarn

ekerek nefsinle

mchede

et.

Riyzat, yni nefs terbiyesi drt yolla olur. Bunlar:

Az yemek,
2 Az uyumak,
3 Az konumak (lzumsuz konumamak),
4 Btn canllardan gelebilecek ezalara taham1

ml

etmektir.

Az yemek, nefsn heves ve arzular sndrr.

Az uyumaktan irde berrakl doar.
Az konumak, yni fuzl sz sarfetmemekle fet
ve musibetlerden selmete klr.
Canllardan gelebilecek ezlara tahamml etmekle gye ve hedeflere ulalr.
Kii iin cefya maruz
kald anda halim-selim olmak ve ezya uraynca,
sabretmek kadar g bir

ey

yoktur.

Nefsin hev istek ve arzular harekete getii, fuzl konumalardan zevk almaa
zaman sen
de az yeme, az uyuma, onu gzden drme ve az konuma kllarn knndan syr ki o, zulm ve inti-

balad

kamdan

vazgesin, Allah'n

koyduu

ahlk esaslarn

inemesin. Sen de dier varlklar arasnda onun rezletlerinden emin olasn. Nefsin hev arzular sonucu meydana gelen zulmeti bertaraf edip getirdii musibetlerin gilelerinden kurtulasm. Byle yaparsan kt huylardan temizlenir, iyi huylarla nurlanrsm. zerinde bir hafiflik, bir rhniyet bulunur. Artk, hayr
alanlarnda dolar; rahvan at gibi meydanlarda, temiz hava almaa
hkmdar gibi bahelerde

km

seyran edersin.

Yine Yahya tbni Muz

nsann dman
1
Dnyas,

syler:

tr. Bunlar:

543

 eytan,
Nefsidir.

2
3

Nefsn zevk ve arzudan kendini ekerek DNYA'dan, kendisine muhalefet ederek EYTAN'dan, hev istekleri terkederek NEFS'ten korun.
Bir ehli hikmet:
Nefs, kime galebe ederse, o, nefsn arzularesiri olur. Hevsnn zindanmda mahpus kalr. Yular nefsin elinde olarak kahrolur. Nefsi onu istedii

nn

yere eker. Kalbinin

iyi

eyler dnmesine man olur.

Hmid olu Ca'fer:

Btn limler ve ehl-i hikmet, NAM CENNET'ne ancak nefsn heves ve arzularn terkiyle kavuulacanda ittifak etmilerdir.
Eb Yahy Verak:
Kim, a'zlarnn nefsn arzularna boyun eerek onlar honut ettiyse kalbine nedmet aacm dik-

mi

demektir.

Vehib:

Kuru ekmekten te geen, nefsn arzular hazrlamtr.

Dnyada nefsn arzularn seven, zelillie hazrlansn.

Anlatlr ki:
Ysuf aleyhisselm

Msr

lkesine ve hazinelerine
tahtna gemek zere mera-

sahip olup hkmdarlk

sim yaplaca srada, AZZ'in kars, Hz. Yusuf'a

le dedi:

Tebih ederim o Allah ki, mahiyet sebebiyle

hkmdarlar kle yapar. Kendine itaat etmeleri sebebiyle kleleri de hkmdar yapar. HIRS ve NEFSN ARZULAR hkmdarlar kle durumuna drr.
Bu, fesatlarn cezsdr. SABIR ve TAKV ise kleleri hkmdar yapar.
544

an yce olan Allah'n Kur'n'da da haber verdii

Yusuf aleyhisselm da onun bu szlerine
karlk u cevab verdi:
Kim Allah'dan korkar, bellara katlanrsa hergibi,

halde Allah, iyi hareket edenlerin mkfatn zayi et

mez. (Ysuf Sresi, yet: 90).
Allah'n rahmeti onun zerine olsun, Cneyd Badd anlatr:
Bir gece uyuyamamtm. Kalktm. Zikir ekmek istedim. Fakat, daha nceki tad bulamadm. Uyumak niyetiyle tekrar yattm. Bir trl uyuyamadm.
Kalktm. Oturdum. Huzursuzdum.
ktm.. Bir
de ne greyim, yolda, paltosuna brnm bir adam
duruyordu. Beni hissedince, Ey Cneyd, benim iin
biraz vakit var m? dedi.
Ben, szlemesiz olarak

Dar

m?

dedim. Dedi ki:

Evet, Allah'dan bana gelmen iin senin kalbi-

ni

bana evirmesini istedim.

Dedim:

Derdin nedir?
Dedi:
Nefsin hastal,

ne zaman nefsin ilc hline

gelir?

Dedim:

Nefs, hev arzularna muhlefet ettii zaman.

Bunun zerine dnd. Nefsine dedi
it! Ben ayn cevab sana yedi defa tekrarlaki:

mtm.

Fakat sen kabul etmemi ve ll Cneyd'in

azndan duyacam! demitin.
Byle dedikten sonra geti,

gitti.

Onun kim

oldu-

unu

anlayamadm.
Yezd Rakka:
Benden souk suyu uzaklatrnz.
hirette ondan mahrum kalmam.

lhi

Nizam

35

Umarm

ki,

545

mer tbni Abdlaziz'e sordu:

Ne zaman konumalym?
Skt etmee istekli olduun zaman!
Ne zaman skt edeyim?
Konumaa istekli olduun zaman!

Birisi

Hz. Ali:

Cennete itiyk olan, dnyanm nefsn heves ve arzularndan syrsn!

546

MAN NFAK
-

Bil ki, Allah'n birliini ve peygamberlerin Allah

tarafndan

MAN'n

getirdiklerini tasdik

etmekten ibret olan

kemli, iyi amellerin ziyadesiyledir.

y-

ce olan Allah buyurur:

^iM

?
'?

M'minler

M & P

M* *

aneak o kimselerdir

ki,

Allah'a ve

Resulne mn ederler; sonra pheye dmeyip Allah yolunda MALLARYLE, CANLARYLE MCHE-

DE

ederler,

kendileridir.

tte

Fakat

onlar,

mnlarnda sebat edenlerin t

(Hucurt Sresi, yet:

15);

kimse; Allah'a, hiret gnne, meleklere, kitaba ve peygamberlerine mn eden, maln

Allah sevgisiyle akrabaya, yetimlere, yoksullara, yolda kalm yolculara, dilenenlere ve esirlere veren, namaz dosdoru klan, zekt deyen, szletikleri zaman
szlerini yerine getirenler, skntda ve hastalkta ve
anlarda sabr-metnet gsterenlerdir.
savan
iyi

kzt

(Bakara Sresi, yet: 177).

yce olan Allah, burada; ahde vefa, musibetlere sabr... gibi yirmi haslet art kotu. Sonra da
buyurdu:

547

 Onlar,

(Bakara

sadkat gsterenler onlardr.

Sresi, yet: 177).

an

yce olan Allah buyurdu:

Yine,
Allah, iinizden mn etmi olanlarla, kendile-

ilim

rine

verilmi

bulunanlarn

derecelerini

artrr.

(Mcdile Sresi, yet: 11).

mn ettikten sonra gene Allah yolunda harcamyorsunuz? Oysa ki Gkler'in ve

Yerin btn miras Allah'ndr. NZDE FATHTEN
Size n'oluyor ki,

NCE ALLAH YOLUNDA HARCAYAN

ve

SAVAAN

KMSELER DERLERYLE BR OLMAZ.

Onlar derece itibariyle, fetihten sonra harcayan ve savaanlardan ok byktr. Bununla beraber Allah bu iki zmreden herbirine en gzel oian va'detti. Allah, ne yaparsanz hakkyle haberdardr. (Hadid Sresi, yet: 10).
Onlar (Allah'n rzasna tb olanlar) ise Al-

lah indinde derece derecedir. (l

mrn

Sresi, yet:

163).

Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, peygamberimiz buyurdular:

.^yuJI

mn

plaktr. Elbisesi

&
mnn

6^

J(t\ ski!

TAKVA dr.

w>\ uu

yetmi ksr kaps vardr. En edns

yolda mslmanlara ez verecek eyleri gidermektir.

Bu hadisler mnn kemlinin iyi amellerle
skya irtibatl olduunu gsterir. mnn kemli iin
kiinin nifak (iki yzllk, dinde riy)dan ve irk i
haf (gizli irk) den uzak olmas gerektii hussuna
gelince, Allah'n Resul buyururlar:

sk

548

Drt ey kimde varsa, o, hlis mnafktr. sterse oru da tutmakta, namaz da klmakta ve kendisinin m'min olduunu da zannetmekte olsun.
1
Szne yalan kartnyorsa,
2
Sz verdii zaman sznde durmuyorsa,
3
4

Emnete hynet ediyorsa,

Aras ald kiinin kusurlarm

ortaya d-

kyorsa.
Allah ondan raz olsun, Eb Said Hudr'nin rivayet ettiine gre, bir defasnda peygamberimiz aleyhisselm unlar syledi:
Kalbler drt trldr:

Przsz kalb. Bunda aydnlatc bir kandil

vardr. Bu kalb m'minin kalbidir.
2 Meyilli kalb.
Bunda mn da vardr, nifak
1

Ondaki mn, bir bitkiye benzer ki tatl su onu

bytr, azdrr. Nifak ise bir bana benzer.
Kanl
irin bu ban gelitirir, azdrr. Bu meyilli kalbde bu
maddelerden (tatl su, kanl irin) hangisi baskn karsa o kalbe onunla hkmedilir.
Allah'n Resl yle buyurdular:
da!..

Bu

mmetin mnafklarnn

ekserisi

Yine hadiste yle buyrulur:

Benim mmetimde irk, Saf zerinde bir karn-

cann yrynden daha

gizlidir.

Allah ondan raz olsun, Huzeyfe yle der:

Reslullah zamannda bir kii konutuu bir
tek kelime sebebiyle lnceye kadar mnafk saylrd.
Ben o kelimeyi sizin birinizden gnde on defa duyu-

yorum.
Bir lim yle der:

Mnafkla
(iki

yzllk,

en yakn kimse, kendisinin nifak

dinde riy)dan beri

bulunduunu

sa-

549

Huzeyfe der ki:

Bugn mnafklar, peygamberin zamanndakinden daha oktur. Onlar nifaklarn gizlerlerdi. Bugnkler bunu ikre yapyorlar. Gizli nifk imnn sdkna ve kemline kardr. Mnfklktan en uzak olan,
ondan en ok korkandr. Mnfkla en yakn bulunan ise, kendisinin nifaktan beri olduunu sanan-

dr.
Bir ara Hasan Basr'ye dendi ki:
Bu zamanda nifak (iki yzllk, dinde riy)
yoktur!
O, cevap verdi:
Eer btn mnfklar lm olsayd yolda

konuacak adam bulamazdnz!.

Yine Hasan Basr yle der:

Eer mnafklarn
kiler gibi bitseydi,

gnahlar yeryzndeki
ayak basacak yer bulamazdk.

bit-

Haccc Zlim aleyhinde konuup duruyora 3. Hz. mer'in olu bunu duyunca adama:
|er Haccc burada olup da bu szlerini duysayd gene konuur muydun? diye sordu. Adam Hayr! deyince, Hz. mer'in olu:
Birisi

zamannda bu

Biz Reslullah

nfklk sayardk!

Kim dnyada

da hirette onu

iki dilli

iki dilli

nsanlarn en
550

m-

dedi.

Allah'n Resl buyurdular

tip halleri

ki:

(iki szl)

olursa Allah

yapar.

erlisi,

unlara

bir yzle,

unla-

baka

ra da

bir yzle gelen iki yzller

(mnafklar)

dr.
Allah'n rahmeti onun zerine olsun, bir defasninsanlar, biz nifaktan
da Hasan Basr'ye, Br
korkmuyoruz, diyorlar ne dersiniz? diye soruldu.

ksm

cevab

verdi:

Allaha yeminle sylerim ki nifaktan beri bulun-

duuma

emin olmam, benim iin yerde oluklardan altn akmasndan daha hayrldr.
Yine Hasan Basr yle der:
Konumalarda, kalbde, gizlilik-ikrlk... daki
uymamazlklar nifaktandr.
Allah ondan rz olsun, birisi Huzeyfe'ye dedi ki:
Ben mnfk olmaktan korkuyorum!

Huzeyfe cevap verdi:

Eer sen mnfk olsaydn nifaktan

kork-

mazdn. Zira, mnafk kendisinde nifak bulunmadndan emindir.

Allah ondan rz olsun* bni Ebi Mleyke der ki:
Ben sahabeden yz otuz kiiye yetitim. Hepsi

de nifaktan korkarlard.
Bir gn peygamberimiz sahbesinden bir toplulukla beraber oturuyordu. Ashb, bir adamdan bahsettiler
ve onu ok methettiler. Bu srada o adam kt geldi. Yeni abdest almt. Yznden abdest suyunun damla-

cklar damlyordu. Nalnlarn eline almt. ki gz

arasnda secde eseri vard. Sahbe, Sana kendisinden
bahsettiimiz ahs ite budur, ey A lahn Resul!
dediler. Peygamberimiz de buyurdu ki:
Ben onun yznde eytandan bir karalk gr-

yorum!

Adam

Selm verdi. Topluluun

oturdu. Peygamberimiz ona dedi ki:
geldi.

Allah

iin

senden rica ediyorum,

yanma

doru

syle.

551

bunlarn iinde benden hayrls

yok diye kalbinden geirdin mi, geirmedin mi?

Buraya

gelirken,

Adam

cevap verdi:

Allahm! evet!!
Bir defasnda peygamberimiz aleyhisselm, duasn-

da syle buyurdu:
Allahm, bildiim ve bilmediim eyler
nin mafiretini isterim!
Kendisine dendi ki:
Korkuyor musun, ey Allahm Resl?
O buyurdu:

Ne

ey

iin se-

Allahm
parmak arasndadr. Onla-

beni emin klabilir

ki,

kudret parmaklarndan iki

r diledii gibi oynatr.
yce olan Allah buyurdu

ki:

an
Halbuki

kalbler

o gn (kyamet gn) onlar iin Allah'dan hi de zan edemeyecekleri nice eyler zuhra

gelmitir (gelecektir). (Zmer Sresi, yet: 47).

Allah'n rahmeti onun zerine olsun, Sakat der
ki:

her

Eer bir insan, bir baheye

cins aa ve her eit kular

bu ayr cins

bu bahede
bulunsa ve btn
kular o insana ayn bir lisanla SELAgirse,

MN ALEYKM EY

ALLAH'IN VELS dese de nefsi

buna mutmain olsa, o, kularm elinde bir esir olur.
te bu misalde olduu gibi yukardan beri Nhakknda kaydetFAK (iki yzllk) ce GZL
tiklerimiz ayr ayn kiilerin szleri olduu halde hepsi

RK

ayn

eyi, nifak ve gizli irkin inceliini

ve dolaysyle meselenin ok tehlikeli olduunu ve niHatt
faktan emin olunamayacan ifde ediyorlar.
Hz. mer kendisinde mnfklk alameti bulunup buHuzeyfe'den sorard.

de

bir dille

lunmadn
552

Allah'n rahmeti onun zerine olsun, Eb Sleyman Drn der ki:

Ben

baz kumandanlardan

eyler iittim.
Bunu tenkit etmek istedim. Fakat benim ldrlmemi
emretmelerinden korkarak tenkidden vaz getim. Bunu yaparken lmden deil kalbime mnafklk gelmesinden, halkn Hakk mdfaa yolunda ld! demeleri mlhazasnn kalbimden geme ihtimalinden
korktum. Bunun iin tenkidden vazgetim.
bir

Bu

eit eyler, mnn hakikatine, sdkma, kemline ve saflna zttr. Aslna zt deildir.

Nifak

ikidir:

Birincisi:

Dinden karr. Kfre sokar. Ebed

ce-

hennemlikler zmresinin yoluna katar.

Uzun mddet kiinin cehennemde kalmasna veya cennette derecesinin noksanlamasna ve

SIDDIKLER mertebesinden dmesine sebep olur.
kincisi:

55*

GIYBET
GIYBET:

NEMME

kitab Kur'n'da,

GIYBET

ke-

ve gybet edeni l ET Ybenzetmitir. Nitekim buyurur:

sin olarak

YENe

Allah,

zemmetmi

.-l

lytflj

jlli^i

izli

^>

Ey

imn edenler, ZAN'm bir oundan kann. nk baz zan vardr ki gnahtr. Birbirinizin
DE KMNZ ARkusurunu aratrmayn.

KMNZ

EKTRMESN. (GIYBET ETMESN).

SZDEN HERHANG BR, L KARDENN ETN

KASINDAN

YEMEKTEN HOLANIR

DNZ.

MI?

Allah'dan korkun.

TE BUNDAN TKSN-

(Hucurt Sresi, yet:

12).

Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, Reslullah sallallh aleyhi ve sellem buyurdular:

Mslmana
rz
554

haramdr.

mslmanm kan

(katli)

mal

ve

Gybet
yan

yannda hazr olmaaleyhinde konumak) rza da mildir.

(birisini

birisinin

ekitirmek,

Allah resl hadiste rz, mal ve kan (cana kymay)

beraberce zikretti.
Yine rivayet edilen bir hadiste Reslullah sallall-

aleyhi ve sellem buyurdular ki:

Birbirinize hased
meyiniz.

da
bet

Almaa

kztrclk
balarn

SINDAN

niyetli

etmeyiniz. Birbirinize buzet-

olmadnz

yapmaynz.

kesmeyiniz.

bir

maln satn-

Birbirinizle olan

KMNZ KMNZ

EKTRMESN

muhab-

ARKA-

(GIYBET ETMESN)

Al-

lah'n kullar kardeler olunuz.

Allah onlardan rz olsun, Cbir ve Eb Sad HudResl
r'nin rivayet ettikleri bir hadisde Allah'n
'

yle buyururlar:
ftr

>

si

U> u

& & %\

GIYBET'den saknn. Muhakkak gybet zinadan

eder, sonra tevbe ederse
Halbuki gybet edeni,
edebilir.

daha ktdr. Zir kii zina

Allah tebVesini kabul

hakknda gybet ettii kii afvetmedike Allah afvet*

mez.
Allah ondan rz olsun, Enes bni Mlik'in naklettiine gre, bir defasnda Allah'n Resl unlar anlatt:

Mira gecesi bir ksm kiilerle karlatm. Trnaklanyle yzlerini trmalyorlard. Ey Cebrail, kimdir
bunlar? dedim. Dedi ki:

Bunlar,

insanlar

hakknda gybet

edenler ve

onlarn rz ve namuslarna dil uzatanlardr!

Allah ondan raz olsun, Cbir olu Sleyman

ri-

vayet eder:
Bir defasnda ben, Reslullaha geldim. Bana,
faydalanabileceim hayrl bir ey ret! dedim. Cevaben dedi ki:

Hi

bir iyi istek'i hakir grme, terslikle

kar-

lama. emeden alp getirmekte olduun su kovandan,

Mslman
su isteyene vermek zorunda bile kalsan!

kardeini gler yzle karla. Senden ayrlnca (arka-

sndan) onu EKTRME.

Allah ondan rz olsun, Berr anlatr:
Bir defasnda Reslllah bize bir hitbede bulundu. yle ki, evlerinde kadnlara dahi iittirdi. Dedi ki:

Ey

mn edip de kalbiyle inanmayanlar! Mslmanlar hakknda gybet etmeyiniz. Onlarn

ayp ve kusurlarn aratrmaynz. Kim, mslman
kardeinin aybn aratrrsa Allah da onun aybm
aratrr. Allah kimin aybn aratrrsa onu evinin
ortasnda

diliyle

rezil-rsv eder.

an

yce olan Allah, bir defasnRivyete gre,

da, Ms aleyhisselma yle vahyetti:

Kim

GIYBET'ten tevbe etmi olarak

lrse,

cennete gireceklerin en sonuncusudur. Kim de GIYBET'ten tevbe etmeden lrse, o da cehenneme gireo,

ceklerin ilkidir.

556

Allah ondan rz olsun, Enes bni Mlik anlatr:

Bir ara, Reslullah, herkese bir gn oru tutma-

larn emretmi ve benden

almadan kimse orucunu bozmasn! demiti. O gn herkes orutand.

Akam olunoa birisi geldi ve Ey Allah'n Resul,
gn orulu geirdim. zin verin de iftar edeyim! dedi. Reslullah ona izin verdi. Sonra biri daha, biri daha geldi. Derken bir adam daha geldi, dedi ki:

izin

evimde ilemden iki delikanl

var. Orulu olarak akamladlar.
Mahcubiyetlerinden
msde almak iin sana gelemiyorlar. zin ver de iftar
Reslellah,

etsinler!
-

Reslullah ona izin vermedi. Adam dileini tekrarlad. Reslullah izin vermekten gene kamd. Adam
nc defa izin isteyince Reslullah buyurdular ki:

Onlar oru tutmadlar. Gndz insanlarn

ni

eti-

yemekle (gybet etmekle) geen bir kimse nasl oru

tutmu olabilir? Git onlara. Eer orulu iseler kusmalarn syle.

Adam gitti. Reslullahm buyruunu onlara anlatt. Kustular. Herbirinden

kt. Adam
buyurdular

geri geldi.

phtlam

birer topak

Hdiseyi anlatt.

kan

Reslullah

ki:

Varlm

lerim ki

eer

nem atei

kudret elinde bulunana yeminle sykarnlarnda kaldysa onlar da cehen-

yakar.

Allah ondan rz olsun, yine Enes bni Mlik rivayet eder:

Reslullah bir hitabesinde FZ'den ve faizin ktlnden sz etti ve dedi ki:

Kiinin

faizden

ma bakmndan

ald

bir

kuru

gnah

ol-

Allah'n indinde, kiinin yapt otuz

alt defa zinadan daha byktr. Halbuki fizin en k557

mslman kiinin namus

ts de

ve erefine tecvz-

dr.

LF GTRP GETRME: Kouculuk

lf

gtrp getirme)

mezmum

bir haslettir.

(nemime,
yce

olan Allah buyurur:

Gammazlk

yapp

lf getirip

Kaba, hain, btn bunlardan

gtrmee koan.

baka da kula

kesik.

Sresi, yet: 11, 13).

(Kalem

Arkadan ekitirmeyi,

yze

kar

ve ka-gz
det edinen her
(el

elenmeyi ve ayplamay
kiinin vay haline! (Hmeze Sresi, yet: 1).
Kars da odun hamal olarak. (Eb Leheb Siaretleriyle)

resi, yet: 4).

Denir

Peygamberimize ez etmek

ki,

iin var g-

Leheb'in kars ayn zamanda bir

(koucu) idi. Bir hamal gibi saa-sola sz

alan Eb

cyle

nemmm

tard. Yani

karm

sz

hamall

yapard.

Allah, kfr edenlere Nh'un

misal olarak gsterdi. Onlar

kars

ile

Lt'un

kullarmzdan

iki

kulun nikh altnda idiler. Byle iken HIYANET

ETTLER de o iki erkek onlar Allah'n azbndan, higirenbir eyle kurtaramadlar. O iki kadna, Atee
Sresi,
lerle beraber siz de girin! denildi. (Tahrim

iyi

yet: 10).

Denir

ki:

Nh
lidir!
firleri,

aleyhisselmn kars kavmine, Nh demisaderdi. Lt aleyhisselmn kars da, gelen

kavmine haber verirdi.

Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, peygamberimiz buyurdular ki:

girmez.

558

Nemmm

(kocu,

lf

gtrp getiren) cennete

Allah ondan rz olsun, Eb Hreyre'nin rivyet

ettii bir hadisde, peygamberimiz aleyhisselm yle
buyurdular:

y Mj ^4 jjL^i
Allah'n

yannda en

*s

sevimliniz;

as

o>&

ahlk en g-

olanlarnz, ilesine kar vazifelerini yapanlarnz,

lfet edenleriniz ve kendileriyle lfet olunanlarnzdr. Allah'n yannda en sevimsiziniz ise; ondan ona
sz gtrenleriniz, arabozuculuk yapanlarnz ve doru kiilerde kusur arayanlarnzda.
Bir defasnda Allah'n Resi ashbndan bir toplulua hitaben yle dedi:
Size en erirlerinizi haber vereyim mi?
zel

Sahbler dediler:
Evet
Resul aleyhisselm
Ondan ona sz

buyurdular:
gtrmek zere yol tepenler,
arabozuculuk yapanlar ve doru kiilerin kusurlarm

aratranlar.
Allah ondan rz olsun, Eb Zer'in rivyet ettii
bir hadisde Allah'n Resi yle buyurdular:

Kim,

haksz yere onu ktlemek gyesiyle

mslman aleyhine bir sz yayarsa Allah

biyle kyamet gn onu atee atar.

bir

o sz sebe-

559

Allah ondan rz olsun, Ebudderd'nn naklettii

bir hadis yledir:

bir

Hangi bir kimse ktlemek gayesiyle, dnyada,

kimsede bulunmayan bir kusur ve ayb onun hak-

knda

yayarsa,

kyamet gn

o kimseyi o

kelime

atee atmak Allah'n zerine hak olur.

Allah ondan rz olsun Eb Hreyre rivayet

Kim,

bir

mslmanm

ile

eder:

aleyhine yalanc hid-

yaparsa cehenemde yerini hazrlasn.

Denir ki:
Kabir azabnn te biri koculuktandr.
Allah ondan rz olsun, bni mer'in rivyet ettiine gre, bir defasnda Allah'n Resl unlar anlik

latt:

Allah cenneti yaratt zaman ona Konu!

Cennet konutu ve dedi
Bana giren mes'ud olsun!
an yce olan Allah da buyurdu:
zzetim ve cellim hakk
sylyorum,

dedi.

ki:

iin

se-

zmre sende ikamet etmeyecek:

kiz

Alkoll iki ien ayylar.

2 Helli olmayanlarla mnsebette bulunmaksrar edenler, zina edenler.
3 KOGCULUK
EDENLER LAF GTRP
1

ta

GETRENLER.

Kendi nikhl karsn bakasna

kenler.
5 Zulmkr zaptiye memurlar.
4

560

peke

e-

 Kadnlaan erkekler.
7 Sla-i rahim yapmayanlar.
6

8 r Allah

ad

zerine sz verip if etmeyenler.

Kaab Ahbr anlatr.
- Bir ara, Hz. Ms'nn kavmine ktlk isabet etmiti. Ms aleyhisselm, yamur yamas iin Allah'a
yalvard. Fakat yamur yamad. Allah, Ms aleyhis-

selma vahiy

ile bildirdi ki:

Kavminiz

koculuk yapmakta devam

edenler bulunduu srece dualarnz kabul olunmayaiinde

caktr.

Mus aleyhisselm sordu:

Ey Rabbm, kavmimden koculuk yapan kimdir? Bana bildir ki onu aramzdan karaym!

m yce olan
Ey Ms,

Allah buyurdu:

koculuk yapmaktan menediyorum. O kiinin ismini syleyip de kocu mu olaym?

Bunun zerine Ms aleyhisselm'n kavmi topluca
sizi,

tevbe etti. Tevbeleri kabul edildi ve Allah'n rahmetine tekrar nail oldular.

Anlatlr

Adamn
peinden

ki:

yedi mesele iin bir ehl-i hikmetin

yediyz fersah gitti.
Bu kadar mesfeden
birisi

sonra, ehl-i hikmet olan zt

dedi ki:

Ben

dnp baknca adam ona

peinden unun iin geldim. Allah

sana ilim vermi. imdi bana haber ver:
Gklerden daha byk ve ar olan ey ne
1
senin

dir?
2 Yer'den (Arz) daha geni olan ey nedir?
3 Tatan daha kat olan ey nedir?
4 Ateten daha kzgn olan ey nedir?
5 Zemherr'den daha souk olan ey nedir?

ilhi

Nizam

36

561


6
7

Denizden daha gan

Yetimden daha

Ehl-i

zell

olan nedir?
olan kimdir?

hikmet cevap verdi:

Namuslu-drst kiiye
etmek, gklerden daha byk ve ardr.
2 Hak, Yerden daha genitir.
3 mnszn (Kfir) kalbi tatan daha katdr;
4 Hrs ve hased ateten daha kzgndr.
5 Muztar kalp akrabaya bavurmak zemherrden souktur.
6 Kanaatkar olan kalb, denizden daha zengin7 Kocu, gammzl meydana knca yetim1

iftira

dir.

den daha

zelildir.

Kim, insanlar arasnda arkada aleyhine koculuk yaparsa onun ylanlarndan ve akreplerinden
emin olunmaz. Onun ko'u gecede meydana gelen bir
nereden gelip nereye gittii bilinmez. O,
sznde de durmaz. Ahdini bozar. Dostluuna da gsel gibidir ki

venilmez.

Onu

bozar.

Senin lehine alan aleyhine de alr.

ki
yzl (mnfk) hilekrn oyunlarndan hibir zaman
emin olma.
,

562

o-

EYTANIN DMANLII
Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, peygamberimiz sallallh aleyhi ve seilem buyurdular ki:

Sui

aj

jiil

<l

u i*; i^i

Kalbde

-uiJj
'jls

JkI

& *J&

M&am
<l

^ l JUlLi

J\ j
CsUli

jib

i>>

ki

(ilham) vardr. Bunlardan

biri melek tarafmdandr; hayra ve hakk tasdike davet eder. Kim bunu hissederse bilsin ki o Allardandr; Allah'a hamdetsin. Dier drt dmandandr;
erre gtrr, hakk tekzip ettirir, hayr yapmaktan
meneder. Kim bu drt hissederse koulmu eyiki

drt

tandan Allah'a snsn.

Allah'n Resl, bunlar syledikten sonra
ti

ye-

okudular:

eytan

sizi,

fakir deceksiniz

diye korku-

563

yarl-

tur. Size cimrilii emreder. Allah ise size bir

ve bolluk va'dediyor. Allah; ihsn geni olan, hak-

ma

kyla

bilendir (Bakara Sresi, yet: 268).

