Giaotrinhmonmang

-i-
TR l à NG ¤ I H Ð C BÁCH KHOA À N ¸ NG
KHOA CÔNG NGH Ê THÔNG TIN
¾¬¾
GIIÁO TRÌNH MÔN H ÐCC

G
M ¤¤NG
NG MÁY
ÁY TÍÍNH
Ths. NGUY È N T ¨ N KHÔI
(L ñu hành n ai b a)
à N ¹ ng – 2004
- ii -
0èCLèC
Ch ñ ï ng 1 0 f . U 1
1.1 Gi ß i thi Ë u................................................................................ 1
1.2 Phân lo ¥ i m ¥ ng ...................................................................... 2
1.2.1 D õa theo kho § ng cách aÿlý........................................................2
Ï
1.2.2 D õa theo c © u trúc m ¥ ng...............................................................2
1.2.3 Theo ph m ng
k pháp chuy Çn m ¥ ch .................................................3
1.3 Ki Ã n trúc phân t « ng và chu - n hoá m ¥ ng.............................. 5
1.3.1 Các t Ù ch íc chu - n hoá m ¥ ng .......................................................5
1.3.2 Ki Ã n trúc phân t «ng .....................................................................6
1.4 Mô hình OSI........................................................................... 7
1.4.1 Ki Ã n trúc c ë a mô hình OSI ..........................................................7
1.4.2 S õ ghép n Õi gi óa các m íc............................................................8
1.4.3 Ch íc n ng c ë a m Û i t «ng ..............................................................9
1.4.4 Các giao th íc chu - n c ë a OSI.....................................................11
1.5 + Ë ÿ L Åu hành m ¥ ng ..............................................................12

1.6 0 ¥ ng Internet ......................................................................13
1.6.1 L Ïch s ñ ra ÿ ái và phát tri Çn........................................................13
1.6.2 C © u trúc c ë a m ¥ ng Internet........................................................14
1.6.3 Các ki Ã n trúc khác .....................................................................15
Ch ñ ï ng 2 7 .NG V 4T LÝ 16
2.1 Môi tr m á ng truy Å n tin..........................................................16
2.1.1 Ph m kng ti Ën truy Å n ....................................................................16
2.1.2 Các thông s Õ c k b § n c ë a môi ng tr m truy
á Å n tin ..........................19
2.2 Chu - n giao di Ë n ................................................................... 19
2.2.1 Modem......................................................................................19
2.2.2 DTE và DCE .............................................................................21
2.2.3 Chu - n RS-232C ........................................................................21
Ch ñ ï ng 3 7 .NG LIÊN K FT D v LI NU 22
3.1 Ch íc n ng ............................................................................ 22
3.2 Các v © n ÿ Å c ë a t « ng liên k Ã t d ó li Ë u ...................................22
3.2.1 Cung c © p d Ïch v é cho t «ng m ¥ ng ...............................................22
3.2.2 Khung tin - Nh ± n bi Ã t gói tin .....................................................23
3.2.3 Ki Çm tra l Û i...............................................................................23
- iii -
3.2.4 L Å u khi Çn lu ×ng d ó li Ëu............................................................23

3.2.5 Qu § n lý liên k Ã t .........................................................................24
3.2.6 Nén d ó li Ëu khi truy Å n ...............................................................24
3.3 Phát hi Ë n và hi Ë u ch nh Í l Û i .................................................. 24
3.3.1 Ph m kng pháp bit ch ¹n l ¿ (Parity) ................................................25
3.3.2 Tính theo ÿa th íc chu - n.............................................................25
3.3.3 Mã s ña sai..................................................................................26
3.4 Th ë t éc liên k Ã t d ó li Ë u c k b § n ........................................... 27
3.4.1 Giao th íc ÿ kn công v ßi kênh có l Û i............................................28
3.5 L Å u khi Ç n dòng truy Å n ....................................................... 28
3.5.1 C k ch Ã c ña s Ù ............................................................................29
3.5.2 Trao ÿ Ù i b § n tin v ßi c ña s Ù 1 bit .................................................30
3.5.3 V ± n chuy Çn liên t éc ...................................................................31
3.6 Các giao th íc c ë a t « ng Liên k Ã t d ó li Ë u ............................. 33

3.6.1 Giao th íc BSC...........................................................................33
3.6.2 Giao th íc HDLC........................................................................34
Ch ñ ï ng 4 0 ( NG C l C B ` 37
4.1 Các c © u hình c ë a m ¥ ng LAN .............................................. 37
4.1.1 M ¥ ng d ¥ ng hình sao (Star Topology) .........................................37
4.1.2 M ¥ ng hình tuy Ã n (Bus Topology) ..............................................38
4.1.3 M ¥ ng d ¥ ng vòng (Ring Topology) .............................................38
4.1.4 M ¥ ng d ¥ ng k Ã t h ç p ....................................................................39
4.2 Các giao th íc ÿ L Å u khi Ç n truy nh ± p ÿng m truy

á Å n ........... 39
4.2.1 Ph m kng pháp CSMA ..................................................................40
4.2.2 Ph m kng pháp CSMA/CD ...........................................................41
4.2.3 L Å u khi Çn truy nh ± p bus v ßi th ¿ bài..........................................41
4.2.4 L Å u khi Çn truy nh ± p vòng v ßi th ¿ bài........................................43
4.3 Chu - n hóa m ¥ ng c éc b Ý...................................................... 44
4.3.1 Chu - n Ethernet ..........................................................................46
Ch ñ ï ng 5 7 .NG M ( NG 47
5.1 Các v © n ÿ Å c ë a t « ng m ¥ ng................................................... 47
5.1.1 Ï nh ÿ Ï a ch Ícho t «ng m ¥ ng........................................................47
5.1.2 D Ïch v é cung c © p cho t «ng giao v ± n...........................................48
5.1.3 T Ù ch íc các kênh truy Å n tin trong t «ng m ¥ ng .............................49
5.1.4 Tìm ÿ m ng á ÿi trong m ¥ ng ..........................................................50
5.1.5 T ³ c ngh Án trong m ¥ ng ...............................................................51
- iv -
5.2 . Ã t n Õ i liên m ¥ ng .................................................................51

5.2.1 Các thi Ã t bdùng
Ï ÿ Ç k Ã t n Õi liên m ¥ ng.......................................52
5.3 Giao th íc liên m ¥ ng IP ........................................................ 58
5.3.1 C © u trúc khung tin IP.................................................................59
5.3.2 Ï a ch Í IP ..................................................................................64
5.4 Phân chia m ¥ ng con.............................................................66
5.5 Ho ¥ t ÿ Ýng c ë a giao th íc IP .................................................67
5.6 Các giao th íc liên quan ÿ Ã n IP ...........................................68
5.6.1 Giao th íc phân gi § i ÿa ch

Ï ÍARP................................................68
5.6.2 Giao th íc RARP (Reverse Address Resolution Protocol) ..........71
5.6.3 Giao th íc ICMP ........................................................................71
5.7 Phiên b § n IPv6 .....................................................................76
5.7.1 Khung tin IPng v6 .....................................................................77
5.8 Ï nh tuy Ã n trên Internet...................................................... 77
5.8.1 B § ng ch Ñ n ÿngm......................................................................77
á
5.8.2 Xây d õng b § ng ch Ñ n ng ÿ mcho á các Router/Gateway................78
5.9 0 ¥ ng X.25 ............................................................................80
5.9.1 C k s ã k û thu ± t ...........................................................................80
5.10 . û thu ± t FRAME RELAY ..................................................82
5.10.1 Khuôn d ¥ ng gói d ó li Ëu Frame-Relay ....................................82
Ch ñ ï ng 6 7 .NG GIAO V 4N 84
6.1 Các v © n ÿ Å c ë a t « ng giao v ± n ..............................................84
6.1.1 Cung c © p d Ïch v é cho t «ng phiên ...............................................84
6.1.2 Ch © t l m
ngçd cÏ h v é QoS ............................................................86
6.1.3 Các l ßp giao th íc c ë a t «ng giao v ± n ..........................................87
6.1.4 Th ë t éc giao v ± n trên X. 25 .......................................................90
Ch ñ ï ng 7 + T GIAO TH p C TCP/IP 91
7.1 Mô hình TCP/IP...................................................................91
7.2 Giao th íc TCP .....................................................................93
7.2.1 Khuôn d ¥ ng gói tin TCP ............................................................94
7.2.2 Quá trình n Õi-tách......................................................................96
7.2.3 Quá trình trao ÿ Ù i d ó li Ëu...........................................................97
7.2.4 Th í t õ th õc hi Ën íng d éng TCP/IP ............................................97
7.3 Giao th íc UDP................................................................... 100

7.4 & Ù ng và Socket................................................................... 101
-v-
7.4.1 S Õ hi Ëu c Ù ng ............................................................................101
7.4.2 Socket......................................................................................101
7.5 Mô hình giao ti Ã p Client/Server........................................ 103
7.5.1 Quá trình trao ÿ Ù i d ó li Ëu dùng Stream Socket .........................103
7.5.2 Quá trình trao ÿ Ù i d ó li Ëu dùng Datagram Socket.....................104
7.5.3 Ví d é ch m k
ng trình client/server...............................................105
Ch ñ ï ng 8 7 .NG PHIÊN 108

8.1 ' Ï ch v é OSI cho t « ng Phiên .............................................. 108
8.1. 1 Cung c © p cho ng ims ñá d éng dchÏ v é t «ng phiên (SS-user) ....... 108
8.1.2 L Å u khi Çn trao ÿ Ù i d ó li Ëu.......................................................109
8.1.3 L Å u hành phiên làm vi Ëc.........................................................110
8.1.4 Liên k Ã t phiên..........................................................................111
8.2 Giao th íc chu - n t « ng phiên .............................................. 111
8.2.1 Các lo ¥ i SPDU, các tham s Õ và ch íc n ng ...............................112
Ch ñ ï ng 9 7 .NG TRÌNH DI LN 114

9.1 Vai trò và ch íc n ng ......................................................... 114
9.1.1 Phiên d Ïch d ó li Ëu ....................................................................116
9.2 ' Ï ch v é OSI cho t « ng trình di É n ....................................... 116
9.3 Giao th íc chu - n t « ng trình di É n ....................................... 117
9.3.1 Các chu - n khác cho t «ng trình di É n..........................................118
Ch ñ ï ng 10 7 .NG pNG DING 119
10.1 An toàn thông tin trên m ¥ ng ............................................. 119
10.1.1 Các chi Ã n l mcçan toàn h Ë th Õng ..........................................119
10.1.2 An toàn thông tin b µ ng mã hóa ............................................120
10.2 CáC ph m k ng pháp mã hóa d ó li Ë u.................................... 122
10.2.1 Ph m k ng pháp hoán v Ï ...........................................................122
10.2.2 Ph m k ng pháp thay th Ã ..........................................................123
10.2.3 Ph m k ng pháp mã hóa chu - n DES .........................................124
10.2.4 Ph m k ng pháp mã hoá khoá công khai...................................128
10.3 & k ch Ã b § o v Ë b µ ng firewall .............................................. 132
10.3.1 Các lo ¥ i firewall và c k ch Ã ho ¥ t ÿ Ý ng...................................134
10.4 + Ë th Õ ng tên mi Å n DNS (Domain Name System )............ 137
10.4.1 Không gian tên mi Å n DNS ...................................................138
10.4.2 Máy ch ë qu § n lý tên ............................................................140
10.4.3 Ch m k ng trình phân gi § i tên...................................................140
- vi -
10.5 + Ë qu § n tr Ïm ¥ ng ............................................................... 140

10.5.1 H Ë b Ï qu § n tr Ï ......................................................................141
10.5.2 C k s ã d ó li Ëu ch ía thông tin qu § n m tr Ï¥ ng .........................141
10.6 ' Ï ch v é th m ÿ LnËt ñ ............................................................ 142
10.6.1 Giao th íc SMTP ................................................................. 143
10.6.2 MIME ................................................................................. 147
10.6.3 Giao th íc POP ....................................................................151
10.7 ' Ï ch v é truy c ± p t ï xa - TELNET .................................... 154

10.7.2 D Ï ch v é truy Å n t ± p tin FTP ..................................................156
10.7.3 UserNEWS .........................................................................162
10.7.4 WORLD-WIDE-WEB ........................................................163
-1-
Ch ñ ïng 1 0âªU
1.1 Gi ß i thi Ë u
0 ¥ng máy tính là t ± p h ç p nhi Å u máy tính n t ñÿ và
L Ëcác thi Ã t b Ï ÿu «cu Õi ÿ m
cç
NtÃn Õi v ßi nhau b µ ng các thi Ã t bliên
Ï l ¥ c nh µ m trao ÿ Ù i thông tin, cùng chia s ¿
pc íng, ph «n m Å m và d ó li Ëu v ßi nhau
0 ¥ ng máy tính bao g ×m ph «n c íng, các giao th íc và các ph «n m Å m m ¥ ng.
Khi nghiên c íu v Å m ¥ ng máy tính, các v © n ÿ Å quan tr Ñ cngxem
ÿmxétç là giao
th íc m ¥ ng, c © u hình k Ã t n Õi c ë a m ¥ ng, vàchcác
v édtrên
Ï m ¥ ng.
0 ¥ ng máy tính có nh óng công d éng nh m sau :
1. T 5p trung tài nguyên t )i m at s Y máy và chia s C cho nhi Iu máy khác
- Nhi Å u ng mi có
á th Ç dùng chung m Ý t ph «n m Å m ti Ën ích.
- D ó li Ëu ÿ mc çqu § n lý t ± p trung nên an toàn h kn, trao ÿ Ù i gi óa nh óng ngi smñ á
G ng
é thu ± n l ç i h kn, nhanh chóng h kn.
- M ¥ ng máy tính cho phép ng m ái l ± p trình ã m Ý t trung tâm máy tính này có th Ç
V dñ éng các ch m kng trình ti Ën ích c ë a m Ý t trung tâm máy tính khác ÿang r Û i,
V làm
Á t ng hi Ëu qu § kinh t Ã c ë a h Ë th Õng.
2. Kh 7c ph mc s y tr g ng )i v I kho +ng cáchaÿlý.
S
3. T ng ch -t l ñ kng và hi Ou qu + khai thác thông tin.
4. Cho phép th yc hi On nh wng qng d mng tin h Uc phân tán
5. a an toàn tin c 5y c oa h O th Y ng t ng lên nh e kh + n ng thay th G khi có s y c Y
Y c i máy có s y c Y : An toàn cho d ó li Ëu và ph «n m Å m vì ph «n m Å m m ¥ ng s Á
khoá các t ± p tin khi có nh óng ng mi không
á ÿ ë quy Å n h ¥ n truy xu © t các t ± p tin
và th m m éc ÿó.
6. Phát tri Kn các công ngh O trên m )ng: Ng m ái s ñ d éng có th Ç trao ÿ Ù i thông tin
Y ißnhau d É dàng và s ñ d éng h Ë m ¥ ng nh m là m Ý t công c é ph ÿ ÇÙ bi Ã n tin
Wc,íthông báo v Å m Ý t chính sách m ßi, v Å n Ý i dung bu Ù i h Ñ p, v Å các thông tin
kinh t Ã khác nh m giá c § thtrÏ m áng, tin rao v » t (mu Õn bán ho » c mu Õn mua
P Ý t cái gì ÿó), ho » c s ³ p x Ã p th ái khoá bi Çu c ë a mình chen l ¯ n v ßi th ái khoá
bi Çu c ë a nh óng ng imkhác
á ,...
-2-
1.2 Phân lo ¥ i m ¥ ng
1.2.1 D õ a theo kho § ng cách ÿ Ïa lý
0 ¥ ng máy tính có th Ç phân b Ù trên m Ý t khu v õc nh nh©hot »ÿ cÏ có th Ç trong

P Ý t qu Õc gia hay toàn c «u. D õa vào ph ¥ m vi phân b Õ, ngi m
ta ácó th Ç phân ra các
lo ¥ i m ¥ ng nh m sau:
a. LAN (Local Area Network - M ¥ ng c éc b Ý ) : LAN th m á ng ÿ mcçs ñ d éng
trong n Ý i b Ý m Ý t c k quan/t Ù ch íc..., k Ã t n Õi các máy tính trong m Ý t khu v õc
bán kính kho § ng 100m-10km. K Ã t n Õi ÿ m c thç õc hi Ën thông qua các môi
tr m ng
á truy Å n thông t Õc ÿ Ý cao, ví d é cáp ÿ ×ng tr éc hay cáp quang.
b. MAN (Metropolitan Area Network - M ¥ ng ÿô th Ï ) : K Ã t n Õi các máy tính
trong ph ¥ m vi m Ý t thành ph Õ. K Ã t n Õi này ÿc m
th çõc hi Ën thông qua các
môi tr m ng
á truy Å n thông t Õc ÿ Ý cao (50-100 Mbit/s).
c. WAN (Wide Area Network) - M ¥ ng di Ën r Ý ng, k Ã t n Õi máy tính trong n Ý i
EÝcác qu Õc gia hay gi óa các qu Õc gia trong cùng m Ý t châu l éc. Thông
th m ng
á k Ã t n Õi này ÿ cmthç õc hi Ën thông qua m ¥ ng vi É n thông. Các WAN
có th Ç ÿ mc çk Ã t n Õi v ßi nhau thành GAN hay t õ nó ÿã là GAN.
d. GAN (Global Area Network) : M ¥ ng toàn c «u, k Ã t n Õi máy tính t ï các châu
Océkhác nhau. Thông th m á ng k Ã t n Õi này ÿ cmthç õc hi Ën thông qua m ¥ ng
vi É n thông và v Ë tinh.
Trong các khái ni Ëm nói trên, WAN và LAN là hai khái ni Ëm hay ÿ m ç c s ñ
G ng
é nh © t.
1.2.2 D õ a theo c © u trúc m ¥ ng
1.2.2.1 Ki Ku ÿ L K m - ÿ Lm
K (point - to - point)
H×nh sao Chu tr×nh H×nh c©y D¹ng ®Çy ®ñ
Hình 1-1. C © u trúc m ¥ ng ki m-

Çu ÿÿL
m.
LÇÇ
m áng truy Å n n Õi t ïng c » p nút m ¥ ng v ßi nhau. Thông tin ÿi t ï nút ngu ×n qua
nút trung gian r ×i g ãi ti Ã p n Ã u ÿ ng
m átruy Å n không b Ï b ± n. Do ÿó còn có tên là
P ¥ ng l mu tr ó và chuy Çn ti Ã p (store and forward).
-3-
1.2.2.2 Ki Ku khuy Gch tán

% § n tin ÿ cmgçãi ÿi t ï m Ý t nút nào ÿó s Á ÿ mc tiç Ã p nh ± n b ãi các nút còn l ¥ i
(còn g Ñ i là broadcasting hay point to multipoint). Trong b § n tin ph § i có vùng aÿchÏ Í
cho phép m Û i nút ki Çm tra xem có ph § i tin c ë a mình không và x ñ lý n Ã u ÿúng b § n
tin ÿ mcçg ãi ÿ Ã n.
Bus V Ë tinh ho » c radio Back bone (x m k ng s Õng)
Hình 1-2. S k ÿ k× Ã t n Õi theo ki Çu khuy Ã ch tán.
Trong c © u trúc d ¥ ng Bus và Vòng c «n c k ch Ã "tr Ung tài" ÿ Ç gi § i quy Ã t các

xung ÿ Ý t (collision) x § y ra khi nhi Å u nút mu Õn truy Å n tin ÿ ×ng th ái. Trong c © u trúc
Y tinh
Ë ho » c radio, m Û i nút c «n có ng-ten thu và phát.
1.2.3 Theo ph m kng pháp chuy Ç n m ¥ ch
- M ¥ ng chuy Çn m ¥ ch kênh (Line switching network), ví d é nh m m ¥ ng ÿ L Ën

tho ¥ i.
- M ¥ ng chuy Çn m ¥ ch thông báo (Message switching network)
- M ¥ ng chuy Çn m ¥ ch gói (Packet switching network)
1.2.3.1 Chuy Kn m )ch kênh

Chuy Çn m ¥ ch kênh (line switching) ÿ m cç dùng trong m ¥ ng ÿ LnËtho ¥ i. M Ý t
kênh c Õ ÿ nh
Ï ÿ mcçthi Ã t l ± p gi óa c » p th õc th Ç c «n liên l ¥ c v ßi nhau. M ¥ ng này có
hi Ëu su © t không cao vì có lúc kênh b Ó không.
Data
S2 S4
Data Data
S1 S6
S3 S5
Hình 1-3. M ¥ ng chuy Çn m ¥ ch kênh.

-4-
1.2.3.2 M )ng chuy Kn m )ch b + n tin

Mess 1
S2 S4
Mess Mess
S1 Mess 2 S6
S3 S5
Hình 1-4. Ph mngk pháp chuy Çn m ¥ ch thông báo.
Các nút c ë a m ¥ ng c n c í vào ÿ Ïa ch Í ÿích c ë a “b § n tin” ÿ Ç ch Ñ n nút k Ã ti Ã p.

Nh m v ± y các nút c «n l mu tr ó và ÿ Ñ c tin nh ± nc,ÿqu m§ç n lý vi Ëc truy Å n tin. Trong
tr m ng
á h ç p b § n tin quá dài và n Ã u sai ph § i truy Å n l ¥ i thì hi Ëu su © t không cao.
Ph m ng
k pháp này gi Õng nh m cách g ãi th m thông th ng. má
• u ÿ L Çm so v ßi ph mng
k pháp chuy Çn m ¥ ch kênh:
- Hi Ëu su © t s ñ d éng ÿ m
ngátruy Å n cao vì không b Ï chi Ã m d éng ÿ Ý c quy Å n mà
ÿ mcçphân chia gi óa nhi Å u th õc th Ç.
- M Û i nút m ¥ ng (hay nút chuy Çn m ¥ ch thông bao) có th Ç l mu tr ó message cho
Wi khi
ß kênh truy Å n r Û i m ßi g ñi b § n tin ÿi. Do ÿó gi § m ÿcmtình
ç tr ¥ ng t ³ c
ngh Án (congestion) trên m ¥ ng.
- L Å u khi Çn vi Ëc truy Å n tin b µ ng cách s ³ p x Ã p ÿ Ý mu tiên cho các b § n tin.
- Có th Ç t ng hi Ëu su © t s ñ d éng gi § i thông c ë a m ¥ ch b µ ng cách gán ÿa ch
Ï Í
qu § ng bá (broadcast) ÿ Ç g ãi b § n tin ÿ ×ng th ái ÿ Ã n nhi Å u ÿích.
• Nh m ç c ÿ Lm:Ç
- Do không h ¥ n ch Ã kích th mc ßc ë a b § n tin nên có th Ç d ¯ n ÿ Ã n phí t Ù n l mu tr ó
Wm¥th ái cao và § nh h mngã ÿ Ã n th ái gian h ×i ÿáp và ch ©ng t l truy
m ç Å n ÿi.
0 ¥ ng chuy Çn m ¥ ch thông báo thích h ç p v ßi các dch Ï v é thông tin ki Çu th m
ÿ Ln Ët ñ (Email) h kn là ÿ Õi v ßi các íng d éng có tính th ái gian th õc vì t ×n t ¥ i ÿ Ý tr É
nh © t nhÿ Ïdo l mu tr ó và x ñ lý thông tin ÿ uLkhi
Å Çn t ¥ i m Û i nút.
1.2.3.3 M )ng chuy Kn m )ch gói
Message S2 S4 Message
S1 S6
S3 S5
Hình 1-5. M ¥ ng chuy Çn m ¥ ch gói.

-5-
% n§ tin ÿ m cç chia thành nhi Å u gói tin (packet) ÿ Ý dài 512 bytes, ph «n ÿ «u là
ÿ aÏ ch Í ÿích, mã ÿ Ç t ± p h ç p các gói. Các gói c ë a các b § n tin khác nhau có th Ç cÿ m ç
truy Å n ÿ Ý c l ± p trên cùng m Ýng t ÿtruy
m áÅ n. V © n ÿ Å ph íc t ¥âyp làã tÿ¥ o l ¥ i b § n tin
ban ÿ «u, ÿ » c bi Ët khi cÿ truy
m ç Å n trên các con ÿ m ngákhác nhau.
Chuy Çn m ¥ ch gói m Å m d ¿ o, hi Ëu su © t cao. Xu
nghphát
m ßtri Çn hi Ën nay là s ñ
G ng
é hai k û thu ± t chuy Çn m ¥ ch kênh và chuy Çn m ¥ ch gói trong cùng m Ý t m ¥ ng
th Õng nh © t g Ñ i là m ¥ ng ISDN (Integrated Services Digital Network - M ¥ ng thông
tin s Õ ÿa d Ïch v é).
1.3 Ki Ãn trúc phân t « ng và chu - n hoá m ¥ ng

Tình tr ¥ ng không t m kng thích gi óa các m ¥ ng ÿ » c bi Ët là các m ¥ ng trên th Ï
tr m ng
á gây tr ã ng ¥ i cho nh óng ng mi ás ñ d éng khác nhau. Do ÿó c «n ph § i xây d õng
mô hình chu - n làm c k s ã cho các nhà nghiên c íu thi Ã t k Ã m ¥ ng ÿ Ç t ¥ o ra các s § n
ph - m m ßi v Å m ¥ ng, d É ph Ù c ± p, s § n xu © t, s ñ d éng. Các chu - n có vai trò quan tr Ñ ng
trong công tác thi Ã t k Ã và xây d õng các h Ë th Õng k û thu ± t và công ngh Ë.
Chu 1n hóa m )ng máy tính là nêu ra các tiêu chu 1n c ï b +n th Y ng nh -t v I c -u

trúc m )ng giúp cho các m )ng khác nhau có th K trao ÿ ] i thông tin ÿ ñckv ci nhau.
Ç m ¥ ng ho ¥ t ÿ Ý ng ÿ ¥ t kh § n ng t Õi ÿa, các tiêu chu - nc ch
ÿ mÑçn ph § i cho
phép m ã r Ý ng m ¥ ng ÿ Ç có th Ç ph éc v é nh óng íng d éng không d õ ki Ã cn trong
tr m ß
W ng
m klai t ¥ i lúc l ³ p ÿ » t h Ë th Õng và ÿuL ÿó
Å c Êng cho phép m ¥ ng làm vi Ëc v ßi
nh óng thi Ã t b Ï ÿcms ç§ n xu © t t ï nhi Å u hãng khác nhau.
1.3.1 Các t Ù ch íc chu - n hoá m ¥ ng
Hai t Ù ch íc chính th õc hi Ën chu - n hóa m ¥ ng là ISO và CCTTT.

1. ISO (International Standards Organization) - T Ù ch íc chu - n hóa qu Õc t Ã . ISO
ho ¥ t ÿ Ý ng di m
s õßb § o tr ç c ë a LHQ. Thành viên c ë a ISO là các c k quan tiêu
chu - n hóa c ë a các qu Õc gia và các Ban chuyên môn. Ban TC97 ÿ m çc chia ra
thành các ti Çu ban và các nhóm công tác.
2. IEEE (Institute of Electrical and Electronic Engineers) - Vi Ën nghiên c íu các
Yn© ÿ Å v Å k û thun ±vàt ÿÿ LnËt ñ c ë a M û . IEEE ch
u trách
Ï nhi Ëm v Å t «ng Data
L Ëvà Physical. Phân ban các chu - n này là phân ban 802 (thành l ± p tháng
Link
Hai n m 1980).
3. CCITT (Commité Consultatif Internatinal pour Télégraphe et Téléphone) - T Ù

ch íc t m v © n qu Õc t Ã v Å
n báo
ÿ L và
Ë ÿ LnËtho ¥ i ho ¥ t ÿ Ý ng di smõßb § o tr ç c ë a
LHQ, chuyên nghiên c íu nh µ m công b Õ các khuy Ã n nghth Ï Õng nh © t v Å m ¥ ng
-6-
máy tính. Bao g ×m các khuy Ã n ngh Ï liên quan ÿ Ã n vi Ëc truy Å n d ó li Ëu trên
P ¥ ng, m ¥ ng ISDN.
4. ANSI (American National Standards Institute) :Vi Ën nghiên c íu các chu - n
qu Õc gia c ë a M û .
5. ECMA (European Computer Manufactures Association) : Hi Ëp h Ý i máy tính

châu âu
6. ATM Forum (Asynchronous Transfers Mode) - Th õc hi Ën các gi § i pháp cho
P ¥ ng ISDN.
7. IETF (Internet Enggineering Task Force) : S § n xu © t các chu - n liên quan ÿ Ã n
Internet (SNMP, TCP/IP ...)
1.3.2 Ki Ã n trúc phân t « ng
Ç gi § m ÿ Ý ph íc t ¥ p thi Ã t k Ã , ki Ã n trúc c t Ùmch¥ íc thành m Ý t c © u trúc

ngmÿÛmi çt «ng ÿcmxây
ÿa t «ng, ç trên t «ng tr m ßc nó, t «ng d m ißs Á cung c © p ch
d Ï v é cho
Wng« cao h kn. T «ng N trên m Ý t máy th õc hi Ën vi Ëc giao ti Ã p v ßi t «ng N trên m Ý t
máy khác. Các qui t ³ c, lu ± t l Ë ÿ m
c sç ñ d éng cho vi Ëc giao ti Ã p này ÿ cmgçÑ i là các
giao th íc c ë a t «ng N.
Các th õc th Ç (entity) n µ m trên các t «ng t mngk íng trên nh óng máy khác nhau
J Ñi là các ti Ã n trình ÿ ×ng m íc. Các ti Ã n trình ÿ ×ng m íc giao ti Ã p v ßi nhau b µ ng
cách s ñ d éng các giao th íc trong t «ng c ë a nó.
Gi óa 2 t «ng k Å nhau t ×n t ¥ i m Ý t giao di Ën (interface) xác ÿ Ïnh các hàm nguyên
th ë y và các dch
Ï v é t «ng d mi ßcung c © p cho t «ng trên.
7 ±p h ç p các t «ng và các giao th íc ÿ m ç c g Ñ i là ki Ã n trúc m ¥ ng (Network
Architecture).
& u©trúc phân t «ng c ë a m ¥ ng máy tính có ý ngha -ÿ » c bi Ët nh m sau :
- Thu ± n ti Ën trong công tác thi Ã t k Ã , xây d õng và cài ÿ » t các m ¥ ng máy tính,
trong ÿó m Û i h Ë th Õng thành ph «n cÿxem m ç nh m là m Ý t c © u trúc ÿa t «ng.
- M Û i t «ng ÿ m
c xây
ç d õng d õa trên c k s ã t «ng k Å li Å n trcmÿó.
ß Nh m v ± y t «ng
G mi sßÁ cung c © pch
d Ïv é cho t «ng trên.
- S Õ l mng,
ç tên g Ñ i và ch íc n ng c ë a m Û i t «ng s Ácÿng
mmç iáthi Ã t k Ã m ¥ ng máy
tính c é th Ç quy ÿnh.
Ï
- T ± p h ç p các giao th íc, các v © n ÿ Å k û thu ± t và công ngh Ë cho m Û i t «ng có th Ç
ÿ mcçkh § o sát, nghiên c íu tri Çn khai ÿ Ý c l ± p v ßi nhau.
-7-
• Giao th íc : M Û i khi trao ÿ Ù i thông tin nh m ÿ nL tho

Ë ¥ i, telex, vi Ã t . . . ng m
i taá
ph § i tuân theo m Ý t s Õ quy lu ± t. Các quy lu ± t này ÿc m nhóm
ç l ¥ i và g Ñ i là
giao th íc (protocol).
Giao th íc có các ch íc n ng chính nh m sau :
1. Ï nh ngh - a c © u trúc khung m Ý t cách chính xác cho t ïng byte, các ký t õ và
E n§ tin.
2. Phát hi Ën và x ñ lý các l Û i, thông th m ng
á là g ñi l ¥ i b § n tin g Õc sau khi phát
hi Ën l «n tr mc bß Ï l Û i
3. Qu § n lý th í t õ các l Ënh ÿ Ç ÿmÃcác b § n tin, nh ± n d ¥ ng, tránh m © t ho » c thu
th ïa b § n tin.
4. § m b § o không nh «m l ¯ n gi óa b § n tin và l Ënh
5. Ch Í ra các thu Ý c tính ÿ m ng á dây khi l ± p các ÿ m nág n Õi ÿa ÿ L m Çho » c bán
song công (cho bi Ã t ai ÿ Õi tho ¥ i v ßi ai).
6. Gi § i quy Ã t v «n ÿ Å xung ÿ Ý t thâm nh ± p (yêu c «u ÿ ×ng th ái), g ñi khi ch ma có
V liÕËu, m © t liên l ¥ c, kh ãi ÿ Ý ng.
1.4 Mô hình OSI
1.4.1 Ki Ã n trúc c ë a mô hình OSI
' õ a trên ki Ã n trúc phân t «ng, ISO ÿã ÿ ma ra mô hình 7 t «ng (layer) cho m ¥ ng,
J Ñ i là mô hình k Ã t n Õi h Ë th Õng m ã ho » c mô hình OSI (Open Systems
Interconnection model), vào n m 1984.
6Q
hi „ u + „ th Q ng A + „ th Q ng B Tên ÿ Gn v ˆ d o li „ u
W dng
Các t dng cao 7 Application G.th ic t dng 7 Hng d eng APDU, Messag ,Packet
6 Presentation Trình di ‚ n PPDU, Packet
; m lý tin
5 Session Phiên SPDU, Packet
Các t dng 4 Transport Giao v jn TPDU,Segment,
th bp Packet
Truy ~ n tin 3 Network 0 ^ng Datagram, Packet
2 Data link G. th ic t dng 2 Liên k |t d o li „ u Frame, Packet
1 Physical G. th ic t dng 1 9 jt lý Bit, Packet
Hình 1-6. Mô hình OSI 7 t «ng.

Nhóm các t «ng th © p (physical, data link, network, transport) liên quan ÿ Ã n các
ph m ng
k ti Ën cho phép truy Å n d ó li Ëu qua m ¥ ng. Các t «ng th © p ÿ § m nhi Ëm vi Ëc
truy Å n d ó li Ëu, th õc hi Ën quá trình ÿóng gói, d ¯ nng,
ÿm ki áÇm duy Ët và truy Å n t ïng
nhóm d ó li Ëu. Các t «ng này không c «n quan tâm ÿ Ã n lo ¥ i d ó li Ëu mà nó nh ± cn ÿ m ç
Whay
ï g ñi cho t «ng íng d éng, mà ch Í ÿ kn thu «n là g ñi chúng ÿi.
-8-
Nhóm các t «ng cao (session, presentation, application) liên quan ch ë y Ã u ÿ Ã n

vi Ëc ÿáp íng các yêu c «u c ë a ng m
i sáñ d éng ÿ Ç tri Çn khai các íng d éng c ë a h Ñ trên
P ¥ ng thông qua các ph mng
k ti Ën truy Å n thông cung c © p b ãi các nhóm t «ng th © p.
+ Ë th Õng k Ã t n Õi m ã OSI là h Ë th Õng cho phép truy Å n thông tin v ßi các h Ë
th Õng khác, trong ÿó các m ¥ ng khác nhau, s ñ d éng nh óng giao th íc khác nhau, có
th Ç thông báo cho nhau thông qua ch m k ng trình ÿ Ç chuy Çn t ï m Ý t giao th íc này
sang m Ý t giao th íc khác.
Mô hình OSI ÿ ma ra gi § i pháp cho v © n ÿ Å truy Å n thông gi óa các máy tính
không gi Õng nhau. Hai h Ë th Õng, dù khác nhau ÿ Å u có th Ç truy Å n thông v ßi nhau
P Ý t cách hi Ëu qu § n Ã u chúng ÿ § m b § o nhuóng
khi Çn
ÿ Lchung
Å sau ÿây :
1. Các h Ë th Õng ÿ Å u cài ÿ » t cùng m Ý t t ± p h ç p các ch íc n ng truy Å n thông.
2. Các ch íc n ng ÿó ÿ m ç c t Ù ch íc thành c Êng m Ý t t ± p các t «ng. Các t «ng
ÿ ×ng m íc ph § i cung c © p các ch íc n ng nh m nhau, nh mng ph m nkg th íc
cung c © p không nh © t thi Ã t ph § i gi Õng nhau.
3. Các t «ng ÿ ×ng m íc ph § i s ñ d éng m Ý t giao th íc chung.
Ç ÿ §m b § o nh óng ÿuLtrên
Å c «n ph § i có các chu - n xác ÿ Ïnh các ch íc n ng và
Gch
Ï v é ÿ mcçcung c © p b ãi m Ý t t «ng (nh mng không c «nrachchúng
Í ph § i cài ÿ » t nh m
th Ã nào). Các chu - n c Êng ph § i xácnhÿ các
Ï giao th íc gi óa các t «ng ÿ ×ng m íc. Mô
hình OSI chính là c k s ã ÿ Çxây d õng các chu - n ÿó.
1.4.2 S õ ghép n Õ i gi óa các m í c
Trong th õc t Ã d ó li Ëu không truy Å n tr õc ti Ã p t ï t «ng i máy này sang t «ng i máy

kia (tr ï t «ng th © p nh © t). t «ng th © p nh © t cóngÿtruy
m áÅ n thông v ± t lý t ßi t «ng th © p
nh © t c ë a máy t m ngk íng t ï ÿ ó d ó li Ëu và thông tin ÿ L Å
u khi Çn l ¥ i ÿ mc chuy
ç Çn
ng m cç lên t «ng trên. T «ng trên ch Í xác ÿ Ïnh ÿ Xngá truy Å n thông lôgic (truy Å n thông
§ o).
- Các Header c ë a giao th íc : Thông th m áng, thông tin ÿ LuÅkhi Çn giao th íc ÿ mc ç
gói thành m Ý t kh Õi và ÿcmÿç» t tr m c dß ó li Ëu nó ÿi kèm và ÿ m
c gç Ñ i là Header
hay Protocol Header, ÿ m çc dùng ÿ Ç truy Å n thông tin gi óa các t «ng và gi óa các
máy tính v ßi nhau. Các header c ë a giao th íc ÿ m ç c phát tri Çn theo các lu ± t
ÿ mcçcho trong t ± p tài li Ëu ASN.1 c ë a IS º .
- Khi máy A g ñi tin ÿi, các ÿ kn v Ï d ó li Ëu ÿi t ï t «ng trên xu Õng d m
i. Qua
ß mÛi
Wng« nó ÿ mcçb Ù sung thông tin ÿ uLkhi
Å Çn c ë a t «ng ÿó.
- Khi nh ± n tin, thông tin ÿi t ï d m ißlên. Qua m Û i t «ng thông tin ÿuLkhi
Å Çn ÿ m
cç
kh ñ b Ó d «n và cu Õi cùng máy B nh ± n cÿbm§ çn tin c ë a A.
-9-
1.4.3 Ch í c n ng c ë a m Û i t « ng
1. T /ng V 5t lý
Cung c © p ph m ngkti Ën truy Å n tin, th ë t éc kh ãi ÿ Ý ng, duy trì hu ù b Ó các liên k Ã t
Yt±lý. Gi ó nhi Ëm v é chuy Çn t § i các bit thông tin trên kênh truy Å n thông. T «ng V ± t
lý làm vi Ëc v ßi các giao di Ën c k, ÿ LnËvà giao di Ën th ë t éc (ch íc n ng) trên môi
tr m ng
á v ± t lý, không quan tâm ÿ Ã n n Ý i dung bi Çu di É n c ë a các bit.
Th õc ch © t t «ng này th õc hi Ën n Õi li Å n các ph «n t ñ c ë a m ¥ ng thành m Ý t h Ë
th Õng b µ ng các ph m ngkpháp v ± t lý, ã m íc này s Á có các th ë t éc ÿ § m b § o cho các
yêu c «u v Å chuy Çn m ¥ ch ho ¥ t ÿ Ý ng nh µ m t ¥ o ra cácngÿtruym áÅ n th õc cho các
chu Û i bit thông tin.
2. T /ng liên k Gt d w li Ou
Thi Ã t l ± p, duy trì, hu ù b Ó các liên k Ã t d ó li Ëu ki Çm soát lu ×ng d ó li Ëu, phát
hi Ën và kh ³ c ph éc sai sót truy Å n tin
Ti Ã n hành chuy Çn ÿ Ù i thông tin d imd ß¥ ng chu Û i các bit ã m íc m ¥ ng thành
Wngï ÿ Rn¥g Ñ i là khung tin (frame). Sau ÿó ÿ § m b § o truy Å n liên ti Ã p các khung tin
Wi tß«ng v ± t lý, ÿ ×ng th ái x ñ lý các thông báo t ï tr ¥ m thu g ñi tr § l ¥ i. Bit thông tin
trong khung tin ÿ Å u mang nh óng ý ngha -riêng, bao g ×m các tr ñ eng ÿ aSch Q, tr ñng e
ki Km tra, d w li Ou và ki Km tra l _ i dùng cho các m éc ÿích riêng.
Nhi Ëm v é chính c ë a m íc 2 này là kh ãi t ¥ o, t Ù ch íc các khung tin và x ñ lý các
thông tin liên quan t ßi khung tin.
3. T /ng m )ng
7 «ng m ¥ ng ÿ cmxây
ç d õng d õa trên ki Çu n Õi k Ã t ÿmL-Kÿ LmK do t «ng LKDL
cung c © p, b § o ÿ § m trao ÿ Ù i thông tin gi óa các m ¥ ng con trong m Ý t m ¥ ng l ßn, m íc
này còn ÿ mcçg Ñ i là m íc thông tin gi óa các m ¥ ng con v ßi nhau.
Có nhi Ëm v é gán ÿaÏ ch Í cho các b § n tin và chuy Çn ÿ Ù i aÿchÏ Í logic hay các
tên thành các ÿ aÏ ch Í v ± t lý.
Th õc hi Ën ch Ñ n ÿngm truy
á Å n tin, cung c © p ch d Ï v é ÿ Ïnh tuy Ã n (ch Ñ n ÿng)má
cho các gói d ó li Ëu trên m ¥ ng. T «ng này ch ra
Í d ó li Ëu t ï ngu ×n t ßi ÿích s Ái theo
ÿ
tuy Ã n nào trên c k s ã các ÿ Lu Å
ki Ën c ë a m ¥ ng, ÿ Ý mu tiênch d Ïv é và các nhân t Õ
khác.
Ki Çm soát lu ×ng d ó li Ëu, kh ³ c ph éc sai sót, c ³ t/h ç p d ó li Ëu, giúp lo ¥ i tr ï s õ t ³ c
ngh Án c Êng nh m ÿu L
khiÅÇn lu ×ng thông tin.
4. 7 /ng Giao v 5n
- 10 -
7 «ng giao v ± n giúp ÿ § m b § o ÿ Ý tin c ± y khi chuy Çn giao d ó li Ëu và tính toàn

Yn½d ó li Ëu t ï n ki g ñi ÿ Ã n n ki nh ± n.u này
L Å ÿ mcçth õc hi Ën d õa trên c k ch Ã ki Çm
tra l Û i do các t «ng bên d mißcung c © p. T «ng giao v ± n còn chu Ïtrách nhi Ëm t ¥ o ra
nhi Å u k Ã t n Õi c éc b Ý trên cùng m Ý t k Ã t n Õi m ¥ ng g Ñ i là ghép kênh (multiplexing),
phân chia th ái gian x ñ lý (time sharing), c ³ t h ç p d ó li Ëu.
Nhi Ëm v é c ë a m íc này là x ñ lý các thông tin ÿ Ç chuy Çn ti Ã p các ch íc n ng t ï

Wng« phiên ÿ Ã n t «ng m ¥ ng và ng cml ç¥ i. Th õc ch © t m íc truy Å n này là ÿ Çmÿb§§ o
thông tin gi óa các máy ch ë v ßi nhau. M íc này nh ± n các thông tin t ï t «ng phiên,
phân chia thành các ÿ kn v Ïd ó li Ëu nh Ó h kn và chuy Çn chúng t ßi m íc m ¥ ng.
5. 7 /ng phiên
Thi Ã t l ± p, duy trì, ÿ ×ng b Ý hoá và hu ù b Ó các phiên truy Å n thông. Liên k Ã t
phiên ph § i ÿ mc thi
ç Ã t l ± p thông qua ÿ Õi tho ¥ i và trao ÿ Ù i các thôngu skhi
Õ ÿÇn.
LÅ
Dùng t «ng giao v ± n ÿ Ç cung c © p các ch dv Ïé nâng cao cho phiên làm vi Ëc nh m:
ki Çm soát các cu Ý c h Ý i tho ¥ i, qu § n lý th ¿ bài (token), qu § n lý ho ¥ t ÿ Ý ng (activity
management).
Nh ± n d ¥ ng tên và th ë t éc c «n thi Ã t c Êng nh m là các công vi Ëc b § o m ± t, ÿ Ç hai

íng d éng có th Ç giao ti Ã p v ßi nhau trên m ¥ ng. Nh á t «ng phiên, nh óng ng m iás ñ
G ng
é l±p ÿm c các
ç ÿ m ng á n Õi v ßi nhau, khi cu Ý c h Ý i tho ¥ i cÿthành
m ç l ± p thì m íc
này có th Ç qu § n lý cu Ý c h Ý i tho ¥ i ÿó theo yêu c «u c ë aings ñmd áéng. M Ý t k Ã t n Õi
gi óa hai máy cho phép ng m ái s ñ d éng ÿ mcç ÿ ng ký vào m Ý t h Ë th Õng phân chia
th ái gian t ï xa ho » c chuy Çn t ± p tin gi óa 2 máy.
6. 7 /ng trình di Mn
Qu § n lý cách th íc bi Çu di É n thông tin theo cú pháp d ó li Ëu c ë a ng
i smñ ád éng,
lo ¥ i mã s ñ d éng (ASCII, Ð BCDIC, ...) và th õc hi Ën các v © n ÿ Å nén d ó li Ëu.
Nhi Ëm v é c ë a m íc này là l õa ch Ñ n cách ti Ã p nh ± n d ó li Ëu, bi Ã n ÿ Ù i các ký t õ,
ch ó s Õ c ë a mã ASCII hay các mã khác và các ký t õ ÿ L uÅkhi Çn thành m Ý t ki Çu mã
nh Ïphân th Õng nh © t ÿ Ç các lo ¥ i máy khác nhau ÿ Å u có th Ç thâm nh ± p vào h Ë th Õng
P ¥ ng.
7. 7 /ng qng d mng
7 «ng này là giao di Ën gi óa ngi m
s ñá d éng và môi tr mng
á h Ë th Õng m ã.
7 «ng này có nhi Ëm v é ph éc v é tr õc ti Ã p cho ng mi s áñ d éng, cung c © p t © t c §
các yêu c «u ph Õi ghép c «n thi Ã t cho ng mi ás ñ d éng, yêu c «u ph éc v é chung nh m
chuy Çn các File, s ñ d éng các Terminal c ë a h Ë th Õng,.... M íc s ñ d éng b § o ÿ § m t õ
ÿ Ý ng hoá quá trình thông tin, giúp cho ng mi sáñ d éng khai thác m ¥ ng t Õt nh © t.
- 11 -
1.4.4 Các giao th íc chu - n c ë a OSI
1.4.4.1 Các hàm nguyên th oy

0 Û i th õc th Ç truy Å n thông v ßi các th õc th Ç
t «ng
ã trên và d m ßi nó qua m Ý t
giao di On (interface). Giao di Ën này g ×m m Ý t ho » c nhi Å u ÿmL truy
Ç c ± p d cÏ h v é
(SAP - Service Access Point). Th õc th Ç t «ng N-1 cung c © p d Ï ch v é cho th õc th Ç
Wng«N thông qua vi Ëc g Ñ i các hàm dchÏ v é nguyên th ë y (primitive).
Hàm nguyên thu ù ch Í rõ ch íc n ng c «n th õc hi Ën và ÿ mcçdùng ÿ Ç chuy Çn d ó
li Ëu và thông tin ÿ LuÅkhi Çn. B Õn hàm nguyên thu ù ÿ m cç s ñ d éng ÿ Ç ÿnh
Ï ngh -a
W ng
m ktác gi óa các t «ng k Å nhau nh m sau :
request Rêu c /u
indication Ch Q báo
response Tr + l ei
confirm Xác nh 5n
request ÿ m çc g ãi b ãi ng m iás ñ d éng d cÏ h v é ã t «ng N+1 trong h Ë th Õng A ÿ Ç
J Ñ i th ë t éc c ë a giao th íc ã t «ng N. Îêu c «u này ÿc m c ©ç u t ¥ o d imd ß¥ ng m Ý t ho » c
nhi Å u ÿ kn dv óÏ li Ëu giao th íc (PDU - Protocol Data Unit) ÿ Ç g ãi t ßi B.
Khi nh ± n ÿ mc PDU,
ç m Ý t th ë t éc c ë a giao th íc ã t «ng N c ë a B s Á thông báo
yêu c «u ÿó lên t «ng N+1 b µ ng hàm nguyên th ë y indication. Sau ÿó response ÿ m cç
J ãi t ï N + 1 c ë a B xu Õng N g Ñ i th ë t éc giao th íc t «ng N ÿ Ç tr § l ái t ßi A.
Khi nh ± n ÿ m
c trç § l ái này m Ý t th ë t éc giao th íc t «ng N s Á g ãi hàm confirm lên
N+1 ÿ Ç hoàn t © t chu trình yêu c «u thi Ã t l ± p liên k Ã t c ë ia sng
ñ dméng
á ã t «ng N+1
F aë A.
Các chu trình c ë a ng m ái s ñ d éng khác nhau ÿ m çc phân bi Ët nh á khái ni Ëm
ÿ LmÇthâm nh ± p d Ïch v é (SAP - Service Access Point) ã ranh gi ßi c ë a 2 t «ng N + 1
và N.
1.4.4.2 Các ph ñ ï ng th qc truy In thông

7 ¥i m Û i t «ng trong mô hình OSI có 2 ph m ngkth íc ho ¥ t ÿ Ý ng chính ÿ cmsçñ
G ng
é : ph m nkg th íc có liên k Ã t (connection oriented) và ph m ng
k th íc không liên k Ã t
(connectionless).
9 ßi các ph m ng
k th íc truy Å n không liên k Ã t thì chcóÍ m Ý t giai ÿ R
n truy
¥ Åndó
li Ëu. Các gói tin d ó li Ëu (còn ÿ mcçg Ñ i là datagram) ÿ mc çtruy Å n ÿ Ý c l ± p v ßi nhau
theo m Ý t con ÿ mngá xác ÿ Ïnh d «n b µ ng aÿch Ï Í ÿích ÿ mcç ÿ » t trong m Û i datagram.
Có 3 giai ÿ Rn¥phân bi Ët :
- 12 -
- Thi Gt l 5p liên k Gt : hai th õc th Ç cùng t «ng ã hai ÿ «u c ë a liên k Ã t s Á th ng

mk
Om ngçv ßi nhau v Å t ± p các tham s Õ s ñ d éng trong giain ÿtruy
R ¥Å n d ó li Ëu.
- Truy In d w li Ou : các c k ch Ã ki Çm soát sai sót, lu ×ng d ó li Ëu, ghép kênh, c ³ t
K pç d ó li Ëu ÿ mc çth õc hi Ën ÿ Ç t ng c mng
á ÿ Ý tin c ± y và hi Ëu su © t c ë a vi Ëc
truy Å n d ó li Ëu.
- . Gt thúc truy In : gi § i phóng các tài nguyên h Ë th Õng ÿã ÿ m
c cç © p phát cho liên
NtÃÿ Ç dùng vào m éc ÿích khác.
7 mng
k íng v ßi 3 giai ÿ Rn¥trao ÿ Ù i trên, có 3 lo ¥ i th ë t éc c k b § nc sÿñmd çéng
: CONNECT, DATA, DISCONNECT.
Ví d é ÿ Õ
i v ßi giao th íc t «ng N ta có các th ë t éc :
N_CONNECT Thi Ã t l ± p liên k Ã t
N_DATA Truy Å n d ó li Ëu
N_DISCONNECT Hu ù b Ó liên k Ã t
Ngoài ra có m Ý t s Õ các th ë t éc ph é ÿc m
s ñçd éng tu ä theo ch íc n ng c ë a m Û i t «ng.
Ví d m: Th ë t éc N_RESTART Dùng ÿ Ç kh ãi ÿ Ý ng l ¥ i h Ë th Õng ã t «ng 3
Th ë t éc T_EXPEDITED_DATA Dùng cho vi Ëc truy Å n d ó li Ëu nhanh t «ng 4
Th ë t éc S_TOKEN_GIVE Dùng ÿ Ç chuy Çn ÿ L Å u khi Çn ã t «ng 5
0 Û i th ë t éc trên s Á dùng các hàm nguyên thu ù (request, indication, response,
confirm) ÿ Ç t ¥ o thành các hàm c k b § n c ë a mô hình OSI.
1.5 H Ë ÿ u
L hành
Å m ¥ ng
Vi Ëc l õa ch Ñ n h Ë ÿu Lhành
Å m ¥ ng (NOS - Network Operating System) làm
QnÅt § ng cho m ¥ ng tu ä thu Ý c vào kích c å c ë a m ¥ ng hi Ën t ¥ i và s õ phát tri Çn trong
W ng
m klai, ngoài ra còn tu ä thu Ý c vào nh óng mu ÿ LmÇvà nh m çc ÿ LmÇc ë a t ïng h Ë
ÿ Lu Å
hành.
0 Ý t s Õ h Ë uÿ hành
L Å m ¥ ng ph Ù bi Ã n hi Ën nay:
•+ u hành m ¥ ng UNIX: ây là h Ë ÿ L Å u hành do các nhà khoa h Ñ c xây
G ng
õ và ÿ mcçdùng r © t ph Ù bi Ã n trong gi ßi khoa h Ñ c, giáo d éc. Hu Ë hành
ÿLÅ
P ¥ ng UNIX là h Ë ÿuLhành
Å ÿa nhi Ëm, ÿa ng mi sáñ d éng, ph éc v é cho truy Å n
thông t Õt. Nh mcç ÿ LmÇc ë a nó là hi Ën nay có nhi Å u Version khác nhau, không
th Õng nh © t gây khó kh n cho ng m i s áñ d éng và là h Ë ÿ uL hành
Å này ph íc t ¥ p.
•+ u hành m ¥ ng Windows 2000: ây là h Ë ÿ L Å u hành c ë a hãng Microsoft,

F nÊg là h Ë ÿ LuÅhành ÿa nhi Ëm, ÿa ng mi ás ñ d éng. m çc xây d õng d õa trên
công ngh Ë c ë a h Ë ÿuLhành
Å Windows NT. » c ÿ L Çm c ë a nó là t mng k ÿ Õi d É
V dñ éng, h Û tr ç m ¥ nh cho các ph «n m Å m WINDOWS. Windows 2000 có th Ç
- 13 -
liên k Ã t t Õt v ßi máy ch ë Novell Netware, Unix. Tuy nhiên, ÿ Ç ch ¥ y có hi Ëu

qu § , Windows 2000 Server ÿòi h Ói c © u hình máy ng t m ÿk Õi m ¥ nh.
•+ u hành m ¥ ng NetWare c ë a Novell: ây là h Ë ÿ L Å u hành ph Ù bi Ã n trên

th Ã gi ßi trong th ái gian cu Õi, nó có th Ç dùng cho các m ¥ ng nh Ó (kho § ng t ï 5-
25 máy tính) và c Êng có th Ç dùng cho các m ¥ ng l ßn g ×m hàng tr m máy
tính. Netware là m Ý t h Ë ÿ L Å
u hành LAN dùng cho các máy tính theo chu - n
F aë IBM hay các máy tính Apple Macintosh, ch ¥ y trên h Ë ÿ L Å u hành MS-
DOS ho » c OS/2.
1.6 M ¥ ng Internet
1.6.1 L Ïch s ñ ra ÿ ái và phát tri Ç n
Vào nh óng n m 60, B Ý Qu Õc phòng M û cho tri Çn khai kh - n tr m kng m Ý t

P ¥ ng l mi thông
ß tin v ßi yêu c «u: N Ã u nh m m Ý t tr ¥ m trung chuy Çn nào ÿó trong
P ¥ ng b phá
Ï hu ù, toàn b Ý h Ë th Õng thông tin v ¯ n ph § i làm vi Ëc bình thng... m áC k
quan Nghiên c íu D õ án Cao c © p (ARPA - Advanced Research Projects Agency)
thu Ý c B Ý Qu Õc phòng M û cÿ giao m ç trách nhi Ëm th õc hi Ën vi Ëc nghiên c íu k û thu ± t
liên m ¥ ng (internet) nh µ m ÿáp íng yêu c «u trên. ây là m ¥ ng chuy Çn m ¥ ch gói
(packet switching) ÿ «u tiên trên th Ã gi ßi, l © y tên là ARPAnet. Ban ÿ «u, ARPAnet
ch Í g ×m m Ý t vài m ¥ ng nh Ó ÿ m ç
c ch Ñ n l õa c ë a các trung tâm nghiên c íu và phát
tri Çn khoa h Ñ c. Giao th íc truy Å n thông lúc b © y gi á là ki Çum -ÿ ÿLLÇ
m,Ç r © t ch ± m và
th m ng
á xuyên gây t ³ c ngh Án trên m ¥ ng. Ç gi § i quy Ã t v © n ÿ Å này, vào n m 1974
Vinton G. Cerf và Robert O. Kahn ÿ ma ra ý t m ãng thi Ã t k Ã m Ý t b Ý giao th íc m ¥ ng
P ßi thu ± n ti Ën h kn, ÿó chính là ti Å n thân c ë a giao th íc TCP/IP.
Tháng 09/1983, d m ßi s õ tài tr ç c ë a B Ý Qu Õc phòng M û , Berkeley Software
Distribution ÿ ma ra b § n Berkeley UNIX 4.2BSD có k Ã t h ç p giao th íc TCP/IP, bi Ã n
TCP/IP thành ph m k ng ti Ën k Ã t n Õi các h Ë th Õng UNIX. Trên c k s ã ÿ ó, m ¥ ng
ARPAN Ð T nhanh chóng lan r Ý ng và chuy Çn t ï m ¥ ng th õc nghi Ëm sang ho ¥ t ÿ Ý ng
chính th íc: nhi Å u tr mngá ÿ ¥ i h Ñ c, vi Ën nghiên c íu ghi tên gia nh ± p ÿ Ç trao ÿ Ù i thông
tin. Ã n n m 1984, m ¥ ng ARPAN Ð T ÿ mcçchia thành hai nhóm m ¥ ng nh Ó h kn là
MILNET, dành cho qu Õc phòng, và nhóm m ¥ ng th í hai v ¯ n g Ñ i là ARPANET,
dành cho nghiên c íu và phát tri Çn. Hai nhóm này v ¯ n có m Õi liên h Ë trao ÿ Ù i d ó li Ëu
Y ißnhau qua giao th íc TCP/IP và ÿ m cç g Ñ i chung là Enternet.
0 ¥ ng Internet ÿã và ÿang tr ã thành ph mng k ti Ën trao ÿ Ù i thông tin toàn c «u, là
ph m ng
k th íc thông tin nhanh v ßi l mu l m çng truy Å n t § i d ó li Ëu r © t l ßn. Thông qua
Internet mà các nhà nghiên c íu khoa h Ñ c k û thu ± t, các c k quan giáo d éc ÿào t ¥ o,
các nhà doanh nghi Ëp... có th Ç trao ÿ Ù i thông tin v ßi nhau, ho » c truy c ± p thông tin
- 14 -
F aë nhau v Å các công trình, các l n- h v õc nghiên c íu m ßi nh © t; v Å các phng mpháp,

k
hình th íc giáo d éc và ÿào t ¥ o, v Å các thông tin kinh t Ã , trthmÏ ng
á giá c § ... m Ý t cách
nhanh chóng, thu ± n ti Ën và d É dàng.
1.6.2 C © u trúc c ë a m ¥ ng Internet
0 ¥ ng Internet không ph § i m Ý t m ¥ ng ÿ kn mà là bao g ×m nhi Å u m ¥ ng con (sub-

network) ÿ mcçk Ã t n Õi v ßi nhau thông qua các c Ù ng (gateway) nh m trên hình. Thu ± t
ng ó m ¥ ng con ã ây ÿ mang ngh -a m Ý t ÿ ïn v S m )ng hoàn chnhQtrong h Ë th Õng m ¥ ng
On.ß M ¥ ng con hoàn toàn có th Ç là m Ý t m ¥ ng WAN v ßi quy mô qu Õc gia, và có kh §
Qng ho ¥ t ÿ Ý ng ÿ Ý c l ± p v ßi Internet. Do giao th íc TCP/IP không ph é thu Ý c l ßp v ± t
lý, các m ¥ ng con có th Ç s ñ d éng nh óng công ngh Ë ghép n Õi khác nhau (nh m
Ð thernet, X.25,...) mà v ¯ n giao ti Ã p ÿc vmßiç nhau.
Gateway
gr o upO fN am e
s
M¹ng 1 gr o upO fN am e
s2
M¹ng 3
Gateway
Gateway gr o upO f Nam e

s2
M¹ng 4
gr oup Of Na m e
s M¹ng 2
gr o upO f Nam e
s2
M¹ng 5
Hình 1-7. C © u trúc c ë a m ¥ ng Internet.