Hadiste geen drtlen aklayan Hasan Basr

der

ki:

Onlar kalbde dolaan iki drttr. Biri Allah'dan, dieri dman (eytan) dandr. Allah'n rahmeti
o kimsenin zerine olsun ki kalbinin drt annda

eytandan

Allah'dan olan alr,

durur;

olanla

cihad

eder.

Allah ramet eylesin, Cafer bni Ubeyde anlatr:

Bir defasnda bni Zeyyd'a dedim ki:
Ben kalbimde hi vesvese hissetmiyorum!

Bana u cevab verdi:

Kalb, hrszlarn urad
onda

bir

ey

bir eve benzer.

bulurlarsa kartrrlar.

brakrlar, geip

Bo

Eer

bulurlarsa

giderler.

Bundan kan mn udur:

Hevy-i nefsten hl olan kalbe eytan vesvese

yce olan Allah buyuveremez. te bunun iin,
rur ki:

(Ey eytan,) benim kullarmn zerinde senin

hi bir tahakkmn olamaz. (Hcr Sresi, yet: 42).
Hevsma uyan her insan, Allah'n kulu deil, hevsmm kuludur. Bunun iin Allah ona eytan musaliat eder.

imdi

bana haber

du edinmi, kendini
564

ver:

Hev ve hevesini mabu-

bir ilim zerine, Allah

artm;

kulan,

mhrlemi, gzne de bir perde germi bir adama Allah'dan baka kim hidyet verebilir?
Hl ibret almayacak msnz? (Csiye Sresi, yet: 23)

Bu

kalbini

una

iaret eder:
Hevsna tapan kimse Alah'u deil nevasnn
kuludur.
bu sebepledir ki, bir ara Amr bni As, peygamberimize yle dedi:
Ey Allah'n Resl, eytan, benimle namazm
ve namazdaki kraatim arama girdi!
Allah'n Resl ona cevaben buyurdular:
Bu, eytandr. Ona Hnzip denir. Onu hissettiin zaman Allah'a sn. Sol yanma defa tkr!
Amr bni As der ki:
Ben de yle yaptm. Allah onu benden giderdi.
Denir ki:
Abdest esnasnda vesvese veren bir eytan vardr. Adna Velehan denir. Ondan Allah'a
eytann vesvesesini ancak onun vesvese verdii
eyden baka bir eyi zikretmek giderebilir. nk
kalbe bir ey konduu zaman, ondan nce kalbde bu-

yet

te

snnz.

lunan dnce kar

gider,

onun

yerini

alr. Allah'dan ve Allah'a taalluk eden

bu yeni gelen
eylerden baFakat Allah'n

ka her eyle eytan vesvese verebilir.

ve Allah'a taalluk eden eylerin zikrinin bulunduu
yerde eytan vesvese veremez. Her ey zdd ile ted^

her trl vesveselerinin zdd ise

ve O'nun kuvvetine
Allah' zikretmek, O'na
vi edilir.

eytann

snmak

mineeytnirracim,
Vel havle vel kuvvete ill billhil aliyyil azim cmleleri bu gerei ifade eder. Yani bunlar syleyen kimse,

dayanmaktr. te, Euz

eytann

vesvesesinden

billahi

Allah'a

snmak

istediini

Buna da ancak Allah'n zikrini kendilerine ir edinmi takva sahipleri muktedir olabilir. aifde eder.

565

knlk

ve

sknt

anlarnda eytan, saptrmak gyesiyle

onlarn etrafnda dolanr. Nitekim sn yce olan

Al-

lah buyurur:

Takvya erenler var ya, onlara

eytandan

her-

hangi bir arza ilitii zaman iyice dnrler. Bir de

bakarsn ki onlar hakikati grp bilmiler bile. (Araf
Sresi, yet: 201).

Mchid, O
resi,

sinsi

eytann errinden

Ns

S-

yet: 4- mealindeki yet zerine der ki:

vesvese vermek zere kalbde hazrdr.

Allah zikredilince siner. Gfil olunduu zaman kalbe
Allah'n zikri ile eytann vesvesesinin
vesvese verir.

eytan

gndikisi birbirine zt eyler olte

yce olan Allah yle buyurdu:
duu iindir ki,
Bunlar eytan istil etmi, artk o, bunlara Allah' hatrlamay bile unutturmutur. Bunlar eytan
frkas mensuplardr. Gznz an ki eytan frkasna tab olanlar hakikaten hsrna denlerin ta kenkalbdeki durumlar zulmet
bu
zn hline benzer.

nurun, gece

ile

dileridir.

ile

(Mcdile Sresi, yet: 19).

Allah ondan rz olsun, Enes bni Mlik'in rivayet

ettii bir hadisde Allah'n Resul yle buyururlar:
eytan, burnunu insanolunun kalbi zerine
koymutur. Eer kii Allah' zikrederse o siner. Eer

Allah unutursa eytan onun kalbini ele geirir. eytan, insanolunun kan dolam damarlarnda dolar.

Onun dolaaca

yerleri

alkla tkaynz.

Hadsin zh udur:
Alk, nefsn arzular krar.

566

'

eytann

yollan

ise nefsn istek

etrafndan
buyurdu ki:
bi

ve arzulardr. Nefsn arzularn, kaleytandan ihbar olarak Allah

kuattn

blis dedi id: Madem sen beni azgnla mahkum

ettin, ben de buna karlk, yemin olsun ki onlan saptrmak iin senin doru yolunda pusu kurup oturacaSonra yemin olsun, onlarn nlerinden, arka(musallarndan, salarndan, sollarndan geleceim,
lat olacam). Sen de onlarn ounu kreder kimse-

m.
ler

bulamayacaksn. (Araf Sresi, yet: 16, 17).

Allah'n resl yle buyurdular:
eytan bir ok hususlarda insanolunun kar-

sna

kar:
slmiyeti

kabul ettii
(vesvese verir) der ki:

Eski

dip

zaman karsna

inancn ve atalarnn inanlarn

oluyorsun?
de mslman
O, eytan dinlemez. Mslman olur.

dikilir

terke

karsna dikilir,
yurdunu brakp hicret mi

der ki:
ediyorsun?
Yerini,
O, ey tam gene dinlemez. Hicret eder. Sonra cihad yolunda karsna kar, der ki:
Sonra, hicret yolunda

Cihad

m yapyorsun,

o,

ve maln telef
ldreceksin, bakalar

cann

etmek demektir. Sen bakalarn

da seni ldrecek. Sonra karn bakalar alacak. Ma-

ln

taksim edecekler.

Fakat mslman buna da

aldr

etmez, cihad ya-

par.

Allah'n Resl daha sonra buyurdular ki:

Kim bunlar yaparsa onu cennete koymak Al-

lah'a

hak

olur.

567

MUHABBET
Allah'n
Sevr

yle

NEFS MAHASEBES
onun zerine

rahmeti

olsun,

Sfyn

der:

MUHABBET, Allah'n Reslne uymaktr.

zerine dier baz
Muhabbetin
Muhabbet, Allah' devaml unutmamaktr.
Muhabbet, sevdiini (Allah) hereye tercih
tarifi

szler:

et-

mektir.

Btn bu
tir.

tarifler,

Esas muhabbetin

muhabbetin semeresine iret-

tarifi deildir.

Cneyd Badd der ki:

Allah, husmet sahibi kiiye muhabbet etmeyi
haram kld.
Her muhabbet bir ey karldr. O ey z
olunca muhabbet de zail olur.
Allah'n rahmeti onun zerine olsun, ibl'ye so-

rarlar:

lat.

rif kimdir, ehl-i

u cevab

muhabbet kimdir? Bize an-

verir:

konuursa helk
kut
Ey ulu ve kerim olan Allah!
rif,

olur, ehl-i

muhabbet s

ederse!..

kalbde oturur.
Allah! Sen,

568

Senin muhabbetin
Ey gzkapaklarmdan uykuyu gideren

benim

bama

gelen hereyi

bilirsin.

Allah rahmet eylesin Rbia-i Adviyye bir

gn

le dedi:

Bizi sevdiimize kim gtrecek?

Kadn hizmetisi ona u cevab verdi:
Sevdiimiz bizimle beraberdir. Fakat dnya

zi

ondan ayrd.
Allah rahmet

gre, bir ara

eylesin,

sn yce

olan

bi-

bni Cel'nm anlattna

Allah, Ms aleyhisselma:

yle vahyetti:
Ben, kulun kalbine bakarm. Eer onu hi bir
sevgi ile dolmam olarak bulursam oraya kendi sevgimi doldurur ve onu hfz ederek kendime dost edini-

rim.

Allah rahmet eylesin,

dua

brahim bni Edhem yle

ederdi:

Ey Rabbm, sen biliyorsun

bana ikram ettiin muhabbete, zikrinle verdiin nsiyyete ve azametini dnebilmem iin verdiin frsata nisbetle, cennetin, benim yanmda bir sivri sinek kanad kadar de
ki,

geri yoktur.
Sirr der ki:

Allah'

seven yaar.
Dnyay seven hedefine
ulaamaz. Ahmak, boa hayat geirir. Akll ise, kendisinin kusur ve ayplar bulunup bulunmadn aratrr.

NEFS MUHASEBES:

Allah, nefs muhsebesini

(kiinin kendisini hesaba ekmesini)

tekim buyurur:

'M

rn

emretmitir. Ni-

>j #
jtei; % yfl \p hd
u
$*
Ey iman edenler. Allah'dan korkun. Herkes yaf

iin

nden ne gndermi olduuna baksn.

Allah569*

dan korkun. nk Allah ne yaparsanz hakkiyle ha-

(Har Sresi, yet: 18).

Bu yet, gemi amellerden nefsi hesaba ekme
gerekliliine bir irettir. Bunun iin Hz. mer der ki:

berdardr.

Hesaba

ekilmeden nce nefsinizi hesaba ekiniz. Amelleriniz tartlmadan nce siz onlar tartnz.
Br ara, peygamberimize bir adam geldi. Ey Al-

lah'n Resul, bana naihat et! dedi. Allah Resl,

istiyorsun? diye sordu. Adam, Evet!
Sen nasihat
dedi. Reslullah buyurdular ki:
Yapmay murat ettiin bir iin akbetini dn. Eer msbet ise ile. Sonu karanlk ise terket.
Denir ki:
Kii, her gnn bir ksmmda da nefsini hesaba

-ekmeli.
an yce olan Allah yle buyurdu:
Hepiniz Allah'a tevbe edin (kt

huylarnz

brakp iyi ahlkl olun) ey m'minler. T ki korkduunuzdan emin, umduunuza nail olasnz. (Nr Sre
si,

yet: 31).

metle bakmak

buyurdular ki:
Ben, gnde yz defa Allah'a istifar ve tevbe

ederim.
n yce olan Allah buyurdu:
Takvaya erenler var ya, onlara
hangi bir rza ilitii

bakarsn
i

zana

ki onlar hakikati

iyice

eytandan

her-

dnrler. Bir de

grp bilmilerdir

bile.

(rf

Sresi, yet: 201).

Baz

byklerin bu hususdaki szleri:

Hz. mer, akam olunca ayaklarn yere vurur ve
nefsine, Bugn ne yaptn? diye sorard.

Mehrn

OTO

Olu Meymun:

Kii,

iki

i ortandan

birinin

dierini hesa-

ba ekiinden daha iddetli bir ekilde nefsini hesaba ekmedike takva sahiplerinden olamaz.

Hasan

Basr:

M'min,

nefsine

hkim

olur.

Onu

Allah iin

hesaba eker. Dnyada nefs muhasebesi yapanlarn

hirette hesaplar kolay olur. Nefs muhasebesi yapma.

dan mr tketenler kyamet gn verecekleri hesaplarnda zahmet ekerler.

Allah'n rahmeti onun zerine olsun, Hasan Basr, nefs muhsebesini yle aklar:
1
Fii ilemeden nce: M'min gafil iken, anszn, ho olmayan bir eyi iitmekle kar karya kalrsa yle dnr:
Bu fiil benim aki- selimime uymad. Vk buna ihtiya hissediliyor. Fakat, makul ve mer olmayan bu fiili ilemeyeceim.

ilendikten sonra: M'min, herhangi bir

suretle, gnah olan bir eyi ilemi olursa nefsine d2

ner,

yle

Fiil

der:

Bunu

ilemekle ne murat ettin? Yeminle sylerim, bunu yapmakta ben asla ma'zur saylmam. Allah hakk iin, inallah bir daha byle gnah olan bir
fiili

ilemem.
Allah ondan raz
Bir gn Hz. mer

Bir avluya girdi.

olsun,

Enes bni Mlik anlatr:

dar km,

Aramzda

bir

mer orada kendi kendine yle

ben de kmtm.
Halife
duvar vard.
diyordu:

Hattab Olu mer!.. Mzminlerin emiri!.. yi,

iyi... Allah'a yeminle sylerim, ya Allah'dan korkarsn
veya seni azab eder!..

571

 Kendini btn varl

ederim.
rine

(Kyme

knayan

ile

nefse yeminr

Sresi, yet: 2) mealindeki yet ze-

Hasan Basr der

ki:

M'min, yediinden, itiinden ve konutuundan

cir ise bir

mr

an geri durmaz. Ffakat bir defack olsun nefs

ekmekten

nefsini hesaba

tketir,

bir

muhsebesi yapmaz.
Mlik bni Dinr:
Allah rahmet etsin o kiiye ki nefsine yle der:

Sen,

yle kt huylu, byle kt amelli deil

misin?

Byle dedikten sonra nefsini yularlar,

alr, Allah'n kitab

sonra d

Kur'n'n ahlk esaslarna balar.

Bylece Kur'n'n ahlk esaslar onun nefsi iin bir

yedici olur.

Allah ondan rz olsun,

brahim Temimi

metleriyle zevkleniyordum. Sonra,

hennemde

bir

anlatr:

de nefsim

ce-

Zekkumlarndan yiyor, irinli

zincirler ve bukalarla cezalandr-

temsil edildi.

sularndan iiyor,
lyordum. Nefsime, Ne istersin? diye sordum. Dnyaya tekrar dndrlp amel i slih ilemek isterim!
dedi. Ben de, Sen emniyettesin, o halde durma, hemen amel i slih ile! dedim.
Allah ondan rz olsun, Mlik bni Dnr anlatr:
Bir defasnda Haccc Zlimi iittim. Hutbe okuyor,

yle diyordu:

Hesab bakasma

intikal

etmeden nefsini hesa-

ba ekenlere Allah rahmet etsin. Rahmet etsin Allah o

kimseye ki amellerinin dizginini eline alr ve onlar
572

kimin

honutluu

iin

Allah o kimseye ki

Haccc bylece

ilediine bakar. Rahmet etsin

mizanna bakar.
devam ediyordu. yle

ki beni

a-

latt.

573

HAKKI BATILLA KARITIRMAK

Allah ondan rz olsun, tbni Yesr'n rivyet ettii
bir hadisde Allah'n Resl yle buyurdular:

tnsanlar

zerine yle bir zaman gelecek ki o

zamanda, nasl ki bedenlerde elbiseler eskiyip rinsanlarn kalbinde de Kur'n ylece eskiyip
yorsa,

Btn ileri gleri Allah korkusundan

mahrum bir tamah olacak. Birisi bir iyilik yapsa,
Benim bu iyiliim mahbuldr! diyecek. Ktlk
yapp gnah ileyince de, afvedilirim! diyecek.
ryecek.

insanlarn, Kur'n'n korkutucu

yetlerini ve onda bulunan dier hususlar bilmedikleri iin tamah Allah korkusu yerine ikame ettiklerini haber veriyor. Buna benzer bir ey de hristiyanlar
yce olan Allah
hakknda haber verilmektedir.

Peygamberimiz,

buyurur:

Onlardan sonra bir

yandan bu dnyann geici metn kaparak, Biz nasl olsa ileride afvedili
riz! demek, bir yandan da kendilerine ona benzer bir
574

meta

onu da almakta devam etmek zere o kiolan

kt kimseler gelip onlarn yerine

gelirse

taba vris
gemitir. Allah'a kar hak' tan bakasn sylemeyeceklerine dair kendilerinden o kitabn hkm gereince teminat alnmad myd? Halbuki onda olan,,

durmayp okumulardr

(rf Sresi, yet: 169)..

huzurunda durmaktan korkan kimseda!..

Rabbnn
ler iin
cennet vardr. (Er-Rahman Sresi, yet: 46)
te bu, benim makammdan korkanlara, benim
iki

<

tehdidimden korkanlara mahsustur. (brhim Sresi,

yet: 14).

bandan

sonuna kadar byle sakindirler

ve korkutucu yetlerle doludur. Kur'n'a mn eden ve
onun iindekiler zerinde dnen hi bir mtefekkir
yoktur ki, uzunca hznlenmesin ve byk korkuya
dmesin. Kur'n hussunda insanlar hezeyan iindedirler. Kur'n okurken harfleri mahrelerinden (az
Kur'an,

ve

boazn

tn

muhtelif yerlerinden)

karmaa

zel bir

gsterirler. stn'e, esre'ye ve tre'ye iyice dik-

kat ederler.
Sanki mbrekler arap iirlerinden bir
iir okuyorlar.
Mnsn dnmek ve onunla amel
etmek onlar hi alkadar etmez. Dnyada bundan

daha byk bir aldan olabilir mi?

Bir de bunlarm deiik bir tipi daha vardr. Bu
gurubun ibdetleri de vardr, mahiyetleri de!.. Ancak r
ma'syetleri ibdetlerinden daha oktur. Fakat onlar,
mafireti beklerler ve zannederler ki, iyi amelleri stn tutulacak!.. Halbuki terazinin gnahlar kefesindekiler daha oktur. Byle terazinin gnahlar kefesindekiler

daha ok olduu

halde,

mafiret bekleyip

iyi

ar

ameller (sevaplar) kefesinin

basacan zannetmek cehaletin son perdesidir. Mesel, bu tip insanlardan birini ele alalm. Bu kii hell ve haram kazanlarn karmndan meydana gelen servetinden bir ka

575

Halbuki dier taraftan mslmanlardan elde ettii kazanlar ve pheli

servetler, verdii bu bir ka kurutan kat kat fazladr. Belki de sadaka olarak verdii bu birka kuru tamamen bakalarnn mal yani gayr-i meru servettir.
O, sadaka olarak verdii bu bir ka kurua gvenir
ve zanneder ki haramdan kazanlm her bin lira karharam veya hell kazantan on lira verirse
bu on liralk sadaka, o bin liralk haram kazanc karjlar. Bu, terazinin bir kefesine on gram, dier kefesikefeyi hafif kefenin hine de yz gram koyarak
zasna getirmeyi murat eden kiinin hline benzer. Bu
cehaletin zirvesinde bulunduunun
hl, o kimsenin,

kuru

sadaka

verir,

hayr

iler.

lnda,

ar

delilidir.

Hakk

kartran

zmrelerden biri de sevaplarnn gnahlardan ok olduunu sananlardr. Bunlar, nefs muhasebesi yapmazlar. Gnahlarn kontrol
etmezler. Sevaba vesile olan bir ey iledi mi, onu defterine kaydeder. Fakat iledii gnahlar hi deftere
Mesel dili ile istifr eder, yahut gnde
geirmez.
yz kere Allah' tebih eder, peinden de mslmanlar hakknda gybet eder. Diliyle onlarn rz ve namus-

larn

btlla

Btn gn boyunca hi bir tahdit tanmadan Allah'n rz olamayaca mlyani szler

sarf eder. Varsn etsin. Ne gam!.. nk onun gzleri
gnde yz defa tekrarlad Estafirullahdadr. Btn gn boyunca savurduu hezeyanlardan haberi bile yoktur. Oysa ki bu hezeyanlarn da yazm olsayd,
paralar.

yapt

istifarn yz, belki de bin

syledii tebih ve
misli tutard. Halbuki onun bu hezeyanlarn Yazc
Melekler yazmtr. Allah da yazlan her kelime mukabilinde cez va'detmitir. Nitekim buyurur:
O, bir sz atmaya dursun, mutlak yannda hazr bir gzc vardr. (Kaf Sresi, yet: 18).

576

mtemadiyen Allah'a yapt Tebih ve

Tehlillerin faziletlerini ve sevaplarn dnr. Gy
bet edenlere, yalanclara, koculara, iki yzl mnaFakat

o,

fklara... verilecek iddetli cezalara hi

Bu

hl,

aldr

etmez.

srf bir aldantr. yle sanyorum ki o kiinin

hezeyanlarn yazan melekler, eer yazdklarnn ktiplik cretini ondan isteselerdi muhakkak o zaman dilini

byle hezeyanlardan menederdi. Hatt yle

tiplik

masraf kabarmasm

ki,

k-

mhim konukonumalarda ksn-

diye bir ok

malardan bile vazgeer, mecbri

t yapard. te, gariptir ki onlar, ktiplik masraf yk-

selmesin diye byle zarur konumalarda bile ksnt

yaparlar da Allah'n yasak ettii hezeyannmelerden
kanmazlar. Firdevs Cennet'ini ve nimetlerini elden

karma korkusunu gznnde bulundurup, gnlk

yaay ve konumalarnda ihtiyatl hareket etmezler.
Bu hal, dnebilenler iin gerekten byk bir musibettir. Bu hl, bizi u hkme gtrr:
Eer Kur'n'dan phe ediyorsak imanszlardanz. Yok, tasdik edivorsak ahmak marurlardanz. Her

iki

Kur'n hkmlerini tasdik ve kabul edenin

da,

ii deildir.
Biz,

imanszlardan olmaktan Allah'a

snrz.

lhi Nizam

37

577

CEMATLE NAMAZIN FAZLET

Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, peygamberimiz sailallh aleyhi ve sellem buyurdular:

cy-^fj

^^

Cematle klnan

#1

SSU#

namaz, yalnz klman namaz-

dan yirmi yedi derece daha faziletlidir.

Allah ondan raz olsun, Eb Hreyre anlatr:
Bir defasnda bir ksm kiiler cemaatle namaza
gelmemilerdi. Reslullah buyurdular

Bir

ara,

namaz kldrmas

ki:

iin birisine

braka-

sonra gidip, namaza gelmeyenlerin evlerini ba-

ym;
larna

ykaym!

diye

dndm.

Allah ondan rz olsun, Hz. Osman der ki:

Kim yats namazn cematle klarsa, o gecenin

yarsn

ibdetle

geirmi

olur.

cematle klarsa, o gecenin

mi

Kim

sabah

tamamn

namazm

ibdetle geir-

olur.

Reslullah sailallh aleyhi ve sellem buyurdular:

Kim, namaz cematle klarsa gsn ibdet-

le doldurur.

Baz

byklerimizin halleri ve

szleri:

Mseyyip Olu Said:

Yirmi senedir hi bir zaman mezzin ezan okumaz ki ben camide bulunmayaym!

578

bir cemate
Bir defasnda Ubeyde bni Cerrah
imam olmutu. Namazdan sonra yle dedi:
Biraz nce eytan bana vervese verdi. Kendim-

de

bulunduu hatrmdan geti. Bundan

daha imam olup namaz kldrmam.

bir fazilet

sonra bir

Hasan

Basr:

limlerle

hemhal olmayan kiinin peinde na-

maz klmaynz.
Naha:

olmad

halde insanlara imamlk yapan kimsenin hli, denizde su tartan kiinin hline benzer ki hangisi ok hangisi az ayrdedemez.
lm kifayeti

(Allah ondan raz olsun):

ezan iitir de icbet etmezse

bni Abbs

Kim

rat etmiyor ve

hayr mu-

hayr da onu murat etmiyor

demektir.

Eb Hreyre:

demolunun

kulana

eritilmi

kalay doldu-

rulmas, ezan iitip de ona icbet etmemesinden daha

hayrldr.
cematle
Bir defasnda, Mehrn Olu Meymun,
namaz klmak zere cmiye gelmiti. Kendisine herkesin eitli maksadlarla

yle

dedi:

daldn

sylediler.

Meymun

ceAllah iiniz ve Allah'a dneceiz.

matle kliman namaz, bana Irak eyletinden daha se-

Biz,

vimlidir.

Allah'n Resl buyurdular ki:

Kim, ittitah tekbirine dahi yetierek krk gn
cematle namazlarm klarsa Allah onun iin iki beraat yazar. Bir berat nifak'tan, bir berat da cehennemdendir.
Denir ki:

parlak

yldz

gibi olarak haredilirler. Melekler onlara

sorar:

579

 Ne

gibi ameller ilerdiniz?

Onlar cevap

verirler:

Biz

ezan duyunca hemen abdestlenirdik. Ezaiittikten sonra baka bir megalemiz olmazd.

Sonra, yzleri ay paralar gibi olan bir

sanlar daha gelirler. Melekler sorarlar:

ksm

in-

Amelleriniz nelerdi?

Onlar cevap verirler:

Vakit girmeden nce abdestlenirdik!

Daha sonra

ne

bir

ksm

insanlar

gibi parlar. Melekler gene sorar:

Amelleriniz nelerdi?
Onlar cevap

verirler:

Ezan camide

iitirdik!

580

gelir.

Yzleri g-

GECE NAMAZININ FAZLET

namaznn fazileti ile alkal yetler:
phe yok ki Rabbm, senin, gecenin te

Gece

iki-

sinden biraz eksik, yans, te biri kadar ayakta durmakta olduunu ve senin maiyyetinde bulunanlardan
bir ksmlarnn da byle
elbet biliyor. Geceyi, gndz Allah saymaktadr. O, bunu sizin sayamayacanz bildii iin size kar ruhsat tarafna
dnd. Artk Kur n' d an kolay geleni okuyun. Allah
muhakkak bilir ki iinizden hastalananlar olacak, dier bir
Allah'n fazlndan nasip aramak zere
yeryznde yol tepecekler, baka bir
da Allah'n
yolunda arpacaklar. O halde ondan
(Kur'n'dan)
kolay geleni okuyun. Namaz dosdoru kln. Zekt
deyin. Allah'a gnl holuu ile dn verin, nden
nefsleriniz iin ne gnderirseniz onu Allah'n indinde
bulursunuz, hem bu, daha hayrl, sevapa daha byk olmak zere Allah'dan mafiret isteyin. phesiz
ki Allah, m'minleri ok yarlayc ok esirgeyicidir.

yaptm

ksm

ksm

(Mzzemmil

Sresi, yet: 20).

Gerek,

yok
dir,

gece

yatandan

ibdete kalkan nefs

mu? O, hem uygunluk itibriyle daha kuvvetlihem krate daha salamdr. (Mzzemmil Sre-

si,

yet: 6).

Yanlar yataklanndan uzaklar. (Gece namaklmak iin yataklanndan kalkarlar), korku ve

581

umutla Rabblerine du

nzk

ederler. Kendilerine

ola-

rak verdiklerimizden de hayra sarfederler. (Secde Sresi, yet:

16).

Yoksa, O, hiret azbndan korkarak, Rabbmn

rahmetini umarak gecenin saatlerinde secdeye kapanr, kymda durur bir halde tat ve ibdet eden kimbir olur
se gibi midir? De ki: Bilenlerle bilmeyenler
mu? Ancak temiz akl sahipleri bunlar gereiyle d-

nr. (Zmer

Sresi, yet: 9).

Onlar ki gecelerini Rabblerine secde

kyamda

duranlar olarak geirirler

(Furkan Sresi,

yet: 64).

Ey mn edenler, sabr

ile,

edenler ve

bir de

namazla Hak -

talep edin. phesiz ki Allah'n yardm

sabredenlerle beraberdir. (Bakara Sresi, yet: 153).

tan

yardm

Bu yette geen namazdan maksadn

maz olduu sylenir.

gece na-

Hadisler:

Sizden

zaman, eytan onun baarka tarafna dm atar. Her dm yeriEer

ne, sana uzun bir gece! diye vurarak uyutur.
kii uyanr ve Allah' zikrederse dmlerden biri Nazlr. Eer abdest alrsa bir dm daha zlr.
maz klarsa bir dm daha zlr, memnun-mesrur
ve tertemiz olarak sabaha girer. Eer bunlar yapmazsa habis ve tembel olarak sabaha kar.
Rivayet edilir ki, bir ara, peygamberimizin yannkida, btn gece boyunca sabaha kadar uyuyan bir

nn

iden

biri

uyuduu

bahsedilir. Reslullah buyururlar ki:

Bu

bir

adamdr

ki,

eytan onun kulana ie-

mitir.
Allah ondan raz olsun, Cbir'in rivyet ettii bir
hadis yledir:
Kiinin, gecenin ortasmda klaca iki rek'at
,

582

onun

namaz*

dun bu

iki

iin,

dnya ve dnyadakilerden daha

rek'at onlara farz klardm.

Gecede yle bir

zaman paras vardr. Hi

bir

kul yoktur ki o satc tesadf etsin ve Allah'dan bir

hayr istesin de Allah onu vermesin.
Allah ondan rz olsun, Muire bni be anla.

tr:
Bir defasnda Allah'n Resul, yle ok gece namaz
ki ayaklar yarlmt. Kendisine, Allah

klmt

ve gelecek gnahlarn balamad m?

denince yle buyurdular:
Rabbma kreden bir kul olmayaym
Hadisin mnsndan anlalr ki, bu, rtbenin yk-

senin

gemi

m?

sekliinden kinyedir. nk kr, ziydelik sebebidir. Nitekim sn yce olan Allah buyurur:
p- Yemin olsun,
ederseniz elbette nimetinizi artrrm. Yemin olsun, nankrlk ederseniz hi
phesiz benim azabm cidden etindir. (brahim S-

KR

resi, yet:

7).