Các c Ù ng ÿ cmdùng
ç ÿ Ç n Õi các m ¥ ng con t ¥ o thành m Ý t m ¥ ng l ßn.
Có 2 cách k Ã t n Õi v ßi Internet nh m sau :
• Máy con n Õi trong m ¥ ng LAN (hay WAN) và m ¥ ng này n Õi v ßi Internet
• Máy con n Õi ÿ Ã n m Ý t tr ¥ m cung c © p d ch Ï v é Internet (Internet Service
Provider), thông qua ÿó k Ã t n Õi v ßi Internet. Trong hình trên, ta có th Ç th © y
các tr ¥ m ISP l ¥ i k Ã t n Õi v ßi Internet thông qua IAP (Internet Access
Provider). M Ý t IAP có th Ç làm luôn ch íc n ng c ë a ISP nh mng ng m ç
c l ¥ i thì
không.
- 15 -
Trôc chÝnh Internet
Nhµ cung cÊp kh¶ n¨ng
truy cËp Internet
M¸y chñ IAP
Nhµ cung cÊp M¸y chñ
dÞch vô Internet
ISP
ISP
M¸y chñ
ISP
Ngi dïng
truy cËp trù c tiÕp
Ng- êi dïng céng t¸c
Ngi dïng truy cËp tõ xa (qua ®iÖn

tho¹i, ® êng thuª bao riªng...)
Hình 1-8. S k ÿ k× Ã t n Õi c ë a các trung tâm cung ch

c ©v pé d(ISP)
Ï
1.6.3 Các ki Ã n trúc khác

Level ISO ARPANET SNA DECNET
7 Application User End User Application
6 Presentation Telnet, FTP NAU Services
5 Session (none) Data Flow Control (none)
Transmision Control
4 Transport Host - Host Network Services
SRC to DESI - IMP
3 Network Path Control Transport
2 Datalink IMP - IMP Data Link Control Data Link Control

1 Physical Physical Physical Physical
ARPANET: Advanced Research Pr ojects Agency FTP: File Transfer Protocol

SNA: System Network Architecture cña IBM IMP: Interface Message Procesor
NAU: Netwo rk Addressable Unit
Nguy Mn T -n Khôi,
Khoa Công ngh Ë Thông tin, Tr mngá ¥ i h Ñ c Bách Khoa à N ¹ ng.
- 16 -
Ch ñ ïng 2 7 ª NG V ° T LÝ
Nhi Ëm v é c ë a t «ng v ± t lý là chuy Çn các bit tin t ï máy này ÿ Ã n máy kia. T Õc ÿ Ý
truy Å n tin ph é thu Ý c vào môi trng
m truy
á Å n tin. Tín hi Ëu truy Å n có th dÇ¥ã ng t mngk
W(analog)
õ ho » c ã d ¥ ng s Õ (digital). H ng
m ßphát tri Çn hi Ën nay :
- Truy Å n tin b µ ng cáp quang, b µ ng v Ë tinh.
- H Ë th Õng n Õi nhanh (Fast - Connect), h Ë th Õng chuy Çn m ¥ ch gói
- M ¥ ng thông tin s Õ ÿ
a d Ïch v é (Integrated Services Digital Network)
2.1 Môi tr mng

á truy Å n tin
2.1.1 Ph m kng ti Ë n truy Å n
0 éc ÿích l ³ p ÿ » t cáp là ÿ § m b § o dung

ng (tl m
Õcç ÿ Ý ) c «n thi Ã t cho các nhu c «u
truy Å n thông trong m ¥ ng. H Ë th Õng cáp c «n ph § inh. Ù nÇ ÿÿ Ï¥t ÿ mcçm éc tiêu này,
ng m iáqu § n tr m
Ï ¥ ng ph § i cân ÿ Õi b Õn y Ã u t Õ sau:
- T Õc ÿ Ý truy Å n l ßn nh © t c ë a h Ë th Õng cáp hi Ën hành, kh § n ng nâng c © p.
- Nhu c «u v Å t Õc ÿ Ý truy Å n thông trong vòng 5-10 n m t ßi là bao nhiêu.
- Ch Ñ n trong s Õ nh óng lo ¥ i cáp ÿang có trên th Ï
tr m ng.
á
- Chi phí ÿ Ç l ³ p ÿ » t thêm cáp d õ phòng.
Vi Ëc k Ã t n Õi v ± t lý m Ý t máy tính vào m ¥ ng
c thÿõcmhiç Ën b µ ng cách c ³ m m Ý t
card giao ti Ã p m ¥ ng NIC (Network Interface Card) vào khe c ³ m c ë a máy tính và n Õi
Y ißcáp m ¥ ng. Sau khi k Ã t n Õi v ± t lý ÿã hoàn t © t, qu § n lý vi Ëc truy Å n tin gi óa các
tr ¥ m trên m ¥ ng tu ä thu Ý c vào ph «n m Å m m ¥ ng.
NIC s Á chuy Çn gói tín hi Ëu vào m ¥ ng LAN, gói tín hi Ëu ÿ m c truy
ç Å n ÿi nh m
P Ý t dòng các bit d ó li Ëu th Ç hi Ën b µ ng các bi Ã n thiên tín hi Ëun. ÿKhi
L Ënó ch ¥ y
trong cáp dùng chung, m Ñ i tr ¥ m g ³ n v ßi cáp ÿ Å u nh ±cntínÿ him Ëu
ç này, NIC ã m Û i
tr ¥ m s Á ki Çm tra aÿchÏ Í ÿích trong tín hi Ëu ÿ «u c ë a gói ÿ Ç xác nh
ÿ Ï ÿúng ÿ aÏ ch Í
ÿ Ã n, khi gói tín hi Ëu ÿi t ßi tr ¥ m có
a chÿÍÏc «n ÿ Ã n, ÿích ã tr ¥ m ÿó s Á sao gói tín hi Ëu
Ui ×l © y d ó li Ëu ra kh Ói khung tin và ÿ ma vào máy tính.
Có hai k û thu ± t truy Å n tín hi Ëu ÿã mã hóa lên m ¥ ng : Truy Å n ã d § i t «n g Õc
(baseband) và truy Å n ã d § i t «n r Ý ng (broadband).
» c tính c ë a cáp bao g ×m s õ nh ¥ y c § m v ßi nhi É u c ën,a ÿ Ý
L Ëm Å m d ¿ o, kh §
Qng u Õn n ³ n ÿ Ç l ³ p ÿ » t, c õ ly truy Å n d ó li Ëu, t Õc ÿ Ý truy Å n (Mbit/s). Hi Ën nay, t Õc
ÿ Ý truy Å n d ó li Ëu trên các lo ¥ i cáp bi Ã n ÿ Ý ng t ï 10Mbit/s ÿ Ã n 100Mbit/s và h kn n óa.
Có 3 nhóm cáp chính ÿ m cç dùng ÿ Ç n Õi h «u h Ã t các m ¥ ng :

- 17 -
- Cáp ÿ ×ng tr éc (Coaxial)

- Cáp xo ³ n ÿôi (Twisted-Pair) : g ×m có cáp xo ³ n ÿôi tr «n (Unshielded Twisted-
Pair) và cáp xo ³ n ÿôi có b Ñ c (Shielded Twisted-Pair).
- Cáp s ç i quang (Fiber-Optic)
2.1.1.1 Card m )ng
Card m ¥ ng còn ÿ mcçg Ñ i là card
giao ti Ã p m ¥ ng NIC (Network Interface
Card) ÿ mcçl ³ p ÿ » t trong m Û i máy tính
trong m ¥ ng c éc b Ý , Card này có nhi Ëm
Y échuy Çn d ó li Ëu t ï máy tính vào cáp
P ¥ ng và ng mc çl ¥ i. Quá trình này chính
là s õ chuy Çn ÿ Ù i t ï tín hi Ëu s Õ c ë a máy
tính thành các tín hi Ëu ÿ L nËhay quang
ÿ mcçtruy Å n d ¯ n trên cáp m ¥ ng. ×ng
th ái nó c Êng th õc hi Ën ch íc n ng t Ù
K pç d ó li Ëu thành các gói và xác ÿnhÏ ngu ×n và ÿích c ë a gói. Hình 2-1. Card m ¥ ng (NIC)
• Các lo ¥ i ÿ «u n Õi cho card m ¥ ng :
0 Ý t vài lo ¥ i card m ¥ ng có nhi Å u ÿ «u n Õi ÿ Ç n Õi v ßi cáp m ¥ ng,
nh ÿÿÇ«u
xác ÿ Ï
nào dùng ta có th Ç thay ÿ Ù i các jump hay công t ³ c chuy Çn DIP ngay trên card m ¥ ng
ho » c s ñ d éng ph «n m Å m.
- M ¥ ng thin Ethernet s ñ d éng các ÿ «u n Õi cáp ÿ ×ng tr éc BNC (British Naval

Connector)
- M ¥ ng thicknet dùng gi ³ c n Õi AUI 15 chân ÿ Ç c ³ m vào ÿ «u DB15 c ë a card
P ¥ ng.
- M ¥ ng Ethernet twisted-pair (10 Base T) s ñ d éng ÿ «u n Õi RJ45.
2.1.1.2 Cáp ÿ [ ng tr mc
Cáp ÿ ×ng tr éc ÿ mc çch Ã t ¥ o g ×m m Ý t dây ÿ ×ng ã gi óa ch © t cáchn, chung
ÿLË
quanh ch © t cách ÿnL ÿË mcçquán b µ ng dây b Ën kim lo ¥ i dùng làm dây ÿ © t. Gi óa dây
ÿ ×ng d ¯ n ÿn L
vàËdây ÿ © t có m Ý t l ßp cách ly, ngoài cùng là m Ý t v Ó b Ñ c b § o v Ë.
Cáp ÿ ×ng tr éc có hai lo ¥ i : lo ¥ i nh Ó (Thin) và lo ¥ i to (Thick). Dây cáp ÿ ×ng
tr éc lo ¥ i nh Ó ÿ cmthi
ç Ã t k Ã ÿ Ç truy Å n tin cho b ng t «n c k b § n (Base Band) ho » c b ng
Wn «r Ý ng (broadband). Dây cáp lo ¥ i to dùng cho ÿ m nág xa, dây cáp nh Ó dùng cho
ÿ mng á g «n, t Õc ÿ Ý truy Å n tin qua cáp ÿ ×ng tr éc có ttht ßi
Ç ÿ35¥Mbit/s.
- 18 -
2.1.1.3 Cáp dây xo 7n (Twisted Pair)

Cáp xo ³ n g ×m hai s ç i dây ÿ ×ng ÿcmxoç ³ n cách ÿ Ln Ë
v ßi nhau. Nhi Å u ÿôi dây
cáp xo ³ n g Ý p v ßi nhau và ÿcmb çÑ c chung b ãi v Ó cáp hình thành cáp nhi Å u s ç i. Cáp
này có ÿ » c tính d É b Ï n§h h m ãng c ë a nhi É u ÿnLnên
Ë ch Í truy Å n d ó li Ëu ã c õ ly
kho § ng 100m (kho § ng 328 feet). Cáp xo ³ n ÿôi có hai lo ¥ i: cáp xo ³ n ÿôi không b Ñ c
(UTP) và cáp xo ³ n ÿôi có b Ñ c (STP).
Cáp xo ³ n th mng
á ÿ mcçdùng trong h Ë th Õng ÿnLtho Ë ¥ i ÿ Ç truy Å n tín hi Ëungt m k
W(analog)
õ c Êng nh m tín hi Ëu s Õ (digital). Trong kho § ng cách vài km thì không c «n
EÝkhuy Ã ch ÿ ¥ i và có t Õc ÿ Ý ã m íc megabit/giây.
2.1.1.4 Cáp quang (Fiber Optics)

Khi các tín hi Ëu s Õ ÿ mcç ÿ LuÅch Ã thành các tín hi Ëu xung ánh sánh thì ÿ mcç
truy Å n t § i qua cáp quang. Cáp s ç i quang bao g ×m m Ý t s ç i thu ù tinh c õc m § nh g Ñ i là
lõi (core), ÿ m cç bao b Ñ c b ãi m Ý t l ßp thu ù tinh ÿ ×ng tâm g Ñ i là l ßp v Ó b Ñ c hay còn
J Ñi là l ßp ph ë (cladding). ôi khi các s ç i ÿ m c làm
ç b µ ng ch © t d ¿ o. Ch © t d ¿ o d É l ³ p
ÿ » t h kn nh mng không th Ç mang xung ánh sáng ÿi xa nh m thu ù tinh.
0 Û i s ç i thu ù tinh ch Í truy Å n tín hi Ëu theo m Ýng
t hnhm©ß t nh,
ÿ Ï do ÿó cáp có 2
Viçn µ m trong v Ó b Ñ c riêng bi Ët : m Ý t s ç i truy Å n và m Ý t s ç i nh ± n. Cáp s ç i quang có
th Ç truy Å n tín hi Ëu ÿi xa h kn v ßi t Õc ÿ Ý c õc nhanh (theo lý thuy Ã t cáp quang có th Ç
truy Å n tín hi Ëu v ßi t Õc ÿ Ý t Õi ÿa 200.000Mbit/s).
Cáp quang có d § i thông l ßn h kn cáp ÿ ×ng, mu ÿ L m Çm ¥ nh c ë a cáp quang là

kho § ng cách truy Å n d ¯ n l ßn, giá r ¿ , dung
ngl truy
m ç Å n cao.
2.1.1.5 V O tinh thông tin

9 Ë tinh truy Å n thông (communication satellites) nh ± n thông tin m » t ÿ © t,
khuy Ã ch ÿ ¥ i tín hi Ëu thu cÿ và
m phát
ç l ¥ i xu Õng m » t ÿ © t ã t «n s Õ khác ÿ Ç tránh giao
thoa (interference) v ßi tín hi Ëu thu ÿ mc.ç Các v Ë tinh có vai trò nh m nh óng tr ¥ m l » p
tin gi óa các tr ¥ m m » t ÿ © t v ßi nhau. M Ý t v Ë tinh ÿ Å u ph ë sóng r © t r Ý ng và có th Ç có
nhi Å u tr ¥ m m » t ÿ © t,ngthho
m ¥á t ÿ Ý ng ã t «n s Õ 12 - 14Ghz. Truy Å n tin qua v Ë tinh
có dãi truy Å n r © t r Ý ng, do ÿó nh óng kho § ng cách xa (hàng tr m km) cÿbm§ ço ÿ § m
ch © t l m
ngçtin. Ngoài ra giá c ë a truy Å n v Ë tinh ÿang gi § m nhanh.
8 ù ban k û thu ± t nÿ tLñË(IEEE) ÿ Å nghdùng
Ï các tên sau ÿây ÿ Ç ch Í 3 lo ¥ i dây
cáp dùng v ßi m ¥ ng Ethernet chu - n 802.3 :
1. Dây cáp ÿ ×ng tr éc s ç i to (thick coax) g Ñ i là 10BASE5, có t Õc ÿ Ý 10 Mbps,

Wn «s Õ c k s ã, = 500m.
- 19 -
2. Dây cáp ÿ ×ng tr éc s ç i nh Ó (thin coax) g Ñ i là 10BASE2, có t Õc ÿ Ý 10 Mbps,

Wn «s Õ c k s ã, = 200m.
3. Dây cáp ÿôi xo ³ n không v Ó b Ñ c (twisted pair) g Ñ i là 10BASET, có t Õc ÿ Ý 10
Mbps, t «n s Õ c k s ã, s ñ d éng cáp s ç i xo ³ n.
4. Dây cáp quang (Fiber Optic Inter-Repeater Link) g Ñ i là FOIRL .
2.1.2 Các thông s Õ c k b § n c ë a môi trng

m truy
á Å n tin
2.1.2.1 a suy gi + m
Tín hi Ëu trên ÿ mngá dây b Ïsuy gi § m trong quá trình truy Å n tin. Ç kh ³ c ph éc
ta dùng các b Ý khuy Ã ch ÿ ¥ i (amplifiers). Ý suy gi § m ÿ m cç tính b µ ng ÿ kn v Ï
decibel. N Ã u ÿnLthËÃ ban ÿ «u là V1 và sau ÿó gi § m xu Õng V2 thì s Õ decibel c ë a d Ý
suy gi § m ÿ mc çÿ Ïnh ngh -a nh m sau:
V
S (decibel)= 20 log10
V2
2.1.2.2 a nhi Mu 1
L nËt ï tr m áng trong môi tr m áng truy Å n tin gây nhi É u cho các tín hi Ëu mang
thông tin. Ç kh ³ c ph éc ta dùng các b Ý l Ñ c nhi É u (filters). Ç ÿ »c tr mng ÿ Ý nhi É u
trên ÿ mngá dây, ta dùng t Í s Õ t «n s Õ tín hi Ëu/t ¥ p âm (Signal/Noise - S/N) :
S
SN (=1decibel
0 ) 10 log ( S : Signal ; N : Noise)
N
2.1.2.3 T Y c ÿ a truy In
S
C = Blog2 1 bit / s
N
Trong ÿó B là ÿ Ý r Ý ng d § i t «n tính b µ ng Hz. C là t Õc ÿ Ý tính b µ ng bit/giây (b/s). N Ã u
+
P ¥ ng ÿnLtho
Ë ¥ i có d § i t «n 3000Hz, t Í s Õ S/N = 20dB thì t Õc ÿ Ý truy Å n c õc ÿ ¥ i là :
S S S S
=10 10
log= = 20 100 C = B log2 1 = 3000 × log2 (1 + 100) =19963b / s
N N N N
Các tín hi Ëu trên kênh truy Å n có th Ç là tín hi Ëu t m
ngkt õ ho » c tín hi Ëu s Õ và
+
W ng
m kíng s Á t ¥ o thành kênh t m
ngkt õ ho » c kênh s Õ.
2.2 Chu - n giao di Ë n

2.2.1 Modem
Modem là b Ý ÿ LuÅch Ã và gi § i ÿu LchÅÃ bi Ã n ÿ Ù i các tín hi Ëu s Õ thành các tín

hi Ëu t mngk t õ và ng mcçl ¥ i trên m ¥ ng ÿn L
tho
Ë ¥ i.
- 20 -
LmKA / u cu Y i / u cu Y i DCE LK mB
s Y li Ou truyÒn
M¹ng tin
CPU UART MODEM tho¹i c«ng MODEM UART CPU
M céng
B a x u lý B a ÿmOtin DTE
Hình 2-2. S k ÿ truy

× Å n tin gi óa haimÿAL và
Ç B.
Tín hi Ëu s Õ t ï máy tính ÿ Ã n modem, ÿ mcçmodem bi Ã n ÿ Ù i thành tín hi Ëu

W ngm kt õ ÿ Çcó th Ç ÿi qua m ¥ ng ÿ nLthoË ¥ i. Tín hi Ëu này ÿ Ã n modem ãmÿ B
L Çÿ mcç
bi Ã n ÿ Ù i ngc lm¥ çi thành tín hi Ëu s Õ aÿ vào
m máy tính ã B.
Các k û thu ± t ÿuLchÅÃ c k b § n là ÿuLchÅÃ biên ÿ Ý AM, ÿu LchÅÃ t «n s Õ FM,
ÿ Lu Å
ch Ã pha PM .
- L Å u ch Ã biên ÿ Ý : Các tín hi Ëu 1 và 0 ÿc m phân
ç bi Ët b ãi biên ÿ Ý , còn t «n s Õ
F aë tín hi Ëu là gi Õng nhau. L uÅch Ã biên ÿ Ý ÿ Ç th õc hi Ën nh mngnhi
d ÉÉ bu.Ï
- L Å u ch Ã t «n s Õ : Các tín hi Ëu 1 và 0 cÿ phân
m ç bi Ët b ãi t «n s Õ, còn biên ÿ Ý các
tín hi Ëu gi Õng nhau.
. û thu ± t ÿuLt «n
Å ph íc t ¥ p h kn nh mng tính ch Õng nhi É u cao.
- L Å u ch Ã theo pha : Các tín hi Ëu 1 và 0 ÿ m cç phân bi Ët b ãi các pha c ë a dao
ÿ Ý ng, còn biên ÿ Ý và t «n s Õ c ë a các tín hi Ëu gi Õng nhau.
u pha
L Åc Êng ph íc
Wp ¥nh mng ít b Ï nhi É u.
Ç t ng t Õc ÿ Ý truy Å n tin ngi ta
m ká Ã t h ç p ÿuLpha
Å v ßi ÿ LuÅbiên g Ñ i là ÿ uL Å
pha biên.
Hi Ën nay có r © t nhi Å u lo ¥ i modem hi Ën ÿ ¥ i t ï lo ¥ i th © p: 300, 600, 1200, 2400
bit/s, ÿ Ã n lo ¥ i 9600 bit/s. V ßi t Õc ÿ Ý truy Ång
n tÿmÕik cao trên ÿ mngá truy Å n b ng
Kp½(b ng tho ¥ i) nên ÿòi h Ói nh óng ph m ngkpháp ÿ Lu Åbiên ph íc t ¥ p.
Các ph ñ ïng th qc truy In d w li Ou gi óa hai m
ÿLcóÇth Ç là:
- M Ý t chi Å u ÿ kn (simplex)
- Hai chi Å u luân phiên (half - duplex)
- Hai chi Å u ÿ «y ÿ ë (duplex)
Truy Å n m Ý t chi Å u ÿ kn cho

chphép
Í truy Å n m Ý t h ng.
m ßTruy Å n hai chi Å u luân
phiên cho phép truy Å n hai h m ßng, nh mng m Û i th ái ÿm L ch
Ç Í có m Ý t h mng
ß ÿ mcç
truy Å n, sau ÿó ph § i th õc hi Ën chuy Çn m ¥ ch ÿ Ç truy Å cnlng
¥ i.mTruy
ç Å n hai chi Å u
ÿ «y ÿ ë có th Ç nh ± n ho » c phát cùng m Ý t lúc. Các modem hi Ën nay ÿ Å u có th Ç ho ¥ t
ÿ Ý ng ã hai ch Ã ÿ Ý bán song công và song công.
- 21 -
2.2.2 DTE và DCE
Tr m cß khi nghiên c íu các chu - n cho giao di Ën t «ng V ± t lý, chúng ta có hai
khái ni Ëm m ßi : ÿó là DTE và DCE.
- DTE (Data Terminal Equipment - «u cu Õi s Õ li Ëu) : là khái ni Ëm ÿ m ç c s ñ

Gng
é ÿ Ç ch các
Í máy mà ng m ái s ñ d éng bình th m ng
á thao tác tr õc ti Ã p lên ÿó.
Các máy này có th Ç là máy tính hay tr ¥ m cu Õi.
- DCE (Data Communication Equipment - «u cu Õi truy Å n) : là khái ni Ëm ch Í
các thi Ã t bcu
Ï Õi kênh d ó li Ëu có ch íc n ng n Õi các DTE v ßi các ÿ mngátruy Å n
Yt±lý và chuy Çn ÿ Ù i d ó li Ëu. DCE có th Ç là các Modem, Tranducer,
Multiplexer...
ISO qui ÿ Ï
nh các chu - n quy m ßc ph m nkg th íc ghép n Õi gi óa ÿ «u cu Õi s Õ li Ëu
DTE và ÿ «u cu Õi truy Å n DCE.
2.2.3 Chu - n RS-232C
« u nh óng n m 50, chu - n RS-232(Recommended Standard 232C, c ë a EIA)

ÿ mcçphát tri Çn ÿ Ç truy Å n tin gi óa các thi Ã t bu Ïcuÿ Õi
« d ó li Ëu. Chu - n này hi Ën nay
ÿang ÿ mc çs ñ d éng, nó chính là các c Ù ng COM1, COM2 trên các máy PC.
• Ph /n c ï h Uc : là m Ý t b Ý có 25 chân ÿ Ý r Ý ng tính ã gi óa là 47,05mm ± 13
hàng trên ÿánh s Õ 1 ÷ 13 (trái qua ph § i) hàng d m
i 14
ß ÷ 25 (trái qua ph § i).
• Ph /n ÿ L On : g ×m qui mcßlogic 1 <-3V và logic 0 >+ 3V.
7 Õc ÿ Ý truy Å n cho phép 20 kbps qua dây cáp 15m (th
ngmlàá9,6 kbps)
7 ï n m 1987, RS-232-C ÿã ÿ m çc s ña ÿ Ù i và ÿ » t tên l ¥ i là EIA-232-D. Ngoài
ra còn có m Ý t s Õ chu - n m ã r Ý ng khác nh m RS-422-A, RS-423-A RS-449, các
khuy Ã n nghloÏ ¥ i X c ë a CCITT nh m X21. . .. M » c d «u RS-232-C v ¯ n là chu - n thông
G ng
é nh © t cho giao di Ën DTE/DCE nh mng các chu - n m ßi nói trên cÿ áp m çd éng ph Ù
bi Ã n hi Ën nay.
Õi v ßi các máy tính, thông th m ná g ng m iáta s ñ d éng hai c Ù ng COM1, COM2

ÿ ÇNt Gn Y i tr yc ti Gp. C Ù ng COM1 cóa chÿ Ï Í vào/ra là 3F8_3FF hex và ng ³ t là IRQ4,
F nÙg COM2 có ÿ Ïa ch Í vào/ra là 2F8_2FF hex và ng ³ t là IRQ3. Các chân c ³ m c ë a
hai c Ù ng c Êng ÿcmchu ç - n hóa ÿ Ç ti Ën l ç i h kn cho vi Ëc s ñ d éng.
- 22 -
Ch ñ ïng 3 7 ª NG LIÊN K Â T D ò LI ÊU
3.1 Ch íc n ng
7 ng
« liên k Ã t d ó li Ëu th õc hi Ën các công vi Ëc chính nh m sau :
- Ï nh danh các thi Ã t b Ï trên m ¥ ng, c © u hình logic c ë a m ¥ ng.
- L Å u khi Çn lu ×ng d ó li Ëu và vi Ëc truy nh ± p ã t «ng v ± t lý.
- Phát hi Ën và ch Ính s ña các l Û i xu © t hi Ën trong quá trình truy Å n d ó li Ëu.
Ch íc n ng chính c ë a t «ng LKDL là tách r ái các khung thành các bít ÿ Ç truy Å n
ÿi và ki Ã n t ¥ o các khung (frames) t ï các dòng bít nh ± n c.
ÿmç
7 «ng LKDL nghiên c íu các thu ± t toán th õc hi Ën thông tin hi Ëu su © t, tin c ± y
gi óa hai máy c ¥ nh nhau ã t «ng 2. ma ra các th ë t éc truy Å n tin có l mu ý ÿ Ã n l Û i có
th Ç x - y ra do nhi É u trên ÿngmdây,
á s õ tr É do lan truy Å n.
Thông th m áng, t «ng LKDL có liên quan ÿ Ã n nhi É u c ë a tín hi Ëu c ë a ph ng

mk
ti Ën truy Å n v ± t lý, cho dù là truy Å n qua dây ÿ ×ng, cáp quang hay truy Å n thông qua
sóng ng ³ n. Nhi É u là m Ý t v © n ÿ Å r © t thông
ng vàthcó
m th
á Ç do r © t nhi Å u ngu ×n khác
nhau, trong ÿó có c § nhi É u c ë a các tia v Ê tr é, nhi É u do t ¥ p âm c ë a khí quy Çn và t ï
các ngu ×n khác nhau.
3.2 Các v © n ÿ Å c ë a t « ng liên k Ã t d ó li Ë

u
3.2.1 Cung c © p dch
Ï v é cho t « ng m ¥ ng
7 «ng 2 chuy Çn d ó li Ëu t ï m íc 3 ã máy ngu ×n t ßi m íc 3 ã máy nh ± n.

. . . .
. . . .
I ] ng s Q li „ u ` o I ] ng s Q li „ u th qc
(Virtual Communication) (Actual Communication)
Hình 3-1. ÿ m
ngá truy Ån d ó li Ëu trong t «ng LKDL.
Các d Ïch v é t «ng 2 có th Ç là:
1. D Ïch v é không k Ã t n Õi, không biên nh ± n (Unacknowledged Connectionless
Service)
2. D Ïch v é không k Ã t n Õi, có biên nh ± n (Acknowledged Connectionless Service)
3. D Ïch v é có k Ã t n Õi (Connection Oriented Service)
- 23 -
' Ï ch v é k Ã t n Õi có h ng
m ßcó 3 giai ÿ R n¥: N G
t n Y i, truy In s Y li Ou, tách b W liên
NtG(k Ã t thúc) : CONNECT, DATA, DISCONNECT. Truy Å n tin gi óa 2 t «ng k Å nhau
dùng các hàm d Ïch v é nguyên th ë y (request, indication, response và confirm).
' Ï ch v é không k Ã t n Õi ÿc m th çÇ hi Ën b µ ng m Ý t bc m duy
ß nh © t là truy Å n tin,
không c «n thi Ã t l ± p liên k Ã t logic. Các ÿ dknó vli ÏËu truy Å n ÿ Ý c l ± p v ßi nhau.
3.2.2 Khung tin - Nh ± n bi Ã t gói tin
Ç cung c © pch d Ïv é cho t «ng m ¥ ng, t «ng LKDL ph § i dùngchd vÏ é ÿ m cç cung

F p©t ï t «ng V ± t lý. T «ng V ± t lý ti Ã p nh ± n dòng bít và giao cho n ki nh ± n. Dòng bit
này có th Ç có l Û i. T «ng LKDL s Á ki Çm tra và n Ã u c «n s Á s ña l Û i.
7 «ng LKDL tách dòng bit thành các khung tin (frame) và tính thông s Õ ki Çm
tra t Ù ng (checksum) cho m Û i khung tin này, n Ã u k Ã t qu § tính ÿ m çc khác v ßi
checksum ch ía trong khung tin, ngh - a là có l Û i và khi ÿó l Û i s Á ÿc m
thông
ç báo cho
Q ikg ñi.
Mu Õn tách các khung tin, có th Ç chèn các ÿ Rn¥phân cách (timegaps) vào gi óa
các khung tin, gi Õng nh m kho § ng tr Õng (space) gi óa các t ï trong v n b § n. Nh mng
ÿ Lu Å
này khó th õc hi Ën nên ng mi áta th m ng
á dùng các ph m kng pháp sau :
• P m s Õ ký t õ : Hi Ën nay ít ÿ m çc dùng, vì t ï ÿ Ãm c Êng b Ïl Û i khi truy Å n.
• Dùng ký t õ b ³ t ÿ «u (STX) và k Ã t thúc (ETX) v ßi ký t õ ÿmË(DLE).
• Dùng các c á (flags) ÿánh d © u b ³ t ÿ «u và k Ã t thúc v ßi các bit ÿ Ëm.
3.2.3 Ki Ç m tra l Û i
Các cách ÿ Ç ki Çm tra l Û i trong quá trình truy Å n :

- Dùng thông s Õ tr § l ái có biên nh ± n (ACK) ho » c không biên nh ± n (NAK) ÿ Ç
bi Ã t ÿã nh ± n ÿúng b § n tin hay ph § i phát l ¥ i.
- Dùng b Ý ÿ Ïnh th ái gian, n Ã u quá th ái gian quy ÿ Ïnh không có tr § l ái ngha -là
E n§ tin ch ma nh ± n ÿ c.
mç
- Dùng ph m kng pháp ÿánh s Õ th í t õ các khung tin (frame) ÿ mc gç ñi ÿi.
Quá trình ki Çm tra l Û i ÿ ×ng th ái v ßi qu § n lý th ái gian và s Õ th í t õ c ë a các
khung tin nh µ m b § o ÿ § m m Û i khung tin ch nhÍ± n ÿ mc çm Ý t l «n duy nh © t. ây là
ch íc n ng quan tr Ñ ng c ë a t «ng LKDL.
3.2.4 L Å u khi Ç n lu × ng d ó li Ë u
Trong quá trình truy Å n d ó li Ëu, n Ã u t Õc ÿ Ý bên phát nhanh h kn bên thu thì x § y
ra hi Ën t mng
ç m © t tin do không nh ± n k Ïp. Vì v ± y c «n ph § iu ÿkhi
L Çn
Å lu ×ng truy Å n
- 24 -
(flow control ) ÿ Ç quá trình thu phát ÿ mc çph Õi h ç p nhp Ïnhàng và ÿ ×ng b Ý v ßi nhau.
Ch íc n ng có t ¥ i m Ý t vài c © p giao th íc, k Ç c § t «ng con LLC.
Các giao th íc ph § i ch ía các quy t ³ c xác ÿ Ïnh rõ khi nào n ki g ãi có th Ç phát
các khung tin k Ã ti Ã p.
3.2.5 Qu § n lý liên k Ã t
0 Ýt ch íc n ng khác c ë a t «ng LKDL là qu § n lý các k Ã t n Õi nh m tách, n Õi, ÿánh

V khung
Õ tin, b ³ t ÿ «u l ¥ i khi l Û i, qu § n lý các thi Ã t bu Ïcu
ÿ «Õi th í c © p ho » c s k c © p
E ng
µ khung tin th m dò (poll).
3.2.6 Nén d ó li Ë u khi truy Å n
Nén d ó li Ëu là m Ý t v © n ÿ Å quan tr Ñ ng ÿ kn v Ï vi Ëc truy Å n d ó li Ëu trên m ¥ ng. V Å

F kb § n, nén d ó li Ëu là ép chúng l ¥ i ÿ ÇtÿÕn
å ch Û khi l mu tr ó trêna và
ÿ - ÿ å t Õn th ái
gian khi truy Å n trên ÿ mngá dây. Th õc t Ã , các d ó li Ëu s Õ ch ía nhi Å u nÿl R
» p¥ ÿi l » p
Oi,¥nén d ó li Ëu s Á thay th Ã các thông tin l » p l ¥ i b µ ng m Ý t ký hi Ëu ho » nc mã
mÝt ÿR¥
ÿ Ç rút ng ³ n ÿ Ý dài c ë a t ± p tin. Các k û thu ± t nén d ó li Ëu c k s ã bao g ×m :
- Null compression : Thay th Ã m Ý t dãy các d © u cách b µ ng m Ý t mã nén và m Ý t
giá tr Ïs Õ l mngç các d © u cách.
- Run-length compression : M ã r Ý ng k û thu ± t trên b µ ng cách nén b © t k ä m Ý t dãy
nào có t ï 4 ký t õ l » p. Các ký t õ này ÿ m çc thay th Ã b µ ng m Ý t mã nén, là m Ý t
trong các ký t õ này, và m Ý t giá tr Ï b µ ng ÿúng s Õ l «n l » p.
- Keyword encoding : T ¥ o ra m Ý t b § ng mã cho các t ï ho » c các c » p ký t õ thngm á
xuyên xu © t hi Ën và thay th Ã .
- Ph ñ ïng pháp th Y ng kê Huffman : K û thu ± t nén này gi § thi Ã t r µ ng s õ phân b Õ
F aë các ký t õ trong d ó li Ëu là không ÿ ×ng nh © t. T íc là m Ý t s Õ ký t õ xu © t hi Ën
nhi Å u h kn các ký t õ khác. Ký t õ nào càng xu © t hi Ën nhi Å u thì càng ít t Õn bit ÿ Ç
mã hóa nó. M Ý t b § ng ÿcmt ¥ç o ra ÿ Ç ghi l ¥ i cl m
ÿ×ç mã hóa và b § ng này có th Ç
chuy Çn cho modem nh ± n ÿ Ç nó bi Ã n ÿ Ù i tr ã l ¥ i cácã mã ký thóa.
õÿ
- Ngoài ra còn m Ý t thu ± t toán nén n óa ÿ mc çg Ñ i là nén ng ¯ u nhiên. Thu ± t toán
này ÿ mcçs ñ d éng trong m Ý t chu - n nén d ó li Ëu V.24bits
3.3 Phát hi Ë n và hi Ë unh

chl ÍÛ i
Trong khi truy Å n ÿi m Ý t byte trong h Ë th Õng máy tính thì kh § n ng x § y ra m Ý t
Oi Û
do h Óng hóc ã ph «n nào ÿó ho » c do nhi É u gây nên là khá l ßn. Các kênh vào-ra
th m ng
á x - y ra nhi Å u l Û i, ÿ » c bi Ët là khi truy Å n s Õ li Ëu. Ph «n l ßn các h Ë th Õng ÿ Å u có
các ph m nkg pháp phát hi Ën và sau ÿó s ña l Û i. Quá trình s ña l Û i th ngm ákhó h kn r © t
nhi Å u so v ßi phát hi Ën l Û i. Có th Ç chia ph
ng m pháp
k x ñ lý l Û i ra làm hai nhóm:
- 25 -
- Phát hi Ën l Û i và thông báo cho bên phát bi Ã t ÿ Ç phát l ¥ i tin.

- Phát hi Ën l Û i và t õ s ña.
3.3.1 Ph m kng pháp bit ch ¹ n l ¿ (Parity)
ây là ph m kng pháp th m áng dùng nh © t ÿ Ç phát hi Ën l Û i. B µ ng cách thêm 1 bit

ÿ mc çg Ñ i là bit ch ¹n l ¿ ) vào t ï nhphân
Ï ph é thu Ý c vào t Ù ng s Õ các bit 1 trong m Ý t
Wlàï m Ý t s Õ ch ·n hay l ¿ , và nh á vào phép toán logic XOR, ta s Á bi Ã t cÿbit m thêm
ç
vào ÿó là bit ch ¹n hay bit l ¿ .
0 ¥ ch ki Çm tra s Á xác ÿ Ïnh các s Õ bit 1 có ÿúng tính ch ·n l ¿ hay không.
Ph m nkg pháp t m nkg ÿ Õi ÿ kn gi § n và có hai cách nh m sau :
• Ki Çm tra ngang (VRC - Vertical Redundancy Checking) : Thêm m Ý t bit ch ¹n
Ovào
¿ m Û i byte ÿ Ç phát hi Ën l Û i. Cách này làm m © t ÿi kho § ng 12,5% dung
Omngçb § n tin. Ç kh ³ c ph éc ta có th Ç dùng phép ki Çm tra t Ù ng các byte.
• Ki Çm tra d Ñ c (LRC - Longitudinal Redundancy Checking) : l Û i ÿ m ç c phát
hi Ën trong các kh Õi byte thay cho vi Ëc tìm l Û i trong t ïng byte. Trong ph m
ngk
pháp này ng m ái ta thêm m Û i kh Õi 1 byte g cu Y i, byte này mang các thông tin
Y tính
Å ch © t ÿ » c thù c ë a kh Õi (Characteristic Redundancy Checking - CRC).
Byte này ÿ kn gi § n có th Ç tính b µ ng phép logic XOR c ë a t © t c § các byte trong
kh Õi ho » c tính theo ÿa th íc chu - n ÿ ÇcÿFCS.
mç
Ví d m :
9 trí
ˆ bit trong Kh Qi ký t q truy ~ n ÿi LRC
ký t q A S C I I
0 11111 1
1 00000 0
2 01000 1
3 00011 0
4 00000 0
5 01100 0
6 11111 1
VRC 0 0 1 1 1 1
Ki Çm soát l Û i 2 chi Å u : VRC-LRC.

Bên nh ± n s Á ki Çm tra parity theo c § hai chi Å u ÿ Ç phát hi Ën và ÿ Ïnh v Ï l Û i cho
Wngï ký t õ. ( 1 1 = 0 0 0 = 0 1 0 = 0 0 1 = 1 )
3.3.2 Tính theo ÿa th íc chu - n
Cách tính check sum nh m sau :

- Gi § s ñ ta nh ± n ÿcmb ç§ n tin M(x).
- 26 -
- N Ã u ÿa th íc chu - n G(x) có b ± c là r, ta b Ù sung thêm r bit 0 vào cu Õi b § n tin và

ÿ mcçm+r bit t m nkg íng ÿa th íc xrM(x).
- Chia xrM(x) theo module 2 cho G(x). K Ã t qu § ta ÿ mc çs Õ d m T(x) là checksum
ÿ mcçphát ÿi.
Các ÿa th íc chu - n th mng
á ÿ mcçdùng ÿ Ç tính bi Ã n ki Çm tra t Ù ng là :
CRC-12 = x12 + x11 + x3 + x2 + x + 1 (dùng cho ký t õ 6 bit)
CRC-16 = x16 + x15 + x2 + 1 (dùng cho ký t õ 8 bit)
CRC-CCTTT= x16 + x12 x5 + 1 (dùng cho ký t õ 8 bit)
Ví d m Khung tin ban ÿ «u 1101011011, G(x) = x4 + x + 1, v ± y r = 4, chu Û i bit

thêm : 10011. Ta có xrM(x) = 1101011011 0000. Chia xrM(x) theo module 2 cho
G(x), ta ÿ mcçthông s Õ ki Çm tra t Ù ng T(x) = 1110
11010 ¶ ¶1011 0 0¶0 ¶ ¶
10011
010011
10011
0000010110
10011
0010100
10011
001110 S Q d I là 1110
Khung tin ÿ mcçtruy Å n ÿi: 1101011011 1110
3.3.3 Mã s ñ a sai
Ç s ña sai m Ý t bit, ta dùng t ± p mã Hamming d õa trên các "bit ch ¹n l ¿c " ÿ m ç

Ui §vào các bit s Õ li Ëu trong t ïng byte theo nguyên lý cân b µ ng ch ¹n l ¿ ÿ Ç ch Í ra các
bit l Û i.
1 Ã u trong b § n tin có k bit và s Õ "bit ch ¹n l ¿ " là r, thì s Õ bit tin và "bit ch ¹n l ¿ "
phát ÿi s Á là n=k+r. r bit ki Çm tra luôn các v Ïtrí 1, 2, 4, 8,..., 2r-1 và ÿ m çc t ¥ o b ãi
F nÝg module 2 giá tr Ï nh Ï phân c ë a các v Ï trí có bit ‘1’ c ë a t ï mã. Vì các bit ki Çm tra
chi Ã m vtríÏ 2i v ßi i = 0, 1, 2,..., r-1 nên ÿ Ý dài c õc ÿ ¥ i c ë a các t ï mã Hamming là n
= 2r - 1 và t ï dãy s Õ c õc ÿ ¥ i c ë a các bit tin ÿ m cç b § o v Ë là : k = (2r - 1 - r). T ï ÿ ây ta
xác ÿ nhÏ ÿ mcçr.
Ví d m: B § n tin 11 bit (10101011001) ÿ m ç c b § o v Ë b ãi mã Hamming.
7 ï ÿ LuÅki Ën 11 = 2’ - 1-r, ta c «n 4 bit ki Çm tra (r =4) ÿ Ç t ¥ o mã Hamming
(n=11+4=15)
1010101C100C1CC
15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
Các bít ki Çm tra C ÿ mc çtính nh m sau:

- 27 -
VÞ trÝ bit 1 Gi¸ trÞ nhÞ ph©n

NÕu b¶n tin nhËn ®-îc lµ:
15 1111 1 1 1 1 1 1 987654321
13 1101
11 1011 5 4 3 2 1 0
1001 101000101001100
9 0111 bit error
1101 9 ˆtrí bit 1 Giá tr ˆnh ˆ phân
7
15 1111
-> TËp m· c¸c bit kiÓm tra Hamming: 0100 13 1101
Tõ m· Hamming: 101010101001100 9 1001
0111
7 0100
0011
4
3 1011 (11)
VÞ trÝ sai ë bit 11
3.4 Th ë t éc liên k Ã t d ó li Ë u c k b § n
Ç truy Å n tin có ÿ Ý tin c ± y cao ta dùng d Ïch v é liên k Ã t (Connection Oriented
Service).
Ví d é máy A g ñi s Õ li Ëu cho máy B, khi t «ng 2 ÿã ÿ m c nç Õi, s Õ li Ëu t ï t «ng 3
máy A chuy Çn xu Õng t «ng 2 nh á ch mng
k trình con “FromNetworkLayer”. T «ng 2
EÙsung ph «n ÿ «u thông tin ÿuLkhi
Å Çn và tính c á ki Çm tra t Ù ng (FCS).
Khung tin (Frame) = du tin (Header) Thông tin

(Information) FCS
Khung tin ÿ m ç c phát sang t «ng 2 máy B nh á ch m k ng trình con

ToPhysicalLayer.
Máy B ÿ ç i tin b µ ng ch mngk trình con Procedure CallWait(Event). Khi khung
tin t ßi bên nh ± n, máy B tính c á ki Çm tra t Ù ng, n Ã u không ÿúng c á s Á báo event =
CKsumErr, n Ã u khung tin ÿúng nó báo event=FrameArrival và thu nh ± n khung tin
Wt ï«ng V ± t lý nh á ch m
ngktrình con FromPhysicalLayer.
Sau ÿó ÿ «u tin ch ía các thông tin ÿ Lu Å
khi Çn (header) s Á ÿ mc ki
ç Çm tra và n Ã u
Wt c©§ ÿ Å u ÿúng c § , ph «n s Õ li Ëu ÿc m
chuy
ç Çn lên t «ng 3 nh á ch m kng trình con
ToNetworkLayer.
• Giao th íc ÿ kn công v ßi kênh không l Û i và không ch á : Trong giao th íc này
do tin ch Í truy Å n theo m Ý t h ng,
m ßÿ mngá kênh không có l Û i nên s Õ li Ëu luôn
Vn¹ sàng không ph § i ch á.
• Giao th íc ÿ kn công v ßi kênh không l Û i và ph § i ÿ ç i : Bên thu b Ý nh ß h ¥ n ch Ã
và t Õc ÿ Ý v ± t lý h óu h ¥ n, do ÿó bên phát ph § i ch á.
- 28 -
3.4.1 Giao th íc ÿ kn công v ß i kênh có l Û i
• Bên nh 5n
Khi nào ÿ m ng á kênh có l Û i, bên nh ± n s Á ch g ñi
Í tín hi Ëu biên nh ± n n Ã u gói tin
nh ± n ÿ mc là
ç ÿúng, n Ã u gói tin nh ± n ÿ m c làç sai thì s Á b Ï b Ó ÿi. Quá th ái h ¥ n qui
ÿ nh,
Ï bên phát s Á g ñi l ¥ i gói tin. Quá trình này l » p l ¥ i cho ÿ Ã n khi nh ±cngói ÿmtinç
ÿúng. Trong tr m ná g h ç p này, t «ng 3 ã máy B không bi Ã t ÿ mc çgói tin b Ï m © t hay
nh ± n hai l «n, t «ng 2 ph § i nh ± n bi Ãc t ÿÿLumÅnày.
ç
Có th Ç x § y ra các tr m
ngáh ç p :
- T «ng 3 ã máy A g ñi gói tin X xu Õng t «ng 2 c ë a nó và phát ÿi.
- Máy B nh ± n ÿ m ç
c và tr § l ái b µ ng tín hi Ëu biên nh ± n ACK.
- Tín hi Ëu biên nh ± n b m
Ï © t trên ÿ ng
m áÿi.
- Quá th ái gian qui ÿ Ï nh mà máy A không nh ± n ÿ mcçtín hi Ëu biên nh ± n, nó s Á
phát l ¥ i gói tin X. D ¯ n ÿ Ã n máy B nh ± nc hai
ÿ mgói
ç tin X
Ç gi § i quy Ã t v © n ÿ Å nàyi ta
ng ÿánh
m á d © u gói tin g ñi ÿi và bên nh ± n g ñi tín
hi Ëu cho bi Ã t ÿã nh ± n gói tin s Õ m © y.
• Bên phát
Bên phát sau khi phát gói tin, có 3 kh § n ng x § y ra: nh ± n ÿ m cç tín hi Ëu biên
nh ± n ÿúng, tín hi Ëu biên nh ± n b Ï m © t ho » c quá th ái gian mà ch ma nhc±trn§ÿlm ái.ç
1 Ã u tín hi Ëu biên nh ± n ÿúng, máy A nh ± n ti Ã p gói tin t ï t «ng m ¥ ng ÿ » t vào vùng
ÿ Ëm (buffer), xoá gói tin tr mc,ßt ng s Õ th í t õ gói tin phát. N Ã u tín hi Ëu biên nh ± n b Ï
P © t ho » c ÿã quá th ái gian mà ch ma nh ± n cÿthì m phát
ç l ¥ i gói tin v ßi s Õ th í t õ gói
tin không thay ÿ Ù i.
Bên nh ± n n Ã u nh ± n ÿúng gói tin thì ti Ã p nh ± n và chuy Çn ÿ Ã n t «ng m ¥ ng và

phát tín hi Ëu biên nh ± n. N Ã u gói tin sai ho » c nh ± n 2 l «n thì khôngc ÿchuy
m ç Çn lên
Wng« m ¥ ng.
3.5 L Åu khi Ç n dòng truy Ån

Ç t ± n d éng ÿngmdây,
á các tín hi Ëu biên nh ± n (ACK ) ÿ m çc ghép cùng v ßi
gói tin. Khi gói tin ÿ Ã n, thay cho vi Ëc tr § l ái ngay tín hi Ëu biên nh ± n, bên thu nh ± n
ti Ã p gói tin t ï t «ng m ¥ ng ÿ Ç ghép cùng cùng tín hi Ëu biên nh ± n và g ñi tr § l ái. K û
thu ± t này ÿ m ç
c g Ñ i là Piggybacking (ghép thêm).
l u ÿ LmÇc ë a ph mngk pháp này là t ± n d éng ÿ m
ngákênh. N Ã u quá th ái gian (vài
µs) mà không có gói tin m ßi thì bên thu c Êng ph § i tr § l ái tín hi Ëu biên nh ± n ÿ Ç bên
phát không ph § i phát l ¥ i gói tin c Ê.
- 29 -
Ç t ± n d éng ÿ m ngákênh, bên phát và bên thu ph § i ÿ ×ng b Ý ÿ Ç bên thu k Ïp

nh ± n các gói tin và bên phát c Êng không lãng phí ÿ m áng truy Å n, ng mi ta
á dùng c k
ch Ã c ña s Ù trt (sliding
mç windows). C ña s Ù m ã to thì s Õ gói tin ÿ ma lên ÿngmkênh
á
nhi Å u h kn(t Õc ÿ Ý nhanh), c ña s Ù m ã bé thì s Õ gói tin ÿ ma ng lênkênh
ÿ mítá l ¥ i (t Õc
ÿ Ý ch ± m l ¥ i).ng
Tm t õknh m c ña ch ³ n ÿ ± p c.
nmß
3.5.1 C k ch Ã c ñ a s Ù
Ng m iáta dùng s Õ bit ÿ Ç ÿc»tr mng cho ÿ Ý r Ý ng c õc ÿ ¥ i c ë a c ña s Ù . Trong th ë

Wc énày, m Û i gói tin ÿi s Á ÿ cmÿánh
ç s Õ t ï 0 ÿ Ã n Max (Max là 2n - 1) thông qua m Ý t
dãy g ×m các s Õ 0, 1. Ch ·ng h ¥ n c ña s Ù 3 bit s Á qu § n lý các gói tin có s Õ t ï 0 7. Ta
có th Ç dùng n tu ä ý.
Danh sách các gói tin g ñi ÿi gi ó trong c ña s Ù phát. Danh sách các gói tin nh ± n
ÿ mcçgi ó trong c ña s Ù nh ± n. C ña s Ù phát và nh ± n không b ³ t bu Ý c ph § i có kých
th m c,
ß gi ßi h ¥ n trên và d mi gi
ß Õng nhau.
0 » c d «u th ë t éc này cho phép t «ng liên k Ã t d ó li Ëu linh ho ¥ t h kn v Å th í t õ g ãi,
nh ± n g ßi tin nh mng nó yêu c «u ph § i ÿ § m b § o t «ng m ¥ ng ÿích ã bên nh ± n có cùng
th í t õ v ßi t «ng m ¥ ng ngu ×n ã bên g ñi.
• & a s ] bên phát

Trong c ña s Ù bên phát ÿ » t các gói tin g ñi ÿi nh mng ch ma nh ± n cÿtínm hi
ç Ëu
biên nh ± n. Khi nh ± n ÿ cmgói
ç tin m ßi ÿ Ã n t ï t «ng m ¥ ng ÿ Ç phát ÿi, biên trên c ña s Ù
Wng 1, và khi có tín hi Ëu biên nh ± n, biên d mi cßë a c ña s Ù t ng 1. Bên phát luôn gi ó
trong b Ý nh ß các gói tin ÿã phát ÿi nh mng ch ma nh ± n cÿtín m hi
ç Ëu biên nh ± n vì có
th Ç phát l ¥ i. Nh m v ± y n Ã u Max b µ ng n thì bên phát c «n n vùng ÿ Ëm ÿ Ç gi ó các gói
tin ÿã phát ÿi nh mng ch ma nh ± n cÿ trm§ç l ái. N Ã u c ña s Ù ÿã t ßi Max thì t «ng liên k Ã t
G óli Ëu bên phát ng ïng nh ± n tin t ï t «ng 3 cho ÿ Ã n khi có b Ý ÿ Ëm t õ do.
• & a s ] bên nh 5n
& ñ a s Ù bên nh ± n ch ía các gói tin ÿcmchuy
ç Çn ÿ Ã n. Khi gói tin có s Õ th í t õ
trùng v ßi biên d m ßi c ë a c ña s Ù ÿ mc nh
ç ± n, c ña s Ù chuy Çn tin lên t «ng ba, phát tín
hi Ëu biên nh ± n và quay m Ý t ÿ kn . Không
vÏ nh m c ña bên phát, c ña s Ù bên nh ± n luôn
duy trì cùng m Ý t kých th m c. ß Khi kých th m ßc c ña s Ù = 1, t «ng 2 nh ± n gói tin theo
th í t õ. Nh mng n Ã u kých thcmc ßña s Ù l ßn h kn thì không ph § i nh m v ± y.
- 30 -
Ho ¥ t ÿ Ý ng c ë a c ña s Ù có kichc th
là m
3 bit
ß v ßi ÿ Ý tr tm1 çbit nh m sau :
& ams Q
phát
& ma s U
thu
(a) B lt ÿ du (b) G Oi gãi tin „ qu ti |n (c) Nh jn tin và tr ` l ]i ACK (d) Nh jn ACK

Hình 3-2. ÿ uLkhi
Å Çn dòng truy Çn theo c k ch Ã c ña s Ù .
3.5.2 Trao ÿ Ù i b § n tin v ß i c ñ a s Ù 1 bit
% § n tin g ×n có gói tin v ßi ph «nu ÿkhiL Çn

Å (Header). Ph «n ÿ uL khi
Å Çn g ×m có
V gói
Õ tin, s Õ th í t õ phát seq, s Õ gói tin, s Õ th í t õ nh ± n là ack.
Trong tr m nág h ç p bình th mng
á máy A g ñi tr mcßnh m sau :
A g mi (0,1, A0 )
B nh jn (0,1,A0 )*
B g mi (0,0,B0)
A nh jn (0,0,B0)
A g mi (1,0,A1 )
B nh jn (0,1,A1 )*
B g mi (1,1,B1)
A nh jn (1,1,B1)
A g mi (0,1,A2 )
B nh jn (0,1,A2 )*
B g mi (0,0,B2)
A nh jn (0,0,B2)
A g mi (1,0,A3 )
B nh jn (1,0,A3 )*
B g mi (0,0,B3)
A nh jn (1,1,B3)
A g mi (0,1,A4 )
B nh jn (0,1,A4 )*
B g mi (0,0,B4)
Hình 3-3. Trao ÿ Ù i b § n tin v ßi c ña s Ù 1 bit bình
ng. th m á
- 31 -
Trong tr m nág h ç p b © t thng

m máy
á A và B cùng g ñi nh m sau :
A g mi (0,1, A0)
B g mi (0,1,B0 )
B nh jn (0,1,A0 )*
B g mi (0,0,B0 )
A nh jn (0,1,B0 )*
A g mi (0,0,A1 )
B nh jn (0,0,A0 )*
B g mi (1,0,B1 )
A nh jn (0,0,B0 )
A g mi (1,0,A1 )
B nh jn (1,0,A1 )*
B g mi (1,1,B1 )
A nh jn (1,0,B1 )
A g mi (1,1,A1 )
B nh jn (1,1,A1 )*
B g mi (0,1,B2 )
A nh jn (1,1,B1 )
A g mi (0,1,A2 )
B nhËn (0,1,A2 )*
B göi (0,0,B2)
Hình 3-4. Trao ÿ Ù i b § n tin v ßi c ña s Ù 1 bitng.
b © t th m á
Máy A ã t «ng 2 nh ± n gói tin ã t «ng 3, t ¥ o b § n tin và g ñi ÿi. Khi b § n tin này
ÿ Ã n t «ng 2 máy B, nó s Á ÿc m
ki çÇm tra xem có b Ïl » p l ¥ i không. N Ã u ÿúng là b § n tin
ÿang mong ÿ ç i thì nó ÿ cmchuy
ç Çn lên t «ng 3 và c ña s Ù nh ±ch n dÿiÏ 1 n © c.
Vùng tín hi Ëu biên nh ± n ch ía s Õ b § n tin cu Õi cùng ÿã cÿnh m ±ç n mà không có
Oi.ÛN Ã u s Õ này trùng v ßi s Õ b § n tin v ïa g ñi. Bên phát s Á l © y b § n tin ti Ã p theo t ï
Wng«m ¥ ng. N Ã u s Õ không ÿúng nó ph § i g ñi l ¥ i b § n tin c Ê.
3.5.3 V ± n chuy Ç n liên t éc
Th õc t Ã cho ta th © y th ái gian t ï lúc phát gói tin ÿ Ã n lúc nh ± n tr § l ái biên nh ± n

ACK là không ÿáng k Ç. Khi ÿó, n Ã u ÿ ng m ákênh v Ë tinh có t Õc ÿ Ý 50Kbp/s v ßi tr É
lan truy Å n 500 ms, ta dùng th ë t éc ÿu LkhiÅ Çn dòng truy Å n g ñi gói tin là 1000 bit qua
Y tinh.
Ë Th ái gian phát gói tin là 20ms, v ± y sau 520ms m ßi nh ± n ÿ m c tín
ç hi Ëu biên
nh ± n tr § l ái. Nh m v ± y bên phát ph § i chn á96%
ÿ Ãth ái gian (500/520), ch Í có 4% ÿ Ý
Ung
Ý b ng ÿ m cç dùng ÿ Ã n.
Ç nâng cao hi Ëu su © t ÿ ng m átruy Å n ta không ch á tín hi Ëu biên nh ± n mà c í
phát ti Ã p. Ví d é, v ßi th ái gian phát 20ms cho m Ý t gói tin, ta s Á g ñi liên t éc 26 gói
tin. Nh m th Ã khi g ñi h Ã t 26 gói tin thì m © t kho § ng th ái gian là 520 ms, ÿúng lúc tín
hi Ëu biên nh ± n cho gói tin 0 c Êng v ïa ÿ Ã n. K û thu ± t này g Ñ i là Pipe-Lining (v ± n
chuy Çn liên t éc).
Khi có gói tin ã ÿ R ¥n gi óa b Ïh Óng thì làm th Ã nào ?, có b Ó nh óng gói tin ÿúng
ÿi ti Ã p sau nó không?. Có hai ph m ngkpháp nh m sau :
- 32 -
- Phát l ¥ i t © t c § các gói tin k Ç t ï gói tin h Óng (go back n)

- Phát l ¥ i ch Í riêng gói tin b Ï h Óng, còn g Ñ i là phát có ch Ñ n l Ñ c .
- Phát l ¥ i t ï gói tin h Óng
Trong tr m áng h ç p này, bên thu hu ù b Ó các gói tin ti Ã p theo gói tin b Ï h Óng.
Bên phát phát l ¥ i t © t c § các gói tin ch mac ÿbiên
m çnh ± n b ³ t ÿ «u t ï gói tin hb Óng.
Ï
Ph m ng
k pháp này lãng phí ÿ X ng
á truy Å n vì ph § i phát l ¥ i nhi Å u gói tin.
Quá th ]i gian
0 1 2 3 4 5 6 7 8 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ACK0
ACK1
01 EDDDDDD 2345678
Lçi
Nh ong gói tin b ˆhu w b _i ACK2 ACK3 ACK4 .. ACK8
W dng liên k |t d o liÖu
Hình 3-5. C k ch Ã v ± n chuy Çn liên t éc.
3.5.3.1 Phát l )i có ch Un läc

Quá th ]i gian
Quá th ]i gian
Quá th ]i gian
0 1 2 3 4 5 6 7 8 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ACK0
ACK1
01 E345678 2DDD01
D
Lçi % ` n tin 2-8 ÿ I cc chuy € n lên
Nh ong gói tin ÿ I cc l Iu vào vùng Wngdm ^ ng
ÿ „ m b _i t dng liên k |t d o liÖu ACK8
Hình 3-6. C k ch Ã phát b § n tin có ch Ñ n l Ñ c.
Trong ph m nkg pháp này, các gói tin nh ± n ÿ mc çcó th Ç không theo th í t õ nh mng
V Á ÿ cms ç³ p x Ã p l ¥ i ÿ Ç chuy Çn lên t «ng m ¥ ng theo ÿúng th í t õ. Khi có gói tin b Ï l Û i,
bên thu ti Ã p t éc thu các gói tin ÿúng sau gói tin h Óng ã t «ng 2. Bên phát ch Í phát l ¥ i
- 33 -
gói tin h Óng. Ph mng k pháp này íng v ßi c ña s Ù bên thu l ßn h kn 1 và ÿòi h Ói b Ý nh ß
Onß ÿ Ç gi ó các gói tin sau gói tin h Óng.
3.6 Các giao th íc c ë a t « ng Liên k Ã t d ó li Ë u

7 ng
« LKDL cung c © p các ph mng k ti Ën ÿ Ç truy Å n thông tin qua liên k Ã t v ± t lý
ÿ § m b § o tin c ± y thông qua các c k ch Ã ÿ ×ng b Ý hóa, ki Çm soát l Û i và ki
Çm soátCác
li Ëu. lugiao
×ngth íc ÿ m cç xây d õng cho t «ng LKDL (DLP - Data Link Protocol)
ÿGmócçphân thành hai lo ¥ i :
1. Giao th íc d Ï b Ý (asynchronous DLP) : Cho phép m Ý t ký t õ d ó li Ëu ÿ mcç
truy Å n ÿi b © t k ä lúc nào mà không c «n quan tâm ÿ Ã n các tính hi Ëu ÿ ×ng
EÝ tr m cß ÿó.
2. Giao th íc ÿ ×ng b Ý (synchronous DLP) : Chèn các ký t õ ÿ L Åu khi Çn ho » c
các c á gi óa các d ó li Ëu c ë a ng m
i sáñ d éng ÿ Ç báo cho bên nh ± n. Có hai
nhóm giao th íc ÿ ×ng b Ý :
a. ×ng b Ý h m ßng ký t õ (character -oriented)
b. ×ng b Ý h m ßng bit (bit - oriented)
Các h Ë th Õng truy Å n thông ÿòi h Ói hai m íc ÿ ×ng b Ý hóa :
• 0 c v ± t lý : ÿ Ç gi ó ÿ ×
ng b Ý gi óa các ÿ ×ng h × ngi gmñiá và ng miánh ± n
• 0 c LKDL : ÿ Ç phân bi Ët d ó li Ëu c ë a ng mi ás ñ d éng v ßi các 'c á'và các vùng
thông tin ÿ Lu Å
khi Çn khác
Sau ÿây ta xét hai lo ¥ i giao th íc ÿ ×ng b Ý là giao th íc truy Å n tin ÿ ×ng b Ý nh Ï
phân BSC (Binary Synchronous Control) và giao th íc ÿ L Å u khi Çn liên k Ã t d ó li Ëu
P íc cao HDLC (Highlevel Data Link Control).
3.6.1 Giao th íc BSC
ây là giao th íc h ñ cng ký t y (COP - Character Oriented Protocol) ÿ m ç c xây

G ng
õ d õa trên các ký t õ ÿ » c bi Ët c ë a m Ý t b Ý mã chu - n nào ÿó (nh m ASCII ho » c
EBCDIC) ho ¥ t ÿ Ý ng theo phng m th
k íc hai chi Å u luân phiên.
3.6.1.1 T 5p ký t y ÿ L I u khi Kn
ENQ (05): Enquire - Yêu c du tr ` l ]i t k m Yt tr ^ m xa

ACK (06): Acknowledgement - Thông báo ti |p nh jn t Qt thông tin
NAK (15): Negative ACK - Thông báo ti |p nh jn không t Qt thông tin
STX (02): Start of text - K |t thúc ph dn Header và b lt ÿ du ph dn d o li „ u
ET X (03): End of text - K |t thúc ph dn d o li „ u
ET B (17): End of transmission block - K |t thúc ÿ R ^
n tin (kh Qi d o li „ u)
- 34 -
SOH (01): Start of heading - B lt ÿ du ph dn header c ga b ` n tin
EOT (04): End of transmission - K |t thúc quá trình truy ~ n tin và gi ` i phóng liên k |t
DLE (10): Data Link Escape - € thay ÿ Ui ý ngh [
a c ga các ký t q ÿ Lu~khi € n truy ~ n tin khác
SYN (16): Synchronous - Ký t q ÿ S ng b Y b ` n tin dùng ÿ € duy trì ÿ Sng b Y gi oa 2 bên
3.6.1.2 Khuôn d )ng t ] ng quát b + n tin c oa giao th qc BSC
SYN SYN SOH Header STX TIN

6Q
ký t q ( ÿ Y r Yng 5-8 bit) ETX/ETB CRC
1 Gi nh jn Number Seq Control Biên nh jn
Ç thông su Õt b § n tin, có th Ç dùng thêm các byte ÿ Ëm :

SYN SYN DLE DLE DLE ETX/ETB CRC
Khi phát n Ã u ký t õ phát trùng v ßi DLE thì ta chèn thêm DLE. Khi thu, DLE
chèn thêm s Á ÿ mc çkh ñ b Ó.
Ví d é v Å th ë t éc BCS
A B
Yêu c «u nèi SYN ENQ
SYN ACK Tr¶ lêi nèi
ChuyÓn sè liÖu DLE STX ... DLE ETX
SYN ACK Tr¶ lêi ®· nhËn
Yªu cÇu t¸ch SYN EOT
3.6.2 Giao th íc HDLC
HDLC là giao th íc h m ßng bit (Bit Oriented Protocol - BOP) có các ph «n t ñ

F aë giao th íc ( ÿ kn v Ïd ó li Ëu, th ë t éc) ÿ cmxây
ç d õng t ï các c © u trúc nh Ï phân (xâu
bit) và khi nh ± n d ó li Ëu s Á ÿc m ti Ã
ç p nh ± n l «n tl tmïng
ç bit m Ý t.
ây là giao th íc có v Ï trí quan tr Ñ ng nh © t, ÿ mcçISO phát tri Çn ÿ Ç s ñ d éng
trong c § hai tr m ng
á h ç p : ÿ LmÇ- ÿ LmÇ và nhi Å u ÿ L m,Çcho phép truy Å n thông hai
chi Å u ÿ ×ng th ái.
3.6.2.1 Khuôn d )ng t ] ng quát b + n tin c oa giao th qc HDLC

<--- H ñ cng truy In
8 bits 8 bits 128-1024 bytes
Flag HEADER INFORMATION FCS Flag
01111110 Address Control 6 Q các bit (16 bit) 01111110
- 35 -
Trong ÿó :
• Flag (01111110): là c á dùng ÿ Ç nh ± n bi Ã t ÿ LmÇb ³ t ÿ «u và k Ã t thúc b § n tin.
Ç tránh s õ xu © t hi Ën c ë a mã c á trong n Ý i dung c ë a b § n tin, ing
ta m
càiá ÿ » t
F kch Ã ' F
ng'q có các ch íc n ng sau :
- Khi truy Å n tin c í sau n m bit 1 liên ti Ã p thì thêm m Ý t bit 0 ÿ Ç không nh «m v ßi
Flag : 01101111111110010
011011111011110010
bit chèn thêm (khi thu thì bit này s E ÿ ñc kkh u b W)
- Khi nh ± n tin, n Ã u phát hi Ën có bit 0 sau 5 bit 1 liên ti Ã p thì t õ ng
ÿ Ýlo ¥ i b Ó bít
0 ÿó ÿi.
• Address : vùng ch ía ÿ Ï a ch Ítr ¥ m ÿích c ë a khung tin.
• Information : vùng ghi thông tin truy Å n ÿi, có kých th m ßc không xác ÿ nh.
Ï
• FCS (Frame Check Sequence) : vùng ÿ Ç ghi mã ki Çm soát l Û i (checksum)
cho n Ý i dung khung tin, dùng ph m kng pháp CRC v ßi ÿa th íc sinh là CRC-
CCITT = x16 + x12 + x5 + 1
• Control : vùng ÿ Ï nh danh cho các lo ¥ i khung tin khác nhau c ë a HDLC, có ba
Gng
¥ nh m sau :
' ¥ ng I : hi Ëu l õc truy Å n tin t íc - Information
' ¥ ng S : hi Ëu l õc ÿ L Å u hành s õ n Õi - Supervisor
' ¥ ng N : ch íc n ng ph é c ë a ÿ L Å u hành n Õi – Unnumbered
3.6.2.2 Ph ñ ï ng th qc trao ÿ ] i thông tin
Giao th íc HDLC có 3 ph m k ng th íc trao ÿ Ù i thông tin chính, íng v ßi m Û i
ph m ng
ß th íc có các giao th íc khung tin t m kng íng là SNRM, SARM ho » c SABM :
• Ph ñ ïng th qc tr + l ei chu 1n SNRM (Set Normal Response Mode): m ç csñ
G ng
é trong tr m áng h ç p c © u hình không cân b µ ng, có m Ý t tr ¥ m uÿ khi L ÅÇn
chung (master), các tr ¥ m còn l ¥ i (slave) ch Í có th Ç truy Å n tin khi tr ¥ m ch ë
cho phép.
• Ph ñ ïng th qc tr + l ei d S b a SARM (Set Asynchronous Response Mode): C Êng
ÿ mcçs ñ d éng trong tr m áng h ç p c © u hình không cân b µ ng nh m tr m ngáh ç p
trên, nh mng các tr ¥ m slave ÿ m c phép
ç truy Å n tin mà không c «n s õ cho phép
F aë tr ¥ m master. Ph m kng th íc này ÿ m çc s ñ d éng trong tr m áng h ç p ÿ Lm-
Ç
ÿ LmÇv ßi liên k Ã t 2 chi Å u, cho phép tr ¥ m slave g ñi các gói tin (frame) không
ÿ ×ng b Ý v ßi tr ¥ m master.
- 36 -
• Ph ñ ïng th qc tr + l ei d S b a cân b 9ng SABM (Set Asynchronous Balanced

Mode) : S ñ d éng trong tr m ng á h ç p ÿ m-
L Çÿ Lm,Çliên k Ã t 2 chi Å u. Trong ÿó các
tr ¥ m ÿ Å u có vai trò tngm kÿ mng.
k
3.6.2.3 Các giao th qc d 3n xu -t c oa HDLC

- LAP (Link Access Procedure) : t m k ng íng v ßi ph m kng th íc tr § l ái d Ï b Ý
(ARM).
- LAPB (Link Access Protocol-Balanced) : t m k ng íng v ßi ph m ngk th íc tr § l ái d Ï
EÝ cân b µ ng (ABM), ÿ mcçdùng h «u h Ã t trong các m ¥ ng truy Å n d ó li Ëu công
F nÝg X25.
- LAP-D (Link Access Procedure, D Channel ) : m çc xây d õng t ï LAP-B và
ÿ mcçdùng nh m giao th íc liên k Ã t d ó li Ëu cho các m ¥ ng ISDN
- SDLC, ADCCP
3.6.2.4 So sánh BOP và COP
- BOP nh ± n l «n l mt çt ïng bit m Ý t, do ÿó m Å m d ¿ o, d É dàngngt m
thích
k v ßi các
K khác
Ë nhau.
- BOP có overhead (ph é tr Ý i) ng ³ n, s Õ bít b Ù sung và s Õ tín hi Ëu
u khi
ÿ LÇn
Å ít do
ÿó có t Õc ÿ Ý cao.
- Th ë t éc ÿ L
u khi
Å Çn trên bit nh Ïphân ÿ § m b § o không ph é thu Ý c mã dùng. Cách
gi § i quy Ã t này m Å m d ¿ o và cho phép gi § i quy Ã t vô s Õ yêu c «u khác.
- Th ë t éc HDLC ÿ mc çcoi là chu - n qu Õc t Ã và s Á thôngtrongtr Ï th ái gian t ßi, nó
thích íng v ßi các h Ë th Õng ph íc t ¥ p. Õi v ßi các thi Ã t b ít
Ï ph íc t ¥ p có th Ç
dùng HDLC ÿ kn gi § n hoá ÿ Ç ÿm§ b § o s õ t mngk thích v ßi HDLC và s õ phát
tri Çn m ã r Ý ng h Ë th Õng sau này.
BÀI T ° P
1. Tìm hi Çu thêm v Å chu - n giao ti Ã p RC232 và các chu - n khác ÿ mcç
phát ti Çn t ï chu - n này.
2. Tìm hi Çu các chu - n m ã r Ý ng c ë a giao th íc HDLC.
-
- 37 -
Ch ñ ïng 4 0 ¤ NG C è C
B Ü0ng¥c éc b Ý (LAN) là h Ë truy Å n thông t Õc ÿ Ý cao
c thiÿÃmt çk Ã ÿ Ç k Ã t n Õi các
máy tính và các thi Ã t b Ïx ñ lý d ó li Ëu khác cùng ho ¥ t ÿ Ý ng v ßi nhau trong m Ý t khu
Y cõ ÿ Ïa lý nh Ó nh mmã Ý t t «ng c ë a toà nhà, ho » c trong m Ý t toà nhà.... (100m ÿ Ã n vài
km), có t Õc ÿ Ý truy Å n d ó li Ëu cao (có th Ç t ßi 100Mbps), t ù l Ë sai s Õ d ó li Ëu nh Ó (10-8
->10-11). M Ý t s Õ m ¥ ng LAN có th Ç k Ã t n Õi l ¥ i v ßi nhau trong m Ý t khu làm vi Ëc.
0 ¥ ng LAN th mng á bao g ×m m Ý t ho » c m Ý t s Õ máy ch ë (file server, host), còn

J Ñ i là máy ph éc v é) và m Ý t s Õ máy tính khác g Ñ i là tr ¥ m làm vi Ëc (Workstations,
Client) ho » c còn g Ñ i là nút m ¥ ng (Network Node) - m Ý t ho » c m Ý t s Õ máy tính cùng
Q iÕvào m Ý t thi Ã tnút.
bÏ
4.1 Các c © u hình c ë a m ¥ ng LAN

& © u hình (topology) c ë a m ¥ ng là c © u trúc hình h Ñ c không gian mà th õc ch © t là
cách b Õ trí ph «n t ñ c ë a m ¥ ng c Êng nh m cách n Õi gi óa chúng v ßi nhau. Thông
th m ng
á m ¥ ng có 3 d ¥ ng c © u trúc là: M ¥ ng d ¥ ng hình sao (Star Topology), m ¥ ng
Gng
¥ vòng (Ring Topology) và m ¥ ng d ¥ ng tuy Ã n (Linear Bus Topology). Ngoài 3
Gng
¥ c © u hình k Ç trên còn có m Ý t s Õ d ¥ ng khác bi Ãngn t ïm3 ßd ¥ ng này nh m m ¥ ng
Gng
¥ cây, m ¥ ng d ¥ ng hình sao - vòng, m ¥ ng h Û n h ç p,v.v....
4.1.1 M ¥ ng d ¥ ng hình sao (Star Topology)
0 ¥ ng d ¥ ng hình sao bao g ×m m Ý t trung tâm và các nút thông tin. Các nút
thông tin là các tr ¥ m ÿ «u cu Õi, các máy tính và các thi Ã t b Ï khác c ë a m ¥ ng. Trung
tâm c ë a m ¥ ng ÿu LphÅÕi m Ñ i ho ¥ t ÿ Ý ng trong m ¥ ng v ßi các ch íc n ng c k b § n là:
- Xác ÿ Ïnh c » p ÿa Ïch Í g ñi và nh ± n ÿ m

c phép
ç chi Ã m tuy Ã n thông tin và liên l ¥ c
Y ißnhau.
- Cho phép theo dõi và x ñ lý sai trong quá trình trao ÿ Ù i thông tin.
- Thông báo các tr ¥ ng thái c ë a m ¥ ng...
l u ÿ LmÇ:
- Ho ¥ t ÿ Ý ng theo nguyên lý n Õi song song nên n Ã u có m Ý t thinào
Ã t bÿóÏ ã m Ý t
nút thông tin b Ï h Óng thì m ¥ ng v ¯ n ho ¥ t ÿ Ý ng bình
ng.th m á
- C © u trúc m ¥ ng ÿ kn gi § n và các thu ± t toán
u khi
ÿ LÇn
Å Ù nnh.
ÿÏ
- M ¥ ng có th Ç m ã r Ý ng ho » c thu h ½ p tu ä theo yêu c «u c ëi sa ñngd m
éng.
á
Nh m cç ÿ Lm:Ç
- Kh § n ng m ã r Ý ng m ¥ ng hoàn toàn ph é thu Ý c vào kh § n ng c ë a trung tâm.
Khi trung tâm có s õ c Õ thì toàn m ¥ ng ng ïng ho ¥ t ÿ Ý ng.
- 38 -
- M ¥ ng yêu c «u n Õi ÿ Ý c l ± p riêng r Á t ïng thi Ã t b Ï ã các nút thông tin ÿ Ã n trung

tâm. Kho § ng cách t ï máy ÿ Ã n trung tâm r © t h ¥ n ch Ã (100 m).
Nhìn chung, m ¥ ng d ¥ ng hình sao cho phép n Õi các máy tính vào m Ý t b Ý t ± p
trung (HUB) b µ ng cáp xo ³ n, gi § i pháp này cho phép n Õi tr õc ti Ã p máy tính v ßi HUB
không c «n thông qua tr éc BUS, tránh ÿ m ç c các y Ã u t Õ gây t ³ c ngh Án m ¥ ng. G «n
ÿây, cùng v ßi s õ phát tri Çn switching hub, mô hình này ngày càng tr ã nên ph Ù bi Ã n
và chi Ã m ÿa s Õ các m ¥ ng m ßi l ³ p.
4.1.2 M ¥ ng hình tuy Ã n (Bus Topology)
Theo cách b Õ trí hành lang các ÿ m áng nh m hình v Á thì máy ch ë (host) c Êng
nh m t © t c § các máy tính khác (workstation) ho » c các nút (node) ÿ Å uc nÿ Õi
m çv Å v ßi
nhau trên m Ý t tr éc ÿ ng
m ádây cáp chính ÿ Ç chuy Çn t § i tín hi Ëu.
7 ©t c § các nút ÿ Å u s ñ d éng chung ng ÿmdâyá cáp chính này. Phía hai ÿ «u dây
cáp ÿ mcçb Ït b ãi m Ý t thi Ã t gb Ñ
Ï i là terminator. Các tín hi Ëu và gói d ó li Ëu (packet)
khi di chuy Çn lên ho » c xu Õng trong dây cáp ÿ Å u mang theochÿ ÍLc¥ë a n ki ÿ Ã n.
Lo ¥ i hình m ¥ ng này dùng dây cáp ít nh © t, d É l ³ p ÿ » t. Tuy v ± y c Êng có nh óng
E t©l ç i ÿó là s Á có s õ ùn t ³ c giao thông khi di chuy Çn d ó li Ëu v ßi l mu ng
l ml çßn và
khi có s õ h Óng hóc ã ÿ Rn¥nào ÿó thì r © t khó phát hi Ën, m Ý t s õ ng ïng trên ÿng má
dây ÿ Ç s ña ch óa s Á ng ïng toàn b Ý h Ë th Õng.
4.1.3 M ¥ ng d ¥ ng vòng (Ring Topology)
0 ¥ ng ÿ m
c bç Õ trí theo d ¥ ng vòng tròn, ÿ mngádây cáp ÿ m cç thi Ã t k Ã làm thành
P Ý t vòng khép kín, tín hi Ëu ch ¥ y quanh theo m Ý t chi Å u nào ÿó. Các nút truy Å n tín
hi Ëu cho nhau m Û i th ái ÿmL ch
Ç Í ÿ m cç m Ý t nút mà thôi. D ó li Ëu truy Å n ÿi ph § i có
kèm theo ÿ Ïa ch Í c é th Ç c ë a m Û i tr ¥ m ti Ã p nh ± n.
0 ¥ ng Token Ring có th Ç ch ¥ y ã t Õc ÿ Ý 4Mbps ho » c 16Mbps. Phng mpháp
k
truy c ± p dùng trong m ¥ ng Token Ring g Ñ i là Token passing. Token passing là
ph m ng
k pháp truy nh ± p xác ÿnh, Ï trong ÿó các xung ÿ Ý t ÿ m c ng
ç n ng ïa b µ ng cách
ã m Û i th ái ÿmLch
Ç Í m Ý t tr ¥ m có th Ç ÿc m
truy
ç Å n tín hi Ëu. LuÅnày ÿ m cç th õc hi Ën
E ng
µ vi Ëc truy Å n m Ý t bó tín hi Ëu ÿ » c bi Ët g Ñ i là Token (mã thông báo) xoay vòng t ï
tr ¥ m này qua tr ¥ m khác. M Ý t tr ¥ m chcóÍth Ç g ñi ÿi bó d ó li Ëu khi nó nh ± n ÿ mc ç
Token, khi ÿó nó s Á chi Ã m ÿc m quyç Å n mu tiên ho ¥ t ÿ Ý ng trên m ¥ ng.
0 ¥ ng d ¥ ng vòng có thu ± n l ç i là có th Ç n ßi r Ý ng ra xa, t Ù ng ng
ÿm dây
á c «n
thi Ã t ít h kn so v ßi hai ki Çu trên. Nh mc çÿ LmÇlà ÿ m ngá dây ph § i khép kín, n Ã u b Ï
ng ³ t ã m Ý t n ki nào ÿó thì toàn b Ý h Ë th Õng c ng Êng ïng.
bÏ
- 39 -
4.1.4 M ¥ ng d ¥ ng k Ã t h ç p
4.1.4.1 K Gt h kp hình sao và tuy Gn (star/Bus Topology)

& © u hình m ¥ ng d ¥ ng này có b Ý ph ± n tách tín hi Ëu (spitter) gi ó vai trò thi Ã t b Ï
trung tâm, h Ë th Õng dây cáp m ¥ ng có th Ç ch Ñ n ho » c Ring Topology ho » c Linear Bus
Topology.
l u ÿ LmÇc ë a c © u hình này là m ¥ ng có th Ç g ×m nhi Å u nhóm làm vi Ëc ã cách xa

nhau, ARCNET là m ¥ ng d ¥ ng k Ã t h ç p Star/Bus Topology. C © u hình d ¥ ng này ÿ ma
Oi ¥s õ uy Çn chuy Çn trong vi Ëc b Õ trí ÿng m dây
á t m kng thích d É dàng ÿ Õi v ßi b © t c í
toà nhà nào.
4.1.4.2 K Ã t h ç p hình Sao và Vòng (Star/Ring Topology)

& © u hình d ¥ ng k Ã t h ç p Star/Ring Topology, có m Ý t "th ¿ bài" (token) c ÿmç
chuy Çn vòng quanh m Ý t cái HUB trung tâm. M Û i tr ¥ m làm vi Ëcc ÿn m Õiçv ßi HUB -
là c «u n Õi gi óa các tr ¥ m làm vi Ëc và ÿ Ç t ng kho § ng cách c «n thi Ã t.
0 Ý t hub thông th mng á có nhi Å u c Ù ng n Õi v ßi ngi m

s ñád éng ÿ Ç g ³ n máy tính
và các thi Ã t b Ï ngo ¥ i vi. M Û i c Ù ng h Û tr ç m Ý t b Ý k Ã t n Õi dùng c » p dây xo ³ n
10BASET t ï m Û i tr ¥ m c ë a m ¥ ng. Khi bó tín hi Ëu Ethernet cÿtruy m ç Å n t ï m Ý t tr ¥ m
Wi hub,
ß nó ÿ m çc l » p l ¥ i trên kh ³ p các c Ù ng khác c ë a hub. Các hub thông minh có
th Ç ÿnh
Ï d ¥ ng, ki Çm tra, cho phép ho » c không cho phép b ãi ng mi áÿ Lu Å hành m ¥ ng
Wtrung
ï tâm qu § n lý hub. Có ba lo ¥ i hub:
• Hub ÿ kn (stand alone hub)
• Hub modun (modular hub) : Modular hub r © t ph Ù bi Ã n cho các h Ë th Õng
P ¥ ng vì nó có th Ç d É dàng m ã r Ý ng và luôn có ch íc n ng qu § n lý, modular
có t ï 4 ÿ Ã n 14 khe c ³ m, có th Ç l ³ p thêm các modun Ethernet 10BASET.
• Hub phân t «ng (stackable hub) : thu ± n ti Ën cho nh óng c k quan mu Õn ÿ «u t m
Wi thi
Õ Çu ban ÿ «u nh mng l ¥ i có k Ã ho ¥ ch phát tri Çn LAN sau này.
4.2 Các giao th íc ÿ L

u khi
Å Ç n truy nh ± p ng
ÿmtruy
á Ån
Giao th íc dùng ÿ Ç ÿánh giá kh § n ng c ë a m Ý t m ¥ ng ÿc m
phân
ç chia b ãi các
tr ¥ m nh m th Ã nào. H Ë s Õ này cÿ quy
m ç Ã t ÿ Ïnh ch ë y Ã u b ãi hi Ëu qu § s ñ d éng môi
tr m ng
á truy xu © t (medium access) c ë a giao th íc.
0 Ñ i kênh ph mng
k ti Ën ch Í có th Ç h Û tr ç m Ý t l «n tín hi Ëu. N Ã u hai máy tính
truy Å n trên kênh cùng m Ý t lúc, các tín hi Ëu c ë a chúng s Á gây nhi É u cho nhau (ví d é
nh m hai ng miácùng nói m Ý t lúc). Có hai ph m kng pháp ÿ L uÅkhi Çn vi Ëc truy nh ± p
ph m ngk ti Ën ÿ Ç không x § y ra s õ c Õ gây nhi É u : truy nh ± p ng ¯ u nhiên và truy nh ± p có
ÿ Lu Å
khi Çn.
- 40 -
• Lo )i truy nh 5p ng 3u nhiên
Tr ¥ m có th Ç truy nh ± p phng
m tik Ën truy Å n tu ä theo ý mu Õn, b © t k ä ã thm
ái ÿ L Ç
ng ¯ u nhiên nào.
a. K û thu ± t truy c ± p ng ¯ u nhiên ÿ Õi v ßi d ¥ ng bus

- Ph m kng pháp ÿa truy nh ± p s ñ d éng sóng mang (CSMA - Carrier Sense
Multiple Access).
- Ph m kng pháp ÿa truy nh ± p s ñ d éng sóng mang v ßi phát hi Ën xung ÿ Ý t
(CSMA/CD - with Collision Detection)
b. K û thu ± t truy c ± p ng ¯ u nhiên ÿ Õi v ßi d ¥ ng vòng
- Ph m kng pháp chèn thanh ghi (Register insertion)
- Ph m kng pháp vòng có ng n (Slotted-ring)
• Lo )i truy nh 5p có ÿ L Iu khi Kn
Ph m ng
k pháp ÿ LuÅkhi Çn tranh ch © p th ng m áthích h ç p v ßi các m ¥ ng có s õ trao
ÿ Ù i d ó li Ëu không liên t éc và t ng
m kÿ Õi ít máy tính. ây là d ¥ ng thông d éng trong
F u©trúc m ¥ ng c éc b Ý .
- K û thu ± t bus v ßi th ¿ bài (Token Bus) : dùng cho các m ¥ ng LAN

- K û thu ± t vòng v ßi th ¿ bài (Token Ring) : dùng cho các m ¥ ng LAN
- K û thu ± t tránh xung ÿ Ý t : dùng cho các m ¥ ng c éc b Ý t Õc ÿ Ý cao.
4.2.1 Ph m kng pháp CSMA
Còn ÿ mcçg Ñ i là ph mngk pháp LBT (Listen Before Talk - Nghe tr m ß c khi nói).
0 Ý t tr ¥ m có d ó li Ëu c «n truy Å nc trh m
Ã tßph § i 'nghe' xem ph ng
m kti Ën truy Å n r Û i hay
E n.
± N Ã u r Û i thì b ³ t ÿ «u truy Å n tin, còn n Ã u b ± n thì th õc hi Ën m Ý t trong ba gi § i thu ± t
sau :
• Gi § i thu ± t 'non-persistent' : Tram rút lui (không kiên trì) ch á ÿ ç i m Ý t th ái

gian ng ¯ u nhiên nào ÿó r ×i l ¥ i b ³ t ÿ «u 'nghe' ngÿm truy
á Å n. Gi § i thu ± t này có
hi Çu qu § tránh xung ÿ Ý t nh mng có th ái gian ch Ã t.
• Gi § i thu ± t '1-persistent' : Tr ¥ m ti Ã p t éc nghe ÿ Ã n khi phngmtikËn truy Å n r Û i
thì ti Ã n hành truy Å n d ó li Ëu ÿi (v ßi xác xu © t 1). Gi § i thu ± t này gi § m th ái gian
ch Ã t, xong n Ã u có nhi Å u tr ¥ m cùng ch á và ti Ã n hành phát d ó li Ëu cùng m Ý t
On«thì s Á x § y ra xung ÿ Ý t.
• Gi § i thu ± t 'p-persistent' : tr ¥ m ti Ã p t éc nghe, ÿ Ã n khi phngmtikËn truy Å n r Û i
thì ti Ã n hành phát tin v ßi m Ý t xác xu © t nh ©nh t ÿnào
Ï ÿó (m Û i tr ¥ m có g ³ n
P Ý t h Ë s Õu m tiên). Ng m çc l ¥ i tr ¥ m 'rút lui' trong m Ý t th ái gian c Õ nh
ÿ Ï r ×i
- 41 -
truy Å n v ßi xác su © t p ho » c ti Ã p t éc chi áv ÿßiçxác xu © t 1-p. Gi § i thu ± t này

ph íc t ¥ p nh mng gi § m cÿ tmÕiç ÿa xung ÿ Ý t và th ái gian ch Ã t.
Ph m ng
k pháp CSMA ch Í 'nghe tr m ßc khi nói', không có kh § n ng phát hi Ën
xung ÿ Ý t trong quá trình truy Å n, d ¯ n ÿ Ã n lãng phí
ng truy
ÿ m áÅ n.
4.2.2 Ph m kng pháp CSMA/CD
Ph m ng k pháp CSMA/CD có ngu ×n g Õc t ï h Ë th Õng radio ÿã phát tri Çn ã

tr m ng
á ÿ ¥ i h Ñ c Hawai vào kho § ng n m 1970, g Ñ i là ALOHANET, còn ÿcmg çÑ i là
ph m ngk pháp LWT (Listen While Talk - Nghe c § trong khi nói). Các va ch ¥ m luôn
[ §y ra t ¥ i m Ý t c © p nào ÿó trên các m ¥ ng, v ßi sng
Õ lgia
m tç ng theo t Í l Ë thu ± n khi
các phiên truy Å n gia t ng.
Ph m ng
k pháp CSMA/CD ngoài các ch íc n ng c ë a CSMA còn b Ù sung các
quy t ³ c sau :
1. Khi ÿang truy Å n v ¯ n ti Ã p t éc nghe ÿng
mdây.
á
2. N Ã u phát hi Ën có xung ÿ Ý t thì ng sng truy In và ti Gp t mc g gi sóng mang
thêm m Ý t th ái gian n óa ÿ Ç b § o ÿ § m các tr ¥ m ÿ Å u có th Ç nghec s õÿ m ç
ki Ën xung ÿ Ý t.
3. Sau khi ch á ÿ ç i m Ý t th ái gian ng ¯ u nhiên thì tr ¥ m th ñ truy Å n l ¥ i b µ ng
cách s ñ d éng các ph mng
k pháp c ë a CSMA.
9 ßi ph m nkg pháp CSMA/CD th ái gian chi Ã m d éng vô ích ÿ m á ng truy Å n
gi § m xu Õng b µ ng th ái gian dùng ÿ Ç phát hi Ën m Ý t ÿ éng ÿ Ý . CSMA/CD s ñ d éng ba
gi § i thu ± t 'persistent' ã trên. Trong ÿó gi § i thu ± t '1-persistent' ÿcms ñç d éng trong
P ¥ ng Ethernet, Mitrenet và ÿ m çc ch Ñ n c § trong chu - n IEEE.802. Ngoài ra m Û i
chu - n LAN còn có thêm các c k ch Ã b Ù sung.
4.2.3 L Å u khi Ç n truy nh ± p bus v ß i th ¿ bài
Các tr ¥ m trên bus t ¥ o nên m Ý t vòng logic, ÿ m

c xác
ç ÿ Ïnh v Ï trí theo m Ý t dãy
th í t õ, trong ÿó tr ¥ m cu Õi s Á ti Ã p li Å n ngay sau tr ¥ m ÿ «u tiên. M Û i trc¥bimÃÿt m ç
ÿ aÏ ch Í c ë a các tr ¥ m k Å sau và k Åc nó.
tr m ß
Th ¿ bài dùng c © p phát quy Å n truy nh ± p, ÿcm
l mu
ç chuy Çn trong vòng logic.
Khi tr ¥ m nh ± n ÿcmthç¿ bài thì ÿ mc çtrao quy Å n s ñ d éng ph m
ngkti Ën trong m Ý t th ái
gian xác ÿ nÏ h ÿ Ç truy Å n d ó li Ëu. Khi truy Å n xong ho » c h Ã t th ái h ¥ n, tr ¥ m s Á chuy Çn
th ¿ bài ÿ Ã n tr ¥ m k Ã ti Ã p trong vòng logic. Các tr ¥ m không s ñ d éng th ¿ bài v ¯ n có
P » t trên bus nh mng chúng ch Í có th Ç tr § l ái cho yêu c «u xác nh ± n (n Ã u
chúng
a gói tinlànàoÿích
ÿó). Th í t õ v ± t lý c ë a tr ¥ m trên bus là không quan tr Ñ ng, ÿ Ý c l ± p v ßi
thFí ët õ logic.
- 42 -
A C tr = Tr-íc
tr=C tr=B s = Sau
B D
tr=D tr=A
Hình 4-1. L uÅkhi Çn truy nh ± p bus v ßi th ¿ bài.
Các ch qc n ng :
- Kh ãi t ¥ o vòng logic : khi thi Ã t l ± p m ¥ ng ho » c khi vòng logic
gãy.b Ï
- B Ù sung tr ¥ m vào vòng logic (xem xét ÿ nÏ h k ä ) b µ ng cách m ái nút ÿ íng sau
nh ± p vòng. Lo ¥ i b Ó m Ý t tr ¥ m ra kh Ói vòng logic b µ ng cách n Õi tr ¥c m
vàtr m ß
sau nó v ßi nhau
- Qu § n lý sai sót : trùng ÿ Ïa ch Í, gãy vòng (các tr ¥ m b Ï treo, r ki vào tr ¥ ng thái
ch á l ¯ n nhau), b ãi nút gi ó Token.
- Khi ÿang gi ó th ¿ mà có tr ¥ m khác nh ± n ÿcmgóiç tin thì ch íng t Ó nút khác ÿã
có th ¿ , lúc ÿó nó s Á b Ó th ¿ b µ ng cách chuy Çn sang tr ¥ ng thái 'nghe'.
- Khi nút ÿã hoàn thành công vi Ëc, nó g ñi th ¿ ÿ Ã n nút ÿ íng sau, n Ã u nút ti Ã p sau
ho ¥ t ÿ Ý ng thì nó g ãi th ¿ chuy Çn sang tr ¥ ng tháing.
b ÏN
ÿÝÃ u ng mc lç¥ i, nó g ñi
th ¿ cho nút k Ã ti Ã p l «n n óa. N Ã u hai l «n g ñi khôngc thì
ÿ mxem
ç nh m nút k Ã
ti Ã p h Óng và g ñi ÿi gói tin "tìm nút k Ã ti Ã p" ÿ Ç tìm nút ti Ã p theo.
- N Ã u không thành công thì nút b Ï xem là có s õ c Õ. Nút ng ïng ho ¥ t ÿ Ý ng và
'nghe' trên bus.
• 8 ng b § n tin c ë a m ¥ ng Token bus
%t lÿ du ˆ
tin L ~ u khi € n gói ngu
a ch
Sn†ˆ a ch † ÿích TIN FSC K |t thúc tin
tin
1 byte 1 byte 2-6 bytes 2 - 6 bytes 4 bytes 1 byte
Khung tin c qc ÿ ^ i 8191 bytes 7cQÿ Y có th € là 1; 5; 10Mbps
• So sánh CSMA/CD và Token Bus

- Token bus qu § n lý ph íc t ¥ p h kn so v ßi CSMA/CD. Trong tr m nág h ç p t § i nh ½
thì không hi Ëu qu § b µ ng CSMA/CD (do ph § i qua nhi Å u tr ¥ m)
- Tuy nhiên Token Bus có hi Ëu qu § trong tr m áng h ç p t § i n » ng, d É uÿ hoà
L Ål mu
thông trên m ¥ ng Token Bus. Không quy ÿ Ï nh ÿ Ý dài t Õi thi Çu c ë a gói tin,
không c «n nghe tr mcßkhi nói.
- 43 -
4.2.4 L Å u khi Ç n truy nh ± p vòng v ß i th ¿ bài
ây là giao th íc thông d éng ÿ m ç c dùng trong các LAN có c © u trúc vòng

(Ring). Ph m nkg pháp này s ñ d éng m Ý t kh Õi tín hi Ëu ÿ » c bi Ët g Ñ i là Token di chuy Çn
vòng quanh m ¥ ng theo m Ý t chi Å u xácnh.ÿ MÏ Ý t tr ¥ m mu Õn truy Å n ph § i ÿ ç i cho ÿ Ã n
khi nh ± n ÿ mc th
ç ¿ bài. Khi m Ý t tr ¥ m ÿang chi Ã m Token thì nó có th Ç phát ÿi m Ý t
gói d ó li Ëu. Khi ÿã phát h Ã t gói d ó li Ëu cho phép ho » c không còn gì ÿ Ç phát n óa thì
tr ¥ m ÿó chuy Çn khung th ¿ bài ÿ Ã n cho tr ¥ m k Ã ti Ã p trên m ¥ ng. Trong token có ch ía
P Ý t aÿ ch
Ï Í ÿích và ÿ m cç luân chuy Çn t ßi các tr ¥ m theo m Ý t tr ± t t ãõ ÿÿ nh
Ï tr m cß.
Õi v ßi c © u hình m ¥ ng d ¥ ng xoay vòng thì tr ± t t õ c ë a s õ truy Å n tokenng ÿt m
mngkk
Y ißtr ± t t õ v ± t lý c ë a các tr ¥ m xung quanh vòng.
Các chu - n m ¥ ng s ñ d éng ph ng
m kpháp ÿ Lu Å
khi Çn truy nh ± p th ¿ bài :
- Chu - n IEEE 802.5, còn g Ñ i là chu - n Token Ring.
- FDDI là chu - n s ç i quang 100 Mps s ñ d éng ph m k
ng pháp chuy Çn th ¿ bài và
vòng tròn.
Ph m k
ng pháp chuy Çn th ¿ bài thích h ç p trong các ÿu LkiÅËn nh m sau :
- Khi m ¥ ng ÿang t § i d ó li Ëu quan tr Ñ ng v Å th ái gian do ph
ngmpháp
k này cung
F p©kh § n ng bàn giao.
- Khi m ¥ ng ÿ mc çs ñ d éng nhi Å u, do tránh ÿ cmxung
ç ÿ Ý t.
- Khi m Ý t vài tr ¥ m có m íc mu tiên cao h kn so v ßi các tr ¥ m khác. Ph m
ng kpháp
chuy Çn th ¿ bài có th Ç áp d éng các m íc mu tiên cho tr ¥ m ÿ Ç ng n c © m m Ý t tr ¥ m
E t©k ä không ÿ mc çÿ Ý c quy Å n v Å m ¥ ng.
- Do th ¿ bài luân chuy Çn quanh m ¥ ng nên m Û i tr ¥ m có th Ç truy Å n theo quãng
th ái gian t Õi thi Çu.
Ph m k
ng pháp chuy Çn th ¿ bài ÿòi h Ói c k ch Ãuÿkhi
LÅ Çn ph íc t ¥ p và chi phí ÿ «u
Wphm «n c íng cao, nh mng ÿ m çc thi Ã t k Ã v ßi ÿ Ý tin c ± y cao. Tuy v ± y hi Ën nay
Ethernet v ¯ n là chu - n LAN thông d éng, ch íng t Ó ÿ mcç mu ÿ Lm Çc ë a ph mng
k pháp
tranh ch © p khi s ñ d éng trên các m ¥ ng LAN.
Giao th íc truy Å n token có tr ± t t õ h kn nh mng c Êng ph íc t ¥ p h kn CSMA/CD, có
mu ÿ L m Çlà v ¯ n ho ¥ t ÿ Ý ng t Õt khi l mu lng mtruy
ç Å n thông l ßn. Giao th íc truy Å n
token tuân th ë ÿúng s õ phân chia c ë a môi tr m ng á m ¥ ng, ho ¥ t ÿ Ý ng d õa vào s õ xoay
vòng t ßi các tr ¥ m. Vi Ëc truy Å n token s Á không th õc hi Ën cÿnmÃçu vi Ëc xoay vòng
E Ï ÿtí ÿ Rn.¥ Giao th íc ph § i ch ía các th ë t éc ki Çm tra token ÿ Ç cho phép khôi ph éc
Oi ¥token b Ï m © t ho » c thay th Ã tr ¥ ng thái c ë a token và cung c © p cácng phtimËn
k ÿÇ
Vañ ÿ Ù i logic (thêm vào, b ßt ÿi ho » nh c ÿl ¥Ï i tr ± t t õ c ë a các tr ¥ m).
Khung tin c õc ÿ ¥ i là 16KB ã ch Ã ÿ Ý truy Å n 16Mbps và 4KB ã ch Ã ÿ Ý truy Å n 4Mps.

- 44 -
' ¥ ng b § n tin v ßi m ¥ ng Token Ring :

%t l Lu ~khi € n Lu ~ ˆ ˆ Tr ^ ng
ÿ du thâm nh jp khi € n gói ngu Sn†
a ch a ch thúc † thái gói
tin tin ÿích TIN FSC . |t gói tin tin
1 1 byte 2-6 bytes 2 - 6 2-6 4 bytes 1 byte 1 byte
byte bytes bytes
4.2.4.1 Ph ñ ï ng pháp ÿ L I u khi Kn truy nh 5p dò báo

Dò báo (polling) là m Ý t ph mng
k pháp ÿ LuÅkhi Çn truy c ± p s ñ d éng m Ý t thi Ã t b Ï
trung tâm ÿ Ç ÿ Lu Å
khi Çn toàn b Ý vi Ëc truy c ± p m ¥ ng. ây là ph ng
m kpháp ÿ m cç s ñ
G ng
é ph Ù d éng nh © t trên các m ¥ ng máy tính l ßn.
Thi Ã t b Ï trung tâm có tên là thi Ã t b chính
Ï s Á yêu c «u d ó li Ëu t ï các thi Ã t b Ï
khác trên m ¥ ng có tên là thi Ã t b Ï th í câp (secondaries). Sau khi ÿ cmdò ç báo, thi Ã t b Ï
th í c © p có th Ç truy Å n m Ý ng tlm
d óç li Ëu ÿ mc xác
ç ÿ Ïnh b ãi các giao th íc dùng trên
P ¥ ng. M Ý t thi Ãtht bí cÏ © p không th Ç truy Å n tr ï phi nó cÿthi
m çÃ t b Ï chính dò báo.
Ph m ng
k pháp dò báo có nhi Å u mu ÿmLc Çë a ph mng
k pháp chuy Çn th ¿ bài nh m :
- D õ ÿ oán ÿ mcçcác l «n truy c ± p nh
ÿ Ïs ¹n.
- Gán ÿ m cç các m íc mu tiên, tránh ÿ mc çva ch ¥ m.
So sánh ph m nkg pháp dò báo và ph m kng pháp chuy Çn th ¿ bài : k û thu ± t dò báo
Wp ±
trung hóa quy Å n ÿ L u khi
Å Çn. Nhìn d m ißgóc ÿ Ý qu § n lý thì ÿây là m Ý t mum,ÿ L Ç
nh mng n Ã u c k ch ÃuÿkhiL ÅÇn trung tâm b Ïh Óng, m ¥ ng s Á ng ïng ho ¥ t ÿ Ý ng.ng Ph m k
pháp chuy Çn th ¿ bài s ñ d éng các ch íc n ng ÿ LuÅkhi Çn phân ph Õi h kn do ÿó ít b Ï
K ng
Ó t ± p trung t ¥ i m Ý tm.
ÿL Bên
Ç c ¥ nh ÿó, ph mngk pháp dò báo ÿôi khi lãng phí các
Om ngçb ng thông l ßn do ph § i dò báo t ïng thi Ã t bthÏ í c © p, cho dù các thi Ã t b Ï không
có gì ÿ Ç truy Å n.
4.3 Chu - n hóa m ¥ ng c éc b Ý

Các chu - n LAN là các tiêu chu - n công ngh Ë cho Lan ÿ mc çphê chu - n b ãi các
WchÙ íc ch - un hóa qu Õc t Ã , nh µ m hngmdß¯ n các nhà s § n xu © t thi Ã t b Ï m ¥ ng ÿi ÿ Ã n
V th
õ Õng chung kh § n ng s ñ d éng chung các s § n ph - m c ë a h Ñ , vì l ç i ích c ë ai ng m á
V dñ éng và t ¥ o ÿuLkiÅËn thu ± n l ç i cho các nghiên c íu phát tri Çn.
Các chu - n này quy ÿ Ïnh môi tr m ng
á truy Å n d ¯ n c Êng nh m cách th íc s ñ d éng
chúng trong k Ã t n Õi LAN; Các giao th íc truy Å n thông ã các t «ng v ± t lý và t «ng liên
NtÃd ó li Ëu c ë a m ¥ ng theo mô hình OSI.
Các giao th íc truy Å n thông ã các t «ng trên c ë a mô hình OSIhi Ën t ¥ i ÿc m
xác
ç
ÿ Ïnh qua m Ý t s Õ giao th íc ph Ù bi Ã n nh m TCP/IP, IPX/SPX, NetBIOS,. . .
- 45 -
8 ù ban IEEE phát tri Çn tiêu chu - n IEEE LAN và ÿ Å xu © t phân chia hai t «ng
th © p nh © t c ë a mô hình OSI nh mi dÿây.
mß
Theo chu - n 802 thì t «ng LKDL ÿ mc çchia thành 2 t «ng con:
• 7 ng con ÿ L Åu khi Çn logic LLC (Logical Link Control Sublayer) : gi ó vai trò
Wch
Ù íc d ó li Ëu, t Ù ch íc thông tin ÿ Ç truy Å n và nh ± n. Th ë t éc t «ng LLC
không b Ï §nh h m nã g khi s ñ d éng các ÿ m ng
á truy Å n d ¯ n khác nhau, nh á v ± y
mà linh ho ¥ t h kn trong khai thác.
• 7 ng con ÿ L Å u khi Çn xâm nh ± p m ¥ ng MAC (Media Access Control

Sublayer). làm nhi Ëm v é ÿ Lu Å
khi Çn vi Ëc xâm nh ± p m ¥ ng.
Network Chøc n¨ng hßa m¹ng

802/2 (d ^ ng 1) Không k |t n Qi không biên nh jn
LLC (Logical Link 802/2 (d ^ ng 2) Có k |t n Qi
Control) 802/2 (d ^ ng 3) Không k |t n Qi có biên nhËn
DataLink 802/3 CSMA/CD
MAC (Media Access 802/4 Token bus
Control) 80254 Token ring
Physical Physical
Hình 4-2. Các t «ng con LLC và MAC.
Chu - n 802.2 ã m íc con LLC t m k ng ÿ mng

k v ßi chu - n HDLC c ë a ISO ho » c
X.25 c ë a CCITT.
Chu - n 802.3 xác ÿnh Ï ph m nkg pháp thâm nh ± p m ¥ ng t íc th ái có kh § n ng phát
hi Ën l Û i ch ×ng chéo thông tin CSMA/CD. Ph mngk pháp CSMA/CD ÿ m çc ÿ ma ra t ï
Qm 1993 nh µ m m éc ÿích nâng cao hi Ëu qu § m ¥ ng. Theo chu - n này các m íc ÿc m ç
ghép n Õi v ßi nhau thông qua các b Ý ghép n Õi.
Chu - n IEEE 802.3 dùng cho m ¥ ng Ethernet (s ñ d éng giao th íc truy nh ± p
CSMA/CD) bao g ×m c § 2 phiên b § n b ng t «n c k b § n và b ng t «n m ã r Ý ng.
Chu - n IEEE 802.4 liên quan t ßi s õ s ³ p x Ã p tuy Ã n token, th õc ch © t là ph
ngm k
pháp thâm nh ± p m ¥ ng theo ki Çu phát tín hi Ëu th m dò token qua các tr ¥ m và ÿng má
truy Å n bus.
Chu - n IEEE 802.5 dùng cho m ¥ ng d ¥ ng vòng và trên c k s ã dùng tín hi Ëu th m
dò token. M Û i tr ¥ m khi nh ± n ÿc mtínçhi Ëu th m dò token thì ti Ã p nh ± n token và b ³ t
ÿ «u quá trình truy Å n thông tin d m
i dß¥ ng các frame. Các frame có c © u trúc t mngkt õ
nh m c ë a chu - n 802.4. Ph ng
m kpháp xâm nh ± p m ¥ ng này quy ÿ Ïnh nhi Å u m íc mu tiên
khác nhau cho toàn m ¥ ng và cho m Û i tr ¥ m, vi Ëc quy nh ÿ Ïnày v ïa cho ng m ái thi Ã t
N vÃïa do ng m iás ñ d éng t õ quy ÿ Ïnh.
- 46 -
Chu - n IEEE 802.11 dùng cho m ¥ ng không dây (Wireless).
4.3.1 Chu - n Ethernet
Chu - n Ethernet ÿ mcçs ñ d éng ph Ù bi Ã n nh © t, ÿ Ã n m íc ÿôi khi cÿhimÇu

ç
ÿ ×ng ngha- v ßi LAN. Tuy nhiên nó ÿã ÿ m çc xây d õng và phát tri Çn qua các giai
ÿ Rn¥v ßi các tên g Ñ i là DIX standard Ethernet và IEE 802.3 standard. Chu - n
Ethernet do các công ty Xerox, Intel và Digital equipment xây d õng và phát tri Çn.
Ethernet LAN ÿ m cç xây d õng theo chu - n 7 l ßp trong c © u trúc m ¥ ng c ë a ISO, m ¥ ng
truy Å n s Õ li Ëu Ethernet cho phép ÿ ma vào m ¥ ng các lo ¥ i máy tính khác nhau k Ç c §
máy tính mini. Ethernet có các ÿ » c tính k û thu ± t ch ë y Ã u sau ÿây:
- Có c © u trúc d ¥ ng tuy Ã n phân ÿn,Rÿ¥mng

á truy Å n dùng cáp ÿ ×ng tr éc, tín hi Ëu
truy Å n trên m ¥ ng ÿcmmãç hoá theo ki Çu ÿ ×ng b Ý (Manchester), t Õc ÿ Ý truy Å n
G óli Ëu là 10 Mb/s.
- Chi Å u dài t Õi ÿa c ë a m Ý t nÿcáp
R ¥tuy Ã n là 500m, các ÿ Rn¥tuy Ã n này có th Ç
ÿ mcçk Ã t n Õi l ¥ i b µ ng cách dùng các b Ý chuy Çn ti Ã p và kho § ng cách l ßn nh © t
cho phép gi óa 2 nút là 2,8 km.
- S ñ d éng tín hi Ëu b ng t «n c k b § n, truy xu © t tuy Ã n (bus access) ho » c tuy Ã n
token (token bus), giao th íc là CSMA/CD, d ó li Ëu chuy Çn ÿi trong các gói.
Gói tin dùng trong m ¥ ng có ÿ Ý dài t ï 64 ÿ Ã n 1518 byte.
• & u trúc c ë a m ¥ ng Ethernet : M ¥ ng Ethernet có c © u trúc d ¥ ng bus nh m sau :
9 †m ^ ch
Tr ^ m làm vi „ c
repeater
Hình 4-3. C © u trúc c ë a m ¥ ng Ethernet.
ngçsegment c ë a m ¥ ng gi ßi h ¥ n nh Ó
6 Õ tr ¥ m c õc ÿ ¥ i trong m ¥ ng là 1024, s Õ l m
K nk 5 segment, kho § ng cách t Õi ÿa gi óa hai tr ¥ m là 2,5km. M ¥ ng s ñ d éng cáp ÿ ×ng
tr éc t Õc ÿ Ý 10Mps. C © u trúc khung tin Ethernet có khuôn d ¥ ng nh m sau :
a ch †
&]ˆ a ch † ÿích ˆ ngu Sn Lo ^ i tin TIN CRC C ]
6 bytes 6 bytes 2 bytes 46 ± 1500 bytes 4 bytes
- 47 -
Ch ñ ïng 5 7 ª NG M ¤ NG
7ng «m ¥ ng ÿ § m b § o truy Å n tin thông su Õt gi óa hai nút ÿ «u cu Õi trong m ¥ ng.
Trên c k s ã c © u hình c ë a m ¥ ng, t «ng m ¥ ng s Á ki Çm tra ks kÃÿt ×
n Õi (topology) c ë a
toàn m ¥ ng ÿ Ç quy Ã nh t ÿ ÿÏ mng
á ÿi t Õi mu truy Å n gói d ó li Ëu, tránh quá t § i trên m Ý t
ÿ mng
á truy Å n trong khi m Ý t s Õ ÿngmtruy
á Å n r Û i. Th õc hi Ën c ³ t/ h ç p d ó li Ëu khi qua
P ¥ ng và liên k Ã t m ¥ ng khi có nhi Å u m ¥ ng n Õi v ßi nhau.
5.1 Các v © n ÿ Å c ë a t « ng m ¥
ng
5.1.1 Ï nh ÿ Ïa ch Í cho t « ng m ¥ ng
7 «ng m ¥ ng s ñ d éng các ki Çu

a chÿÍbÏ Ù sung sau :
1. Ï a ch Í m ¥ ng logic (Logical network addresses), ÿ Ï nh tuy Ã n các gói tin
theo các m ¥ ng c é th Ç trên liên m ¥ ng. Dùng ÿ nh
Ç ÿdanh
Ï m Ý t m ¥ ng c é th Ç
trên liên m ¥ ng d mi dß ¥ ng m Ý t ngu ×n hay ÿích c ë a m Ý t gói tin.
2. Ï a ch Í d Ïch v é (Service addresses), ÿ Ïnh tuy Ã n các gói tin theo các ti Ã n
trình c é th Ç ÿang ch ¥ y trên thi Ã t b Ïích,
ÿ dùng ÿ Ïnh danh m Ý t giao th íc
hay ti Ã n trình trên máy tính là ngu ×n hay ÿích c ë a m Ý t gói tin.
3. Ï a ch Í m ¥ ng v ± t lý (MAC) ÿ Ï nh danh m Ý t thi Ã t cb éÏ th Ç d mi ßd ¥ ng m Ý t
ngu ×n hay ÿích c ë a m Ý t khung.
Sa ch Q v 5t lý c oa máy tr )m :
0 Û i thi Ã t b Ï trên m Ý t m ¥ ng có maÝch
t ÿÍ vÏ ± t lý duy nh © t ÿ Ç giao ti Ã p v ßi các
thi Ã t bkhác,
Ï còn g Ñ i là ÿaÏch Í ph «n c íng. Trên t © t c § các m ¥ ng hi Ën nay, m Û i ÿ Ïa
ch Í xu © t hi Ën m Ý t l «n duy nh © ta(nghlà m-Û i thi Ã t b Ï ch Í có m Ýa tchÿ ÍÏ duy nh © t).
Õi v ßi ph «n c íng, ÿa Ïch Í th m nág ÿ mcçmã hoá trong thi Ã t b Ï card m ¥ ng (Network
Interface Card), có th Ç ÿ mcç ÿ » t b µ ng chuy Çn m ¥ ch ho » c b µ ng ph «n m Å m. Trong mô
hình OSI thì ÿ aÏ ch Ínày ÿ mcç ÿ » t ã l ßp v ± t lý.
Ý dài c ë a ÿaÏch Í v ± t lý ph é thu Ý c vào t ïng m ¥ ng, ch ·ng h ¥ n v ßi m ¥ ng
Ethernet và m Ý t s Õ m ¥ ng khác thì dùng ÿ Ïa ch Í v ± t lý dài 48 bit. Ç trao ÿ Ù i thông
tin thì c «n có ÿaÏ ch Íc ë a n ki g ãi, và aÿ ch
Ï Íc ë a n ki nh ± n.
Hi Ën nay IEEE ÿang ÿ § m nhi Ëm vi Ëc © nhn ÿÿaÏ Ïch Í v ± t lý t Ù ng th Ç (universal
physical address) cho các subnetwork. Õi v ßi m Û i subnetwork, IEEE © n ÿ Ïnh m Ý t
ph «n ÿ Ïa ch Í ÿ ng× nh © t ÿ Õi v ßi t © t c § các subnetwork g Ñ i là OUI (Organization
Unique Identifier) ph «n này có ÿ Ý dài là 24 bit, cho phép IEEE © n nh ÿ Ïph «n ÿaÏch Í
24 bit còn l ¥ i theo yêu c «u. (Trên th õc t Ã , hai trong 24 bit aÿchÏ ÍOUI là các bit ÿ LuÅ
khi Çn, do ÿó 22 bit là ÿ Ç xác nh ÿ Ï subnetwork ÿó. Dó ÿó ch Í có kho § ng 222 ÿ Ï a ch Í
- 48 -
ÿ mcçdùng, n Ã u v ßi t Õc ÿ Ý phát tri Çn nh m hi Ën nay có th Ç s Á thi Ã

a ch
u Íÿtrong
Ï
W ng
m klai). Sau ÿây là c © u t ¥ o c ë a ÿ Ïa ch Í OUI :
1 bit 1 bit 22 bit 24 bit
I/G U/L ˆ a ch †subnetwork ˆ a ch †v jt lý c ga khu v qc
0=Individual 0=Universal
Hình 5-1. C © u t ¥ o c aë ch
a ÿÍvÏ± t lý º UI.
5.1.2 D Ïch v é cung c © p cho t « ng giao v ± n
- Các d Ïch v é ph § i ÿ Ý c l ± p v ßi công ngh Ë

c dùng
ÿ m çtrong m ¥ ng.
- T «ng giao v ± n ph § i ÿ Ý c l ± p v ßi công nghcËdùng
ÿ m trong
ç m ¥ ng.
- Các ÿ Ïa ch Í m ¥ ng ph § i th Õng nh © t ÿ Ç t «ng giao v ± n có th Ç dùng c § m ¥ ng LAN
và WAN.
Có 2 lo )i d Sch v m :
- D Ïch v é truy Å n tin có liên k Ã t (Connection >riennted Service)
- D Ïch v é truy Å n tin không liên k Ã t (Connectionless Service)
6 õ khác nhau gi óa hai d Ïch v é
9 © n ÿ Å D Ïch v é có liên k Ã t D Ïch v é không liên k Ã t

Kh ãi ÿ Ý ng kênh C «n thi Ã t Không
Ï a ch Íích
ÿ Ch Í c «n lúc kh ãi ÿ Ý ng C «n ã m Ñ i gói tin
Th m t õ gói tin m ç c ÿ § m b § o Không ÿ § m b § o
Ki Çm soát l Û i ã t «ng m ¥ ng ã t «ng giao v ± n
LuÅkhi Çn thông l ng
m çã t «ng m ¥ ng ã t «ng giao v ± n
Th § o thu ± n tham s Õ Có Không
Nh ± n d ¥ ng liên k Ã t Có Không
Các hàm c k b § n c ë a d Ïch v é liên k Ã t t «ng m ¥ ng :
N-CONNECT. Request (callce, caller, acks wanted, exp wanted, qos, user data)
N-CONNECT. Indication (callce, caller, acks wanted, exp wanted, qos, user data)
N-CONNECT. Response (response acks wanted, exp wanted, qos, user data)
N-CONNECT. Confirmation (response acks wanted, exp wanted, qos, user data)
N-DISCONNNECT. Request (originator, reason, user data, responding address)
N-DISCONNNECT. Indication (originator, reason, user data, responding address)
N-DATA. Request (user data)
N-DATA. Indication (user data)
N-DATA-ACKNOWLEDGED. Request ()
N-DATA-ACKNOWLEDGED. Indication ()
N-EXPEDITED-DATA. Request (user data)
N-EXPEDITED-DATA. Indication (user data)
N-RESET. Request (originator, reason)
- 49 -
N-RESET. Indication (originator, reason)
N-RESET. Response()
N-RESET. Confim()
Các hàm c k b § n c ë a d Ïch v é không liên k Ã t t «ng m ¥ ng
N-UNITDATA. Request (source address, destination address, qos, user_data)

N-UNITDATA. Indication (source address, destination address, qos, user_data)
N-FACILITY. Request (qos)
N-FACILITY. Indication (destination address, qos, reason)
N-FACILITY. Indication (destination address, qos, reason)
Hàm N_FACILITY.request cho phép NSD d Ï ch v é m ¥ ng bi Ã t t ù l Ë ph «n tr m
gói tin ÿang ÿ mc çgiao v ± n.
Hàm N_REPORT.indication cho phép t «ng m ¥ ng thông báo l ¥ i cho NSD d Ïch
Y ém ¥ ng.
5.1.3 T Ù ch í c các kênh truy Å n tin trong t « ng m ¥ ng
Có hai lo ¥ i kênh truy Å n tin ho ¥ t ÿ Ý ng trong m ¥ ng :
5.1.3.1 Kênh + o (virtual circuit)

7 mng
k ÿ mngk kênh ÿ L nËtho ¥ i trong t «ng v ± t lý s ñ d éng trong m ¥ ng có liên
Nt.ÃKênh § o ÿ mc çthi Ã t l ± p cho m Û i liên k Ã t. M Ý t khi ÿã
c thiÿ Ã
m tçl ± p thì các gói
tin ÿ mcçchuy Çn ÿi t mngk t õ trong m ¥ ng ÿnLtho
Ë ¥ i cho ÿ Ã n khi liên k Ãht ëbyÏ b Ó.
- M Û i nút m ¥ ng ch ía m Ý t kênh § o, v ßi c ña vào cho m Ý t kênh § o
- Khi m Ý t liên k Ã t ÿ m ç
c kh ãi ÿ Ý ng, m Ý t kênh § o ch ma dùng scÁchÿ Ñ
m nç
- Nút ch Ñ n kênh § o ch ía ÿ ng
m ád ¯ n ÿ Ã n tr ¥ m ti Ã p theo và có s Õ th © p nh © t
Khi gói tin kh ãi ÿ Ý ng ÿ Ã n nút ÿích, nút ch Ñ n kênh § o có s Õ th © p nh © t thay th Ã
V trong
Õ gói tin và chuy Çn vào tr ¥ m ÿích. S Õ kênh § o n Õi v ßi tr ¥ m ÿích có th Ç khác
V kênh
Õ § o mà tr ¥ m ngu ×n s ñ d éng.
5.1.3.2 M )ng Datagram

7 mngk ÿ mng k v ßi ÿ Ln Ëbáo s ñ d éng trong m ¥ ng không liên k Ã t. Trong m ¥ ng
này, không có tuy Ã n ÿ mng á nào ÿ m cç thi Ã t l ± p. Các gói tin có th Ç ÿi theo nhi Å u
ÿ mng á khác nhau mà không nh © t thi Ã t theo m Ý t trình t õ xácnh. ÿ ÏThông tin vào là
ÿ aÏ ch Í ÿích, thông tin ra là nút m ¥ ng ph § i t ßi.
0 ¥ ng Datagram ph íc t ¥ p v Å ÿ uLkhi
Å Çn nh mng n Ã u kênh h Óng thì d É dàng ÿi
theo kênh khác. Do ÿó có th Ç gi § i quy Ã t cÿvm©ç n ÿ Å t ³ c ngh Án d ó li Ëu.
• Các ÿ » c tr mng c ë a m ¥ ng Datagram và m ¥ ng kênh § o
- 50 -
9©n ÿÅ 0 ¥ ng datagram 0 ¥ ng kênh § o
Kh gi ÿ ang kênh Không &n«thi Ã t
Sa ch Q ( ÿ/c) hoá Gó i tin ph § i có ÿ/c ngu ×n và ÿ/c ÿích Gó i tin cch«nÍ s Õ c ë a kênh § o
Thông tin tìm ÿ ñ eng Không c «n b © t c í thông tin nào. M Û i kênh § o c «n m Ý t vùng trong
E ng§
Tìm ÿ ñ eng 0 Û i gói tin tìm ÿ m á ng ÿ Ý c l ± p. Ph § mi cçthi Ã t l ± p khi kh ãi ÿ Ý ng kênh
tìm ÿ mngá m Û i khi có gói tin t ßi nút § o m ßi. Liên k Ã t s Á cÿ duy
m ç trì
P ¥ ng. cho c § phiên.
L uI khi Kn Ch Í m © t gói tin ã trong nút h Óng Kênh § o ÿi qua nút h Óng s Á hu b Ïù
+ Wng nút Khó kh ³ c ph éc ' É kh ³ c ph éc h kn
a ph qc t )p Trong t «ng giao v ± n Tro ng t «ng m ¥ ng
Thích h kp Các d Ï ch v é liên k Ã t và không liên k Ã t Các ch dv Ïé liên k Ã t
5.1.4 Tìm ÿ m áng ÿi trong m ¥ ng
Ch íc n ng quan tr Ñ ng nh © t c ë a t «ng m ¥ ng là d ¯ nngÿcho

m ácác gói tin t ï tr ¥ m
ngu ×n t ßi tr ¥ m ÿích. Thu ± t toán tìm ÿng
mlàá qui trình ÿ Ç quy Ã t nh
ÿ Ïch Ñ n ÿ m ngára
kh Ói nút m ¥ ng nh µ m g ãi gói tin ÿi ti Ã p t ßi nút khác.
• Yêu c «u c ë a thu ± t toán tìm ÿ mngá
- Chính xác, Ù n ÿnh,
Ï ÿ kn gi § n và t Õi mu.
- Thu ± t toán tìm ÿ m ng
á ph § i có kh § n ng c ± p nh ± t l ¥ i c © u hình và ng
ÿmv ±á n
chuy Çn ÿ Ç không ph § i kh ãi ÿ Ý ng l ¥ i m ¥ ng khi có m Ý t nút h Óng ho » c ph § i
ng ïng ho ¥ t ÿ Ý ng c ë a các máy ã tr ¥ m.
• Các thu ± t toán chia làm hai nhóm chính:
- Nhóm không thích nghi (non adaptive) : vi Ëc ch Ñ n ÿ m ng á không d õa vào vi Ëc
ÿánh giá tình tr ¥ ng giao thông và c © u hình trong th ái gian th õc.
- Nhóm thích nghi (adaptive) : vi Ëc tìm ÿ m á ng ph § i thích nghi v ßi tình tr ¥ ng
giao thông hi Ën t ¥ i.
6 k ÿ ×m ¥ ng ÿ mc çbi Çu di É n d mi dß ¥ ng ÿ × th, m
Ï Û i nút c ë a ÿ × th Ï là m Ý t nút
P ¥ ng, cung c ë a ÿ × thbiÏ Çu di É n ÿ mngátruy Å n n Õi gi óa hai nút. Vi Ëc ch Ñ n ÿng má
gi óa hai nút m ¥ ng là tìm ÿ mngáng ³ n nh © t gi óa chúng.
0 Û i cung ÿ m c gán
ç m Ý t nhãn cho bi Ã t th ái gian trung bình ph § i ÿ ç i và th ái gian
truy Å n m Ý t gói tin chu - n. Th ái gian này ÿ m c th
ç ñ m Û i gi á hay m Û i ngày m Ý t l «n.
m áng ng ³ n nh © t là ÿng m có
á ít b m cß chuy Çn ti Ã p qua nút nh © t và có so ÕÿÿÝ dài nh Ó
nh © t, m © t ít th ái gian.
Có nhi Å u thu ± t toán ÿ Ç tìm ÿngmngá ³ n nh © t gi óa 2 ÿm,L ví
Ç d é nh m thu ± t toán
Dijkstra (1959). Ta xây d õng ÿ × th Ï cho các nút m ¥ ng và tìm kho § ng cách gi óa các
nút m ¥ ng.
- 51 -
5.1.5 T ³ c ngh Án trong m ¥ ng
Khi có quá nhi Å u gói tin trong m ¥ ng hay m Ý t ph «n c ë a m ¥ ng làm cho hi Ëu su © t

F aë m ¥ ng gi § m ÿi vì các nút m ¥ ng không còn ÿ ë kh § n ng l mu tr ó, x ñ lý, g ñi ÿi và
chúng b ³ t ÿ «u b Ï m © t các gói tin. Hi Ën t m ç ng này ÿ m çc g Ñ i là s õ t ³ c ngh Án
(congestion) trong m ¥ ng.
Hàng ÿ ç i s Á b Ï yÿ (ph
« § i l mu t ± p tin, t ¥ o các b § ng ch Ñng
n ...)
ÿ mnáÃ u kh § n ng
[ ñ lý c ë a nút y Ã u ho » c khi thông tin vào nhi Å u h kn kh § n ng c ngë a raÿ m á
L uI khi Kn dòng d w li Ou là x ñ lý giao thông gi óa m

ÿ LvÇßi ÿ Lm,Çgi óa tr ¥ m thu
và phát. Trong khi ÿó ÿ L uÅkhi Çn tránh t ³ c ngh Án là m Ý t v © n ÿ Å t Ù ng quát h kn bao
J ×m vi Ëc t ¥ o ra ho ¥ t ÿ Ý ng h ç p lý c ë a các máy tính c ë a các nút m ¥ ng, quá trình l mu
tr ó bên trong nút, ÿ L uÅkhi Çn t © t c § các y Ã u t Õ làm gi § m kh § n ng v ± n chuy Çn c ë a
toàn m ¥ ng.
• Các bi Ën pháp ng n ng ïa
- B Õ trí kh § n ng v ± n chuy Çn, l mu tr ó, x ñ lý c ë a m ¥ ng d m so v ßi yêu c «u.
- Hu ù b Ó các gói tin b Ï t ³ c ngh Án quá th ái h ¥ n.
- H ¥ n ch Ã s Õ gói tin vào m ¥ ng nh á c k ch Ã c ña s Ù (flow control).
- Ch » n ÿ m á
ng vào khi c ë a các gói tin khi m ¥ ng quá t § i.
5.2 K Ã t n Õ i liên m ¥ ng
Nhu c «u trao ÿ Ù i thông tin và phân chia các tài nguyên dùng chung ÿòi h Ói
ho ¥ t ÿ Ý ng truy Å n thông không ch Í ã ph ¥ m vi c éc b Ý mà ã c § khuôn kh Ù qu Õc gia và
qu Õc t Ã . T ï ÿó d ¯ n ÿ Ã n s õ n Õi k Ã t các m ¥ ng vi É n thông tin
c hÿ Ñ
» tc ãÿcác
m çvtríÏ
ÿ aÏ lý khác nhau và ch Ïu s õ qu § n lý c ë a các t Ù ch íc ho » c qu Õc gia khác nhau.
6 õ n Õi k Ã t m ¥ ng (Networks Interconnection) gi Õng nh m ghép n Õi m ¥ ng ÿ kn l ¿
nh mng ph íc t ¥ p h kn nhi Å u do tính ch © t không thu «n nh © t c ë a các m ¥ ngc con
k Ã tÿ m ç
Q i.ÕChúng có th Ç có ki Ã n trúc khác nhau bao g ×m các máy tính nút m ¥ ng. m áng
truy Å n khác nhau, chi Ã n lcmquç § n lý khác nhau.
Ng m iáta th m ng
á xem xét các v © n ÿ Å sau ÿ Ç k Ã t n Õi các m ¥ ng con l ¥ i v ßi nhau :
- Xem m Û i nút c ë a m ¥ ng con nh m là m Ý t h Ë th Õng m ã : m Û i nút m ¥ ng con có
th Ç truy Å n thông tr õc ti Ã p v ßi m Ý t nút c ë a m ¥ ng con khác b © t k ä . Nh m th Ã yêu
F u« ph § i xây d õng m Ý t chu - n chung cho các m ¥ ng.
- Xem m Û i m ¥ ng nh m là m Ý t h Ë th Õng m ã : Hai nút thu Ý c hai m ¥ ng con không
E t³ tay tr õc ti Ã p v ßi nhau mà ph § i thông qua m Ý t ph «n t ñ trung gian g Ñ i là
giao di On k Gt n Y i (interconnection interface) dat gi óa hai m ¥ ng con ÿó.
- 52 -
Ch íc n ng c ë a giao di Ën k Ã t n Õi ph é thu Ý c vào s õ khác bi Ët ki Ã n trúc c ë a

P ¥ ng con : s õ khác bi Ët càng l ßn thì ch íc n ng c ë a giao di Ën càng ph íc t ¥ p.
Có th Ç có các k Ã t n Õi m ¥ ng nh m sau :
LAN-LAN : N Õi các m ¥ ng c éc b Ý .
LAN-WAN : N Õi các m ¥ ng c éc b Ý v ßi m ¥ ng ÿ m á ng dài.
WAN-WAN : N Õi các m ¥ ng ÿ m á ng dài
LAN-WAN- LAN : N Õi m ¥ ng ÿ mngá dài v ßi m ¥ ng c éc b Ý .
1 Ã u máy ngu ×n và máy ÿích không ã cùng m Ý t m ¥ ng ph § i tìmngÿt m
ï má ¥ ng
này sang m ¥ ng khác. N Ã u tr ¥ m ngu ×n và ÿích không ã hai m ¥ ng li Å n k Å thì gi § i
quy Ã t tìm ÿ ng
m áqua nhi Å u tr ¥ m.
Các m ¥ ng khác nhau có các giao th íc khác nhau, d ¯ n ÿ Ã n khác nhau v Å d ¥ ng

khuôn c ë a gói tin, ÿ «u gói tin, ÿuLkhi
Å Çn dòng d ó li Ëu và qui t ³ c xác nh ± n.
B SNA
. G
G
8025 G X.25 G B 8025
Hình 5-2. K Ã t n Õi liên m ¥ ng.
5.2.1 Các thi Ã t b Ï dùng ÿ Ç k Ã t n Õ i liên m ¥ ng
Vi Ëc k Ã t n Õi các LAN riêng l ¿ thành m Ý t liên m ¥ ng chung g Ñ i là

Internetworking, s ñ d éng các thi Ã t b Ï k Ã t n Õi thông d éng nh m sau :
5.2.1.1 B a l ? p
% Ý l » p (repeater) th õc hi Ën ch íc n ng ã t «ng v ± t lý ÿ Ç khuy Ã ch ÿ ¥ i tín hi Ëu khi
tín hi Ëu truy Å n ÿi xa. B Ý l » p cÿs mñ dç éng ÿ Ç k Ã t n Õi các nÿmR ¥¥ ng l ¥ i v ßi nhau.
%Ý l » p nh ± n tín hi Ëu t ï m Ý t ÿnRm¥¥ ng, tái t ¥ o và truy Å n tín hi Ëu này ÿ Ã n nÿ R ¥
P ¥ ng khác. Nh á có b Ý l » p mà tín hi Ëu b Ï suy y Ã u do ph § i truy Å n qua m n cáp
Ýt ÿR¥
dài có th Ç tr ã l ¥ i d ¥ ng ban ÿ «u và truy Å n cÿixaÿhmkn.
ç
- 53 -
End Node Repeater End Node
Application Layer Application Layer

Presentaion Layer Presentaion Layer
Session Layer Session Layer
Transport Layer Transport Layer
Network Layer Network Layer
Data Link Layer Data Link Layer
Physical Layer Physical Layer Physical Layer Physical Layer
Network A Network B
Hình 5-3. S k ÿ ki
× Ã n trúc c ë a Repeater trong mô hình OSI.
% Ýl Ñ c không có kh § n ng x ñ lý l mu l m
ng.ç T © t các tín hi Ëu ÿn,Lbao
Ë g ×m c §
nhi É u ÿnLt Ë
ï và các l Û i khác c Êng ÿ m c lç» p và khu Ã ch ÿ ¥ i. Ç b Ý l » p ho ¥ t ÿ Ý
hai ÿ Rn¥m ¥ ng n Õi t ßi b Ý l » p ph § ng,
i s ñc d§ éng cùng m Ýng
t ph
th m
íc ktruy nh ± p ÿ mngá
truy Å n. Ví d é: b Ý l » p không th Ç n Õi m Ý t ÿ Rn ¥m ¥ ng s ñ d éng ph m kng th íc
CSMA/CD và m Ý t ÿ nRm ¥ ¥ ng s ñ d éng ph m ngkth íc chuy Çn th ¿ bài.
%Ýl » p có th Ç di chuy Çn gói d ó li Ëu t ï ph m kng ti Ën truy Å n d ¯ n này sang
ph m ng
k ti Ën truy Å n d ¯ n khác. Ví d é có th Ç nh ± n gói d ó li Ëu t ï m nÝmt ¥ÿ ng
R ¥dùng
cáp ÿ ×ng tr éc và chuy Çn gói ÿó sang ÿn Rm¥¥ ng s ñ d éng cáp quang.
5.2.1.2 Hub
HUB là m Ý t thi Ã t bliên
Ï k Ã t m ¥ ng ÿcms çñ d éng r Ý ng rãi. HUB còn là thành
ph «n trung tâm trong c © u trúc m ¥ ng hình sao (Star). M ¥ ng Star s ñ d éng s õ phân
chia tín hi Ëu trong HUB ÿ Ç ÿamcác tín hi Ëu ra các ÿ mngá cáp khác nhau. Do v ± y, có
3 lo ¥ i HUB có th Ç s ñ d éng trong m ¥ ng là: HUB ch ë ÿ Ý ng, HUB th éngÿ vàÝ HUB
lai.
• HUB ch o ÿ a ng: + « u h Ã t các HUB ÿ Å u là HUB ch ë ÿ Ý ng, chúng tái t ¥ o và
truy Å n l ¥ i tín hi Ëu gi Õng nh m b Ý l » p. HUBngthcó
mnhi
á Å u c Ù ng nên thnhÍ
tho § ng chúng còn ÿ mc çg Ñ i là b Ý l » p ÿa c Ù ng. HUB ch ë ÿ Ý ng ÿ ma ra các tín
hi Ëu m ¥ nh h kn do ÿó cho phép ÿnRcáp ¥ dài h kn.
Hình 5-4. Thi Ã t kb Ã

Ï t n Õi m ¥ ng HUB.
- 54 -
• HUB th m ÿ a ng: Các HUB th é ÿ Ý ng ho ¥ t ÿ Ý ng nh m các mÿ kL Ã

Ç t n Õi, chúng
không tái t ¥ o ho » c khu Ã ch ÿ ¥ i tín hi Ëu.
• HUB lai: Các HUB thích íng v ßi nhi Å u lo ¥ i cáp khác nhau ÿ m cç g Ñ i là HUB
lai.
5.2.1.3 C /u n Y i (Bridge)
& « u n Õi là m Ý t thi Ãho
t b¥Ï t ÿ Ý ng ã t «ng liên k Ã t d ó li Ëu. Dùng ÿ Ç n Õi hai ho » c
nhi Å u ÿ nR(segment)
¥ c ë a m ¥ ng LAN khác nhau.
Hình 5-5. C «u n Õi.
• Ch íc n ng c ë a c «u n Õi :
- M ã r Ý ng kho § ng cách c ë a phân ÿn R
m ¥¥ ng, t ng s Õ l m
ngçmáy tính trên m ¥ ng.
- L Ñ c nh óng gói d ó li Ëu ÿ Ç g ñi ÿi (hay không g ñi) cho nÿnRÕi,
¥ ho » c g ñi tr § l ¥ i
Q ikxu © t phát.
- Phân chia m Ý t m ¥ ng l ßn thành hai m ¥ ng nh Ó nh µ m cô l ± p l mu ng,l tmngç t Õc
ÿ Ý m ¥ ng. N Ã u l mu l õ kng t ï m Ý t nhóm máy tính tr ã nên quá t § i và làm gi § m
hi Ëu su © t toàn m ¥ ng thì c «u n Õi có th Ç cô l ± p máy tính ho » c b Ý ph ± n này.
- Làm gi § m hi Ën t mngç t ³ c ngh Án do s Õ l ng
m çmáy tính n Õi vào m ¥ ng qua l ßn :
& u« n Õi có th Ç ti Ã p nh ± n m Ý t m ¥ ng quá t § i và chia nó thành hai m ¥ ng riêng
bi Ët, nh µ m gi § m b ßt l mungl mtruy
ç Å n trên m Û i ÿn R
m¥¥ ng và do ÿó m Û i m ¥ ng
V ho
Á ¥ t ÿ Ý ng hi Ëu qu § h kn.
- K Ã t n Õi các ph mng
k ti Ën truy Å n d ¯ n khác nhau, nh m cáp xo ³ n ÿôi và cáp
quang.
- K Ã t n Õi các ÿ Rnm
¥ ¥ ng s ñ d éng ph mng
k th íc truy nh ± p ÿ m ng
á truy Å n khác
nhau, ch ·ng h ¥ n CSMA/CD và chuy Çn th ¿ bài.
• Nguyên lý ho ¥ t d Ý ng
- C «u n Õi không phân bi Ët gi óa giao th íc này v ßi giao th íc khác, ch Í có nhi Ëm
Y échuy Çn l mu l mngçc ë a t © t c § các giao th íc d Ñ c theo m ¥ ng. Vì giao th íc nào
F nÊg di chuy Çn ngang qua c «u n Õi, nên tu ä thu Ý c vào t ïng máy tính quy Ã t
ÿ nh
Ï chúng có th Ç nh ± n di Ën ÿc m giao
ç th íc nào.
- 55 -
- C «u n Õi ho ¥ t ÿ Ý ng trên nguyên t ³ c m Û i nút m ¥ ng có amchÝÍtriêng.