Bir defasnda Allah'n Resul,

unlar

taben

Ey

Eb Hreyre'ye

hi-

syledi:

Eb Hreyre, hayatta

iken, lnce kabir-

deyken ve diriltilip kabirden kaldrldn zaman Allah'rahmetinin senin zerine olmasn ister misin? Gece

Rabbnn rzas

namaz kl. Ey Eb Hreyre,

evinin kelerinde namaz kl ki ehl i dnyaca, evinin
nuru yldzlarn nru gibi gklerde olsun!
Gece namaz klnz. nk gece namaz sizden

kalk.

iin

nceki slihlerin detidir. Gece

lamadr, gnahlara

namaz

Allah'a yak-

bir kefrettir, vcuttan kt huy-

lar tardeder, gnahlara mni olur.

Hi bir kimse yoktur ki gece

namaz klsn, bu
uyku bassn da, namaznn

namazdan sonra kendisini

sevab yazlmasn ve uykusu sadaka saylmasn!

583

Bir defasnda Allah'n Resl

yapar

Eb

Zer*e sordu:

msn?

Eb Zer

Evet!

dedi:

Resul aleyhsselm sordu:

Kyamet

yolculuu nasl? Ey Eb

Sana
bu yolculukta faydal olacak eyleri haber vereyim mi?

Eb Zer

Zer.

dedi:

Evet, Anam babam sana fed

Resul aleyhsselm buyurdu:
Kyamet gn
en scak
iin,

Kabir korkusu

iin,

olsun!

gnde oru

GECENN KARANLIINDA

tut.

REK AT NAMAZ

KIL. Byk iler iin bir hacc et.

Yoksula verecein bir sadaka ile veya syleyecein bir
hak szle veyahut da skt edecein bir er kelmla
sadaka ver!
Anlatlr ki, peygamberimiz zamannda bir adam
vard. Herkes yatana ekilip uyuduu zaman o kalAllahm,
kar, namaz klar, Kur'n okur ve
beni
cehennem ateinden koru! diye du ederdi. Bu,
peygamberimize duyuruldu. Peygamberimiz yle ise

onu bana

bildiriniz! dedi.

O adam

geldi. Dinledi. Sa-

bahleyin ona dedi ki:

Ey filan, Allah'dan cennet istedin mi?
Adam cevap verdi:
Ey Allah'n Resl, ben orada deildim. Benim
melim oraya varmad.
ok gemedi. Cebrail aleyhisselm geldi. O adam
hakknda dedi ki:
Filana haber ver. Allah onu cehennem ateinden korudu.
bir gn Cebrail aleyhisselm pey-

gamberimize yle dedi:

584

 bni

mer ne

gzel adam.

Eer

gece

namaz

da klsayd!..
Peygamberimiz bunu ona haber verdi. bni mer
ondan sonra gece namazna devam ederdi.
Nf der ki:

fi,

bni mer gece namaz klard. Sonra, Ey Nseher Vakti geldi mi? derdi. Ben Hayr! derdim.

tekrar namaza balard. Bir mddet sonra, Seher

vakti oldu mu? diye gene sorard. Ben, Evet! derdim. O, oturur, fecre kadar Allah'a istifar ederdi.
Allah ondan raz olsun, Hz. Ali anlatr:
Bir defasnda Yahy aleyhisselm arpa ekmei ile

karnn doyurmutu. Uyuya

kald. O geceki zikrini yapamad. Bylece sabah oldu. Allah O'na yle
iyice

vahyetti:

Ey Yahya, senin iin benim evimden daha hayrl bir ev mi, yoksa benim komuluumdan daha hayrl bir komuluk mu buldun? zzetim ve cellim hak-

iin ey

Yahya,

muttali olsaydn,

eer hakikaten Firdevs cennetine

muhakkak yan erir, cennet itiy-

kyle nefsin yok olurdu. Eer hakikaten cehenneme

muttali olsaydm yan erir, gzyalann bittikten sonra irinli kan alardm. Kuma yerine deri giyerdin.
Allah'n Resul buyurdular:
Allah'n rahmeti o erkek zerine olsun ki geceleyin kalkar, namaz klar. Sonra karsn da kaldrr
O da klar. Eer kalkmak istemezse yzne su serper.
Allah'n rahmeti o kadn zerine olsun ki geceleyin kalkar, namaz klar. Sonra kocasn kaldrr.
O da klar. Eer kocas kalkmak istemezse onun yzne su serper.

Kim

karm

gece uyanr ve
da uyararak iki
rek'at namaz klarlarsa Allah' ok zikreden erkekler
ve kadnlar zmresinden yazlrlar.

585

Farz namazlardan sonra en

faziletli

namaz

ce

klman namazdr.

Allah ondan rz olsun, Hz. mer'in rivayet

bir hadisde Allah'n Resl yle buyururlar:

Kim,

bah namaz
ri

gece

zikrini
ile

yapma

sevap kazanr.

586

etti-

yapmadan uyur kalr da onu

le namaz arasnda okursa ayn

ge-

sazik-

KT ALMLERN CEZASI
KT LMLEBden kasdmz,

ilim tahsil et-

dnya nimetleri ile zevklenmek,

dnya yannda mevki ve itibar sahibi olmak olan

mekteki gayeleri,
ehl

kt limlerdir. Allah'n Resl buyururlar:

Kyamet
limdir ki

gn azab en iddetli olan kimse o

Allah onu ilminden faydalandrmaz.

h& JZ>

.5L.&

Kii, iimi
lim
1 Lisandaki
rindeki hccetidir.
2 Kalbdeki

ile

ti

mil olmadka lim olamaz.

ikidir:

Ahir

im. Bu, Allah'n, mahlkat zeilim.

zamanda

te

chil

faydal ilim budur.

bidler

ve fsk limler

bulunur.

587

 lmi;

kar nmek,

mn*
zaa yapmak ve insanlarn tevecchn kazanmak iin
limlere

Kim

tahsil etmeyiniz.

chillerle

byle yaparsa o cehennemdedir.

Kim ilmini
(bakalarna retmezse)
gemler.
Allah onu ateten bir gem
Ey mmet ve ashbm, ben
zerinize gegizlerse

ile

sizin

lecek

DECCAL'n

umdan

gayri bir eyden, deccaldan korktu-

daha ok korkarm!

Soruldu:
Nedir O?

Buyurdular:
Doru yoldan

saptrc

Mm

u* j*

$4

Kimin

ilmi artar

ancak Allah'dan
Hz.

sa

(i

uzakl

nderler!..

Uf

'SBji

&

da hidyeti artmazsa onun

artar.

der ki:

Gecenin

karanlnda

gidenlere yolu nasl ta-

de kararszlardansnz.
ve benzeri haberler, ilmin tehlikesinin byk-

rif edersiniz ki, siz

Bu
lne

dellet ederler.

nk

ya ebed felkete
Yani ilmi ile ya ebe-

lim,

veya ebed saadete taarruz eder.

d sadeti kazanr veya ebed felketi!.. Gene, lim,
ilme dalmakla eer sadeti elde edemezse selmeti

klm

kendisine haram
Hz. mer yle der:

Bu

tuum

mmetin bana gelmesinden en

ey LM - MNFIK'tr!.

Sorarlar:

588

olur.

ok: kork-

Cevap verir:
Lisan iimdir, kalbi

childir, ilmi ile

mil de-

ildir!

Bu mevzda baz
Hasan

byklerin szleri:

Basr:

limlerin ilmini,

feylesoflarn nazariyelerini
toplayp da amelde sefihler derekesine denlerden
olma!..
Allah ondan raz olsun, bir ara birisi Eb Hreyre'ye dedi ki:

Ben

renmek

istiyorum, fakat

onu zayi

etmekten korkuyorum!
Eb Hreyre
cevab verdi:
lmi terketmek, onu zayi etmi olmak

bakmn-

ilim

dan

kfidir.

ibrahim bni Uneyne'ye soruldu:

nsanlarn en ok pimanlk duyan kimdir?
Cevap verdi?
Dnyada en ok pimanlk duyan, kendisine
teekkr etmeyen birisine iyilik edendir. hirette en
ok pimanlk duyan ise gnahkr limdir.
Hal bni Ahmed:
nsanlar drt ksmdr:
Birincisi: Bir. Bildiini de bilir. Bu mdir. Ona
uyunuz.
kincisi: Bilir. Fakat bildiini bilmez, bildiinden
haberi yoktur. Bu, uykudadr. Onu uyandrnz.
ncs: Bilmez. Fakat bmediini bilir. Bilmediinin farkndadr. Bu, irda muhtatr. Onu irt

ediniz.

Drdncs: Bilmez. Bilmediini de

(Cehli mrekkep). Kendisini allme sanr.
hildir.

Onu

Sfyn

bilmez.

Bu, c-

terkediniz.
Sevri:

589

 lim, ameli arr.

Eer

icabet ederse, ilim ka-

lr (yerleir). cbet etmezse, ger gider.

bni Mbrek:

Kii

dir.

im renmee devam ettii srece

Alim olduunu zannettii an childir.

lim-

Fudayl bni Iyz:

U kiiye acrm:
1
nceleri kavminin efendisi iken sonra

olan,
2 nceleri zengin olup sonra fakir den.
3 KENDSYLE DNYANIN OYNADII LM!
Hasan Basr:
limlerin cezs, kalblerinin lmesidir. Kalbin

zelil

de ilim ve uhrev amellerle dnyev

lmesi

gayeler

peinde komaktr.

atm,

Dini

ile

dallet

dnyasn satn

ikisinden daha

artc

karlnda

hidyeti

alan kii daha

olan

satana.

artcdr. Bu

ise dinini

dnya

ile

sa-

tandr.

Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular:

lim, yle bir azap edilir ki, azabnn iddetini artrmak iin ehl-i cehennem onun etrafnda dolar.
Peygamberimiz burada
FACR-FSIK LM

kasdetmitir.
Allah ondan rz olsun, Zeyd Olu sme'nin nakbir defasnda Allah'n Resl unlar
lettiine gre,
syledi:

l*

590

atei 'i

p\ s

$ >4 Ji

 Kyamet

gn lim

getirilir.

Atee atlr. Ba-

rsaklar dar firlar. Onlarla dolap beygiri gibi dner. Cehennem ehli onun etrafna toplanr. Sorarlar:

N'oldu sana?
O cevap
Ben hayrl iler
verir:

yaplmasn emreder, fakat

kendim yapmazdm. er'den sakndrrdm, fakat onu
kendim ilerdim.
limin azabnn kat kat oluunun sebebi, bildihalde isyan ettii, Allah'n emirlerine kar geldii
iindir.
bunun iindir ki,
yce olan Allah buyurdu:

te

phesiz

mnafklar cehennemin en

aa

ta-

bakasndadrlar. mknsz, onlar kurtarmaa bir yaredecek de bulamazsn. (Nisa Sresi, yet: 145).

dm

nk mnafklar

halde inkr ederler.

Allah, yahudileri hristiyanlardan daha err sayd. Bununla beraber yahudiler, hristiyanlar gibi Allah'a
oul isnat etmediler ve, Allah ten biridir! demediler. Fakat bildikleri halde inkr ettiler, kfr yoluna
saptlar.
yce olan Allah buyurur:
Kendilerine kitap verdiklerimiz onu (peygamberi) z oullar gibi tanrlar. yle iken ilerinden bir
ksm, kendileri bildikleri halde, yine mutlaka Hakk
gizlerler. (Bakara Sresi, yet: 146).
te (Tevrat'n verdii haberle) tandklar
Kur'n onlara gelince (inatlarndan dolay) onu inkr etter. Artk Allah'n lneti o kfirlerin zerine!..
(Bakara Sresi, yet: 89).
Yine,
yce olan Allah, Bel'am bni Br kssasnda buyurdu:

bildikleri

591

 Habibim, onlara o kimsenin haberini

kendisine yetlerimizi vermitik de

rlp

km;

derken eytan onu arkasna

yet azgnlardan

Nihayet

Artk

o,

de oku ki
bunlardan sy-

olmutu. (rf

nih-

Sresi, yet: 175).

yce olan Allah, onun hakknda:

onun

tne varrsan

takm,

dilini

ne brakrsan yine

o kpein hli gibidir ki, ssarktp solur, yahut kendi hli-

hli,

uzatp

dilini

solur!

(rf Sresi,

yet: 175).

te FACR-FASIK

LM

de

byledir.

nk

Bel'-

am

Allah'n kitabn iyi biliyordu. limdi. Byle olduu halde nefsn arzularna meyletti. Bunun zerine KELB'e benzetildi. yetin ak tefsiri yledir:

O,

Allah'n kitabn bilmi olsun veya olmasn,

farketmez. O, nefsn arzularna meyleder.
s aleyhiselm

bir
ki,

Kt

yle

lim, nehir

der:

azna dp

kayaya benzer. Ne kendisi

mahslt sulansn!
u_0

592

ier,

de onu kapatan
ne de suyu brakr

GZEL AHLK

yce olan Allah, Resl ve habibine

;sen edip kendisine olan nimetini izhar ederek
yurdu ki:

\&

Hi
(Kalem

phesiz

onu

bu-

it?};

sen, yce bir ahlk zerindesin.

Sresi, yet: 4).

Allah ondan raz olsun, Hz. Aie yle der:

Allah Resulnn ahlk Kur'n ahlk

idi.

peygamberimize GZEL AHLK tan sordu. Allah Resl, Habibim, sen gl deil, kolayBirisi

salayan yolu

tut. iyilii emret.

Chillerden yz
evir! (rf Sresi, yet: 199) melindeki yeti okudu. Sonra buyurdu ki:

GZEL

AHLK,

seninle

akrabalk

balarn

koparanlara sla-i rahim yapman, iyilii senden esirgeyene iyilik etmen ve sana zulmedeni af eylemendir!
Yine Allah'n Resl buyurdular:

Ben, AHLKIN EN GZELN TAMAMLAMAK

IN gnderildim.

tJhi

Nizam

38

593

 Kyamet gn, amellerin tartd teraziye konacak eylerin en an Allah korkusu ve GZEL AHLKtr.
Bir ara peygamberimize n taraftan bir adam
geldi.

lah,

Ey Allah'n Resul, Din nedir?

GZEL AHLKTIR! cevabn

dedi. Reslul-

verdi.

Sonra

sa

tarafna geti. Ey Allah'n Resul, din nedir? dedi.

Allah Resul GZEL AHLKTIR! cevabn verdi.
Adam daha sonra peygamberin sol yanna geti. Ey
Allah'n Resul, din nedir? dedi. Reslullah, GZEL

AHLKTIR! cevabn
gamberin arkasndan
nedir? dedi.
Reslullah,

Adam bu

verdi.
geldi.

Anladn

sefer de pey-

Ey Allah'n Resul Din

m?

fkelenmemendir! bu-

yurdu.
Bir defasnda, Allah'n Resulne soruldu:
Ey Allah'n Resl, uursuzluk nedir?

Buyurdular
KT AHLKTIR!
peygamberimize dedi
Bir ara
Ey Allah'n Resl, bana t ver!
Resl alcyhisselm buyurdu:
Her nerede bulunursan bulun, Allah'dan
Adam dedi:
Daha
Resl alcyhisselm buyurdu:
Ktlkten sonra
yap ki o
ki:

ki:

birisi

kork.

syle.

iyilik,

iyilik

ln izini silsin.
Adam dedi:

Daha
Resl aleyhisselm buyurdu:
nsanlara hsn- muamele
Bir defasnda peygamberimize
Amellerin hangisi daha
syle.

et.

soruldu:

faziletlidir?

594

kt-

Allah'n Resl buyurdular

ki:

GBK. AHLK!
Yine ajfchYa Resl buyurdu:
Allah'n gzel ahlkl yaratt

hi bir kulu,

cehennem lokma edemez.

Allah rahmet eylesin, Fudayl bni Iyz anlatr:
Reslullah'a denildi ki:

Filan kadn gndz oru tutar, geceleri de namaz klar. Byle olduu halde o, kt ahlkldr. Komularna dil* ile eza eder.
ResluUah ona cevaben buyurdular:
Onda hayr yoktur, o cehennem ehlindendir.

Allah ondan raz olsun, Ebudderd anlatr:

Bir ara, Allah'n Reslnden iittim, unlar sylyordu:
Kyamet gn ameller tartlrken teraziye ilk
konacak ey GZEL AHLK ve CMERTLK'tir.
yce olan Allah MAN' yaratt zaman o

n
dedi

ki:

Al ahm,

Allah onu
viye

beni takviye

et!

GZEL AHLK

ve

CMERTLK

ile

tak-

etti.

KFR yaratt zaman

Allah

A
n

kfr de dedi

ki:

ahm,

beni takviye et!

yce olan Allah onu da KT AHLK ve
ile takviye etti.
Peygamberimiz aleyhisselm yle buyurdular:
Allah bu dini kendine hs edindi. Sizin dininize
CMERTLK ve GZEL AHLK'tan baka bir ey
II

CMRLK

yakmaz. Uyann.

eyle gzelletirin.
Allah'n en byk ahlkdr.

Dninizi

bu

iki

GZEL AHLK
Bir defasnda Resullaha soruldu:
Ey Allah'n Resl, mn bakmndan m'min-

erin hangisi

daha

faziletlidir?

595

Buyurdular

ki:

AHLKA EN GZEL OLANLARI!

Yine Reslullah buyurdular:

Siz mallarnzla insanlar huzra kavuturamazsnz. Onlar gler yz ve GZEL AHLK ile huzra kavuturursunuz.
Sirkenin bal bozduu gibi KT AHLK da

amelleri bozar.

Allah ondan raz olsun, Abdullah olu Cerr'in anlattna gre bir defasnda Allah'n Resul, ona hi-

taben yle dedi:

Sen bir insansn ki Allah seni gzel yaratt.
Sen de AHLKINI GZELLETR.
Allah ondan rz olsun Eb Said Hudr'nin naklettiine gre, peygamberimiz, dualarnda yle derdi:
Allah'm! Yaratlm gzel yaptn gibi, hu-

yumu da

gzel yap.

Abdullah bni mer'in

Allah ondan rz olsun,
anlattna gre, Allah'n resl sk sk du eder ve

yle

derdi:

Allahm,

AHLK

ben senden shhat, fiyet ve

GZEL

isterim!

Allah ondan rz olsun, Eb Hreyre'nin rivyet

ettii bir hadisde Allah'n Resl yle buyururlar:
dini,
ona kifyet edecek
M'minin

KEREM

eyi GZEL AHLKI, mrvveti de akldr.

reyk Olu sme anlatr:
Bir defasnda rbi (bedevi) leri grdm. Reslullaha Kula verilen eylerin en hayrls nedir? diye
soruyorlard. Reslullah yle buyurdu:

GZEL AHLK!
Yine Reslullah buyurdular:
Sizin bana en sevimliniz ve kymet gn mee-

596

yakn bulunannz,

llsime en

AHLKA EN GZEL

OLANINIZDIR.
Allah ondan raz olsun, bni Abbs'n rivayet

et-

tiine gre, bir defasnda Allah'n Resl yle buyurdular:

ey veya eyden
lne

deer
1

biri

kimde bulunmazsa ame-

vermeyiniz:

Onu,

Allah'a isyan etmekten

alkoyan

bir

TAKVA.
2

Sefhete

denlerin sefhetlerini nleyebile-

cek bir VEKAR.

3
nsanlarla

ho

geinebilecek bir

GZEL AH-

LAK.
namaza

Allah'n Resl,
yle du ederdi:

Allahm, bana

Ahlkn en

balyaca

AHLKIN EN

sralarda

GZELN

gzeline ancak sen ulatrabilirsin.

VER!
Benim

ma'ruz kalmam hi kimsenin nleyemeyecei eyleri

>sen benden nle.
1

GLMEK. ALAMAK.

GYM

am yce olan Allah buyurdu:

imdi bu sze (Kur'n'a) m
siz

Ve

ayorsunuz?

gnahlarnza alamve oyuna dkn adamlarsnz.

(alay ederek) glyorsunuz,

yorsunuz.

(Necm

gfil

Siz

Sresi, yet: 59, 60, 61).

bu yetleri yle aklarlar:

Siz, Kur'n' yalan sayyor, ona teaccp ediyorsunuz.
O, Allah'n kitab olduu halde onunla alay
Mfessirler

Onun

bildirdii azaplardan koralamyorsunuz. Siz gaflet iindesi-

ediyor, glyorsunuz.

kup gnahlarnza

Kur'n'n sizden ne istediinden haberiniz yok.

Yine mfessirlerin kaydettiine gre, bu yet gelsadece tedikten sonra peygamberimiz hi glmez,
bessm ederdi.
Allah ondan raz olsun bni mer anlatr:
niz.

Bir*

glen

gn Reslullah mescitten
bir

ksm

insanlarla

selm verdi, sonra dedi

Nee,

kmt. Konuup

karlat. Durdu. Onlara

ki:

zevk ve lezzetleri gidereni

(lm)

ok

annz.
Yine bir gn
lerken

glmekte olan

Buyurdular

Varlm
598

ayn

ekilde mescitten

kp

gider-

bir topluluk grdler.

ki:

kudret elinde bulunana yeminle soy-

lerim ki, eer benim bildiimi bilseydiniz, AZ GLER

ve OK ALARDINIZ!
Hzr aleyhisselm Hz. Musa'dan ayrlmak zere
iken Ms aleyhisselm ona dedi ki:

Bana nasihat
Hzr unlar syledi:
Ey Ms, husmette
et!

zumsuz

BR

bir yere

EY

adm

atma.

inatlktan sakn.

L-

TEACCBNE GDECEK

OLMADIKA GLME. Hatlar yznden

ayplama. KEND HATALARINA ALA.

hatallar
Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, peygamberimiz buyurdular:

ok glme kalbi ldrr.

Genliinde glen ihtiyarlnda

alar.
Zenginliinden dolay glen fakirliinde alar. Hayatta
glen lnce alar.
Kur'n' okuyunuz ve alaynz. Eer alamazsanz, alatlrsnz.

Allah rahmet eylesin, Hasan Basr yle der:

arkasmda cehennem
o glen kimseye ki
o mesrr kimseye ki arkasnda
atei vardr.
lm vardr.
glmekte olan bir gence
Bir gn Hasan Basr,
rastlamt. Ona dedi ki:

alr

alr

Ey oul, srat kprsn getin mi?

Delikanl:
Hayr!
Hasan Basr:
Cennete gideceine dir elinde senet
Delikanl:
Hayr!
O halde bu gl neye?
Bu hdiseden sonra delikanlnn

bir

var

m?

daha gld-

grlmedi.
599

Allah ondan raz olsun, bni Abbs yle der:

Gnah iledii halde glen, alayarak cehenyce olan Allah alayabilenleri metneme girer.

an

hederek buyurdu

yorlar

ki:

Alayarak eneleri stne (yzkoyun) kapanve bu (Kur'n' dinlemeleri) onlarn derin say-

gsn

arttryor. (sr Sresi, yet; 109).

Kitap meydana konmutur. Grrsn ki, gnahkrar onun iinde yazl olanlardan mthi korBu kitaba ne olkudadrlar. Eyvah bize! derler.

mu? KK-BYK

hi bir

ey brakmayp saym!

Onlar btn ilediklerini hazr bulmulardr. Rabbm

hi bir kimseye hakszlk etmez. (Kehf Sresi, yet:
49)).
Evz,
rat

BYK den mu-

bu yette geen KK,

TEBESSM

ve

KAHKAHA dr.

der.

Reslullah sallallh aleyhi ve sellem buyurdular

ki:

gs*

y &i & &S k\ pQ

&

Kyamet gn her gz alayacaktr, sadece

gz mstesnadr. Bunlar:
1 Allah korkusundan alayan gz,
2 Allann haram kld eylere kapal olan gz,
3 Allah yolunda uyank olan gzdr.
Denir

ki:

ey
1

600

kalbi kasvetlendirir:
Teaccp edecek bir ey

olmadan glmek,

 Ackmadan yemek yemek,

3 Lzumsuz sz sarfetmek.

Peygamberimiz aleyhisselm, bulabildii elbiseyi

giyerdi. Hi bir zaman lsm aramazd. Yeil renkten holanrd. Ekseriyetle elbiseleri beyaz olurdu. Bu
hususta yle derdi:
Beyaz dirilerinize giydiriniz. llerinizi de beyaza kefenleyiniz.
Resl aleyhiselmm atlastan bir kaftan vard. Onu

giyerdi. Bir elbise giyerken

lar ve

yle dua

Kendisiyle

sa

taraftan

giymee ba-

ederdi:

avret mahallimi

rttm

ve insanlar arasnda gzelletiim elbiseyi bana giydiren Allah'a

ham dolsun!

tarafndan karmaa balard. Yeni bir giyecek alnca bir nceki giyeceini
yoksula verir, sonra yle derdi:
Elbisesini

karrken

sol

Hi bir mslman yoktur k, bir nceki elbisesiyle Allah rzas iin bir mslmam giydirsin de o
kimse, hayatta iken ve ldkten sonra Allah'n hfzn-

da olmasn.
Reslullah bir hasr zerinde yatarlard.

baka

bir

ey

Altnda

bulunmazd.
o

60*

KUR AM IN

LMN

ve

LMLERN

FAZLET
FAZLET:

KUR'N'IN

Peygamberimiz aleyhisse-

lm buyurdular:

KUR N OKUR DA

Kim,

kendisinin

n olduu eyden daha

nail

olduunu sanrsa

mi

olur.

Allah
NDAN

faziletli bir

mmetimin en

(onun esaslar

Sizin en

ile

birisinin,

faziletli

bakmndan

eye

KURB-

efaati yoktur.

li

faziletli ibdeti

i
Kur'n okumak

amel etmek) tir.

hayrlnz KUR'NT

RENP RE-

TENDR.

ftg
602

bir

Allah'n azametini kmse

derece

indinde

daha

o,

-y^l^ jS\

sonra,

Jia

Bir ara, Allah'n Resl yle buyurdular:

Demirin paslanmas gibi kalbler de paslanr t

Kendisine soruldu:
Ey Allah'n Resl, paslanan kalblerin cilas
nedir?
Buyurdular:
KUR'N'I OKUMAK ve lm hatrlamak!
Allah rahmet eylesin, Fudayl bni Iyz der ki:
Hfz- Kur'n, slmn sancaktardr. O'nun,
Kur'n'n hakkna hrmet iin; oynayanla oynamas,
gafil ile gafil olmas ve laubali ile laubali olmas doru

deildir.

Kim

HAR

SRESnin sonlarm
okur ve o gn lrse onun lm EHDLER MHR ile mhrlenir. Kim, akamleyin bu srenin sonlarn okur ve o gece lrse onun lm EHDLER

MHR

sabahleyin

mhrlenir.
ve

ile

LMN

LMLERN

FAZLET: Bu mevzuda

sylenmi hadisler pek oktur.

Cmleden birkan

kaydedelim. Allah'n Resl buyurdular:

Allah, kime bir

DE FAKH

yapar ve

hayr murat ederse onu DNona rdn ilhm eder.

Alimler,

peygamberlerin vrisleridir.
Herkese malumdur ki, peygamberlik rtbesinin
fevkinde bir rtbe, bu rtbeye vris olma erefinin
stnde bir eref yoktur.

4\ ei

J 9&
603

nsanlarn en

o limdir ki, kendisineihtiya hsl olunca faydal olur, kendisinden mstani

olunduu zaman

nsanlarn
olan

LMLER

faziletlisi

nefsini ganletirir.

peygamberlik derecesine en

ve

MCHDLER'dir.

yakn

limler, pey-

gamberlerin getirdikleri esaslar insanlara retme hususunda rehberlik ederler. Mchidler, peygamberlerin
getirdikleri esaslarn korunmasnda klariyle cihad
yaparlar.

jfl*

Btn

o> & 41

bir

kabile

lmnden daha kk

bji

halknn lm

bir

limin

bir eydir.

Kyamet gn ALMLERN MREKKEB etartlr.

hidlerin kan
lim, sonu cennet olmadka ilme doymaz. m
eydedir.
metimin helki
1 LM TERKETMEK,
2 MAL CEMETMEK.
ile

iki

....

Ya, LM
ilm seven!..

004

OL! Ya renci, ya

dinleyici veya-

Beincisi olma, mahvolursun!..

 lmin

feti

KBR

hikmet der ki:

Kim,
OLMAK

ve UCP'tr.

Ehl-i

-ve

BA

iin

ilim

renirse tevfik

dnya ve hiret saadetine erme nimetini kaybeder,

m yce olan Allah buyurur:

Yeryznde haksz yere

KBRLENENLER

yetlerimi idrakten evireceim. Onlar her yeti grseler ona inanmazlar. Doru yolu grseler de onu bir
yol edinmezler.
Azgnlk yolunu grrlerse ite yol

diye onu tutarlar. Bu, yetlerimizi yalan saymalarndan, onlardan gfil olmalarndandr. (rf Sresi
yet: 146).

Allah'n rahmeti onun zerine olsun,

yle

mam

afi

der:

Kim,

Kur'an' renirse kymeti byr. Kim,

fkh renirse kadri ycelir. Kim, hadis renirse hcceti kuvvetli olur. Kim, hesap renirse fikri berraklar. Kim, garip eyleri renirse yumuak tabiatl
olur. Kim ki nefsini azizletirmezse ilmi ona fayda vermez.
Allah ondan raz olsun Hz. Hasan da yle der:
Kim ki limlerle ok der-kalkarsa dili zlr, zihni alr, zihnine
eylerden son derece
srr duyar, bildiklerinde tasarruf etme kudreti olur,
rendiklerini bakasna ifde edebilir.
Peygamberimiz aleyhisselm buyurdular:

ald

Allah

M
bir

'<*(

Sijf

kulu murat ettii zaman onun

zih-

nine ilmi dodurur.

Cehaletten

daha

skntl

bir fakirlik yoktur.