ÿ Ï C «u n Õi
chuy Çn gói d ó li Ëu d õ trên ÿ Ïa chcÍ ë a nút ÿích ( ÿ Ïa ch MAC).
Í Khi d ó li Ëu
truy Å n qua c «u n Õi, thông tin ÿa ch
Ï Í c ë a máy tính ÿ mcçl mu trong RAM c ë a
F u« n Õi dùng ÿ Ç xây d õng b § nga ch
ÿ ÏÍd õa trên ÿ Ïa ch Í ngu ×n c ë a gói tin.
Giao di Ën Bridge ch Ích ía t «ng 1 và t «ng con MAC, có ch íc n ng chuy Çn ÿ Ù i
khuôn d ¥ ng c ë a các ÿ kn v Ï d ó li Ëu (frame) c ë a các giao th íc khác nhau và g ñi
chúng t ßi các m ¥ ng c éc b Ý ÿích có kèm theo ph Õi h ç p t Õc ÿ Ý .
End Node Bridge End Node
Application Layer Application Layer
Presentaion Presentaion
Layer Layer
Transport Layer Transport Layer
Network Layer Relay Network Layer
Data Link Layer MAC Layer MAC Layer Data Link Layer
Network A Network B
× Ã n trúc c ë a Bridge trong mô hình OSI.
Ví d é m Ý t Bridge n Õi gi óa IEEE 820.3 và IEEE 820.5. C «u n Õi này có hai card
P ¥ ng: card Token Ring và card Ethermet ÿ Ç giao ti Ã p v ßi hai m ¥ ng.
5.2.1.4 B a d 3n ÿ ñ e ng (router)
Trong môi tr m áng g ×m nhi Å u ÿnRm¥¥ ng v ßi giao th íc và ki Ã n trúc m ¥ ng khác
nhau, c «u n Õi không th Ç ÿm § b § o truy Å n thông nhanh trong t © t c § các nÿ m R ¥ ng.
0 ¥ ng có ÿ Ý ph íc t ¥ p nh m v ± y c «n m Ý t thi Ã t b Ï không nh ónga bichÃÍ ct ëÿaÏm Û i
ÿ Rn¥m ¥ ng, mà còn quy Ã t ÿnhÏ tuy Ã n ÿ m ngát Õt nh © t ÿ Ç truy Å n d ó li Ëu và l Ñ c l mu
Om ngçqu § ng bá trên các ÿ R n¥ m ¥ ng c éc b Ý . Thi Ã tnh
b Ïm v ± y ÿ cmgçÑ i là b Ý nh
ÿÏ
tuy Ã n.
Hình 5-7. B Ýnh

ÿ Ïtuy Ã n.
- 56 -
• Ch íc n ng c ë a b Ý ÿ Ïnh tuy Ã n :
- Chuy Çn ÿ Ù i và nhÿ Ï tuy Ã n gói d ó li Ëu qua nhi Å u m ¥ ng d õa trêna ch
ÿ ÏÍ phân
Opßc ë a m ¥ ng, cung c © p cácchdvÏ é nh m b § o m ± t, qu § n lý l mu thông...
- Phân chia m Ý t m ¥ ng l ßn thành nhi Å u m ¥ ng nh Ó, và có th Ç k Ã t n Õi nhinÅ u ÿ R ¥
P ¥ ng v ßi nhau.
- L Ñ c gói tin và cô l ± p l mu l ng
m çm ¥ ng : ho ¥ t ÿ Ý ng nh m m Ý t rào c § n an toàn gi óa
các ÿ Rn¥m ¥ ng ( do có th Ç l Ñ c d ó li Ëu).
- Ng n ch » n tình tr ¥ ng qu § ng bá vì chúng không chuy Çn ti Ã p các gói tin qu § ng
bá, c § i thi Ën vi Ëc phân phát gói d ó li Ëu.
- Các b Ý ÿ Ïnh tuy Ã n có th Ç chia s Á thông tin tr ¥ ng thái và thông tin nh
ÿ Ï tuy Ã n
Y ißnhau và s ñ d éng thông tin này ÿ Ç b Ó qua các k Ã t n Õi h Óng ho » c ch ± m.
• Nguyên lý ho ¥ t ÿ Ý ng :
Trong b Ý ÿ Ïnh tuy Ã n có m Ý t b § ng ÿ Ïnh tuy Ã n ch ía cáca ÿchÏ Í m ¥ ng. Tuy
nhiên, ÿ Ïa ch Í m ¥ ng có th Ç ÿ cml çmu tr ó tu ä thu Ý c vào giao th íc m ¥ ng ÿang ch ¥ y.
% Ý ÿnhÏ tuy Ã n s ñ d éng b § ng ÿ Ïnh tuy Ã n ÿ Ç nh xác ÿÿaÏ Ïch Í ÿích cho d ó li Ëu nh ± n
ÿ mc.ç B § ng này li Ët kê các thông tin sau:
- Ï a ch Í m ¥ ng ÿã k Ã t n Õi.
- Cách k Ã t n Õi t ßi các m ¥ ng khác.
- Phí t Ù n truy Å n d ó li Ëu qua các l Ý trình ÿó.
Khi b Ý ÿnh
Ï tuy Ã n nh ± n ÿcmmçÝ t gói d ó li Ëu c «n g ãi ÿ Ã n m ¥ ng ã xa, nó ki Çm
tra b § ng ÿinh tuy Ã n và ch Ñ nngÿ m
ÿiát Õi mu (theo m Ý t tiêu chu - n nào ÿó) ÿ Ç g ãi gói
G óli Ëu ÿ Ã n ÿích.
End Node Router/Gateway End Node
Application Layer Applicatio n Layer

Presentaion Layer Presentaion Layer
Transport Layer Relay Transport Layer
Network Layer Network Layer Network Layer Network Layer
Data Link Layer Data Link Layer Data Link Layer Data Link Layer
Network A Network B
Hình 5-8. S k ÿ ×
ki Ã n trúc c ë a Router trong mô hình OSI.
- 57 -
• Truy Å n d ó li Ëu qua b Ý ÿnhÏ tuy Ã n

Trong m Ñ i tr mngá h ç p, khi m Ý t tr ¥ m xácnhÿrÏµ ng nó ph § i g ãi m Ý t gói d ó li Ëu
Wi m
ß Ý t tr ¥ m trên m Ý t m ¥ ng khác. Công vi Ëc ÿ «u tiên tr ¥ m này c «n làm alàchl © Í y ÿÏ
Yt±lý MAC c ë a Router ( ÿ Ïa ch Í c Ù ng n Õi ng «m nh). ÿ Ï Sau ÿó nó ÿ L nÅthông tin
trong tr m ng
á ÿ aÏ ch Ív ± t lý ÿích c ë a gói d ó li Ëu b µ ng
a chÿÍÏv ± t lý MAC c ë a Router,
và tr m nág thông tin ÿ Ïa ch Í ÿích ã t «ng m ¥ ng (ch ·ng h ¥ n aÿch Ï Í IP n Ã u dùng giao
th íc TCP/IP) b µ ng ÿ Ïa ch Í c ë a tr ¥ m ÿích.
Khi Router ki Çm tra ÿ Ïa ch Íích,
ÿ nó xác ÿ Ïnh xem nó bi Ã t hay không bi Ã t cách
chuy Çn ti Ã p gói d ó li Ëu ÿ Ã cn nh
b m§ ßy ti Ã p theo (Router k Ã ti Ã p trênngÿ ÿi)
m áb µ ng
cách ki Çm tra ÿ Ïa ch. N
Í Ã u ÿ Ïa chmÍ¥ ng ÿích n µ m trong gói d ó li Ëu không có b § ng
ÿ nh
Ï tuy Ã n, Router th mngá b Ó gói d ó li Ëu ÿi. Trong tr m ngáh ç p ÿa Ïch Ím ¥ ng ÿích có
E ng
§ ÿ nh
Ï tuy Ã n, Router thay ÿaÏch Í v ± t lý ÿích b µ nga ÿchÏ Í v ± t lý c ë a b mc nh
ß §y
ti Ã p theo và truy Å n gói d ó li Ëu ÿ Ãcnnh bm§ yß ti Ã p theo.
Nh m v ± y, khi m Ý t gói tin ÿc m chuy
ç Çn qua liên m ¥ ng, ÿa Ïch Í v ± t lý ÿích c ë a
nó thay ÿ Ù i, nh mnga ÿchÏ Íc ë a giao th íc không ÿ Ù i.
% Ý ÿnhÏ tuy Ã n ÿ m
c chia
ç thành 2 lo ¥ i, tu ä theo cách s ñ d éng chúng. B Ý ÿ Ïnh
tuy Ã n c éc b Ý (Local Router) n Õi các nÿ m
R ¥ ng ã g «n nhau. Hai b Ý ÿnhÏ tuy Ã n ã xa
nhau (Remote Router) n Õi hai ÿ Rn¥m ¥ ng ã xa qua các kênh truy Å n thông.
5.2.1.5 B a chuy Kn m )ch

Ch íc n ng chính c ë a bô chuy Çn m ¥ ch (switch) là cùng m Ý t lúc duy trì nhi Å u
F u« n Õi gi óa các thi Ã t b Ï m ¥ ng b µ ng cách d õa vào m Ý t long
¥ itruy
ÿ mÅán x mngks Õng
(backbone) n Ý i t ¥ i t Õc ÿ Ý cao. Switch có nhi Å u c Ù ng, m Û i c Ù ng có th Ç h Û tr ç toàn b Ý
Ð thernet LAN ho » c Token Ring. B Ý chuy Çn m ¥ ch k Ã t n Õi m Ý t s Õ LAN riêng bi Ët và
cung c © p kh § n ng l Ñ c gói d ó li Ëu gi óa chúng.
Các b Ý chuy Çn m ¥ ch là lo ¥ i thi Ã
m t¥bng
Ï m ßi, hi Ën ÿang ÿcm
s ñç d éng r Ý ng
rãi vì Switch cho phép chuy Çn sang ch Ã ÿ Ý truy Å n không ÿ ×ng b Ý ATM.
5.2.1.6 Gateway
Ho ¥ t ÿ Ý ng ã m íc m ¥ ng, th õc hi Ën ghép n Õi v ßi WAN. Nguyên lý chung c ë a
Q iÕk Ã t này là t ¥ o ra 1 t «ng “liên m )ng” (internet) chung trong t © t c § các ki Ã n trúc c ë a
P ¥ ng con tham gia n Õi k Ã t. T «ng liên m ¥ ng th ngmlàát «ng con n µ m ngay trên t «ng 3
mô hình OSI.
- 58 -
Sub net 1 Gateway Sub net 2
4-7 4-7
Internet Internet Layer Internet

Network Layer 1 Network Layer Network Layer 2
Data Link Layer Data Link Layer Data Link Layer
Physical Layer Physical Layer Physical Layer
× Ã n trúc c ë a gateway trong mô hình OSI.
7 «ng con Internet ÿ m ç c cài ÿ » t trong t © t c § các tr ¥ m c Êng nh m trong các giao
di Ën k Ã t n Õi (gateway), T «ng này cung c © ch
p dvÏé truy Å n thông liên m ¥ ng v ßi hai
ch íc n ng chính :
- Chuy Çn ÿ Ù i các ÿ kndvóÏ li Ëu c ë a giao th íc (Protocol Data Unit - PDU)
- Ch Ñ n ÿ mngá ÿi cho các PDU này.
Các gói tin ã t «ng con Internet l mu thông trong m ¥ ng theo ph m k ng pháp
'gói/bóc' (encapsulation/decasulation). Khi m Ý t datagram ÿ m cç truy Å n t ï m ¥ ng con
này sang m ¥ ng con khác thông qua gateway thì nó ÿ m ç c b Ù sung thêm vào (ho » c
tách ra) các ph «n thông tin ÿ Lu Å
khi Çn c «n thi Ã t tng
m íng
k v ßi các m ¥ ng con.
5.3 Giao th íc liên m ¥ ng IP

Giao th íc IP (Internet Protocol) ho ¥ t ÿ Ý ng ã t «ng m ¥ ng, cung c © pchd Ïv é d ó
li Ëu không liên k Ã t (connectionless) cho nhi Å u giao th íc liên k Ã t d ó li Ëu khác. kn v Ï
G óli Ëu dùng trong giao th íc IP ÿ mc çg Ñ i là datagram, hay còn g Ñ i là khung tin IP.
• Ch íc n ng c ë a giao th íc IP :
- Ï nh ngh - a gói tin Datagram là ÿ kn v Ï d ó li Ëu c k b § n c ë a vi Ëc truy Å n tin trên
P ¥ ng Internet.
- Xác ÿ Ïnh mô hình ÿánh ÿ aÏ ch Ícho các khung tin và qu § n lý các quá trình trao
ÿ Ù i, x ñ lý các khung tin này.
- Ch Ñ n ÿ mngá cho các datagram trên m ¥ ng
- Cung c © p c k ch Ã trên gói tin trên m ¥ ng hi Ëu qu § nh © t.
- Phân ÿ R ¥
n và t Ù ng h ç p các gói tin.
• Tính ch © t c ë a giao th íc IP :
- Ho ¥ t ÿ Ý ng theo ph m ngkth íc không k Ã t n Õi : IP không chuy Çn các thông tin
ÿ Lu Å
khi Çn tr mc ßkhi truy Å n d ó li Ëu.
- 59 -
- Không tin c ± y : giao th íc IP không có kh § n ng phát hi Ën và kh ³ c ph éc l Û i.,

không quan tâm ÿ Ã n v © n ÿ Å d ó li Ëu có cÿnh m± ç n m Ý t cách chính xác hay
không. Do ÿó, các gói d ó li Ëu có th Ç b thÏ © t l ¥ c, trùng
b Ï l » p, b Ïchuy Çn ch ± m
ho » c ÿi không ÿúng th í t õ, m Û i gói d ó li Ëu cÿxmñ çlý ÿ Ý c l ± p v ßi nhau và có
th Ç g ñi theo nh óng ÿ ngm á ÿ Ïnh tuy Ã n khác nhau.
5.3.1 C © u trúc khung tin IP
IP Header ÿ m cç g ³ n cho m Û i datagram, ch ía các thông tin c «n thi Ã t cho s õ

ho ¥ t ÿ Ý ng c ë a gói tin trên m ¥ ng. C © u trúc khung tin IP nh m hình sau :
0 34 78 15 16 31
VER IHL Type of Total Length
Service
Identification Flag Frag offset
Time To Live Transport Header checksum
Source Address
Destination Address
Options + Padding
Data (Max : 65535 bytes)
Hình 5-10. C © u trúc khung tin IP.
VER (4 bit)
Ch ía phiên b § n giao th íc IP ÿang dùng. Phiên b § n hi Ën nay là IPV4.
0 Ý t ph «n c ë a giao th íc IP quy ÿnhÏ r µ ng ph «n m Å m nh ± n d ó li Ëuctr m ß
tiên ph § i ki Çm tra phiên b § n c ë a IP trong các khung tin ÿ Ã n, tr m
c khi
ß phân
tích ti Ã p ph «n còn l ¥ i c ë a Header và d ó li Ëu. N Ã u nh m không ÿúng phiên b § n
thì l ßp IP c ë a máy nh ± n s Á t ï ch Õi và b Ó qua toàn b Ý n Ý i dung c ë a khung tin
ÿ Ã n.
IHL (Internet Header length) (4 bit)
Ch ía chi Å u dài c ë a Header IP do máy g ñi d ó li Ëu t ¥ o nên, chi Å u dài này
ÿ mcçtính theo các word có chi Å u dài 32 bit. Header ng ³ n nh © t có chi Å u dài là
5 word (20 byte), nh mng do vi Ëc dùng các tr m á ng l õa ch Ñ n có th Ç làm t ng
chi Å u dài c ë a Header lên ÿ Ã n 6 word (24 byte). IHL dùng ÿ Ç giao th íc IP cÿ m ç
Y trí
Ï k Ã t thúc c ë a Header và b ³ t ÿ «u ph «n d ó li Ëu c ë a khung tin.
Type of Service - Lo )i d Sch v m (8 bits)
Tr m ng
á này ch ía các thông tin v Å quy Å n mu tiên c ë a vi Ëc truy Å n
datagram và các § nh h m ng
ã có th Ç x § y ra trong quá trình truy Å n các datagram
- 60 -
ÿó. IP chu - n không yêu ch Íra các hành ÿ Ý ng c é th Ç d õa trên giá tr c ëÏ a tr mng
á
Type of Service. IP ch Í ÿ Ï nh s ñ d éng nó trong vi Ëc thi Ã t l ± p các tu ä ch Ñ n cho
các m ¥ ng con và nó s Á truy Å n qua trong bc m nhß§ y t ßi.
Ví d é, vi Ëc truy nh ± p vào m ¥ ng Token Ring c «n thi Ã t có các m íc ÿ Ý mu
tiên ÿ mcçxác ÿ nÏ h. IP có th Ç chuy Çn các m íc ÿ Ý mu tiên c ë a nó sang các m íc
ÿ Ý mu tiên t m
ngk íng c ë a m ¥ ng Token Ring.
0 Ý t s Õ máy tính và b Ý ch Ñ n ng
ÿ m(router)
á không quan tâm ÿ Ã n giá tr Ï
F aë tr m áng này trong khi m Ý t s Õ khác l ¥ i d õa vào ÿây ÿ Ç quy Ã nh
t ÿ ÿÏ mng
á
truy Å n.
& u©trúc c ë a tr mng

á nh m sau :
0 23457
Precedence Delay Throughput Reliability Reserved
& u©trúc c ë a tr mng

á Type of Service
Precedence (3 bít) : ch Í th Ï v Å quy Å n mu tiên g ñi datagram, c é th Ç là :
111 - Network Control (cao nh bt) 011 - Flash
110 - Internetwork Control 10 - Immediate
101 - CRITIC/ECP 001 - Priority
100 - Flag Overrride 000 - Routime (th bp nh bt)
D (Delay) - 1 bit : ch † ÿ Ytr ‚ yêu c du
D = 0 ÿ Y tr ‚ bình th I ]ng
D = 1 ÿ Y tr ‚ th bp
T (Throughput) - 1 bit : ch † thông l I cng yêu c du
T = 0 thông l I cng bình th I ]ng
T = 1 thông l I cng cao
R (Reliability) - 1 bít ch † ÿ Ytin c jy yêu c du
R = 0 ÿ Y tin c jy bình th I ]ng
R = 1 ÿ Y tin c jy cao
Ba bit ÿ «u tiên c ë a tr mng á này là ÿ Ç ch Íra quy Å n c ë a khung tin ÿó, v ßi
các giá tr Ï t ï 0 (bình th m áng) ÿ Ã n 7 (M ¥ ng ÿu LkhiÅÇn). N Ã u giá trcÏë a ph «n
này càng cao thì khung tin ÿó càng quan tr Ñ ng và trên lý thuy Ã t thì khung tin
này ph § i ÿ mc çchuy Çn ÿ Ã n ÿích nhanh h kn. Nh mng trên th õc t Ã thì TCP/IP và
các ph «n c íng dùng giao th íc TCP/IP ÿ Å u b Ó qua tr m ngánày và coi t © t c § các
khung tin có ÿ Ý mu tiên nh m nhau.
Ba bit ti Ã p theo là ba c á 1-bit ÿ Ç ÿ L
u khi
Å Çn th ái gian tr É , ÿ Ý tin c ± y, và
thông l m çng (throughput) c ë a khung tin. N Ã u t © t c § các bit ÿ Å u là 0 thì có
ngh -a là ÿ » t ã ch Ã ÿ Ý bình thng. mN á Ã u bit th í nh © t là 1 thì có ngh -a là th ái
gian tr É th © p, truy Å n nhanh và ÿ Ý tin c ± y cao cho t ïng c á. Còn hai bit còn l ¥ i
F aë tr m ng
á này không dùng. Ph «n l ßn các bit c ë a tr mng á này ÿ Å u bbÏÓ qua khi
th õc hi Ën IP, và t © t c § các khung tin ÿ Å u ÿ cm ÿç » t th ái gian tr É , th ái gian
truy Å n, và ÿ Ý tin c ± y nh m nhau.
- 61 -
Trong th õc t Ã , h «u h Ã t t © t c § các bit c ng

ë a lo
tr m
¥ iádch
Ï véÿÅu ÿ mcç ÿ » t
Y giá
Å tr Ï 0 b ãi vì s õ khác nhau v Å quy Å n, th ái gian tr É , th ái gian truy Å n, ÿ Ý tin
F y± gi óa các máy h «u nh m không t ×n t ¥ i tr ï khi m Ý t m ¥ ng m ßi c thành
ÿ m çl ± p.
Total Length (16 bits) - Chi Iu dài gói tin
Tr m ng
á này cho bi Ã t toàn b Ý chi Å u dài c ë a khung tin (datagram) bao g ×m
ph «n Header và ph «n d ó li Ëu, ÿ kn vtính
Ï b µ ng byte. Ý l ßn c ë a tr m
ngánày là
16 bit do ÿó mà chi Å u dài c ë a khung tin t Õi ÿa là 65535 byte.
Indentification (16 bits) -Tr ñ eng ÿ nSh danh

Tr m ng
á này ch ía m Ý t giá tr Ï ÿc»tr mng do máy g ñi khung tin t ¥ o ra, cùng
Y ißcác tham s Õ khác (nh m Source Address và Destination Address), tham s Õ
này dùng ÿ Ç ÿnhÏ danh duy nh © t m Ý t khung tin trong kho § ng th ái gian nó t ×n
Wi trên
¥ liên m ¥ ng.
6 Õ trong tr mngá này ÿ mcçc «n ÿ Ã n khi s ³ p x Ã p các khung tin ÿmÇbÿ§§o
Ung
µ các khung tin không b Ï l ¯ n l Ý n v ßi nhau. Khi l ßp IP nh ± n cÿ m mÝç t ÿ nR ¥
G óli Ëu t ï các l ßp cao h kn thì nó s Á gán các s Õ ÿ nÏ h danh này vào. N Ã u nh m
khung tin ÿã ÿ mcçtách (b µ ng k û th ± t tách thông tin) thì t © t c § các khung tin s Á
mang cùng m Ý t s Õnh ÿ Ïdanh nh m nhau.
Flags (3 bits) - Các c e
Tr m ng
á này có chi Å u dài 3 bit, liên quan ÿ Ã n s õ phân nÿ các
R ¥ datagram.
Bit 0 : Dùng ÿ Ç d õ tr ó - ch ma s ñ d éng, luôn có giá 0tr Ï
Bit 1 : (DF) = 0 (May Fragment)
=1 (Don’t Fragment)
Bit 2 : (MF) = 0 (Last Fragment)
=1 (More Fragment)
1 Ã u nh m c á DF có giá tr Ï là 1 thì có ngh
a là
- khung tin không th Ç tách ra
ÿ mcçtrong b © t c í tr mngá h ç p nào. N Ã u nh m mà ph «n m Å m c ë a l ßp IP hi Ën t ¥ i
không th Ç g ñi khung tin ÿ Ã n n ßi nh ± n n Ã u nh m không tách ra, mà hi Ën t ¥ i bit
F á ÿang là 1 thì khi ÿó khung tin s Á b Ï hu ù b Ó và m Ý t thông báo l Û i cÿ gmñiç
ÿ Ã n thi Ã t b Ï phát.
1 Ã u router không th Ç truy Å n nguyên c § m Ý t datagram mà bit này ÿc m ç

thi Ã t l ± p b µ ng 1 thì datagram ÿó s Á b Ï lo ¥ i b Ó và nó s Á có m Ý t thông báo l Û i g ñi
ÿ Ã n máy phát. B © t kì m Ý t ng i qu
m §á n lý m ¥ ng nào c Êng có th Ç s ñ d éng cách
này ÿ Ç ki Çm tra ÿ Ý l ßn c ë a các datagram có th Ç ÿ cmtruy ç Å n trên các ph «n
khác nhau trên m ¥ ng k Ã t h ç p.
- 62 -
1 Ã u nh m c á MF là 1 có ngh -a là khung tin hi Ën t ¥ i v ¯ n ÿang còn các gói

tin khác n óa ÿang ÿ Ã n, do ÿó mà ph § i c «n ÿ Ã n vi Ëc s ³ p x Ã p l ¥ i ÿ Ç khôi ph éc l ¥ i
message ban ÿ «u. Khung tin cu Õi cùng ÿ Ã n s Á l ßn h kn các khung tin bình
th m á
ng vì nó còn ch ía thêm ph «n MF=0 ÿ Ç báo cho máy nh ± n bi Ã t là ÿã h Ã t
các khung tin c «n thi Ã t không c «n ph § i ÿ ç i thêm n óa. Có th Ç là các khung tin
ÿ Ã n không ÿúng v ßi th í t õ chúng ÿã ÿ mc phát
ç ÿi, do ÿó c á MF còn ÿ m çc
dùng cùng v ßi tr m ng
á Fragment Off ÿ Ç ch Í cho máy nh ± n ÿcmthçí t õ c ë a toàn
EÝ message ban ÿ «u.
Fragment Offset (13 bits)
1 Ã u mà c á MF b µ ng 1 (t íc là có s õ tách thông tin t ï m Ý t khung tin l ßn),
khi ÿó fragment offset ch ía .v Ï trí c ë a các message con trong message ban ÿ «u
trong khung tin hi Ën th ái. L Å u này cho phép IP s ³ p x Ã p l ¥ i các khung tin
thành message ban ÿ «u t theo ÿúng tr ± t t õ.
Offset th m nág ÿ mcç ÿ Ç ã ÿu«message. Tr m áng này có chi Å u dài là 13 bit,
do v ± y offset ÿ mcçtính theo ÿ kn v Ï 8 byte, t m kng íng v ßi gói l ßn nh © t là
65535 byte. Vi Ëc dùng s Õ ÿnh Ï danh ÿ Ç ch rÍ µ ng khung tin ÿ Ã n là thu Ý c b § n tin
nào, l ßp IP ã máy nh ± n có th Ç dùng fragment offset ÿ Ç s ³ p x Ã p l ¥ i message
ban ÿ «u.
TTL (Time to Live - Th ei gian s Y ng)

Tr m ng
á này cho bi Ã t kho § ng th ái gian tính b µ ng giây mà m Ý t khung tin
có th Ç t ×n t ¥ i trên m ¥ ng trc m
khiß nó b Ï hu ù b Ó. Giá trnày
Ï ÿ mcçnút g ñi khung
tin ÿi © n nh.
ÿÏ
Các chu - n c ë a TCP/IP quy ÿ Ïnh r µ ng tr m

ngáTTL ph § i ÿ mc çgi § m ÿi ít
nh © t là 1 giây cho m Û i nút x ñ lý khung tin ÿó, th ± m chí là th ái gian x ñ lý có
th Ç nh Ó h kn 1 giây. Khi m Ý t gateway nh ± n ÿc m m çÝ t khung tin thì th ái gian
ÿ Ã n ÿcmÿính
ç vào khung tin do ÿó n Ã u nh m khung tin ÿó ph § i ch á ÿ Çcÿxm ñç
lý. B ãi v ± y n Ã u m Ý t gateway nào ÿó mà b Ï quá t § i và không th Ç l © y khung tin
Y,Åkhi ÿó b Ý ÿ Ã m th ái gian c ë a trngmTTL
á s Á t õ ÿng
Ý gi § m ÿi trong quá trình
ch á ÿ Ç ÿ mc çx ñ lý. N Ã u tr mngá TTL gi § m v Å 0 thì khi ÿó khung tin ÿó ph § i
ÿ mcçnút hi Ën th ái h ë y b Ó, s Á có m Ý t thông báo g ñi v Å máy g ñi.
+ «u h Ã t các TCP/IP cài ÿ » t giá tr m
Ï nág TTL kho § ng 60 ho » c cao h kn,
ngh -a là datagram có th Ç ÿi qau 60 router hay hop ÿ Ç ÿ Ãn ÿích. Tr m ngá TTL
ÿ mcçthi Ã t k Ã ÿ Ç tránh vi Ëc các gói d ó li Ëu c í chuy Çn vòng quanh trên m ¥ ng
mà không có ÿ mng á ra.
- 63 -
Giao th qc giao v 5n (Transport Protocol)

Tr m ng
á này ch ía s Õ ÿ nh
Ï danh c ë a giao th íc giao v ± n mà ÿã x ñ lý khung
tin. S Õ ÿ nh
Ï danh này do trung tâm thông tin m ¥ ng Internet NIC © n ÿnh. Ï Hi Ën
nay ÿã có kho § ng 50 giao th íc giao v ± n ÿ m çc © n ÿnh.Ï Hai giao th íc quan
tr Ñ ng nh © t là : ICMP (Internet Control message Protocol) và TCP.
Header checksum
Dùng ÿ Ç tính checksum c ë a tr mngá Header ÿ Ç làm cho quá trình x ñ lý
thông tin ÿ m cç nhanh h kn. Do tr m áng TTL b Ï gi § m ÿi 1 giây m Û i khi ÿcm x ñç
lý, tr m áng checksum c Êng thay ÿ Ù i t ¥ i các máy mà khung tin ÿi qua. Thu ± t
toán checksum là m Ý t thu ± t toán nhanh và có hi Ëu qu § , nh mng có m Ý t s Õ
tr m ng
á h ç p b Ïsai ch ·ng h ¥ n m © t hoàn toàn m Ý t t ï 16 bit mà 16 bit này ÿ Å u
E ng
µ 0. Tuy nhiên tr m áng checksum do c § TCP và UDP ÿ Ç ÿóng gói, các l Û i
này s Á ÿ mc çphát hi Ën khi khung tin ÿ mc çt ± p h ç p ÿ Ç truy Å n trên m ¥ ng.
Source Address (32 bits) : ch ía ÿ Ïa ch Í IP 32 bit c ë a máy g ñi.

Destination Address (32 bits) : ch ía ÿ Ïa ch Í IP 32 bit c ë a máy nh ± n.
Hai tr m áng trên ÿ m cç t ¥ o ra cùng v ßi khung tin và không b Ï thay ÿ Ù i
trong quá trình truy Å n.
Options (32 bits) - Ph /n l ya ch Un
Ph «n l õa ch Ñ n ÿcmt ¥ç o ra t ï m Ý t vài mã mà các mã này có ÿ Ý dài có th Ç
thay ÿ Ù i ÿ c. mNç Ã u nh m có nhi Å u l õa ch Ñ n trong khung tin, thì các l õa ch Ñ n ÿó
ÿ mcç ÿ » t liên t éc nhau trong ph «n Header c ë a IP. T © t c § các l õa ch Ñ n này c ÿmç
ÿ Lu Å
khi Çn b µ ng m Ý t byte có ba trng: m á& e copy có ÿ Ý dài 1 bit, lo )i l ya ch Un
có ÿ Ý dài 2 bit, và tr ñ e ng s Y l ya ch Un có ÿ Ý dài 5 bit. Tr ngm
c á copy ÿ m cç
dùng ÿ Ç quy ÿ nÏ h là l õa ch Ñ n s Á ÿ mcçth õc hi Ën nh m th Ã nào n Ã u ã m Ý t
gateway nào ÿó c «n ÿ Ã n k û thu ± t tách thông tin. N Ã u nh m c á này có là giá0 tr Ï
thì có ngh -a là l õa ch Ñ n ÿó s Á ÿ m c copy
ç vào khung tin th í nh © t mà không
copy vào các khung tin ti Ã p theo sau. N Ã u nh m c á này có giá tr Ï là 1 thì có
ngh -a là l õa ch Ñ n ÿó s Á ÿc msaoç chép vào t © t c § các khung tin.
Các l õa ch Ñ n quan tr Ñ ng là Record route và Timestamp.
Record route
Tr m nág Record Route ( % +n ghi ch Un ÿ ñ eng) ch ía danh sách d õ tr ó c ë a
các route mà datagram ÿã ÿi qua trên ÿ m áng tìm t ßi ÿích. M Û i l «n ÿi qua m Ý t
router thì tr m áng này s Á b Ù sung m Ý ta ch
ÿ Ï Í c ë a router ÿó vào danh sách c ë a
nó. Ý dài c ë a tr m ngá này do máy ngu ×n xác l ± p, do ÿó r © t có th Ç là nó s Á b Ï
- 64 -
ÿ «y tr mc ßkhi datagram tìm ÿ m çc ÿ Ã n ÿích. Trong tr m

ngáh ç p này thì các ÿ Ïa
ch Íc ë a các router sau s Á không ÿ cmthêm
ç vào danh sách c ë a nó.
Timestamp : Có 3 ÿ Ïnh d ¥ nh cho tr mngá Timestamp. Tr m áng này có th Ç ch ía:
- Danh sách c ë a 32 bit Timestamp.
- Danh sách c ë a ÿ Ï
a ch ÍIP và các c » p Timestamp t mng
k íng.
Danh sách c ë a các ÿaÏ ch Í cho tr mcßb ãi máy ngu ×n. M Ý t nút b © t k ä cÿ m ç
ghi vào tr m áng này ch Í khi ÿ Ïa ch Í c ë a nó là m éc k Ã ti Ã p trong danh sách này.
Tr m ng
á này có th Ç b Ï ÿ «y n Ã u r ki vào hai tr mng á h ç p ÿ «u, trong tr mngá h ç p
này s Á có tr m ng
á ghi tràn (overllow field) dùng ÿ Ç ÿ Ãm s Õ nút mà không th Ç
ghi vào timestamp ÿ mc.ç
Padding ( a dài thay ÿ ] i)
1 Ý i dung c ë a ph «n Padding ph é thu Ý c vào ph «n Options nh m th Ã nào.
Ph «n Padding th m ng á ÿ mcçdùng ÿ Ç b § o ÿ § m r µ ng chi Å u dài Header c ë a khung
tin luôn là m Ý t s Õ nguyên b Ý i s Õ c ë a 32.
Data : Vùng d ó li Ëu có ÿ Ý dài thay ÿ Ù i, nh mng luôn là b Ý i s Õ c ë a 8 bits, và t Õi
ÿa là 65535 bytes.
5.3.2 Ï a ch Í IP
0 Û i thi Ã tnbÕiÏ vào m ¥ ng TCP/IP ÿ cmgán ç m Ý t aÿ chÏ Í IP duy nh © t (m Û i card

P ¥ ng s Á có ÿ Ïa ch IP Íriêng). Khi s ñ d éng m ¥ ng c éc b Ý không k Ã t n Õi v ßi các m ¥ ng
khác, ng m iás ñ d éng có th Ç gán ÿaÏ ch Í IP tu ä ý cho các máy tr ¥ m. Tuy nhiên, ÿ Õi
Y ißcác site Internet thì ÿ Ïa ch ÍIP ph § i ÿ mc cung
ç c © p t ï trung tâm qu § n lý thông tin
P ¥ ng trên th Ã gi ßi (NIC - Network Information Center).
Ï a ch Í c ë a IP có ÿ Ý dài 32 bit, ÿc m
chia
ç làm 4 ph «n, m Û i ph «n 1 byte, phân
cách nhau b µ ng d © u ch © m. D ¥ ng t Ù ng quát : x.y.z.t v ßi 0= x,y,z,t = 255
Ví d m: 128.83.12.14 ho » c 0x80530C0E Hex.
Ï a ch Í IP bao g ×m hai ph «n thông tin: ÿ Ïa chmÍ ¥ ng (network address) và ÿaÏ
ch Í máy (host address): NetworkID.HostID
Khi ÿ Å nghNICÏ cung c © p ÿ Ïa chIPÍ ta s Á không nh ± n ÿ cm ÿç Ïa ch tÍ m ng
k íng
F aë máy tr ¥ m, thay vào ÿó là ÿaÏ ch Í m ¥ ng và ta có quy Å n gán aÿ ch
Ï Í cho các máy
tr ¥ m c ë a m ¥ ng trong ph ¥ m avichÿ ÍÏ ÿ mcçcung c © p.
5.3.2.1 Các l cp ÿ S a ch Q IP
Ï a ch IP
Í thu Ý c m Ý t trong E l ßpa ÿchÏ Í, t ï l ßp A ÿ Ã n E. Các l ßpa ÿchÏ Í nh µ m
ÿ Ç phân lo ¥ i các m ¥ ng có quy mô khác nhau.
- 65 -
Class A 0 Net ID (7 bit) Host ID
Class B 1 0 Net ID (14 bit) Host ID
Class C 1 1 0 Net ID (21 bit) Host ID
Class D 1 1 1 0 Multicast address
Class E 1 1 1 1 0 Reserved for future use
Hnh 5-11. Các l ßp aÿ ch

Ï ÍIP.
1. L ßp A (1= x = 126) : NetworkID= x, HostID=y.z.t
- Cho phép ÿ Ïnh danh 126 m ¥ ng, v ßi t Õi ÿa 224 (= 167.772) máy tr ¥ m trên m Û i
P ¥ ng, l ßp A gi ßi h ¥ n s Õ subnetwork trong Internet.
- Các m ¥ ng l ßp A thu Ý c lo ¥ i m ¥ ng di Ën r Ý ng (very large), nh m m ¥ ng qu Õc gia
2. L ßp B (128= x = 191) : NetworkID= x.y, HostID=z.t
- Cho phép ÿ Ïnh danh ÿ Ã n 16384 m ¥ ng, v ßi t Õi ÿa 216 (=65.536) host trên m Û i
P ¥ ng.
- M ¥ ng l ßp B thu Ý c lo ¥ i m ¥ ng trung bình nh m m ¥ ng University Campuses.
3. L ßp C (192 = x = 223) : NetworkID= x.y.z, HostID=t
- Gi ßi h ¥ n s Õ tr ¥ m trong m ¥ ng l ßn nh © t là 256, có 21 bit cho ÿ Ïa

mch
¥ ng.
Í Cho
phép ÿ nhÏ danh ÿ Ã n 2 tri Ëu m ¥ ng, v ßi t Õi ÿa 254 host trên m Û i m ¥ ng.
- M ¥ ng l ßp C ÿ m
c sç ñ d éng cho các lo ¥ i LAN, nh m các m ¥ ng Enterprise-wide.
4. L ßp D (224= x = 239)
- Ï a ch Í l ßp D dùng cho các giao th íc ÿ » c bi Ët (Internet Group management
Protocol - IGMP) và các giao th íc khác.
5. L ßp E (240= x = 255) : Ç dành cho s õ phát tri Çn v Å sau.
- Các máy trong cùng m Ý t m ¥ ng ph § i cóa ÿchÏ Ím ¥ ng gi Õng nhau.
- Các m ¥ ng khác nhau có ÿ aÏ ch Í m ¥ ng khác nhau.
5.3.2.2 Các ÿ S a ch QIP ÿ ? c bi Ot
1. Ï a ch Í quay vòng : 127.y.z.t
7 ©t c § các gói tin ÿ mc gç ñi ÿ Ã n aÿch
Ï Í 127.0.0.0 s Á ÿ mcçg ñi ng m cç tr ã l ¥ i
máy tính. Gói tin này ÿ m çc sao chép t ï n ki truy Å n ÿ Ã n b Ý ÿ Ëm n ki nh ± n trên cùng
P Ý t máy tính. Ï a ch Í loopback có th Ç ÿ m çc s ñ d éng nh m m Ý t ÿa ch
Ï Í ki Çm tra
- 66 -
nhanh xem ph «n m Å m TCP/IP có ÿ m çc c © u hình thích h ç p. Trên h Ë ÿ L uÅhành

Windows ÿ aÏ ch Í loopback là 127.0.0.1 còn Unix là 127.1.*.
2. M » t n ¥ m ¥ ng (Netmask)
0 ?t n ) m )ng c ë a m Ý t aÿ ch
Ï Í IP là m Ý t giá tr Ï 32 bits trong ÿó các bit t m ng
k
íng v ßi ph «n ÿ Ïa ch Í m ¥ ng b µ ng 1, các bit c ë a ph «n máy b µ ng 0.
Ví d é : Ï a ch Í IP l ßp B có m » t n ¥ m ¥ ng là 255.255.255.0 s Á cho ÿ Ïa ch Í m ¥ ng
con là 180.10.15.0
3. Ï a ch Í qu § ng bá (broadcast address)
Ï a ch Í này có các bit c ë a ph «n HostID b µ ng 1, ÿ m çc s ñ d éng khi mu Õn
chuy Çn m Ý t gói tin ÿ Ã n m Ñ i máy tính trong m ¥ ng con.
Ví d é m Ý t m ¥ ng con có ÿ Ïa ch Í là 180.10.0.0 s Á có ÿ Ïa ch Í qu § ng bá là
180.10.255.255. T m kng t õ, m Ý t m ¥ ng con có ÿa Ïch Í là 180.10.15.0 s Á có ÿ Ïa ch Í
qu § ng bá là 180.10.15.255.
» c bi Ët ÿa Ïch Í 255.255.255.255 qu § ng bá c éc b Ý (local broadcast) hay còn

J Ñi là limited broadcast có th Ç s ñ d éng trong các LAN.
Ï a ch Í0.0.0.0 c Êng ÿ mcçs ñ d éng trong b § ng ÿnhÏ tuy Ã n ÿ Ç ch ÍnÿÿÃLmÇvào

P ¥ ng cho ÿ Ïa ch Í b Ý nhÿtuy
Ï Ã n m » c ÿ Ïnh.
5.4 Phân chia m ¥ ng con

Ç thu ± n ti Ën cho vi Ëc qu § n lýnh vàh ÿmÏnßg d ó li Ëu trên m ¥ ng l ßn, ng imtaá
th m ng
á t Ù ch íc m ¥ ng IP theo c k ch Ã ÿa Ïch Í phân c © p : m Û i m ¥ ng ÿc m chia
ç nh Ó
thành nhi Å u m ¥ ng con, m Û i m ¥ ng con th õc hi Ën các dvc v ÅaÿchÏ Í trong n Ý i b Ý
P ¥ ng ÿó. S õ phân c © p này cho phép gi § m kh Õingl côngm ç vi Ëc ch Ñ n ÿng m cho
á các
gói tin trong toàn liên m ¥ ng.
0 Û i m ¥ ng con ch Ïu trách nhi Ëm cho vi Ëc ch Ñ nngÿ chom á các gói tin IP trong
P ¥ ng c ë a mình, các gói tin này ÿ m c nh
ç ± n ra nh á ph «n aÿ ch
Ï Í m ¥ ng c ë a nó. Trong
các m ¥ ng lo ¥ i A, B, C thì ph «n aÿch Ï Í này có ÿ Ý dài c Õ nh.
ÿ Ï Tuy nhiên, ÿ Ç t ¥ o s õ
linh ho ¥ t trong vi Ëc phân chia m ¥ ng con thì ÿa Ïch Í m ¥ ng có th Ç m ã r Ý ng sang các
bit c ë a ÿa Ïch Ímáy. ó là k û thu ± t phân chia m ¥ ng con.
Ví d é m Ý t m ¥ ng lo ¥ i B có aÿ ch
Ï Í m ¥ ng là 203.160.9.0 và m » t n ¥ m ¥ ng là
255.255.255.0 ( ÿ Ïa ch Ím ¥ ng dài 24 bit). Ng miáta c «n chia m ¥ ng này thành 4 m ¥ ng
F cé b Ý riêng, do ÿó s Á l © y thêm 2 bit cho ÿ Ïa ch Í m ¥ ng (26 bit). V ± yatachcóÍcác
ÿÏ
P ¥ ng con này là :
- 67 -
203 160 9 0
ˆ m ^ ng 1 : 11001011 10100000 00001001 00000000
a ch †
203 160 9 64
ˆ m ^ ng 2 : 11001011 10100000 00001001 01000000
a ch †
203 160 9 128

ˆ m ^ ng 3 : 11001011 10100000 00001001 10000000
a ch †
203 160 9 192

ˆ m ^ ng 4 : 11001011 10100000 00001001 11000000
a ch †
0 » t n ¥ c ë a các m ¥ ng con này là : 255.255.255.192
255 255 255 192
11111111 11111111 11111111 11000000
Vi Ëc phân chia m ¥ ng ÿ mc çti Ã n hành b ãi ng mi áqu § n tr Ï h Ë th Õng và th m

ngá
G aõtrên ranh gi ßi v ± t lý gi óa các nhánh m ¥ ng. Khi có gói d ó li Ëu c «n chuy Çn ÿi, b Ý
ÿ nh
Ï tuy Ã n s Á dùng m » t n ¥ m ¥ ng ÿ Ç ki Çm tra gói d ó li Ëu này thu Ý c m ¥ ng con n Ý i b Ý
hay thu Ý c m ¥ ng ngoài. S õ phân chia m ¥ ng riêng thành các m ¥ ng con ch có Íý ngh -a
bên trong m ¥ ng ÿó.
1 Ã u k Ã t n Õi Internet thông qua m Ý t m ¥ ng LAN, uÿquan
L Å tr Ñ ng là ph § i s ñ
G ng
é ÿúng m » t n ¥ m ¥ ng. C Êng gi Õng nhamchÿ ÍÏ IP, m Ý t m » t n ¥ m ¥ ng con có th Ç
ÿ mcçgán m Ý t cách riêng l ¿ hay có th Ç t õ ÿ Ý
ng thông qua DHCP (Dynamic Host
Configuration Protocol).
5.5 Ho ¥ t ÿ Ýng c ë a giao th íc IP

1 uÃÿ Ïa ch Í ích
ÿ c ë a gói tin IP không n µ m trên cùng m ¥ ng v ßi máy ch ë ngu ×n
thì giao th íc IP trong máy ch ë h m ng
ß gói tin ÿ Ã n b Ýnh
ÿ Ïtuy Ã n n Ý i b Ý . N Ã unhb Ý
tuy Ã n này không ÿ mc çn Õi ÿ Ã n m ¥ ng ÿích, gói tin ÿs ÏÁ ÿ cmg çãi ÿ Ã n m Ý t b Ýnhÿ Ï
tuy Ã n khác. C í th Ã cho ÿ Ã n khi t ßi tr ¥ m ÿích. Vi Ëc quynhÿtruyÏ Å n theo ÿ mng á
truy Å n nào c ë a router d õa trên b § ng ng
ÿ mtruy
á Å n (routing table). Các b Ý ÿnhÏ tuy Ã n
có th Ç phát hi Ën :
- M Ý t m ¥ ng m ßi ÿã ÿc m
thêm
ç vào liên m ¥ ng
- m á ng d ¯ n ÿ Ã n tr ¥ m ÿích hÿãÓng
bÏ
Các b m cß th õc hi Ën b ãi m Ý t th õc th Ç IP nh m sau :
• i v ci th yc th K IP g tr )m ngu [ n
- 68 -
- Khi nh ± n ÿ mc çl Ënh SEND t ï t «ng trên, nó th õc hi Ën các b m

c nh
ß m sau:
- T ¥ o m Ý t IP datagram d õa trên các tham s Õ c ë a l Ënh SEND
- Tính checksum và ghép vàp ph «n ÿ «u c ë a datagram
- Ra quy Ã t ÿ Ï
nh ch Ñ n ÿ ng
má
- Chuy Çn datagram xu Õng t «ng d m
i ß
• i v ci gateway
- Khi nh ± n ÿ mc çdatagram quá c § nh, nó th õc hi Ën các tác ÿ Ý ng nh m sau :
- Tính checksum, n Ã u không ÿúng thì lo ¥ i b Ó datagram
- Gi § m giá tr Ï
tham s Õ th ái gian t ×n t ¥ i. N Ã u h Ã t th ái gian thì lo ¥ i b Ó datagram
- Ra quy Ã t ÿnhÏ ch Ñ n ÿ ng
má
- Phân lo ¥ i datagram n Ã u c «n
- Ki Ã n t ¥ o l ¥ i ph «n ÿ «u IP bao g ×m giá tr Ï m ßi c ë a vùng TTL, checksum,
Fragmentation.
- Chuy Çn datagram xu Õng t «ng d m
i ÿß Ç truy Å n qua m ¥ ng.
• 7 ) i tr )m ÿích
- Tính checksum, n Ã u không ÿúng thì lo ¥ i b Ó datagram.
- T ± p h ç p các ÿ R ¥
n c ë a datagram.
- Chuy Çn d ó li Ëu và các tham s Õ ÿuLkhi
Å Çn lên t «ng trên.
Nh m v ± y, do gói tin IP không s ña ÿ Ù i, ÿ kn gi § n nên hi Ëu su © ng
t ÿtruy
m áÅ n
cao. Vì gói tin IP cung c © p d ch
Ï v é giao nh ± n gói tin không tin c ± y nên c «n có giao
th íc ICMP ÿ Ç h Û tr ç , các b § n tin ICMP ÿc m ÿóng
ç gói và chuy Çn t § i trong các gói
tin IP. T «ng TCP ÿ § m nh ± n vi Ëc b § o ÿ § m các datagramc ÿtruy m çÅ n ÿ Ã n ÿích m Ý t
cách an toàn và ÿ «y ÿ ë .
5.6 Các giao th íc liên quan ÿ Ã n IP

5.6.1 Giao th íc phân gi § i ÿ Ïa ch ARP
Í
Ï a ch Í IP ÿ m
c dùng
ç ÿ Ç ÿ nh
S danh các host và m )ng g t /ng m )ng c ë a mô
hình OSI, và chúng không ph § i là các ÿ aÏ ch Ív ± t lý (hay ÿa Ïch ÍMAC) c ë a các tr ¥ m
ÿó trên cùng m Ý t m ¥ ng c éc b Ý (Ethernet, Token Ring, ...). Trên m Ý t LAN nh m v ± y,
hai tr ¥ m ch Í có th Ç liên l ¥ c v ßi nhau n Ã u chúng bia ch
Ã tÍvÿ±Ï t lý c ë a nhau.
9 © n ÿ Å ÿ » t ra là ph § i th õc hi Ën ánh
a chx ¥ÍIP
ÿ (32 bits) và ÿ Ïa ch Í v ± t lý (48
bits) cÏë a m Ý t tr ¥ m. Giao th íc ARP (Address Resolution Protocol) ÿã ÿ m ç c xây
G ng
õ ÿ Ç chuy Çn ÿ Ù i t aï ÿchÏ Í IP sang ÿ Ïa ch vÍ ± t lý khi c «n thi Ã t. Ng cml ç¥ i, giao
- 69 -
th íc RARP (Reserse Address Resolution Protocol) ÿ m çc dùng ÿ Ç chuy Çn ÿ Ù i t aï ÿ Ï

ch Í v ± t lý sang ÿ Ïa ch
IP.Í
& §hai giao th íc ARP và RARP ÿ Å u không ph § i là b Ý ph ± n c ë a IP, IP s Á dùng
ÿ Ã n chúng khi c «n.
0 Û i ghép n Õi m ¥ ng có ÿa S
ch Q giao th qc m )ng (IP address) và ÿ Sa ch Q giao
th qc liên k Gt d w li Ou (Datalink Protocol Address) riêng. Do ÿó c «n có b § ng ánh x ¥
gi óa hai ÿ Ïa chnày
Í ( ÿ aÏ ch Í §o và ÿ aÏ ch Í v ± t lý ). B § ng ÿ Ïa ch Í này có th Ç làm b µ ng
tay, nh mng do kh Õi l mngç ÿ Ïa ch Í l ßn, t ng khá nhanh, nên ng mi áta gi § i quy Ã t thông
qua th ë t éc “Tìm gi +i pháp cho aÿ ch
S Q” (Address Resolution Protocol -ARP).
Các gói tin ARP ÿ m cç ÿóng gói trong khung d ó li Ëu liên k Ã t (data link frame).
Õi v ßi m ¥ ng Ethernet, ki Çu trng
m (type
á field) s Á là 0x0806.
ARP ánh x ¥ ÿ aÏ ch Í IP sang ÿ Ïa ch Í liên k Ã t d ó li Ëu (datalink address). Tr ¥ m tin
V gÁñi gói tin yêu c «u ARP (request packet) v ßi khuôn d ¥ ng gói tin nh m hình sau.
Datalink Type (16 bits) Network Type (16 bits)

Hlen PLen Opcode (16 bits)
Sender Datalink (48 bits)
Sender Network (32 bits)
00:00; 00:00:00:00 Receiver Datalink (48 bits)
Receiver Network (32 bits)
Hình 5-12. Khuôn d ¥ ng gói tin ARP.
- Data link type: Lo ¥ i d ó li Ëu liên k Ã t, v ßi m ¥ ng Ethernet thì tr ng

m ánày có giá
tr Ï là 0x0001
- Network type : Lo ¥ i ÿaÏ ch Ím ¥ ng, Ethernet type used for IP (0x0800)
- Hlen : Ý r Ý ng c ë a ph «n aÿ ch
Ï Í d ó li Ëu liên k Ã t, v ßi m ¥ ng Ethernet ÿ Ý r Ý ng là
6 bytes
- Plen : Ý r Ý ng c ë a aÿ ch
Ï Ím ¥ ng, trong giao th íc IP, ph «n này là 4 byte
- Opcode : Có giá tr Ï là 0x0001 cho th ë t éc yêu c «u ARP, 0x0002 cho ARP tr §
Oi.á
- Sender datalink and sender network : Ï a ch Í v ± t lý và ÿ Ï a ch Í § o ( ÿ aÏ ch Í
P ¥ ng) c ë a ng imgáñi
- Receive datalink and receive network : Ï a ch Í v ± t lý và ÿaÏ ch Í §o ( ÿ aÏ ch Í
P ¥ ng) c ë a ng imnhá ± n
Ví d m: Tr ¥ m A mu Õn g ñi tr ¥ m B m Ý t gói tin IP. C § hai máy A, B ÿ Å u có
cùng có ÿ aÏ ch Í m ¥ ng IP và cùng k Ã t n Õi vào m ¥ ng Ethernet nh m hình sau :
A IP : 128.81.10.1 B IP : 128.81.10.2
- 70 -
Tr ¥ m A bi Ã t ÿc mÿ açÏ ch Ím ¥ ng c ë a tr ¥ m B nh mng không bi Ã t ÿvÏa± ch

t lýÍ c ë a
tr ¥ m B. Tr ¥ m A c «n h Ói ÿ Ïavch± Ít lý c ë a tr ¥ m B ÿ Ç g ñi tin. Khi ÿó tr ¥ m A phát ÿi
P Ý t gói tin ARP yêu c «u (ARP request packet) ÿóng gói trong khung tin Ethernet.
• Quá trình g ãi yêu c «u ARP

0 15 16 31 32 47
FF:FF:FF:FF:FF:FF
80:20:2F:23:21:05
0x0806
0x01 0x0800
0x06 0x04 0x0001
80:20:2F:23:21:05
128.81.10.1
00:00:00: 00:00:00
128.81.8.2
Checksum
Hình 5-13. Khuôn d ¥ ng gói tin ARP yêu c «u.

Gói tin yêu c «u ARP (ARP request packet) ÿ m çc g ñi t ßi các tr ¥ m, ch trÍ ¥ m B
là ÿúng ÿ Ïa ch Í IP. Tr ¥ m B s Á t ¥ o ARP tr § l ái :
0 15 16 31 32 47
80:20:2F:23:21:05
20:12:23:12:34:2F
0x0806
0x01 0x0800
0x06 0x04 0x0002
20:12:23:12:34:2F
128.81.8.2
80:20:2F:23:21:05
128.81.10.1
Checksum
Hình 5-14. Khuôn d ¥ ng gói tin ARP tr § l ái.
Tr ¥ m B b Ù sung IP_ to_Ethernet Address entry c ë a host A và ARP cache c ë a
B
Tr ¥ m A b Ù sung IP_to_Ethernet Address entry c ë a host B và ARP cache c ë a
A
Nh m v ± y b § ng ánh x ¥ t õngÿ bÝÙ sung nh óng ÿ mngá d ¯ n (entry) m ßi mà nó
bi Ã t, ÿ ×ng th ái c Êng hu ù b Ó nh óngngÿdm¯ ná (entry) mà nó không dùng ÿ Ã n.
- 71 -
5.6.2 Giao th íc RARP (Reverse Address Resolution Protocol)
ôi khi ta c «n ánh x ¥ ng m
c lç¥ i.
Ví d é m Ý t tr ¥ m không Ùa,ÿbi- Ã t ÿ Ïa ch Í v ± t lý (datalink address) t íc làa chÿ ÏÍ
card m ¥ ng gi ó ãb Ý nh ß ROM, nh mng không bi Ã at ch ÿ ÏÍ IP vì không có Ù ÿ a- . Khi
này c «n ánh x ¥ t ï ÿa Ïch Í v ± t lý sang ÿ Ïa ch Í m ¥ ng.
Ta c Êng làm nh m trên, nh mng thay ki Çu trng
mtáï 0x0806 b µ ng 0835.
Yêu c «u chuy Çn ÿ Ù i (reverse request) là 0x0003 và tr § l ái chuy Çn ÿ Ù i (reverse
reply) là 0x0004.
• Quá trình g ãi yêu c «u RARP
0 15 16 31 32 47
FF:FF:FF:FF:FF:FF
80:10:8F:23:20:55
0x0835
0x01 0x0800
0x06 0x04 0x0003
80:10:8F:23:20:55
0.0.0.0
80:10:8F:23:20:55
0.0.0.0
Checksum
Hình 5-15. Khuôn d ¥ ng gói tin RARP yêu c «u.
• Quá trình g ãi tr § l ái RARP

0 15 16 31 32 47
80:10:8F:23:20:55
24:12:23:25:12:2F
0x0835
0x01 0x0800
0x06 0x04 0x0004
24:12:23:25:12:2F
199.12.1.1
80:10:8F:23:20:55
199.12.1.8
Checksum
Hình 5-16. Khuôn d ¥ ng gói tin tr § l ái RARP .
5.6.3 Giao th íc ICMP
Giao th íc ICMP (Internet Control Message Protocol) th õc hi Ën truy Å n các

thông tin ÿ L uÅkhi Çn (các báo cáo v Å các tình tr ¥ ng l Û i trên m ¥ ng, ...) gi óa các
- 72 -
gateway ho » c các máy ch ë trên liên m ¥ ng theo giao th íc IP. Tình tr ¥ ng l Û i có th Ç là:
P Ý t datagram không th Ç ÿnÃÿ mcç ÿích c ë a nó, ho » c m Ý t router không ÿ ë b Ý nh ß
ÿ Ëm ÿ Ç l mu và chuy Çn m Ý t datagram, ... . M Ý t thông báo ICMP cÿ kh m çãi t ¥ o và
chuy Çn cho IP. IP s Á b Ñ c (encapsulate) thông báo ÿó v ßi m Ý t IP header và truy Å n
ÿ Ã n cho router ho » c tr ¥ m ÿích.
5.6.3.1 Ccác thành ph /n c oa thông báo ICMP h _ tr k xác ÿ Snh l _ i và truy

Y-n
Thông báo ICMP ÿ m cç chia làm 2 lo ¥ i: thông báo l Û i ICMP và thông báo truy
Yn©ICMP.
Các thông báo ICMP khác nhau v Å ÿ Ï nh d ¥ ng tu ä vào ch íc n ng c ë a t ïng
lo ¥ i, nh mng ki Ã n trúc t Ù ng quát bao g ×m 2 ph «n: ph «n ÿ «u (ICMP header) và ph «n
G óli Ëu (ICMP data).
Ph «n ÿ «u c ë a thông báo ICMP luôn b ³ t ÿ «u b µ ng 3ng:
tr m á
a. TYPE: 8 bits, xác ÿ Ï nh lo ¥ i thông báo ICMP.
b. CODE: 8 bits, cung c © p thông tin chi ti Ã t c ë a t ïng lo ¥ i thông báo ICMP.
c. CHECKSUM: 16 bits, xác ÿ Ï nh s õ toàn v ½ n d ó li Ëu trong quá trình
truy Å n.
1. Các thông báo l _ i ICMP
9 Å m » t k û thu ± t, ICMPc ÿthimÃç t k Ã ÿ Ç cung c © p các thông tin v Å tr ¥ ng thái
không Ù n ÿ Ïnh và th õc hi Ën thông báo các tr mng á h ç p l Û i phát sinh c ë a h Ë th Õng
ph «n c íng c Êng nh m ph «n m Å m làm ng n ch » n, hu ù b Ó quá trình g ñi, nh ± n ho » c x ñ
lý các datagram trên m ¥ ng Internet tr mcßkhi ÿ mcçchuy Çn ÿ Ã n ÿích cu Õi cùng.
Có 5 lo ¥ i thông báo l Û i ICMP trong b § ng I.1 và các thông báo có d ¥ ng chung

nh m hình sau :
Type Thông báo l W i ICMP

3 Destination Unreachable
0 8 164 31 4 Source Quench
Type Code Checksum 5 Redirect
Unused 11 Time Exceeded
IP header + 64 bit Original data 12 Parameter Problem
Hình 5-17. D ¥ ng chung thông báo l Û i c ë a ICMP % n+g I.1: Các lo ¥ i thông báo l Û i c ë a ICMP
Original IP header: 20-60 bytes ch ía IP header c ë a gói b Ï l Û i.

- 73 -
Original data: 8 bytes, ch ía n Ý i dung 64 bits ÿ «u tiên c ë a gói d ó li Ëul bÛÏ i.

• Destination Unreachable
Các thông báo ICMP Destination Unreachable ÿ m ç c t ¥ o ra khi không th Ç
chuy Çn ÿ Ã n 1 ÿích cÿ xác
m ç ÿ nh
Ï trong IP datagram. Bao g ×m các lo ¥ i l Û i sau:
Code N Y i dung thông báo ICMP

0 Network Unreachable
1 Host Unreachable
2 Protocol Unreachable
3 Port Unreachable
4 Fragmentation needed and DF flag set
5 Source Route Fail
6 Destination Network unknown
7 Destination Host unknown
8 Source Host Isolated
9 Communication with Destination Network is Administratively
Prohibited
10 Communication with Destination Host is Administratively Prohibited
%ng§ 5-1. Các l Û i c ë a ICMP Dest ination Unreachable

• Source Quench : Khi vùng ÿ Ëm c ë a h Ë th Õng nh ± n không ÿ ë ch Û tr Õng l mu
tr ó, h Ë th Õng s Á phát ra thông báo Source Quench. Tr mngá C º ' Ð c ë a thông
báo này luôn luôn nh ± n giá tr Ï0.
• Redirect : 0 Ý t thông báo ICMP Redirect ÿ m ç c t ¥ o ra b ãi 1 router trong
tr m ng
á h ç p nó nh ± n th © y r µ ng m Ý t máy tính ÿang s ñ d éng con ng ÿ mÿ nh
áÏ
tuy Ã n không t Õi mu.
Tr m ng
á C º ' Ð nh ± n 4 giá tr Ï trong b § ng và có ÿ Ïnh d ¥ ng nh m hình sau:
0 8 1 31
Code 1 Y i dung Type Code Checksum
0 Redirect for the network (or subnet) Router IP address
1 Redirect for the host IP header + 64 bit Original data
2 Redirect for the type of service and network
3 Redirect for the type of service and host
% § ng5-2. Các l Û i c ë a ICMP Redirect Hình 5-18. D ¥ ng ICMP Redirect

Router ip address là ÿ Ï a ch Í c ë a b Ý ÿnhÏ tuy Ã n mà máy ngu ×n s Á dùng ÿ Ç tr Ó
máy ÿích.
- 74 -
• Time Exceeded : Router s Á hu ù b Ó, không x ñ lý 1 datagram khi giá tr Ï TTL

F aë nó b µ ng 0 và phát ra m Ý t thông báo ICMP Time Exceeded. Có 2 lo ¥ i
ICMP Time Exceeded nh m sau:
Code 1 Y i dung
0 BYÿ| m th ]i gian s Qng TTL c ga 1 datagram b nng 0
1 Quá th ]i gian ÿ ci ÿ € k |t h cp các gói b ˆ phân m ` nh
% § ng 5-3. Các l Û i c ë a ICMP Time Ð xceeded.
• Parameter Problem : Thông báo này ÿ m ç c g ñi ÿi khi có l Û i xu © t hi Ën ã ph «n

các tham s Õ ch Ñ n l õa c ë a datagram g ñi ÿ Ã n. TrngmCá º ' Ð c ë a thông báo
này nh ± n 3 giá tr Ï trong b § ng và cónhÿ dÏ ¥ ng nh m hình sau :
0 8 16 31
Type Code Checksum Code Gi ` i thích
Point Unused 0 Có m Yt l Wi ÿ tc bi „ t trong l I cc ÿ S d o li „ u.
er IP header + 64 bit Original data 1 Ph dn option c ga IP header ch Ia ÿ ˆ nh ngh [a.
2/W i Header Length và (ho tc) Total Packet
Length trong IP header.
Hình 5-19. D ¥ ng ICMP Pa rameter Problem B § ng 5-4. Các l Û i c ë a ICMP Parameter Problem
Pointer: xác ÿ nÏ h v Ïtrí gây ra l Û i trong datagram.

2. Các thông báo truy v -n ICMP
ICMP ÿ mcçs ñ d éng trong vi Ëc kh § o sát các ÿ » c tr mng chung c ë a m ¥ ng v ßi 2
lo ¥ i thông báo request và reply. Có 8 lo ¥ i thông báo truy v © n ICMP ÿ m çc li Ët kê
trong b § ng và có ÿ Ïnh d ¥ ng nh m hình sau :
Type Lo ^ i thông báo
0 Echo Reply
8 Echo Request
13 Timestamp Request
0 8 16 31 14 Timestamp Reply
Type Code Checksum 15 Information Request
Identifier Sequence Number 16 Information Reply
Data/additional fields 17 Address Mask Request
18 Address Mask Reply
Hình 5-20. D ¥ ng ICMP truy v © n. B § ng 5-5. Các lo ¥ i thông báo truy v © n ICMP.
- Identifier ÿ m çc s ñ d éng ÿ Ç phân bi Ët các thông báo ÿcmg çãi ÿ Ã n các host khác
nhau.
- Sequence number ÿ m çc s ñ d éng ÿ Ç phân bi Ët các thông báo ÿcmg çñi ÿ Ã n cùng
P Ý t host.
- Data/additional fields ÿ m çc dùng theo t ïng lo ¥ i thông báo truy v © n ICMP.
- 75 -
• Echo Request vµ Echo Reply
0 8 16 31
Type Code Checksum
Identifier Sequence Number
Data
Hình 5-21. D ¥ ng ICMP Echo Request & Reply.
Ng m iáta s ñ d éng ICMP Echo ÿ Ç xác ÿ nh Ï xem m Ý t ÿ Ïa chIPÍ ÿích còn ho ¥ t

ÿ Ý ng hay không b µ ng cách g ñi thông báo ICMP Echo Request ÿ Ã n h Ë th Õng ÿích và
ch á xem n Ã u nh ± n ÿcmthôngç báo ICMP Echo Reply thì s Á xác ÿ Ïnh ÿích ÿ © y v ¯ n
còn ho ¥ t ÿ Ý ng ngc ml ¥çi thì ÿã b Ï down. Ï nh d ¥ ng thông báo nh m trong hình sau :
Kích th m ßc c ë a DATA thay ÿ Ù i tu ä thu Ý c vào t ïng lo ¥ i h Ëu ÿhành.
L Å Trong
K Ë ÿuLhành
Å UNIX, kích th m ßc c ë a nó là 56 bytes, trong Microsoft Windows là 32
bytes,...
• Timestamp Request và Timestamp Reply
0 Û i máy ÿ Å u có 1 ÿ ×ng h × riêng xác nh th
ÿ Ïái gian v ± n hành c ë a nó, quá trình
ho ¥ t ÿ Ý ng trong nh óng h Ë th Õng ph «n m Å m phân tán thì s õ khác bi Ët nhau l ßn v Å
th ái gian gi óa các máy tính s Á gây ra nhi Å u v © n ÿ Å khó kh n. ICMP cung c © p m Ý t
F kch Ã cho phép l © y th ái gian t ï m Ý t máy khác và có
nh dÿ ¥Ï ng nh m hình sau.
0 8 16 31
Type Code Checksum
Originate TimeStamp
Receive TimeStamp
Transmit TimeStamp
Hình 5-22. ICMP Timestamp Request & Reply
- Originate timestamp là th ái gian máy ngu ×n th õc hi Ën g ñi báo.

- Receive timestamp là th ái gian ÿ «u tiên máy ÿích nh ± n ÿ m ç
c thông báo.
- Transmit timestamp là th ái gian cu Õi bên ÿích x ñ lý thông báo và g ñi ÿi.
• Information request và reply
0 8 16 31
Type Code Checksum
Hình 5-23. ICMP information request & reply

- 76 -
m ç c s ñ d éng nh µ m h Û tr ç các h Ë th Õng máy tr ¥ m không ÿ -a khi kh ãi ÿ Ý ng;

cho phép các máy tính tìm ra ÿ Ïa ch ÍInternet c ë a chúng lúc kh ãi ÿ Ý ng h Ë th Õng.
• Address Mask Request và Reply
0 8 16 31
Type Code Checksum
Subnet Address Mask
H×nh 5-24. ICMP A ÿress Mask Request & Reply
Ç bi Ã t subnet mask, máy s Á g ñi m Ý t thông báo ICMP Address Mask Request

ÿ Ã n 1 router và ch á nh ± n thông báo ICMP Address Mask Reply. Subnet Address
Mask ch ía ÿ aÏ ch Í c ë a m » t n ¥ con c ë a m ¥ ng.
Các b Ý ÿnh Ï tuy Ã n phát b § n tin ICMP ÿ Ç báo cho các tr ¥ m bi Ã t : gói tin không
Wi, ßho » c t ×n t ¥ i ÿngm ÿi
á t Õt h kn. M Ý t s Õ ng
tr mh áç p có th Ç x § y ra là :
- Destination unreachable (không t ßi ÿ m ç c ÿích): B § n tin không t ßi ÿ mc çÿích
do có l Û i ho » c không tìm ÿcmÿçmng
á ÿi.
- Routing redirect ( ÿ Ù i ÿ m áng ÿi): Thay ÿ Ù i ÿ mngá ÿi c ë a b § n tin do t ×n t ¥ i
ÿ mngá ÿi t Õi mu h kn (yêu c «u ÿ Ù ng i ÿ ÿi).
má
- Time expirect (h Ã t th ái gian): H Ã t th ái h ¥ n khi TTL v Å 0 (timeout).
- Echo request và cho echo reply : Xu © t hi Ën yêu c «u và tr § l ái.
ICMP ÿ mcçdùng vào vi Ëc g å r Õi m ¥ ng cho bi Ã t tình tr ¥ ng c ë a m ¥ ng.