605

NAMAZ

FAZLET

ve ZEKTIN

zekt

slmn

temellerinden biri sayve onu,

ibdetlerin en ycesi olan NAMAZ'dan
sonra zikretmitir. Nitekim buyurur:

Bil ki, Allah,

Namaz

kln,

ZEKT VERN:

rku edenlerle

rku edin. (Bakara Sresi, yet: 43).

Allah'n Resul buyurur:

birlikte

*lry>

.ji^jj fis^jj

slmiyet
1

be

esas zerine

Allah'dan

baka

ilh

kurulmutur.

bulunmadna

ve Mu*

hammed

aleyhisselmm O'nun Resul olduuna ehdet etmek,

Namaz klmak,
ZEKT VERMEK,
Ramazan orucunu tutmak,
5 Kudreti olunca hacca gitmek.
Namaz ve zekt hususunda gnahkr olanlara
zalar iddetlidir. an yce olan Allah buyurur:
2
3
4

^u-

j> o*W-

ce-

fcHJ JiJ3
#

606

"

ki,

tte bu Vasflarla namaz klanlarn vay haline

onlar namazlarndan
onlar riyakrdrlar.
ZEKTI DA VERMEZLER ONLAR: (Mn Sgafil,

resi, yet: 4, 5, 6, 7).

Namaz mevzuunda daha nce

yeteri

kadar sz

edil-

mitir.

Altn

gm biriktirip de onlar ALLAH

YOLUNDA HARCAMAYANLAR yok mu? te onlara
ve

pek ackl bir azb mjdele. O gn ki bunlar, zerlerinde yaklacak cehennem ateinde kzdrlacak da o
kimselerin alnlar, brleri ve srtlar bunlarla dalanacak, te bu (denilecek), nefsleriniz iin toplayp
sakladklarnz! O halde biriktirip saklamakda olduunuz bu nesnelerin acsn tadn. (Tevbe Sresi, yet:
34, 35).

Allah yolunda harcamak,

mektir.

maln zektn

ed

et-

Zekt verilecei zaman, takv shibi fakirleri aramak lzmdr. Peygamberimiz aleyhisselm buyururlar:

Sen,

ancak takv sahibi olann yemeini

Senin yemeini de ancak takv sahibi yesin.

Bunun

ye.

udur:
Takv sahibi, yedii yemek, ald zekt ve sadaka ile takvda devam eder. Bylece sen de ona yapine sebebiyle onun ibdetinde ortak olursun.
bni Mubrek, zektn, ilmiye snfna verilmesini
isterdi. Kendisinden bu hususta aklama istendiinde
yle derdi:

tn

Ben,

sebebi

peygamberlik mertebesinden sonra, lim607

daha

lerin mertebesinden

yorum.
derdi

Eer

ile

onlardan

megul

mertebe bilmiilim) birinin kalbi geim

faziletli bir

(ehl-i

olursa ilim tahsil

etmee zaman

bula-

maz, reticilik vazifesini hakkiyle yapamaz. Onlarn

zamanlarn srf ilme tahsis ettirmek en byk fazilettir.

hsm

ve akraFelkete maruz kalanlar, bilhassa

balar eer zekt alacak kadar muhta iseler zekt
verilecek kimselerin banda gelirler. nk akraba ve
yaknlara verilen zekt hem sadaka olur, hem de sa-i

rahim!

Daha

yazdmz

nce, alkal bahiste

sla-

gibi,

rahimde ise saylamayacak adar ecirler vardr.

Ayrca, riy karma uursuzluundan slim olabilmek ve zekt verilen kiiyi hacl duruma drme-

mek

iin gizlice vermelidir.

Allah'n Resul buyurur-

lar ki:

Gizlice

verilen

sadaka (zekt) Allah'n

fkesi-

ni sndrr.

Kymet

nz

Allah'n

n bu

gn, hi bir glgenin

AR'nm

glgesinin

glgede yedi zmre

edilen hadiste,

sa

bulunmad,

yal-

bulunduu

ve Allah'kiiyi glgelendirecei beyan

elinin verdiini sol eli

grmeye-

cek ekilde gizlice sadaka veren, kii de zikredilmektedir.

Eer sadakay

ikre vermekte bir fayda

varsa mesel bakalarna nmne-i imtisal olmak gibi o zaman ikre verilmesinde bir mahzur yoktur.
Fakat bu, riydan slim olunduu zamandr.
Verilen sadakay (zekt) baa kakmaktan da kanmaldr. Nitekim
yce olan Allah buyurur:

Ey

(zekt)

mn

edenler,

sadakalarnz

maln

in-

sanlara gsteri iin harcayan, Allah'a ve hiret gnne inanmayan bir kimse gibi
ve

BAA

608

KAKMAK

NCTMEK

suretiyle beder etmeyin!

(Bakara Sresi,

yet: 264).

BAA

yiliin feti
KAKMAKTIR. yilii yapan,
yapt bu iyilii gizlemeli ve unutmaldr. Kendisine
iyilik yaplana den ise bu iyilii sylemek ve yapana
teekkr etmektir. Nitekim hadiste buyrulur:
nsanlara teekkr etmeyen, Allah'a kran-t
nimette bulunamaz.

thi Nuara

3*

60

YLK

AN AYA-B A BAYA

ve

EVLAD HAKKI
Akrabalarn,

birbirleri zerinde

haklan bulunduu

daha nceki bahislerde anlatlmt. En yakn akrabalk, ana-baba ile evltlar arasndaki akrabalklar olduuna gre bunlarn birbirleri zerindeki haklar, dier
akrabalara nisbetle kat kat fazladr.

Allah'n Resl, bu mevzdaki hadislerinden ba-

zlarnda yle buyururlar:

jt z$

;&

Evlt,

babasnn hakkn

Vj\j

hi bir sretle deye-

mez. Ancak onu kle olarak bulsa da satn alp zd

etse o

zaman onun hakkn demi

jL*Jlj

gilj fj**Hj SSiLJlj Y^ai\

Anaya-babaya

olur.

ctAtyji

ihsn ve ikrmda bulunmak nafile namaz klmaktan, zekt vermek, oru tutmak, hacc
umre yapmak ve Allah yolunda cihad etmekten daha
faziletlidir.

610

&
$

jOji i

^> c^'

0,

'# 2& V>

a

\&

i&

Kim ki

Vl>

#&
vk

*P

^' #

anasn-babasn memnun etmi

olarak

sabahleyin kalkarsa onun iin cennete iki kap alr.

Kim ki anasn-babasn memnun etmi olarak akama
karsa gene byledir. Eer birini memnun ederse bir

kap

alr. Onlara asl

salar da,

zulmetmi

kar

Zulmetmi olzulmetmi olsalar da...

gelmeyiniz.

olsalar da,

anasn babasn zm olarak sabaha karsa

onun iin cehenneme iki kap alr. Kim ki anasn-babasn rencide etmi olarak akama karsa gene
byledir. Eer birini rencide ederse bir kap alr". On-

Kim

ki

lara asl

metmi

kar

Zulmetmi
zulmetmi olsalar

gelmeyiniz.

olsalar bile,

Cennetin kokusu

duyulur.

be

olsalar bile, zulbile!..

yz senelik bir mesfeden

ANASINI-BABASINI

RENCDE EDEN

ve SI-

LA RAHM YAPMAYAN (akrabalariyle akrabalk

balarn koparan) onun kokusunu duyamaz.

Anana,

yaknlk

sonra

babana, kzkardeine, erkek kardeine,

itibariyle

an

Rivayete gre
selma yle buyurdu:

na

onu

itaat eder, fakat

iyiler

iyilik et.

yce olan Allah, Ms aleyhis-

Ey Ms, kim anasma-babasna

si olursa

sler

btn akrabalarma

iyilik

zmresine yazarm.

anasm-babasn

zmresine kaydederim.

eder ba-

Kim bana

rencide ederse onu

Allah'n Resl yle buyurdular:

Bir kimse bir ey tasadduk etmek istedii za-

man onu anasnn babasnn niyyetine yapmak lzm

gelmez. Eer onlar mslman iseler verdii sadakann ecri onlaradr. Onlara ayrlan ecirden hi bir ey
eksilmeden, o kadar bir ecir de kendisinedir.
Allah ondan raz olsun, Mlik bni Rbia anlatr:
Bir ara biz Reslullah'n yanndaydk. Seleme
oullan kabilesinden birisi geldi ve Ey Allah'n Resl, anam-babam ldkten sonra onlara yapabileceim
bir iyilik var m? dedi. Reslullah, Evet! buyurdular.
Onlar iin du ve istifar etmek, vasiyetlerini yerine
getirmek, dostlarna ikramda bulunmak ve akrabalar-

la

akrabalk

balarm devam

Kiinin, babasnn

ve sevdiklerine iyilik
cmlesindendir.

ettirmek.
lmnden sonra,

onun dost
etmesi de babasna iyilik etmek

Anann, babaya nazaran, evld

zerindeki hak-

kattr.
Bir ara, Allah'n Resl yle buyurdular:
Anann duas daha abuk kabul olunur.

iki

Soruldu:
Niin, ey Allah'n Resl?
Resi aleyhisselm buyurdular:
nk babaya nazaran evldna
o,

kndr. Yakn olann dus

ise

mutlaka kabul olunur.

Bir defasnda birisi sordu:

Ey Allah'n Resl, kime iyilik

yapaym?

Resl aleyhisselm buyurdu:

ANANA-BABANA
Adam dedi:

Benim

YLK

YAP,

anam-babam yok!

Resl aleyhisselm buyurdu:

612

daha ya-

..

 ocuuna

Anann-babanm
ocuununun da

yap.

iyilik

zerinde haklan olduu gibi

zerinde haklan vardr.

Evldna,

yolunda

senin:

senin

yardm

edene yani
ona kt muamele yapmayarak asilie srklenmesine meydan vermeyene Allah rahmet etsin.
iyilik

krm-ihsn
mele

hussunda evldlannza eit mu-

ediniz.

Allah ondan rz olsun, Enes bni Mlik'in rivayet

ettii bir hadisde Resul aleyhisselm yle buyururlar:

Olan

kurban

ocuunun doumunun

(akika)

isim konur,

kesilir,

yedinci

ykanp

gn

temizle-

yana gelince terbiyesine

nda yata ayrlr. On yama
Alt

balanr. Dokuz yabasnca namaz ihml ederse dvlr. Onalt yanda babas onu evlennir.

dirir.

Sonra elinden tutar, der

Seni

terbiye

ettim.

Dnyada mihnetinden,

ki:

Okuttum.

hirette

Evlendirdim.

azabndan

Allah'a

nrm.

Babann,

bir isim

koymas

ocuu

s-

etmesi ve ona iyi

da evldn babas zerindeki haklan
iyi terbiye

cmlesindendir.

Her

dir.

olan akika kurban karlnda

Yedinci gn kurban kesilir ve sa tra

Allah ondan rz olsun,

bni Mbrek'e bir

mdan

adam

bir

rehinedilir.

defasnda Abdullah

ocuunun

itatszlbni Mbrek ona sordu:

geldi.

ikyet etti.
Ona beddu ettin mi?

Adam:

Evet!
bni Mbrek:
Sen onu ifsd etmisin!
ocua

efkatle mumele edilmelidir.

613

Bir defasnda, Habis Olu Akra, peygamberimizi

torunu Hz. Hasan' perken grd. Dedi ki:

Benim

on

ocuum

var. Hibirini

pm

dei-

lim!

Reslullah, ona cevaben yle buyurdular:

Merhamet

merhamete mazhar

etmeyen,

ola-

maz.
Allah ondan raz olsun, Hz. ie anlatr:
Reslullah bir gn bana, smenin yzn

yka! dedi. Ben ykamaa baladm. Fakat tiksiniyordum. Reslullah bunu anlaynca elime vurdu. sme'yi ald. Ykad. Sonra onu sevdi. Daha sonra dedi ki:
yi olmu, ocuu olmam!..

eddd Olu Abdullah anlatr:

Bir ara Reslullah cematle

Hseyin Allah ondan raz olsun

namaz klyordu.
geldi.

Reslullah

secdede iken onun boynuna bindi. Peygamber secdeyi

uzatt. Peinde namaz klanlar, bir ey oldu sandlar.
Namaz bitince, Ey Allah'n Resl, secdeyi uzattnz.
Biz de bir ey oldu sandk! dediler. Reslullah, onlara

cevab

verdi:

Torunum

(Hseyin) beni binek yapt. O, zev-

kini alsn diye secdeden kalkmakta acee etmedim.

Reslullahn bu hareketinde baz faydalar vardr:

Allah'a yaknlk, (nk kiinin Allah'a en

yakn olduu an secdede bulunduu an'dr).
2 ocua efkat ve
3 mmetine efkat ve merhameti retme.
1

iyilik.

Yine Allah'n Resl yle buyurdular:

S*?

'

Evld kokusu, cennet kokusundandr.

o

614

KOMULUK HAKKI ve
KOMULARA YARDIM
komuluk, slm kardeliinin tesinde bir
hakk iktiz eder. Mslman komunun, slm karBil ki,

deliinin

dnda

bir

de

komuluk hakk vardr.

Nite-

kim Allah'n Resul buyururlar:

Komular ksmdr:
Bir hakk olan komu,
1
2
ki hakk olan komu,
3
hakk olan komu.
hakk olan, mslman ve akraba komudur.
Bir komuluk hakk, bir slm Kardelii hakk, bir
de akrabalk hakk vardr. ki hakk bulunan, akraba
olmayan mslman komudur. Bunun bir komuluk
hakk, bir de slm Kardelii hakk vardr.
Bir hakk olan komu ise putperest komudur. Bunun sadece komuluk hakk vardr.
Grld gibi Allah Resul, srf komu olduu
iin, mslman olmayana da bir komuluk hakk ta-

nmaktadr.
Yine peygamberimiz buyurdular:

Komuna

iyilik et,

selmet bulursun.

Cebril aleyhisselm bana komu hakknda tav615

Biyelerde

bulunmaktan

komuyu komuya

vris

durmazd. yle ki ben,

klacan zannetmitim.

geri

Kim, Allah'a ve kymet gnne mn ediyorsa komusuna ikramda bulunsun.

Komusu kendisinin errinden emin olmayan
kii imn etmi olmaz.
Kymet gn muhketnesi grlecek hasmlar komu olanlardr.
Komunun kpeini
isen komuna ez
ilk

incitti

ettin, demektir.

Allah ondan rz olsun, bir defasnda tbni Mes ~

ud'a bir adam geldi ve dedi ki:
Benim bir komum var. Bana ez veriyor, svyor, beni skntya sokuyor!

Ibni Mes'ud ona

Git
sa,

sen

u cevab verdi:

Eer o, senin ahsnda Allah'a

onun ahsnda Allah'a itaat et.

fjfSj Jl^UI ^jLa; ftU 5! j&"J

Is*

r&j

^
*>

<\

'J 1

'J^>

LrCs?

si oluyor-

J^JJ

Bir ara, peygamberimize dendi ki:

Filan kadn, gndz oruludur, geceyi namazla

ihy eder, bununla beraber komularna ez verir!

Reslullah buyurdular:

O, cehennemdedir.

defasnda, peygamberimize bir adam geldi.

Komusunu ikyet ediyordu. Reslullah ona dediler
Bir

ki:

616

Sabret!

Sonra nc ve drdnc defasnda:

Eyan

Adam

yola at! buyurdular.

yle yapt. Gelip-geenler ona,

Sana n'oldu? diye soruyorlar, Komusu ona ez etti! cevabalyorlar, bunun zerine Allah ona lnet etsin!
diyorlard. Bu durum zerine ona ez eden komusu
geldi ve Eyan al. Allah'a yemin ederim, bir daha

yapmayacam!

dedi.

Zhr rivayet eder:

Bir defasnda peygamberimize

adam geldi.
Komusunu ikyet ediyordu. Reslullah, Krk ev
komudur! diye caminin kapsnda telll barmasnr
bir

emretti.

Zhr der ki:

Krk ylece, krk ylece, krk ylece, krk
ylece! Ve drt bir yan iaret etti.
Yine Allah'n Resl buyurdular:
Bereket (uur) ve uursuzluk KADINDA, MESKENDE ve AT'tadr. Kadnn bereketi (uur) menlinin hafiflii, nikhnn kolayl ve ahlknn gzelliidir. (Ar mehir talep edilmez, nikhta kolaylk gsterilir ve ahlk gzel olursa kadn bereket ve uur

getirir)

Kadnn uursuzluu
khnn g ve ahlknn
istenir,

ar

mehrinin
(pahal), nikt olmasdr. (Ar mehir
nikhta glk karlr ve ahlk kt olursa

kadn uursuzluk

getirir).

Meskenin bereketi, genilii ve komularmu iyi

insanlar olmasdr. Uursuzluu ise dar oluu ve komularnn kt huylu insanlar olmasdr. Atn uuru
(bereket), yumuak ve gzel tabiatl olmasdr. Uursuzluu ise sert ve kt tabiatl oluudur.
Komuluk hakk, sadece komuya ez etmemekten ibret deildir. Komu iin ezya katlanmak da
61?

lzmdr. nk, kendisi komusuna ez etmemi olmakla bir hak ed edilmi saylmaz. Komu iin sadeAyn zamanda
ce ezaya katlanmak da kf deildir.
komuya rfk ve mlyemetle muamele etmek, ona
hayr ve sadaka elini uzatmak da lzmdr. nk denir ki:

Kyamet gn, fakir komu zengin komunun

y akasma yapr ve der
Ey Rabbm, sor buna! Niin, er'an bana verki:

mesi gereken eyi vermedi, kapsn bana kapad?

Birisi, evinde ok fare olmasndan ikyet eder.
Kendisine, Bir kedi bulundursaydn! derler. O, kendisine byle diyenlere

cevab

verir:

geldiini duyup da komularn

evlerine kamalarmdan ve bylece ben de kendi nefFarelerin kedi

yaplmasndan holanmayacam bir eyin

bakalarna yaplmasndan holanm duruma dm
sim

iin

olmaktan korkuyorum.

Komu

karlanca

selmla sze balamak,

sz ok uzatmamak, ok soru sormamak, hastalnda ziyaretine gitmek, musibete dr olursa ta'ziyede bulunmak, onunla beraber sabrl olmak, sevinli
anlarnda kutlamak, onun sevinciyle sevinmek, hatlarn grmeyivermek, evini gzetlememek, evinin duile

onu rencide etmemek, ona it yerden su almamak, evinin

nne p ve sprnt dkmemek, gei yollarn

varna

bir eyler

koymak

ve

asmak

herhangi bir sretle daraltmamak,

suretiyle

herhangi bir su-

bakmamak, duyduu aile srlarn if

etmemek, lzumunda onun mertliine sz kondur
mamak, kendisi bulunmad zaman evini korumak,
onun aleyhinde sylenen sze kulan kapamak, mahremine it hususlarda gzn yummak, hizmetisine
bakmamak, ocuuna ltufkr szler sylemek, dn
retle

618

evine

ve dnyev meselelerde bilmedii hususlarda onu

d. etmek de komuluk haklan cmlesindendir.
Resl aieyhisselm buyurdular:

Uj

yU3

ol?

ojj

A^j! iU^4S^l

ir-

Ojj

musunuz, komunun hakk nedir?

isterse ianede bulunacaksn. Yardm isterse yardm
edeceksin. Bor isterse vereceksin. Fakir derse yar
dmna koacaksn. Hastalanrsa ziyretine gideceksin. Vefat ederse cenzesine katlacaksn. Hayrl bir
Biliyor

musibete maruz
kalrsa ta'zyede bulunacaksn. Msdesini almadka,
evini onun evinden yksek yapmayacaksn. Zr bu

eye kavuursa kutlayacaksm.

takdirde
olursun.

zaman

dn

onun

Bir

almasna mani olmu

vermeyeceksin. Bir meyve aldn

evinin

Ona

hava

ez
ona da vereceksin. ayet veremeyeceksen, alona gstermeden evine sokacaksm. ocuunun

ey verip sokaa salmayacaksn.

Olur ki, ayn eye komunun ocuu nil olamaz da
bu yzden arada dmanlk pcyd olur.

eline

yiyecek

bir

619

komuna

da veremeyeceksen, tencerenden
kan yemek kokusu ile onu rahatsz etmeyeceksin...
VarlBiliyor musunuz, komunun hakk nedir?
kudret elinde bulunana yeminle sylerim ki komhakkn, ancak Allah'n merhametine mazhar olan

yemekten

m
u

kimseler deyebilir.

Allah rahmet eylesin, Mchid anlatr:

Bir

ara Hz. mer'in olu Abdullah'n yannOlu da vard. Bir koyun kesmi, yzyordu.

daydm.
Babas dedi ki:
Koyunu yzdn zaman yahudi komumuzdan
bala. Abdullah, oluna syledii bu sz bir ka ke-

re tekrarlad. Nihayet

Ka defa sylyorsun

olu,

baba? dedi. Bunun zerine Abdullah dedi

lerde

can

Reslullah

bulunurdu
sanrdk!.

Him

der

Hasan

komu hakkmda

ki, biz

ki:

bize o kadar

komuyu komuya

t-

vris kla-

ki:

Basl, kurban etinden yahudi ve hristi-

yanlara verilmesinde bir mahzur grmezdi.

Allah ondan raz olsun

Eb Zer

Dostum Reslullah bana

Bir
koy. Sonra
bir

tencere

komu

vasiyet etti ve dedi ki:

kaynattn zaman

suyunu bolca
evlerindekilere bak. Saylarna gre

miktar da onlar iin ayr.

o

620

anlatr:

ALKOLL

ENLERN

CEZASI

an

yce olan Allah, alkoll ikiler hakknda

yet inzal buyurdu. Birincisi udur:

Sana arab

kuman

De

Onlarda byk gnah, fakat insanlarn indinde insanlar

iin faydalar vardr. Fakat gnahlar (ve zararlar) o
faydal gzkenlerden daha byktr. Yine
sana,
hangi eyi infk edeceklerini sorarlar. De ki: htiyalarnzdan artan verin Allah size bylece yetlerini pek gzel aklar. Olur ki dnya hususunda da
ve

hiret iinde de iyice

sorarlar

ki:

dnrsnz. (Bakara

Sresi,

ksm

Bu

yet geldikten sonra mslmanlarn bir

hl iki iiyorlard. Bir
da terketmiti. Nihyet birisi ikili olarak namaza durdu. Bu, yasak edilerek Allah'n
yeti nzil oldu:

ksm

Ey

mn

sarhoken ne syleyeceinizi bilinceye ve cnp iken de yolculuk hli mstesna gusl edinceye kadar namaza yaklamayn. Eer
hasta olur, ya bir seferde bulunursanz yahut sizden
edenler,

siz,

621

ayak yolundan gelirse, yahut da kadnlarla temas

edip de bir su bulamazsanz o zaman temiz bir topraa

biri

teyemmm

edin; yzlerinize ve ellerinize srn.

hesiz Allah, ok afvedici, ok

yarlaycdr.

p-

(Nis S-

yet: 43).

resi,

Bu

yet geldikten sonra

mslmanlann

bir

ksm

daha ikiyi terkettiler. Fakat henz ienler de vard.

Bir gn Hz. mer'in de bulunduu bir ziyfette ikiler iildi. Kafalar sarho oldu. Bu sarholuk sebebiyle
kan bir mnkaada Hz. mer, Abdurrahman bni
yard. Bu haber Reslullaha gidince ok
Avf'n

ban

fkelendi.

kalkt. Geldi. Elinde bir ey vard.

kaldrp Hz. mer'e vurdu. Hz. mer,

Hemen

Onu kaldrp

Resulnn gazabndan Allah'a

yce olan Allah
Bundan sonra,

Allah'n
dedi.

snrm!

yetleri

inzl buyurdu:

Ey

mn edenler;

arap, kumar, tapnmaya

mahsus dikili talar, fal letleri ancak eytann amelinden bir nccistir. Onun iin bunlardan kann ki

muradnza

eresiniz.

eytan, arapta ve kumarda ancak aranza dmanlk drmek, sizi Allah' anmaktan ve namaz
klmaktan alkoymak ister. Artk vazgetiniz deil mi?
Allah'a ve Reslne itat edin, saknn. Eer yz
evirirseniz biliniz ki Reslmzn zerine den
yalnz aikare bir tebliden ibrettir. (Mide Sresi,
yet: 90-92).

Bundan sonra

622

Hz.

mer

dedi ki::

Nihyet verdik, nihayet verdik!..

Alkoll ikilerin

haram olduuna

dir peygambe-

rimizin hadisleri:

Ayya, cennete girmez!

Rabbmn beni putlara tapnmay yasak
imek ve erkekmenettii ey,
tikten sonra
niz etmek'tir.
Dnya'da, bir araya toplanarak sarholuk ve-

et-

iki

ilk

lerle

eyler ien hi bir topluluk yoktur ki, Allah onlar cehennemde toplamasn. Orada onlarn biri dierici

rinin

karsna

onu sulayarak der ki:

Allah beln versin. Beni bu duruma sen ddikilir,

rdn.
teki de ona

zifir

ayn

Kim dnyada

szleri syler.

zehirlerden bir erbet

meden nce yznn

Allah ona

alkoll iki ierse,

iirir.

henz ikabn iine der.

yle

ki,

ve derisi
tikten sonra ise btn eti ve derisi dklr. yle ki
cehennem ehli bununla eziyete urar. kaz ederim:
kiyi ien, iki elde etmek iin zm sktran, skan, tayan, kendisi iin tanan ve parasn yiyen
eti

gnaha ortaktr. Allah, tevbe etmedikleri srece onlarn namazn, orucunu ve haccn kabul etmez. Eer
tevbe etmeden lrlerse, dnyada itikleri her bir yuduma karlk, cehennemin kanh irinli sularndan onlara iirmek Allah'n zerine hak olur. kaz ederim:
inde sarholuk verici madde (alkol) bulunan her ey
haramdr. Her iki haramdr.
bni Ebiddnya anlatr:
Bir sarho grdm. Eline kk abdestini ya-

pyor, sonra, abdest alr gibi onunla

elini

ykyor

ve

yle diyordu:
Hamdolsun o Allah'a ki, slmiyeti bir nr,
suyu da temizleyici bir madde yapt.
slmlktan nce, Mirdas olu Abbs'a derler ki:

623:

 Niin
imiyorsun?
u cevab
Ben, mnasebetsizlii, kendi
iki

verir:

me atmam.

elimle tutup

ii-

Sabahleyin kabilemin efendisi olarak kal-

kp, akamleyin sefh bir mensubu olarak yatmak istemem.

Allah ondan rz olsun, bni mer'in naklettiine
gre, bir defasnda Allah'n Resl unlar anlatt:
Ktlklerin anasndan (alkoll ikiler) kannz. Sizden nceki kavimlerden bir adam vard. nsanlardan ayr, kendi kesinde Allah'a ibdet ederdi.
Br kadn ona asknt oldu. Bir hizmeti gndererek,
ahitlik yaptracaz! bahanesiyle onu arttrd. O,
gelip girince kapy kapatt. Yannda bir olan, bir de
byk anak iki vard. Kadn dedi ki:
oBiz seni buraya hitlik iin armadk.
lan ldrp benimle mnsebette bulunman veya
kiden imen iin ardk. Eer kabul etmezsen sana

atarm
Adam dnd. Kurtulu

iftira

Kadn

yoktu. Bana bir kse

daha, bir daha istedi i

Ve nihayet, ikinin tesiriyle, kadnla temasta bulundu.
Daha sonra da olan katletti. Ey mmet ve ashabm!
kiden kannz. Allah'a yeminle sylerim ki, bir kiinin gsnde mnla iki asla bir arada bulunmaz.
Birisi dierini mutlaka karr. (Beyhak).
Allah ondan rz olsun, yine bni mer'in nakbir defasnda Allah'n Resl unlar
lettiine gre,
iki ver! dedi.

verdi. Bir

anlatt:

dem

aleyhisselm yeryzne

atld

zaman me-

lekler dediler ki:

Ey

Rabbmz,

oraya (yeryzne), fesatlk edecek ve kan dkecek birisini mi kou7/orsun? Halbuki

biz seni

624

tebih ve takdis ediyoruz!..

n yce olan Allah buyurdu:

Ben sizin bilmediinizi bilirim!
Melekler dediler:

Ey Rabbmz, biz sana demolundan daha

it-

athyz.
Allah, meleklere dedi:

Meleklerden ikisini
lerde bulunacaklar!
Melekler,
sylediler.

getiriniz.

Grelim, nasl amel-

HART

ve MRT isimli melekleri

yce olan Allah onlara emretti:

Yeryzne

ininiz!..

ndiler.
Allah'n kudretiyle bir iek, onlara en
gzel bir kadn sretinde temsil edildi. Onlar o kadna geldiler. Kendilerine teslim olmasn sylediler.
Kadn reddetti. Ancak Allah'a irk (e ortak)
ifde eden bir sz sarfettikleri takdirde teslim olabi-

komay

leceini syledi.
Melekler bunu kabul etmediler ve,
Biz asla Allah'a irk komayz! dediler. Kadn ekti,

tad

Sonra tekrar geldi. Yannda,

bir sabi
vard. Onlar kadn grnce tekrar ayn istekte bulundular.
Kadn ancak sabiyi katlettikleri takdirde
bunun mmkn olacan syledi.
Onlar Biz, asl
byle bir ey yapmayz! dediler.
Kadn gene gitti.
Sonra gene geri geldi. Bu sefer elinde bir amak iki
vard. Onlarn ayn istei tekrarlamalar zerine, Bunu ierseniz, o zaman olur! dedi. Onlar onu itiler.
Sonra da hem kadnla temasta bulundular, hem de
gitti.

sabiyi ldrdler.

Ayldklar zaman kadn

onlara de-

di ki:

Benim, nceden sizden istediim ve sizin kaher eyi ikiyi itikten sonra ilediniz!

ndnz

Hrt ile Mrt, bu hareketlerinin cezasn dnyada ekmekle hirette ekmek arasmda muhayyer
lhi

Nizam

40

625

klndlar. Onlar cezay dnyada ekmeyi

tercih

et-

tiler.

Allah ondan rz olsun,

Bir

mm

Seleme anlatr:

kzm

hastalanmt. Bir kaba, biraz ekimi (araplam) madde koydum. Bu arada

Reslullah kt, geldi. Kap kaynamaktayd. Bu ne?
Onunla kzm tedavi
diye sordu. Ben anlattm ve
edeceim! dedim. Bunun zerine buyurdular ki:
eylerden onAllah mmetime haram
ara, bir

kld

lara if

yaratmad.

Allah'n,

alkoll ikileri

ondaki faydal maddeleri

sonra,,

izle ettii rivyet edilir.

**

26

haram kldktan

PEYGAMBERMZN MRACI
Buhr kaydeder ve Sa'saa

Olu

Mlik'ten riv-

yet eder:

mi-

Allah'n Resl
Selm onun zerine olsun
ratan haber verdi ve buyurdu ki:

Bir
risi

ara ben, Kabe'de yatmaktaydm.

(Cebril)

geldi.

Boazmdan gsme

Bana

bi-

kadar yar-

d. Kalbimi kard. mn dolu altn bir tas getirdi.

Kalbim ykand. mn ve hikmetle dolduruldu. Gsm iyileti. Sonra katrdan kk, merkepten byk
bembeyaz bir hayvan (Burak) getirildi. Admn, grebildii yere atyordu.

Ona bindim,

sonra,

Cebrail

beni dnya gne (birinci kat gk) kard.

ald. Kapc:

Kapsn

Kim O?

dedi. Cebril,

Yanndaki kimdir?
medi dedi. O, Mira

Benim!

diye sordu.
iin

Kapc,
Muham-

dedi.

Cebril
geldiniz? diye sordu.

mi

Evet! diye cevap verdi.

Kapc, ieriden
Merhaba, ey gelen zt! Ne gzel bir geli! diyerek
kapy at. Birinci gkte dem aleyhisselm grdm.
Cebril bana, Bu, senin byk baban dem'dir. SeCebril,

lm
da,

lk

ver! dedi. Ben, selm verdim.

Merhaba ey

iyi evlt, iyi

dem

aleyhisselm
peygamber! diye kar-

verdi.

Cebril beni ikinci

Kapc, Kimdir

semya kararak

o? diye sordu.

kapy

ald.
Cebril, Cebrilim!

627

dedi.

Yanndaki kim?

diye

sordu.

Muhammedi

Kapc, Mira emri ald m? dedi. Cebril de

Evet! cevabn verdi. O da Merhaba! Ne gzel gededi.

li! dedi.
eri girince iki

karlatk.

Cebril,

onlara!

ver

Merhaba

iyi

oullan Yahy ve s ile

Bunlar Yahya ve s'dr. Selm
teyze

selm verdim. Aldlar ve,

karde, mbarek peygamber! dediler.
dedi.

Ben,

semya kararak kapy ald. Kapcnn Kimdir O? sorusuna Cebrilim! dedi. Yannzdaki kim? diye sordu. Cebril, Muhammed! dedi. Mira emri ald m? dedi. Cebril de
Kapc, Merhaba! Ne gzel
Evet! cevabn verdi.
geli bu! dedi. nc gkte Ysuf'u grdm. Cebverdim.
ril, Ysuf'tur bu, selm ver! dedi. Selm
Ald ve Merhaba iyi peygamber! dedi.
Cebril ile drdnc semnn kapma geldik.
Cebril beni nc

Kapc

sordu:

Kimdir o?
Cebril:
Cebrilim!
Kapc:

Yannzdaki

kim?

Cebril:

Muhammed!
Kapc:
Mira emri ald m?
Cebril:

Evet!
Kapc:
Ne ho

geli bu! Merhaba!

Kap ald, teride birisi vard. Cebril, Bu tdris'tir. Selm ver! dedi. Ben selm verdim. Ald ve

Merhaba
28

iyi

karde,

iyi

peygamber!

dedi.

Cebrail beni beinci

Kapc, Kim

semaya kard. Kapy ald.

Cebrail Benim! diye cevap

o? dedi.
verdi.. Yanndaki kimdir? dedi. Muhammedi dedi,
Cebrail. Mira emri ald m? dedi. O, Evet! dedi.
Kapc, Ne gzel geli, Merhaba! dedi. Burada Harun'la karlatk. Cebril, Bu Hrun'dur. Selm ver!
dedi. Selm verdim. Ald,
Merhaba kardeim, gzel
peygamber! dedi\ Cebrail beni altnc semya
kapy ald. Kapc, Kimdir o? diye sordu.
Cebrilim! dedi. Yanndaki kim? diye sordu. Mu-

Mira emri ald m? dedi. Cebril,

Evet! dedi. Merhaba, ne ho geli bu! dedi. Girdik. Cebril, Bu, Mus'dr. Selm ver! dedi. Selmladm. Ald ve Merhaba kardeim, gzel peygamber!
dedi. Ben ilerleyince o alamaa balad. Neye alyorsun? denince, Benden sonra gelen peygamberin
mmetinden cennete daha ok kii girecek de ondan!
diye cevap verdi.

hammedi

dedi.

semya kararak kapy alCebrilim!

d. Kapcnn, Kimdir O? sorusuna
diye cevap verdi. Yanndaki kim? dedi. Cebril, Muhammed dedi. Mira emri ald m? dedi. Evet
diye cevaplandrd Cebril. Kapc Merhaba! Ne gCebril beni yedinci

zel

geli bu! dedi.

eri girdik. brhim

oradaym.

Cebril,

Bu b-

Selm ver! dedi. Verdim. Ald ve Merhaba gzel oul, iyi Peygamber! dedi. Sonra Sdre-i
Mntehya karldm. Oralar bana gsterildi. Sidre
rahim'dir.

aacnn

yemileri

(Nebik), Hecer lkesinin testileri-

ne benziyordu. Yapraklan da

kula

gibiydi.

Ceb-

Buras Sidredir! dedi. Orada ikisi gizli,

ak olmak zere drt rmak akmaktayd. Ben
il'e, Bu nehirler nedir? diye sordum, tten

ikisi

fil

ril,

cennette

iki nehirdir.

Dtan

akanlar

ise Nil

ve Frat-

629

Ur! dedi. Sonra bana Beyt i Ma'mur gsterildi. Her

gn yetmibin melek buray ziyaret edip dolayordu.
Bu arada merubat, st, bal kseleri getirildi. Hemen
st aldm. Cebrail dedi ki:
St, senin ve mmetinin, zerinde bulunduu
slm ftrat (yaratl) dr. St alman doru oldu.

Merubat alsaydm mmetin

n
gndz

yce olan Allah, bana ve mmetime

gece-

kld. Dnte Ms'ya

Ms, Neyle emrolundun? dedi. Elli va-

elli

uradm.

dallette kalacakt!..

vakit

namaz

farz

kit namazla! dedim. Dedi ki:

insanlar denedim.
Yahudilerin ahlkszlklarn kaldrmak iin her are-

Bunu mmetin yapamaz. Ben

ye bavurdum. Rabbna dn. Bunu hafifletmesini

iste!

Ben dndm, Mukaddes yere giderek hafifletilmesi

iin du ettim. On vakit indirildi. Ms'ya geldim ve
anlattm. O, gene dnp indirilmesi iin yakarmam
syledi. yle yaptm. On vakit daha indirildi. Tekrar
git, dedi. Gittim on daha indirildi. Tekrar gittim on
daha drld. On vakit kald. Ms'ya gelince o,
gene gitmemi syledi. Gene gittim. Be vakit daha
drld. Ms'ya gene uraynca, O Ben yahudileri denedim. Daha azaltlmasn iste! dedi. Ben, Rabbmdan utanrm. Be vakite razym. Kabul ettim
dedim. Ve yryp giderken yle bir nida geldi:
Farzlarm kaytladm. Kullarmn ykn hafiflettim. Bu be vakte elli vaktin sevabn verdim!..

630

CUMA'NIN FAZLETLER
Cuma

gn, byk bir gndr. Allah, o gn ile

slml azametlendirmi ve o gn mslmanlara
tahsis etmitir- Nitekim buyurur:

Ey m'minler, Cum'a gn namaz

dnz zaman hemen Allah'n zikrine koun.

iin

i brakn.
(Cum'a

Bu,

bilirseniz, sizin

andan

phesiz Allah, bugnde

farz

iin nida olun-

megul olmay

ve
engel olabilecek hereyi ha-

Allah'n Resl buyurdular

ki:

bu makamda

size cu-

kld.

Kim

zrsz yere
onun kalbini mhrler.

daha hayrldr.

namaz

itibaren dnyev ilerle

cum'a namazna gitmee

ram kld.

may

Al-veri-

Sresi, yet: 9).

Allah bu yetle, cum'a gn

duu

iin

arl-

Cum'a gn,

cum'ay

terkederse Allah

nceleri ehl-i kitaba

(yahudiler

631

onda ihtilfa dtler. Sonra onlardan alnd. Allah onu bize hediye etti.
Onu bu mmete saklad ve onlar iin bir bayram yapt. Onlar (mslmanlar) insanlarn en evlsdr. Ehl-i

hristiyanlar) verildi. Fakat onlar

kitap onlara tbidir.

Allah ondan raz olsun, Enes bni Mlikin naklettiine gre, bir defasnda Allah'n Resl unlar antetti:

Bir defasnda bana Cebril aleyhisselm geldi.

Elinde bembeyaz bir ayna vard. Bu cundadr. Rabbm onu ve senden sonra mmetine bayram olmas iin
sana farz klyor! dedi. Ben, Bizim iin onda ne
var! dedim. Dedi ki:

Sizin iin

onda hayrl

o saatte hayrl bir

verir.

Yahut

bir

ey

isterse

vardr ki, kim

Allah onu ona mutlaka
bir saat

erden korunmas

iin

Allah'a

s-

korur. Bizce o, gnlerin en byderiz ona.

dr. Biz, hirette, YEVML

nrsa Allah onu

MEZD

zerine gne doan en hayrl gn Cum'a

g-

ndr. dem aleyhisselm o gnde yaratld. O gnde cennete kondu. O gnde yeryzne indirildi. O gnde tevbesi kabul olundu. O gnde ld. Kymet de o
gnde vuku bulacak. Allah'n indinde o gn, YEVML
MEZD'dir. Gkte melekler de bu ismi verirler ona. O
gn, cennette Allah'n cemlini seyir gndr.
Allah, cuma gn altyzbin kiiyi cehennem-

den azad eder.

Alah ondan raz olsun Enes bni Mlik'in rivayet
ettii bir hadisde Allah'n Resl yle buyurur:

Cum'a

gn

salim olursa ir gnler slim

olur.

Yine Reslullah buyurdular:

Cehennem

tinde alevlendirilir.

632

her gn zevlden nce istiv vak-

Cum'anm

hricinde o anda

namaz

gnnn tamam namazdr.

Cehennem Cum'a gnnde alevlendirilmez.
Kaab der ki:
Allah,
ehirlerden Mekke'yi, aylardan Ramazan, gnlerden Cum'ay, gecelerden de Kadir gecesini

klmaynz. nk cum

faziletlendirdi.

Denir

ki:

Cum'a gn kular ve haert

larlar ve yle derler:

birbirleriyle kar-

Selm, selm slih gn!..

Reslullah yle buyurdular:

Cum'a
vab

yazar.

gn veya

Onu

gecesi lene Allah

ehid

se-

kabir fitnesinden korur.

63S

KADINIM KOCASI

ZERNDEK HAKK
Kadnlarn, kocalar zerindeki haklar pek
tur. Erkeklerin onlara

kar

ok-

huylu olmalar;
kadnlarn erkeklere nazaran daha ksa akll bulun
malar itibariyle merhametten onlarn ezlarna kaianmalar bu haklar cmlesindendir.
yce olan
Allah buyurur:
gayet

iyi

an

Ey mn

edenler

manz

ve onlar

razn

elinize geirebilmek iin

kadnlara zorla miras kkendilerine verdiiniz mehirden bi-

Meer k aray
etmi olsunlar. ONLARLA

ze hell olmaz.

kp

tazyik

etmeniz

si-

aacak bir fuhu irtiY GENN. Eer

kendilerinden holanmadnzsa olabilir ki bir ey sizin hounuza gitmez de Allah onda bir ok hayr tak
dir etmi bulunur. (Nis Sresi, yet: 19).

yce olan Allah, onlarm

hususunda buyurdu:
Yine,

Hem
katldnz.
634

onu nasl alrsnz

ONLAR

(kadnlar)

ki

hakkna tazim

birbirinize

SZDEN

karlp

(ya gzelce ge-

inmek veya

ayrlmak hususunda) KUVVETALDILAR. (Nis Sresi, yet: 21).

gzellikle

L TEMNAT DA

Allah'a ibdet

edin,

O'na hibir eyi

tutma-

yn. Anaya, babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara,

yakn komuya, uzak komuya, YANINIZDAK ARKADAA (Einize) yolda kalma, sa ellerinizin mlik olduu kimselere iyilik edin. Allah, kendini bee^
nen ve daima bbrlenenleri sevmez.

(Nis Sresi*

yet: 36).
-

Peygamberimiz aleyhisselm, son vasiyyetlerinde

eyden bahsetti. Alayarak konuabiliyordu. yl
ki, bir

ara

dili titredi.

Namaz,

ksld. yle

diyordu:

namaz, namaznza dikkat

edin,

ihmal

hizmetiiiler) kudretlerinin fevkinde vazife yklemeyin...

tmeyin.
ler,

Sa

Sesi

elinizin altndakilere

(kleler,

Allah'dan korkun, Allab'dan korkun kadnlarn hukuku hakknda! Zira onlar sizin yardmclarnz ve esirlerinizdir. Onlar size Allah'n emnetidir. Allah'n bir
sz ile onlarn hereyi size hell klnd.

Yine Allah'n Resl buyurdular:

635

Hangi erkek, karsnn huysuzluklarna sabr ve

tahamml

ederse Allah ona,

Eyyp aleyhisselmn

be-

sabr neticesinde verdii ecri verir.

Hangi kadn, kocasnn huysuzluklarna sabr ve
tahamml ederse Allah ona Fir'avunun kars siye'ye
verdii sevab verir.
Kars ile ho geinmek, sdece ona eza etmemekten ibaret deildir. Ondan, herhangi bir sretle gelebilecek ezlara katlanmak, o fkelenince ona mlyemetle muamele etmek de lzmdr. Nitekim peygamberimizin eleri bazan peygamberimize szle mukabelede bulunurlard. Reslullah byle anlarda onlara mlyemetle mumele ederdi. Bir gn Hz. mer'in ei kendisine
szle mukabele etmiti. Hz. mer ona, Bana kar
llara

huysuzluk mu ediyorsun? dedi. Kars, Reslullah senden daha hayrl olduu halde onun eleri ona
yapyorlar! diye cevap verdi. Hz. mer de yle dedi:
Eer peygambere szle karlk verdiyse Hafsa
hat etmi.
Daha sonra Hz. mer, peygambere szle kar gelmekten Hafsay sakndrarak yle dedi:
EbuBekir'in kzna bakarak peygambere szle
kar gelme. Zira o, Reslullahm gzdesidir.
Bir defasnda Reslullah ile eleri Hz. ie arasnda szl niz olmutu. Hz. Ebbekiri aralarnda hakem
tayin ettiler. O, onlar dinlemek zere gelince, peygamberimiz, Hz. ie'ye Konu, yahut ben konuaym!
dedi. Hz. ie de, Sen konu, fakat doruyu syle!
szle

636

dedi.

Onun bu

sz zerine Hz. Ebbekir ona bir to-

kat att. yle ki

Ey

azn-burnunu kanatt

nefsinin

dman!

ve:

Bir de yalan

syle-

yecek? dedi.
Hz. ie, peygamberimizin arkasna kap oturdu.
Peygamberimiz, kaym babas Hz. Ebbekir'e dedi
ki:

Biz byle yapmanz istemezdik!

Allah ondan raz olsun, Enes bni Mlik der
Allah'n Resl, kadnlara ve ocuklara kart
ki:

insanlarn en merhametlisiydi.

Erkein, ei ile akalap oynamas da kadnn

kocas zerindeki haklan cmlesindendir. Zira kadnlarn gnl byle eylerden holanr. Resl aleyhisselm, elerinin akl ve kltrleri seviyesine inerek onlarla akalar ve oynard.
Hatt rivyete gre Hz.
Aie ile kou msabakalar yapar, bazan biri dierini,
bazan dieri birini geerdi.
Peygamberimiz, insanlarn, karsna en ok

izzet-i

ikramda bulunanyd.
Allah ondan rz olsun, Hz. Aie anlatr:
Bir defasnda Are gn baz sesler iittim.

Habelilerden ve dierlerinden bir ksm insanlar akalap oynuyorlard. Reslullah bana, Onlarn oyununu seyretmek ister misin? dedi. Ben, Evet! dedim. Allah Resl, kapnn nnde durdu. Kolunu kapya koydu. Elmi uzatt. Ben enemi elinin stne
koydum. Onlar oynuyorlar, ben de seyrediyordum. Biraz seyrettikten sonra Allah Resl, yeter! dedi. Ben
daha seyretmek istedim. O, Ey Aie, yeter! dedi. Ben
de, Peki! dedim. Oyunculara iret etti.
Onlar da
uzaklatlar. Sonra Allah Resl buyurdular ki:
.-dil*

jH&lj

tflil

Cr&j!

&\
637

 mn bakmndan

m'minlerin cn kmili, ahlka cn gzel olan ve ile efradna en okltufkr

davranandr.
Yine Allah'n Resl buyurdular:

,jL

\s%

04

Sizin en hayrlnz karsna hayrl olandr. Ben^

eine en hayrl olannzm.
Allah ondan rz olsun, hain

sizin,

ramen,

Hz.

mer

der

bir insan

olmasna

ki:

Kii, ailesi hussunda bir sab gibi olmaldr.

Peygamberimiz, dul bir kadnla evlenen Cbir'e

dedi ki:
Bakire (kz)

ile

evlenseydim. Onunla

oynar-

dn, o da seninle oynard!

Erkein, eine kar mlyemet ve gzel ahlkllkta, onun zerindeki heybet ve otoritesini kaybetmemesi de kadnn kocas zerindeki haklar cmlesindendir.

nk

erkek,

kars

zerindeki otoritesini

sukut eder. Erkein, kars zebunun iin erkek,

rinde hi bir heybeti kalmaz.
karma kar olan hsn- mumelesinde itidali kaybetmemeli, onun gznde kendi heybet ve azametini
yitirmemelidir. Ahlk olmayan bir hareketini grdlece

kadnn ahlk

te

nde

derhal

hunet

gstermeli, gayri ahlk davra-

ve fiillere
ve insaniyete

msade

kapsn

sna

aykr

dikilmelidir.

asl

bir hli olursa

amamal, eriate

msmahasz

kar-

Allah ondan rz olsun Hasan Basri der ki:

nefsn arzularna boyun een hi
bir erkek yoktur ki Allah onu cehennem ateine at-

masn.
638

Allah ondan rz olsun, Hz. mer de yle der:

- Kadnlara itaat etmeyiniz. Onlara muhalefet
etmekte bereket vardr.
Resl aleyhisselm buyurdular:

Kan kulu yzst srnsn!

Peygamberimizin byle buyurmas unun
Karsnn nefsn arzularna itaat eden

iindir:

onun

klesi demektir.

Gerekten

o,

erkek,,

lnete lyktr.

nk Allah onu kadna hkim vaziyette yaratm ve

hkim klmtr. O ise, karsnn nefsn arzularna
itat edip onun emrine girmekle, Allah'n bu hkmn tersine evirmi, bylece eytana itat etmitir. Ni-

tekim

yce olan Allah, eytandan hikyeten bu-

yurur:

Allah onu

(eytan) rahmetinden kodu. O da

yle dedi: Cellin hakk iin, kullarndan muayyen
bir nasip edineceim.
Onlar mutlaka saptracam.
Onlar mutlaka kuruntulara saplatacam, onlara emredeceim de davarlarn kulaklarn yaracaklar, ON-

LARA MUHAKKAK EMREDECEM DE ALLAHIN

YARATTIINI DETRECEKLER. Kim Allah' b
rakarak eytan bir yar edinirse phesiz, aka byk

zarardadr O. (Nis Sresi, yet: 118, 119).

Erkein hakk, kendisine tbi olunmaktr. Onun
kadnlara tb olmas deildir. Allah, Erkekler kadnbr

lar zerine hakimdirler!

yuruyor. Gene
dirdi.

(Nis Sresi, yet: 34) buAllah erkei Efendi olarak isimlen-

Nitekim buyurur:

Kapnn yannda kadnn

EFENDSt'ne

rast-

(Ysuf Sresi, yet: 25).

ite hl byleyken erkek, karsnn emrine girer,
onun nefsn arzularna boyun eerse Allah'n nimetini inkr etmi ve O'nun hkmn tersine evirmi
geldilcr.

olur.

63fr

Kadnn
-ginini

nefsi de senin nefsine benzer.

Onun

diz

birazck brakversen, seni istemediin uzak ve

yasak mntkalara gtrr.

Eer yularm bir kar
gevetirsen o, seni bir arm eker.
Eer smsk ve
iddetle elini ona yaptrrsan ancak o zaman mlik
ve hkim olabilirsin.
Allah ondan raz olsun,

kii vardr

mm

fi der

ki:

eer

sen onlara ikram edersen

onlar sana ihnet ederler. Eer sen onlara ihnet edersen onlar sana ikram ederler:

Kadn,
2 Hizmeti,
3 Yldzlara

ki,

imm
dayanan

tapan putperest ahlksz

afii bu sz

bir

ile,

yumuakla

mumeleye ihnet edilebileceini iret

etmitir.

640

Srf rfk ve

ERKEN

KARISININ

ZERNDEK HAKKI
Erkein, kars zerindeki hakk mevzuunda sadra if verici sz udur:

bir

Nikh, bir nevi balanmadr.

bakma kocasna skca balanm

Buna gre kesin hkm yledir:

halde,

kadn

demektir!

Kadn, ma'siyet olmayan her hususta kaytszartsz kocasnn isteklerine itat etmelidir.
Kadnn, kocasnn haklarna tazim etmesi hususunda

bir ok hadisler vrid

olmutur. Allah'n Resu-

l buyururlar:

cX*

.iLU ci>S jfKj l

Lcl

Hangi

kadn, kocas kendisinden honut olduhalde vefat ederse o mutlaka cennete girer.
Bir adam vard. Sefere kmt. Giderken kars-

na, st kattan alt kata inmemesini sylemiti. Alt

katta kadnn babas oturuyordu. Bir ara hastaland.

Peygamberimize haber yollayarak, kznn aaya inmesi iin izin vermesini talep etti. Fakat Reslullah

Kocann emrini

tut! buyurdular.

dn aaya

mddet
aaya inmek

ti.

Bu

sefer

Bunun

inmedi. Bir

zerine kasonra babas vefat et.

kz

iin

sdesini istedi. Reslullah gene,

Reslullahn m-

Kocann emrini

tut!

641

buyurdular.

Babas

Resul ona yle

Kocanzn

zn gnahlar

defnedildi. Bir

mddet sonra

haber gnderdiler:
emrinden

Allah:

bir

kmadnz

iin

baban-

afvedilmitir.

Yine peygamberimiz aleyhisselm buyurdular:

Kg} 'cJ^j Ujfi

tfLJ- i$l

cfc* I

namazn kld,

Ramazan
orucunu tuttuu, namusunu yabanclardan koruduu
ve

Kadn be

vakit

KOCASINA TAAT

ETT ZAMAN CENNETE G

RER.

Grld gibi Allah'n Resl,

KOCASINA
olan namaz ve orua,

slmm artlan

TAAT ETMEY

eklemitir.

Reslullah bir ara kadnlardan bahsederek yle

buyurdular:

Ui

kk

ca*z

'eMt

hm oSl
JiS

.illi

Hmileler,

valideler,

ok merhametli olanlar!
mesclerdi

Eer

ocuklanna

emziriciler,

kocalarna

namaz klanlar cennete

h&0

itaatsizlik et-

girerdi.

Bir ara Allah'n Resl yle buyurdu:

Cehenneme

muttali oldum. Cehennem eminin,

ounun kadnlar olduunu grdm.

Kendisini dinleyenler sordular:
Niin ey Allah'n Resl?
Resl aleyhisselm buyurdular:

642

 nk

ok

lnet

ediyorlar,

KOCALARINA

NANKRLK EDYORLAR.
Baka

de yledir:
Cennete uradm. Cennet ehlinin ok az kadnlardan mteekkildi. Kadnlar nerede? dedim.
Altn, gm ve dier zinet eyalar onlar megul etbir hadis

ti! dediler.

Allah ondan rz olsun, Hz.

ie

anlatr:

Reslullaha gen ve kuvvetli bir

geldi. Ey Allah'n Rcsl, ben gen ve kuvvetli

Bir defasnda,

kadn
bir kadnm. Evlenmek istiyorum. Fakat evlenmekten
korkuyorum. Erkein, kars zerindeki hakk nedir?
dedi. Reslullah

ona cevben buyurdular

ki:

Eer
irin olsa

kocann zerinde tepeden trnaa kanl

da sen de bunu yalayarak temizlesen gene

hakkn demi
Kadn dedi:

onun

olamazsn.

Evleneyim mi, ey Allah'n

Resul aleyhisselm buyurdu:
Evet, evlenmek hayrldr.

Resl?

Bir defasmda, Reslullaha bir kadn geldi. Ben

kocasz bir kadmm, evlenmek istiyorum. Erkein ka-

rs

zerindeki haklar nelerdir? dedi. Allah'n Resl

ona hitben buyurdular ki:

Kadm

devenin srtnda bile olsa, erkek murat

ettii zaman onu kendi nefsine rm etmesi de erkein

kars

zerindeki haklan cmlesindendir.

Erkein izni olmadan evinden bir ey vermemek,

gene kocasnn izni olmadan nafile oru tutmamak da
erkein kars zerindeki haklar cmlesindendir. Eer
kocasndan habersiz evden bir ey verirse gnah onun
zerine olur. Verilen sadakann sevab ise kocasnn
defterine yazlr. Gene kocasnn msadesi olmadan
643

oru tutsa kabul olunmaz. Sdece a

durmu

kalm

ve susuz

olur.

almadan evinden karsa,

geri evine dnnceye veya tevbe edinceye kadar melekler ona lanet ederler.

Kadn, kocasmdan

izin

Allah'n Resl buyurdular:

Eer

kimseye dier bir kimse iin secde etmesini emretmi olsaydm, erkein kars zerindeki
hakknn byklnden dolay, kadnn, kocasna
secde etmesini emrederdim.
Kadnn, Rabbma en yakn olduu an, evinin
Gene kadnn evinin iinde
iinde bulunduu andr.
namazdan danamaz, mescit (cami) de
ha faziletlidir. Evinin daha cra bir yerinde
namaz, evinin ortasnda kald namazdan daha faziletlidir. Oda iinde bulunan odada (evinin en cr bir
namaz ise, herhangi cr bir kekesinde)
namazdan daha faziletlidir.
de
Btn bunlar tesettr iindir. te bu sebeptendir ki, Allah'n Resl yle buyururlar:
bir

kld

kld

kld

kld

kld

Kadn, gizlenmesi lzm gelen bir eydir. O,

meydana kt zaman eytan onu gzetler.
Kadn iin on tane rtlecek ey vardr. Evle-

nince kocas bir tanesini rter. lnce kabir hepsini

rter.

Erkein, kars zerindeki haklad pek oktur. En

nemlileri iki eydir:
1

mesi,

644

Kadnn

namus

rtnmesi, e
ve erefini korumas.

sularn ifa etme-

dnda

htiyacn

lunmamas

kocasndan

bir talepte bu-

haram kazanlara sevketmemesi.

Eskiden sliha mslman hanmlar byleydi. Erkek, ticret maksadyla bir yere
zaman, kars
ve onu

kt

ona yle

derdi:

Aman,

haram kazantan sakn! Biz, ala ve

skntya tahamml ederiz. Fakat kyamet gn cehennem ateine tahamml edemeyiz.
Ayn szleri babasna kz da sylerdi.
aml Rbia Htn, Ahmed bni Ebulhavr ile
evlenmek istemiti. Fakat Ahmed, kendisi daha ok
ibdetle itigal ettii iin

buna pek taraftar

olmam

ve ona yle demiti:

Ben kendi hlimle uraan birisiyim. Kadnlarla pek alkam yok!

Rbia da ona
cevab verdi:
Ben, senden daha ok kendi hiiyle itigal eden
birisiyim. Bende cins-nefsn arzu yok. Sadece kocamdan bir hayli servet kald. Sen, slih kiileri daha iyi

bilirsin.

Bu

serveti onlara

datman

istiyorum. Nik-

hna

girmeyi bunun iin talep ediyorum. Bylece Aliaha daha ok yaklam olurum.

Bunun

zerine Ebulhavri, meseleyi Eb Sleyman Drn'ye aksettirdi. Drn, Ebulhavr'yi evlenmekten menediyor ve yle diyordu:
Bizim adamlarmzdan evlenen herkes deiti,
bozuldu. Evlenirsen sen de bozulursun.

Fakat Rbanm yukardaki szleri kendisine anlatlnca, O, (Rbia) Ali ahin vel kuludur, hemen evlen!
dedi.