/ Ënh Ping (Packet Internet Oroper) ÿ m ç c dùng ÿ Ç h Ói (query) h Ë th Õng (máy
tính) khác ÿ Ç ÿm § b § o r µ ng m Ý t k Ã t n Õi v ¯ n ÿang ho ¥ t ÿ Ý ng (active). L Ënh Ping ho ¥ t
ÿ Ý ng b µ ng cách g ñi ra m Ý t yêu c «u ph § n h ×i (echo request) ICMP (Internet Control
Message Protocol). N Ã u nh m ph «n m Å m IP c ë a máy tính nh ± nc ÿyêu m çc «u ICMP
ÿó, nó ÿ ma ra m Ý t tr § l ái ph § n h ×i (echo reply) ngay l ± p t íc. Máy g ñi l ¥ i ti Ã p t éc g ñi
P Ý t yêu c «u ph § n x ¥ cho ÿ Ã n khi l Ënh pingc ÿk mÃ çt thúc b µ ng m Ý t t Ù h ç p phím
thoát (Ctrl+C ho » c phím Delete trên UNIX).
5.7 Phiên b § n IPv6

9 ßi s õ phát tri Çn nhanh chóng c ë a Internet thìa chÿÍÏIP 32 bit không th Ç ÿáp
íng ÿ mcçnhu c «u s ñ d éng Internet. Ç kh ³ c ph éc ÿ Lu Å
này phiên b § n IP6 (IP Next
Generation) ÿang ÿ mcçphát tri Çn. Phiên b § n IPv6 có các thay ÿ Ù i nh m sau :
- S ñ d éng 128 bit ÿ aÏ ch Ím ¥ ng thay cho 32 bit ÿa Ïch Í nh m phiên b § n IPv4.
- M ã r Ý ng ph «n Header cho íng d éng và l õa ch Ñ n c ë a khung tin.
- H Û tr ç các lo ¥ i d ó li Ëu audio và video.
- 77 -
- Có các giao th íc m ã r Ý ng : cho phép b Ù sung nhi Å u thông tin vào m Ý t

datagram.
5.7.1 Khung tin IPng v6
Ph «n Header c ë a các khung tin Ipng ÿã ÿ m c thay

ç ÿ Ù i so v ßi phiên b § n 4. Ph «n
Onßs õ thay ÿ Ù i c ë a IPng làa ÿchÏ Í IP 128 bit và b Ó các tr m ng
á không c «n thi Ã t. C © u
Wo ¥c ë a khung tin IPng nh m sau :
0 3 4 15 16 31
VER Priority
Classification Flow Label
PayLoad Length Next Header Hop Limit
Source Address
Destination Address
DATA
H×nh 5-25. CÊu t¹o cña gãi tin IPv6.
5.8 Ï nh tuy Ã n trên Internet
5.8.1 B § ng ch Ñ n ÿ m
ngá
0 Ýt s Õ ph m
ngkth íc thông th m áng xây d õng m Ý t b § ng ch Ñ n ÿng
m(routing
á
table) nh m sau :
- B § ng c Õ ÿnhÏ ÿ mcçt ¥ o ra d õa vào s k ÿ × c ë a m ¥ ng, b § ng này liên t éc ÿ mc ç
thay ÿ Ù i và ÿ mc cç± p nh ± t l ¥ i m Û i khi có s õ thay ÿ Ù i v ± t lý ã b © t c í n ki nào
F aë m ¥ ng.
- B § ng ÿ Ý ng ÿcm dùng
ç ÿ Ç mcßl m ng ç v Å ÿ mngá truy Å n và các thông ÿ pL tËï các
nút khác ÿ Ç ÿ uL ch
Å Ính l ¥ i thông tin c ë a b § ng bên trong.
- B § ng d ¯ n ÿ ng
m ác Õ ÿnh
Ï chính ÿ m cç t § i v Å t ï m Ý t trung tâm c ë a các nút m ¥ ng
trong m Ý t kho § ng th ái gian nh ©nht ho
ÿ Ï» c ÿ m
c tç§ i v Å khi c «n thi Ã t.
0 Û i m Ý t phng
m th
k íc ÿ Å u có các mu, nh cm ÿç LmÇc ë a nó. B § ng ÿ Ý ng cÿ ÿm»çt
ã t ïng nút m ¥ ng ho » c ÿ m
c tç§ i v Å trong nh óng kho § ng th ái gian nh ©nh
t ÿt ïÏ m Ý t
- 78 -
Q ikch ía b § ng c Õ ÿnh,
Ï nó không ph íc t ¥ p và thích íng v ßi nh óng thay ÿ Ù i nhanh
chóng trên m ¥ ng. B § ng chính th mngá là t Õt h kn b § ng c Õ ÿnhÏ b ãi vì qu § n lý m Ý t
E ng
§ ã trung tâm s Á d É dàng h kn qu § n lý t ïng b § ngc ÿÿm » tç t ¥ i m Û i nút m ¥ ng.
5.8.2 Xây d õ ng b § ng ch Ñ n ÿng

m cho
á các Router/Gateway
Trong liên m ¥ ng, t ¥ i m Û i c Ù ng ph § i có m Ý t b § ng chng

Ñ nÿ ÿÇ m
chára
Í mu Õn
ÿ Ã n m ¥ ng ÿích nào thì ph § i ÿ Ã n c Ù ng ti Ã p theo là c Ù ng nào. B § ngngchg Ñ×m
n ÿmá
hai ph «n : ph «n bên trái là m ¥ ng ÿích, n ki mu Õn ÿ Ã n, ph «n bên ph § i là kho § ng cách
Wi ßÿó và c Ù ng ti Ã p theo.
Ç xây d õng b § ng ch Ñ n ÿng,
m át ï c Ù ng ÿang ÿ íng ta xét các m ¥ ng c ¥ nh ÿó,
sau ÿó là các m ¥ ng ã c ¥ nh các c Ù ng ti Ã p theo và c í th Ã cho ÿ Ã n h Ã t các m ¥ ng trong
liên m ¥ ng.
Ví d é 1: L ± p b § ng ch Ñ n ng
ÿmcho
á các router.gateway c ë a liên m ¥ ng sau :
Net 1
GW1 GW2 GW3 Net 2
Net 3 Net 4 Net 6 Net 5
Net 7
GW4 GW5 GW6 Net 8
GW1 GW2 GW3 GW4 GW5 GW6

Neti D,G Neti D,G Neti D,G Neti D,G Neti D,G Neti D,G
1 0,1 1 0,2 1 1,2 1 1,2 1 1,2 1 2,3(5)
2 1,2 2 0,2 2 0,3 2 2,1(5) 2 1,2 2 1,3
0,1 1,1
3 1,2 3 0,2 3 2,2 3 0,41,5
3 1,4
0,5 3 2,5
1,5
1,2(5)
4 2,2(4) 4 1,3(5) 4 0,3 4 1,5 4 0,5 4 1,3(5)
2,5
5
2,2
1,4
5 1,31,5
5 0,31,5
5 0,4 5 1,3(6) 5 0,6
1,5
0,5
6 2,2(4) 6 1,5 6 1,5(6) 6 1,5 6 0,5 6 0,6
7 ' õ a vào b §7ng ch Ñ n ÿ mng,

á7tìm ÿ mng á ÿi t7ï GW1 t ßi Net 7
5 nh m sau : 7
8 GW1 8 GW2 GW3 Net5 8 8 8 8
GW4 GW5
Õi v ßi nhi Å u host, b § ng d ¯ nngÿ tm-nhá ho ¥ t ÿ Ý ng nh m sau :

- N Ã u ÿích n µ m trong m ¥ ng c éc b Ý , d ó li Ëu
c g ãi
ÿ mÿ çÃ n máy ÿích
- N Ã u ÿích n µ m trên m ¥ ng ã xa, d ó li Ëuc chuy
ÿ m çÇn ti Ã p ÿ Ã n gateway c éc b Ý .
- 79 -
Tu ä thu Ý c vào kích c å c ë a m ¥ ng mà các giao th íc ch Ñ n ng

ÿ mkhác
á nhau s Á
ÿ mcçs ñ d éng. Giao th íc ch Ñ n ÿ mng
á trong m Ý t h Ë th Õng n Ý i b Ý là RIP (Routing
Information Protocol). Giao th íc ch Ñ n ÿ m nág gi óa các h Ë th Õng là EGP (External
Gateway Protocol) và BGP (Border Gateway Protocol).
- 80 -
5.9 M ¥ ng X.25
Vào nh óng n m cu Õi th ± p niên 70, ng m ái ta ph § i c «n ÿ Ã n m Ý t lo ¥ t các giao
th íc ÿ Ç cung c © p cho nh óng ngi m s ñád éng m ¥ ng di Ën r Ý ng WAN k Ã t n Õi thông qua
P ¥ ng d ó li Ëu công c Ý ng (Public Data Networks - PDNs). Các lo ¥ i hình PDNs nh m
TELENET và TYMNET ÿã ÿ ¥ t ÿ m c nh
ç óng thành công ÿáng ghi nh ± n, nh mng vi Ëc
tiêu chu - n hóa giao th íc d m á ng nh m còn ngoài t «m nh óng ng m ái s ñ d éng m ¥ ng
PDNs do vi Ëc ÿòi h Ói tính t mng k thích c ë a thi Ã t bngày
Ï m Ý t cao và ÿ ×ng th ái chi
phí ph § i th © p. K Ã t qu § c ë a s õ n Û l õc không ng ïng này là s õ ra ÿ ái c ë a m Ý t lo ¥ t giao
th íc, trong ÿó X.25 ÿ mcçxem là giao th íc ph Ù bi Ã n nh © t.
0 ¥ ng X.25 và các giao th íc liên quan do m Ý t t Ù ch íc Qu Õc gia g Ñ i là Hi Ëp

K iÝVi É n thông Qu Õc t Ã (ITU) qu § n lý. Ban chuÏ trách nhi Ëm v Å các nghi Ëp v é
truy Å n tín hi Ëu âm thanh và d ó li Ëu c ë a ITU g Ñ i là ë y ban T m v © n Qu Õc t nÃ v Å L Ë
tho ¥ i và L Ën báo (CCITT). Các thành viên c ë a CCITT bao g ×m FCC, PTTs Âu
châu, các doanh nghi Ëp truy Å n thông và nhi Å u hãng máy tính, truy Å n d ó li Ëu khác.
Do nhi Å u thành qu § ÿóng góp tr õc ti Ã p có tính k Ã th ïa, m ¥ ng X.25 th õc s õ ÿ cm ç
xem là m ¥ ng tiêu chu - n có tính toàn c «u.
5.9.1 C k s ã k û thu ± t
0 ¥ ng X.25 là m Ý t m ¥ ng nÿ thoL Ë¥ i dùng ÿ Ç truy Å n d ó li Ëu. Ç b ³ t ÿ «u th õc

hi Ën quá trình giao ti Ã p, m Ý t máy tính c «n ph § i liên k Ã t v ßi m Ý t máy khác ÿ Ç yêu
F u« th õc hi Ën giao ti Ã p. Máy ÿ m c yêu
ç c «u liên k Ã t có th Ç ch © p nh ± n ho » c t ï ch Õi
vi Ëc giao ti Ã p. N Ã u liên k Ã tc ÿchm©ç p nh ± n, hai h Ë th Õng có th Ç b ³ t ÿ «u truy Å n t § i
thông tin qua l ¥ i hai chi Å u ÿ ×ng th ái v ßi nhau. C § hai bên ÿ Å u có th Ç ch © m d ít vi Ëc
giao ti Ã p vào b © t c í th ái mÿ nào
L Çtùy ý.
Các ÿ » c tính c ë a m ¥ ng X.25 cho phép xác ÿ Ïnh quá trình tngmtác k t ï nút- ÿ Ã n-
nút (point-to-point) gi óa các thi Ã t b Ï truy Å n d ó li Ëu ÿ «u cu Õi (Data Terminal
Equipment - DTE) v ßi các thi Ã t b Ï k Ã t cu Õi m ¥ ch truy Å n d ó li Ëu (Data Circuit-
terminating Equipment - DCE). DTEs (bao g ×m các tr ¥ m ÿ «u cu Õi và máy ch ë c ë a
ng m iás ñ d éng m ¥ ng) k Ã t n Õi v ßi DCEs (bao g ×m modem, các gói tin và các c Ù ng
truy c ± p PDN, th m ngá ÿ » t t ¥ i các tr ¥ m truy Å n thông), DCEs l ¥ i n Õi k Ã t vào kênh
chuy Çn m ¥ ch gói (Packet Switching Exchanges - PSEs) và các DCEs khác trong
P ¥ ng PSNs và cu Õi cùng ÿ Ã n m Ý t DTE khác.
0 Ý t DTE có th Ç xem là m Ý t tr ¥ m ÿ «u cu Õi nh mng không th õc hi Ën ÿ «y ÿ ë các
ch íc n ng c ë a m ¥ ng X.25. Các DTE ÿ m cç n Õi k Ã t v ßi DCE thông qua m Ý t thi Ã t b Ï
chuy Çn ÿ Ù i g Ñ i là thi ghép/tách
Ã t b Ï gói tin (Packet Assembler/Disassembler - PAD).
- 81 -
Quá trình ho ¥ t ÿ Ý ng c ë a m ¥ ch ghép n Õi t ï tr ¥ m ÿ «u cu Õi ÿ Ã n PAD,

ch vcác
é do
dÏ
PAD cung c © p và các t mngktác gi óa PAD và các máy ch ë do CCITT quy ÿnh. Ï
6 k ÿ × ÿc»tính c ë a m ¥ ng X.25 ki Çu phân t «ng t ï 1 t ßi 3 theo mô hình tham
chi Ã u cho vi Ëc n Õi k Ã t các h Ë th Õng m ã OSI. T «ng 3 c ë a m ¥ ng X.25 mô t § các quy
trình ÿ nh
Ï d ¥ ng và chuy Çn m ¥ ch gói gi óa các thành t Õ t «ng 3 ngang c © p. T «ng 2 c ë a
P ¥ ng X.25 do các th ë t éc truy c ± p liên k Ã t cân b µ ng (Link Access Procedure
Balance - LAPB) ki Çm soát. LAPB xác l ± p các ÿ kn v gói Ï tin (packet framing) cho
các liên k Ã t DTE/DCE. T «ng 1 c ë a m ¥ ng X.25 xác l ± p các th ë t éc v nÅvà ÿLc kË ÿ Ç
kích ho ¥ t và ch © m d ít quá trình k Ã t n Õi v ± t lý c ë a DTE và DCE. M Õi quan h Ë này
ÿ mcçminh h Ñ a theo hình v Á d m i ÿây.
ß Chú ý r µ ng t «ng 2 và 3 c Êng tham chi Ã u theo
tiêu chu - n ISO 7776 (LAPB) và ISO 8208 (các t «ng gói tin m ¥ ng X.25).
Mô hình OSI 0 ^ ng X25

7
6 ngCác ti |n trình do
I ]i s m d eng quy
5 ÿnh
ˆ
34& b p gói tin m ^ ng

X.25
2&b p c bu trúc v jt lý
P ^ ng X.25
1
DTC Giao th ic DTE/DCE DCE
Hình 5-26. M Õi quan h Ë gi óa các t «ng trong m ¥ ng X.25.
Quá trình giao ti Ã p t ï nút-t ßi-nút (end-to-end) gi óa các DTEs ÿ m cç th õc hi Ën

hoàn thi Ën thông qua m Ý t s õ k Ã t n Õi song phngmgkÑ i là liên k Ã t truy Å n § o (virtual
circuit). Các liên k Ã t § o cho phép các h Ë m ¥ ng khác nhau có th Ç giao ti Ã pc ÿv m ßi ç
nhau thông qua m Ñ i nút liên k Ã t trung gian mà không c «n ÿ Ã n các b Ý ph ± n chuyên
G ng
é ÿ Ç ÿnh Ï rõ các liên k Ã t v ± t lý. Các liên k Ã t § o ho » c có th Ç duy trì v -nh vi É n
ho » c có th Ç t ¥ m th ái. Liên k Ã t §nh o vvi- É n ÿ mc gç Ñ i là PVCs (Permanent Virtual
Circuits), liên k Ã t § o t ¥ m th ái ÿc m
g Ñç i là SVCs (Switched Virtual Circuits). PVCs
ch ë y Ã u áp d éng cho ph m ngkth íc truy Å n d ó li Ëu th ngm áxuyên còn SVCs ÿ m çc áp
G ng
é cho ph m kng th íc truy Å n d ó li Ëu không th m ngáxuyên. T «ng 3 c ë a m ¥ ng X.25
liên quan t ßi ph m kng th íc giao ti Ã p t ï nút t ßi nút bao g ×m c § hai liên k Ã t § o PVCs
và SVCs.
0 Ý t khi ÿã thi Ã t l ± p liên k Ã t § o, PTE có th Ç th õc hi Ën truy Å n m Ý t gói tin ÿ Ã n
P Ý t PTE khác b µ ng cách chuy Çn gói tin ÿ Ã n DCE thông qua m Ý t liên k Ã
t p.§ Sau
o thích
ÿó DCE s Á ti Ã n hành Å n mu tiên c ë a liên k Ã t §nho raÿ th
Ç ÿícÏtruy Å n gói
K lên
tin ç m ¥ ng X.25. Các giao th íc c ë a t «ng 3 m ¥ ng X.25 s Á ti Ã n hành chèn thông tin
- 82 -
vào gi óa các DTE ÿ m cç ki Çm soát b ãi DCE c ë a m ¥ ng phía nh ± n gói tin r ×i sau ÿó

ÿ mcçchuy Çn ÿ Ã n DTE ÿích.
5.10 K û thu ± t FRAME RELAY

% cmsang
ß th ± p k ù 80 và ÿ «u th ± p k ù 90, công ngh Ë thông tin có nh óng bcm ß
ti Ã n ÿ » c bi Ët là ch Ã t ¥ o và s ñ d éng cáp quang vào m ¥ ng truy Å n d ¯ n t ¥ o nên ch © t
Om ngçthông tin r © t cao. S ñ d éng giao th íc X25 ÿ Ç truy Å n ÿa s Õ li Ëu trên m ¥ ng cáp
quang, d ó li Ëu nh ± n ÿ cmcóç th Ç ÿánh giá là ÿ ¥ t yêu c «u. Tuy nhiên ng mi áta nh ± n
th © y r µ ng s ñ d éng giao th íc này làm m © t r © t nhi Å u th ái gian ÿ Ç truy Å n s Õ li Ëu trên
P ¥ ng cáp quang. Do ÿó công ngh Ë Frame Relay ra ÿ ái có th Ç chuy Çn nh ± n các
khung l ßn t ßi 4096 byte trong khi ÿó gói tiêu chu - n c ë a X25 khuy Ã n cáo dùng là
128 byte, không c «n th ái gian cho vi Ëc h Ói ÿáp, phát hi Ën l Û i và s ña l Û i ã l ßp 3 (No
protocol at Network Layer) nên Frame Relay có kh § n ng chuy Çn t § i nhanh h kn
hàng ch éc l «n so v ßi X25 ã cùng t Õc ÿ Ý . Frame Relay r © t thích h ç p cho truy Å n s Õ
li Ëu t Õc ÿ Ý cao và cho k Ã t n Õi LAN to LAN và c § cho âm thanh, nh mng ÿ L Å
u ki Ën
tiên quy Ã t ÿ Ç s ñ d éng công ngh Ë Frame relay là ch © t ng l mmç ¥ ng truy Å n d ¯ n ph § i
cao.
Frame-Relay b ³ t ÿ «u ÿ m c çÿ ma ra nh m tiêu chu - n c ë a m Ý t trong nh óng giao
th íc truy Å n s Õ li Ëu t ï n m 1984 trong h Ý i ngh Ïc ë a ë y ban T m v © n Qu Õc t Ã v Å
L ntho
Ë ¥ i và L Ën báo CCITT và c Êng ÿ m çc Vi Ën tiêu chu - n qu Õc gia M û ANSI
ÿ ma thành tiêu chu - n c ë a ANSI vào n m ÿó.
0 éc tiêu chính c ë a Frame-Relay c Êng gi Õng nh m c ë a nhi Å u tiêu chu - n khác,
ÿó là t ¥ o ra m Ý t giao di Ën chu - n ÿ Ç k Ã t n Õi thi
- cÃë ta bcác
Ï nhà s § n xu © t thi Ã t b Ï
khác nhau - gi óa ng m ái dùng và m ¥ ng UNI (User to Network Interface). Frame-
Relay ÿ mcçthi Ã t k Ã nh µ m cung c © chpvdéÏchuy Çn khung nhanh cho các íng d éng
V liÕËu t mngk t õ nh m X.25 hay ATM.
0 ¥ ng truy Å n s Õ li Ëu theo công ngh Ë chuy Çn m ¥ ch gói X.25 ch Í có th Ç ph éc v é
cho các nhu c «u truy Å n s Õ li Ëu t Õc ÿ Ý th © p (t Õi ÿa t ßi 128 Kbps) nh mng nó có tính an
toàn cao, kh ³ c ph éc ÿ mcçcác y Ã u ÿ m LÇc ë a m Ý t m ¥ ng truy Å n d ¯ n ch ng
© tkém.
lmç
9 ßi các công ngh Ë truy Å n d ¯ n hi Ën nay, v © n ÿ Å nâng c © p ch ng © tcác
l m ÿç m ná g
truy Å n d ¯ n không còn quá ph íc t ¥ p nh m trc kia.
m ß Vì v ± y, chúng ta còn có th Ç ch Ñ n
K mngß phát tri Çn là xây d õng m ¥ ng truy Å n s Õ li Ëu theo công ngh Ë Frame-relay và
ti Ã n t ßi công ngh Ë ATM.
5.10.1 Khuôn d ¥ ng gói d ó li Ë u Frame-Relay

- 83 -
Flag Error check Data C&A Flag
<--- trail ---> <--- header --->
Hình 5-27. Khuôn d ¥ ng gói d ó li Ëu Frame-Relay.

• Flag: C á
• Error check: Tr m á ng ki Çm tra l Û i
• Data: Tr m á ng d ó li Ëu
• C&A: Tr m á ng ÿ Ïa ch Í và ÿuLkhiÅ Çn
Ç th õc hi Ën nhi Ëm v é truy Å n s Õ li Ëu, m ¥ ng Frame-Relay s Á ph § i gi § i quy Ã t
Yn©ÿ Å t ³ c ngh Án thông tin trên m ¥ ng, th õc ch © t ÿây là v © n ÿ Å c ë a t «ng M ¥ ng trong
mô hình 7 t «ng. Frame-Relay làm vi Ëc ã t «ng Liên k Ã t nh mng c Êng ph § i gi § i quy Ã t
Yn©ÿ Å này ÿ Çmÿ b§ § o kh § n ng l mu chuy Çn thông tin. H «u h Ã t các m ¥ ng truy Å n s Õ
li Ëu ÿ Å u s ñ d éng k û thu ±ut khi
ÿ LÇn
Å lu ×ng ÿ Ç gi § i quy Ã t v © n ÿ Å t ³ c ngh Án. Có hai
ph m ng
k pháp ÿ m cç s ñ d éng khi x § y ra t ³ c ngh Án trong m ¥ ng: thông báo cho ng m
i á
dùng, router, chuy Çn m ¥ ch v Å s õ c Õ t ³ c ngh Án x § y ra và th õc hi Ën các công vi Ëc
nh µ m hi Ëu chnhÍ lu ×ng thông tin. C § hai ph m ng
k pháp này m ¥ ng Frame-Relay ÿ Å u
dùng ÿ Ã n các bit BECN (Backward Explicit Congestion Notification) và bit FECN
(Forward Explicit Congestion Notification) trong tr m áng ÿ Lu Å khi Çn.
Bit FECN ÿ m cç thi Ã t l ± p khi có t ³ c ngh Án ÿ Ç thông báo r µ ng th ë t éc x ñ lý t ³ t
ngh Án ÿã ÿ m c kh
ç ãi t ¥ o, và t mng
k íng v ßi l mu l mng
ç b Ï ngh Án t ï h mng
ß c ë a Frame
có bit FECN t ßi. Ng m ç c l ¥ i, bit BECN c Êng ÿ mcçthi Ã t l ± p khi có t ³ c ngh Án ÿ Ç
thông báo r µ ng th ë t éc x ñ lý ngh Án ÿã ÿcmkhç ãi t ¥ o, nh mng t m ngk íng v ßi l mu l-
m ng
ç b Ï ngh Án t ï h mng ß ng m cç v ßi Frame có bit BECN t ßi. Khi các bit này ÿ m ç c
thi Ã t l ± p thì m ¥ ng ph § i dùng ÿ Ã n m Ý t liên k Ã t logic d õ phòng ÿ Ç chuy Çn các thông
tin ÿ Ç x ñ lý ngh Án, ÿó là liên k Ã t v ßi mã nh ± n d ¥ ng DLCI (Data Link Connection
Identifier) s Õ 1023. Các liên k Ã t v ßi mã nh ± n d ¥ ng nh Ó h kn ÿ m ç
c dùng ÿ Ç truy Å n s Õ
li Ëu c ë a ng mi dùng.
á
BÀI T ° P
1. Vi Ã t s k ÿmô
× t § thu ± t gi § i ho ¥ t ÿ Ý ng chng
Ñ trên
n ÿmm ¥ ng.
á
2. Kh § o sát c © u trúc và ho ¥ t ÿ Ý ng c ë a giao thu íc
khiÿÇn
LÅICMP
3. Tìm hi Çu các l Ënh c ë a h Ë ÿuLhành
Å Windows và Linux ÿ Ç xem và thay ÿ Ù i các
thông s Õ b § ng ch Ñ n ng.
ÿmá
- 84 -
Ch ñ ïng 6 7 ª NG GIAO V ° N
7ng «giao v ± n làm nhi Ëm v é thi Ã t l ± p, duy trì và hu ù b Ó các cu Ý c giao ti Ã p
gi óa hai máy, ÿ § m b § o vi Ëc d ó li Ëu truy Å n gi Õng hoàn toàn d ó li Ëu nh ± n. D ó li Ëu
qua các m ¥ ng con có th Ç b lÏ Û i, t ± p tin t «ng giao v ± n th õc hi Ën c § i thi Ën ch
ng© t l m ç
GchÏ v é, ÿ § m b § o d ó li Ëu cÿtruy
m çÅ n m Ý t cách chính xác và truy Å n l ¥ i n Ã u nh m phát
hi Ën th © y l Û i. T «ng giao v ± n qu +n lý d w li Ou g ui,nhxác
tr 5tÿ tSy c ë a d ó li Ëu và ÿ a
ñu tiên c ë a d ó li Ëu ÿó.
6.1 Các v © n ÿ Å c ë a t « ng giao v ±

n
6.1.1 Cung c © p dch
Ï v é cho t « ng phiên
Ç th õc hi Ën m éc tiêu chuy Çn giao d ó li Ëu tin c ± y, an toàn cho t «ng 5, t «ng 4

ph § i dùng các d ch
Ï v é ÿ m cç cung c © p t ï t «ng 3 (network layer). Ph «n c íng và ph «n
P Å n trong ph «n 4 ÿ Ç th õc hi Ën công vi Ëc coi là th õc th Ç giao v ± n (transport entity).
0 Õi quan h Ë gi óa các l ßp 3, 4, 5, ÿ cmmô
ç t § b ãi hình sau:
A B
6-7
5 Session Layer Session Layer
TSAP TPDU Interface
4
Services provided to the
Transport Transport
Entity Entity
Transport
Network layer services Protocol
3 NSAP NSAP
Network Layer Network Layer
1-2
Hình 6-1. M Õi quan h Ë gi óa các th õc th Ç trong t «ng Phiên.
Có hai d Ïch v é m ¥ ng nên c Êng có hai d Ïch v é giao v ± n: GchS v m có k Gt n Y i và
không k Gt n Y i.
Do d ó li Ëu qua các subnet có th Ç sai sót, ng m á i s ñ d éng không có ÿ m çc ÿ LuÅ
khi Çn trên subnet ho » c t ng c mngá qu § n lý l Û i ã t «ng hai. ChcóÍ kh § n ng ÿ » t thêm
P Ý t t «ng trên l ßp 3 ÿ Ç c § i thi Ën ch ©ngt dl m
Ïchçv é (QoS). N Ã u gi óa chúng m Ý t t «ng
giao v ± n ÿ mc kç Ã t n Õi m ¥ ng ÿc mkÃç t thúc ÿ Ý t ng Ý t và không bi Ã ct sÿõmc çÕ gì ÿã
[ §y ra, nó có th Ç thi Ã t l ± p m Ý t k Ã t n Õi m ßi ã l ßp m ¥ ng t ßi t «ng giao v ± n ã xa và g ãi
yêu c «u h Ói s Õ li Ëu nào ÿ Ã n, s Õ li Ëu nào không t õ nó bi Ãc tsaiÿ sót
m çx § y ra ã ÿâu.
7 «ng 4 có th Ç phát hi Ën m © t gói tin, s Õ li Ëubib Ã Ï n ÿ Ù i, N-RESET ã l ßp m ¥ ng. T «ng
1 -> 4 cung c © p dchÏ v é giao v ± n. T «ng 5 ->7 s ñ d éng d Ïch v é giao v ± n
- 85 -
• Các hàm d Ï ch v é c ë a t «ng giao v ± n có k Ã t n Õi

Ngoài ph «n giao th íc chu - n, ISO còn ÿ nÏ h ngh -a các d Ïch v é mà t «ng Giao v ± n
cung c © p cho các th õc th Ç ãt «ng Phiên trong tr m ná g h ç p có liên k Ã t, d m
i dß¥ ng m Ý t
Wp ±
h ç p các hàm d Ïch v é nguyên th ë y(services primitives) nh m sau :
T-CONNECT request (callce, caller, exp wanted, qos, user data)
T-CONNECT indication (callce, caller, exp wanted, qos, user data)
T-CONNECT response (qos, responder, exp wanted, user data)
T-CONNECT confirm (qos, responder, exp wanted, user data)
T-DISCONNECT request (user data)
T-DISCONNECT indication (reason, user data)
T-DATA request (user data)
T-DATA indication (reason, user data)
T-EXPEDITED-DATA request (user data)
T-EXPEDIT ED-DATA indication (reason, user data)
• Các hàm d Ï ch v é c ë a t «ng giao v ± n không có k Ã t n Õi : Ch Í có hai hàmch
dÏ
Yéÿm c çÿ Ïnh ngh -a :
T-UNITDATA request (callce, caller, QoS, user data)
T-UNITDATA indication (callce, caller, QoS, user data)
• Quan h Ë gi óa các hàm OSI nguyên th ë y : Quá trình n Õi, tách và trao ÿ Ù i d ó
li Ëu di É n ra nh m sau :
T-CONNECT T-CONNECT T-CONNECT

Request Request Request
T-CONNECT T-CONNECT
Indication Indication
T-CONNECT T-DISCONNECT
Reponse Request
T-CONNECT T-DISCONNECT T-CONNECT

Confirm Indication Indication
(a) (b) (c)

Ch © p nh ± n 7 ï ch Õi b ãi bên ÿ m ç c g Ñ i 7 ï ch Õi b ãi t «ng giao v ± n
T-DISCONNECT T-DISCONNECT T-DISCONNECT

Request Request Request
T-DISCONNECT T-DISCONNECT T-
DISCONNECT
Indication Indication Indication
(d) (e) (f)

Bình th mngá ×ng th ái tách c § hai phía Tách t ï t «ng giao v ± n
- 86 -
T-DATA T T-EXPEDITED-DATA
Request Request
i
m T-DATA T-EXPEDITED-DATA
Indication Request
e
(g) (h)
Bình th mngá * ãi s Õ li Ëu kh - n
Hình 6-2. Quan h Ë gi óa các hàm OSI nguyên th ë y.
Gi § i thích
(a) Quá trình n Õi ÿ m ç
c ch © p nh ± n
(b) Quá trình n Õi b Ï t ï ch Õi b ãi bên ÿ mc gç Ñ i
(c) Quá trình n Õi b Ï t ï ch Õi b ãi t «ng Giao v ± n do l Û i c ë a ngi smñ ád éng ho » c
ng m iáchung c © p dchÏ v é giao v ± n gây nên.
(d) Quá trình tách bình th m á ng
(e) Quá trình tách ÿ ×ng th ái c § hai phía
(f) Quá trình tách t ï t «ng Giao v ± n
(g) Quá trình trao ÿ Ù i d ó li Ëu bình th m á
ng
(h) Quá trình trao ÿ Ù i d ó li Ëu kh - n
Trong hình (c) trên, vi Ëc t ï ch Õi có th Ç do l Û i c ë a ng m á
i s ñ d éng ho » c ng mi á
cung c © p dchÏ v é giao v ± n gây nên. Khi ÿó, không có gì ÿ m c phát
ç qua m ¥ ng vì v ± y
ÿ «u kia không nghe ÿ mc çgì c § . Có nh óng qui t ³ c cho ng mi ás ñ d éng các hàm d Ïch
Y giao
é v ± n. Ví d é, không ÿ m cç dùng T-DISCONNECT.request khi ti Ã p n Õi ch ma
ÿ mcçthi Ã t l ± p.
6.1.2 Ch © t l mng
ç d Ïch v é QoS
Ch íc n ng c k b § n c ë a t «ng 4 là t ng c m ng
á ch © t l m
ngç d Ïch v é ÿ m cç cung c © p
E iã t «ng 3. N Ã u l ßp ch © t lngm ch
ç ma t Õt, t «ng Giao v ± n s Á kh ³ c ph éc kho § ng ng n
cách gi óa nh óng gì mà ng m iás ñ d éng t «ng Giao v ± n mu Õn và nh óng gì mà l ßp m ¥ ng
cung c © p. Các tham s Õ c ë a ch ©ng t l dmÏch
ç v é QoS (Quality of Service) bao g ×m :
• Th ei gian thi Gt l 5p liên k Gt là th ái gian t ï khi g ãi yêu c «u t ßi th ái ÿ m

LÇnh ± n
ÿ mcçxác nh ± n liên k Ã t.
• Xác nh 5n không thành công c oa thi Gt l 5p liên k Gt - là t ù l Ë yêu c «u liên k Ã t
không ÿ mcçch © p nh ± n trong m Ý t th ái h ¥ n t Õi ÿa.
• / > u l ñ kng c oa liên k Gt do s Õ byte h óu ích có th Ç truy Å n trong m Ý t giây, l mu
Omngç ÿ mcçtính trong m at cu ac trao ÿ ] i ho » c d õa vào kh + n ng c oa m )ng
theo 2 chi Iu.
- 87 -
• Th ei gian tr M ( Ý tr É truy Å n d ¯ n - transmit delay) là kho § ng th ái gian gi óa

th ái ÿ LmÇmà ng m ái s ñ d éng d Ïch v é c ë a t «ng Giao v ± n bên phát g ãi thông
báo t ái th ái ÿ LmÇth õc th Ç c ë a t «ng Giao v ± n bên thu nh ± n ÿc.mánh
ç giá
theo 2 chi Å u.
• 7 } l O l _ i là t ù s Õ gi óa tin báo b Ï l Û i (ho » c m © t) trên t Ù ng s Õ tin báo cÿ m ç
truy Å n trong m Ý t chu k änhÿ trÏ m cß.
• Xác nh 5n s y c Y truy In: W sù Õ gi óa th ái gian có s õ c Õ v ßi th ái gian c § chu k ä
quan sát.
• Th ei gian h oy liên k Gt là th ái gian t ï khi m Ý t ng m á i s ñ d éng phát huy c «u

hu ù liên k Ã t ÿ Ã n khi liên k Ãct hu ÿm ù th
ç ± t s õ t ¥ i thi Ã t ub cu
Ï ÿ Õi
« t ï xa.
• Xác su -t l _ i khi h oy liên k Gt là t ù l Ë s Õ yêu c «u h ë y liên k Ã t khôngc th
ÿm õcç
hi Ën trong th ái gian l ßn nh © t.
• Kh + n ng b +o v Olà kh § n ng c ë a ng m ái s ñ d éng c © m thi Ã t b Ïuÿcu« Õi bên
ngoài truy nh ± p b © t h ç p pháp hay thay ÿ Ù i d ó li Ëu truy Å n.
• Thông s Y ñu tiên: cho phép ng m á i s ñ d éng có quy Å n mu tiên ÿ cmph
ç éc v é
cao h kn ÿ Õi v ßi m Ý t liên k Ã t.
• Thông s Y h oy b W cho phép t «ng giao v ± n t õ quy Ãnht hu
ÿ Ïù liên k Ã t khi có t ³ c
ngh Án hay các v © n ÿ Å bên trong m ¥ ng.
Ng m iás ñ d éng khi yêu c «u liên k Ã t s Á g ãi t © t c § các thông s Õ v ßi các giá tr Ï
yêu c «u t ßi t «ng giao v ± n và b ³ t ÿ «u quá trình ÿàm tho ¥ i v ßi các thông
ó.s Õ ÿ
So sánh các hàm c k b § n c ë a d Ïch v é giao v ± n và d Ïch v é m ¥ ng, ta th © y các

Gch
Ï v é m ¥ ng và giao v ± n g «n gi Õng nhau. S õ khác nhau là d Ïch v é m ¥ ng cho phép
ng m iás ñ d éng x ñ lý Acknowledgements và N-R Ð 6 Ð TS. Ng m cç l ¥ i, d Ïch v é giao
Yn±không quan tâm ÿ Ã n vì d Ïch v é l ßp giao v ± n là tin c ± y, không có l Û i.ch D vÏ é
P ¥ ng ÿ mc dùng
ç b ãi t «ng giao v ± n.
6.1.3 Các l ß p giao th íc c ë a t « ng giao v ± n
Các d Ïch v é t «ng giao v ± n b § o ÿ § m b µ ng các giao th íc gi óa 2 th õc th Ç c ë a t «ng

F nÊg t m nkg t õ nh m giao th íc c ë a t «ng liên k Ã t d ó li Ëu nó gi § i quy Ã t v © n ÿ Å
u l Û i, ÿ L Å
khi Çn l mu l m ngçvà b § o ÿ § m trình t õ m § ng tin.
t «ng liên k Ã t d ó li Ëu, hai IMP truy Å n tin tr õc ti Ã p qua ng
ÿ mkênh
á v ± t lý. ã
Wng«giao v ± n, ÿ mngá kênh v ± t lý này ÿ mcçthay b µ ng subnet. S õ khác nhau này kéo
theo s õ khác nhau v Å xây d õng các th ë t éc. ã t «ng giao v ± n ph § i xác nh ÿ ÏaÏ ch nÍ ki
nh ± n, ã t «ng liên k Ã t d ó li Ëu thì không c «n vì ch Í có m Ý t ng ÿm
truy
á Å n tin gi óa hai
ÿ Lm.Ç Quá trình k Ã t n Õi ã t «ng giao v ± n c Êng ph íc t ¥ p h kn ã t «ng liên k Ã t gi ó li Ëu.
- 88 -
7 «ng giao v ± n ÿòi h Ói kh § n ng l mu tr ó trong m ¥ ng (subnet) ÿ Ç gi ó nh óng gói

tin b Ïs õ c Õ và ÿòi h Ói th ë t éc ÿ » c bi Ët. t «ng giao v ± n s Õ các k Ã t n Õi l ßn h kn nên các
Yn© ÿ Å b Ý ÿ Ëm và u khi
ÿ Çn
L dòng ph íc t ¥ p h kn.
Å
7 ï quan ÿ LmÇ thi Ã t k Ã th ë t éc giao v ± n, các
chdvÏé ÿ m cç cho b ãi m ¥ ng quan
tr Ñ ng h kn các tính ch © t th õc t Ã c ë a m ¥ ng, m » c dù cái sau
nh hbm Ï §nã g m ¥ nh b ãi cái
tr m c.
ß Tuy v ± y, trong m Ý t ph ¥ m vi nào ÿó, d Ïch v é m íc m ¥ ng có th Ç che nh óng m » t
ít ÿ mcçchú ý c ë a m ¥ ng và cung c © p ghép n Õi t Õt h kn. Ç ti Ën l ç i xem xét các th ë t éc
giao v ± n, ta chia các d Ïch v é trên m ¥ ng thành 3 nhóm :
Nhóm Ý ngha-
Nhóm A - Hoàn thi Ën, t ù l Ë các gói tin b Ï m © t, trùng l » p ho » chbÓng
Ï không
ÿáng k Ç.
- L Ënh N-RESET có th Ç b Ó qua.
- T «ng giao v ± n ÿ kn gi § n, không c «n các dch
Ï v é ph éc h ×i và s ³ p
[ Ãp l ¥ i th í t õ gói tin.
- Th m áng là m ¥ ng c éc b Ý .
Nhóm B - Gói tin b Ï m © t, nh mng ki Çm soát c.
ÿmç
- Th Í nh tho § ng t «ng m ¥ ng g ãi l Ënh N-RESET do t ³ c ngh Án, h Óng
ph «n c íng, v © n ÿ Å ph «n m Å m.
- Thông th m áng là m ¥ ng ÿ m ngádài
• Giao th íc t «ng Giao v ± n có nhi Ëm v é:
- Thi Ã t l ± p t ¥ i liên k Ã t. ×ng b Ý l ¥ i
- Theo dõi toàn b Ý yêu c «u kh ãi ÿ Ý ng l ¥ i cho NSD.
Nhóm C - Truy Å n tin không tin c ± y, không liên k Ã t

- M ¥ ng ÿ mng á dài, k Ã t n Õi nhi Å u m ¥ ng con
- Giao th íc c ë a t «ng giao v ± n ph íc t ¥ p, ph § i có kh § n ng ph éc h ×i
Oi Û
khi x § y ra s õ c Õ và s ³ p x Ã p l ¥ i th í t õ các gói tin.
%ng§ 6-1. Các nhóm dchÏ v é c ë a t «ng Giao v ± n.
' Ï ch v é m ¥ ng x © u thì giao th íc c ë a t «ng giao v ± n s Á ph íc t ¥ p h kn. OSI ÿã nh ± n
th íc v © n ÿ Å này và chia giao th íc c ë a t «ng giao v ± n thành 5 l ßp íng v ßi các lo ¥ i
P ¥ ng nh m sau :
- 89 -
/ ßp Ý ngh -a
/ cp O - L ßp th ë t éc ÿ kn gi § n
- K Ã t n Õi m ¥ ng khi có yêu c «u giao v ± n không ph § i gi § i quy Ã t l Û i
0 )ng lo )i A - Ch ë y Ã u t ¥ o ra trình t õ, ÿ L Å
u khi Çn dòng d ó li Ëu ÿ Ç t «ng m ¥ ng
ho ¥ t ÿ Ý ng t Õt.
- Bao g ×m c k c © u thi Ã t l ± p và hu ù liên k Ã t ã t «ng giao di Ën.
/ cp 1 Có tính ch © t t m
ngkt õ l ßp 0, ngoài ra còn thêm:
- Kh ãi ÿ Ý ng l ¥ i m ¥ ng sau khi N-RESET. Giao th íc có kh § n ng
0 )ng lo )i B
báo nh ± n (ACK) và truy Å n d ó li Ëu kh - n.
- ×ng b Ý l ¥ i và sau ÿó n Õi l ¥ i liên l ¥ c gi óa các th õc th Ç giao v ± n
ÿã b Ïgián ÿ Rn¥
- L ßp 1 không ki Çm tra l Û i và ki Çm soát dòng d ó li Ëu.
/ cp 2 / ß p 2 là phiên b § n c ë a l ßp 0 và ÿ m
c xây
ç d õng cho m ¥ ng tin
F y± và có thêm m Ý t s Õ ch íc n ng nh m sau :
0 )ng lo )i A
- S õ ghép kênh : Hai hay nhi Å u liên k Ã t c ë a t «ng giao v ± n có th Ç
dùng chung m Ý t k Ã t n Õi ã t «ng m ¥ ng.
- S ñ d éng khi nhi Å u liên k Ã t ã t «ng giao v ± n ÿ cmmç ã ÿ ×ng th ái,
Q iÕliên k Ã t có l mu l ng
m çnh Ó.
Ví d é nh m h Ë th Õng ÿ » t vé máy bay cho phép ti Ã t ki Ëm ng truy
ÿ mÅ á n.
/ cp 3 Là t Ù h ç p l ßp 1 và l ßp 2
- Cho phép d ×n kênh
0 )ng lo )i B - Kh ãi ÿ Ý ng l ¥ i
- LÅ
u khi Çn dòng d ó li Ëu.
/ cp 4 / ß p 4 có h «u h Ã t các ch íc n ng c ë a l ßp tr cmvà
ß b Ù sung thêm m Ý t
V kh
Õ § n ng ki Çm soát lu ×ng d ó li Ëu.
0 )ng lo )i C
- Ph § i có bi Ën pháp gi § i quy Ã t v © n ÿ Å m © t gói tin, gói h Óng
tin b Ï
- Ph § i gi § i quy Ã t yêu c «u kh ãi ÿ Ý ng l ¥ i
- Th ë t éc Giao v ± n ph íc t ¥ p nh © t.
%ng§ 6-2. Các l ßp dchÏ v é c ë a t «ng Giao v ± n.

' Ï ch v é không có k Ã t n Õi ÿ » t t © t c § s õ ph íc t ¥ p và th ë t éc Giao v ± n.
- 90 -
6.1.4 Th ë t éc giao v ± n trên X. 25
Th ë t éc X. 25 là th ë t éc có n Õi và tin c ± y, coi nh m l ßp m ¥ ng lo ¥ i A. Do ÿó th ë
Wc égiao v ± n trên X.25 là th ë t éc giao v ± n l ßp 0 mô hình OSI. Th ë t éc này ÿ cmthç Ç
hi Ën qua các hàm d Ïch v é c k b § n và quá trình n Õi, tách, trao ÿ Ù i s Õ li Ëu c ë a th ë t éc.
6.1.4.1 Các hàm d S ch v m c ï b + n

Các hàm d Ïch v é c k b § n ÿ m
c th
ç õc hi Ën b µ ng các ch mngk trình con minh h Ñ a
E ng
µ ngôn ng ó Pascal
1. Hàm Connect th õc hi Ën T-CONNECT .request
connum = CONNECT(local, remote)
Hàm d Ïch v é này ÿ Ç thi Ã t l ± p k Ã t n Õi t «ng giao v ± n gi óa 2 máy. N Ã u k Ã t n Õi
thành công, hàm tr § v Å m Ý t s Õng,
dm ngkm cç l ¥ i hàm tr § v Å s Õ âm.
2. Hàm Listen th õc hi Ën T-CONNECT.indication
connum = LISTEN (local)
Hàm này dùng ÿ Ç thông báo ti Ã p nh ± n yêu c «u k Ã t n Õi
3. Hàm Disconnect th õc hii Ën T-DISCONNECT.request
status = DISCONNECT (commun)
Hàm này dùng ÿ Ç k Ã t thúc k Ã t n Õi, tham s Õ commun cho bi Ã t k Ã t n Õi nào s Á b Ï
ng ³ t, k Ã t qu § th õc hi Ën s Á
c gán
ÿ mcho
ç bi Ã n status v ßi giá trOK
Ï ho » c error
4. Hàm Send th õc hi Ën T-DATA.request
status = SEND (commun, buffer, bytes)
Hàm này ÿ Ç phát n Ý i dung ã buffer v ßi kích thcmlàßbytes cho s Õ k Ã t n Õi ÿ » t ã
commun. K Ã t qu § ÿ » t ã status.
5. Hàm Receive th õc hi Ën T-DATA.indication
status = RECEIVE (commun buffer, bytes)
Hàm này ÿ Ç nh ± n tin vào buffer v ßi kích th m
c là
ß giá tr Ï ã bi Ã n bytes. K Ã t qu §
th õc hi Ën ÿ » t vào status giá tr
OK Ï ho » c error.
Nguy Mn T -n Khôi,
KHOA CÔNG NGH Ê THÔNG TIN - TR l à NG ¤ I H Ð C BÁCH KHOA À N ¸ NG

- 91 -
Ch ñ ïng 7 + Ð GIAO TH ì C TCP/IP

Do ÿ » c tính c ë a mô hình OSI là m Ý t mô hình tham chi Ã u, vi Ëc áp d éng mô
hình OSI vào th õc t Ã th mngá có hi Ëu su © t kém do d ó li Ëu ph § i truy Å n qua t © t c § các
Opßc ë a mô hình OSI ã cá hai máy, mô hình OSI là tiêu chu - n ÿ Ç các nhà phát tri Çn
G aõvào mà phát tri Çn các mô hình khác t Õi mu h kn. Có r © t nhi Å u mô hình khác nhau
nh m NetBIOS, IPX/SPX, TCP/IP, tuy nhiên mô hình TCP/IP hi Ën nay ÿang ÿ mcçs ñ
G ng
é ph Ù bi Ã n nh © t.
TCP/IP th õc ch © t là m Ý t h Ñ giao th íc cùng làm vi Ëc v ßi nhau ÿ Ç cung c © p ptn
truy Å n thông liên m ¥ ng. Mô hình TCP/IP có nh óng tính ch © t chung nh m sau :
- TCP /IP ÿ Ý c l ± p v ßi ph «n c íng m ¥ ng v ± t lý,u ÿnày
LÅ cho phép TCP/IP ho ¥ t
ÿ Ý ng trên nhi Å u m ¥ ng khác nhau nh m Ethernet, Token Ring, X25, dial up,...
- TCP/IP s ñ d éng s k ÿ × ÿ ánh ÿ Ïa ch Í toàn c éc duy nh © t : m Û i máy tính trên
P ¥ ng TCP/IP có m Ý t ÿ Ïa ch xácÍ ÿ Ïnh duy nh © t. M Û i gói tin g ãi trên m ¥ ng có
P Ý t tiêu ÿ Å ch íaa ch
ÿ ÏÍngu ×n và ÿích.
- Chu - n giao th íc m ã : TCP/IP có th Ç th õc hi Ën trên b © t k ä ph «n ch íng hay h Ë
ÿ Lu Å
hành nào.
- Ho ¥ t ÿ Ý ng theo mô hình Client/Server.
- Cung c © p các giao th íc íng d éng : cung c © p cho ng m á
i l ± p trình ph mngk th íc
truy Å n d ó li Ëu trên m ¥ ng gi óa các íng d éng mà còn cung c © p nhi Å u giao th íc
ã m íc íng d éng nh m giao th íc truy Å n nh ± n mail, truy Å n file, . . .
- TCP/IP h Û tr ç cho liên m ¥ ng (internetworking) và ÿnh Ï tuy Ã n, các giao th íc
P íc cao ÿ mcçchu - n hoá thích h ç p và cung c © p s ¹n cácch
d Ïv é ng m iádùng.
7.1 Mô hình TCP/IP

C © u trúc c ë a b Ý giao th íc TCP/IP có b Õn t «ng,c ÿmô
mtç§ nh m hình v Á sau
TCP UDP
Application Layer Stream Message
Transport Layer Segment Packet
Internet Layer Datagram Datagram
Network Access Layer Frame Frame
Hình 7-1. Ki Ãn trúc TCP/IP và các ÿ kn v Ï d ó li Ëu.

- 92 -
Ch íc n ng c ë a các t «ng nh m sau :

1. T /ng truy c 5p m )ng NAL (Network Access Layer)
- Cung c © p cho h Ë th Õng ph ng m kth íc ÿ Ç truy Å n d ó li Ëu trên các thi Ãph
t b«n
Ï
F ní g v ± t lý khác nhau c ë a m ¥ ng.
- óng gói các l m ç c ÿ × d ó li Ëu IP (IP datagram) vào các frame truy Å n trên
P ¥ ng và vi Ëc ánh x ¥ các aÿ ch
Ï Í IP thành các ÿ Ïa ch Í v ± t lý t mng
k íng dùng
cho m ¥ ng tr mc ßkhi truy Å n xu Õng kênh v ± t lý.
- Ï nh ngh - a cách th íc truy Å n các kh Õi d ó li Ëu IP : Các giao th íc ã l ßp này
ph § i bi Ã t chi ti Ã t các ph «n c © u trúc v ± t lý m ¥ ngi nó
ã dÿ m
Ç ßÿnhÏ d ¥ ng chính
xác các d ó li Ëu s Á ÿ cmtruy
ç Å n ph é thu Ý c vào t ïng lo ¥ i m ¥ ng v ± t lý c é th Ç.
/ ßp truy c ± p m ¥ ng NAL c ë a mô hình ki Ã n trúc TCP/IP t m
ngk ÿ mng
k v ßi ba
Opßth © p nh © t c ë a mô hình OSI là Network layer, Datalink layer, và Physical layer.
2. T /ng m )ng
7 «ng m ¥ ng ch Ïu trách nhi Ëm nh ÿ Ïtuy Ã n các thông báo (message) qua các
P ¥ ng v ± t lý khác nhau, liên m ¥ ng, giao th íc ã l ßp này là IP là giao th íc quan tr Ñ ng
nh © t vì IP cung c © p ch d Ï v é giao nh ± n gói tin c k b § n trên các m ¥ ng TCP/IP, m Ñ i
giao th íc ã các l ßp trên và bên d m ß i t «ng m ¥ ng ÿ Å u s ñ d éng giao th íc IP ÿ Ç th õc
hi Ën vi Ëc giao nh ± n d ó li Ëu. H kn n óa IP b Ù sung m Ý t h Ë th Õng ÿ Ïa ch Í logic c ÿmç
J Ñi là ÿa Ïch Í IP, ÿ mcçs ñ d éng b ãi l ßp Internet và các l ßp cao h kn ÿ Ç nh ± n di Ën các
thi Ã t bvà
Ï th õc hi Ën ÿ Ïnh tuy Ã n liên m ¥ ng.
3. T /ng Giao v 5n (Host to Host Transport Layer)
- Cung c © p ph mngk ti Ën liên l ¥ c t ï m Ý t ch ng
m ktrình íng d éng này ÿ Ã n ch m
ngk
trình íng d éng khác, ch Ïu trách nhi Ëm ÿ § m b § o toàn v ½ n d ó li Ëu ÿ «u cu Õi.
- Trong l ßp này có 2 giao th íc quan tr Ñ ng nh © t:
• Transmission Control Protocol (TCP) : V Å ch íc n ng TCP t m k ng ÿ mng k v ßi
Opßgiao th íc ÿ «y ÿ ë nh © t c ë a giao th íc chu - n Transport c ë a OSI. Tuy
nhiên, khác v ßi mô hình ISO, TCP s ñ d éng ph m kng th íc trao ÿ Ù i các dòng
G óli Ëu (data stream ) gi óa ng mi ás ñ d éng.
• User Datagram Protocol (UDP) : cung c © p d Ï ch v é giao nh ± n d ó li Ëu theo
ki Çu “không liên k Ã t” (connectionless), không c «n ph § i th õc hi Ën thi Ã t l ± p
liên k Ã t logic gi óa m Ý t c » p th õc th Ç UDPc trkhi
m chúng
ß trao ÿ Ù i d ó li Ëu v ßi
nhau.
4. T /ng qng d mng (Application Layer)
- 93 -
Bao g ×m t © t c § các ti Ã n trình s ñ d éng các giao th íc c ë a l ßp Transport ÿ Ç

truy Å n d ó li Ëu. Có nhi Å u giao th íc íng d éng ã l ßp này, ph «n l ßn là nh µ m cung c © p
cho ng m á
i dùng các d Ïch v é í ng d éng, s ñ d éng 2 giao th íc chính TCP và UDP.
7 «ng íng d éng cung c © p các dch Ï v é trên Internet nh m th m ÿ LnËt ñ (SMTP),
truy Å n file (FTP), v.v.. T «ng d m
i làß ph «n m ¥ ng ÿ Çnhÿ tuy
Ï Ã n aÿ chÏ ÍÿÃ n.
Ping Telnet &

Rlogin FTP SMTP SNMP Trace - Route
Application
DNS TFTP BOOTP RIP OSPF etc.
Transport TCP UDP ICMP

Network IP
LLC HDLC PPP
DataLink Ethernet 802.3 X.25 Token Frame
Ring Relay ATM SMDS etc.
Physical Fiber Optics UTP Coax Microwave Satelite STP
Hình 7-2. H Ñ giao th íc TCP/IP.

Telnet Tele Comunication D Ï ch v é truy c ± p t ï xa.
FTP File Transfer Protocol D Ï ch v é truy Å n File.
SMTP Simple Mail Transfer Protocol D Ï ch v é truy Å n th m n gi
ÿ k§ n.
DNS Domain Name System H Ë th Õng tên mi Å n
SNMP Simple Network Management Protocol Giao th íc qu § n lý m ¥ ng ÿ kn gi § n
RPC Remote Procedure Call Th ë t éc g Ñ i t ï xa
RIP Routing Information Protocol Giao th íc ÿ Ï nh tuy Ã n thông tin
TCP Transmission Control Protocol Giao th íc TCP
UDP User Datagram Protocol Giao th íc d ó li Ëu c ë a ng m á i dùng.
IP Internet Protocol Giao th íc IP
ICMP Internet Control Message Protocol G.th íc ki Çm soát message gi óa các m ¥ ng.
FDDI Fiber Distributed Data Multiplexing
7.2 Giao th íc TCP

7 ng
« Giao v ± n s ñ d éng hai giao th íc chính là TCP và UDP. Giao th íc TCP
(Transmission Control Protocol) ÿ § m b § o ÿ Ý tin c ± y gi óa n ki g ãi và n ki nh ± n (end-
to-end) trong ÿ LuÅki Ën l ßp m ¥ ng lo ¥ i C không tin c ± y. Dòng s Õ li Ëu có chi Å u dài tu ä
ý ÿ m cç phân thành nh óng ÿ R ¥n không v m çt quá 64KB, g ñi ÿi ÿ Ã n ÿ «u bên kia l ¥ i
ÿ mcçg Ý p l ¥ i thành b § n tin ban ÿ «u.
• Ch íc n ng c ë a giao th íc TCP :
- 94 -
Ch ic n ng Gi ` i thích
Phát hi „ n l Wi % nng cách s m d eng m Yt tr I ]ng checksum ÿ € ki € m tra l Wi b bt c i khi
nào datagram ÿ I cc c lt ra trong quá trình truy ~ n.
m bt ho tc b ˆsai h Ong trong quá trình
Truy ~ n l ^ i TCP s z truy ~ n l ^ i các gói tin b ˆ
truy ~ n.
ánh s Q th i t q Cho phép bên g _i ÿã phát ÿi các gói tin theo m Yt tr jt t q, bên nh jn
ÿã nh jn và k |t h cp các gói tin theo m Yt tr jt t q ÿã ÿ n̂h
n báo nh jn xác ÿ ˆ nh m Yt s Q ch ic
Báo nh jn và ki € m soát lu Sng Bên T CP nh jn s z g mi m Yt ÿ R ^
Qng trong quá trình truy ~ n tin.
Phát gói tin ÿ |n ÿúng ing 0 Wi ÿnRgói
^ tin TCP có m Yt s Q hi „ u c Ung ngu Sn và ÿích, là giá tr ˆ
G ng
e yêu c du duy nh bt ÿ € xác nhÿ ˆm Yt phiên làm vi „ c.
• Tính ch © t c ë a giao th íc TCP :
Tính ch bt Gi ` i thích
TCP cung c bp kh ` n ng tin c jy b nng cách g _i l ^ i d o li „ u ÿ |n khi
Tin c jy bên nh jn có m Yt báo nh jn h Ong. Gn v ˆ d o li „ u mà TCP truy ~ n ÿi
là segment và ÿ I cc giao th ic IP phân ra thành các datagram.
TCP thi |t l jp k |t n Qi logic gi oa các máy khi truy ~ n d o li „ u, ho ^ t
+ I [ng k |t n Qi ÿ Yng theo c G ch | ³ Et tay
l ´ (handshake), và có nhi „ m v e ÿ Sng b Y
vi „ c k |t n Qi gi oa hai máy.
Dòng d o li „ u TCP x m lý d o li „ u d I [i d ^ ng m Yt dòng n Qi ti |p các byte, theo c G
ch | ÿ ánh s Q th i t q gói tin.
7.2.1 Khuôn d ¥ ng gói tin TCP
TCP là m Ý t giao th íc có liên k Ã t (connection - oriented) ngh -a là c «n ph § i

thi Ã t l ± p liên k Ã t logic gi óa m Ý t c » p th õc th Ç TCP c khi
tr m
chúng
ß trao ÿ Ù i d ó li Ëu
Y ißnhau, có 3 giai ÿ R n¥ : thi Gt l 5p liên k Gt, truy In t + i d w li Ou vày K
liên
o k Gt. kn
Y dÏ ó li Ëu c ë a TCP ÿ cmgçÑ i là segment ( ÿ Rn ¥d ó li Ëu). C © u trúc ÿ kn v Ï d ó li Ëu c ë a
TCP ÿ mcçmô t § nh m hình sau :
Source Port - S Y hi Ou c ] ng ngu [ n (16 bits)
Xác ÿ Ïnh s Õ hi Ëu c Ù ng c ë a tr ¥ m ngu ×n - User TCP c éc b Ý (thngmlàá m Ý t
ch m ng
k trình íng d éng trên l ßp cao h kn).
Destination Port - S Y hi Ou c ] ng ÿích (16 bits)
Xác ÿ nh
Ï s Õ hi Ëu c Ù ng c ë a tr ¥ m ÿích c ë a máy ã xa. Dùng ÿ Ç nh ± n di Ën các ti Ã n trình
ÿ LmÇ ÿ «u mút ã kênh § o TCP.
Sequence Number - S Y th q th y (32 bits)
Tr m ng
á này ch ía m Ý t s Õ chvÍÏtrí hi Ën t ¥ i c ë a kh Õi tin trong Message. S Õ này c Êng
ÿ mcçcác phiên b § n khác nhau c ë a TCP ÿ Ç cung c © p s Õ th í t õ c ë a kh Õi tin ban ÿ «u
(ISN).
- 95 -
ây là s Õ hi Ëu byte ÿ «u tiên c ë a segment tr ï khi bit SYN ÿ m cç thi Ã t l ± p. N Ã u bit

SYN ÿ mcçthi Ã t l ± p thì Sequence Number là s Õ hi Ëu tu «n t õ kh ãi ÿ «u (ISN) và byte
G óli Ëu ÿ «u tiên là ISN+1.
0 15 16
Source Port Destination Port
Sequence Number
Acknowledgment Number
Data U AP RS F TCP
Offset Reserved R C S S YI Windows Header
G
Checksum
KH T NN Urgent Pointer
Option + Padding
TCP DATA
Hình 7-3. C © u trúc c ë a gói tin TCP.

Acknowledgment Number - S Y phúc ÿáp (32 bits)
Dùng ÿ Ç ch ra Í s Õ hi Ëu c ë a segment (kh Õi tin) s ³ p ÿ m
c truy
ç Å n ti Ã p theo mà tr ¥ m
ÿích ÿang ch á ÿ Çnh ± n. Dùng báo nh ± n t Õt các Segment mà tr ¥ m ngu ×n ÿã g ñi cho
tr ¥ m ÿích. Ngoài ra nó c Êng chraÍ s Õ th í t õ c ë a kh Õi tin nh ± n cÿsau
m çcùng; nó ch Í
ra s Õ th í t õ c ë a kh Õi tin nh ± n cÿc m
Ý çng thêm 1.
Data offset (32 bits) : Tr m áng này dùng ÿ Ç chra
Í v Ï trí b ³ t ÿ «u c ë a trng
m dá ó li Ëu.
Reserved (6 bits) : Ch ma dùng ÿ Ã n, dành s ñ d éng v Å sau. Các bit cÿ ÿm»ç t b µ ng 0.
Control Bits - Các bit ÿ LuÅkhi Çn
012 345
URG ACK PSH RST SYN FIN
& áURG : N Ã u có giá tr làÏ 1 thì thì tr m áng urgent pointer r © t quan tr Ñ ng.
& áACK : N Ã u có giá tr Ï là 1 thì tr m ngáAcknowledgment r © t quan tr Ñ ng.
& áPSH : N Ã u thi Ã t l ± p thì t íc là ch íc n ng PUSH s ³ p cÿth mõc ç hi Ën.
& áRST : N Ã u ÿ m c thi
ç Ã t l ± p thì k Ã t n Õi hi Ën t ¥ i sc ³kh
p ãi
ÿm t ¥ço l ¥ i.
& áSYN : Ch Í ra s Õ th í t õ c ë a ÿ R n tin
¥ s Á ÿ mcç ÿ ×ng b Ý hoá. C á này ÿ cm ç
dùng khi mà k Ã t n Õi ÿcmthi ç Ã t l ± p.
& áFIN : N Ã u c á này thi Ã t l ± p, nó ch ra rÍ µ ng phía g ñi không còn d ó li Ëu ÿ Ç
J ñi n óa. L Åu này t m kng ÿ mng k v ßi vi Ëc ÿánh d © u k Ã t thúc quá
trình truy Å n.
- 96 -
Window - C ua s ] (16 bits)

Tr m ng
á này c © p phát th ¿ dùng ÿ Ç ki Çm soát lu ×ng d ó li Ëu theo c k ch Ã c ña s Ù . ây là
V lÕm ng
ç các byte d ó li Ëu kh Õi tin mà phía thu có th Ç ch © p nh ± nc. ÿ m ç
Checksum (16 bits)

Ch ía mã ki Çm soát l Û i (theo ph m
ngkpháp CRC) cho toàn b Ý segment.
Urgent Pointer - Con tr W kh 1n (16 bits)
Tr m ngá này ÿ m cç dùng khi mà c á URG ÿ m çc thi Ã t l ± p; con tr Ó này tr Ó t ßi s Õ hi Ëu
tu «n t õ c ë a các byte ÿi theo sau d ó li Ëu kh - n, cho phép bên nh ± n bi Ã t cÿ ÿmÝç dài
F aë d ó li Ëu kh - n.
Options (có ÿ a dài thay ÿ ] i)
Tr m ng
á này dùng ÿ Ç xác ÿnhÏ các Option c ë a TCP. M Û i l õa ch Ñ n bao g ×m m Ý t s Õ (1
byte) ÿ Ç ch Í ra l õa ch Ñ n ÿó, m Ý t s Õgiáchtr ÍÏ c ë a các byte trong tr mng
á Option, và
các giá tr Ï l õa ch Ñ n. Hi Ën nay v ßi TCP m ßi có 3 Option ÿc mÿ nh çÏ ngh -a, nh m sau:
6 Õ 0 : Cu Õi danh sách các l õa ch Ñ n
6 Õ 1 : Không ho ¥ t ÿ Ý ng (No Operation)
6 Õ 2 : Kích c å l ßn nh © t c ë a m Ý t Segment
Tr m ng
á Options ch Í ÿ Çxác ÿ Ïnh kích th mcßl ßn nh © t c ë a b Ý ÿ Ëm mà TCP nh ± n có
th Ç ch © p nh ± n c.ÿ B
mãiç vì TCP dùng tr m áng d ó li Ëu có chi Å u dài thay ÿ Ù ic ÿnên
mç
có th Ç có tr mng
á h ç p là máy g ñi s Á t ¥ o ra m Ý tn tin
ÿ Rmà
¥ phía nh ± n không th Ç ch © p
nh ± n ÿ mc. ç
Padding :
Dùng ÿ Ç b Ù sung vào Header ÿ Ç b § o ÿ § m r µ ng ph «n Header luôn là b Ý i s Õ c ë a 32
bit. Ph «n thêm vào bao g ×m toàn s Õ 0.
TCP Data (Có ÿ a dài thay ÿ ] i)

Ch ía d ó li Ëu c ë a t «ng trên, ÿ Ý dài t Õi ÿa ng nh
«mlà ÿ536
Ï bytes. Giá tr Ï có th Ç ÿ Lu Å
ch Ính b µ ng cách khai báo trong vùng Options.
7.2.2 Quá trình n Õ i-tách

SYN=1, Seq=X
Client Server
SYN=1, ACK=1, Ack=X+1, Seq=Y
ACK=1, Ack=Y+1
- 97 -
Quá trình thi Ã t l ± p k Ã t n Õi b µ ng th ë t éc b ³ t tay 3 l «n (three-way hand). Client

J ñi b § n tin v ßi SYN=1 (yêu c «u k Ã t n Õi). Server nh ± nc, ÿg m ñi çb § n tin v ßi SYN=1
và ACK=1. Client l ¥ i ÿáp l ¥ i v ßi b § n tin ACK=1.
. Ã t thúc k Ã t n Õi b µ ng th ë t éc b ³ t tay hai l «n (two-way hand). Bên k Ã t thúc g ãi
VÕ li Ëu, g ãi b § n tin v ßi FIN=1, TCP cho phép nh ± n ti Ã p t éc s Õ li Ëu cho ÿ Ã n khi bên
kia g ñi b § n tin FIN=1
FIN=1
Client Server
...
FIN=1
Ngoài ra, th ë t éc TCP/IP còn dùng ÿ Ç k Ã t n Õi gi óa LAN và WAN nh m m Ý t th ë

Wc écho m ¥ ng LAN.
7.2.3 Quá trình trao ÿ Ù i d ó li Ë u

Send DATA
SEQ = 1, PSH = 1, Seq = X
Send ACK
ACK = 1, Ack = X+N+1 (Window = N) Send ACK
SEQ = 1, Seq = Y
SEQ = 1, Seq = Y+N
Send ACK
ACK = 1, ACk = Y+W+1 (Windows = W)
Send ACK ACK = 1, ACk = Y+2W+1(Windows = W)
Send DATA
SEQ = 1, Seq = Y+2W
Send ACK
ACK = 1, ACk = Y+3W-1 (Windows = W)
H×nh 7-4. S¬ ®å qu¸ tr×nh trao ®æi d÷ liÖu cña TCP.