Bunun
lendi.

zerine

Ahmed bni

Yava yava btn

Ebulhavr onunla ev-

serveti fakirlere ve slihlere

dattlar.
645

Bu

aml

Rbia, Basral Rbiaya (Rabia-i Adviyye) benzemektedir.

Gene kadnn, kocasnn malm ve servetini israf

etmemesi, onu iyi korumas vaciptir. Nitekim Allah'Resl buyururlar:

Kocasnn izni olmadan, kadnn onun maln
saa-sola vermesi hell deildir. Ancak bozulmasndan
korkulan bir yemek olursa o zaman verebilir. Eer kocasnn izni ile birisine bir ey y edilirse o da kocasecrin aynn alr. Eer kocasnn msadesi
nn
olmadan verirse gnah ona, sevab da kocasna it

ald

olur.

Evlenecek kzn anasna-babasna den vazifeler

de vardr. Onlarn, kzlarna, kocasiyle iyi geinmesi
ve ona hsn- ahlkla mumele etmesi yollarn evEsm,
retmeleri lzmdr. Nitekim Fezr
lendirirken ona
tlerde bulunur:

kz

in

bir

daa

kzn

Kzm, bulunduun

yuvadan kyor, bilmediyuvaya ve kendisiyle lfet etmediin bir arka-

arkadana

yer (toprak, arz) ol

ki, o, sana Gk (sem) olsun; seni himyesine alsn.
Sen, ona dek ol ki, o sana direk olsun. Sen ona criye ol ki, o sana sultan olsun. Onu asl zme ki, o da
gidiyorsun. Sen, o

Ondan uzaklama ki, seni unutmasn.

Eer sana yaklamak isterse sen de ona yakla. Eer
(yaklamak istemezse)
senden uzak durmak isterse
sen de uzak dur. Onun burnunu, kulan ve gzn,
seni zmesin.

Senden dim gzel kokular koklasn.

Burnuna irkin ve pis kokular gitmesin. Senden dihfzet,

koru.

tatl ve gzel szler iitsin, kulana irkin szler

girmesin. Seni dim gzel grsn. Senden souma-

sn, tiksinmesin!..
o

646

CHADIN FAZLET

n yce olan Allah buyurur:

SM ^
M'minler

# >f

ancak o kimselerdir

ki Allah'a

ve

Resulne imn ettikten sonra pheye sapmazlar, AL-

LAH YOLUNDA MALLARYLE CANLARYLE CHAD

(SAVA) EDERLER.

te

onlar,

gsterenlerin ta kendileridir.

imnlarnda sadkat

(Hucurt Sresi, yet:

15).

Allah ondan rz olsun, Beir

Olu Nmn

anla*

tr:

Ben, Reslullahn minberinin

yanndaydm.

Bi-

Ben, slm'dan sonra en faziletli amel olarak

hacc edenlere su datmay kabul ederim! dedi. Dier
biri,Ben slm'dan sonra en faziletli amel olarak Mescid-i Haram tamir etmeyi bulurum! dedi. Baka birisi

risi,

de CHAD, dediklerinizden daha faziletlidir! diye mukabele etti. Bu arada Hz. mer onlar konumaktan
menederek, Reslullahn minberinin yannda yksek
sesle

konumayn! Bugn cumadr.

gidip, ihtilaf ettiiniz

Namazdan sonra

eyi Allah Resulne sorun! de

647

Bu

di.

arada,

an

yce olan Allah

yeti inzal bu-

yurdu:

tffc

mn

&
Siz

/!>!

oUf

haclara sakalk yapmay, Mescid-i

imrn;

Allah'a, hiret

gnne inanan,

Hara-

ALLAH

YOLUNDA CtHAD EDEN KMSELERN AMELLER

TUTTUNUZ? BUNLAR ALLAH YANINDA

GB M

BR

OLAMAZLAR.

Allah, zlimler zmresine hidyet

vermez. (Tevbe Sresi, yet: 19).

Abdullah bni Selm anlatr:

biz, Reslullahn ashabndan bir
Bir defasnda,
Kendi kendimize,
ka kii, bir arada oturuyorduk.
Keke Allah'n ve Resulnn yannda hangi amelin
daha faziletli olduunu bilseydik de onunla amel etseydik! dedik.
yetleri inzl
yce olan Allah

an

buyurdu:

Gklerde ne var, yerde ne varsa hepsi Allah'

tebih ve tenzih etmektedir. O, mutlak hkimdir. Ye-

gne hkm ve hikmet

LER,

sahibidir.

YAPMAYACAINIZ

NZ? Yapmayacanz

EY

MN

EY NN

EDEN-

SYLERS

eyi sylemeniz, en iddetli

bir fkeyi davet etmi olmak bakmndan Allah indinde byd.
phesiz ki Allah, kendi yolunda hepsi
birbirine kenetlenmi bir bina gibi saflar balayarak
ARPIANLARI sever. Hani Ms, Ey kavmim^ bebir

hakikaten Allah'n peygamberi olduumu

bildiiniz halde niin bana ez veriyorsunuz? demiti.
onlar haktan saparak erildikleri zaman Allah
nim,

te

648

size

da onlarn kalblerini hidyetten dndrd. Allah fsklar zmresini hidyete erdirmez. Meryem Olu s
da bir zaman yle demiti: Ey sril oullar, ben
Benden nceki tevrat
size Allah'n peygamberiyim.
tasdik eden, benden sonra gelecek bir peygamberi de
Ki ad Ahmed (Muhammed) dir mjdeleyenim!
Fakat o, kendilerine ak ak burhanlar getirince,
Bu, apaikr bir bydr! dediler. Kendisi slma
davet edilip dururken, Allah'a kar yalan uydurandan
daha zlim kimdir? Allah, zlimleri hidayete erdirmez.
Onlar azlariyle Allah'n nurunu sndrmee yelteniyorlar. Halbuki Allah nrunu tamamlayacaktr, kO, peygamberini hidyet ve
firler holanmasa da!..
hak din ile gnderendir. nk o, bunu dier btn
dinlerden stn klacaktr, putperestlerin

mese

houna

git-

de!..

Ey mn edenler, hepinizi elem

azaptan kurtaracak doru bir kazan yolu

verici bir

size

yim mi? ALLAHA VE RESLNE

gstere-

MANDA SEBAT

EDER; MALLARINIZLA CANLARINIZLA DA ALLAH

YOLUNDA CHAD YAPARSINIZ. BU, SZlN
EER BLRSENZ OK HAYIRLIDIR.
sizin gnahlarnz afveder.
Byle yaparsanz o,

altlarndan rmaklar akan cennetlere ve ADN cenen byk

netlerindeki ok gzel saraylara sokar.
kurtulu budur.
Sizin iin seveceiniz dier bir nimet daha var ki
Sizi

te

o da Allah'dan nusret ve yakn fetihtir. Ey Resulm,

sen bu nusret ve Fetihi m'minlere mjdele.
Ey mn edenler, Allann yardmclar olun. Nite

kim Meryem olu s havrilerine, Allaha mteveccih olarak benim yardmclarm kim olacak? demi,
havriler de Allah'n yardmc kullar biziz! demilerdi. te srail oullarndan bir grup ona mn et640

kalmt.

Nihyet biz, o iman

bylece
edenleri dmanlarna kar destekledik de
dmanlarna kar galip olarak ktlar. (Saff Sre-

mi,

bir

grup da kfrde

si:).

Birisi

peygamberimize, Ey Allah'n Resul, bana

CHADA MUDL
di.

Reslullah, Ben byle bir

yurdular ve ilve

amel syleyiniz! deamel bulamyorum bu-

olabilecek bir
ettiler:

Sen, mchid cihada gittii zaman mescide girip hi ftur getirmeden namaz klabilir ve hi iftar

etmeden oru

Adam

tutabilir misin?

dedi ki:

Buna kimin

gc yeter?
Allah ondan raz olsun, Eb Hreyre anlatr:
Bir ara, Reslullahn

ashabndan

birisi,

iinde

uramt.

Kentatl sulu bir pnar bulunan bir vdiye

dince yle dnd:
~ Keke buralardaki btn insanlar ekilse de
ben burada ibdetle megul olsam. Fakat gidip bir yol
Gitti reslullaha dant.
Beslullaha danmalym!

cevab verdiler:
Allah'n Resul ona
Byle yapma. Sizden birinin Allah yolunda bir
cihada katlmas, evinde yetmi sene namaz klmasndan hayrldr. Allah'n sizi mafiret etmesini ve cennete koymasn istemiyor musunuz? Allah yolunda cihad
ediniz. Kim Allah yolunda cihad ederse ona Cennet

vacip olur.

Peygamberin pak ashb, ibdetlerini yaptklar ve

gzel huylara sahip olduklar halde, Allah Resl, AL-

LAH YOLUNDA CHAD (SAVA) I

terkedip kendi k-

elerine ekilmelerine izin vermezse, ya bize yarar

kemize ekilmek? Biz ki, ibdetlerimiz pek az,

kusurlarmz pek

ok,

ram. Niyetlerimiz

fsid.

50

kazanlarmzn pek ou

ha-

Yine Allah'n Resl buyurdular:

Allah kendi
Allah yolunda CHAD EDEN
oru tutan, huu
yolunda cihad edeni en iyi bilir
ile namaz klp, rku* eden, secde eden gibidir.

Kim,

Allah'n kendisi iin Rabb; Islmiyetin*

kendisi iin Din, Muhammedin (aleyhisselm) kendisi iin Resul olmasna raz olursa cennete girer.

Eb Said Hudr Resullahn bu szne taaccp

ederek, Ey Allah'n Resl, tekrarlar msnz? dedi
Resul ullah sz tekrarlad ve ilve etti:

Bir de baka bir amel vardr

Allah onunlu
derece aras yer il
ki,

kulu yz derece ykseltir. Her iki

gk aras kadardr!
Bu srada Eb Said Hudr sordu:

Nedir

o amel, ey Allah'n Resl?

Resl aleyhisselm buyurdu:

ALLAH

YOLUNDA CHAD!..
o

65*

EYTANIN HLES
Hasan Basr'ye dedi ki:
eytan uyur mu?
Hasan Basr bu sze gld ve yle cevap verdi:
O uyusayd, biz rahata kavuurduk!
O halde, m'min iin ondan kurtulu yoktur. Sadece onu defetmek ve hilesini tesirsiz hle getirmek
Birisi

vardr.
Allah'n Resl buyurdular:

Nasl

sizden biri seferde devesini itiyorsa m'-

min de ayn ekilde eytan iter.

Allah ondan rz olsun, bni Mes'ud yle
M'minin eytan defedilmitir.

Haccc
Bir

olu

Ky s

der:

anlatr:

eytan vesvese yoluyla bana,

defasnda,
anda bir sere
Sana azgn bir deve gibi girdim.

gibiyim! dedi.

Dedim:
Neye?

Dedi:
Ma'syet

yoluna dmen iin her vervese verdiimde Allah' hatrlayarak bundan vazgeiyorsun.
Byle yapa yapa beni erittin.

Takv ehline, eytann vesvese kaplarn kapamak

ve onlar muhafaza etmek zor deildir. Onlar, kiinin
652

gnaha srklenmesine sebep olan bu kaplar kaparlar. Onlara muttali olurlar ve onlar korumaktan
an geri durmazlar. Kalbde, eytann vesvesesine
ak kaplar pek oktur. Meleklerin girebilecei kaplar yani iyilik kaps ise bir tanedir. Bu bir kap da
dier kaplar arasnda ayrdedilemez bir durumdadr.
Kalbin bu hli mevzuunda kii, karanlk bir gecede,
eitli ve kark yollar bulunan bir lde kalm yolcuya benzer. Bu karmakark yollardan selmete ile mmkabilmek, ancak keskin bir gz ve gne
bir

kn
bir

olur.

kimse

eytanm

vesveselerinin

iin keskin gz,

hcumuna urayan

TAKVA LE

TEMZLENM

PAK BR KALBDR. Aydnlatc gne ise, ALLAH'IN

KTABI KUR'AN'DAN VE RESLNN HADSLE-

RNDEN RENLEN LMLERDR.

Allah ondan raz olsun, Abdullah

bni Mes'ud

an-

latr:

Allah'n

Resl bir gn

bir izgi izdiler,

ve

Bu, Allah'n yoludur! buyurdular. Sonra, bu izginin

sama ve soluna birer izgi daha izdiler ve, Bunlar,

eytan vardr buyurdular. Daha sonra

yeti oku-

dular:

emrettiim bu yol benim dosdoru

yolumdur. O halde ona uyun. Baka yollara tb olup
gitmeyin. Sonra sizi onun yolundan ayrr. te Allah
size bunlar emretti ki ktlklerden saknasmz. (En*

am

phesiz

ki

Sresi, yet: 153).

Bundan nceki baz

den bazlarn zikretmi,
yollarn gstermitik.

bahislerde

eytann

limleri ve bidleri

imdi buraca

hilelerin-

aldatma

bir misal verelim:

Rivyete gre, bir defasnda peygamberimiz aleyhisselm

hikyeyi anlatt:
eytan onu yoldan
Eskiden bir rahip vard.

-653

karmay

kasdetti.

Bu srada

talanmt. eytan, Onun

birisinin

cariyesi has-

tedavisini flan rahip ya-

Cariyeyi
kabul ettedavi etmesi iin rahibe getirdiler. Fakat o
ramedi. Sonra gene geldiler, gene gelder... Derken
balad.
hip kabul etmek zorunda kald ve tedavisine
temasta
Bir ara eytan ona vesvese verdi. Criye ile
bulunmasn kafasma koydu. Nihayet buna muvaffak
Criye gebe
oldu. Rahip, criye ile temasta bulundu.
kald. Bu sefer rahibe yle bir vesvesede bulundu:
diye cariyenin ailesine vesvese

par

verdi.

Sen bunu ldrmelisin. Eer ldrmezsen yarn i meydana kacak, rezil olacaksn. Ondansam
imdi onu ldrr, sonra da ilesine ld! dersin.
Bylece yakay kurtarrsn.
Rahip yle yapt.
eytan, sonra da gidip ilesine, Onunla temas
verdi. Onlar
etti. Sonra ldrp gmd! diye vesvese
iin hgeldiler. Durumu renince rahibi ldrmek

cum

ettiler.

yle

dedi:

Btn

Bu

sefer

eytan onun karsma

dikilip

ben yaptm. stersen seni kurtarabilirim. Fakat nce bana iki kere secde edeceksin!
Rahip secde etti. Sonra eytan karsna dikilip
yle dedi:
Ben senden uzakm. Seninle hi bir alakam yok.

bu

ileri vesvese

ile

te,

an

yce olan Allah,

yetiyle

bu

gere-

yani eytann batan vesvese verip de sonra ekiliverdiine iret etmektedir.

savamaa

tevik
eden mnfklann hli de eytann hli gibidir. nk e>tan insana, kfret! diye vesvese verir de o
nk
kfredince, Ben hakikaten senden uzam.
654

Yahudileri

mslmanlarla

ben lemlerin

(Har

Rabb

der.

Sresi, yet: 16).

blis (eytanlarn

Ne

ba) mam

dersin o zat

afii'ye sordu:

hakknda

ki,

gibi yaratt, diledii gibi kulland.

sonra da isterse cennete koyar,

Bu

korkarm

olan Allah'dan

adalet mi, yoksa zulm

mam

afii yle bir

Ey u adam.

beni

diledii

Btn bunlardan

isterse

cehenneme!..

mdr?

dnd

ve dedi

ki:

Eer

senin dilediin iin seni yaratmsa sana zulmetmi. Eer kendisi diledii
iin yaratmsa o, ilediinden sorulmaz. Maklkat ise

ilediinden sorguya

Bu

ekilir.

cevap zerine eytan

malup

oldu.

Sonra de-

di ki:

Ey

fii, ben bu meseleyi vesveselemek suretiyle yetmibin bidi bidlik makamndan zndklk derecesine indirdim.

Yine bir defasnda blis, s aleyhisselmn karkt. L lhe llallah de! dedi. s aleyhisselm, O, hak kelimedir fakat senin szn zerine sylemem! dedi.

sna

nk eytan hak

btl kartrmak

ile

iin ba-

zan sret-i haktan gzkr. Bylece bidleri, zhidleri, zenginleri ve her trl halk tabakasndan insan
helk eder. Onun errinden yalnz Allah'n koruduu
kiiler kurtulur.

Allahm, sen
ki sana,

doru

bizi

eytann

yol zere

hilelerinden koru.

bulunan kiiler olarak gelelim.

o

5&

ALGI

DNLEMEK
mam

mam

Mlik,
Ebutayyip Taber, mam f,
A'zam, Sfyn Sevr ve dier bir ok limlerden bir
ksm szler hikye etmitir ki, bu szler yukarda ismi geen imamlarn, alg dinlemenin haram olduu
fii
fikrinde bulunduklarna dellet eder.
db-l-Kaz kitabnda yle der:
ark sylemek, btla benzeyen mekruh bir
elencedir. Onunla ok megul olan sefihtir. hitlii
kabul edilmez.
Ebutayyip Taber yle der:

mam

fii'nin sohbetdalarna gre, bir kimsenin, kendisi

iin

mahrem olmayan

bir

kadndan ark

dinle-

mesi ciz deildir. ark syleyen kadn ister bir perde arkasnda bulunsun, isterse akta olsun. Ve gene
ister

hr olsun,

ister criye olsun!

mam

Gene Ebutayyib,

Halk

fi'ye isnden yle der:

toplayp, criyesine ark syleten ve on

lara dinleten koca sefihtir.

Gene Ebutayyip.

kam

vs.

dn,

sebep olarak,

iin

ile

zndklarn

mam

yere taktaka
icad

hitlii kabul edilmez.

fiinin, elde bulunan

vurulmasn mekruh

say-

bunun nce Kur'an' dinlememek

etmi olmasn gsterdiini, syler.

fii yle der:

Ben, insanlarn her trl oyununu mekruh gryorum. nk oyun, mrvvetli insann ii deildir.
Mlik ark dinlemeyi kesinlikle yasaklar
ve mesel yle der:

mm

656

 Bir

kimse bir criye satn alsa

onun

sonra

arkc

olduunu rense geri vermesi lzmdr.

Sa'd olu brahim'den baka btn
Medineliler

ayn

fikirdedirler.

Allah'n rahmeti onun zerine olsun, mam A'zam

da arky mekruh grr ve gnahlardan sayar.

Dier btn Kufeli limler, Sfyn Sevr, Hammd, brahim ve a'b de ayn fikirdedirler.

-yi

ni

Btn bu kaytlar Ebutayyip Tabernnindir,

Eb Talip Mekk ise, baz kiilerin ark dinlememubah saydklarn naklederek der ki:
Sahbeden Abdullah bni Ca'fer, Abdullah bZbeyr, Mugire bni ube, Muviye ve bakalar,

ark

dinlemilerdir. Seleften, sahbe ve tabiinden bir

oklar da bunda bir mahzur grmemilerdir.

Eb Tlip Mekk

szlerine

devamla der

Hicazllar, Mekke'de bizim

ki:

yanmzda, senenin

en faziletli gnlerinde arklar dinlemekten geri durmazlard.

Mesel, Allah'n kullarna, kendini zikretmelerini emrettii Kurban Bayram gnlerinde ark
dinlerlerdi. Mekkeliler gibi, Medine halk da zamanmza kadar ark dinlemekten geri durmamlardr.

At'mn

iki

criyesi

vard.

ark

sylerlerdi.

At'nm

dostlar da onlan dinlerlerdi. Salim Olu Eb Hasan'a,

ark dinlemenin haramln syleyebilir misin? C-

neyd Badadi, Znnun Msr vs. onu dinlerlerdi dendi. O yle cevap verdi:
- Benden daha hayrl olan kiiler onu caiz grrler ve dinlerlerse nasl syleyebilirim?
bni Creyh, alg dinlemee ruhsat verirdi. Kendisine, Kyamet gn bunun, iyi amellerden mi yoksa kt amellerden

mi saylaca sorulunca

ceva

verdi:

lah

Nizam

42

657

Ne

amellerden saylacak, ne de kt amellerden! nk o, Bo szler e benzer.

yce olan
Allah buyurur:
iyi

Allah

an

szi

yeminlerinizdeki

Lavden dolay

mes'ul tutmaz. (Bakara Sresi, yet: 225).

o

658

BD AT VE

HEVAY-I NEFSE

UYMAK

Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, peygamberimiz buyurdular:

m ^ pm

4%*

jsj

jS *&j^\

c*m &l

Sonradan

uydurulan eylerden saknn. phesiz sonradan uydurulan her ey BtD'ATTIR. Her bid'at dallettir. Her dallet ise cehennem ateindedir.

Kim,

bizim bu dinimizde bir

o merduttur,

Benim

ey

icad ederse

makbul deildir.

ve benden sonraki Hulefy Ridin'in

ahlkna sarln.

Bu

hadislerden malum olur ki, Kur'an'a peygamberimizin ahlkna ve teden beri mmet-i
Muhammedin
aleyhisselm limlerinin zerinde ittifak ettii esaslara uymayan her ey bid'attr, dinden saylmaz. Merduttur.

659

^^J

/ji J! J**

L^j^b

^1

^ ^^

jjj j

Jj S: J**

Kim,

*i~>
Cr- C**

(Reslullahn gzel huylarndan birini) kCtt hline getirirse o snnetin ve kyamete kadar o Cinnetle amel edenlerin ecri o kiiye ait
br snneti

olur.

huyu det hline getirirse o kt

huyun ve o kt huyla kymete kadar amel edenlerin
Kim,

gnah

bir kt

o kimseye ait olur.

phesiz ki emrettiim bu yol benim

Katde,
dosdoru yolumdur. O halde ona uyun. Baka yollara tbi olup gitmeyin. Sonra sizi onun yolundan ayrr, te Allah size bunlar emretti ki ktlklerden
sakmasmz mealindeki yeti okuyarak der ki:

Biliniz ki yol

birdir.

Tamam

hidyettir.

Git-

tii yer cennettir. blis bir ok yollar icad etmitir.

Tamam dallettir. Sonu da cehennemdir.
Allah ondan raz olsun, bni Mes'ud anlatr:
di.

Bir defasnda Reslullah, bize eliyle bir izgi iz

Sonra, Bu Allah'n doru yoludur! dedi. Sonra

bu

izginin

sana

ve soluna birer izgi daha

izdi.

Son-

ra yle buyurdu:

Bunlar,

yollardr. Onlardan hi bir yol yoktur

mutlaka onun zerinde oraya davet eden bir eytan bulunmasn.

Allah'n Resl daha sonra bu yeti (En'am S-

ki

resi, yet: 153)

okudu.

Yine Allah'n Resl buyururlar:

660

5>

9 *

Kim,

benim snnetimden (yolumdan, ahlkmdan) yz evirirse benim mmetimden deildir.

Peygamberlerinin lmnden sonra dinde bid'atlar icd eden hi bir mmet yoktur ki Allah onlarn

icd ettii miktar kadar dinin esaslarndan zayi et-

Allah'n

indinde,

Gk kubbe altnda,

nefs kadar kendisine taplan daha

byk

bir

hevy-i

put yok-

tur (insanlar hevy-i nefslerinin yle esiri olmular ve

ona yle tapmaktadrlar ki adeta o, en byk mabuttur.

tmdi, szn en hayrls, Allah'n Kitab Kur'an'dr. Hidyetin en hayrls, Muhammed'in aleyhisselm hidyetidir, tlerin en erlisi, sonradan icat olunan eyler (bidatlar) dr. Her bid'at dallettir. Ben sizin karnlarnzn, ehvetinizin ve hevmzn nefsn arzularnn azmasndan korkarm. Bid'atlardan salannz. phesiz her bid'at dallettir.

Allah, her bid'atrya tevbe kapsm kapatr.

Bid'at terketmedike bu kapy amaz.
Allah, bid'at shibinin orucunu, haccn, umrecihadn, tevbesini kabul etmez. O, hamurdan kln
kmas gibi tslmiyetten kar. Ben sizi, gecesi gndsini,

olan ayn ondrd gibi braktm. Ondan

ancak helkta olan sapar. Yaayan her nefsin bir himmet ve gayreti vardr. Her himmet ve gayretin bir zayflk an vardr. Kimin ki himmet ve gayreti benim
snnetime olursa o, hidyete erer. Kimin ki himmet ve
gayreti benim snnetimden baka eylere olursa o, he-

z gibi

aydnlk

lak olur.

Ben mmetim

iin

eyden korkarm;
66t

limin HAKYOL'dan sapmasndan,

Hevy-i nefse uyulmasndan,
Adil olmayan hkmden (Tirmizi).

2
3

OYUN ELENCE LETLER: Kim

gel seninle

kumar oynayacam!

derse,

ki,

arkadama

sadaka versin

ve tevbe etsin. (Buhari).

Kim tavla oynarsa, sanki

lam

olur.

(Dinimizce

haramdr, yenmez)

domuz

elini

eti

domuz

etine bu-

murdardr,

necistir,

(Mslim)

Tavla oynayarak sonra kalkp namazm klan

kii, irinle ve domuz kan ile abdest alarak namaz kla-

na benzer. (Muvatta.)
Bir

olan bir

defasnda Allah'n Resul, tavla oynamakta

toplulua rasgeldiler. Buyurdular ki:

Oyuncu kalbi ileyen

batl
(Bey
hak)
Kumar, satran, tavla ve bunlara benzer oyuner,

lar

oynayan

u kimselere tesadf

ra selm vermeyiniz.

Eer

szler!

eller,

ettiiniz

zaman

onla-

onlar size selm verirse se-

lmlarn almaynz.
ey kumardandr:
1
Kumar,

2
3

Zar atmak,

Hamamda

Bir defasnda,

slk. (Deylem).

oynamakta olan

bir

toplulua

ras-

gelen Hz. Ali, yle dedi:

Nedir bu oynadnz eyler? Sizden birinin, sndrmek zere bir kz (ate) parasm eliyle tutmas bu

oyun

letlerine

yapmasndan daha hayrldr.

Satran Oynayan, insanlarn en yalancsdr.

Allah ondan rz olsun,

662

Eb Msa E'ar der

ki:

 Ancak

gnah ileyen satran oynar.

alg letleri, ya haramdr. Ud, tanbur, ddk,

vul., gibi..

yannda

Ya mekruhtur. Kaval

vs. gibi.

Bu

da-

tip letler,

ark

syleyen ses olmazsa mekruh deildir.

Veya mubahtr. Harpte orduyu harekete geirmek iin

alman

letler gibi.

663

RECEBN FAZLETLER
RECEB

aslndan mtak (treme) dr. Tercib, tazim manasna gelir. Receb ayna "ESAB"da denir. nk o ayda tevbe edenlerin zerine Allah'n rahmeti dklr. yi ameller ileyenlere kabul olma nurlar feyezan eder, akar. Bu ayn bir ismi de
ESAM SAGIRdr. nk o ayda ktal hisleri duyulDenir

kelimesi, Tercib

ki:

RECEP,

cennette, suyu stten beyaz, baldan

tatl ve kardan souk bir nehrin ismidir. Ondan ancak,

Receb aynda oru tutup kt huy ve duygulardan temizlenenler iebilir.

Allah'n salat ve selm onun zerine olsun, peygamberimiz buyurdular:

RECEB, Allah'n aydr. aban benim aym, Ramazan da mmetimin aydr.

Ehl-i iaret der ki:

RECEB, harften

(eski

yaz

ile)

ibaret bir ke-

limedir.
1

2
3

Re,
Cim,
Be,

Re, Allah'n rahmeti; Cim, kulun crm ve Be, Allah'n Birri (ihsam, iyilii) dir. Sanki Allah yle buyurur:

664

 Kulumun

crmn, rahmetimle Birr'im aras-

na alrm!
Allah ondan raz olsun, Ebudderda'nm rivyet ettibir hadisde Allah'n Resul yle buyurdular:
Kim, Recebin yirmi yedinci gn oru tutarsa
ona altm aylk oru sevab yazlr.
Recebin yirmi yedinci gn, Cebrail aleyhisselpeygamberimize risletle ilk geldii gndr, gene

mm

peygamberimizin mrc da o gnde vuku bulmutur.

Haberiniz olsun, Receb Allah'n ESAM AYFdir.
Kim ulanarak ve uuruna vararak Receb'de bir gn
oru tutarsa Allah'n en byk honutluu ona vcip>

olur.

Allah ondan raz olsun, Enes bni Mlikin naklettii bir hadisde peygamberimiz yle buyurur:
Kim, haram aylardan (Zilkade, Zilhicce, Muharrem, Receb) gn oru tutarsa onun iin dokuz yz

senelik oru

sevab yazlr.

Enes der

ki:

Bu hadisi Resluliahdan iitmedimse kulaklarm sar olsun.

HO SZ: Haram aylar drttr (zilkade,
zilhicce,

muharrem, recep), Meleklerin en bykleri ve en hayrllar drttr (Cebrail, Azrail, Mikil, srfil, Selm onlarn zerine). Abdest azalan (abdestte ykanmas farz olan uzuvlar) drttr. Allah' tebih ve takdis

eden en

faziletli

(Sbhnellah, ElAllh Ekber) Hesap il-

szler drttr.

hamdlillah, La iihe illallah,

minin temel birimleri drttr. (Birler, onlar, yzler,
binler). Zaman birimleri drttr (Saat, gn, ay, sene).
TaSenenin mevsimleri drttr. (Bahar, Yaz, Gz,
.

K)

biatlar

(eyann

halleri)

drttr.

(Scaklk, soukluk,

kuruluk, yalk). Hulefyi Ridin drttr. (Ebubekir,

mer, Osman, Ali Allah onlardan raz olsun.)

665

Allah ondan rz olsun, Hz. ie'nin rivayet ettii

bir hadisde Reslullah yle buyururlar:
Allah, drt gecede hayr dker, saar. Bunlar,

Kurban Bayram

bann onbeinci

gecesi,

Ramazan Bayram

gecesi ve Recebin

birinci

gecesi,

a-

gecesidir.