W= maximun Segment size (W>N)
2W = Windows limit
7.2.4 Th í t õ th õ c hi Ë n íng d éng TCP/IP
6 õ k Ã t h ç p c ë a th ë t éc TCP và IP th õc s õ là s õ k Ã t h ç p gi óa các m ¥ ng máy

tính n Õi v ßi nhau cho phép ng m ái dùng các m ¥ ng máy tính n Õi v ßi nhau cho phép
ng m iádùng các m ¥ ng khác nhau liên l ¥ c và làm vi Ëc ÿcmv çßi nhau.
- 98 -
Th ë t éc TCP là th ë t éc t ¥ i ÿ «u cu Õi, còn IP dùng ÿ Ç ch ¥ y trên m ¥ ng. Khi

i ng m á
V dñ éng th ë t éc TCP t ¥ o ÿ mc phân
ç ÿ R n¥ TCP và k Ã t h ç p vào IP ÿ Ç t ¥ o thành IP
datagram. Router c n c í vào ÿ Ï a ch Í IP trong gói tin và thông tin ch ía trong b § ng
ÿ nh
Ï tuy Ã n ÿ Ç chuy Çn gói này ÿi t ßi các router sau. Khi gói tin IP ÿ Ã n router cu Õi
cùng, router này tìm và chuy Çn gói tin ÿ Ã n aÿchÏ Íh Ë th Õng ÿ «u cu Õi.
1 Ã u IP datagram không chuy Çn t ßi ÿ «u cu Õic ÿvìmmç Ý t lý do nào ÿó, nó s Á b Ï
K yë b Ó và giao th íc IP không còn thông báo ÿ m cç ÿ Lu Å này cho ng m ái s ñ d éng bi Ã t.
Giao th íc TCP cung c © p m Õi liên h Ë tin c ± y gi óa các ÿ «u cu Õi, ÿ § m b § o d ó li Ëu phát
ÿi ÿúng ÿa Ïch Í, không b Ï thi Ã u hay phát l » p ngh
a là- t ¥ i ÿ mLÇcu Õi cùng th ë t éc TCP
V Á cÿ sÑÕ th í t õ trong phân ÿ Rn ¥TCP ÿ Ç bi Ã t gói tin thib Ï Ã u hay gói ÿã nh ± n r ×i và
báo l ¥ i cho bên phát bi Ã t.
Gói tin IP không ph é thu Ý c vào các giao th íc c é th Ç c ë a các m ¥ ng khác nhau
mà nó ÿi qua (X.25 hay Frame relay v.v..). V ßi IP các m ¥ ng ch Í ÿ kn thu «n là ÿ mngá
Gn¯các Router. Ta có th Ç hình dung IP datagram nh m m Ý t phong bì bình th m á ng,
ng m iág ñi th m không quan tâm ÿ Ã n b íc th mnÿ ÿÃmcçng m iánh ± n b µ ng ô tô, tàu h Óa
hay máy bay.
6 õ k Ã t h ç p gi óa th ë t éc TCP và IP giúp ngi dùng
m á s ñ d éng ÿ mcçcác d Ïch v é
trao ÿ Ù i trên Internet th õc hi Ën qua các bcmchính
ß sau ÿây:
% mc ß1: Các d ó li Ëu íng d éng k Ã t h ç p v ßi s Õ th hình
í t õ ÿthành
Ç phân ÿ R n¥ TCP.
Ng m iás ñ d éng dùng d Ïch v é trên m ¥ ng nh m th m ÿn Lt ñ,
Ë Telnet hay FTP v.v..
có ngh -a là ÿ ma các d ó li Ëu c ë a ngi m
dùng
á vào ph «n d ó li Ëu c ë a gói tin TCP. Giao
th íc TCP s Á ÿ amvào ph «n header c ë a gói tin các thông tin sau:
- S Õ hi Ëu c Ù ng quy ÿ Ïnh c ë a Internet.

- S Õ th í t õ Segment g ñi ÿi.
- Thông báo cho bên g ñi bi Ã t ÿã nh ± n ÿ m ç
c Segment th í m © y (ACK)
- S Õ byte c «n phát.
% mc ß2: Ki Ã n t ¥ o ra gói tin IP datagram
Trên c k s ã c ë a gói tin TCP, IP thêm các thông tin sau ÿây vào ÿ Ç t ¥ o thành IP
Datagram.
- Ï a ch Í phát và nh ± n : Router s ñ d éng aÿ ch
Ï Ínày ÿ Ç ÿnhÏ tuy Ã n.
- S Õ th ë t éc (Protocol number): ÿnhÏ ngh -a th ë t éc mà IP th õc hi Ën.
- Th ái gian t ×n t ¥ i (Time to live): ÿnh
Ï ngh -a s Õ Router b ³ t bu Ý c Datagram ph § i
ÿi qua tr mcßkhi nó b Ï h ë y b Ó.
- Thông tin v Å các phân ÿ Rn ¥b Ïchia nh Ó trong quá trình chuy Çn ÿi trên m ¥ ng.
- 99 -
Kích th m ßc gói tin thay ÿ Ù i tùy thu Ý c vào m ¥ ng khác nhau, ch ·ng h ¥ n nh m
kích th m ßc gói tin trong m ¥ ng Ethernet là 1500 bytes còn m ¥ ng X.25 ch Í có 128
bytes.
• Các thông tin tùy ch Ñ n
- Source Routing ( Ï nh tuy Ã n bên phát): cung c © p danh sách các Router s ñ
G ng.
é
- Route recording (Ghi l ¥ i tuy Ã n ÿ mng á ÿã ÿi qua): Thông tin s Á yêu c «u m Û i
Router ghi l ¥ i ÿ Ïa chIP
Í khi nó chuy Çn datagram qua, dùng ÿ Ç th Õng kê ÿ m cç
V li
Õ Ëu c ë a ÿ ng
m ád ¯ n trong Internet.
- Fragmentation limit (Gi ßi h ¥ n phân m § nh): Ï nh ngh -a c å l ßn nh © t (tính theo
byte) c ë a m Ý t datagram có th Ç chuy Çn ÿi mà không c «n ph § i chia nh Ó.
- Routing priority or security ( l u tiên ho » c b § o ÿ § m an toàn cho Datagram): ch Í
rõ tuy Ã n nào dành mu tiên hay tuy Ã n nào b § o ÿ § cmanÿ toànm ç cho datagram.
Hình 7-5. C © u trúc c ë a IP Datagram.
Nh m v ± y Datagram th õc ch © t là hình th íc m Ý t gói tin ch ía d ó li Ëu thông tin

ÿ mcçdùng trong internet.
% mc ß4: Chuy Çn gói ÿ Ã n ÿ Ïa ích
ch Í ÿ
Các IP Datagram chuy Çn qua các l ßp d m ßi ÿ ma vào và ÿnh Ï tuy Ã n ÿ Ç tìm t ßi
ÿ aÏ ch Í ÿ Ãn qua m ¥ ng c n c í vào ÿ Ï a ch Í v ± t lý c ë a m ¥ ng l imvíßd é nh m ÿ Ïa ch Í
P ¥ ng X.25, m ¥ ng Frame relay ho » c ngay b § n thân c ë a Internet. T © t c § các thông tin
này ÿ Å u n µ m trong b § ng ÿ Ïnh tuy Ã n trong các Router. Các m ¥ ng X.25 hay Frame
relay ch Í làm nhi Ëm v é chuy Çn t § i các Datagram.
7 ¥i phía ÿ «u cu Õi thu, TCP tách IP datagram ÿ Ç l © y phân nÿ TCP R ¥ x ñ lý d ó

li Ëu thông tin, ÿ Õi chi Ã u s Õ th í t õ, phát hi Ën nh óng gói thi Ã u thi Ã u hay ÿã nh ± n
ÿ mc,ç ÿ ×ng th ái c Êng nh ± n cÿ thông
m ç báo (ACK) t ï phía phát báo cho bi Ã t bên ÿ © y
ÿã nh ± n ÿ cmgói
ç th í m © y do bên này phát ÿi.
- 100 -
Phía thu thông báo (ACK) cho bên phát bi Ã t s Õ d ó li Ëu ÿã nh ± nc ÿÿm×ng

ç th ái
F nÊg yêu c «u phát l ¥ i nh óng gói tin thi Ã u n Ã u có.
7.3 Giao th íc UDP

Giao th íc UDP (User Datagram Protocol) cho phép ng m á i s ñ d éng g ãi b § n tin
mà không c «n thi Ã t l ± p liên k Ã t, do ÿó không b § o ÿ § m vi Ëc giao nh ± n chính xác
ho » c th í t õ b § n tin. Giao th íc UDP dùng cho dch
Ï v é không tin c ± y 100%. Th õc t Ã
trong các m ¥ ng 99% b § n tin UDP ÿ m c giao
ç nh ± n ÿúng ÿích. Do ít ch íc n ng ph íc
Wp ¥nên UDP ho ¥ t ÿ Ý ng nhanh h kn so v ßi TCP.
0 15 16 31
Source Port Destination Port
Message Length Checksum
DATA
Hình 7-6. Khuôn d ¥ ng c ë a UDP Datagram.

Các tr m ng
á có ý ngh -a nh m sau:
• Source Port - S Õ hi Ëu c Ù ng ngu ×n (c ë a máy g ñi): M Ý t trngmcóá th Ç l õa ch Ñ n
ÿ mcçv ßi s Õ hi Ëu c Ù ng. N Ã u m Ý t s Õ hi Ëu c Ù ng không xác ÿ Ïnh ng thì
nàytr m á
có giá tr Ï là 0.
• Destination Port - S Õ hi Ëu c Ù ng trên máy nh ± n.
• Message Length - Chi Å u dài c ë a d ó li Ëu trong ÿó c § ph «n Header và d Ê li Ëu.
• Tr ñ eng Checksum: là 16 bit bù m Ý t c ë a phép t Ù ng bù m Ý t c ë a ng
tr md áó li Ëu,
có c § ph «n pseudoHeader gi Õng nh m c ë a TCP.
Tr m ng
á checksum c ë a UDP c Êng có th Ç l õa ch Ñ n ÿ c,mnh
ç mng không ÿ mc ç
dùng. Không m Ý t checksum nào ÿ mc çdùng cho ph «n d ó li Ëu vì ph «n checksum c ë a
IP ch Í dùng cho ph «n Header IP mà thôi. N Ã u ph «n checksum không ÿ mc çdùng thì
các bit c ë a tr mng
á này ÿ mcçthi Ã t l ± p là 0.
Giao th íc UDP ÿ mcçs ñ d éng trong m Ý t s Õ tình hu Õng ÿ » c bi Ët :
- Khi truy Å n m Ý t d ó li Ëu nh Ó thì dùng UDP có hi Ëu qu § h kn so v ßi vi Ëc k Ã t n Õi
và h ë y k Ã t n Õi khi s ñ d éng TCP.
- Các íng d éng h Ói ÿáp, mong mu Õn tr § l ái trong m Ý t th ái gian ng ³ n sau khi
ng m iás ñ d éng g ãi ÿi yêu c «u. Tr § l ái c Êng là m Ý t c k ch Ã báo nh ± n.i Ng
ta m á
V dñ éng giao th íc UDP nh m trong các d Ï ch v é í ng d éng không yêu c «u ÿ Ý
chính xác cao nh m thông báo gi á hay các d Ïch v é g ãi nh ³ n tin, t ù giá .. .
- 101 -
- M Ý t s Õ mô hình nén ÿ Ç truy Å n các thông tin audio, video, có th Ç ch © p nh ± n

ÿ mcçm Ý t vài gói d ó li Ëu hb Óng
Ï hay th © t l ¥ c.
- M Ý t vài íng d éng có ÿô tin c ± y riêng trong khi truy Å n d ó li Ëu thì nên dùng
UDP h kn là TCP.
7.4 C Ù ng và Socket
7.4.1 S Õ hi Ë u c Ù ng
Khi m Ý t máy khách k Ã t n Õi vào máy ch ë thì có th Ç yêu c «u nhich Å vu éd khác

Ï
nhau trên máy ch ë . M Û i ch
d Ïv é ÿ Å
u có cách g ãi và nh ± n d ó li Ëu theo quy cmriêng.
ß
TCP và UDP ch Í ch Ïu trách nhi Ëm ÿ ma d ó li Ëu t ï m Ý t máy tính náy ÿ Ã n m Ý t máy
tính khác, còn d ó li Ëu ÿó ÿ mcçg ãi ÿ Ã n dchÏ v é theo cách nào thì ph § i thông qua
F nÙg c ë a d Ïch v é.
& nÙg ÿ mcç ÿ » c tr mng b ãi m Ý t s Õ có giá

t ï tr0 Ïÿ Ã n 65535. Các c Ù ng chu - n t ï
0 - 1023 là c Ù ng ÿ m cç dùng cho các d Ï ch v é ph Ù bi Ã n nh m FTP, eMAIL, POP3,
HTTP, ... Không th Ç có hai ti Ã n trình cùng s ñ d éng chung m Ý t s Õ hi Ëu c Ù ng.
Các s Õ hi Ëu c Ù ng (Port Numbers) ÿc m
dùng
ç thông d éng trong th õc t Ã :
UDP Port TCP Port

0 Reversed 0 Reversed
7 Echo 1 TCP Multiplexor
37 Time 20 FTP_ Data Connection
42 Name Server 21 FTP_ Command Connection
53 Domain Name Server 23 TELNET
69 Trivial File Transfer Program 25 SMTP
( TFTP ) 42 Name Server
514 System Log 53 Domain Name Server
..................... 79 Finger_ find a active user
80 HTTP
7.4.2 Socket
0 Û i socket xác ÿnhÏ m Ý t ÿm L cu

Ç Õi trong liên k Ã t truy Å n thông hai chi Å u gi óa
các ti Ã n trình giao ti Ã p trên m ¥ ng, là ÿ Õi tng
m mà
ç qua ÿó các d Ïch v é í ng d éng
truy Å n ho » c nh ± n các gói d ó li Ëu trên m ¥ ng. Khi c «n g ãi d ó li Ëu ÿi, các ti Ã n trình
ghi d ó li Ëu vào socket, khi có d ó li Ëu ÿ Ã n, các ti Ã n trình cs socket
Á ÿ Ñ ÿ Ç l © y d ó li Ëu.
Trong nh óng n m 80, do nhu c «u c «n có m Ý t giao di Ën l ± p trình íng d éng API

(Application Programming Interface) ÿ Ç phát tri Çn các trình íng d éng trên m ¥ ng
TCP/IP, giao di Ën socket ÿã ÿ mcçxây d õng l «n ÿ «u tiên trên h Ë ÿ Lu hành
Å UNIX.
Lo ¥ i Berkelay Socket (Berkeley Software Distribution - BSD, t ¥ i Tr m áng ¥ i h Ñ c
- 102 -
California ã Berkeley) ÿ mcçthi Ã t k Ã v ßi nguyên t ³ c truy Å n thông liên ti Ã n trình (IPC

- InterProcess Communication) trên m ¥ ng g ³ n li Å n v ßi TCP/IP.
Các Socket cung c © p kh § n ng g ñi và nh ± n d ó li Ëu thông qua k Ã t n Õi m ¥ ng mà
không ÿi sâu vào các m íc và khuôn d ¥ ng gói tin, c k ch Ã qu § n lý b Ý ÿ Ëm. C k ch Ã
trao ÿ Ù i Socket ÿ cms çñ d éng trong các mô hình m ¥ ng nh m sau :
• Mô hình Client/Server
• Mô hình m ¥ ng ngang hàng, nh m các trình íng d éng "chat"
• 7 8 o các cu Ý c g Ñ i th ë t éc t ï xa ( Remote Procedure Calls - RPC )
Các ki Çu socket :
1. Stream socket :
6 ñ d éng v ßi giao th íc TCP, có thi Ã t l ± p k Ã t n Õi gi óa hai máy
c khi
tr mtrao
ß ÿÙi
G óli Ëu.
Stream socket cung c © p c k ch Ã trao ÿ Ù i d ó li Ëu theo hai chi Å u, có
tin cth±í y,
Wvà õ không phát l » p.
Không có biên gi ßi gi óa các record.
2. Datagram socket
6 ñ d éng v ßi giao th íc UDP, không c «n thi Ã t l ± p liên k Ã t gi óa hai máyc tr m ß
khi truy Å n d ó li Ëu. Vi Ëc ÿ Ïnh v Ï Server và Client s Á thông qua ÿa chÏ Í ÿích
trong gói tin.
Datagram socket cung c © p c k ch Ã trao ÿ Ù i d ó li Ëu theo hai chi Å u, không b § o

ÿ § m tin c ± y và có th í t õ , có th Ç phát l » p.
Biên gi ßi gi óa các record trong d ó li Ëu g ãi ÿi ÿcmb ç§ o toàn.
3. Raw socket
Cung c © p s õ truy xu © t vào các giao th íc giao ti Ã p n Å n có h Û tr ç socket. Các
Socket này tình hu Õng là các gói tin có ÿ Ï nh h m ßng m » c dù ÿ Ý tin c ± y ph é
thu Ý c vào giao di Ën ÿcmcung
ç c © p b ãi giao th íc.
Raw socket ch Í dành cho các ng m á i s ñ d éng mu Õn phát tri Çn các giao th íc
giao ti Ã p m ßi ho » c mu Õn truy xu © t sâu vào các ti Ën ích bí m ± t c ë a giao th íc
ÿó.
0 Ý t socket có ba thành ph «n chính :

• Giao di Ën ÿ m çc liên k Ã t : là ÿa ch
Ï ÍIP c ë a máy.
• Port : s Õ hi Ëu c ë a c Ù ng ch
d Ïv é ÿ Çtruy Å n ho » c nh ± n d ó li Ëu,
- 103 -
• Lo ¥ i socket : Stream socket ho » c Datagram socket.

0 Ý t liên k Ã t gi óa hai máy trên v ßi nhau ÿ m c xác
ç ÿ Ïnh b ãi m Ý t c » p socket :
Socket (Host1, Port1) và Socket (Host2, Port2). S ÕSocket là duy nh © t cho phép
P Ý t ti Ã n trình có th Ç giao ti Ã p v ßi m Ý t ti Ã n trình khác trên m ¥ ng.
6Q
hi „ u c Ung ngu Sn 350, c Ung ÿích là 23
6 Qhi „ u c Ung ngu Sn 351, c Ung ÿích là 23
6Q
hi „ u c Ung ngu Sn 352, c Ung ÿích là 23
Máy A Máy B Máy C Máy ÿ ích
Hình 7-7. Nhi Å u máy ngu ×n n Õi v ßi m Ý t máy ÿích.
0 Ý t liên k Ã t có th Ç ÿ mcçthi Ã t l ± p theo m Ý t trong hai cách : ch ë ÿ Ý ng (active)

ho » c b Ï ÿng.
Ý Các th õc th Ç t «ng trên s ñ d éng TCP thông qua b µ ng cách g Ñ i các hàm
GchÏ v é nguyên th ë y. D Ïch v é TCP ÿ m cç thi Ã t l ± p nh á m Ý t liên k Ã t logic gi óa m Ý t
F p» Socket. M Ý t Socket có th Ç tham gia nhi Å u liên k Ã t v ßi các Socket ã xa khác
nhau. Vì các khung tin ÿ m çc ÿ ma qua c Ù ng ÿ Å u có ÿ «y ÿ ë các thông tin v Å socket
(v ßi ÿaÏch ÍIP), cho nên không có xung ÿ Ý t d ó li Ëu x § y ra.
7.5 Mô hình giao ti Ã p Client/Server

TCP/IP ph é thu Ý c vào khái ni Ëm máy khách (Client) và máy ch ë (Server).
Thu ± t ng ó Server dùng ÿ Ç ch Í nh óng ch ng m ktrình cung c © p các d ch
Ï v é thông qua
P ¥ ng. Các Server nh ± n ÿ § m nhi Ëm ch íc n ng ÿáp íng các yêu c «u c ë a máy khách,
th õc hi Ën vi Ëc ph éc v é và tr § l ¥ i k Ã t qu § . Thu ± t ng ó Client dùngcác
ÿÇchch
m Íkng
trình íng d éng g ãi các yêu c «u ÿ Ã n Server và ch á k Ã t qu § tr § v Å .
Các ch m kng trình Client và Server th m á ng th õc thi trên các máy khác nhau.
0 Û i ch mngk trình Server có th Ç cùng ÿáp íng cho nhi Å u ch m kng trình Client trên
nhi Å u máy tính khác nhau cùng m Ý t lúc.
7.5.1 Quá trình trao ÿ Ù i d ó li Ë u dùng Stream Socket
Stream socket d õa trên n Å n giao th íc TCP ÿòi h Ói ph § i t ¥ o m Ý t k Ã t n Õi c tr m ß

khi hai bên có th Ç truy Å n ho » c nh ± n d ó li Ëu cho nhau. Stream Socket cung c © p m Ý t
dòng các byte d ó li Ëu không có phân cách có th Ç truy Å n hai chi Å u. Các dòng d ó li Ëu
có th Ç tin c ± y ÿ m ç
c phân phát tu «n t õ, d ó li Ëu không trùng l ³ p, ngh -a là các gói d ó
li Ëu ÿ mc çphân phát theo th í t õ ÿ m ç c phát, và m Û i l «n ch Í có m Ý t gói riêng bi Ët
ÿ mcçtruy Å n.
- 104 -
' ¥ ng socket này r © t thích h ç p v ßi mô hình Client/Server. Server s Á t ¥ o m Ý t

socket, gán cho nó m Ý t tên (cung c © p m Ý t ÿ Ïa IP c ë a máy và m Ý t port ÿ Ç giao ti Ã p),
và ÿ ç i client n Õi k Ã t ÿ Ã n socket. Bên client c Êng t ¥ o m Ý t socket và n Õi k Ã t ÿ Ã n tên
socket trên server. Khi server phát hi Ën có yêu c «u k Ã t n Õi t ï client, nó s Á t ¥ o m Ý t
socket m ßi và s ñ d éng socket m ßi ÿó ÿ Ç giao ti Ã p v ßi client. Socket c Ê ti Ã p t éc ÿ ç i
NtÃn Õi t ï các client khác.

6 k ÿ ×trao ÿ Ù i d ó li Ëu gi óa Client/Server b µ ng cách dùng Socket ÿ mc bi
ç Çu
di É n nh m sau :
SERVER CLIENT
Start
socket()
bind()
Start
listen()
socket()
Wait for
connections from
clients
accept() connect()
send() / recv() send()/recv()
close() close()
End KÕt thóc
Hình 7-8. S k ÿ trao

× ÿ Ù i d ó li Ëu gi óa Client/Server b µ ng StreamSocket.
7.5.2 Quá trình trao ÿ Ù i d ó li Ë u dùng Datagram Socket
Datagram Socket d õa trên giao th íc UDP không ÿòi h Ói ph § i thi Ã t l ± p m Ý t k Ã t

Q iÕtr m cß khi truy Å n và nh ± n d ó li Ëu. D ó li ËulàchmÍÝ t gói ÿ kn, vì v ± y d ¥ ng socket
này th m nág dùng ÿ Ç truy Å n các m ¯ u tin, không c «n nhi Å u các header l ßp íng d éng.
' ¥ ng socket này cung c © p lu ×ng d ó li Ëu không b § o ÿ § m theo th í t õ ho » c không b Ï
trùng l ³ p, không b § o ÿ § m d ó li Ëu s nÁ ÿ mÃcçn ki nh ± n. D ó li Ëu có th Ç nÿ không
Ã
theo th í t õ ÿ m çc phát và có kh § n ng b Ï trùng l » p. Nh mng s õ phân cách gi óa các
- 105 -
P ¯ u tin thì ÿ mc duy

ç trì. Trong m ¥ ng LAN datagram có kh § n ng tin c ± y t mngk ÿ Õi
Wt, Õ
nh mng trong m ¥ ng WAN, nh m m ¥ ng Internet thì không cÿ m
ÿ §ç m b § o.
ß / m u ÿ × client/server s ñ d éng giao th íc UDP
SERVER
CLIENT
Start
Start
socket()
socket()
bind()
send() / recv() send()/recv()
close()
close()
End
End
Hình 7-9. S k ÿ trao

× ÿ Ù i d ó li Ëu gi óa Client/Server b µ ng DatagramSocket.
7.5.3 Ví d é ch m kng trình client/server
Trong ví d é d m iß ÿây ch mng k trình server th õc hi Ën các b mcßthi Ã t l ± p cho vi Ëc

ch á ÿ çi m Ý t k Ã t n Õi t ï ch
ngmtrình
k client. Sau khi thi Ã t l ± p k Ã t n Õi v ßi client, c § hai
th õc hi Ën m Ý t s Õ thao tác truy Å n và nh ± n thông tin r ×i k Ã t thúcng trình.
ch m k
7.5.3.1 Mã l Onh ch ñ ï ng trình Server

- T ¥ o ra m Ý t socket v ßi hàm socket().
- Ràng bu Ý c socket v ßi m Ý ta ÿchÏ Íb µ ng hàm bind ().
- Dùng hàm listen() ÿ Ç ch á ÿ çi m Ý t k Ã t n Õi.
- Nh ± n b © t k ä thông tin nào yêu c «u k Ã t n Õi b µ ng hàm accept().
- Nh ± n các thông báo g ñi ÿ Ã n b µ ng hàm read() và g ñi thông báo ÿ Ã n client b µ ng
hàm write().
-
/* mksock.c make and bind to a socket - userver*/
#include<stdio.h>
#include<sys/socket.h>
#include<sys/un.h>
#include<unistd.h>
void die(char * message);

void copyData(int from, int to);
- 106 -
int main(void) {
struct sockaddr_un address;
int sock,conn;
size_t addrLength;
if ((sock=socket(PF_UNIX,SOCK_STREAM,0))<0)
die("socket");
/*unlik("./sample_socket");*/
address.sun_family=AF_UNIX;
strcpy(address.sun_path,"./sample_socket");
addrLength= sizeof(address.sun_family)+strlen(address.sun_path);
if(bind(sock,(struct sockaddr *)&address,addrLength))
die("bind");
if (listen(sock,5))
die("listen");
while((conn=accept(sock,(struct sockaddr*)&address,&addrLength))>=0) {
printf ("---getting data\n");
copyData(conn,1);
printf ("---done\n");
close(conn);
}
if (conn<0) die("accept");
close(sock);
return 0;
}
void die(char * message){
perror(message);
exit(1);
}
void copyData(int from,int to){
7.5.3.2 Mã l Onh ch ñ ï ng trình client
char buf[1024];
7 ï ch mngk trình client , ÿ Ç th õc hi Ën ÿ mc çm Ý t k Ã t n Õi ÿ Ã n server và truy Å n
int amount;
nh ± n thông tin ch cÍ «n th õc hi Ën 2 b m c cß k b § n nh m sau:
while ((amount=read(from,buf,sizeof(buf)))>0){
- if(write(to,buf
T ¥ o m Ý t socket() ,amount)!
W ngmíng
k v ßi =amount){
ch mng k trình server F é th Ç .
die c("write");
- Yêu «u ÿ Ã n server th õc hi Ën k Ã t n Õi b µ ng cách g Ñ i hàm connect().
return;
1 Ã u m Ý t k Ã t n Õi cÿ tm¥ ço ra, client có th Ç g ñi yêu c «u b µ ng hàm write() và
}
nh ± n các ÿáp íng ph § n h ×i b µ ng hàm read().
}
ifsockconn.c
/* (amount<0)
- connectdie("read");
to a socket - uclient*/
#include<sys/socket.h>
}
#include<sys/un.h>
#include<unistd.h>
void die (char * message);
- 107 -
void copyData(int f rom, int to);
int main(void){
struct sockaddr_un address;
int sock;
size_t addrLength;
if ((sock=socket(PF_UNIX,SOCK_STREAM,0))<0) die("socket");
address.sun_family=AF_UNIX;
strcpy(address.sun_path,"./sample_socket");
addrLength=sizeof (address.sun_family) + strlen(address.sun_path);
if(connect(sock,(struct sockaddr *)& address,addrLength)) die("connect");
copyData(0,sock);
close(sock);
return 0;
}
void die(char * message){
perror(message);
exit(1);
}
void copyData(int f rom, int to){
char buf[1024];
int amount;
while ((amount=read(from,buf,sizeof(buf)))>0){
----------------------------------------------------
if(write(to,buf,amount)! BÀI =amount)
T ° P{
die("write");
return;
1. Tìm hi Çu các mô t § Socket và c © u trúc d ó li Ëu c ë a socket mà huËhành ÿLÅ
} F p©phát ÿ Ç l mu tr ó các thông tin c «n thi Ã t cho k Ã t n Õi m ¥ ng.
}2. Tìm hi Çu các th m vi Ën l ± p trình WinSock trên h Ëuÿhành L Å Windows.
if (amount<0) die("read");
3. Vi Ã t các ch m ng
k trình giao ti Ã p Client/Server theo mô hình giao ti Ã p
}
TCP/IP ho » c UDP/IP.
- 108 -
Ch ñ ïng 8 7 ª NG PHIÊN
7ng «phiên (Session Layer) làm nhi Ëm v é t Ù ch íc và ÿ ×ng b Ý s õ chuy Çn ÿ Ù i
G óli Ëu gi óa các ti Ã n trình íng d éng khác nhau. T «ng Phiên làm vi Ëc v ßi t «ng íng
G ng
é ÿ Ç cung c © p các t ± p d ó li Ëu,c ÿg m
Ñ çi là các ÿ m
L Çÿ ×ng b Ý , các ÿmLnày
Ç cho
phép m Ý t íng d éng bi Ã t quá trình truy Å n và nh ± n d ó li Ëu cÿthmõcç hi Ën nh m th Ã
nào.
7 ng
« phiên ch Ïu trách nhi Ëm thi Ã t l ± p và duy trì m Ý t phiên truy Å n thông gi óa
hai tr ¥ m ho » c nút m ¥ ng. M Ý t phiên truy Å n thông qua m Ý t m ¥ ng ho ¥ t ÿ Ý ng có ph «n
gi Õng v ßi m Ý t cu Ý c g Ñ i qua cácngÿdây
m á ÿ LnËtho ¥ i. T «ng Phiên c Õ g ³ ng thi Ã t l ± p
P Ý t phiên truy Å n thông gi óa hai nút trên m Ý t m ¥ ng. C § hai nút ÿ Å u th ïa nh ± n phiên
truy Å n thông này th mngá s Á ÿ mcçgán m Ý t s Õ hi Ëu nh ± n di Ën. M Û i nút có th Ç ng ³ t
phiên truy Å n thông gi óa hai nút trên m Ý t m ¥ ng ÿ m çc g Ñ i là P at c ] ng lu 5n lý
(Socket). Khi m Ý t phiên truy Å n thông ÿ cmthiç Ã t l ± p, m Ý t c Ù ng lu ± n lý sc Á mÿã m ç
ra. M Ý t phiên truy Å n thông ÿ õ kc k Ã t thúc ÿc m gÑç i là P at c ] ng lu 5n lý b S ÿóng
(Close Socket).
0 éc tiêu c ë a t «ng phiên là có kh § n ng cung c © p cho ng m
i s áñ d éng các ch íc
Qng c «n thi Ã t ÿ Ç qu § n lý các phiên íng d éng c é th Ç nh m:
- L Å u ph Õi vi Ëc trao ÿ Ù i d ó li Ëu gi óa các íng d éng b µ ng cách thi Ã t l ± p và gi § i
phóng (m Ý t cách logic) các phiên (hay g Ñ i là các h Ý i tho ¥ i dialogues).
- Cung c © p các ÿ m
L Çÿ ×ng b Ý hóa ÿ Ç ki Çm soát vi Ëc trao ÿ Ù i d ó li Ëu.
- áp ÿ » t các qui t ³ c cho các t mngk tác gi óa các íng d éng c ë a ng mi sá ñ d éng.
- Cung c © p c k ch Ã l © yt (n
l m³ m
ç quy Å n) trong các quá trình trao ÿ Ù i d ó li Ëu.
Trong t «ng phiên thì v © n ÿ Å ÿ ×ng b Ý hóac ÿthmõcç hi Ën t mngk t õ nh m m Ý t c k
ch Ã ki Çm tra / ph éc h ×i (check point/reset).Trong m Ý t h Ë qu § nttr± Ïp tin, d Ïch v é
này cho phép ng m ái s ñ d éng xác ÿnh Ï các ÿ LmÇ ÿ ×ng b Ý hóa trong dòng d ó li Ëu và
có th Ç khôi ph éc l ¥ i vi Ëc h Ý i tho ¥ i b ³ t ÿ «u t ï m Ý t trong
m các
ÿó. ÿ L Ç
8.1 D cÏ h v é OSI cho t « ng Phiên

7 ng
« phiên làm vi Ëc qu § n lý các cu Ý c tho ¥ i gi óa hai máy tính b µ ng cách thi Ã t
Op,»qu § n lý, và k Ã t thúc các phiên truy Å n thông.
8.1.1 Cung c © p cho ng mi ás ñ d éng d Ïch v é t « ng phiên (SS-user)
- Thi Ã t l ± p m Ý t liên k Ã t v ßi m Ýi tsng

ñ dméng
á d ch
Ï v é t «ng phiên khác, trao ÿ Ù i
G óli Ëu v ßi ng mi sá ñ d éng ÿó m Ý t cách ÿ ×ng b Ý và h ë y b Ó liên k Ã t m Ý t cách có
tr ± t t õ khi không dùng ÿ Ã n n óa.
- 109 -
- Th m kng l m ng
ç v Å vi Ëc dùng các th ¿ bài (TOKEN) ÿ Ç trao ÿ Ù i d ó li Ëu, ÿ ×ng b Ý
hóa và h ë y b Ó liên k Ã t ,s ³ p x Ã p ng
ph th
m íc
k trao ÿ Ù i d ó li Ëu (half-duplex ho » c
full-duplex).
- Thi Ã t l ± p các ÿmL ÿÇ ×ng b Ý hóa trong các h Ý i tho ¥ i và khi x § y ra s õ c Õ thì có
th Ç khôi ph éc l ¥ i vi Ëc h Ý i tho ¥ i b ³ t ÿ «u t ï m Ýmt ÿÿ L×ng
Ç b Ý hóa ÿã th Óa
thu ± n.
- Ng ³ t h Ý i tho ¥ i và khôi ph éc l ¥ i h Ý i tho ¥ i sau ÿó t ï m
mÝxác
t ÿÿLnÏ hÇtr m c.
ß
Các d Ïch v é xác ÿnh
Ï ÿ LmÇ ÿ ×ng b Ý hóa là nh µ m vào hai m éc ÿích :
1) Các ÿ LmÇ ÿ ×ng b Ý hóa có th Ç phân tách các ph «n c ë a m Ý t h Ý i tho ¥ i.
2) Các ÿ LmÇ ÿ ×ng b Ý hóa có th Ç dùng ÿ Ç ph éc h ×i l Û i.
Các ÿ LmK ÿ [ ng b a hóa chính dùng ÿ Ç c © u trúc quá trình trao ÿ Ù i d ó li Ëu thành
P Ý t chu Û i các ÿ kn v Ï h Ý i tho ¥ i (dialogue), m Ûmi này
ÿ Lph
Ç § i ÿ mcçxác nh ± n và
ng m iás ñ d éng s Á b hÏ ¥ n ch Ã trong m Ý t s Õ d Ïch v é nhnh©cho
t ÿ tÏßi khi nh ± n ÿ mc ç
P Ý t s õ xác nh ± n m ßi. M Ý tmÿÿL×ng
Ç b Ý hóa chính ÿ cmdùng ç ÿ Ç tách bi Ët các hai
ÿ kn v hÏ Ý i tho ¥ i liên ti Ã p.
Các ÿ LmK ÿ [ ng b a hóa ph m ÿ m c dùng
ç ÿ Ç c © u trúc quá trình trao ÿ Ù i d ó li Ëu ã
trong m Ý t ÿ kn v Ïh Ý i tho ¥ i, và các ÿ L m Ç này không c «n ph § i ÿ m çc xác ÿ Ïnh
tr m c.Vi
ß Ëc dùng các ÿ LmÇÿ ×ng hóa ph é trong quá trình truy Å n t ± p nó s Á ng n ch » n
vi Ëc truy Å n l ¥ i d ó li Ëu v ßi m Ý t khngÕil ßn
lmç
0 at ÿ ï n v hSai tho )i là m Ý t Activity (hành ÿ Ý ng) nguyên t ñ trong ÿó m Ñ i hành
ÿ Ý ng truy Å n thông không có liên quan gì ÿ Ã n b © t k ä m Ý t ho ¥ t ÿ Ý ng truy Å n thông nào
tr m cß và sau ÿó. M Ý t hành ÿ Ý ng bao g ×m nhi Å u ÿhkn Ý vi tho
Ï ¥ i, và ÿây c Êng chính
là m Ý t t ± p h ç p logic các nhi Ëm v é liên quan v ßi nhau; ã m Ý t th ái mÿ thìL Çch Í có
P Ý t activity trên m Ý t liên k Ã t phiên nh mng m Ý t activity thì có th Ç di É n ra trên nhi Å u
liên k Ã t phiên, nó có th Ç b ng Ï ³ t và sau ÿó có th Ç khôi ph éc l ¥ i trong m Ý t liên k Ã t
phiên khác, m Ý t vòng ÿ ái c ë a m Ý t liên k Ã t phiên thì có th Ç có nhi Å u Activity liên
ti Ã p.
8.1.2 L Å u khi Ç n trao ÿ Ù i d ó li Ë u
Vi Ëc trao ÿ Ù i d ó li Ëu x § y nh m sau ÿ Ç th õc hi Ën m Ý t trongng bathphícmnhk m

sau : hai chi Å u ÿ ×ng th ái (full-duplex), hai chi Å u luân phiên (haft -duplex), m Ý t
chi Å u (simplex).
- 110 -
8.1.2.1 Trao ÿ ] i d w li Ou m at chi Iu

Liên quan ÿ Ã n các ÿ ç t chuy Çn giao d ó li Ëu m Ý t chi Å u. Báo cháy là m Ý t ví d é,
nó g ñi m Ý t thông ÿ pLbáo
Ë ÿ Ý ng ÿ Ã n tr ¥ m ch Õng cháy, nh mng không th Ç (và không
F n)
« nh ± n các thông ÿ pL tËï tr ¥ m ch Õng cháy.
9 ßi ph mngk th íc m Ý t chi Å u thì ít x § y ra: ch ·ng h ¥ n nh m d ó li Ëu

c g ÿñimÿçÃ n
P Ý t ÿ Õi tng
m tç¥ m th ái không làm vi Ëc, thì ch Í có m Ý t ch m ngktrình nh ± n v ßi m Ý t
nhi Ëm v é duy nh © t là ti Ã p nh ± n d ó li Ëu ÿ Ã n và gi ó l ¥ i.
8.1.2.2 Trao ÿ ] i d w li Ou hai chi Iu luân phiên

Liên quan ÿ Ã n các ÿ ç t chuy Çn giao d ó li Ëu hai chi Å u,ó ãcác ÿ lu ×ng d ó li Ëu
P Û i l «n ÿi theo m Û i ng. h mKhiß m Ý t thi Ã t hoàn
b Ï t © t m Ý t phiên truy Å n, nó ph § i " tr §
Oi ¥" v ± t t § i cho thi Ã t b Ï kia ÿn Ç
phiên
ÿ Ã thi Ã t b Ïóÿ ÿ mcçtruy Å n.
9 ßi ph mng
k th íc luân phiên hai chi Å u thì n § y sinh các v © n ÿ Å nh m sau :
- Các ÿ Õi t mng
ç s ñ d éng phiên ph § i “l © y lt”m ÿç Ç truy Å n d ó li Ëu (n ÿhình
L Çc ë a
ph m ng
k th íc này là dùng cho các íng d éng h Ói ÿáp).
- Th õc th Ç t «ng phiên (session entity) duy trì t mng
k tác luân phiên b µ ng cách báo
cho các ÿ Õi t mngç khi ÿ Ã n l m
c hçÑ s Á truy Å n d ó li Ëu.
8.1.2.3 Trao ÿ ] i d w li Ou hai chi Iu ÿ [ ng th ei.
Cho phép ti Ã n hành các ÿ ç t chuy Çn giao d ó li Ëu hai chi Å u ÿ ×ng th ái b µ ng cách
cung c © p cho m Û i thi Ã t m
b ÏÝ t kênh truy Å n thông riêng bi Ët. L Ë
n tho ¥ i ti Ã ng là
nh óng thi Ã t bsong
Ï công ÿ «y ÿ ë , và m Ý t trong hai bên c ë a m Ý t cu Ý c ÿàm tho ¥ i có
th Ç nói b © t k ä lúc nào. H «u h Ã t các mô ÿem máy tính ÿ Å u có th Ç ho ¥ t ÿ Ý ng theo ch Ã
ÿ Ý song công ÿ «y ÿ ë .
Ch Ã ÿ Ý truy Å n thông bán song công có th Ç d ¯ n ÿ Ã n tình tr ¥ ng b ng thông b Ï
lãng phí trong quãng th ái gian mà ÿ ç t truy Å n thông ÿang quay tr § . Trong khi ÿó, ch Ã
ÿ Ý truy Å n thông song công ÿ «y ÿ ëngthyêum ác «u m Ý t ban thông l ßn h kn so v ßi ch Ã
ÿ Ý truy Å n thông bán song công
9 ßi ph mng
k th íc hai chi Å u ÿ ×ng th ái thì c § hai bên cùng ÿ ×ng th ái g ñi d ó li Ëu
cùng m Ý t lúc, m Ý t khi ph m ngkth íc này ÿã ÿ m cç th Óa thu ± n thì không ÿòi h Ói ph § i
có nhi Ëm v é qu § n tr Ï tng
m tác
k ÿ » t bi Ët ÿây c Êng là m Ý t phng mth kíc ph Ù bi Ã n nh © t.
8.1.3 L Å u hành phiên làm vi Ë c
Phiên làm vi Ëc (session) là m Ý t cu Ý c tho ¥ i chính th íc gi óa m Ý t bên yêu c «u

dich v é và m Ý t bên cung c © p d Ïch v é. Các phiên b § n làm vi Ëc th ngmcóá ít nh © t ba
giai ÿ Rn¥:
- 111 -
• Thi Gt l 5p tuy Gn liên k Gt : Bên yêu c «u dchÏ v é s Á yêu c «u kh ãi phát m Ý tch

dÏ
Y .éTrong quá trình xác l ± p, phiên truy Å n thông ÿ m c thi
ç Ã t l ± p và các quy t ³ c
ÿ mcçtho § thu ± n.
• Chuy Kn giao d w li Ou : Do các quy t ³ c ÿ mc çtho § thu ± n trong khi xác l ± p, nên
P Û i bên c ë a cu Ý c tho ¥ i s Á bi Ã t n Ý i dung mong ÿ ç i. Phiên truy Å n thông s Á h óu
hi Ëu và các l Û i c Êng d É phát hi Ën.
• Gi +i phóng các k Gt n Y i : Khi hoàn t © t phiên làm vi Ëc, cu Ý c tho ¥ i k Ã t thúc
trong tr ± t t õ.
8.1.4 Liên k Ã t phiên
7 «ng Phiên th õc hi Ën ÿ » t t mngk íng liên k Ã t phiên v ßi các liên k Ã t giao v ± n.

Trong m Ý t quá trình liên k Ã t có th Ç x § y ra 2 ng
tr m
h çá p :
1. M Ý t liên k Ã t giao v ± n thi Ã t l ± p v ßi nhi Å u liên k Ã t phiên liên ti Ã p :
Liên k Ã t Phiên
Liên k Ã t Giao v ± n
2. Nhi Å u liên k Ã t giao v ± n s ñ d éng cùng m Ý t liên k Ã t phiªn:
Time
Time
Liên k Ã t Phiên
Liên k Ã t Giao v ± n
Ký hi Ëu : : Thi Ã t l ± p liên k Ã t
: Gi § i phóng liên k Ã t
8.2 Giao th íc chu - n t « ng phiên

Giao th íc chu - n t «ng phiên s ñ d éng t ßi 34 lo ¥ i ÿ kn vdÏ ó li Ëu (SPDU) khác
nhau,và có khuôn d ¥ ng t Ù ng quát nh m sau :
L PARAMETERS USER DATA
Trong ÿó :
• SI: Ï nh danh c ë a lo ¥ i SPDU (m Ý t trong 34 lo ¥ i)
- 112 -
• LI(length indicator): Ch Í ÿ Ý dài c ë a vùng tham s Õ(parameters)

• PARAMETERS: vùng khai báo các tham s Õ SPDU, m Û i lo ¥ i SPDU có danh
sách tham s Õ riêng. M Û i tham s Õ ÿ m c khai
ç báo d m ßi d ¥ ng t Ù ng quát g ×m 3
vùng con : parameter identifier, length indecation, parameter value và chúng
ÿ mcçg Ñ i theo ÿ kn vpiÏ ho » c PGI (m Û i ÿ kn v Ï PGI g ×m có 3 vùng con: PGI,
LENGTH INDICATION, PARAMETER VALUE).
• User data: ch ía d ó li Ëu c ë a ng m iá s ñ d éng.
8.2.1 Các lo ¥ i SPDU, các tham s Õ và ch í c n ng

SPDU PARAMENTERS FUNCTION
Connection ID, Protocol Options,
Version Number, Serial Number, Initiate session Connection
CONNECT Token setting, Maximum TSDU size,
Requirements, Calling SSAP, Called
SSAP, User Data.
ACCEPT Same as CONNECT SPDU. Etablist SESSION
CONNECTION
Connection ID, Transport
REFUSE disconnect, Requirements, Version Reject connection request
number, Season.
FINISH Transport Disconnect, User Data. Initiate Orderly Release
DISC0NNECT User Data. Acknowledge orderly Release
NOT FINISHED User Data. Reject Orderly Release
ABORT Transport disconnect, Protocol Error
Code, User Data. Abnormal connection Release
ABORT ACCEPT Transport disconnect, Protocol Error
Code, User Data. Acknowledge Abort
DATA TRANSFER Enclosure item,User Data. Transfer normal Data
EXPEDITED User data. Transfer typed data
CAPABILITY DATA ACK User Data. Acknowledge Capability data
GIVE TOKENS Tokens. Transfer tokens
PLEASE TOKENS Tokens , User Data. Request token Assignment
GIVE TOKENS CONFIRM - Transfer all tokens
GIVE TOKENS ACK - Acknowledge all tokens
MONOR SYNC POINT Confirm required flag, Serial

number, User data. Define minor sync point
MINOR SYNC ACK Serial number, User Data. Acknowledge minor sync
point
MAJOR SYNC POINT End of activity flag, Serial number, Define major sync point
User Data.
MAJOR SYNC ACK Serial number,User data. Acknowledge major sync

point
RESYNCHRONIZED Tokens sittings, resync type, serial

number, user data. Resynchorize
RESYNCHRONIZED ACK Tokens settings, Serial number, Acknowledge resynchronize

User Data.
- 113 -
PREPERE Type. Notify type SPDU is coming
EXCEPTION REDORT SPDU bit pattem. Protocol Error detected
EXCEPTION DATA Reason, User Data. Put protocol in Error state
ACTIVITY START Activity ID, User data. Signal beginning of activity
ACTIVITY RESUME Connect ID, Old activity ID, New

Activity ID, User data. Signal resumption of activity
ACTIVITY INTERRUPT Reason. Interrupt activity
ACTIVITY INTERRUPT ACK - Acknowledge interrupt
ACTIVITY DISCARD Reason. Cancel activity
ACTIVITY DISCARD ACK - Acknowledge cancellation
ACTIVITY END Serial number/User data. Signal activity end
ACTIVITY END ACK Serial number/User data. Acknowledge activity end
7 «ng Phiên ÿóng m Ý t vai trò quan tr Ñ ng trong vi Ëc trao ÿ Ù i thông tin gi óa các
máy Client v ßi máy Server. Nh mng thông tin mà chúng ta c «n truy Å n t § i thì ÿ m cç
chia nh Ó ra thành các khung (hay gói) tr m ß c khi chúng ÿ m çc truy Å n t § i qua m Ý t
P ¥ ng. M Û i t «ng c ë a mô hình 7 t «ng OSI ÿ Å u có th Ç b Ù sung thêm các thông tin vào
ÿ Rn ¥ÿ «u và ÿ Rn cu
¥ Õi c ë a m Ý t khung d ó li Ëu vvà sau ÿó các thông tin này s Á cÿ m ç
ÿ Ñ c b ãi t «ng t ng
m kÿ m ng
k ã máy tr ¥ m ti Ã p nh ± n. Và m Ý t s Õ t «ng khác có th Ç b Ù
sung thêm ph «n ÿ «u(header) và c § m Ý t ph «n ÿuôi(trailer) vào khung d ó li Ëu có s ¹n.
Sau ÿó, khung d ó li Ëu này truy Å n chuy Çn t ßi t «ngngt mÿ kmng
k trên tr ¥ m ti Ã p nh ± n.
- 114 -
Ch ñ ïng 9 7 ª NG TRÌNH DI È N
7ng Trình
« di É n có nhi Ëm v é phân cách gi óa các t «ng cao h kn và các t «ng
th © p h kn t ï ÿnhÏ d ¥ ng d ó li Ëu c ë a t «ng íng d éng, chuy Çn ÿ Ù i ÿ Ïnh d ¥ ng d ó li Ëu t ï
ÿ nh
Ï d ¥ ng c ë a t «ng íng d éng thành nh ÿ Ïd ¥ ng thông th mng,
á g Ñ i là “trình di É n h ç p
Y ißquy t ³ c”. T «ng Trình di É n x ñ lý d ó li Ëu không ph é thu Ý c vào máy tính t ï t «ng
íng d éng thành d ó li Ëu có ÿ Ïnh d ¥ ng ph é thu Ý c vào máy tính ÿ Ç chuy Çn
cho
ng thcác
© p h kn.
W «7 «ng trình di É n x ñ lý cú pháp, ho » c các quy t ³ c v n ph ¥ m, c «n thi Ã t cho phiên
truy Å n thông gi óa hai máy tính, b § o ÿ § m cho các h Ë th Õng cu Õi truy Å n th6ng có k Ã t
qu § khi chúng s ñ d éng các d ¥ ng bi Çu di É n d ó li Ëu khác nhau. T «ng này trình bày
P Ý t d ¥ ng th íc d ó li Ëu ÿ ×ng d ¥ ng cho t «ng íng d éng.
9.1 Vai trò và ch íc n ng

0 éc ÿích c ë a t «ng trình di É n là ÿ § m b § o cho các h Ë th Õng cu Õi có th Ç truy Å n
thông có k Ã t qu § ngay c § khi chúng s ñ d éng các bi Çu di É n d ó li Ëu khác nhau t. Ç ÿ ¥
ÿ mcç ÿ LuÅÿó nó cung c © p m Ý t bi Çu di É n chung ÿ Ç dùng trong truy Å n thông và cho
phép chuy Çn ÿ Ù i t ï bi Çu di É n c éc b Ý sang bi Çu di É n chung ÿó.
7 ×n t ¥ i 3 d ¥ ng cú pháp thông tin ÿc m
trao
ç ÿ Ù i gi óa các th õc th ng
Ç íd éng :
• Cú pháp dùng b ãi th õc th Ç í ng d éng ngu ×n.
• Cú pháp dùng b ãi th õc th Ç í ng d éng ÿích.
• Cú pháp dùng b ãi gi óa các th õc th Ç trình di É n ,lo ¥ i cú pháp này g Ñ i là cú
pháp truy Å n (transfer syntax).
7 «ng trình di É n ÿ § m nh ± n vi Ëc chuy Çn ÿ Ù i bi Çu di É n thông tin gi óa cú pháp
truy Å n và m Û i m Ý t cú pháp kia khi có yêu c «u
Chú ý r µ ng không t ×n t ¥ i m Ý t cú pháp truy Å n xác nh trÿ m
Ï cß duy nh © t cho m Ñ i
ho ¥ t ÿ Ý ng trao ÿ Ù i d ó li Ëu. Cú pháp truy Åcnduy ÿ mnhç © t cho m Ñ i ho ¥ t ÿ Ý ng trao
ÿ Ù i d ó li Ëu. Cú pháp truy Å n ÿc ms ñçd éng trên m Ý t liên k Ã t c é th Ç c ë a t «ng trình
di É n ph § i ÿcmthçm nkg l m nçg gi óa các th õc th Ç trình di É n t m ngk íng. M Û i bên l õa
ch Ñ n m Ý t cú pháp truy Å n sao cho có th Ç s ¹n sàng ÿcmchuy ç Çn ÿ Ù i sang cú pháp
ng m iás ñ d éng và ng m cç l ¥ i. Ngoài ra cú pháp truy Å n ÿ m c ch
ç Ñ n ph § i ph § n ánh các
yêu c «u d Ïch v é khác ch ·ng h ¥ n nhu c - u nén d ó li Ëu .vi Ëc th mngk l m nçg cú pháp
truy Å n s ñ d éng có th Ç ÿcmthay ç ÿ Ù i trong vòng ÿ ái liên k Ã t ÿó .T «ng trình di É n ch Í
liên quan ÿ Ã n cú pháp truy Å n vì th Ã trong giao th íc s Á không quan tâm ÿ Ã n các cú
pháp s ñ d éng b ãi th õc th Ç íng d éng. Tuy nhiên m Û i th õc th Ç trình di É n ph § i uch Ï
trách nhi Ëm chuy Çn ÿ Ù i gi óa cú pháp ngi smñ ád éng và cú pháp truy Å n.
- 115 -
Các khái ni Ëm liên quan ÿ Ã n b Õi c § nh c ë a t «ng trình di É n : Khi qua ranh gi ßi

gi óa hai t «ng trình di É n và t «ng phiên có m Ý t s õ thay ÿ Ù i quan tr Ñ ng trong cách nhìn
G óli Ëu. Õi v ßi t «ng phiên tr ã xu Õng tham s Õ User Data trong các service
primitives ÿ m cç ÿ » c t § d imd ß¥ ng nh phân
Ï (m Ý t chu Ù i các byte). Giá trnày
Ï có th Ç
ÿ mcç ÿ ma vào tr õc ti Ã p trong các SDU (Service Data Unit) ÿ Ç chuy Çn gi óa các t «ng
trong m Ý t h Ë th Õng và trong các PDU (Protocol Data Unit) ÿ Ç chuy Çn gi óa các t «ng
ÿ ×ng m íc ã h Ë th Õng k Ã t n Õi v ßi nhau. Tuy nhiên t «ng íng d éng l ¥ i liên quan ch » t
ch Á v ßi cách nhìn d ó li Ëu c ë a ng mi sá ñ d éng nói chung cách nhìn ÿó là m Ý t t ± p
thông tin có c © u trúc nào ÿó nh m là v n b § n (text) trong m Ý t tài li Ëu m Ý t t Ëp v Å nhân
V ho
õ » c m Ý t c k s ã d ó li Ëu .... Ng m ái s ñ d éng ch Í quan tâm ÿ Ã n ng ó ngh -a
(semantics) c ë a d ó li Ëu. Do ÿó t «ng trình di É n ã gi óa ch cóÍ nhi Ëm v é cung c © p
ph m ngk th íc bi Çu di É n d ó li Ëu và chuy Çn ÿ Ù i thành các giá nhtr ÏÏ phân dùng cho
các t «ng d mi ßngh -a là t © t c § nh óng gì liên quan ÿ Ã n cú pháp c ë a d ó li Ëu
Tuy nhiên trong th õc t Ã không th Ç tách b ¥ ch hoàn toàn gi Êa cú pháp và ng ó

ngh -a và ng ó ngh a- d ó li Ëu. N Ã u t «ng íng d éng không bi Ã t gì v Å cú pháp thì t «ng
trình di É n không bi Ã t gì v Å nh ó ngh
a thì- không th Ç nào hoàn t © t ÿ m
c vi
ç Ëc k Ã t h ç p
ng ó ngh a- v ßi cú pháp dùng ÿ Ç t ¥ o ra m Ý t bi Çu di É n c é th Ç các giá tr Ï d ó li Ëu cho
GchÏ v é phiên.
ã t «ng íng d éng thông tin ÿ m ç c bi Çu di É n d mi ßd ¥ ng cú pháp tr ïu t m ç ng

(abstract syntax) liên quan ÿ Ã n các ki Çu d ó li Ëu (data values) cú pháp tr ïu t m çng
này ÿ » c t § m Ý t cách nhìn hình th íc d ó li Ëu ÿ Ý c l ± p v ßi m Ñ i bi Çu di É n c é th Ç.
Do v ± y m Ý t cú pháp tr ïu t ngm çcó nhi Å u ÿ » c m ÿLgiÇÕng ki Çu d ó li Ëu nh m các
ngôn ng ó l ± p trình Pascal, C .... Các ng ó ngh a- nh m là BNF. Các giao th íc t «ng íng
G ng
é mô t § các PDU c ë a chúng b µ ng m Ý t cú pháp tr ïu t m çng. T «ng trình di É n
W ng
m ktác v ßi t «ng íng d éng c Êng d õa trên cú pháp tr ïu t m nçg này, t «ng trình di É n
có nhi Ëm v é d Ïch thu ± t cú pháp tr ïu t mng ç c ë a t «ng íng d éng và cú pháp truy Å n
(transfer syntax) mô t § các giá tr Ï d ó li Ëu d m ißd ¥ ng nh Ïphân thích h ç p cho vi Ëc
W ng
m ktác v ßi d Ïch v é phiên vi Ëc d Ïch thu ± t này ÿ cmthç õc hi Ën nh á qui t ³ c mã hoá
ch Í rõ bi Çu di É n c ë a m Û i giá tr Ï d ó li Ëu thu Ý c m Ý t ki Çu nào ÿó .
Tr m cß khi s ñ d éng liên k Ã t c ë a m Ý t t «ng trình di É n ÿ Ç trao ÿ Ù i d ó li Ëu thì hai
th õc th Ç trình di É n ã hai ÿ «u ph § i tho § thu ± n v Å cú pháp truy c xem
Å n nh
ÿmm çlà b Õi
F nh
§ trình di É n (presentation context) ÿ mc çdùng ÿ Ç trao ÿ Ù i d ó li Ëu
Cú pháp truy Å n ph § i y Çm tr ç cú pháp tr ïu tng

m tçm nkg íng. Ngoài ra cú pháp
truy Å n có th Ç có các thu Ý c tính khác không liên quan gì ÿ Ã n cú pháp tr ïu ng
t mmà
ç
nó y Çm tr ç ví d é m Ý t cú pháp tr ïu t mng
ç có th Ç y Çm tr ç b ãi b © t kì m Ý t cú pháp
truy Å n v Å c k b § n thì gi Õng nhau ch Í khác nhau ã ch Û m Ý t cung c © p kh § n ng m ± t
mã, m Ý t ch Û cung c © p c § hai và m Ý t không cung c © p kh § n ng nào.
- 116 -
9.1.1 Phiên d Ïch d ó li Ë u
0 Ýt m éc tiêu quan tr Ñ ng c «n gi § i quy Ã t khi thi Ã t k Ã các m ¥ ng ÿó là cho phép

ki Çu máy tính khác nhau trao ÿ Ù i d ó li Ëu. Tuy m éc tiêu này ít khi ÿ mc çgi § i quy Ã t
toàn v ½ n, nh mng vi Ëc v ± n d éng hi Ëu qu § các k û thu ± t ch
phiên
d ó dli ÏËu có th Ç giúp
nhi Å u ki Çu máy tính truy Å n thông v ßi nhau. Có b Õn d ¥ ng phiên d Ïch d ó li Ëu, th í t õ
bít, th í t õ byte, mã ký t õ, và cú pháp t ± p tin nh m sau :
• Th í t õ bit : Khi s Õ nh Ï phân ÿ m ç c truy Å n qua m Ý t m ¥ ng, chúng g ãi ÿi theo

Wngï bit, th í t õ byte, mã ký t õ, và cú pháp t ± p tin.
• Phiên d Ï ch th í t õ Byte : Các giá tr Ï ph íc t ¥ p th mng

á ph § i ÿ mc bi
ç Çu th Ï b µ ng
nhi Å u byte, nh mng các máy tính khác nhau th m ng á dùng quy m ßc khác nhau
Y vi
Å Ëc s Á truy Å n byte nào tr mc. Các
ß b Ý vi x ñ lý Intel b ³ t ÿ «u b µ ng byte ít
quan tr Ñ ng nh © t. Do chúng b ³ t ÿ «u t ¥ i ÿ «u nh Ó, nên cgÑ ÿmi làç k Ã t ÿ «u nh Ó.
Các b Ý vi x ñ lý Motorola b ³ t ÿ «u b µ ng byte quan tr Ñ ng nh © t. Ç hoà h ç p
nh óng khác bi Ët này, ta c «n ph § i có tính n ng phiên dchÏ th í t õ byte.
• Phiên d Ï ch mã ký t õ : H «u h Ã t các máy tính ÿ Å u dùng m Ý t trong các b § ng mã

ÿánh s Õ nh phân
Ï d m ßi ÿây ÿ Ç bi Çu thcác
Ï b Ý ký t õ : B § ng mã ASCII ÿ m c ç
dùng ÿ Ç bi Çu thcácÏ ký t õ ti Ã ng Anh trên t © t c § máy tính và h «u h Ã t các máy
tính mini. EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal Interchange Code =
Mã hoán ÿ Ù i th ± p phân mã hoá nhphânÏ m ã r Ý ng) ÿ m c dùng
ç ÿ Ç bi Çu thcho
Ï
các ký t õ ti Ã ng Anh trên máy tính l ßn nh © t.
• Phiên d Ï ch cú pháp t ± p tin : Khi các d ¥ ng th íc t ± p tin khác nhau gi óa các
máy tính, các d ¥ ng ÿó ÿòi h Ói ph § i phiênch.d Ï
9.2 D Ïch v é OSI cho t « ng trình di É n

' Ï ch v é OSI cho t «ng trình di É n có 2 lo ¥ i : m Ý t lo ¥ i bao g ×m chcác
véd liên
Ï
quan ÿ Ã n bi Çu di É n c ë a d ó li Ëu ng
i smñ dá éng ÿ Ç ÿ m
§ b § o cho hai th õc th Ç í ng
G ng
é có th Ç trao ÿ Ù i d ó li Ëu thành công ngay khi chúng dùng các bi Çu di É n c éc b Ý
khác nhau cho d ó li Ëu ÿó, lo ¥ i th í hai bao g ×m các d Ïch v é cho phép các th õc th Ç
íng d éng có th Ç s ñ d éng các d Ïch v é t «ng phiên ÿ Ç qu § n lý h Ý i tho ¥ i.
Ç cung c © p lo ¥ ch
i d vÏ é th í nh © t t «ng trình di É n th õc hi Ën hai nhi Ëm v é sau :
• Th m k ng l m nçg v Å cú pháp truy Å n : v ßi m Û i ki Çu d ó li Ëu ng
ismñ dáéng cho
tr m cßm Ý t cú pháp truy Å n ÿc m
th çm ng
k l m ng.
ç
• Chuy Çn ÿ Ù i : d ó li Ëu cung c © p b ãi ng
i smñ ád éng ÿ mc çchuy Çn ÿ Ù i thành bi Çu
di É n theo cú pháp truy Å n ÿ Ç truy Å n ÿi , cngl ¥mi çd ó li Ëu nh ± n ÿc mÿ çÇ giao
cho ng m iás ñ d éng s Á chuy Çn ÿ Ù i t ï bi Çu di É n theo cú pháp truy Å n sang bi Çu
di É n c ë a ng ims ñá d éng.
- 117 -
ã th ái ÿ LmÇb © t kì trong vòng ÿ ái c ë a m Ý t liên k Ã t trình dichÉvnédtrình

Ï di É n
GchÏ v é trình di É n có liên quan ÿ Ã n m Ý t ho » c nhi Å u b Õi c § nh trình di É n (presentation
context). M Õi b Õi c § nh chrõÍ cú pháp tr ïu t m ç ng c ë a d ó li Ëu ÿó. Có hai lo ¥ i b Õi
F nh
§ ÿ mcçs ñ d éng :
• Defined context set : bao g ×m các b Õi c § nh ÿã ÿ m çc xác ÿ Ïnh thông qua s õ
tho § thu ± n gi óa ng ims áñ d éng d cÏ h v é trình di É n (presentation service user)
vaf ng m iácung c © p dchÏ v é trình di É n (presentation service provider).
• Default context : là m Ý t b Õi c § nh trình di É n mà ng m i cung
á c © p dchÏ v é trình
di É n luôn luôn bi Ã t rõ và ngim s ñá d éng khi v ³ ng m » t
â t «ng phiên do ki Ã n trúc phân t «ng c ë a ISO các th õc th ng Ç íd éng không th Ç

truy c ± p tr õc ti Ã p t ßi các ch
d Ïv é t «ng phiên, do v ± y các yêu c «u dch Ï v é liên quan
ÿ Ã n t «ng phiên ph § i cÿchuy
m ç Çn qua t «ng trình di É n ÿ Ã n cácch vd éÏ t «ng phiên.
9.3 Giao th íc chu - n t « ng trình di É n

Giao th íc chu - n c ë a ISO/CCITT cho t «ng Trình di É n ÿ » c t § nh óng n Ý i dung
chính sau ÿây:
- C © u trúc và mã hoá các ÿ kn v Ï d ó li Ëu c ë a giao th íc trình di É n (PPDU) dùng
ÿ Ç truy Å n d ó li Ëu và thông tinu ÿkhi
L Çn
Å .
- Các th ë t éc ÿ Ç truy Å n d ó li Ëu và thông tin ÿuLkhi
Å Çn gi óa các th õc th Ç trình
di É n c ë a hai h Ë th Õng m ã.
- Liên k Ã t gi óa giao th íc trình di É n v ßich
d Ïv é trình di É n và v ßi dchÏ v é phiên .
& nÊg nh m các PDU ã các t «ng khác ,các PPDU c Êng có khuôn d ¥ ng t Ù ng quát
bao g ×m m Ý t ph «n ÿ «u (header ) ch ía các thông tin ÿu khi L ÅÇn và có th Ç thêm mm Ý t
ph «n ch ía d ó li Ëu ÿ mc çtruy Å n t ï trên xu Õng ho » c ÿ cmtruy
ç Å n lên cho t «ng trên.
Giao th íc trình di É n s ñ d éng 14 PPDU ÿ m cç li Ët kê trong b § ng 2-17 cùng v ßi các
tham s Õ c ë a chúng .
Qua b § ng trên ta th © y s Õ l m
ngçPPDU không nhi Å u nh m s Õ l mngç SPDU ( ã
Wng«Phiên) và nhi Å u tham s Õ (có ÿánh d © u *) là gi Õng v ßi các tham s Õ c ë a các
SPDU. Nh m v ± y c § v Å phngmdik Ën d Ïch v é và giao th íc, t «ng trình di Çn và t «ng
Phiên có m Ý t m Õi liên k Ã t r © t ch » t ch Á .
Qua xem xét các t «ng d m ißt ï t «ng phiên tr ã xu Õng, chúng ta th © y có 2 nguyên
lý sau ÿây luôn ÿ mcçtuân th ë :
• 0 i d Ïch v é t «ng n ÿ m cç cài ÿ » t nh á trao ÿ Ù i các nPDU;
• 0 i nPDU tr ã thành User data và ÿ m ç c “nhét” vào trong m Ý t (n-1) PDU;
- 118 -
Tuy nhiên ã t «ng trình di É n (và c § ã t «ng íng d éng mà ta s Á th © y), các nguyên
lý ÿó không còn luôn luôn ÿ m çc áp d éng .Th õc t Ã là không ph § i m Ñ i d Ïch v é trình
di Ã n ÿ Å u yêu c «u các PPDU và m Ý t s Õ tham s Õ c ë a m Ý t s Õ PPDU không cÿ m ç
chuy Çn thành User data trong m Ý t SPDU. Ç gi § i thích ÿ Ý ng c k c ë a s õ khác bi Ët
ÿó, ta xem xét hai d Ïch v é trình di É n : thi Ã t l ± p liên k Ã t (connection etablishment) và
chuy Çn th ¿ bài (token passing).
Khi phát tri Çn các giao th íc cho 3 t «ng cao c ë a Mô hình óI,ng m á i ta th © y rõ
ràng nên th m kng l m nç g và thi Ã t l ± p ÿ ×ng th ái các liên k Ã t Phiên ,trình di É n và íng
G ng,m
é » c dù ÿ L uÅ ÿó ÿòi h Ói m Ý t quan h Ë 1-1 ch » t ch Á (không có d ×n kênh) v ßi
cùng vòng ÿ ái cho c § ba loa Ïliên k Ã t .Quá trình thi Ã t l ± p ÿ ×ng th ái các liên k Ã t ÿó
ÿ mcçg Ñ i là quá trình nhúng (embeding), vì các PDU CONNECT.request và
CONNECT.response cho c § ba t «ng cao ÿó ,cái này ÿ m c nhúng
ç vào trong cái kia.
Khuôn d ¥ ng c ë a các PDDU header ÿ m çc ÿ » c t § theo cú pháp tr ïu t m çng
chu - n.
9.3.1 Các chu - n khác cho t « ng trình di É n
Ngoài các chu - n v Å dchÏ v é và giao th íc cho t «ng Trình di É n nh mãÿtrình bày
ã trên, ISO và CCITT ÿã phát tri Çn các chu - n liên quan ÿ Ã n cú pháp tr ïu t m ç ng
(Abstract Syntas) và quy t ³ c mã hoá (Encoding Rules) mà chúng ta ÿã nói ÿ Ã n khi
trình bày vai trò và ch íc n ng c ë a t «ng Trình di É n
Các chu - n c ë a ISO g ×m có :

- ISO 8824:Abstract Syntax Notation One(vi Ã t t ³ t là ASNI.1)
- ISO 8825:Báic Encoding Rules(Vi Ã t t ³ t là BER)
- Tmk
ng íng CCITT có các khuy Ã n ngh Ï X208 (ANSI.1) và X.209 (BER).
Khái ni Ëm cú pháp tr ïu t m çng mà ISO và CCITT ÿ Ïnh ngh - a ÿ mcçd õa trên
khái ni Ëm ki Çu d ó li Ëu (data type) mà chúng ta ÿã quen thu Ý c trong các ngôn ng ó
Op±trình ph Ù bi Ã n. Thông th mngá các ngôn ng ó này ÿ Ïnh ngh -a tr m cß các ki Çu d ó
li Ëu ÿ kn gi § n nh m integer và boolean, cùng v ßi các phngmthk íc t Ù h ç p các ki Çu ÿ kn
gi § n ÿó ÿ Ç có các c © u trúc d ó li Ëu ph íc t ¥ p h kn. H kn n óa, cácngphpháp
m kt Ù h ç p
có th Ç th õc hi Ën m Ý t cách ÿ Ë quy cho phép t ¥ o ra các ki Çu ph íc t ¥ p tu ä ý.
- 119 -
Ch ñ ïng 10 7 ª NG ì NG DING
7ng «íng d éng giao ti Ã p tr õc ti Ã p v ßi ngi ms ñá d éng. Nhi Ëm v é c ë a t «ng íng
G ng
é là hi Çn th Ï các thông tin nh ± n ÿ m cç và g ñi các thông tin m ßi c ë a ng m ái s ñ
G ng
é cho các t «ng th © p h kn.
7 «ng íng d éng liên quan ÿ Ã n ti Ã n trình cung c © p các d Ïch v é trên m ¥ ng, các
Gch
Ï v é này bao g ×m : d cÏ h v é t ± p tin, d Ïch v é in, dchÏ v é c k s ã d ó li Ëu, và các dchÏ
Y ékhác.
Chúng ta s Á xem xét các v © n ÿ Å trc m khiß b ³ t ÿ «u v ßi các íng d éng. ó là s õ
an toàn m ¥ ng, d Ïch v é tên mi Å n DNS dùng ÿ Ç ÿ L u khi
Å Çn ÿ » t tên trong Internet,
giao th íc h Û tr ç qu § n tr Ï m ¥ ng, ph «n còn l ¥ i là các íng d éng th õc nh m thn mt ñ,ÿ L Ë
UserNet, FTP, Telnet, WWW ...
10.1 An toàn thông tin trên m ¥ ng

Vi Ëc k Ã t n Õi m ¥ ng máy tính nh µ m s ñ d éng và chia s ¿ tài nguyên c ë a các ÿ Õi
W ng
m çtrong h Ë th Õng m ¥ ng cho dù h Ñ có th Ç cách xa nhau v Å m a lý.
» t Tài
ÿ Ï nguyên
K th
Ë Õng ã ÿây ch ë y Ã u là là thông tin. Tuy nhiên ÿây là lo ¥ i tài nguyên d É bxâm Ï
ph ¥ m, b Ï áÿnh c ³ p, b Ï tráo ÿ Ù i nh © t, ÿ » c bi Ët là nó ÿangc trong
ÿ m ç l mu gi ó trong
môi tr m nág m ¥ ng ÿ «y ph íc t ¥ p và ph § i chia x ¿ cho nhi Å u ng i dùng
m á khác nhau ã
nh óng v Ï trí khác nhau.
9 © n ÿ Å an toàn thông tin trên m ¥ ng ÿòi h Ói ph § i s ñ d éng nhi Å u bi Ën pháp khác
nhau t ï c k b § n ÿ Ã n ph íc t ¥ p, tu ä theong
l mthông
ç tin c «n b § o v Ë và kh § n ng cho
phép c ë a t ïng h Ë th Õng c é th Ç.
10.1.1 Các chi Ã n l mc çan toàn h Ë th Õ ng
1. Quy Å n h ¥ n t Õi thi Çu : ây là chi Ã n cl m

n Åç n t § ng nh © t. Theo nguyên t ³ c này
E t©kì ÿ Õi t mngç nào c Êng ch Í có nh óng quy Å n h ¥ n nh ©nht ÿÿ ÏÕi v ßi nh óng
tài nguyên m ¥ ng nh © t ÿ Ïnh khi thâm nh ± p vào m ¥ ng.
2. B § o v Ë theo chi Å u sâu : T ¥ o nhi Å u c k ch Ã an toàn cho h Ë th Õng ÿ Ç chúng h Û
tr ç cho nhau.
3. C k ch Ã nút th ³ t : T ¥ o ra m Ý t “c ña kh - u” h ½ p và ch Í cho phép thông tin ÿi vào
K thông
Ë c ë a mình b µ ng duy nh © t con ÿ m ngá này. ×ng th ái ph § i t Ù ch íc
P Ý t c k ch Ã ki Çm soát vàu khi
ÿ LÇn
Å các lu ×ng thông tin ÿi qua c ña kh - u này.
4. Tính toàn c éc : Các h Ë th Õng an toàn ÿòi h Ói ph § i có tính toàn c éc c ë a các h Ë
th Õng c éc b Ý . N Ã u có k ¿ nào ÿó có th Ç b ¿ gãy m Ý t c k ch Ã an toàn thì chúng
có th Ç thành công b µ ng cách t © n công h Ë th Õng n Ý i b Ý t ï bên trong.
- 120 -
5. Tính ÿa d ¥ ng c ë a vi Ëc b § o v Ë : C «n ph § i s ñ d éng nhi Å u bi Ën pháp khác nhau

cho nh óng h Ë th Õng khác nhau. N Ã u không, k ¿ nào ÿó t © n công ÿ m c hç Ë
th Õng này thì c Êng có th Ç t © n công vào h Ë th Õng khác.
• Các m íc b § o v Ë thông tin trên m ¥ ng:
Vì không có m Ý t gi § i pháp b § o v Ë nào an toàn tuy Ët ÿ Õi nên ng i tamthá m áng
V dñ éng nhi Å u m íc b § o v Ë khác nhau t ¥ o thành nhi Å u l ßp rào ch ³ n cho h Ë th Õng.
Mô hình nh m sau :
Mã %`o %ic
Quy ~ n login/ hóa v „ v jt W]ng
I
' o li „ u truy
Go lý Oa m
nh jp pass
li „ u
Hình 10-1. Các m íc b § o v Ë thông tin trên m ¥ ng.
10.1.2 An toàn thông tin b µ ng mã hóa
Ç b § o v Ë thông tin trên ÿngmtruy

á Å n, ng mi ta á chuy Çn ÿ Ù i nó t ï d ¥ ng nh ± n
th íc ÿ mcçsang d ¥ ng không nh ± n th íc ÿ cmtrçm cß khi truy Å n ÿi trên m ¥ ng nh µ m b § o
ÿ § m tính bí m ± t c «n thi Ã t. Quá trình này di Ã n ra ã tr ¥ m phát cÿ gmÑç i là mã hoá
thông tin (encrypting), ã tr ¥ m nh ± n ph § i th õc hi Ën quá trình ng m c lç¥ i, t íc là bi Ã n
ÿ Ù i thông tin t ï d ¥ ng không nh ± n th íc ÿc (mÿãç mã hoá) sang d ¥ ng nh ± n th íc ÿ cm ç
(d ¥ ng g Õc), quá trình này g Ñ i là gi § i mã (decrypting). ây là m Ý t l ßp b § o v Ë thông
tin r © t quan tr Ñ ng và ÿc míng
ç d éng trong h «u h Ã t các h Ë th Õng m ¥ ng.
Ç b § o v Ë thông tin b µ ng m ± t mã, ingtam

thám nág ti Ã p c ± n theo hai h ng:
mß
•7 nút ÿ Ã n nút (end_to_end )
• Theo ÿ m áng truy Å n (link_oriented security)
Theo cách th í nh © t, thông tin ÿ m c mã
ç hoá ÿ Ç b § o v Ë trên ÿngmtruyá Å n gi óa
hai nút mà không quan tâm ÿ Ã n ngu ×n và ÿích c ë a thông tin ÿó. j ß ÿây ta chú ý
Ungµ thông tin ch Í ÿ m cç b § o v Ë trên ÿ ng
m átruy Å n, t íc là ã m Û i nút ÿ Å u có quá trình
gi § i mã ÿ Ç sau ÿó thông tin ÿc m chuy
ç Çn ÿi ti Ã p, do ÿó các nút c «n cÿbm§ ço v Ë t Õt.
Ng m cç l ¥ i theo cách th í hai, thông tin trên m ¥ ng ÿ mc çb § o v Ë trên toàn ÿ ng
má
truy Å n t ï ngu ×n ÿ Ã n ÿích. Thông tin s Ác ÿmã m hoá
ç ngay sau khi m ßi t ¥ o ra và ch Í
ÿ mcçgi § i mã khi ÿã v Å ÿ Ã n ÿích. Cách này có nh cmÿçLmÇlà ch Í có d ó ki Ëu ng mi á
dùng m ßi ÿ mcçmã hoá còn các thông tin ÿ L Åu khi Çn thì ph § i gi ó nguyên ÿ Ç có th Ç
[ ñ lí t ¥ i các nút.
Quá trình mã hoá và gi § i mã ÿ mc çmô t § nh m sau :
- 121 -
Kho¸ KE Qu ` n lý khóa Khóa KD
9nb`ngQc 9nb`n 9nb`ngQc

Mã hóa P jt mã Gi ` i mã
Hình 10-2. S k ÿ quá

× trình mã hóa.
+ V n b § n g Õc (plaintext) là v n b § n ch ma ÿcmmãç hoá.

+ Khoá (key) : g ×m m Ý t s Õ h óu h ¥ n các bit th ng m áÿ mcçbi Çu th Ïd m ißd ¥ ng
các xâu kí t õ ch ó s Õ, s Õ th ± p phân ho » c th ± p l éc phân. Trong th õc t Ã ng
th dùng
má
các khoá có 8 kí t õ.
N Ã u g Ñ i : M là v n b § n g Õc
C là v n b § n m ± t mã (Ciphertext)
E là hàm mã hoá (Encryption Function )
D là hàm gi § i mã (Descryption Function)
Ta có hàm bi Çu di É n s õ ph é thu Ý c gi óa v n b § n g Õc và v n b § n mã nh m sau:
C = E(M)
M = D(C) = D(E(M))
Khoá KE ÿ mcçdùng ÿ Ç mã hoá, khoá KD ÿ m
c dùng
ç ÿ Ç gi § i mã .
Có r © t nhi Å u ph ng
m kpháp mã hoá nh mng t © t c § ÿ Å u qui v Å 2 phngmpháp
k
chung tu ä theo vi Ëc s ñ d éng c » p khoá KD và KE:
• Khoá KD trùng v ßi khoá KE : ph m k ng pháp này g Ñ i là mã hoá khoá ÿ Õi
[ íng, v ßi ph m ng
k pháp này yêu c «u khoá ph § i ÿ mc çgi ó bí m ± t tuy Ët ÿ Õi, vì
khoá dùng ÿ Ç mã hoá c Êng ÿ cmdùngç gi § i mã.
• Khoá KD khác v ßi khoá KE : ph m k ng pháp này g Ñ i là mã hoá khoá công
khai. Trong ÿó, có th Ç chuy Çn ÿ Ù i vai trò gi óa 2 khoá và r © t khó ÿ Ç suy ra
khoá này t ï khoá kia. Khoá mã hoá (KE) có th Ç ÿ m a ra công khai nh mng
khoá dùng gi § i mã (KD) ph § i ÿ cmgiç ó bí m ± t tuy Ët ÿ Õi.
Ng m iáta còn phân bi Ët 2 lo ¥ i khóa:
- Các khoá dùng trong th ái gian dài g Ñ i là khoá chính (primary) hay khoá mã
hoá (key encryption).
- Các khoá ÿ m çc dùng trong khuôn kh Ù m Ý t cu Ý c truy Å n thông g Ñ i là khoá làm
vi Ëc (working) hay khoá mã hoá d ó li Ëu (data encryption).
- 122 -
10.2 CáC ph mngk pháp mã hóa d ó li Ë u
10.2.1 Ph m k
ng pháp hoán v Ï
Ph m ng
k pháp này s ³ p x Ã p l ¥ i các kí t õ trong v n b § n g Õc ÿ Ç t ¥ o ra v n b § n
P ± t mã. Ph mngk pháp này có m Ý t s Õ k û thu ± t sau :
1. +o ng ñ kc toàn b a v n b +n g Y c
7 ï v n b § n g Õc, ta mã hoá b µ ng cách vi Ã t theo th í t õ ng m ç c l ¥ i. Ví d é
DHKTDN ÿ mcçmã hoá thành NDTKHD. ây là m Ý t trong nh óng ph m kng pháp mã
hoá ÿ kn gi § n nh © t và mang
ch Í tính tham kh § o vì không an toàn.
2. Mã hoá theo m 3u hình h Uc
6 ³p x Ã p l ¥ i v n b § n g Õc theo m ¯ u hình h Ñ c nào ÿóng(thlàm
maá tr ± n 2 chi Å u)
ÿ Ç t ¥ o v n b § n m ± t mã.
Ví d é : AIHOC ANANG ÿ m ç c vi Ã t thành ma tr ± n 3 x 4:
A I H
O C A
N A N G
1 Ã u ta l © y các kí t õ ra theo th í t õ các hàng là 3,1,2 ta s Á có v n b § n m ± t mã là
N A N G O C A A I H. Ph m k ng pháp c Êng kém an toàn, có th Ç d õa vào t «n s Õ
xu © t hi Ën c ë a các kí t õ trong b § n mã ÿ Ç suy ra v n b § n g Õc.
3. ] i ch ] c at
6 ³p x Ã p l ¥ i v n b § n g Õc thành d ¥ ng hình ch ó nh ± t theo các c Ý t, sau ÿó các c Ý t
ÿ mcçs ³ p x Ã p l ¥ i và l © y các kí t õ theo chi Å u ngang.
Ví d é : v n b § n TRUONGDAIHOCKYTHUATDANANG ÿ m cç vi Ã t thành ma
tr ± n 5 x 5 :
&t Y1 2 3 4 5
Vnb`n T R U O N
G D A I H
O C K I T
H U A T D
A N A N G
Vì có 5 c Ý t nên có th Ç s ³ p x Ã p l ¥ i theo 5!= 120 cách khác nhau. N Ã u ta

chuy Çn v các
Ï c Ý t theo th í t õ 2,3,4,1,5 r ×i l © y các kí t õ theo hàng ta s Á có v n b § n
mã nh m sau: RUOTN DAIGH CKYOT UATHD NANAG.
- 123 -
Ta th © y r µ ng, v ßi m Ý t v n b § n càng l ßn (nhi Å u kí t õ) s Õ cách s ³ p x Ã p có th Ç s Á

Ut ©
l ßn làm t ng kh § n ng an toàn. H ¥ n ch Ã c ë a phngmpháp
k này là toàn b Ý ma tr ± n
kí t õ ph § i ÿ cmsinh
ç ÿ Ç mã hoá và gi § i mã và c Êng d É nh «m l ¯ n trong vi Ëc gi § i mã.
4. Hoán v Scác kí t y c oa v n b +n g Y c theo chu kì c Y nh
ÿ ST
Cho hàm f là hoán v Ï c ë a m Ý t kh Õi g ×m T kí t õ thì khoá mã hoá ÿ m cç bi Çu
di É n b ãi hàm K(T,f). Do v ± y, v n b § n g Õc :
M = m1 m2 md md+1 . . .m2d
Trong ÿó mi là các kí t õ riêng l ¿ s Á ÿ m çc mã hoá thành :
Ek(M) = mf(1) mf(2) . . . mf(d) md+f(1) . . .md+f(d)
9 ß i mf(1) mf(2) . . .mf(d) là m Ý t hoán v cÏ ë a m1 m2. . . md
Ví d é : gi § s ñ T=7 và f hoán v Ï dãy i = 12345 thành f(i)=23415, ch ·ng h ¥ n t ï

J Õc STUDY ÿ m c bi
ç Çu di É n nh m sau :
9 Strí ÿ /u V Strí hoán v S ts Mã hoá
1 2 S T
2 3 T U
3 4 U D
4 1 D S
5 5 Y Y
% ng
µ cách ÿó v n b § n g Õc TRUONGDAIHOCKYTHUATDANANG ÿ m ç c
mã hoá thành RUOTN DAIGH CKYOT UATHD NANAG
10.2.2 Ph m k
ng pháp thay th Ã
Ph m ng
k pháp này mã hoá v n b § n b µ ng cách thay th Ã m Û i kí t õ trongv n b § n
E ng
µ m Ý t kí t õ khác nào ÿó (có th Ç là ch ó cái, ch ó s Õ ho » c kí hi Ëu), có th Ç dùng m Ý t
trong các ph m nkg pháp thay th Ã sau :
1. Thay th G ÿ ïn gi +n
0 Û i kí t õ trong v n b § n g Õc ÿcmthay
ç th Ã b µ ng m Ý t kí t õngt míng
k trong v n
E n§ m ± t mã. M Ý t ánh x ¥ 1 – 1 cÿ dùng
m ç ÿ Ç mã hoá và gi § i mã thông ÿp.L Ë
2. Thay th G ÿ [ng âm
0 Û i kí t õ trong v n b § n g Õc ÿcmmã
ç hoá v ßi m Ý t s Õ kí t õ c ë a v n b § n m ± t mã
(ánh x ¥ 1 - n). Ngoài ra còn m Ý t s Õ ph ngm kpháp thay th Ã khác nh m thay th Ã ÿa m ¯ u
W, thay
õ th Ã theo s k ÿ...×
0 Ý t trong nh óng m ± t mã thay th Ã ÿ kn gi § n ÿcmbiçÃ t ÿ Ã n nhi Å u nh © t là mã
Morse, trong ÿó các ch ó cái ÿ m çc thay th Ã b µ ng các kí t õ g ¥ ch và ch © m. B § ng mã
ASCII ta th m nág dùng c Êng là m Ý t d ¥ ng m ± t mã thay th Ã ÿ kn gi § n. Trong ÿó, ch ó A
- 124 -
ÿ mcçbi Çu di É n b µ ng chu Û i s Õ
phân
nh Ï1000001 ho » c s Õ th ± p phân 65, ch ó B ÿ cm ç
bi Çu di É n b ãi 1000010 ho » c 66,v.v...
0 Ý t d ¥ ng m ± t mã khác c Êng ÿ cmbiç Ã t ÿ Ã n nhi Å u ÿó là b § ng ch ó cáichd Ï
chuy Çn. ã ÿây, các ch ó cái trong b § ng ÿ mc dç Ïch chuy Çn sang ph § i k vtrí,
Ï k g Ñ i là
khoá. Ta có hàm d Ïch chuy Çn : f(a) = ( a + k ) mod n v ßi a là m Ý t ch ó cái trong b § ng
mã, n là s Õ ch ó cái (n=26 n Ã u là b § ng ch ó ti Ã ng Anh chu - n).
Ví d é : v ßi k = 5 ta có :
% ng
§ ch ó g Õc : A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
% ng
§ ch ó m ± t mã : F G H I J K LMN O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E
Ç gi § i mã, ng m
i nh
á ± n ph § i bi Ã t khoá k và ph éc h ×i l ¥ i v n b § n g Õc b µ ng cách
bi Ã n ÿ Ù i ng
c. m ç
Nh m v ± y n Ã u v n b § n g Õc là TRUONG DAI HOC KY THUAT DA NANG thì
Yn b § n mã s Á là YWZTSL IFN MTH PN YMZFY IF SFSL. Ph m k ng pháp này
kém an toàn vì ch Í c «n th ñ l «n l m
t 26
ç kh § n ng là ta ÿã gi § i mã ÿ c.m ç
0 Ý t ph mngk pháp thay th Ã khác t Õt h kn là dùng t ï khoá theo s k ÿ ×Vignère.
Theo s k ÿ ×này, t ï khoá ÿ m çc c Ý ng vào liên ti Ã p theo t ïng kí t õ m Ý t cho v n b § n
J Õc, m Û i kí t õ ÿ cmbiç Çu di É n b ãi m Ý t v Ï trí c ë a nó trong b § ng kí t õ và phép c Ý ng
ÿ mcçth õc hi Ën theo mô ÿun 26. Ví d é, gi § s ñ ta có b µ ng :
9 Strí 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Ký t y A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S
19 20 21 22 23 24 25
T U V W X Y Z
Cho t ï khoá là ABCDEF, v n b § n DAIHOC ÿ m ç c mã hoá thành DBKKSH.

/ mu ý r µ ng ã trên các t ï ÿ m cç vi Ã t tách ra cho d É ÿ Ñ c, trên th õc t Ã d ó li Ëu cÿ m ç
truy Å n thành t ïng dòng liên t éc ÿ Ç sau ÿó bí m ± t tính chu kì.
10.2.3 Ph m nkg pháp mã hóa chu - n DES
Nh óng thu ± t toán hi Ën ÿ ¥ i h kn dùng k Ã t h ç p c § hai k û thu ± t thay th Ã và ÿ Ù i

ch Ù . Trong ÿó ph mngkpháp ÿ mcç bi Ã t ÿ Ã n nhi Å u nh © t là chu - n mã hoá d ó li Ëu DES
(Data Encryption Standard) ÿ m çc M û và hãng IBM phát tri Çn trong nh óng n m 70.
/ mu ÿ × mã hoá DES ÿ cmmô ç t § nh m hình sau.
- 125 -
INPUT
INITIAL PERMUTATION
PERMUTE L0 R0
K1
L1=R0 R1 = L0 f(R0 ,K1 )

K2
L2 =R1 R2 = L1 f(R1 ,K2 )

Kn
L15=R14 R1 5 = L1 4 f(R14 ,K1 5)

K16
PREOUTPUT R1 6 = L1 5 L15=R15
f(R ,K )
INVERSE INITIAL PERM
OUTPUT
Hình 10-3. S k ÿ mã
× hoá DES.
«u vào là m Ý t dãy 64 bit bi Çu di É n m Ý t kh Õi các kí t õ trong v n b § n g Õc và

ÿ «u ra là m Ý t dãy 64 bit bi Çu di É n v n b § n mã. Quá trình mã hoá ÿ cmchia
ç làm 3
giai ÿ Rn¥:
«u tiên v n b § n g Õc ÿ m ç c chuy Çn qua b Ý hoán v Ï kh ãi ÿ «u (initial
permutation-IP) ÿ Ç t ¥ o ra 64 bit ÿã hoán v.ÏSau ÿó th õc hi Ën 16 phép l » p c ë a m Ý t
hàm ch ó s Õ (cipher function), kí hi Ëu là f(R,K) là t Ù h ç p c § thu
k - ± t hoán v Ï l ¯ n k -
thu ± t thay th Ã . Trong ÿó R là dãy con ph § i (32 bit) c ë a v n b § n g Õc, khoá K có ÿ Ý
dài 56 bit. 64 bit ÿ «u ra ÿ m cç làm ÿ «u vào cho hoán v Ïng m cç v ßi hoán v Ï kh ãi ÿ «u
IP-1 ÿ Ç t ¥ o ra 64 bit v n b § n g Õc.
Chi ti Ã t c ë a hàm f(R,K) ÿcmmô

ç t § nh m sau :
- 126 -
R(32 bit)
48 bit K(48 bit)
S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 S
32 bit
Hình 10-4. Hàm f(R,K).

Phép toán c ë a f(R,K) :
Gi § s ñ, bit ÿ «u tiên trong k Ã t qu § hoán
là vbitÏ 58 trong dãy ban ÿ «u, bit th í 2
trong k Ã t qu § là bit th í 50 trong dãy ban ÿ «u,v.v... Dãy hoán v Ï ÿ m cç chia làm 2
dãy con 32 bit : dãy con trái, kí hi Ëu là L0 trong s k ÿ × , và dãy con ph § i kí hi Ëu là R0.
Hàm f(R,K) dùng các phép toán thay th Ã và m Ý t khoá K1 ÿ Ç chuy Çn R0 thành m Ý t
dãy 32 bit m ßi, kí hi Ëu f(R0,K1). Dãy bit này ÿ m ç c c Ý ng vào L0 t ïng bit m Ý t theo
mo ÿun 2(phép toán c Ý ng lo ¥ i tr ï) ÿ Ç t ¥ o ra dãy con ph § i ã giain tiÿ Ã
R p¥ theo. Dãy
R0 ban ÿ «u tr ã thành dãy con trái L1.
Phép hoán v Ï ban ÿ «u IP ÿ m

c cho
ç nh m b § ng d m
i ÿây
ß :
IP
58 50 42 34 26 18 10 2
60 52 44 36 28 20 12 4
62 54 46 38 30 22 14 6
64 56 48 40 32 24 16 8
57 49 41 33 25 17 9 1
59 51 43 35 27 19 11 3
61 53 45 37 29 21 13 5
63 55 47 39 31 23 15 7
- 127 -
Chu Û i các phép toán ÿ mc çth õc hi Ën 16 l «n v ßi 16 khoá khác nhau K1, K2,...,
K16, ngo ¥ i tr ï m Ý t ÿ LuÅlà không có “phép chuy Çn qua” ã giai ÿ R ¥ n cu Õi cùng.
Nh óng phép toán này t ¥ o ra dãy 64 bit R16L16, ÿ m ç c ÿánh d © u PREOUTPUT trong
V k ÿ.×Phép toán ng m ç c IP-1 c ë a phép hoán v Ï IP ÿ m ç c dùng ÿ Ç bi Ã n ÿ Ù i dãy
PREOUTPUT ÿ Ç t ¥ o ra b § n mã cu Õi cùng.
IP- 1
40 8 48 16 56 24 64 32
39 7 47 15 55 23 63 31
38 6 46 14 54 22 62 30
37 5 45 13 53 21 61 29
36 4 44 12 52 20 60 28
35 3 43 11 51 19 59 27
34 2 42 10 50 18 58 26
33 1 41 9 49 17 57 25
Dãy con ph § i ÿ mc çkí hi Ëu b ãi R tr mcßh Ã t ÿ cmmç ã r Ý ng thành m Ý t dãy s Õ 48

bit dùng b § ng ch Ñ n bit E sau ÿây :
32 1 2 3 4 5
4 5 6 7 8 9
8 9 10 11 12 13
12 13 14 15 16 17
16 17 18 19 20 21
20 21 22 23 24 25
24 25 26 27 28 29
28 29 30 31 32 1
Nh m v ± y, kh Õi 6 bit ÿ «u tiên g ×m các bit 32,1,2,3,4,5 c ë a R; kh Õi th í hai g ×m

các bit 4,5,6,7,8,9, ... Sau ÿó m Ý t phép toán thay th Ã ÿ m cç áp d éng cho dãy 48 bit
này b µ ng cách c Ý ng nó (theo phép c Ý ng lo ¥ i tr ï) v ßi khoá 48 bit. M Ý t phép thay th Ã
khác ÿ mcçs ñ d éng cho các kh Õi 6 bit ÿ Ç t ¥ o ra các kh Õi 4 bit ÿ Ç k Ã t qu § cu Õi cùng là
dãy 32 bit. Ví d é b § ng thay th Ã cho S1 là :
S1
6 Q hàng 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
0 14 5 13 1 2 15 11 8 3 10 6 12 5 9 0 7
1 0 15 7 4 14 2 13 1 10 6 12 11 9 5 3 8
2 4 1 14 8 13 6 12 11 15 12 9 7 3 10 5 0
3 15 12 8 2 14 9 1 7 5 11 3 14 10 0 6 13
- 128 -
Ç minh ho ¥ cách s ñ d éng, gi § s ñ r µ ng kh Õi 6 bit ÿ «u tiên là 101000. S Õ nh Ï

phân 10 t ¥ o b ãi bit ÿ «u tiên và bit cu Õi cùng xác nhÿ Ïm Ý t hàng trong b § ng, c é th Ç là
hàng 2, 4 bit gi óa 0100 xác ÿ Ïnh c Ý t trong b § ng, c é th Ç là c Ý t 4. Bi Çu di Éphân
n nh Ï
4 bit 1101 c ë a ph «n t ñ 13 ã hàng 2 c Ý t 4 trong b § ng là giá thay
tr Ï th Ã cho 6 bit này.
các phép toán t m kng t õ S2, S3,..., S8 ÿ m ç c dùng ÿ Ç chuy Çn ÿ Ù i cho các kh Õi 6 bit
khác.
Phép hoán v Ï cu Õi cùng P ÿ m
c áp
ç d éng cho dãy 32 bit ÿ Ç t ¥ o ra f(R,K):
16 7 20 21
29 12 28 17
1 15 23 26
5 18 31 10
2 8 24 14
32 27 3 9
19 13 30
6
22 11 4 25
0 m ái sáu khoá khác nhau dùng trong DES ÿ m çc l © y ra theo m Ý t qui ÿ Ïnh ch » t
ch Á t ï m Ý t khoá 64 bit duy nh © t. Nh m v ± y ng
i dùng
m á ch Í c «n gi ó m Ý t khoá ÿ Ç mã
hoá và gi § i mã h kn là gi ó 16 khoá khác nhau. Thu ± t toán gi § i mã c Êng ngt mt kõ nh m
khi mã hoá, ch Í khác m Ý t di Å u là 16 khoá ÿc dùng
m ç theo th í t õ ng m cç l ¥ i.
Vi Ëc gi § i mã ÿ cmthç õc hi Ën ng mc çl ¥ i v ßi 64 bit v n b § n mã làm ÿ «u vào cho
hoán v Ïng mcçv ßi hoán v Ï kh ãi ÿ «u IP-1 ÿ Ç t ¥ o ra 64 bit v n b § n g Õc.
Ph m ng
k pháp DES ÿ m çc U ù ban tiêu chu - n qu Õc gia (National Bureau of
Standards) Hoa K ä ÿ Å ngh Ï nh m là m Ý t s kmãÿ ×hoá “chu - n “. Tuy nhiên, ng m ái ta
còn ÿang tranh lu ± n li Ëu khoá 48 bit có ÿ ë dài hay ch ma và các phép toán thay th Ã có
ÿ ë ÿ Ý b § o m ± t c «n thi Ã t hay ch ma.
10.2.4 Ph m nkg pháp mã hoá khoá công khai
10.2.4.1 Nguyên lí mã hóa công khai

Trong khi thu ± t toán mã hoá c Ù ÿ Ln dùng
Ç m Ý t khoá chung cho mã hoá và gi § i
mã thì ph m kng pháp mã hoá b µ ng khoá công khai s ñ d éng hai khoá có quan h Ë v ßi
nhau trong thu ± t toán ÿ Çngí d éng trong mã hoá/gi § i mã. Các thu ± t toán này có ÿ » c
tr mng quan tr Ñ ng là khó có th Ç tính toán b µ ng máy ÿ Ç tìm ra cÿkhoá
m ç gi § i mã n Ã u
ch Íbi Ã t ÿ cmkhoá
ç mã hoá và ph m kng pháp mã hoá.
- 129 -
0 Ý t s Õ các thu ± t toán mã hóa công khai (nh m RSA ch ·ng h ¥ n) còn có m Ý t ÿ » c
tr mng n óa là kh § n ng hoán ÿ Ù i vai trò gi óa c » p khoá. Có ngha- là khi khoá này
dùng ÿ Ç mã hoá thì khoá kia dùng ÿ Ç gi § i mã và ngc m l ¥çi.
Hình sau mô t § nguyên lí quá trình mã hoá/gi § i mã b µ ng khoá công khai :
Khóa công khai

F ag B
Khóa riêng
F ag B
Thu j t toán Thu j t toán

Th«ng ®iÖp mãM·
hóaho ¸ Th«ng ®iÖp gi ` i mã
User A User B
Hình 10-5. Quá trình mã hoá/gi § i mã b µ ng khoá công khai.
Quá trình mã hoá/gi § i mã nh m sau:
b. M Û i h Ë th Õng cu Õi trong m Ý t m ¥ ng t ¥ o ra m Ý t c » p khoá dùng ÿ Ç mã
hoá và gi § i mã thông tin khi nh ± n ÿ cmchúng.
ç
c. M Û i h Ë th Õng ph § i có 2 khóa, khóa công khai và khóa bí m ± t, khoá
công khai ÿ mcçcông b Õ lên m ¥ ng t ¥ i n ki cho phép ÿ ng kí công c Ý ng
ho » c ÿ ma vào file. Khoá còn l ¥ i ph § ic ÿgimó çbí m ± t tuy Ët ÿ Õi.
d. N Ã u A mu Õn g ñi thông ÿpLcho
Ë B, A s Á dùng khoá công khai c ë a B
trên m ¥ ng ÿ Ç mã hoá nó r ×i g ãi.
e. Khi B nh ± n ÿ mc çthông ÿ LpËc ë a A, B s Á dùng khoá riêng c ë a mình ÿ Ç
gi § i mã thông ÿ Lp Ënh ± n ÿ mc.çKhông ai có th Ç gi § i mã thông ÿ L pË
ÿ mcçvì ch Ícó m Ý t mình B bi Ã t khoá gi § i mã.
Thông tin v Å khoá ph § i ÿ m c gi
ç ó an toàn tuy Ët ÿ Õi và có th Ç c ± p nh ± t ho » c
thay ÿ Ù i l ¥ i khoá c Ê. Vi Ëc t ¥ o ra các h Ë th Õng b § o v Ë và qu § n lí khoá c Êng c «n h Ã t
Vcí ch » t ch Á.
10.2.4.2 Ph ñ ï ng pháp mã hóa RSA

% § n thuy Ã t trình ÿ «u tiên c ë a Diffe và Hellman ÿ ma ra n m 1976 t ¥ i h Ý i ngh Ï
MIT và g «n nh m ngay l ± p t íc, s õ thách th íc v Å v © n ÿ Å mã hoá ÿã tìm c câu
ÿ mtr ç§
Oi áb ãi h Ë th Õng mã hoá công khai. M Ý t trong nh óng câu tr § l ái ÿ «u tiên ÿ ma ra vào
Qm 1977 b ãi Ron Rivest, Adi Shamir và Len Adltôian ÿ m çc công b Õ vào n m 1978
- 130 -
(g Ñ i t ³ t là rsa). ý t mngã RSA tr ã thành g «n nh m ÿ Ý

c tôn và ÿ m cç s ñ d éng r Ý ng rãi
trong ph m ng k pháp mã hoá b µ ng khoá công khai.
Gi § s ñ ta có :
9 n b § n g Õc : M = M1 M2 ... Mk
9 n b § n mã hóa : C = C1 C2 ... Ck , trong ÿó Ci = E
Mi mod n, n là tích 2 s Õ
nguyên t Õ b © t kì p và q.
Thu ± t toán RSA dùng thuy Ã t s Õ ÿphát
Ç tri Çn ph mng k pháp phát sinh m Ý t c » p
các s Õ nguyên t Õ - các khoá, thu ± t toán d õa trên nh ± n xét: Có th K d M dàng sinh ra 2
VYnguyên t Y l cn và khi nhân chúng v ci nhau thì r -t khó khi mu Y n phân tích tích c oa
chúng thành th sa s Y và khó có th K tìm ÿ ñ kc s Y còn l )i t s s Y kia.
Theo m Ý t h Ë qu § c ënh
a ÿlí ÏEuler ÿ ma ra: Cho 2 s Y nguyên t Y p và q và hai s Y
nguyên n và m ÿ K n=p.q và 0<m<n, t [ n t )i m at s Y nguyên duy nh -t k sao cho:
(mkf(n)+1 = mk(p-1)(q-1)+1) mod m = n
trong ÿó f(n) là hàm Euler v ßi giá tr Ï s Õ nh Ó h kn n và có quan h Ë nguyên t Õ

Y ißn, f(n)=(p-1)(q-1).
Do ÿó ta có th Ç ÿt¥ÿ mcçk Ã t qu § mong mu Õn n Ã u: ED = kf(n) + 1

L uÅnày t m ng
k ÿ mng
k v ßi: ED mod f(n) = 1.
Thu ± t toán RSA ÿ m
c mô
ç t § nh m sau:
1. Ch Ñ n 2 s Õ nguyên t Õ p, q.
2. Tính tích n = p*q
3. Tính f(n) = (p-1)(q-1)
4. Ch Ñ n E th Óa USCLN(f (n), E) = 1 ; Y c i 1< E < f (n)
5. Tìm D th Óa DE mod f (n) = 1.
Khoá công khai là KE = {E,n}, khoá riêng là KD = {D,n} ho » c ng m çc l ¥ i.
Gi § s ñ r µ ng user A công b Õ khoá công khai KE lên m ¥ ng và user B mu Õn g ñi
thông ÿ Lp Ëcho user A :
- B s Á dùng khóa công khai c ë a user A ÿ Ç mã hoá thông ÿ L Ëp c ë a mình b µ ng
công th íc C = ME mod n, r ×i g ãi nó ÿi.
- User A s Á nh ± n ÿ m
c thông
ç ÿ LpËÿã mã hoá và gi § i mã nó b µ ng khoá riêng c ë a
mình b µ ng công th íc M = CD mod n
Ví d é: Ch Ñ n p =7, q =17
Tính n = p*q = 7*17 = 119

- 131 -
f(n) = (p-1)*(q-1) = 96
Ch Ñ n E th Óa : USCLN(E, 96) = 1. Ta ch Ñ n E = 5.
Tìm D th Óa : D*E mod 96 = 1 và D < 96 , suy ra D =77.
Ta ÿ mcç KE = {5,119} , KD = {77,119}.
Gi § s ñ M = 19. Quá trình mã hoá: C = 195 mod 119 = 66.
Quá trình gi § i mã: M = 6677 mod 119 = 19.
10.2.4.3 Các v -n ÿ I n + y sinh trong thu 5t toán

1. V © n ÿ Å ph íc t ¥ p trong tính toán.
Trong quá trình mã hoá và gi § i mã, thu ± t toán RSA phát sinh ra các s Õ nguyên
Ut ©l ßn, cho dù có phép chia modulo n. Rivest, Shamir và Adltôian ÿ Å ngh Ïr µ ng các
V pÕvà q ph § i có ÿ Ý dài trên 100 ch ó s Õ ÿ Ç m ÿb §§ o an toàn g «n nh m tuy Ët ÿ Õi. Nh m
Yy±s õ lu û th ïa quá l ßn và sau ÿó cho dù có chia modulo n thì k Ã t qu § trung gian
F nÊg s Á kh Ù ng l × và r © t d É d ¯ n ÿ Ã n tràn s Õ. Tang có dthéng
Ç í tính ch © t c ë a phép
chia modulo sau:
((a mod n) * (b mod n)) mod n = (a * b) mod n
Do ÿó, chúng ta có th Ç làm gi § m k Ã t qu § trung gian trong phép chia này ÿi.
L uÅnày làm cho các phép toán tr ã nên kh § thi h kn.
2. V © n ÿ Å b ¿ khoá
9 ßi thu ± t toán thay th Ã và hoán v Ï, v Å m » t lí thuy Ã t khi ÿ Ý dài c ë a khoá càng
Onßthì m íc ÿ Ý an toàn càng cao, nh mng nh óng ng m i giá § i mã giàu kinh nghi Ëm v ¯ n
có th Ç phân tích t «n s Õ xu © t hi Ën c ë a m Ý t s Õ kí t nhõ xác
hayÿt ÏÙ h ç p c ë a chúng ÿ Ç
W ïóÿsuy ra khoá và th õc hi Ën gi § i mã. Trong thu ± t toán RSA khoá KE(E,n) là khoá
công khai nên ta không c «n gi ó bí m ± t, ta ch Í gi ó bí m ± t cho khoá riêng KD(D,n).
Vì v ± y, ÿ Ç b ¿ khóa ph § i xácnh ÿÿÏmcçD t ï các giá tr Ï E và n. Theo nh m cách ch Ñ n
các s Õ E và D, ÿ L u này
Å có th Ç làm ÿ mc çn Ã u có th Ç phân tích n thành tích c ë a hai s Õ
nguyên t Õ. Nh m v ± y tính an toàn c ë a thu ± t toán RSA ph é thu Ý c vào s õ khó kh n c ë a
vi Ëc xác ÿnhÏ các th ïa s Õ nguyên t Õ c ë a m Ý t s Õ nguyên t Õ l ßn. Hi Ën nay n Ã u s ñ
G ng
é thu ± t toán phân tích th ïa s Õ nhanh nh © t c ë a Schroeppel thì c Êng c «n ÿ Ã n : S =
exp [( ln n ) ln ( ln n )]1/2 E m ßc tính toán ÿ Ç phân tích n thành p và q.
% ng
§ d m iß ÿây hi Çn th Ïcác th ái gian d õ ÿ oán c ë a các nhà phân tích, gi § s ñ
Ung
µ m Û i phép toán ÿ mc th
ç õc hi Ën trong 1 micro giây :
Y dài c ga khóa Th ] i gian

50 4 gi ]
- 132 -
75 104 ngày
100 74 n m
4.000.000 n m
200 5 x 1015 n m
300 4 x 1025 n m
500
Ph m ng
k pháp mã hoá v ßi khoá công khai xem nh m ÿ m çc b § o ÿ § m vì hi Ën nay
Yn¯ch ma tìm ra m Ý t thu ± t toán phân tích th ïa s Õ nguyên t Õ có hi Ëu qu § .
10.2.4.4 qng d mng c oa mã hoá d w li Ou

Mã hoá d ó li Ëu có các mu ÿmL là Ç an toàn vì ít ph é thu Ý c vào c © u trúc h Ë th Õng
P ¥ ng. Ngoài ra mã hoá d ó li Ëu có tính b § o m ± t do d ó li Ëu ÿc mã
m çhoá r ×i thì ch Í
có nh óng ng m iácó quy Å n m ßi có th Ç gi § i mã ÿ Ç nh ± n l c¥ di óÿ limËu
ç ban ÿ «u. Các
ph m ng
k pháp mã hoá trên có th Ç áp d éng trong nh óng tình hu Õng sau :
• Ph m k ng pháp mã hoá thay th Ã k Ã t h ç p v ßi phngmpháp
k mã hoá hoán v Ï dùng
Wo ¥ra ph m nkg pháp mã hoá DES.
• Các d Ïch v é e-mail trên m ¥ ng Internet hay các m ¥ ng c éc b Ý có th Ç s ñ d éng
thu ± t toán RSA ÿ Ç t ¥ o ra m Ý t m » t n ¥ nh ± n d ¥ ng (authentication mask) các
thông ÿ LpËgi óa các cá nhân v ßi nhau. Có ngh -a là ch Í nh óng ng m iá nh ± n
ÿ mcçth m g ãi cho mình b µ ng khoá mã hoá c ë a mình thì m ßi gi § i mã ÿ mcç
thông ÿ Lp Ëÿó và hoàn toàn không th Ç (nói theo nguyên t ³ c) ÿ Ñ c ÿc mcácç th m
không ph § i g ãi cho mình.
•. thu ± t mã hoá ch ó kí s Õ (digital signature) có th Ç dùng ÿ Ç t ¥ o ra m Ý t ch ó
kí mã hoá dùng ÿ Ç xác ÿ Ïnh, nh ± n d ¥ ng m Ý t ÿ Õi ng t mtrong
ç các d Ï ch v é
th m ng
k m ¥ i, ví d é nh m các th ¿ tín d éng ho » c các lo ¥ i visa, cardphone ch ·ng
Kn....
¥
• Th m ÿ L Ë
n t ñ e-mail c Êng có th Ç k Ã t h ç p thu ± t toán này v ßi các thu ± t toán mã
hoá khác nh m DES theo mô hình có th Ç là:
- N Ý i dung th m ÿ m
c mã
ç hoá b µ ng ph mngk pháp DES
- T ¥ o m Ý t ch ó ký s Õ và mã hoá b µ ng khoá RSA
- Khoá DES dùng ÿ Ç gi § i mã có th Ç ÿ m ç
c mã hoá b µ ng RSA và g ñi kèm trong
th m luôn mà không c «n ph § i bí m ± t. Ng imnhá ± n s Á dùng khóa riêng c ë a mình
ÿ Ç gi § i mã khoá DES, sau ÿó gi § i mã th m nh ±c.n ÿ m ç
10.3 C k ch Ã b § o v Ë b µ ng firewall
9 n©ÿ Å quan tr Ñ ng trong vi Ëc qu § n lý các tài nguyên thông tin là c k ch Ã b§ovË
ch Õng vi Ëc truy c ± p b © t h ç p pháp trong khi v ¯ n cho phép ng
i ÿmmácç ë y nhi Ëm s ñ
G ng
é nh óng ngu ×n thông tin mà h Ñ ÿ m çc c © p quy Å n, và ph m ngkpháp ch Õng th © t
- 133 -
thoát thông tin ÿ m cç truy Å n t § i trên các m ¥ ng truy Å n d ó li Ëu công c Ý ng (Public Data
Communication Network). ó chính là yêu c «u c ë a m Ý t gi § i pháp ho » c h Ë th Õng an
ninh cho h Ë th Õng m ¥ ng hay còn g Ñ i là h Ë th Õng an ninh d ó li Ëu (Data Security
System).
Nhu c «u an ninh h Ë th Õng ngày càng tr ã nên quan tr Ñ ng vì nhi Å u nguyên nhân
nh m các ÿ Õi th ë luôn tìm cách ÿ Ç n ³ m ÿ cmmç Ñ i thông tin liên quan, ngày càng
nhi Å u hacker truy c ± p thông tin t ï các m ¥ ng n Ý i b Ý theo nhi Å u m éc ÿích khác nhau.
0 Ý t gi § i pháp an ninh cho h Ë th Õng m ¥ ng ÿ cm íng
ç d éng nhi Å u ÿó là b íc
W ng
m ál ña (firewall). Thu ± t ng ó firewall có ngu ×n g Õc t ï m Ý t k û thu ± t thi Ã t k Ã trong
xây d õng ÿ Ç ng n ch » n, h ¥ n ch Ã h Óa ho ¥ n. Trong công ngh Ë m ¥ ng thông tin,
firewall là m Ý t k û thu ± t cÿ tích
m ç h ç p vào h Ë th Õng m ¥ ng ÿ Ç ch Õng l ¥ i vi Ëc truy c ± p
trái phép nh µ m b § o v Ë các ngu ×n thông tin n Ý i b Ý c Êng nh m h ¥ n ch Ã s õ xâm nh ± p
vào h Ë th Õng c ë a m Ý t s Õ thông tin khác không mong mu Õn.
9 I m ? t ch qc n ng h O th Y ng, firewall là m Ý t thành ph «n ÿ mc çÿ » t gi óa hai

P ¥ ng ÿ Ç ki Çm soát t © t c § các vi Ëc l mu thông và truy c ± p gi óa chúng v ßi nhau, bao
J ×m:
1. T © t c § các trao ÿ Ù i d ó li Ëu t ï trong ra ngoài và ng

clm¥ içph § i th õc hi Ën thông
qua firewall.
2. Ch Í có nh óng trao ÿ Ù i nào ÿ m

c phép
ç b ãi ch Ã ÿ Ý an ninh c ë a h Ë th Õng m ¥ ng
Q iÝb Ý (trusted network) m ßi ÿ cmquy
ç Å n l mu thông qua firewall.
9 I m ? t v 5t lý, firewall bao g ×m:
1. M Ý t ho » c nhi Å u h Ë th Õng máy ch ë k Ã t n Õi v ßinh
cáctuy
bÝÃ ÿn Ï(router) ho » c
có ch íc n ng router.
2. Các ph «n m Å m qu § n lý an ninh ch ¥ y trên các h Ë th Õng máy ch ë . Thông
th m ng
á là các h Ë qu § n tr Ï xác th õc (Authentication), c © p quy Å n
(Authorization) và k Ã toán (Accounting).
Firewall bao g ×m ph «n c íng và/ho » c ph «n m Å m n µ m gi óa 2 m ¥ ng (nh m m ¥ ng
Q iÝb Ý và m ¥ ng Internet), b § o v Ë m ¥ ng n Ý i b Ý b µ ng cách c © m các i s ñng
d éng
má
truy c ± p trái phép ÿ Ã n và ÿ ×ng th ái ng n ch » n nh óng thông pÿkhông
L Ë ÿ m cç phép
J ñi ÿi cho ng mi nh
á ± n bên ngoài m ¥ ng. Firewall có th Ç n µ m trên b Ý d ¯ nngÿhay má
trên Server. C k ch Ã làm vi Ëc c ë a Firewall d õa trên vi Ëc ki Çm tra các gói d ó li Ëu IP
Oumchuy Çn gi óa hai m ¥ ng tùy thu Ý c vào các qui t ³ c mà ng imquá § n tr hÏ Ë th Õng ÿã
xác l ± p.
Khái quát ph m nkg th íc làm vi Ëc c ë a Firewall nh m trong hình v Á sau:
- 134 -
ACL
1 Router n nm gi oa 2 m ^ ng.
2 2 Ng I ]i qu ` n lý so ^ n m Yt ACL
trong ÿó có các ÿ ˆ
a ch † IP h cp l „.
4 0 Yt thông ÿ Lp „ÿ I cc g _i t [i
3
Router, thi |t b ˆ này s z ki € m tra
3 ÿ aˆ ch † c ga thông ÿ Lp„này trong
ACL, n |u có thông ÿ L p„ s z ÿ I cc
J _i ÿi.
Router 4 Ng I cc l ^ i, thông ÿ L
p s„ z b ˆt k
1 ch Qi truy F jp.
Hình 10-6. C k ch Ã ho ¥ t ÿ Ý ng c ë a Firewall.
10.3.1 Các lo ¥ i firewall và c k ch Ã ho ¥ t ÿ Ýng
Khi nói ÿ Ã n vi Ëc l mu thông d ó li Ëu gi óa các m ¥ ng v ßi nhau thông qua firewall

thì ÿ Lu Åÿó có ngh -a r µ ng firewall ho ¥ t ÿ Ý ng k Ã t h ç p ch » t ch Á v ßi giao th íc TCP/IP.
Vì giao th íc này làm vi Ëc theo thu ± t toán chia nh Ó các d ó li Ëu nh ± n cÿt mï các
ç íng
G ng
é trên m ¥ ng, hay chính xác h kn là các d Ïch v é ch ¥ y trên các giao th íc (Telnet,
SMTP, DSN, SMNP, NFS,...) thành các gói d ó li Ëu r ×i gán cho các gói này nh óng
ÿ Ïa ch Í ÿ có
Ç th Ç nh ± n d ¥ ng tái l ± p l ¥ iích
ã ÿc «n g ñi ÿ Ã n. Do ÿó các lo ¥ i firewall
F nÊg liên quan r © t nhi Å u ÿ Ã n các packet và các a chÿÍcÏ ë a chúng.
10.3.1.1 B a l Uc packet (Packet filtering)

Lo ¥ i firewall này th õc hi Ën vi Ëc ki Çm tra s Õ nh ± n d ¥ ng ÿ Ïa ch Í c ë a các packet
ÿ Ç cho phép chúng có th Ç l mu thông qua l ¥ i hay không. Các thông s Õ có th Ç l Ñc c ÿ m ç
F aë m Ý t packet nh m sau:
1. Ï a ch Í IP n ki xu © t phát (source IP address).
2. Ï a ch Í IP n ki nh ± n (destination IP address).
3. C Ù ng TCP n ki xu © t phát (TCP source port).
4. C Ù ng TCP n ki nh ± n (TCP destination port).
Nh á ÿó firewall có th Ç ng n c § n ÿ m cç các k Ã t n Õi vào nh óng máy ch ë ho » c
P ¥ ng nào ÿó ÿ m c xác
ç ÿ Ïnh, ho » c khóa vi Ëc truy c ± p vào h Ë th Õng n Ý i b Ý t ï nh óng
ÿ Ïa ch Í không cho phép.
+ kn n óa vi Ëc ki Çm soát các c Ù ng làm cho firewall có kh § n ng ch Í cho phép
P Ý t s Õ lo ¥ i k Ã t n Õi nh
nh vào
© t máy
ÿ ch ë nào ÿó, ho » c chcóÍ nh óng d cÏ h v é nào ÿó
Ï
(Telnet, SMTP, FTP,...) ÿ m cç phép m ßi ch ¥ y ÿ m
c trên
ç h Ë th Õng m ¥ ng n Ý i b Ý .
10.3.1.2 C ] ng qng d mng (Application gateway)

ây là m Ý t lo ¥ i firewall ÿ cmthi
ç Ã t k Ã ÿ Ç t ng c ng
m ách íc n ng ki Çm soát các
lo ¥ i dch
Ï v é, giao th íc ÿ m çc cho phép truy c ± p vào h Ë th Õng m ¥ ng. C k ch Ã ho ¥ t
- 135 -
ÿ Ý ng c ë a nó d õa trên cách th íc g Ñ i là Proxy Service (d Ïch v é ÿi ¥di Ën): m Ý t íng

G ng
é nào ÿó ÿ mcçquy chi Ã u ÿ Ã n (hay ÿ ¥ i di Ën b ãi) m Ý t Proxy Service trong khi các
Proxy Service ch ¥ y trên các h Ë th Õng máy ch ë thì ÿ mc quyç chi Ã u ÿ Ã n application
gateway c ë a firewall. C k ch Ã l Ñ c c ë a packet filtering ph Õi h ç p ki Çm soát v ßi c k ch Ã
ÿ ¥i di Ën" c ë a application gateway cung c © p m Ý t kh § n ng an toàn và uy Çn chuy Çn
K n.
k
Ví d é m Ý t h Ë th Õng m ¥ ng có ch íc n ng l Ñ c các gói tin ng n các k Ã t n Õi b µ ng
Telnet vào h Ë th Õng ch Ítr ï m Ý t ch ë duy nh © t -Telnet application gateway là ÿ m c ç
phép. M Ý t ng mi sá ñ d éng d cÏh v é Telnet mu Õn k Ã t n Õi vào h Ë th Õng ph § i th õc hi Ën
các b m cß sau :
1. Th õc hi Ën d ch
Ï v é TELNET ÿ Ã n Telnet application gateway r ×i cho bi Ã t tên
F aë máy ch ë bên trong c «n truy c ± p.
2. Gateway ki Çm tra ÿ Ïa ch Í IP n ki xu © t phát c ë a ng imtruy
á c ± p r ×i cho phép
ho » c t ï ch Õi tùy theo ch Ã ÿ Ý an ninh c ë a h Ë th Õng.
3. Ng m iá truy c ± p ph § i v tmqua
ç ÿ mcçh Ë th Õng ki Çm tra xác th õc.
4. Proxy Service t ¥ o m Ý t k Ã t n Õi Telnet gi óa gateway và máy ch ë c «n truy c ± p.
5. Proxy Service liên k Ã t l mu thông gi óa ng imtruy
á c ± p và máy ch ë .
& kch Ã ho ¥ t ÿ Ý ng này có ý ngh -a quan tr Ñ ng trong vi Ëc thi Ã t k Ã an ninh h Ë
th Õng ví d é nh m:
1. Che gi © u các thông tin: ng mi ádùng ch Í có th Ç nhìn th © y tr õc ti Ã p các gateway
ÿ mcçphép.
2. T ng c m áng ki Çm tra truy c ± p b µ ng cácchd vÏ é xác th õc (Authentication).

3. Gi § m ÿáng k Ç giá thành cho vi Ëc phát tri Çn các h Ë qu §xác
n tr th
Ï õc vì các h Ë
th Õng này ÿ m
c thi
ç Ã t k Ã ch Í quy chi Ã u ÿ Ã n application gateway.
4. Gi § m thi Çu các quy t ³ c ki Çm soát c ë a b Ý l Ñ c (Packet filtering).
u này
L Ålàm
Wng t Õc ÿ Ý ho ¥ t ÿ Ý ng c ë a firewall.
10.3.1.3 B a l Uc session thông minh (Smart session filtering)

& k ch Ã ho ¥ t ÿ Ý ng ph Õi h ç p gi óa b Ý l Ñ c packet và c Ù ng íng d éng nh m trên
cung c © p m Ý t ch Ã ÿ Ý an ninh cao tuy nhiên nó c Êngvài b Ï h ¥ n ch Ã . V © n ÿ Å chính
hi Ën nay là làm sao ÿ Ç cung c © p ÿ ë Proxy Service cho r © t nhi Å u íng d éng khác nhau
ÿang phát tri Çn × ¥t. L Åu này có ngh - a là nguy c k, áp l õc ÿ Õi v ßi vi Ëc ÿánh l ïa
firewall gia t ng lên r © t l ßn n Ã u các proxy không pk Ïÿáp íng.
Trong khi giám sát các packet ã nh óng m íc phía trên, n Ã u nh m l ßp network
ÿòi h Ói nhi Å u công s íc h kn ÿ Õi v ßi vi Ëc l Ñ c các packet ÿ kn gi § n, thì vi Ëc giám sát
- 136 -
các giao d Ïch l mu thông ã m íc m ¥ ng (Session) ÿòi h Ói ít công vi Ëc h kn. Cách này
F nÊg lo ¥ i b Ó ÿ m
c các
ç d Ïch v é ÿ »c thù cho t ïng lo ¥ i íng d éng khác nhau.
1 Ã u k Ã t h ç p kh § n ng ghi nh ± n thông tin v Å các session và s ñ d éng nó ÿ Ç t ¥ o
các quy t ³ c cho b Ý l Ñ c thì s Á có ÿc m
m çÝ t b Ý l Ñ c thông minh h kn. ó chính là c k
ch Ã ho ¥ t ÿ Ý ng c ë a b Ý l Ñ c session thông minh.
Vì m Ý t session ã m íc network ÿ mc çt ¥ o b ãi 2 packet l mu thông theo 2 chi Å u,

cho nên n Ã u thi Ã t k Ã 2 quy t ³ c l Ñ c cho 2 chi Å u này: m Ý t ÿ Ç ki Çm soát các packet l mu
thông t ï host phát sinh ra nó ÿ Ã n máy ch ë c «n t ßi, m Ý t ÿ Ç ki Çm soát packet tr ã v Å t ï
máy ch ë phát sinh. M Ý t b Ý l Ñ c thông minh s Á nh ± n bi Ã t ÿ m ç
c r µ ng packet tr ã v Å theo
chi Å u ng mc lç¥ i nên quy t ³ c th í 2 là không c «n thi Ã t. Do v ± y, cách ÿ Ç ti Ã p nh ± n các
packet không mong mu Õn sinh ra t ï bên ngoài firewall s Á khác bi Ët r © t rõ v ßi cách
ti Ã p c ± n cho các packet do nh óng k Ã t n Õi cÿphépm ç (ra bên ngoài). Và nh m v ± y d É
dàng nh ± n d ¥ ng các packet "b © t h ç p pháp".
10.3.1.4 Firewall h _ n h kp (Hybrid firewall)

Trong th õc t Ã các firewall ÿ mc çs ñ d éng là s õ k Ã t h ç p c ë a nhi Å u k û thu ± t ÿ Ç
Wo ¥ra hi Ëu qu § an ninh t Õi ÿa. Ví d é vi Ëc ÿ Ç l Ñ ti lt m¥ ißcác ki Çm soát c ë a b Ý l Ñ c
packet có th Ç ÿ m cç th õc hi Ën t ¥ i b Ý l Ñ c session thông minh ã m íc íng d éng. Các
giám sát c ë a b Ý l Ñ c l ¥ i cÿbm
Ñ çc lót ch » t ch Á b ãi cácchd vÏ é proxy c ë a application
gateway.
10.3.1.5 M at vài qng d mng c oa Firewall

7 ï các ch Ã ÿ Ý ho ¥ t ÿ Ý ng trên, firewallc ÿíng
m çd éng nhi Å u vào h Ë th Õng an
ninh d ó li Ëu. Có 3 yêu c «u chính cho v © n ÿ Å an ninh h Ë th Õng theo tiêu chu - n ISO
cho mô hình m ¥ ng OSI :
- Qu § n lý xác th õc (Authentication)
- Qu § n lý c © p quy Å n (Authorization)
- Qu § n lý k Ã toán (Accounting management)
-
f. ð u ÿ LmKc oa Firewall
Firewall là ÿ LmÇ ki Çm tra các k Ã t n Õi gi óa m ¥ ng n Ý i b Ý và m ¥ ng Internet bên
ngoài, m Ñ i k Ã t n Õi ÿ Å u ph § i ÿi qua c ña kh - u này. ây chính là m Ý t b Ý l Ñ c an toàn
E iã vì có r © t nhi Å uch
d Ïv é ÿang ho ¥ t ÿ Ý ng trên Internet, n Ã u chúng ta không có m Ý t
F kch Ã ki Çm soát ch » t ch Á thì các d Ïch v é này s Á t õ do mang thông tin tràn vào m ¥ ng
F aë chúng ta và ng m cç l ¥ i.
- 137 -
Firewall có th Ç ÿ m çc s ñ d éng ÿ Ç ghi nh ± n l ¥ i các ho ¥ t ÿ Ý ng k Ã t n Õi v ßi

Internet. B ãi vì, m Ñ i ho ¥ t ÿ Ý ng nh m v ± y ÿ Å u ph § i thông qua Firewall nên nó có th Ç
cung c © p thêm ch íc n ng thu th ± p m Ñ i thông tin v Å các k Ã t n Õi x § y ra gi óa m ¥ ng
Q iÝb Ý và m ¥ ng Internet bên ngoài.
Ta c Êng có th Ç s ñ d éng Firewall ÿ Ç b § o v Ë m Ý t máy ÿ kn ci ës añ ng
d éng.
má
g. H )n ch G c oa Firewall
Bên c ¥ nh nh óng m » t tích c õc c ë a Firewall k Ç trên, nó còn có nh óng h ¥ n ch Ã
và nh óng vi Ëc mà nó không th Ç th õc hi Ën ÿc mnhçm sau:
1. Bên c ¥ nh vi Ëc ng n ch » n các ng mi dùng
á trong m ¥ ng n Ý i b Ý k Ã t n Õi ra ngoài
khi không ÿ mcçphép thì nó c Êng ng n c § n các vi Ëc làm t Õt c ë a h Ñ .
2. Firewall không th Ç ch Õng l ¥ i các m Õi nguy hi Çm m ßi, b ãi vì chúng n µ m
ngoài s õ ki Çm soát c ë a Firewall.
3. Do không ki Çm tra trên n Ý i dung c ë a các gói tin, nên Firewall không s ñ d éng
ÿ Ç ng n ng ïa các thông tin x © u trên m Ý t d Ïch v éã ÿÿ mcçcho phép và c Êng
không th Ç nh ± n bi Ã t các mÿ mã
R ¥virus trong các t ± p tin truy Å n ÿi.
10.4 H Ë th Õ ng tên mi Å n DNS (Domain Name System )

Ïa ch Í Internet 32 bit th Óa mãn yêu c «u k û thu ± t, nh mng ph íc t ¥ p và khó nh ß
ÿ Õi v ßi ng m i dùng.
á Gi § i pháp ÿ ma ra ãây ÿ là dùng nh óng tên g ç i nh ß thay cho ÿ Ïa
ch Í s Õ là t õ nhiên và d É nh ß ÿi vÕßi ng miás ñ d éng. H kn n óa, dùng tên tin c ± y h kn
ÿ aÏ ch Í s Õ vì ÿaÏ ch Í s Õ có th Ç thay ÿ Ù i nh óng tên luôn luôn dùng l ¥ i ÿc.mDo
ç ÿó
Qy§sinh v © n ÿ Å cách ÿ » t tên và ánh ax ch ¥ ÿÍIP
Ï v ßi tên.
Tr m cß ÿây trung tâm thông tin Internet NIC ch Ïu trách nhi Ëm c © p phát và qu § n
lý tên. Ng m ái ta dùng m Ý t file có tên host.txt trên Windows ho » c /etc/hosts trên
Unix, t ± p tin này ch ía tên c ë a t © t c § các m ¥ ng, router, host và
a ch
ÿ ÏÍ IP t mng
k íng
Y ißchúng. Các tên ÿ m çc c © p phát không có m Õi liên h Ë gì v ßi nhau. Khi Internet
phát tri Çn, gi § i pháp này tr ã nên ph íc t ¥ p không ch © p nh ± cn vÿÅm m ç » t qu § n lý.
Theo Paul Mockepetris, ng m ái thi Ã t k Ã chính DNS, m éc tiêu thi Ã t k Ã b ³ t ÿ «u
F aë DNS là ÿ Ç thay th Ã các t ± p tin host ph íc t ¥ p b µ ng m Ý t c k s ã d ó li Ëu phân tán
nh ½ h kn có kh § n ng cung c © p m Ý t không gian tên th q b 5c, s y qu +n lý phân tán, có
E a ÿmOc mc b a (caching), các ki Ku d w li Ou m g r ang, kích th ñ cc c ï s g d w li Ou không
gi ci h )n và có hi Ou n ng.
DNS t m nkg íng v ßi t «ng 7 c ë a mô hình OSI và dùng giao th íc UDP hay TCP
ã t «ng d mi.ßVi Ëc truy c ± p DNS th õc hi Ën theo mô hình Client/Server. H «u h Ã t các
K th
Ë Õng k Ã t n Õi Internet ÿ Å u h Û tr ç DNS. Các ÿ » c t § chính c ë a DNS c ÿÿnÏ hm ç
- 138 -
ngh -a trong các tài li Ëu RFC 974, 1034, 1035. D Ïch v é cài ÿ » t giao th íc DNS ph Ù
bi Ã n nh © t là BIND (Berkeley Internet Name Domain), ÿ mc çphát tri Çn ÿ «u tiên t ¥ i
Berkeyley cho h Ë ÿ Lu Å
hành Unix.
DNS g ×m 3 thành ph «n : Namespace, các NameServer và Resolver.
10.4.1 Không gian tên mi Å n DNS
Do NIC qu ` n lý
int/net/org . .
com edu gov mil
microsoft mit whitehous
COM Commercial organizations

rhino EDU Educational
www Microsoft Domain GOV Government
Do Microsoft qu ` n lý MIL Military groups
NET Network support centers
ORG Noncommercial
INT International Organnizations
Hình 10-7. C © u trúc không gian tên mi Å n DNS.
DNS t Ù ch íc không gian tên mi Å n theo c © u trúc cây, trên cùng là g Õc, r ×i ÿ Ã n
các nút cha, nút con... và cu Õi cùng là các nút lá.
0 Ý t máy tính trong m ¥ ng s Áng
í v ßi m Ý t nút c ë a cây. Nh mcây
ã trên, máy ã
lá www s Á có ÿaÏch Íhoàn ch Ính là www.microsoft.com. M Û i nút trên cây bi Çu di É n
P Ý t mi Å n (domain) trong h Ë th Õng DNS; m Û i mi Å n l ¥ i có m Ý t hay nhi
Åi um mi Å nÅ con.
Û i mi n này ÿ Å u ph § i có máy ch ë DNS
ng t íng
m kqu § n lý h Ë th Õng tên trong
7 ¥Å n ÿó.
mi
Nút trên cây : 0 Û i nút có m Ý t tên t m kng íng dài t ï - ÿ Ã n 63 ký t õ d miß128
trong b § ng mã ASCII. Các nút k Å nhau không ÿ cmcóç cùng tên. M Û i nút có m Ý t t ± p
(có th Ç r Û ng) các En +ghi tài nguyên (Resource Record - RR) ch ía thông tin ÿi kèm
nút ÿó. Nhãn r Û ng dành riêng cho nút g Õc, ký hi Ëu b µ ng d © u ch © m (.).
Mi In con : m çc t ¥ o thành t ï m Û i nút c ë a không gian tên và các nút bên d m iß
có th Ç ÿi ÿ Ã n ÿcmcác
ç nút ÿó.
Vùng : là m Ý t ph «n cây con c ë a cây DNS ÿ m ç c qu § n lý nh m m Ý t th õc th Ç
riêng. Vùng có th Ç bao g ×m m Ý t mi Å n hay m Ý t mi Å n v ßi m Ý t s Õ mi Å n con. Các mi Å n
con m íc th © p h kn c ë a m Ý t vùng l ¥ i có th Ç chia thành các vùng r ái nhau.
- 139 -
Tên mi In c oa m at nút : là dãy các nhãn t ï m Ý t nút trên cây ÿ Ã n g Õc c ë a cây.