(Deylem)

Allah ondan rz olsun, Eb mm Bahil'nin

rivayet ettii bir hadisde, Allah'n Resl yle buyururlar:

Be

gece vardr ki, Allaha o gecelerde yaplan

dua reddolunmaz. Bunlar, Recebin birinci gecesi, a-

bann onbeinci
celeridir.

gecesi,

(Deylem).

cuma

gecesi ve iki

bayram

ge-

MBAREK ABANIN FAZLET

Bu

ay'a

a'bn denmesinin

sebebi,

O'nda ok ha-

Allah ondan rz olsun,

Bhil'nin naklettiine gre, Resl aley-

yrlar husle geldii

iindir.

Eb mme
hisselm a'bn hakknda yle buyururlard:

*f

MM

a'ban

\J&*

3*4 M

girdii zaman nefslerinizi temizleyiniz.

Niyyetlerinizi gzelletiriniz.

Allah ondan rz olsun, Hz. ie anlatr:

Allah Resl oru tutard. yle ki, biz, Orusuz deil! derdik Oru tutmazd. yle ki, biz, oru
tutmuyor! derdik. Byle aralkl olarak tuttuu oru-

larn

ou aban'da

olurdu.

Allah ondan rz olsun, sme anlatr:

Bir defasnda, ben, Ey Allah'n Resl, hi bir
ayda a'ban ayndaki kadar oru tuttuunu grmedim! dedim. Bana cevaben buyurdular:
Bu bir aydr ki, insanlar Recep ile Ramazan ayla
r arasnda ondan gfil oldular. Halbuki O, yle bir aydr
ki O'nda ameller, lemlerin Rabb olan Allah'a ykse-

lir.

Ben

de, orulu

bulunduum

halde amelimin Al-

lah'a ykselmesini isterim. (Nes).

Allah ondan rz olsun, Hz. ie anlatr:

Ben, Allah Reslnn, Ramazan'dan

baka

hi

667

ayda Tam Ay oru tuttuunu grmedim. Gene

hibir ayda a'bandaki kadar ok orulu bulunduunu
grmedim. (Buhr- Mslim).
bir

Baka

bir rivayete gre, Reslullah,

a'bann

ta-

mmn

orulu geirirdi. Gene, Mslim'in rivayetine

gre, Reslullah, a'bann ok az bir
orusuz

ksmn

geirirdi.

Bu

rivayetler nceki hadisi tefsir etmektedir.

tn bunlardan kan sonu, Reslullahn,

unu

668

orulu geirdiidir.

abann

Bor

'

RAMAZAN IN FAZLET

& mJ"

t*.
1/

'P

C-M

fa

ft

&i

u;

Ey imu edenler, sizden nceki mmetlere farz

klnd

gibi

oru farz olarak yazld.

size de

konmasnz. (Bakara
Ramazan orucu,

Sresi, yet:

ki

183).

hicretin ikinci

ylnda

farz

k-

lnmtr
Ramazan'm
rid

fazileti

olmutur. Cmleden
Resul buyurdular:

Ramazan'm

cennet

kaplatn

bir

ok hadisler vkaydedelim. Allah'-

bir

kan

birinci gecesi gelince Allah

aar.

hi biri kapanmaz.

hakknda

btn

Btn ay boyunca bu kaplarn

Allah bir tellla emreder,

telll

barr:

Ey, hayr talep eden,

gel! Ey,

er

yolunda olan

azgn, vazge!

Daha sonra

der ki:

Tevbe-istifar eden yok mu?

steyen

yok

mu? stedii

Mafiret edilecek!
-verilecek!
Tevbe edip,
669

gnahlardan vazgeen yok

mu?

Tevbesi kabul edile-

cek!

Bu arlar
eder.

afak vaktine kadar bylece devam

Sn yce olan Allah, Bayram gn gecesi aza-

ba mstahak
zd eder.

olmu

bir

milyon

kiiyi

cehennemden

Allah ondan raz olsun, Selmn Fris anlatr:

Bir defasnda, Reslullah,
bann son gn bize
bir hitbede bulunarak dedi ki:

Ey

byk bir ay, glgesi altna

almak zeredir. Onda bin aydan hayrl olan Kadir
gecesi vardr. Allah o ayda oru tutmay farz klmtr. Gece ibdetini de nfile saymtr. Kim o ayda bir
hayr ilerse O'nun hricinde bir farz ed eden kimse
gibi olur. Kim, bir farz ed ederse, onun dnda yetmi farz ed eden kimse gibi olur. O, sabr Ay'dr.
Sabrn mkfat ise cennettir. O, ltuf aydr. O ayda
m'minin rzk artar. Kim, o ayda bir oruluya iftar
ettirirse bir kle azad etmie sevap alr. Gnahlar
insanlar, sizi

afvedilir.

Bu srada

biz dedik ki:

Ey Allah'n Resl,

biz herbirimiz bir oruluya

kudrette deiliz!
Allah'n Resl buyurdular:
Allah bu sevab, bir oruluyu bir yudum st,
bir yudum su veya bir hurma ile iftar ettirene de verir. Kim bir oruluyu doyurursa, bu onun gnahlarna
iftar ettirecek

mafiret

vesilesi

olur.

Rabb onu benim havzmdan

(Havz- Kevser) yle bir sular ki ondan sonra ebediyyen bir daha susamaz. O, yle bir aydr ki evveli rahmet, ortas mafiret,
sonu da cehennem ateinden
zd olmaktr. Kim o ayda kle (hizmeti, ii) sinin
ykn hafifletirse Allah onu cehennemden zd eder.
O ayda drt eyi oklatrmz. Bu drt eyden ikisi
670

ile

la

Rabbnz honut

Dier

eyden ise asmstani olamazsnz. Rabbmz honut etmenize

edersiniz.

iki

ey, 14 ilhe illllah = Alah'dan

baka ibadete lyk bir ma'bud yoktur cmlesi (Bu
cmlenin ifade ettii temel esasn uurlatrlmas)
ve aczinizi itiraf edip Allah'dan afv dilemenizdir. Kenvesile olacak

iki

mstani olamayacanz

disinden

cehennemdir.

Kiinin gidecei

iki

yer,

ey

ise

cennetle

mutlaka bu

iki

eyden biridir. Rabbnzdan cennet isteyiniz. Cehennemden Allah'a snnz.

Kim, inanarak ve uuruna ererek oru tutarsa
Allah onun gemi ve gelecek gnahlarn afveder.
(Allah buyurur) Ad em olunun her ameli kendisi

iindir.

Yalnz oru mstesna. O, benim

mkfatn da

iindir,

onun

bizzat ben vereceim.

Bir defasnda Allah'n Resul yle buyurdu:

mmetime Ramazan da be

haslet verildi ki, bun-

dan nceki mmetlere verilmem i th

1
Allah indinde, orulunun
kokusu misk
#
kokusundan daha gzeldir.
2
ftar edecekleri ana kadar melekler onlar iin

az

istifar
3 O ayda eytanlar balanr.
4 Allah, her gn cenneti tezyin
ederler.

kullarm

masnda
5

kendilerinden

eder ve Slih

ktln ve ezann kaldrl-

acele ediyorlar! buyurur:

ayn

son gecesinde onlar afveder.

Soruldu:

Ey Allah'n Resul,
Buyurdular:
Hayr! Fakat her

o gece Kadir gecesi midir?

iyi

amel ileyenin ameli ka-

bul olununca ecri denir.

-

67

KADR GECES
Allah ondan raz olsun, Enes Ibni Mlik'in rivyet ettii bir hadisde Allah'n Resul yle buyururlar:

Kadir

gecesi gelince Cebril aleyhisselm, meleklerden bir toplulukla iner. Namaz klarlar, ayakta

veya oturarak Allah' zikreden her kiiye selm verirler.

Eb Hreyre der

Kadir

ki:

sayda melek yerygk kaplar alr. Nur-

gecesi gelince, ok

Onlarn inii iin

lar ykselir. Byk bir tecelli hsl olur. Melekler yaylrlar. Bu durumda insanlarn hli deiiktir. Kimizne

iner.

gklerden perdeler
sine gklerin ve yerin srr alr,
Onlar, gklerde melekleri kyam hlinde,
kaldrlr.
oturur halde, rk eder, secde eder, zikreder, kreder, tebih ve tehlil eder halde mhade ederler. Kimisine, btn iindekilerle beraber cennet alr; evleri, kkleri, hurileri, nehirleri, aalar, meyveleri!.

Bu kimse

Allah'n

arn,

peygamberlerin, ermilerin,

sddklarn makamlarn mahede eder.

Bu rhn leme hayrn olur. Rahmet deryasnda geehidlerin ve

Cehennemin derekelerini
(azap ukurlar) ve imanszlarn meknlarn mhede eder, grr. Gene o gece mzminlerden bir ks-

zer.

672

Cenneti,

Cehennemi,

mna

Allah'n Cemli alr. Perde kaldrlr. O, sadece

onu mahede eder.

Allah ondan raz

olsun, Hz. mer'in

anlattna

gre, bir defasnda Allah'n Resl, bir toplulua hitaben yle dedi:

Kim Ramazan'n yirmi

yedinci gecesini sabaha

kadar ihy ederse o, bana, Ramazan'n dier btn gecelerini ihy edenden daha sevimlidir.

Bu srada

Ey

Hz.

Ftma

sordu:

babacm,

erkeklerden ve kadnlardan,
o
geceyi ihy edecek kudrette olmayan zayflar ne yapar?

Reslullah buyurdular:

Yastktan koyarak ona dayanp bu gecenin saatlerinden bir saatte otururlar ve Allah'a du ederlerse bu, bence mmetimin, Ramazann btn dier
gecelerini ihy etmelerinden daha sevimlidir.
Allah ondan rz olsun, Hz. ie'nin rivayet ettii
bir hadisde Allah'n Resl yle buyururlar:
Kim, Kadir gecesini ihy ederek o gece ki rek'at namaz klsa ve tevbe-istifar etse Allah onu mafiret eder. Allah'n rahmetine eriir. Cebril onu
ka-

nadiyle svazlar. Cebril her kimi kanadiyle svazlarsa

o cennete girer.

lhi Nizam

43

673

BAYRAMIN FAZLET
gn olan Ra:
onuncu gn olan Kurban Bayramna

ve Zilhiccenin
BAYRAM denilmesinin sebepleri unlardr:
1
M'minler Ramazan Bayramnda, Allaha bir
sonra,
tat olan farz Ramazan orucunu tuttuktan

peygambere tate yani alt gnlk

avdet

etmi

da, gene Allah'a bir

evval

orucunu

Kurban bayramnda
tat olan farz hacc eda ederek
oluyorlar.

Reslullah ziyarete hazrlanyorlar.

Bayramlar her sene tekerrr ediyor.
2
Bayramda Allah'n inn bol oluyor.
3

Bayram gn

Peygamberimizin

gelince sevin ve

de

ge-

Namaz, Ra

ilk

mazan Bayram namazdr

ne'e de

ve hicretin ikinci senesin

klmtr.

Allah ondan rz olsun,

ettii bir hadis yledir:

Eb Hreyre'nin

rivyet

Bayramlarnz TEKBR ziftlendiriniz*

Yine Allah'n Resl buyurdular:
Kim, Bayram gn, yz defa Sbhnellaile

ve Bihamdihi der ve bunu mslmanlarn mevtalarna hediye ederse her kabre bin nr girer. O kii
ld zaman Allah onun bin nurunu da kabrine gehi

tirir.

674

Veheb bni Mnebbih anlatr:

blis, her

lanr.

Ona

bayram gn nida

derler ki:

Efendimiz,
blis

eder. Avaneleri top-

cevab

fkelisiniz,

sebebi nedir?

verir:

Allah,

Allah, cenneti

mminleri yarlad. imdi

nefsn arzularna daldrmak dyor.
Gene Veheb bni Mnebbih anlatr:

size,

onlar

Ramazan Bayram gn yaratt.

Tuba aacn o gn dikti. Cebrili o gn vahiy eliliine seti. Fir'avunun sihirbazlarnn tevbesini o gn
kabul etti.
Allah'n Resl buyurdular

Kim, bayram

ki:

gnn uuruna ererek

ld gn onun kalbi lmez.

gecesini, o

ihy ederse kalblerin

Allah ondan raz olsun, bir defasnda, Halife Hz.
mer, bir bayram gn kk olunu grd. ocusrtnda sadece eski bir gmlek vard. Hz. mer
sordu. Baalamaya balad. ocuk, neye
bas, ocuklar seni bu eski gmlekle grnce kalbin

un

aladn

krlr,

vab

diye

dndm

de

aladm

dedi.

ocuk

ce-

verdi:

Ancak Allah'n, ondan kendi rzsn yokettii kiinin, yahut anasna-babasna kar gelen kiinin
kalbi krlr. Ben, senin benden honutluun ile Allah'n rzsn umuyorum.

Bu cevap

zerine Hz.

mer

tekrar

alad.

Onu

barna

bast ve onun iin dua etti.

Haberde yle vrit olmutur:
Bayram gn sabah vakti olduu zaman Allah
Sokak
Onlar yeryzne inerler.
melekler gnderir.
balarn tutarlar. nsanlar ve cinlerden baka btn

mahlkatn duyaca

bir sesle nida ederler.

Derler:

675

Ey mmet-i Muhammed, kalkn. Kerim olan

Rabbe kn. Byk ihsnlarda bulunuyor, ok gnahlar afvediyor.

M'minler namaz klmak zere camilere ve mescidlere toplandklar zaman Allah meleklere hitap eder:

alnca

karl

nedir?

Melekler derler:

cretinin denmesidir!
an yce olan Allah buyurur:
Sizi ahit tutuyorum. Ben onlara sevap (c%
ret) olarak RIZAMI ve MAFRETM verdim,
o

676

ZLHCCE'NN FAZLET
Allah ondan raz olsun,

bni Abbs'm

rivyet et-

tiine gre, bir defasnda Allah'n Resul, ashabndan

bir toplulua hitaben yle dedi:
Hi bir gn yoktur ki o gnde yaplan ameller, bugnlerde (zilhiccenin ilk on gnnde) yaplan
ameller kadar Allah yannda sevimli olsun.

Sahbler sordular:
Allah yolunda cihd da
Resul aleyhisselm buyurdular:
Evet, Allah yolunda cihad da! Ancak mal ile
can ile Allah yolunda cihada kp dnmeyen (ehid
olan) mstesna!..
bni Mes'ud der ki:

m?

Allah,

gnlerden drdn, aylardan drdn,

kadnlardan drdn sekin yapt. Ayrca drt kii ilk
cennete gireceklerin nnde bulunacak.
Bunlardan
baka drt kiiye de cennet mtaktr.
Gnlerin birincisi Cumadr. O gnde yle bir an
vardr ki her kim o an rastgetirerek Allah'dan dnyev ve uhrev her ne isterse mutlaka verilir, ikincisi
Arefe'dir. Arefe gn gelince Allah meleklere htben
der ki:
Ey meleklerim, kullarma bakn. Skntlara
katlanyorlar. Yoksullar doyuruyorlar. hid olun, ben
onlar afvettim.

677

Gnlerin ncs

kurbann

Allah iin

Kurbann
keserse,

birinci

onun

gndr. Ki-

kannn

ilk

dam-

las gnahlanna kefaret olur.

Sekin gnlerin drdncs, fitreler verilerek
muhta ve yoksullarn sevindirildii gndr. Mminzaler, Ramazan orucunu tutarak bayrama ktklar
man Allah, meleklerine hitaben buyurur ki:

Her

ii,

emeinin

karln

ister.

Benim

kul-

larm, zerlerine farz olan bir aylk orucu tuttular.

imdi, bayramlarna gidiyorlar, cretlerini talep ediyorlar. Sizi hid tutuyorum ey melekler, ben onlara
mafiretimi verdim.
Bu arada bir nidc nid ederek der ki:
Ey mmet-i Muhammed, dnnz! kt amelleriniz iyi amele evrildi.
Sekin aylar, Receb, Zilkade, Zilhicce ve Muhar-

remdir.
Sekin kadnlar ise, mran kz Meryem, Allaha ve
Reslne mn eden kadnlarn ilki Huveylid kz Hz.
Hatice, Fir'avunun kars Mzhim kz siye ve cennet ehli kadnlarn by Muhammed -aleyhisselm-

kz

Ftmadr.
Cennete gireceklerin nnde

gelenler,

Peygamber

efendimiz, Selmn Frs, Sheyb ve Bill'dr.

Cennetin,

mtk olduu kiiler de

Ammr bni Ysir ye Mikdad

kendilerine

Hz. Ali, Selmn Fars,

bni Esved'dir.

Reslullah sallallh aleyhi ve sellem buyururlar:

Kim arefeden bir gn nceki gnde oru tu-

tarsa, Allah ona,

sevabn

Eyyb aleyhisselmm

bellara

verir:

Kim,

arefe

gn orulu

olursa Allah

aleyhisselna verdii sevabn mislini verir.

678

sabr

ona

gn olunca Allah rahmetini saar. O

kullarn en ok afvettii gndr. Kim, arefe
Arefe

Allah'dan dnyev veya uhrev bir hcet dilerse Allah

onun isteini verir.

679

AURE GNNN FAZLET

Allah ondan rz olsun, tbni Abbas rivayet eder:

Allah'n Resul Medine'ye geldii zaman Aure gn yahudilerin oru tutmakta olduklarn grd.
Sebebini sordu. Onlar, Allah, o gnde, Hz. Musa'y ve
Beni tsraili Firavunun errinden kurtard. Biz de buna hrmcten oru tutuyoruz! dediler. Reslullah,
Biz, Ms'ya sizden daha lykz! dedi. Ve o gn
oru tutulmasn iyi buldular. Fakat, yahudilere benzemi olmamak iin aure gnnden bir gn nce ve

gn sonra orulu bulununuz! buyurdular.

Are gnnn fazileti hakknda bir ok haberler
vardr. demin
Aleyhisselm
o gnde yaratld, o
gnde cennete konulduu ve o gnde tevbesinin kabul
edildii; Ar'm, Krs'nin, Gkler'in, Yer'in, Gnein^
Ay'n, ve yldzlarn o gnde yaratld, brahim aleyhisse!mn o gnde doduu ve Nemrudun ateinden o
gnde kurtulduu... rivayetleri bunlar arasmdadr.
bir

Bu mevzda Allah'n Resulnden

baz

edilen

rivayet

hadisler yledir:

Kim,

Are gn

efradna genilik
se Allah da btn sene boyunca ona genilik
ile

verirverir.

(Beyhaki).

Are gn yaplan
bindir.

680

(Tabern).

iyiliin

sevab

bire

yetmi-

Peygamberimizin torunu Hz. Hseyin'in are gn (Muharremin onuncu gn) maruz kald musiAllah indinde kadrinin ve derecesinin yksekliine ve gene Allah'n onu pk ehl-i beytin yksek
makamlarna dahil ettiine dellet eden bir ehidlikmusitir. Kim, o gn, Hz. Hseyin'in maruz
beti anmak isterse, sadece btn insanlarn fni olduklarn ve herkesin Allaha dneceini hatrlayp dnmesi lzmdr. Rfizlerin, iilerin ve dier ehl-i
dalletin bid'at yollarna katiyyen dmemeli, alaypszlamak, hznlenmek sretiyle yas tutmamaldr.
nk byle eyler mslman ahlkndan deildir. Eer

bet,

Onun

kald

mslman ahlknda alayp-rpmmak, saa-sola lnetler yadrarak yas tutmak olsayd, Hz. Hseyin'in
ceddi, kinatn gnei peygamberimizin vefat gn
buna daha lykt.
Allah (C.C.) tek

bana

bize kfidir. O,

ne gzel

vekildir.

681

FUKARAYA YARDIM
Allah'n salt ve selm onun zerine olsun, peygamberimiz buyurdular:
Misafire hizmet yklemeyiniz, onu gcendirmi
olursunuz. Kim, misafiri gcendirirse Allah' gcen-

dirmi

olur.

Kim

Allah' gcendirirse Allah ondan nef-

ret eder.

Msafir kabul etmeyende hayr yoktur.

Bir defasnda, peygamberimiz aleyhisselm,

adama uradlar. Adam

rlar

zengindi.

vard. Fakat zerine

arlama
urad. O,
ve

vazifesini

den

ok

bi

develeri ve s*

misafir kabul etme

yapmad. Sonra baka

birisine

peygamberimiz iin gereken insanlk ve

mslmanlk vazifesini yapt. Bunun zerine Allah'Resl buyurdular ki:
Bu iki kiiye bakn. Bu her iki davran da Al
lah'n kudret eliyledir. Kime gzel ahlk bahetmek

isterse verir.

Eb Rfi anlatr:
Bir defasnda, Reslullaha bir misafir gelmiti. Fa
kat ona ikram edecek bir ey yoktu. Bana, Filan yahudiye syle. Misafirim geldi. Bana Receb ayma kadar
biraz dn un versin! dedi. Gittim. Syledim. Yahudi, Rehinsiz vermem! dedi. Sonra gelip Reslullha haber verdim. Buyurdular ki:
Allah'a yeminle sylerim. Ben gklerde

682

EMN

K'yim.
seydi,

Yerde de EMN'im.

zamannda

derdim. Al

Eer

dn olarak ver-

u zrhm

rehin olarak

brak!..

Allah'n dostu, brahim aleyhisselm, yemek yiyecei zaman bir veya i mil dolair, kendisiyle beraber sofrada bulunacak birisini arard.
Bir defasnda Reslullaha soruldu:

man

nedir?

Buyurdular:

Yedirmek,

etrafna selmet samaktr.

Gene Reslullah, gnahlara kefaret ve derecelerin
ykselmesine sebep olan ameller hakknda buyurdular
ki:

Yedirmek ve herkes uykuda iken

ibdet et-

mek!..

Makbul saylan hacc hakkndaki soruya ise:

Yedirmek ve gzel szl olmak! cevabn ver

diler.

Allah ondan raz olsun, Enes bni Mlik yle der:

Misafir girmeyen eve melike girmez.
Fukaraya ve misafire ikram mevzuunda haberler

pek oktur.
Dvet sahibinin,

TAKVA

sahibi ve namuslu-drst

kiileri tercih etmesi, fsklan davet etmemesi lzmkendisini davet eden birisi iin
dr. Peygamberimiz,

yle du

ettiler:

Yemeini

iyiler yesin.

Yine Allah'n Resul buyurdular:

683

Ancak TAKVA SAHB KNN yemeini ye.

Senin yemeini de ancak TAKVA SAHPLER yesin!..
Gene, verilen bir ziyafete, sdece zenginleri deil,
fakirleri de davet etmek gerekir. Nitekim peygamberimiz buyuruyor:
Sofralarn en erlisi, zenginlerin dvet edilip
dn sofrasdr.
fakirlerin
Verilen ziyafetlerde kendi yaknlarn asla ihmal
etmemeli. nk byle eylerde akrabay ihmal etmek
souklua ve yabancla sebep olur.
Dost ve tandklar ziyafete davet ederken dikkatli
olmal. nk bir ksmna huss muamele yapmak
dierlerini gcendirir ve yabansla sebep olur.
Ziyafetten maksad, gsteri yapmak ve vnmek
peygamberimizin detine uymak,
olmamal. Sadece,
mmin kardeleri arasnda sevgiyi devam ettirmek ve
onlarn kalbine srr vemek gyesini gtmeli.
Davete icbet etmesinin g olduunu bildii ve
sofrada bulunduu takdirde dier davetlilere ez ve-

arlmad

recek kimseleri

armamak.

Gene, ancak davetine icbet edecek kiileri

ar-

mal.
Sfyn Sevr der ki:
Kim, davete icbet etmekten holanmayan birisini davet ederse bu davet edene bir gnah yazlr.
Eer davet edilen gelirse iki gnah yazlr. nk da-

vet eden onu, istemedii halde yemee zorlam olur.

Takv shibinin ziyafeti, onun ibdet yolunda bu-

lunmasna yardmdr.

fknda

Fsk kiinin

ziyafeti

ise

onu

takviyedir.

Dvete icbet snnettir. Allah'n Resl buyurur:

Eer bir paaya davet edilirsem giderim. Ve
eer bir para paa verilse kabul ederim.

684

TABUT- KABR
tabutlar, basiretli kii iin bir
ibrettir. Tabutlarda basiretli kiilere bir uyarma, bir
hatrlatma vardr. Tabutlar, gaflet iinde bulunanlara
hi bir ey ifde etmez. Tabutlar sadece onlarn kas-

inde l bulunan

vetini artrr.

nk

gafiller

hep byle bakalarnn

tabutlarn seyredeceklerini zannederler. Kendilerinin

de bir gn bu tabuta konulacaklarn hi hesaba katmazlar. Yahut belki bir gn kendilerinin de bu tafakat bunu
buta gireceklerini az-ok dnebilirler,
^ok uzak zamanlara atarlar. Dnmezler ki o grdkleri tabutlarn iindekiler de ayn eyi dnyorlar,
kendilerinin ok uzak bir zaman sonra bu tabuta giFakat hesaplar yanl kt.
receklerini sanyorlard.
Vadeleri abucak geliverdi. inde l bulunan bir ta-

but gren herkes, onun iinde kendisinin bulunduunu kabul etmeli. nk ksa bir zaman sonra o da
mutlaka onun iine konacaktr.
Bu zamanda bir cenaze merasiminde bizim grd-

mz

manzara udur:

Cenaze dolaysyle bir grup insan toplanr. ogler, lublice davranr. Konumalar hemen hemen srf lnn miras ve bu miras paylaacak vrisleri zerinedir. Hibirisi kendi cenazesinin ve o ta-

buta

konduu zaman

kendi hlinin

n'olacan

hi

685

dnmez. Bu

gafletin sebebi

gnahlarn okluu y-

znden kalblerin kasvetli oluudur. Kalblerimiz o kadar kasvetlenmi ki Allah, kymet gnn ve nmzde bizi beklemekte olan tehlike ve korkulan unutmuuz. yice gafletin girdabna dmz. Bizi hi al-

kalandrmayan eylerle vakit ldryoruz. Allah'dan,

ederiz.
bizi bu gaflet uykusundan uyarmasn talep
Cenazede hazr bulunanlar iin en iyi hal, l iin alamaktr. Eer akllar olsayd lye
lerine alarlard.

brahim

kendi hal-

Zeyyd, bir lye rahmet okumakta olan

Der

bir topluluk grr.

Eer

sizin iin

de

kendi

ki:

nefslerinize

daha hayrl

rahmet

okusaydmz

olurdu!..

Tefekkr, ibret almak, hazrlanmak ve cenazenin

tanmas esnasmda tevazu ile yrmek, len kii f-

hakknda hsn- zanda bulunmak da,,

cenazede hazr bulunmann dbndandr. Kii kendi
nefsi hakknda grn iyi bile olsa s-i zanda bulunmal, fakat l hakknda asla su-i zanda bulunmamaldr. nk akbet yle bir eydir ki, iyi mi, yoksa
kt m olaca asla bilinmez.

sk

bile

olsa,

Bir

defasnda

Ey Allah'n

rndan en ok

birisi

peygamberimize sordu:

Resl, insanlarn, nefsn arzula-

syrlabileni kimdir?

Reslullah buyurdular:

Kabri ve kendini bekleyen bellar unutmayan,

dnyev zevk ve arzularn terkedebilen, bk olan fni olana tercih eden ve nefsini ehl-i kabirden sayabilendir.

Bir ara, Hz. Ali'ye, Niin kabirlere yakn yerde

cevab verir:
oturuyorsun? diye sorulur.

686

Onlar

(kabirler)

benim en hayrl, en sadk

komularm.

Onlar, dilleri kt

konumaktan mene-

derler, hireti hatrlatrlar.

Allah ondan raz olsun Hz. Osman, bir kabre urazaman durur, alard. yle ki, sakal gzyalaryla
slanrd. Kendisine bunun sebebi soruldu ve Cennezaman alamazsm, bir kabir
ti ve cehennemi

andn

banda
cevab

durdun

mu alarsn?

denildi. Hz.

Osman

verdi:

Ben, Reslullah'dan iittim. yle diyordu:

- Kabir, hiret yolculuunun ilk duradr. Eer
kii orada kurtulua ererse ondan tesi kolaydr. Eer
orada kurtulua eremezse ondan tesi daha skntldr.
Allah ondan rz olsun, Mchid der ki:

demolu ld zaman

kendisine ilk hitap eden

kabir ukurudur. Der ki:

Ben

haert yuvasym. Ben yalnzlk, ben gurbet, ben zulmet eviyim. Bunlar benim sana hazr ladkanmdr. Sen bana neler hazrladn?

687

CEHENNEM AZAII
Ekseriyetle Reslullahm

Ey

Rabbmz,

dus uydu:

dnyada iyilik, hirette iyilik ver. Bizi cehennem azabndan koru! (Buhr).
Bir ara. Allah'n Resul, bir hitabesinde, ki by Cennet ve Cehennemi unutmaynz! buyurdu. Sonra alad. yle ki gzyalar sakaln slad.
bize

Daha sonra buyurdular

Nefsim kudret

ki:

elinde bulunana (Allah) yemin-

benim bildiimi bilseydiniz pk toprak zerinde kibirlenmeden yaya olarak yrr, yznze toprak serperdiniz. (Eb Ya'l)

le sylerim ki

hiret hussunda

Cebrail aleyhisselm bir defasnda,

mayan zamanda peygamberimize

karlad

geldi.

mtad

ol

Reslullah onu

ve Ey Cebril, n'oluyor, seni rengi

solmu

ola-

rak gryorum? dedi. Cebril, Gelmezdim; Allah cehennem krklerine emretti! diye mukabele etti. Bunun zerine Peygamberimiz, Ey Cebril, bana cehennemi anlat! dedi. Cebril aleyhisselm anlatt:

Allah cehenneme emretti, bin sene yakld, yle

ki, akkor hle geldi. Sonra gene emretti, bin sene daha
yakld, bu sefer kzllat. Sonra gene emretti, bin sene
daha yakld, yle ki simsiyah oldu. O imdi zifir karadr. Ne bir kvlcm ldar, ne de alevi sner. Seni HAK
PEYGAMBER olarak gnderene yeminle sylerim ki

88

eer cehennemden ine

delii kadar bir yer alsayd

onun hararetinden btn yeryzndekiler lrd. Gene seni HAK ile gnderene yeminle sylerim ki, eer cehennem zebanilerinden bir tanesi yeryznde grnolsayd onun yznn irkinliinden ve pis kokusundan btn yeryzndekiler lrd. Seni HAK ile
gnderene yeminle sylerim ki, eer Allah'n, Kitab
Kur'an'da vasf ettii ehl-i cehennem zincirlerinden bir
tanesi yeryznn dalar zerine dseydi. Onlar ye-

rin dibine ker t irdi.

Allah'n Resul burada dediler ki:

Kfi, ey Cebril. Kalbim paralanacak. Taham-

ml edemeceyeceim.
Sonra peygamberimiz Cebrail'e bakt. O, alyordu.
Reslullah sordu:

Niin

duu
iin

alyorsun ey Cebril? Sen Allah'n koyve hlen bulunduun yksek mevkidesin. Senin

korkulacak bir

ey

yok!

Cebril aleyhisselm dedi:

Bana

n'oluyor ki

alamayaym. Alamak bana

daya ok der. htimal ben Allah'n ilminde,

lunduum

halden

baka

bir haldeyim.

bu-

Ben bilmiyorum,

ihtimal blisin mptel olduu kbete ben de mptel olacam. blis, nceleri meleklerdendi. Gene ben bil-

miyorum. Belki de Hrt ile Mrufun karlatklar

akbetle ben de karlaacam!

Bu

szler zerine Reslullah

alad.

Cebril aley

hisselm da alad. yle ki, bu alaylar srp gidiyordu. Bu srada bir ses iittiler. simleriyle onlara hitap ediyor ve yle diyordu:

Ey
ne isyan
rail

Muhammed, Allah
etmekten masun tuttu!.. Bunun
Cebril, ey

sizi,

kendisi-

zerine Ceb-

aleyhisselm ortadan kayboldu. Peygamberimiz de

hi Nizam

44

dar

kt. Orada Ensardan bir gurup insana rasgeldi.

Glp-oynayorlad. Onlara hitaben buyurdu ki:
Glyor musunuz? Oysa k arkanzda cehennem
var. Eer benim bildiimi bilseydiniz, az gler, ok alardnz. Yediinizi-itiinizi hazmedemez, dalara kar ve Allaha yalvarrdnz.
Bu srada Allah'n Resul bir ses iitti. Kendisine
hitap ediyor ve yle diyordu:

Ey Muhammed, kullarm midsizlie drme.

Ben

seni mjdeci olarak gnderdim.

Glk

karc

olarak gndermedim!

Bunun

zerine Reslullah buyurdular:

Doruya rehber olunuz, yaknhk

gsteriniz. (Ta-

beran)

Bir defasnda peygamberimiz Cebrail'e sordu:

Ben

Mikaili hi gler

grmyorum?

Cebril aleyhisselm buyurdu:

Mikil,

cehennem yaratlal

hi glmedi.

Allah'n Resul buyurdular:

Sizin u

ateiniz,

cehennem ateinin yetmite

Eer, o iki defa su ile ykanm olmasayd ondan faydalanamazdnz. Ve gene o ate, bir
daha cehenneme dndrlmemesi iin Allah'a yakarr.
(bni Mce, Hkim).
Allah ondan raz olsun, bir defasnda Hz. mer,
derileri pitike azab tadp durmalar iin onlar baka derilerle yenileyip deitireceiz. (Nisa Sresi, yet:
56) mealindeki yeti okuyarak, ey Kaab, bu yeti bana tefsir et bakalm. Eer doru tefsir edebilirsen sebiri harretindedir.

ni tasdik ederim.

Doru

tefsir

edemezsen

lerim der.

Kaab, yeti yle

690

tefsir eder:

yanln

sy-

 Kiinin derisi bir

yaklp

kere

satte veya bir

gnde altbn

yenilenir!

Hz. mer,

Doru

tefsir ettin- diyerek

onu tasdik

eder.

Hasan

Basr, yetin tefsiri

hakknda yle

der:

Cehennem atei onlarn derilerini

her gn yetmibin defa yer. Her yediinde, Eski halinize dnnz! diye hitap edilir. Onlar da eski hallerine dnerler.

Ehl

cehennemin, dnyada en ok zevklenen!

getirilir. Cehennem ateine daldrlp karlr ve Ey
demolu, dnyada hi hayr grdn m? Hi nimettendin mi? diye sorulur. O, Hayr, vallahi grmedim
ya Rabbi der. (Cehennem azab nceden grd btn nimetleri ona unutturur) Sonra cennet ehlinden,
dnyada en ok skmt eken getirilir. Cennetin zevki

lerine iyice bir garkedilerek sorulur:

Ey

demolu,

hi

sknt meakkat

O, Hayr, ben hi skntya maruz

kat da grmedim! der. (Mslim).

Ehl-i cehenneme br alama

lar ki

ektin mi?

kalmadm. Meakverilir.

yle alar-

gzyalar tkenir. Sonra kan alarlar. Bundan

yzlerinde bir atlak, bir kanal meydana gelir. yle ki

oraya bir gemi gnderilse yzer! (bni Mce).

691

MZAN

SIRAT

Bir ara Hz. ie alamt. Allah Resul, Niin

alyorsun? diye sordular. Hz. ie Cehennemi ha-

aladm. Kymet gn

trladm da onun

iin

radnz

msnz?

hatrlar

dedi. Reslullah

ile ef-

buyurdu-

lar ki:

yerde kimse kimseyi dnemez:

1

Amellerinin
ar

hafif

mi yoksa

anda.
2

Amellerin

sola

tartld

amellerinin
geleceini renmek istedii

zaman,

iyi

yazl bulunduu defterlerin saauutuu zaman, kitabnn (amellerini ihtiva eden

sadan m,
rileceini renmek

defter)

yoksa arkadan
soldan
istedii anda.

ve-

srat kprsn geecei zaman, bunu geip

geemeyeceini renmek isterken. (Eb Dvd).
Allah ondan raz olsun, Enes bni Mlik anlatr:
Bir ara, Allah'n Reslnden, kymet gn bana
efaat etmesini talep ettim. nallah yaparm! dedi.
3

Ben, Seni nerede arayaym dedim. Beni nce Sratta ara buyurdular. Ben, Sratta bulamazsam?
dedim. O, Mizanda, amellerin tartld terazide ara!
buyurdu.
Ben, ya mizanda da bulamazsam? diye tekrarladm. Buyurdular ki:

92

Havz- Kevserin

yannda

ara.

Ben mutlaka bu

eyin birinde bulunurum!.. (Tirmizi).

~ Kyamet gn Mizn kurulur. Eer onunla

Melekler der
gkler ve yer tartlsa
kuruldu?
Ey Rabbmz, bu kimin
m yce olan Allah buyurur:
Yaratklarmdan, dilediim
ki:

tartlabilir.

iin

iin!

Melekler derler:

Seni

tenzih ederiz.

Rabbmz,

biz sana kulluk

hakkyle yapamadk! (Hkim).

Allah ondan raz olsun, mm Mbeer Ensr!

vazifemizi

anlatr:
Bir ara, Reslullah iittim. Hafsanm Allah onyannda yle diyordu:
dan rz olsun

nallah,

aa

altmda biat edenler cehenneme

girmez!

Allah ondan rz olsun Evet, ey Allah'n Resl! dedi. Reslullah onun szn kesti.
Hafsa,

Fakat

o,

Sizden hibiriniz mstesn

olmamak zere
(Meryem Sresi,

(cehenneme) urayacaktr
yet: 71) melindeki yeti okudu. Reslullah ua peinden, Sonra takv sahiplerini kurtaracaz. Zlimleri
bir halde brakacaz.
ise orada diz st
melindeki yeti okudu.
(Meryem Sresi, yet: 72)
oraya

dm

(Mslim)

693

PEYGAMBERMZN

VEFATI

Allah ondan rz olsun, bni Mes'ud anlatr:

Ayrlk

(lm)

yaklat zaman

nin evinde Reslullahm ziyaretine

Gzleri

yala

biz,

gittik.

Hz. ie*-

Bize bakt.

balad:

doldu. Sonra sze

Merhabalar!..

Allah size mrler versin. Allah

muradnz versin. Allah yardmcnz olsun. Size, AI1 a r d an korkmanz ve takv sahibi olmanz tlerim.
Allann meknnda ve kulSize bildiririm ki, ben,
lan hakknda onun koyduu esaslar inememeniz
iin
Allah tarafndan size gnderilmi ak bir KORKUTUCU yum. Ecel yaklat. Allah'a, Sidre-i Mnteha
ya, cennete ve kabre dn yaklat. Allah'n selm ve
rahmeti, size ve benim lmmden sonra dininize gi-

renlere olsun

Allah ondan rz olsun, Hz.

ie

anlatr:

Reslullah bize, yedi kuyudan yedi grba su ile

kendisini ykamamz emretti. Biz bunu yaptk. Rahatlad. Sonra kt. Cemate namaz kldrd. Uhud ehidleri iin istifarda bulundu. Onlar iin dua etti. Ensar
hakknda vasiyet ederek buyurdular ki:

Selmdan

muheirler, siz oalrsnz. Ensar bugnk miktardan fazla artmaz. Ensar,

benim kendilerine sr verdiim
ve has cemsonra, ey

srdam

694

atmdr. Onlarn
kusurlarn

iyilerine iyilik ediniz.

Kusurlularnn

afvediniz.

Daha sonra buyurdular

ki:

Bir kul, dnyada yaamakla, Allah yannda bulunan ey arasnda muhayyer

nndakini tercih etti.

Bu

sz zerine Ebbekir

klnd.

O, Allann ya-

Allah ondan raz

ol-

Reslullahm, bu szyle kendisini kasdettiini, artk bu dnyadan geceini zannetti. Allah'n Resl buyurdular ki:

sun alad.

ey Ebbekir, Mescidin sokaa alan

kaplarn kapaynz. Yalnz Ebbekir'in yobtn
luna alan kap kalsn. Ben, Ebbekir'in sohbetinden

Sakin

ol

faziletli bir

ey

Szlerine

benim

bilmiyorum.

devam eden

Hz.

ie

der

ki:

gnmde ve
lm nnda onun az

Reslullah benim evimde, benim

kucamda

ld. Allah,

az

suyumu birletirdi. Bu srada karbenim

deim Abdurrahman geldi. Elinde misvak vard. Reslullah ona bakmaa baiad. Ben, onu istediini dile Evet!
nerek, Onu sana alaym m? dedim.

uyu

ile

Ba

diye iaret

etti.

azna soktu. FaYumuataym m? dedim. Ba

Aldm, verdim. Onu

kat sert geldi. Ben,

ile iaret etti. Ben de yumuattm. Yannda bir kabda
hu vard. Elini onun iine soktu ve Allah'dan baka
ilh yoktur. Muhakkak lm iin bir serholuk vardr!
dedi. Sonra ben eline su dktm. O, En iyi arkada
Allah kasdediyor en iyi arkada! diyordu. Ben
yleyse vallahi bizi tercih etmiyor! dedim.

Said

bni Abdullah, babasndan

rivayet

eder:

arlatn

Reslullahm hastalnn
Ensr,
Allah ondan
Abbas
grnce mescitte toplandlar.

695

raz olsun Peygambere

gitti.

Toplandklarn ve

en-

dielerini bildirdi.

Sonra Fadl Allah ondan rz olsun

gitti.

da ayn eyleri izhr etti. Daha sonra Hz. Ali gitti.

Sahabenin toplandn ve endielerinin arttn ifde
etti. Allah'n Resul elini uzatt. Uzann buyurdu. Onlar uzandlar. Reslullah Ne diyorsunuz? diye sordu.
Onlar Senin lmenden korkuyoruz dediler. Erkekleri
Reslullahm yannda toplandklar iin kadnlar da
birbirlerine armaya baladlar. Allah Resl davranp kalkt. Hz. Ali ve Fazl'a dayanarak kt. Abbas
muhkem ve dik duda nndeydi. Reslullahn

ba

ruyordu.

Muntazam admlar

atabiliyordu. Bylece gel-

merdivenine oturdu. Btn cemat

kendisine yneldi. Reslullah, nce Allaha hamdetti,
senada bulundu ve dedi ki:
di.

Minberin en

Ey

alt

insanlar,

bana gelen haberlere gre

siz be-

nim lmemden korkuyorsunuz. Bu, bir nevi sizin lm inkr etmeniz demektir. Siz imdi peygamberinizin lmn inkr etmezsiniz. Ben size lm haberini
vermedim mi? Nefsleriniz size lm haberini vermediler mi? Benden nce gnderilen bir peygamber, gnki, ben sizin
derildii kiiler arasnda bak kald
aranzda bk kalaym? Haberiniz olsun ben Rabbma
kavuurum, siz de kavuursunuz O'na! Ben size ilk
muhcirlere hayrla muamele etmenizi vasiyet ederim.
Muhcirlere de onlar arasnda ayn mumeleyi yap-

malarn

nk

Allah buyuruyor:
Yemin olsun asra ki, muhakkak insan kati
bir ziyandadr. Ancak mn edip gzel ameller ileyenler, bir de birbirlerine hakk tavsiye, sabr tavsiye edenler byle deildir. (Asr Sresi,).
Btn iler Allah'n izniyle yrr. Bir iin gecikmi olmas sizi acelecilie srklemesin. nk mu-

vasiyet ederim.

hakkak Allah bir kimsenin acele etmesiyle acele etmez. Kim, Allah'n hkmlerine kar karsa Allah
onu tepeler. Kim, Allah' aldatmak isterse, Allah onun
hilesini bozar.

Demek

ki idareyi ve hkimiyeti ele

alrsanz hemen yeryznde fesat karacak, akrabalk

mnsebetlerinizi bile paralayp keseceksiniz, yle
mi? Ensra iyilikle mumele etmenizi tavsiye ederim. Zira onlar siz muhcirlerden nce, Medine'yi yurt
ve mn evi edinmilerdi. Onlara (Ensara) iyilik et-

menizi tlerim. Onlar (Ensar) sizi mallarna ortak

etmeder mi? Onlar sizi feraha kavuturmadlar
Onlar kendileri ihtiya iinde bulunduklar halde, sizi
kaz ederim;
kendi nefslerine tercih etmediler mi?
kim, onlardan iki kii arasnda hakemlik yapmak zorunda kalrsa iyi olan iyilikle karlasn, kusurlu olann kusurunu balasn, grmesin. Hi bir eyi onlara tercih etmeyiniz. Ben sizden ayrlyorum. Siz de
benim peimden gelecek, bana kavuacaksnz. Habe-

m?

riniz olsun,

buluma

yerimiz benim

O havza Kevser oluundan yle

havzmm badr.

dklr (akar)
ki stten beyaz, kpkten yumuak ve baldan tatldr.
Kim ondan ierse ebediyyen bir daha susamaz. Onun
talar incidir, vadisi misk kokar. O, yarn hesap verme yerinde kime haram olursa btn hayrlar ona

haram

may

olacak. Haberiniz olsun,

seviyorsa

elini,

dilini

bir su

kim yarn bana kavur

ktlklerden ve

szlklardan eksin.
Bu arada Abbs dedi ki:
Ey Allann Resl, Kureye de nasihat

Reslullah buyurdular:
Ben bunlar kureye
kureye

fer,

rine!

3y

Kurey

yakk-

et!

vasiyet ediyorum. nsantbidir; iyileri iyilerine, ktleri ktleailesi de insanlara hayr tavsiye etsinler,

insanlar, gnahlar nimetleri

deitirir, nimetlerin

kmasna

sebep olurlar. nsanlar (Tebea) iyi olduu zaman, nderleri onlara iyi muamele ederler. nsanlar (tebea) ktletii zaman nderleri onlara zorbalk ve zulm ederler.
yce olan Allah buyurur:
elden

te

te

an

biz,

zlimlerin kimini kimine

olduklar gnahlar yznden

riz.

ilemek-

bylece musallat ede-

(Araf Sresi, yet: 129).

Allah ondan raz olsun,

bni Mes'ud

anlata:

Reslullah Ebbekir'e dediler:

Sor, ey Ebbekir!
Ey Allann Resl,

yaklat.

ecel

Reslullah buyurdu:

Ebbekir dedi:

Ey Allah'n

nebisi,

lann yannda senin

iin

lm sana kolay olsun. Al

hazrlananlar mbarek ol-

sun. N'olurdu bilseydim, gidiimiz nereye!

Reslullah buyurdu:

Mnteh'ya! Sonra Cennete,

Firdevs-i l'ya, yce arkadaa, zevke hazrlanan gAllah'a,

zel

Sidre-i

hayta.

Ebbekir dedi:

Ey Allann

Nebisi, sizi

kim ykasn?

Reslullah buyurdu:

Yaknlk srasna

gre ehi-i beytimden bir gu

rup erkek!
Ebbekir dedi:

Ne kefenleyelim?
Reslullah buyurdu:
u elbiseme, Yemen
ile

Ebbekir dedi:
698

elbisesine,

Msr

beyazna*

Namaznz nas klalm? (Bu srada biz ala

dik. Reslullah da alad. Sonra buyurdu
Dur! Allah
mafiret etsin ve peygamberi
ki)

sizi

nizden size hayrlar versin. Beni ykayp kefenlediiniz zaman, bu evimdeki kabrimin yanma sedirimin zeknz. Bir saat benden
rine koyunuz. Sonra
uzak kalnz. nk bana ilk rahmet edecek olan Al
lah'dr. O ki size rahmet etmitir. Sonra benim namaklmalar ve istifarda bulunmalar iin melek

dar

zm

Allann mahlukatndan bana ilk gelip

namazm klacak olan Cebrail'dir. Sonra srasiyle MiAzril
kil, sraf, daha sonra bir toplulukla beraber
ve en sonra btn melekler. Allann selm hepsinin
zerine olsun! Sonra siz, blk blk giriniz, gurup
lar hlinde namazm klnz. Selm veriniz. Hakkmda
tezkiye yaplmasna, alanlmasma ve szlanlmasna
lere izin verir.

defa nderiniz (halife) naklsn. Sonra en yaknndan balamak zere

ehl-i beytim, daha sonra kadnlar ve en sonra da o
cuklar!
asla izin vermeyiniz.

lk

mazm

Ebbekir dedi:
Sizi kabre kim koysun?
Reslullah buyurdu:
Ehl-i beytimin en yaknlarndan
re bir gurup, ayrca bir sr melek ki

remezsiniz, fakat onlar sizi grrler.

balamak ze
siz

onlar g-

Kalknz. Benden

benim tlerimi iletiniz.

Allah ondan rz olsun, Hz. ie der ki:
Reslullahm ld gn gelince, gnn ilk satlerinde onu biraz iyileir grdk. Erkekler ayrld
sonrakilere

lar,

evlerine ve ilerine gittiler.

duunu

Onun iyilemekte ol
Reslullahm yannda

herkese mjdelediler.
sadece kadnlar kald. Biz kadnlar, sevinerek umutla
bylece oturuyorduk. Reslullah buyurdular ki:

699

 Kadnlar dar
in

ksn. Bu melek, bana gelmek

izin istiyor!

Benden gayri btn kadnlar ktlar. Reslullahn ba benim kucamdayd. Oturdu. Ben evin bir
kesine ekildim. Melekle uzun mddet konutu.
Sonra beni ard. Tekrar baml kucama koydu.
Kadnlara da Girebilirsiniz! diye seslendi. Ben, Bu*
Cebrail deil dedim. Reslullah, Evet, ey ie! dedi. Bu, lm melei. Bana geldi. Dedi ki:
Senden izinsiz yanna
Allah beni gnderdi.
girmememi, izin vermezsen geri dnmemi, ancak izin
verdiin takdirde girmemi emretti. Ve gene senin emrin olmadan rhunu kabzetmememi emretti. Ne der-

siniz?

Ben de dedim

ki:

imdi git. Cebril gelsin, ondan sonra!..

imdi bu saat, Cebrilin gelme saatidir.
Hz. ie der ki:
Bu durumda yle bir eyie kar karya kaldk ki ne bir cevap verebiliyor, ne de bir ey ddeta sert bir
nebiliyorduk. Mthi kederlenmitik.

eyle vurulmutuk. Bu, ok byk bir eydi. imizi

bir dehet kaplamt. Evde bulunanlardan kimse kor

nuamyordu.
Selm

di.

tam vaktinde gelCebril olduunu anla-

Cebril aleyhisselm

verdi.

dm.

Evdekiler
girdi, dedi ki:

Ben gelenin

dan

ktlar.

Cebril aleyhisselm

Allah,

sana selm ediyor. Kendini nasl buluyorsun? diyor. O, seni senden daha iyi bilir. Fakat
byle yapmakla senin kerametini, senin erefini artrmak, senin mahlkat zerindeki kermet ve erefini

tamamlamak

man talep
TOO

istiyor.

ediyor.

Senin,

mmetine nmne

ol-

 Kendimi hasta

buluyorum.
Cebrail aleyhisselm buyurdu:
Mjdelerim. Allah seni, senin iin hazrladk.

larna kavuturmak

istiyor.

Reslullah:

Ey Cebrail, lm melei benden

izin istedi, de-

di ve Azrilin geldiini ona haber verdi:

Cebril aleyhisselm buyurdu:

Ey

Muhammed

mtaktr. Senin

aleyhisselm

Rabbm sana

sana bildirmedi mi?

lm melei bundan nce

iin dilediini

Allaha yeminle sylerim,

hi kimseden camn almak iin izin istemedi. Bundan
sonra da asla istemeyecek. Haberin olsun, Rabbn senin erefini tamamlyor. O, sana mtktr. O halde

kaygulanma,

gelsin.

Ey
Reslullah kadnlara izin verdi. Ftmaya,
edi. Reslullah
Ftma bana yakla! dedi. O,
kaldrd. Gzleona bir ey syledi. Ftma
rinden yalar akyordu. Konumuyordu. Sonra Res-

ban
ban

Ftma'ya, Bana yakla! dedi. Ftma baedi. Reslullah gene onun kulana bir eyler syledi. Ftma bu sefer glyordu. Fakat konuamyordu. Biz, Hz. Ftma'nm bu hline taaccp ettik. Sonra kendisine sorduk. Dedi ki:
Ben bugn lyonce kulama fsldad.
rum! dedi. Bunun zerine ben aladm, ikinci defasnda ise, Ben Allaha du ettim. Ehl-i beytimden ilk
defa seni bana kavuturmasn ve seni benimle beraber klmasn istedim! dedi. Byle syleyince ben glmsedim
(Hasan
Ben (Hz. ie), Ftmanm ocuklarm
lullah,

ve Hseyin) Reslullaha

yaklatrdm.

Onlar pp-

kokladl.

701

Bu arada lm melei

geldi.

Selm

Girmek
lm me-

verdi.

Reslullah ona izin verdi.

lei, Bize ne emredersiniz, ey Muhammed? dedi. Reslullah, inifli beni Rabbma gtr diye cevap verdi. lm melei dedi ki:

in

izin istedi.

Evet!

Senin bu gnnden Rabbna gelince; O

seni itiyakla beklemektedir. O, sende duraklad gibi hi bir kiide duraklamamt. Hibir kimsenin yanma izinsiz girmekten beni menetmemiti.
lm melei bunlar syledikten sonra kp git.

Cebril aleyhisselm geldi. Selm sana>

ey Allah'n Resul! dedi ve devam etti:
Bu, benim yeryzne son iniim. Artk ebediyti.

Peinden

yen vahiy kesildi. Dnyann ii tamamland. Benim

yeryznde senden baka birine ihtiyacm yoktu. Benim yeryznde bir iim yoktu. Sadece senin orada
bulunuun beni oraya ekiyordu. Artk orada durmama lzum yok.
Hz.

ie devam

eder:

Ban

Ben kalktm. Reslullaha yaklatm.

gsme almak istedim. Gsnden tuttum. O ban
rtmee alyordu. Aln yle bir terlemiti ki, ben
insanda asl byle ter grmemitim. Bu teri akttm.
Hibir eyin kokusu bunun kadar gzel deildi. O, biraz kendine geldii zaman ben yle dedim:
Anam, babam, canm ve ehlim sana fed olsun,
alnn ne kadar ok terledi!..

Buyurdular ki:
Ey ie! Mminin can

eek can

aznn

ter ile kar. Kfirin

yanlarndan kar.
Bu srada kardeim geldi. Reslullah onu babama (Hz. Ebbekir) gnderdi. Fakat hi kimse gelmeden Allah Resl vefat ettiler. Allah onlar Reslullahn lm anna yetitirmedi. nk Cebril ile Mi-

can

702

ise

gibi

Reslullahn lm
nnda vazifeli olarak onlar bulunuyordu. Allah Resl, kendinden geince, yce arkada!.. diyordu. Tekrar kendine gelince ise yle dedi:
kili

bu anda vazifelendirmiti.

Namaz,

ettiiniz srece

namaza devam
gnahlardan kanacaksnz. Namaz,

namaz!.. Siz cematle

namaz!
Reslullah, lnceye kadar

namaz

vasiyyet edi-

yordu. Hatt lm annda bile Namaz, namaz!.. diyordu.

Hz. ie der ki:
Reslullah, pazartesi gn kuluk vakti ile ie vakti arasnda vefat ettiler.
Hz. Ftma syler:
byk
Pazartesi gn mmet-i Muhammed

bir

musibete maruz kald.

mm

Glsm syler:
Pazartesi gn benim maruz kaldm musibete Kfe'de Hz. Ali maruz kald. Reslullah o gn vefat etti. Hz. Ali o gn ehid edildi! Babam o gn
ehid edildi.

ie

anlatr:
Reslullah vefat edince herkes alamaya balad. yle ki, alaylar ykselmiti. Reslullah benim
elbisemle rtlmt. Halktan kimisi Reslullahn lmn kabul etmiyordu. Kimisinin dili tutulmutu. yle ki, bunlar uzun bir mddet sonra konuabildiler.
Kimisi birbirine dtler.
Kimisinin akllar durdu.
Kimisi de
donakaldlar. Kmldyamyorlard.
Hz.
mer, O'nun lmediini syleyenlerdendi. Hz. Ali donakalanlardan, Hz. Osman dili tutulanlardand.
Bu
srada,
Hz. Ebbekir ile Hz. Abbsn durumlar ise
bambakayd. Allah onlara tevfik vermi, Reslullahn
lm karsnda tutulacak doru yolu kendilerine
Hz.

70&

gstermiti. Halk her ne kadar Hz. Ebbekir'in szyle intibaha geldi ise de bu srada Hz. Abbs gelerek onlara hitben dedi ki:
Kendisinden baka ilh bulunmayan Allah'a
yeminle sylerim ki muhakkak Reslullah lm tatt.
Reslullah henz sizin aranzda yaarken Allah

yle buyurmutu:

Muhakkak

sen de leceksin (ey Muhammed),

onlar da elbet lecekler. Sonra ey insanlar, hi phesiz, hepiniz Rabbmzn huzurunda muhakemeye ekileceksiniz.

(Zmer

Sresi, yet: 30, 31).

Reslullahn vefat haberini Hazre oullannm evinde ald. Hemen kt. Reslullahn
evine girdi. Ona bakt. zerine eildi. pt ve:
Anam babam sana feda olsun ey Allann Resul, Allah sana lm iki defa tattracak deil. Allaha yeminle sylerim Reslullah vefat etti! dedi.
Daha sonra orada toplanan ahliye dnerek onlara
hitabede bulundu:
Ey ahli, kim Muhammede -aleyhisselm
tapHz. Ebbekir,

muhakkak Muhammed aleyhisselm

Kim ki Muhammed'in Rabbma tapyorsa

yorsa bilsin ki

lmtr.

hayattadr, lmez. Allah buyuruyor:

Muhammed sadece bir peygamberdir. Ondan
nce daha nice peygamberler gelip gemitir. imdi
O, lr, yahut idrlrse kelerinizin stnde geribilsin ki O,

sin geri

m dneceksiniz? Kim byle

iki

kesi zerine

(ardna) dnerse elbette AHaha hi bir zarar vermi

olmaz.
Allah kredip sbitkadem olanlara mkfat
verecektir. (l-i

mrn

Sresi, yet: 144).

Sanki sahabe o na kadar bu yeti hi iitmemiti. Hz. Ebbekir'in yukardaki szleri ve bu yeti okumas zerine herkes kendine geldi.

SON

lhamlarn dorudan doruya

Kur'n'dan ve peygamberin haytndan alan gerjbk slm limleri,
sdece kendi devirlerinin insann

aydnlatc

birer

k kayna

olarak

kalmazlar. Braktklar deerli eserlerle,

yzyllar sonras, hatt ky-

mete kadar gelecek insanlarn

ufuklarn da aydnlatrlar. te,
elinizdeki kitap LHI NZM da,
byk slm limi GAZLf'nin
asrlar ncesinden bize sunduu,
kaynadr.
ufuk aydnlatc bir
Gelin onu dikkatle okuyalm ve

insanlk ufku m ulu aydnlatalm...

-A

iSBN

Uy

975-98153-3-8

(inev

Tcar
Tel

021

wwwuya

Z. J ^

0212

5275887

/rtevgmail

com

'89759"

332