Các nhãn trong tên mi Å n cách nhau b µ ng d © u ch © m (.). Tên mi In tuy Ot ÿt thúc YiNÃ
E ng
µ d © u ch © m. Ví d é “poneria.ISI.EDU.”. Tên mi In t ñ ïng ÿ Y i không k Ã t thúc
E ng
µ d © u ch © m và s Á ÿc mphç«n m Å m c éc b Ý ghép ÿ «y ÿ ë khi x ñ lý. Çnÿgik§ n
vi Ëc cài ÿ » t, ÿ Ý dài tên mi Å n cÿgimßiç h ¥ n d mi ß255. M Ý t mi Å n là mi Å n con c ë a
mi Å n khác n Ã u tên mi Å n ÿó ch ía tên mi Å n kia. Ví d é A.B.C.D là mi Å n con c ë a các
mi Å n con c ë a các mi Å n B.C.D, C.D, D và mi Å n g Õc.
Tên mi In ÿ /y ÿ o là tên các nút t ï g Õc ÿ Ã n lá c ë a cây n Õi v ßi nhau và phân

cách b µ ng d © u ch © m. Ví d é : mrp2.widgets.mfg.universal.co.uk
Các mi In m qc ÿ nQh : Mi Å n g Õc và các mi Å n m íc ÿ Ính c ë a cây DNS do NIC
qu § n lý. Các tên mi Å n m íc nh
ÿ Ícó th Ç chia ba lo ¥ i :
- Các mi Å n t Ù ch íc (tên 3 ký t õ) : com, edu, gov, . . .
- Các mi Å n ÿ Ï
a lý (các mã qu Õc gia, 2 ký t õ) : uk, vn, ca, fr, . . .
- Mi Å n in-addr-arpa : mi Å n ÿ » c bi Ët dùng ÿ Ç ánha xch¥ Íÿthành
Ï tên.
Trách nhi Ëm qu § n lý không gian tên DNS d m ißm íc ÿ Ính ÿ mc çNIC ë y nhi Ëm
cho các t Ù ch íc khác. Các t Ù ch íc này l ¥ i chia không gian tên phía d m ß i và u ù
nhi Ëm xu Õng. Mô hình qu § n lý phân tán này cho phép DNS ÿ mc çqu § n lý t õ tr bÏ ãi
các t Ù ch íc tham gia. Cách ÿ » t tên nh m v ± y có tác d éng phân c © p qu § n lý vùng tên.
Các t Ù ch íc có th Ç t õ t ¥ o và qu § n lý không gian tên riêng c ë a mình trong m ¥ ng,
không ph é thu Ý c vào s õ cho phép c ë a NIC.
9 © n ÿ Å tên và vùng còn ÿc m nhiç Å u hãng l ßn b Ù sung và làm phong phú thêm
E ng
µ nh óng gi § i pháp c ë a riêng h Ñ . Ví d é Microsoft có WINS - Windows Internet
Naming Service, IBM có DDNS - Dynamic Domain Name System.
10.4.1.1 Cú pháp tên mi In

Cú pháp cho tên mi Å n sau ÿây cho phép phù h ç p v ßi nhi Å u íng d éng nh m mail,
telnet, . . .
<domain>::=<subdomain>| ³ ³
<subdomain>::=<label>|<subdomain> ³ ³ <label>
<label>::=<letter>[[<ldh-str>]<let-dig>]
<ldh-str>::=<let-dig-hyp>|<let-hyp><ldh-str>
<let-dig-hyp>::=<let-dig>| ³ ³
<let-dig>::=<letter>|<digit>
<letter>::= ký t q t k A-Z, a-z
<digit>::= ch o s Q 0-9
- 140 -
10.4.2 Máy ch ë qu § n lý tên
Máy ch ë qu § n lý tên (Name Server) là h Ë th Õng ch ng m ktrình qu § n lý c © u trúc

cây c ë a mi Å n và các t ± p thông tin ÿi kèm. Máy ch ë tên có thông tin ÿ «y ÿ ë v Å m Ý t
V tÕ± p con g Ñ i là vùng c ë a không gian tên và các con tr Ó ÿnÃcác nameserver khác
ÿ Ç l © y tin v Å m Ý t mi Å n b © t k ä c ë a cây mi Å n. Các máy ch ë tên có thông tin ÿ «y ÿ ë v Å
P Ý t s Õ ph «n c ë a cây mi Å nc gÿÑmiçlà có th - m quy Å n (authoritative) v Å các ph «n ÿó.
0 Ý t vùng (zone) là m Ý t ÿ kn vthông
Ï tin có th - m quy Å n c ë a c k s ã d ó li Ëu DNS.
Trong th õc t Ã , các máy ch ë tên th mngál mu t ¥ m th ái trong b Ý ÿ Ëm c © u trúc và thông
tin các vùng và thông tin v Å các vùng khác ÿ Ç t ng hi Ëu n ng. Các máy ch ë qu § n lý
tên trong vùng trao ÿ Ù i thông tin v ßi nhau b µ ng Zone Transfer Protocol.
10.4.3 Ch m n
kg trình phân gi § i tên
Ch m ng
k trình phân gi § i tên (Resolver) là các th m áng trình h Ë th Õng l © y thông
tin t ï namserver ÿ Ç tr § l ái yêu c «u c ë a nh óng íng d éng khách (client). Resolver
ph § i có kh § n ng truy c ± p ÿ Ã n ít nh © t m Ý t nameserver và dùng thông tin t ï
nameserver ÿó ÿ Ç tr õc ti Ã p tr § l ái câu h ãi hay ÿ Ç h Ói ti Ã p ÿ Ã n các nameserver khác.
Ch m k
ng trình ng m iá s ñ d éng có th Ç truy c ± p tr õc ti Ã p ÿ Ã n resolver, do ÿó không c «n
có m Ý t giao th íc gi óa resolver và ch mngktrình ng m iá dïng.
2 User
1
Name Mail
Server Program
200.201.202.180
200.201.202.180
3 server@linux.cntt.edu
4
TCP
200.201.202.180
Hình 10-8. Quá trình phân gi § i tên 200.201.202.180
5
trong th õc t Ã . IP
10.5 H Ë qu § n tr Ï m ¥ ng
+ Ë th Õng qu § n tr Ï m ¥ ng (Network Management) còn g Ñ i là mô hình
Manager/Agent bao g ×m các thành ph «n nh m sau :
•+ qu § n tr Ï - Manager
•+ b Ï qu § n tr Ï - Managed system
• 0 t c k s ã d ó li Ëu ch ía thông tin qu § n tr Ï và giao th íc qu § n trmÏ ¥ ng.
•+ qu § n tr Ï - Manager
- 141 -
Th õc hi Ën cung c © p giao di Ën gi óa ng imquá § n tr Ïm ¥ ng và các thi Ã t b Ï m ¥ ng

ÿ mcçqu § n tr ,Ï bao g ×m các thông tin th Ç hi Ën d m ßi d ¥ ng ÿ × h Ñ a, ÿ ×, th
s ÕÏ li Ëu
th Õng kê, báo cáo. Ví d é nh m hi Çn th Ï d ¥ ng ÿ × h Ñ a b § n ÿ × v Å topology liên m ¥ ng
th Ç hi Ën các v tríÏ c ë a các LAN segments, t ï ÿ ó có th Ç ch Ñ n xem tr ¥ ng thái ho ¥ t
ÿ Ý ng hi Ën hành c ë a nó.
10.5.1 H Ë b Ï qu § n tr Ï
- Bao g ×m ti Ã n trình Agent và các ÿ Õi th ng

m çqu § n tr Ï (manager objects).
- Ti Ã n trình Agent th õc hi Ën các thao tác qu § n tr Ï m ¥ ng nh m
t các
ÿ »tham s Õ c © u
hình và các th Õng kê ho ¥ t ÿ Ý ng hi Ën hành c ë a các router trên m Ý t segments
cho tr m c.
ß
- Các ÿ Õi t m ng
ç qu § n tr Ïbao g ×m các tr ¥ m làm vi Ëc, máy server, hub, kênh
truy Å n.
10.5.2 C k s ã d ó li Ë u ch ía thông tin qu § n tr Ï m ¥ ng
m cç g Ñ i là F ïs g thông tin qu +n tr S(Management Information Base - MIB)

ÿ mcçl mu tr ó t ¥ i Server và Client. MIB ÿ mc tç Ù ch íc thành m Ý t c © u trúc cây, g Ñ i là
SMI (Structure of Management Information). SMI b ³ t ÿ «u t ï g Õc root, ti Ã p theo là
các nhánh ch ía các ÿ Õi t mngç qu § n tr Ï ÿ m c phân
ç lo ¥ i lôgic.
Ki Ã n trúc qu § n tr
mÏ¥ ng ISO nh m sau :
1. Qu § n tr Ïs õ c Õ (Fault Management) : phát hi Ën, cô l ± p và kh ³ c ph éc s õ
F .Õ
2. Qu § n tr Ïk Ã toán (Accounting Management) : ki Çm soát va 2 ÿánh giá vi Ëc
V dñ éng tài nguyên trong m ¥ ng
3. Qu § n tr Ï c © u hình (Configuration Management)
4. Qu § n tr Ï hi Ëu n ng (Performance Management)
5. Qu § n tr Ï an toàn (Security Management)
Simple Network Management Protocol (SNMP) ÿ m çc t ¥ o ra ban ÿ «u v ßi m éc

ÿích cung c © p ph mngk ti Ën ÿ Ç ÿ uLkhiÅ Çn các router trên m ¥ ng. SNMP, m » c dù là
P Ý t ph «n trong gia ÿình giao th íc TCP/IP, không ph é thu Ý c vào IP. SMNP ÿ m cç
thi Ã t k Ã ÿ Ý c l ± p v ßi giao th íc truy Å n, tuy nhiên ph «n l ßn các hãng ÿ Å u s § n xu © t
SNMP ch ¥ y trên IP.
SNMP th õc ch © t là g ×m 3 giao th íc c © u t ¥ o thành, t © t c § ÿ Å

c thi
u ÿÃmt kç Ã ÿ Ç
làm vi Ëc v ßi m éc ÿích ÿu Lhành:
Å
• Management Information Base (MIB): M Ý t c k s ã d ó li Ëu ch ía các thông tin
tr ¥ ng thái.
- 142 -
• Structure and Identification of Management Information (SMI): M Ý t tiêu

chu - n ÿnhÏ ngh -a các ÿ «u m éc c ë a m Ý t MIB.
• Simple Network Management Protocol (SNMP): Ph m k ng th íc trao ÿ Ù i thông
tin gi óa các thi Ã t bvàÏ Server.
10.6 D Ïch v é th mnÿ tLñË

Electronic Mail (vi Ã t g Ñ n là e-Mail, th m ÿ nLtËñ) là m Ý t trong nh óng d Ïch v é
thông tin ph Ù bi Ã n nh © t trên Internet. D Ïch v é e-Mail giúp m Ñ ii ng có m
th áÇ trao ÿ Ù i
thông tin v ßi nhau trên m ¥ ng Internet. Liên l ¥ c b µ ng th m ÿnLt ñË nhanh h kn, thu ± n
ti Ën h kn và chi phí th © p h kn r © t nhi Å u so v ßi trao ÿ Ù i th m t ï qua
ngÿbm muá ÿ LnË
bình th m nág. Ngoài ra còn cho phép h Ñ g ñi cho nhau c § các lo ¥ i tài li Ëu nh m: các
Yn b § n, các báo cáo, các ch mngk trình máy tính, . .. và nhi Å u thông tin khác n óa.
0 Û i ng mi ás ñ d éng ÿ Å u có m Ý t th m m éc l mu tr ó th m trên máy Server g Ñ i là
Mailbox. T © t c § các ÿ Ïa ch
mail
Í bao g ×m hai ph «n ÿ mc çng n cách nhau b µ ng 1 ký
W@õ (ampersand). Ví d é : . Tên mi Å n có th Ç ÿ m cç chia nhi Å u ph «n cách nhau b ãi
Gu©ch © m (.). M Ý t ÿ Ïa ch Í mail tiêu bi Çu có các thành ph «n nh m sau :
Username @ ServerName. Type of Organization . Country
& ©u trúc c ë a m Ý t E-Mail bao g ×m các ph «n nh m sau :
• Ph /n tiêu ÿ I th ñ
Ph «n này do các MTA (Message Transfer Agent) t ¥ o ra và s ñ d éng, nó ch ía
các thông tin ÿ Ç chuy Çn nh ± n e-Mail nh ma ÿchÏ Í c ë a n ki nh ± n,a ÿchÏ Íc ë a n ki g ñi.
Các h Ë th Õng e-Mail c «n nh óng thông tin này ÿ Ç chuy Çn d ó li Ëu t ï máy tính này
sang máy tính khác. C © u t ¥ o ph «n này g ×m nhi Å u trngm(field),
á m Û i tr mngá là m Ý t
dòng v n b § n ASCII chu - n 7 bit nh m sau: <tên tr mngá>: <n Ý i dung c ë a tr m ng>.
á
Sau ÿây là m Ý t s Õ trng

m thông
á tin thông dông:
Tr I ] ng Ch ic n ng
DATE Ch † ngày gi ] nh jn mail.
FROM Ch † ÿ ˆ a ch † ng I ]i g _i.
TO Ch † ÿ ˆ a ch †ng I ]i nh jn.
CC Ch † ÿ ˆ a ch †nh ong ng I ]i nh jn b ` n copy c ga mail. Các ng I ]i nh jn
th by ÿ I cc aÿ ch
ˆ †c ga nh ong ng I ]i cùng nh jn trong nhóm.
a ch †nh ong ng I ]i nh jn b ` n sao chép c ga b ic mail, nh Ing
BCC Ch † ÿ ˆ
Wngk ng I ]i không bi |t nh ong ng I ]i nào s z nh jn b ic th I này.
REPLY-TO Ch ia các thông tin ÿ € ng I ]i nh jn có th € tr ` l ]i l ^ i, th I ]ng nó chính

là ÿ aˆ ch †ng I ]i g _i.
MESSAGE-ID ˆ nh danh duy nh bt, ÿ I cc s m d eng b _i h „ ÿu Lhành.~
SUBJECT Ch g ÿ ~ c ga n Yi dung th I.
- 143 -
Các tr m áng trên là các tr m á ng chu - n do giao th íc SMTP quy ÿ Ïnh, ngoài ra
trong ph «n header c Êng có th Ç có thêm m Ý t s Õ trng m khác
á do ch m kng trình e-Mail
Wo ¥ra nh µ m qu § n lý các e-Mail riêng. Các tr m nág này ÿ m cç b ³ t ÿ «u b µ ng ký t õ X-
và thông tin theo sau là c Êng gi Õng nh m ta th © y trên m Ý tng tr chu
m á - n.
• Ph /n n ai dung
Ç phân bi Ët ph «n tiêu ÿ Å và ph «n n Ý i dung c ë a e-Mail,i ta
ngqui
m ám ßc ÿ » t
ranh gi ßi là m Ý t dòng tr ³ ng (chu Û i ký t õ "\r\n"). K Ã t thúc c ë a ph «n n Ý i dung là
chu Û i ký t õ "\r\n.\r\n".
Nh m v ± y n Ý i dung b íc th m n µ m trong kho § ng gi óa dòng tr ³ ng ÿ «u tiên và ký t õ

NtÃthúc th m, và trong ph «n n Ý i dung c ë a b íc th m không ÿc mphép
ç t ×n t ¥ i chu Û i ký
WkõÃ t thúc th m. M » t khác do môi trng m truy
á Å n thông là m ¥ ng Internet nên các ký t õ
F u©thành ph «n thân c ë a b íc th m ph § i là các ký t õ ASCII chu - n.
10.6.1 Giao th íc SMTP
SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) là giao th íc qui ÿ Ïnh vi Ëc truy Å n mail
ch ë y Ã u dùng trong m ¥ ng Internet.
0 Õi quan h Ë gi óa SMTP và h Ë th Õng Mail c éc b Ý nh m sau:
User User
Operating System Operating System
Local Mail System Local Mail System
Client Server Client Server

SMTP SMTP SMTP SMTP
Port = 25
TCP/IP TCP/IP
Internetwork
Hình 10-9. Quan h Ë gi óa SMTP và h Ë th Õng Mail c éc b Ý .
Client liên quan ÿ Ã n th mi,ÿServer liên quan ÿ Ã n nh ± n th m. H Ë th Õng th m c éc

EÝ h Ý p th m (mailbox) cho m Û i user. Mail box có 2 ph «n: ph «n c éc b Ý và ph «n toàn
F cé.
Sau khi tháo b íc th m trong khuôn d ¥ ng chu - n, h Ë th Õng mail c éc b Ý xác nh ÿ Ï
tên ng m iánh ± n ã h Ý p th m c éc b Ý hay ph § i g ñi ra ngoài. ÿ Ç g ñi b íc th m Client SMTP
- 144 -
ph § i bi Ã t ÿ Ïa ch
IP Íc ë a n ki nh ± n qua DNS và g ñi qua c Ù ng aÿchÏ Í SMTP (25) ÿ Ç
E t³ ÿ «u thi Ã t l ± p k Ã t n Õi server SMTP n ki nh ± n. Khi m Õi n Õi ÿãc ÿthimÃç t l ± p,
Client b ³ t ÿ «u chuy Çn b íc th m ÿn Ã Server b ãi các l Ënh c ë a SMTP. SMTP dùng t ï
khóa nh m các l Ënh ÿ Ç th õc hi Ën thao tác chuy Çn giao mail. M Ý t s Õ l Ënh chính c ë a
SMTP trong phiên làm vi Ëc gi óa Client MTA và Server MTA nh m sau :
/ Ënh Tác d éng

HELLO X mng danh v ßi SMTP bên nh ± n, báo cho bên nh ± n bi Ã t bên g ãi là ai. SMTP
bên g ãi g ñi l Ënh này ÿ «u tiên cho SMTP bên nh ± n.
MAIL Kh ãi ÿ Ý ng m Ý t cu Ý c giao dchÏ mail mà m éc ÿích cu Õi cùng là chuy Çn giao
các mail t ßi m Ý t hay nhi Å u Mailbo x (n ki ch ía Mail c) nhkhác
± n ÿnhau.
mç
RCPT Nói rõ ng m á i nh ± n mail là ai.
DATA Các dò ng sau l Ënh DATA là d ó li Ëu c ë a Mail. Õi v ßi SMTP, chu Û i ký t õ
"CRLF.CRLF" báo nh ± n bi Ã t k Ã t thúc n Ý i dung b íc Mail.
RSET B Ó (Reset) cu Ý c giao d Ï ch hi Ën t ¥ i.
NOOP Yêu c «u SMTP bên nh ± n không làm gì ngoài vi Ëc tr § v Å câu tr § l ái OK
(dùng ÿ Ç ki Çm tra).
QUIT Yêu c «u SMTP nh ± n tr § l ái OK và k Ã t thúc phiên giaochdhi Ï Ën t ¥ i.
VRFY Yêu c «u SMTP bên nh ± n ki Çm tra ng m ái nh ± n là ÿúng, xác nh ± n các tham
V gÕãi theo dòng l Ënh.
SEND Kh ãi ÿ Ý ng m Ý t cu Ý c giao dchÏ mà mail s Á ÿ m c gçãi t ßi m Ý t hay nhi Å u thi Ã t
E Ï ÿu «cu Õi ch í không ph § i mailbox.
SOML Kh ãi ÿ Ý ng m Ý t cu Ý c giao ch d Ï mà mail s Á ÿ m
c gçãi t ßi m Ý t hay nhi Å u thi Ã t
E Ï ÿu «cu Õi hay mailbox.
SAML Kh ãi ÿ Ý ng m Ý t cu Ý c giao ch d Ï mà mail s Á ÿ m
c gçãi t ßi m Ý t hay nhi Å u thi Ã t
E Ï ÿu «cu Õi và mailbox.
HELP Yêu c «u SMTP bên nh ± n g ñi thông tin giúp ÿ å cho SMTP bên phát.
EXPN Yêu c «u SMTP bên nh ± n g ãi v Å danh sách nh óng ng mi ánh ± n Mail ÿ Ç có
th Ç m ã r Ý ng vi Ëc chuy Çn mail cho các user khác.
TURN Yêu c «u SMTP bên nh ± n g mi OK và ÿ Ù i vai trò tr ã trành SMTP g ãi.
%ng§ 10-1. Các l Ënh c ë a giao th íc SMTP.
SMTP (trong RFC 821) ban ÿ «u ÿ m çc thi Ã t k Ã ÿ Ç cho phép các mail server
chuy Çn ÿ Ù i các mail message. C k ch Ã chính ÿc m dùng
ç ÿ Ç chuy Çn ÿ Ù i các mail là
phân ÿ m ngá các message quanh Internet. SMTP ho ¥ t ÿ Ý ng trên mô hình l mu và
truy Å n trong ÿó client n ³ m các message c «n ÿ Ç truy Å n ÿ Ã n server và g ñi các l Ënh
ÿ Ã n server ÿ Ç báo cho server cách x ñ lí các message. Mail client có th Ç là m Ý t mail
server khác, nó có m Ý t hay nhi Å u message ph § i truy Å n ÿ Ã n m Ý t server khác. H «u h Ã t
các Internet mail client s ñ d éng SMTP ÿ Ç g ñi các message.
- 145 -
Client SMTP TCP Server SMTP

TCP conn ection
establishment (port 25)
220 : ready for mail

HELLO client name
Server name
MAIL FROM sender's

name
250: okay
RCPT TO : recipient's
name
Either :
550 recipient not here
or
250 : okay
DATA
B¾t ®Çu Mail body
354 : ready for mail
Néi dung bøc th- kÕt thóc .......
víi dßng chÊm ®¬n
Mail received
250 : Okay
QUIT
221 : destination
closing
TCP con nection cleared
Hình 10-10. C k ch Ã trao ÿ Ù i SMTP.
10.6.1.1 Quy t 7c làm vi Oc v ci SMTP

1. M Û i câu l Ënh phân cách tham s Õ theo sau b µ ng kho § ng tr ³ ng và k Ã t thúc b µ ng
ký t õ CRLF. Mail ÿi t ï SMTP g ãi ÿ Ã n m Ý t SMTP nh ± n và ÿ Ã nt SMTP
lmç
nh ± n tr ã thành SMTP g ãi ÿ Ç g ñi mail ÿi ti Ã p cho ÿ Ã n khi chúng cÿgiao
mç
vào Mailbox c ë a ng mi ánh ± n.
2. Các l Ënh SMTP ph § i di É n ra m Ý t cách tu «n t õ.
3. Vi Ëc ÿánh ÿa Ïch Íph § i theo cách ÿánh ÿa Ïch Í Internet.
Giao th íc SMTP qui ÿ Ïnh các Server MTA ( ã ÿ ây là SMTP bên nh ± n) ph § i
J ãi tín hi Ëu ph § n h ×i ACK sau m Û i l Ënh mà nó nh ± nc tÿï mClient
ç MTA. M Û i câu
tr § l ái c ë a bên nh ± n ÿ Å u mu ãv ÿßi«m Ý t mã s Õ theo sau m ßi là thông tin d ¥ ng text.
0 Û i s Õ m ã ÿu «trong mã s Õ có m Ý t ý ngha -khác nhau, nó ch Í ra r µ ng k Ã t qu § th õc
hi Ën thao tác là t Õt (s Õ 2), th © t b ¥ i (s Õ 5) hay ch ma hoàn thành (s Õ 3).
- 146 -
10.6.1.2 M at s Y mã ph + n h [ i thông d mng c oa SMTP

220 D Ïch v é ÿã s ¹n sàng.
221 óng k Ã t n Õi ÿã ÿ m c thi
ç Ã t l ± p.
250 Thao tác do Client MTA yêu c «u ÿã ÿ mcçhoàn thành.
354 S ¹n sàng nh ± n n Ý i dung c ë a mail.
550 Thao tác yêu c «u không th õc hi Ën ÿ mc çdo không có mailbox trên máy.
.v.v...
10.6.1.3 Phiên giao d Sch SMTP
Ç hi Çu cách dùng m Ý t s Õ l Ënh chúng ta xem xét qua ví d é sau: Bên g ãi tên
Thu ± n ã máy Sample1 mu Õn g ãi cho Tín , Th íc ã máy Sample2, gi § s ñ Th íc
không có Mailbox t ¥ i Sample2.
Bên g ãi th õc hi Ën m Ý t k Ã t n Õi ÿ Ã n SMTP Server.

RECEIVER : 220 sample2 Simple Mail Transfer Service Ready
Khi ÿ I cc k |t n Qi qua giao th ic TCP/IP, máy nh jn tr ` l ]i v [i mã 220
ÿ € báo cho máy g _i bi |t dchˆ v e SMTP ÿã s rn sàng.
SENDER : HELO sample1
Bên nh jn ÿã s rn sàng, bên g _i g _i HELLO và x Ing tên ng I ]i g _i.
RECEIVER : 250 sample2
Tr ` v [i mã 250 báo cho bi |t bên nh jn ÿã s rn sàng.
SENDER : MAIL FROM: <>
Bên g _i dùng l „ nh MAIL ÿ € kh _i ÿ Yng phiên giao d ˆ
ch. Cú pháp trên cho bên nh jn bi |t
ÿaˆ ch †bên g _i (mailbox c ga bên g _i) ÿ € bên nh jn g _i thông báo l Wi n |u có v ~ bên g _i.
RECEIVER : 250 OK
Tr ` l ]i v [i mã 250 cho bi |t ÿã ch bp nh jn.
SENDER: RCPT TO: <>
Bên g _i cho bi |t e-Mail ÿích
RECEIVER: 250 OK
Tr ` l ]i v [i mã 250 cho bi |t ÿã ch bp nh jn
SENDER : RCPT TO: <>
Mu Qn g _i cho bao nhiêu ng I ]i dùng b by nhiêu l „ nh RCPT kèm theo ÿ ˆ
a ch †nh jn,
bên nh jn n |u ÿúng s z tr ` v ~ mã 250 kèm theo OK.
RECEIVER : 550 No such user here
Báo kèm theo mã 550 cho bi |t không có mailbox trên ÿ ˆ
a ch †trên ÿ Qi v [i n Gi nh jn.
SENDER : DATA
Báo cho bên nh jn bi |t d o li „ u b lt ÿ du t k sau t k DATA.
RECEIVER : 354 Start mail input; end with <CRLF>.<CRLF>
Mã 354 báo cho bi |t ÿã s rn sàng nh jn mail, k |t thúc mail v [i ký t q ³
CRLF.CRLF ´.
SENDER : B lt ÿ du thân c ga mail
SENDER : . . .
SENDER : ( ÿ |n khi k |t thúc g _i CRLF.CRLF)
RECEIVER : 250 OK
E-Mail ÿã ÿ I cc ch bp nh jn.
- 147 -
SENDER : QUIT
Phát l „ nh báo k |t thúc phiên giao d ˆch.
RECEIVER : 221 sample2 Service closing transmission channel
Mã 221 ÿóng k |t n Qi ÿã thi |t l jp
10.6.1.4 Giao th qc m g r ang ESMTP

SMTP có m Ý t h ¥ n ch Ã gây khó kh n l ßn trong vi Ëc truy Å n nh ± n mail là gi ßi
Kn¥t Õi ÿa kích th mcßn Ý i dung m Ý t b íc mail chlàÍ 128KB. Do v ± y ng miáta ÿã c § i
ti Ã n chu - n SMTP thành m Ý t chu - n m ã r Ý ng m ßi g Ñ i là ESMTP, cho phép t ng gi ßi
Kn¥kích th m cß c ë a mail lên trên 1MB.
Ç bi Ã t xem Server MTA có theo chu - n ESMTP hay không, thay vì dùng l Ënh
HELO ã ÿ «u m Ý t cu Ý c giao d Ïch, Client MTA dùng l Ënh m ßi EHLO, n Ã u Server
MTA có trang b Ï , nó s Á tr § v Å mã thành công là 250. Ngày nay chu - n ESMTP ÿã
thay th Ã chu - n SMTP ãa ÿs Õ các h Ë th Õng.
Ch ·ng h ¥ n ÿ Ç kh ãi ÿ Ý ng cu Ý c giao
ch vd ßi
Ï kích th m cß mail lên t ßi 1MB, s ñ
G ng
é dòng l Ënh sau:
MAIL FROM :<thuan@sample1> SIZE=1000000
10.6.2 MIME
7 ï khi MIME (Multipurpose Internet Mail Extention) ÿ mc çÿ ma ra, ki Çu d ó

li Ëu mà user có th Ç g ñi thông qua e-Mail ÿ m cmç ã r Ý ng. Ban ÿ «u d ó li Ëu ch Í ã d ¥ ng
text. Ngày nay, ta có th Ç g ñi các tài li Ëu (file *.doc), các file § nh hay các file âm
thanh.
Ç có th Ç phân phát các ki Çu d ó li Ëu này, khuôn d ¥ ng các message trên

Internet nên ÿ mcçm ã r Ý ng. MIME ÿ cmphát ç tri Çn cho m éc ÿích này.
10.6.2.1 C -u trúc message c oa MIME

MIME không ph § i cho các íng d éng e-Mail m ßi, nh mng cho phép m ã r Ý ng
kh § n ng e-Mail trên Internet trong khi v ¯ n gi ó các íng d éng giao v ± n và n Å n t § ng
hi Ën t ¥ i. Khuôn d ¥ ng MIME duy trì các c © u trúc message c k b § n v ßi các ph «n
Header và ph «n body (tham kh § o RFC 822). Ví d é v Å khuôn d ¥ ng c ë a m Ý t tài li Ëu
MIME nh m sau :
{Dòng này xác ÿ n̂h MIME message}

MIME-Version: 1.0
To:
Subject: Book CD
{Dòng này xác ÿ ˆ
nh ÿây là m Yt ki € u messsage h Wn h cp và các ph dn ÿ I cc phân tách
nhau b _i d bu biên}
Content-Type: multipart/mixed; boundary= ´--------6B9767D111AE ´
X-Mozilla-Status: 0001
- 148 -
{K |t thúc ph dn header}
{Biên ÿ du tiên, th € hi „ n ph dn ÿ du c ga message}
--------6B9767D111AE
^ ây là ÿ R n^ text, th € hi „ n các kí t q d ^ ng US-ASCII}
Content-Type: text/plain; charset=us-ascii
Content-Transfer-Encoding: 7bit
{K |t thúc ph dn header}
Davis,
I am ............................................................................................
Thanhs,
Davis
{Ph dn sau là ph dn ÿánh d bu biên}
--------6B9767D111AE
{Ph dn ti |p sau là m Yt file nh phân}
ˆ
Content-Type: application/octet-stream
Content-Transfer-Encoding: base64
Content-Disposition: attachment; filename= ´Sublic2.doc ´
{Ph dn d I [i ÿây là n Yi dung file}
0M8....................................................................................
{Ph dn sau ÿây là biên k |t thúc file}
--------6B9767D111AE
10.6.2.2 MIME version header

MIME version header ÿ Ïnh danh m Ý t message nh m m Ý t message MIME, và
xác ÿ nÏ h version c ë a MIME chu - n ÿ Ç dchÏ message. N Ã u không tìm th © y header,
client s Á ÿ iÕx ñ v ßi message theo khuôn d ¥ ng chu - n trong RFC. Phiên b § n hi Ën t ¥ i
F aë MIME là 1.0. Cú pháp c ë a MIME header version nh m sau:
MIME-Version: 1.0
1. Content Type header
Content Type header xác ÿ Ïnh khuôn d ¥ ng file ÿ m çc gán vào trong m Ý t ÿ Õi
W ng.
m çHeader báo cho MIME cách hi Çn th Ï hay thao tác trên thân c ë a message.
Content Type Header bao g ×m tên c ë a header, theo sau b ãi ki Çu MIME. Ki Çu
MIME theo sau hai tên và ÿ m cç cách bi Ët nhau b ãi kí t õ slash (/). Tên ÿ «u tiên là tên
ki Çu và tên th í hai là m Ý t tên ph é. Sau ÿây là các ví d é c ë a Content type header:
Content-Type: image/jpeg
Content-Type: image/gif
Content-Type: image/bmp
Content-Type: image/mpeg
- 149 -
Content-Type: application/octet-stream
Ba ví d é ÿ « u tiên trong ph «n này, ÿ Õi t m çng là ki Çu § nh (c Êng là ki Çu nh Ï
phân), ki Çu con c ë a nó là jpeg, gif, và bmp. Các file § nh này ÿ mc çnhúng vào trong
các message. Dòng th í t m trong các ví d é này ÿó là m Ý t file ch ng
m ktrình.
Các ki Çu và ki Çu con có th Ç ÿ mc çthi Ã t l ± p b ãi các tham s Õ. M Û i tham s Õ bao
J ×m m Ý t tên tham s Õ, theo sau b ãi d © u b µ ng (=) và ti Ã p theo là giá
tham
tr sÏ Õ. Các
tham s Õ này ÿ mcçtách bi Ët gi óa ki Çu và ki Çu con, c Êng nh m các tham s Õ khác và
ÿ mcçtách bi Ët nhau b ãi d © u ch © m ph - y. Ví d é sau ÿây th Ç hi Ën m Ý t t ± p các tham s Õ:
Content-Type: text/plain; charset=us-ascii
Ki Çu ÿ Õi t ng
m çnày báo cho ng m ái ÿ Ñ c message r µ ng các ph «n theo sau là d ¥ ng
text và s ñ d éng các kí t õ theo ki Çu text.
Header này có th Ç hoàn toàn tu ä ch Ñ n. N Ã u nó không ÿ m çc cung c © p thì

message ÿ mcç ÿ Õi x ñ nh m m Ý t chu Û i các kí t õ ASCII.
2. Content Transfer Encoding Header
Content Transfer Encoding Header xác ÿ Ïnh mô hình mã hoá ÿ m ç c s ñ d éng
ÿ Ç nhúng ÿ Õi t ng
m çvào trong thân c ë a message. Ç nhúng m Ý t ÿ Õi t m ngçnh Ï phân
vào trong m Ý t th m ÿ nL tËñ, c «n ph § i chuy Çn nó sang ki Çu d ¥ ng ASCII, do v ± y nó
ÿ mcçbiên d Ïch theo khuôn d ¥ ng RFC 822. Ví d é m Ý t cú pháp header dùng ÿ Ç mã
hoá n Ý i dung khi truy Å n là Content-Transfer-Encoding Base64.
Tài li Ëu MIME ÿ Ïnh ngha- 5 ki Çu mã hoá, nh mng 3 ki Çu mã hoá th Ç hi Ën ÿ Õi
W ng
m çkhông ÿ m cç mã hoá. Mã hoá 7 bit th m á ng ÿ mcçdùng cho các vùng text theo
khuôn d ¥ ng MIME. Hai ki Çu kia mã hoá theo ki Çu 8 bit và nh Ï phân, ch Í ÿ m çc s ñ
G ng
é khi chuy Çn th m không ph § i SMTP, do SMTP ch Í cho phép các kí t õ ASCII
theo ki Çu mã hoá 7 bit. Hai mô hình mã hoá còn l ¥ i ÿó là quoted-printable và
base64 ÿ Ç chuy Çn các các ÿ Õi ng
t mt çï d ¥ ng nh phân
Ï sang ki Çu ASCII.
10.6.2.3 C -u trúc message MIME ÿa ph /n

0 Ýt trong s Õ các kh § n ng ph Ù bi Ã n c ë a MIME ÿó là có m Ý t message ÿa ph «n.
% ng
µ cách s ñ d éng message ÿa ph «n, ta có th Ç nhúng c § hình § nh và âm thanh vào
các message text hay xây d õng m Ý t íng d éng v Å m Ý t ÿ Õi ngt mhoç ¥ t hình, nó bao
J ×m m Ý t s Õ file c «n thi Ã t ÿ Ç ch ¥ y íng d éng.
& u©trúc message ÿa ph «n bao g ×m nhi Å u message k Ã t h ç p vào trong thân c ë a
P Ý t message, m Û i message v ßi thông tin header c ë a nó th Ç hi Ën ki Çu n Ý i dung mà
mô hình mã hoá. Các ph «n này ÿ m çc tách bi Ët b ãi các d © u biên mà message chính
ÿ nh
Ï ra. Ç hi Çu chi ti Ã t v Å c © u trúc c ë a m Ý t message ÿa ph «n, xem RFC 1521.
- 150 -
10.6.2.4 Mã hóa BASE64

Thu ± t toán mã hoá Base64 ÿ mcçthi Ã t k Ã ÿ Ç mô t § m Ý t chu Ù i tu ä ý các giá tr Ï
8bit mà con ng m ái không có kh § n ng ÿ Ñ c ÿ m c thành
ç các kí t õ ASCII. Thu ± t toán
mã hoá và gi § i mã ÿ kn gi § n nh mng d ó li Ëu mã hoá s Á l ßn h kn d ó li Ëu ngu ×n 33%.
0 Ý t t ± p 65 kí t õ US-ASCII ÿcmdùng, ç cho phép 6bits bi Çu di É n cho các kí t õ

có th Ç in ÿ mc. ç(Kí t õ th í 65, “=”, là m Ý t kí t õ x ñ lý ÿ » c bi Ët)
Ti Ã n trình mã hoá bi Çu di É n nhóm 24 bits d ó li Ëu nh ± p thành 4 kí t õ mã hoá ã
ÿ «u ra. Ti Ã n trình th õc hi Ën t ï trái sang ph § i, m Ý t nhóm 24 bit nh ±cpk ÿÃmt hç ç p t ï
nhóm 3 kí t õ 8bits. 24 bits ÿó ÿ m çc chia làm 4 nhóm kí t õ 6bits, m Û i nhóm ÿ m çc
Gch
Ï thành m Ý t kí t õ ÿnkd õa vào b § ng mã Base64.
% ng
§ mã Base64
Value Encoding Value Encoding Value Encoding Value Encoding
0 A 17 R 34 i 51 z
1 B 18 S 35 j 52 0
2 C 19 T 36 k 53 1
3 D 20 U 37 l 54 2
4 E 21 V 38 m 55 3
5 F 22 W 39 n 56 4
6 G 23 X 40 o 57 5
7 H 24 Y 41 p 58 6
8 I 25 Z 42 q 59 7
9 J 26 a 43 r 60 8
10 K 27 b 44 s 61 9
11 L 28 c 45 t 62 +
12 M 29 d 46 u 63 /
13 N 30 e 47 v
14 O 31 f 48 w (pad) =
15 P 32 g 49 x
16 Q 33 h 50 y
Ví d é sau mô t § ti Ã n trình mã hoá 3 kí t õ nh ± p là “com”:

µF¶ µR¶µP¶
011000110110111101101101
24 54 61 45
µ<¶µ¶µ¶µW
¶
com Y29t
Lu ×ng d ó li Ëu ÿ m
c mã
ç hoá ÿ «u ra ph § i ÿ m
c bi
ç Çu di É n b µ ng các dòng có ÿ Ý
dài không l ßn h kn 76 kí t õ. T © t c § các kí t õ xu Õng dòng hay các kí t õ khác không có
trong b § ng mã Base64 ÿ Å u ÿc m
phç«n m Å m gi § i mã b Ó qua.
- 151 -
Khi nhóm bit dòng nh ± p ít h kn 24 bits (ngh - a là ÿ Ã n cu Õi c ë a d ó li Ëu c «n mã

hoá) thì c «n có x ñ lý ÿ » c bi Ët. Khi có ít h kn 24 bits dòng nh ± p thì các bits 0 ÿ mcç
thêm vào phía bên ph § i nhóm bit ÿ Ç ÿ m c çÿ ë s Õ 24 bits. Khi dòng nh ± p ÿã ÿ ë 24bits
thì có các kh § n ng có th Ç x § y ra:
1. Ph «n cu Õi cùng c ë a d ó li Ëu c «n mã hoá là 24 bits thì d ó li Ëu ÿ «u ra cu Õi cùng
V là
Á 4 kí t õ ÿã mã hoá mà không có kí t õ ÿ Ëm "=".
2. Ph «n cu Õi cùng c ë a d ó li Ëu c «n mã hoá chính xác là 8 bits thì d ó li Ëu ÿ «u ra
cu Õi cùng s Á là 2 kí t õãÿmã hoá kèm theo v ßi 2 kí t õ ÿ Ëm “=” ã cu Õi.
- N Ã u ph «n cu Õi cùng c ë a d ó li Ëu c «n mã hoá chính xác là 16 bits thì d ó li Ëu ÿ «u

ra cu Õi cùng s Á g ×m 3 kí t õã ÿmã hoá kèm theo v ßi 1 kí t õ ÿ Ëm “=” ã cu Õi.
% iã vì các kí t õ ÿ Ë m ch Í ÿ m cç thêm vào cu Õi c ë a d ó li Ëu nên khi g » p b © t kì
P Ý t kí t õ “=” nào thì hi Çn nhiên là ÿã ÿ Ãtrín kv Ã
Ï t thúc c ë a d ó li Ëu.
10.6.3 Giao th íc POP
Ng m iás ñ d éng có th Ç g ñi th m b µ ng cách s ñ d éng SMTP, và có th Ç nhúng b © t

N ä ÿ iÕt m nç g nào vào trong message thông qua vi Ëc s ñ d éng khuôn d ¥ ng MIME.
Tuy nhiên, v ßi SMTP, server ÿ Ç nh ± n ÿ cmcác ç message th m ph § i n Õi ÿ Ã n client và
J ñi t © t c § các message ÿc m phân
ç phát cho client. Do ÿó, ng m ái s ñ d éng ph § i ÿ ng
ký tên máy d m ißd ¥ ng tên ÿ Ïa chInternet
Í c ë a ng mi ánh ± n.
SMTP ÿ mcçthi Ã t k Ã trong tr ngm áh ç p nhi Å u user s ñ d éng t © t c § th ái gian c ë a

KÑ k Ã t n Õi ÿ Ã n m Ý t vài host và ch ¥ y m Ý t phiên ÿ «u cu Õi. Giao th íc không
c thi Ã ÿt m ç
N cho
Ã các tình hu Õng thông d éng hi Ën nay, trong ÿó, h «u h Ã t t © t c § các user s ñ
G ng
é e-mail k Ã t n Õi h ¥ n ch Ã ÿ Ã n mail server ÿang gi ó h Ý p th m. i s Ng
ñ dm
éngá ph § i
duy trì các message th m trên server và chuy Çn nó ÿ Ã n cho client khi client yêu c «u.
ây là m Ý t m éc ÿích trong thi Ã t k Ã c ë a POP.
POP (Post office Protocol) ÿ m ç c thi Ã t k Ã ÿ Ç bù ÿ ³ p cho SMTP trong ph «n

nh ± n các message. Nh óng ng m ái thi Ã t k Ã POP không g Ý p các ch íc n ng g ñi
message và cho r µ ng SMTP ti Ã p t éc ÿ cmsçñ d éng ÿ Ç th õc hi Ën các ch íc n ng ÿó.
9 ßi giao th íc POP, máy tính nh ± n kh ãi t ¥ o k Ã t n Õi. Máy nh ± n k Ã t n Õi ÿ Ã n mail
server, login và nh ± n b © t k ä m Ý t message nào ÿang ch á. Do v ± y mà máy g ñi không
F n« bi Ã t gì v Å máy nh ± n tr ï khi nó s ñ d éng login và password ÿ Çngÿ nh ± p. Ngày
nay, h «u h Ã t t © t c § các mail client trên Internet mà b ¥ n có th Ç s ñ d éng ÿ Ç k Ã t h ç p c §
SMTP và POP.
- 152 -
10.6.3.1 Mô hình thông tin POP

Trong mô hình l mu và phát, server mail c éc b Ý l mu các message ÿ Ã n khi các
client nh ± n nó. POP client k Ã t n Õi v ßi server trên c Ù ng 110 c ë a TCP. Ç ÿng nh ± p
vào server, user s ñ d éng ÿnh
Ï danh (ID) và password. Sau khi ÿ ng nh ± p thành công
vào server, client có th Ç yêu c «u server v Å các message m ßi ÿang s ¹n sàng, l © y b © t
N message
ä nào mà server ÿang g ñi hay xoá ÿi m Ý t message nào ÿó trên server.
Mô hình thông tin POP s ñ d éng 3 tr ¥ ng thái giao tác ÿ Ç cung c © p ch íc n ng
này ÿ Ã n POP client:
• Tr ¥ ng thái ÿ » c quy Å n : Server ki Çm tra quy Å n truy nh ± p c ë a client (ID và

password).
• Tr ¥ ng thái giao tác : Client có th Ç nh ± n hay xoá các message.
• Tr ¥ ng thái c ± p nh ± t : Tr ¥ ng thái này ÿ cmchuy
ç Çn ÿ Ã n ngay sau khi client t ¥ o
ra l Ënh QUIT.
Tr ¥ ng thái c ± p nh ± t là tr ¥ ng thái cho phép thao tác trên các message. Khi client
ÿang ã trên tr ¥ ng thái giao tác, b ¥ n có th Ç t ¥ o ra l Ënh reset ÿ Ç hu ù b Ó t © t c § các thao
tác xóa tr m cß ÿó (undo).
10.6.3.2 Chu 1n POP3
Giao th íc POP3 ÿ m çc c § i ti Ã n t ï giao th íc POP. Nhi Ëm v é c ë a giao th íc

POP3 là l © y mail t ï mailbox v Å khi nào ngimnhá ± n mu Õn.
»c ÿL m Çc ë a h Ë th Õng dùng POP là cho phép ng m iás ñ d éng login vào POP
Server và nh ± n các mail t ï mailbox c ë a mình mà không c «n ph § i login vào m ¥ ng
P » c dù các mailbox th mng á n µ m ã các Mail Server n µ m trong m ¥ ng ( thông thng má
mu Õn thâm nh ± p m ¥ ng ta ph § i có m Ý t account trên m ¥ ng và ph § i cung c © p
Password khi ÿ ng nh ± p vào m ¥ ng ). Ng m i sáñ d éng có th Ç truy xu © t POP Server t ï
E t©c í m Ý t h Ë th Õng nào trên m ¥ ng Internet, t ï b © t c í UA nào dùng giao th íc POP.
POP3 ÿ nh Ï ngh -a 3 giai ÿ Rn¥t ¥ o thành POP Session : Giai ÿ Rn¥1 là giai ÿ R n¥
xác ÿ nÏ h tính h ç p pháp c ë a ng m ái nh ± n mail (Authorization); giai ÿ R ¥n 2 là giai
ÿ Rn¥giao d Ïch gi óa PC và POP Server (Transaction) và giai ÿ R ¥n 3 là giai ÿ R n¥ c ± p
nh ± t thông tin (Update).
Sau khi thi Ã t l ± p k Ã t n Õi v ßi Server, giain ÿÿ R«u¥ Client s Á cho Server bi Ã t nó
là ai. N Ã u Client h ç p pháp POP Server s Á m ã Mailbox và b ³ t ÿ «u chuy Çn sang giai
ÿ Rn¥giao d Ïch. Giai ÿ R ¥n giao d Ïch, ch m nkg trình Client s Á yêu c «u POP3 Server
cung c © p các thông tin nh m danh sách mail..v..v..hay yêu c «u g ãi v Å cho nó m Ý t b íc
mail xác ÿ nh
Ï nào ÿó. Giai ÿ Rn¥cu Õi cùng s Á c ± p nh ± t và ÿóng k Ã t hi Ën hành.
- 153 -
Các l Ënh thông d éng c ë a giao th íc POP3 :
/ Ënh ý ngha-
User Cho bi Ã t tên c ë a user cho POP Server
Pass Yêu c «u m Ý t Password cho ng m ái s ñ d éng trên Server
Quit óng k Ã t n Õi TCT ÿã ÿ m cç thi Ã t l ± pctr ÿó
mß
Stat POP Server tr § v Å s Õ l m çng Mail có trong mailbox c ë a ng m
i sáñ d éng cùng
kích th mcßchúng
List Tr § v Å các ID và size c ë a các Message
Retr Nh ± n m Ý t Message t ï Mailbox (yêu c «u tham s Õ là ID c ë a mail c «n nh ± n)
Dele ánh d © u m Ý t Message ÿ Ç xóa (yêu c «u tham s Õ là ID c ë a mail c «n xóa)
Noop POP Ser ver tr § v Å +OK nh mng không làm gì c §
Last Yêu c «u POP Server tr § v Å s Õ Message ÿã truy nh ± p
Top Li Ët kê Header c ë a Mail
Rset + ë y ÿánh d © u trên Message b Ï ánh
ÿ d © u ÿ Ç xóa
POP3 ch Í ÿ Ïnh ngh -a 2 lo ¥ i tr § l ái cho m Û i câu l Ënh là : +OK ÿ Ç ch Í thao tác
hoàn thành t Õt và - ERR ÿ Ç báo có l Û i. Ví d é cách dùng m Ý t s Õ l Ënh c ë a POP3 nh m
sau (các hàng sau d © u ch © m ph - y ÿ Ç chú thích l Ënh).
Giai ÿ Rn¥1 : Nh ± n d ¥ ng user
CLIENT : USER user01 ; cho bi |t tên user là user01

SERVER : +OK ; báo thành công
CLIENT : PASS abc ; cho bi |t password là abc
SERVER : +OK user01's ; maildrop has 2 messages ( 520 octets)
Giai ÿ Rn¥2 : Trao ÿ Ù i

CLIENT : STAT ; s Q mail có trong mailbox
SERVER : +OK 2 520 ; Có 2 mail v [i t Ung kích th I [c là 520
CLIENT : LIST ; Li „ t kê các ID và kích th I [c các mail
SERVER : +OK 2 message ( 520 octets )
SERVER : 1 110 ; mail th i 1 kích th I [c 110
SERVER : 2 410 ; mail th i 2 kích th I [c 410
CLIENT : LIST 1 ; Cho thông tin v ~ mail có ID là 1
SERVER : +OK 1 110
CLIENT : LIST 4
SERVER : -ERR no such message, only 2 message in maildrop
. . .v. . .v . . .
Giai ÿ Rn¥3 : K Ã t thúc

CLIENT : QUIT ; ÿóng k |t n Qi TCP hi „ n hành
SERVER : +OK dhbk POP3 server signing off
Chú ý r µ ng các message b Ï ÿánh d © u ÿ Ç xóa b µ ng l Ënh DELE th õc s õ ch ma b Ï
xóa ngay ÿ Ç n Ã u sau ÿó ta có th Ç dùng l Ënh ph éc h ×i không xóa b µ ng l Ënh RSET,
- 154 -
chúng ch Í th õc s õ b Ïxóa b Ó kh Ói maildrop khi b mcßvào giai ÿ R n¥ Update (khi g ãi

Onh
Ë QUIT).
10.7 D Ïch v é truy c ± p t ï xa - TELNET
Client Host Server Host
Operating System Operating System
Client TELNET Server TELNET
TCP/IP TCP/IP
Hình 10-11. Ph mngk th íc truy nh ± p t ï xa Telnet.

Ch m ng
k trình Telnet (TELecommunication NETwork) cho phép truy c ± p t ï xa
ho » c có các thi Ã t b Ïo§thông qua m ¥ ng ( ÿ LuÅnày có ngh -a là bình th m áng thì b ¥ n
không th Ç có ÿ mc çthi Ã t bnày
Ï nh mng nay nh á có d Ïch v é Telnet, b ¥ n có th Ç truy c ± p
và dùng ÿ m cç các thi Ã t b Ï ÿu«cu Õi do ÿó g Ñ i là các thi Ã t b uÏ ÿcu« Õi § o). Nói cách
khác, m Ý t user A có th Ç truy c ± p vào m Ý t máy B ã b © t c í n ki nào trong m ¥ ng và
làm vi Ëc v ßi máy ÿó gi Õng nh mang ÿ ng ×i tr mcßmáy ÿó. D Ïch v é Telnet ÿ mc çcung
F p©qua c Ù ng s Õ 23 c ë a TCP/IP. Khái ni Ëm Telnet ÿ Ç chc §Í G ch S v m và giao th qc
cung c © p các dchÏ v é truy c ± p t ï xa này.
Giao th íc Telnet dùng m Ý t khái ni Ëm Network Virtual Terminal (NVT), ÿ Ç
ÿ Ïnh ngh -a k Ã t n Õi Telnet cho c § hai phía. M Û i ÿ «u c ë a k Ã t n Õi (m Û i NVT) có m Ý t
bàn phím và m Ý t máy in logic. Máy in logic có th Ç hi Çn th Ïcác kí t õ và bàn phím
logic có th Ç t ¥ o các kí t õ. Máy in logic th m áng là m Ý t màn hình c ë a thi Ã t b Ï ÿu «
cu Õi, trong khi ÿó bàn phím logic th mng á là bàn phím c ë a ng mi ádùng
Khi m Ý t k Ã t n Õi Telnet ÿc m
thiçÃ t l ± p, Telnetd (hay b © t k ä m Ý t ng
ch m
trình
k
nào khác mà làm vi Ëc nh m là Telnet server) b ³ t ÿ «u quá trình ch ¥ y m Ý t s Õ các íng
G ng.
é M Û i phím ÿ mc ç© n s Á ph § i qua Telnet, Telnetd, và các íng d éng ÿ m c dùng
ç
trong quá trình th õc hi Ën m Ý t phiên làm vi Ëc c ë a k Ã t n Õi Telnet.
Ng m iás ñ d éng ÿ ma vào l Ënh và s Õ li Ëu, ch mngk trình Telnet ã máy khách
(client Telnet) s Á chuy Çn l Ënh và s Õ li Ëu ÿ Ã n chng m trình
k Telnet trên máy ch ë
(server telnet) t m kng íng. Server telnet x ñ lý và g ñi k Ã t qu § tr ã l ¥ i cho Client
Telnet.
- 155 -
10.7.1.1 Các l Onh c oa Telnet

Hai h Ë th Õng Telnet Client/Server liên l ¥ c v ßi nhau b µ ng nh óng l Ënh g ×m
nh óng kí t y ÿ ï n hay m Ý t chu _ i kí t y, nó ÿ m çc mã hoá trong d ¥ ng chu - n NVT
(Network Virtual Terminal - M ¥ ng ÿ «u cu Õi § o).
Khi m Ý t k Ã t n Õi Telnet ÿc mthiçÃ t l ± p, m Ý t s Õ d Ïch v é có th Ç s ¹n sàng ÿ Ç l õa

ch Ñ n. Giá tr Ïc ë a chúng có th Ç thay ÿ Ù i trong m Ý t phiên làm vi Ëc Telnet (Telnet
Session) n Ã u c § hai phía c ë a k Ã t n Õi ÿ ×ng ý s õ thay ÿ Ù i ÿó. (Có th Ç x § yng ra tr m á
K pç m Ý t ÿ «u c ë a k Ã t n Õi Telnet không th Ç cho phép hay không cho phép m Ýcht d Ï
Y étrong quá trình k Ã t n Õi Telnet di É n ra do s õ cho quy Å n c ë a nhà qu § n lý ho » c các
thi Ã t l ± p ngu ×n (Source settings)). Có b Õn giao th íc Telnet ÿ m c dùng
ç ÿ Ç Ç ngh Ï
(offer), T ï ch Õi (refuse), Yêu c «u (request) và Ng n ch » n (prevent) các d Ïch v é, ÿó
là các ÿ Ý ng t ï: WILL, WON T, ¶ DO và DON ¶T. Các ÿ Ý ng t ï trên ÿ mc thi ç Ã t k Ã ÿi
Y ißnhau theo t ïng c » p ( WILL/WON T¶ và DO/DON ¶T).
/ Ënh Mã th ± p phân ý ngh -a
IAC 255 Nh ± n bi Ã t byte ti Ã p theo là l Ënh
NOP 241 Không ÿ L Å u khi Çn
EC 247 Xóa ký t õ (Erase character)
EL 248 Xóa dòng (Erase line)
GA 249 9 Å ÿ «u (Go ahead)
AYT 246 Are you there
IP 244 Quá trình ng ³ t (Interrupt process)
AO 245 Xóa b Ó ÿ « u ra (Abort output)
BRK 243 ' ï ng (break output)
DMARK 242 Ph éc h ×i ÿ «u ra (Resume output)
SB 250 % ³ t ÿ «u trao ÿ Ù i (Start potion request)
SE 240 . Ã t thúc (End)
WILL 251 Th Óa thu ± n/Yêu c «u (Agreement/request option)
WONT 252 7 ï ch Õi (Refuse option request)
DO 253 Ti Ã p nh ± n yêu c «u (Accept request o ption)
DON'T 254 7 ï ch Õi ti Ã p nh ± n yêu c «u
• Các hàm ch íc n ng khác :

Tên Mã ý ngh -a
Tr ansmit binary 0 Yêu c «u/T.nh ± n trao ÿ Ù i s Õ nhphânÏ 8 bit
Echo 1 Ký t õ ph § n h ×i (Echo character receiving back to sender)
Status 5 Tr ¥ ng thái (Request/reply status of receiving TELNET)
Timing mark 6 ánh d © u th ái gian.
Terminal type 24 Lo ¥ i yêu c «u/tr § l ái c ë a thi Ã t ub cu
Ï ÿ Õi.
«
Line mode 34 G ñi dòng ký t õ
Ví d é các dòng l Ënh tiêu bi Çu nh m sau :

- 156 -
IAC, SB, WILL, 'O', SE : Yêu c «u bên nh ± n nh ± n s Õ phân
nh Ï 8 bit
IAC, SB, DO, 'O', SE : H Ë truy nh ± p t ï xa nh ± n tr § l ái ti Ã p nh ± n
IAC, SB, DON'T, 'O', SE : Ho » c t ï ch Õi
IAC, SB, DO, 'O', SE : Bên nh ± n yêu c «u
IAC, SB, WILL, 'O', SE : Bên g ñi th Óa thu ± n
IAC, SB, WON'T, 'O', SE : Ho » c t ï ch Õi
• Làm vi Ëc v ßi Telnet
- Truy nh ± p vào m ¥ ng TCP/IP t ï máy tr ¥ m
- Gõ l Ënh : telnet < Ï ach ÍIP ho » c tênmáyServer>
- Thao tác trên màn hình Telnet.
10.7.2 D Ïch v é truy Å n t ± p tin FTP
Giao th íc truy Å n t ± p tin FTP (File Transfer Protocol) cho phép truy Å n các t ± p
tin gi óa hai máy tính, qu § n lý các th m m éc và truy c ± p vào th m tín ÿ L nËt ñ. FTP
không ÿ mcçthi Ã t k Ã ÿ Ç truy c ± p vào m Ý t máy khác và ch ¥ y cácng chtrình
m k ã máy
ÿó. FTP giúp ng m iás ñ d éng truy c ± p file và th m m éc trên m Ý t máy ch ë ã xa và th õc
hi Ën nh óng thao tác trên th m m éc nh m sau :
- Li Ët kê các file trên m Ý t th m m éc c éc b Ý hay ã xa.
- Ù i tên và xóa t ± p tin (n Ã u có quy Å n).
- Truy Å n file ÿi hay v Å t ï tr ¥ m và máy ã xa (download/upload).
FTP dùng hai kênh TCP, v ßi s Õ hi Ëu c Ù ng 20 là kênh d w li Ou, và s Õ hi Ëu c Ù ng

21 là kênh l Onh (command channel). FTP khác các íng d éng khác c ë a TCP/IP ã là
FTP qu § n lý t © t c § vi Ëc truy Å n các t ± p tin b µ ng foreground thay vì background. Nói
cách khác, FTP không dùng các hàng ÿ ç i hay các ti Ã n trình ki Çu Õng (spooler) do ÿó
E n¥ có th Ç quan sát quá trình truy Å n t ± p tin trong th ái gian th õc. B µ ng cách dùng
TCP, FTP lo ¥ i tr ï ÿ m cç vi Ëc qu § n lý k Ã t n Õi và ÿ Ý tin c ± y, b ãi vì FTP có th Ç d õa
trên TCP ÿ Ç th õc hi Ën các ch íc n ng này m Ý t cách chính xác.
. Ã t n Õi ÿ «u tiên, kênh l Ënh, cÿ kh
m çãi t ¥ o thông qua FTP client. Client k Ã t n Õi
Y ißserver d õa trên c Ù ng 21 c ë a TCP, cung c © p cho server tên (login) và password
và sau ÿó ti Ã n ÿ Ã n các phiên FTP. N Ã u client t ¥ o ra m Ý t l Ënh yêu c «u m Ý t dòng tr §
Oi át ï server, kênh l Ënh s Á truy Å n tr § l ái này.
Khi client g ãi m Ý t yêu c «u có nhi Å u h kn m Ý t tr § l ái ÿ Ç g ñi hay nh ± n d ó li Ëu,
kênh th í hai ÿ m cç ÿ » t vào ho ¥ t ÿ Ý ng. Ç thi Ã t l ± p k Ã t n Õi th í hai, b ¥ n có 3 tu ä ch Ñ
n. kh ãi t ¥ o k Ã t n Õi th í 2 thông qua c Ù ng 20 c ë a TCP và k Ã t n Õi ÿ Ã n
0 » c ÿ Ïnh, server
P Ý t socket th í hai trên client, s ñ d éng cùng m Ý t ÿ Ïa chvà Íc Ù ng nh m trong k Ã t n Õi
th í nh © t trên client. Tuy nhiên, client có th Ç ch Í ÿ Ï nh m Ý t ÿa Ïch Í khác hay m Ý t
F nÙg khác ÿ Ç truy Å n d ó li Ëu, trong trngmháç p này, server c Õ g ³ ng k Ã t n Õi ÿ Ã n client
- 157 -
thông qua vi Ëc s ñ d éng m Ý t ÿ Ïa ch m Íßi. Tu ä ch Ñ n th í 3 là client kh ãi t ¥ o m Ý t k Ã t

Q iÕtruy Å n d ó li Ëu là báo cho server chuy Çn sang ch Ã ÿ Ý thng, é ÿserver
Ý tr § l ái m Ý t
ÿ aÏ ch Ívà s Õ hi Ëu c Ù ng ÿ Ç truy Å n d ó li Ëu.
Ngay sau khi truy Å n d ó li Ëu k Ã t thúc, k Ã t n Õi ÿ Ç truy Å n d óc liÿóng
Ëu ÿl ¥mi.ç
. Ã t n Õi này ÿcmmçã l ¥ i khi client t ¥ o ra m Ý t l Ënh yêu c «u truy Å n d ó liÖu.
Giao th i c FTP trên máy khách
Giao th ic FTP trên máy User

7 User
chñ interface
Server
command Các l „ nh c ga Client
interface giao th ic FTP command
interface
File
4File system
Server data
transmission
interface
Server data
transmission
interface
4
Hình 10-12. Mô hình giao ti Ã p FTP.
• FTP ho ¥ t ÿ Ý ng theo mô hình Client/Server bao g ×m thành ph «n chính :

+ kn v Ï trao ÿ Ù i d ó li Ëu (Data Transmission interface)/
+ kn v Ï nh ± n bi Ã t l Ënh (Command interface)
10.7.2.1 Ch G ÿ a truy In d 3n
Có 3 ch Ã ÿ Ý ÿ m
c dùng
ç ÿ Ç truy Å n d ó li Ëu gi óa hai h Ë th Õng. Ch Ã ÿ Ý ÿ «u tiên là
ng «m ÿ Ïnh nh mng 2 ch Ã ÿ Ý kia truy Å n hi Ëu qu § h kn và có th Ç ph éc h ×i.
• Truy In theo dòng: ÿ ây là ch Ã ÿ Ý truy Å n ng «mnh,ÿgÏ ñi m Ý t file d mi dß ¥ ng
P Ý t chu Û i các byte; FTP server và client không nh
ÿ Ïd ¥ ng file ÿó. File ngu ×n
không có cách gì ÿ Ç báo h Ã t n Ý i dung truy Å n, do v ± y v © n ÿ Å k Ã t thúc file
ÿ mcçqui ÿ nh
Ï b µ ng ÿóng k Ã t n Õi d ó li Ëu.
• Truy In theo kh Y i: chia file thành các kh Õi, và m Û i kh Õi có thêm các byte
ÿ Lu Å
khi Çn (header). Trong header có m Ý t tr m áng xác ÿ Ïnh s Õ l mng ç byte
trong kh Õi, tr m ng
á mô t § mã, nó có th Ç ÿ Ïnh ÿó là kh Õi ÿ » c bi Ët, k Ã t thúc
trong quá trình truy Å n. Ch Ã ÿ Ý truy Å n này cho phép ph éc h ×i khi b Ïng ³ t
trong quá trình truy Å n file thông qua vi Ëc báo truy Å n l ¥ i m Ý t kh Õi chnh
ÍÿÏ
trong tr m ng
á count c ë a header.
- 158 -
• Ch G ÿ a truy In nén: nén file ÿ Ç truy Å n thông qua vi Ëc s ñ d éng thu ± t toán mã
hoá mã run-length. Thu ± t toán nh µ m làm gi § m các byte l » p l ¥ i vào trong hai
byte k Ã ti Ã p. Byte ÿ «u tiên cho bi Ã t byte theo sau là nén và s Õ l «n nóc l »ÿ pm ç
Oi.¥Ç th Ç hi Ën nén, bit ÿ «u tiên c ë a byte ÿu L
khiÅÇn ÿ mc thi
ç Ã t l ± p 1. N Ã u bit
này là 0, nó cho bi Ã t byte theo sau không ph § i là byte nén. Ph «n còn l ¥ i c ë a
byte ÿ LuÅkhi Çn xác ÿnh Ï s Õ l mngç các byte không nén theo sau. Do v ± y, hi Ëu
qu § khi nén các kí t õ l » p l ¥ i ÿó là không làm m © t ÿi các kí t õ không nén.
Ç b ³ t ÿ «u, client g ñi yêu c «u read hay write. Gói tin trao ÿ Ù i có ÿ Ý dài ÿ Ã n
512 bytes. M Û i block s Õ li Ëu có ÿánh s Õ và ph § ci biên ÿ m çnh ± n ÿ Ç g ñi ti Ã p hay phát
Oi.¥ Ç tránh phát trùng l » p khi h Ã t th ái h ¥ n, phát l ¥ i b § n tin v ïa phát và khi nh ± n
ACK (n) trùng l » p thì không phát gì .
10.7.2.2 D )ng b + n tin FTP
Read request opcode String EOs String EOs

(RRQ) 01 File name 0 mode 0
2 bytes n bytes 1 byte n bytes 1 byte
Write request opcode String EOs String EOs

(WRQ) 02 File name 0 mode 0
2 bytes n bytes 1 byte n bytes 1 byte
opcode
DATA 03 Block# Data
2 bytes 2 bytes n bytes, 0=n=512
Acknowled- opcode
gement (ACK) 04 Block#
2 bytes 2 bytes
Read request opcode String EOs

(RRQ) 05 Errorcode Err String 0 (EOs : End of String)
2 bytes 2 bytes n bytes 1 byte
Hình 10-13. Khuôn d ¥ ng b § n tin FTP.
- 159 -
Ví d m: Quá trình phát l » p :
Send DATA(n)
receive DATA (n)
send ACK(n)
(timeout)
retransmit DATA (n)
receive DATA(n) (duplicate)
send ACK(n) (duplicate)
receive ACK(n)
send DATA(n+1)
receive DATA(n+1)
send ACK(n+1)
receive ACK(n) (dup)
send DATA(n+1) (dup)
receive DATA(n+1) (duplicate)
send ACK(n+1) (duplicate)
receive ACK (n+1)
send DATA (n+2)
receive DATA(n+2)
send ACK(n+2)
receive ACK(n+1) (dup)
send DATA(n+2) (dup)
... ... ... ... ... ...
+ Tr¸nh ph¸t lÆp

Send DATA (n)
receive DATA (n)
send ACK(n)
(timeout)
retransmit DATA (n)
receive DATA(n) (duplicate)
send ACK(n) (duplicate)
receive ACK (n)
send DATA (n+1)
receive DATA(n+1)
send ACK(n+1)
receive ACK(n) (dup)
(don't send anything)
receive ACK (n+1)

send DATA (n+2)
receive DATA(n+2)
send ACK(n+2)
... ... ...
Hình 10-14. Quá trình phát l » p b § n tin FTP.
10.7.2.3 Quá trình làm vi Oc FTP

1. Truy nh ± p vào m ¥ ng TCP/IP t ï máy tr ¥ m.
2. Gõ l Ënh : ftp < Ï a_ch Í _máy_Server>.
3. Làm vi Ëc v ßi FTP.
- 160 -
Khi m Ý t k Ã t n Õi FTP cÿthi

mÃ ç t l ± p, th õc hi Ën các cb nh
m ßm sau:
- Duy Ët tên và m ± t kh - u (ID) c ë a ngi m
dùng.
á
- Xác ÿ Ïnh th m m éc b ³ t ÿ «u làm vi Ëc.
- Ï nh ngh - a ch Ã ÿ Ý truy Å n t ± p tin.
- Cho phép các l Ënh c ë a ng mi ádùng.
- Hu ù k Ã t n Õi.
/ Ënh FTP Mô t §
ascii Chuy Çn sang ch Ã ÿ Ý truy Å n ascii
bell âm thanh c ë a ch m k ng trình sau khi truy Å n m Û i t ± p tin
binary Chuy Çn sang ch Ã ÿ Ý truy Å n nh Ï phân
cd directory Chuy Çn ÿ Ù i th m m éc hi Ën hành trên server
cdup Lùi th m m éc hi Ën hành v Å m Ý t c © p tr m ß c ÿó
close Hu ù k Ã t n Õi
delete filename Xoá m Ý t t ± p tin trên server
dir directory Hi Çn th Ï th m m éc directory c ë a server
get filename Truy Å n t ± p tin trên server v Å máy c éc b Ý
hash Hi Çn th Ï /làm m © t d © u # cho m Û i kh Õi các ã truy
ký t Ån
õ ÿ ÿ cm ç
help Hi Çn th Ï các tr ç giúp
lcd directory Chuy Çn ÿ Ù i th m m éc hi Ën hành trên máy c éc b Ý
ls directory Xem danh sách các t ± p tin trong th m m éc directory trên Server
mdelete files Xóa nhi Å u t ± p tin trên máy Server
mdir directories Li Ët kê các t ± p tin trong nhi Å u th m m éc trên máy Server
mget files / ©y m Ý t s Õ file trên Server v Å th m m éc hi Ën hành c ë a máy c éc b Ý
mkdir directory 7 ¥ o th m m éc directory trên máy Server
mput files * ñ i m Ý t s Õ t ± p tin t ï máy c éc b Ý lên máy Server
open host . Ã t n Õi v ßi Server host t ï xa
put filename Truy Å n t ± p tin t ï máy c éc b Ý lên máy Server
pwd Hi Çn th Ï th m m éc hi Ën th ái c ë a server
status Hi Çn th Ï tr ¥ ng thái c ë a ftp
rename file1 file2 Ù i tên file1 trên máy Server thành file2
quote Cung c © p m Ý t l Ënh FT P m Ý t cách tr õc ti Ã p
quit Ch © m d íHit kÇnÃthdanh
t n Õi và thoát kh Ói ftp
Ï sách l Ënh
?
Å truy Å n m Ý t t ± p tin t ï th ñ m mc hi On hành trên máy Client ÿ Ã n máy Server
E n¥ dùng l Ënh put, ng m çc l ¥ i, mu Õn t § i t ± p tin t ï máy Server v Å máy Client, b ¥ n
dùng l Ënh get. Cú pháp nh m sau :
ftp>put local_file remote_file
ftp>get remote_file local_file
Khi truy c ± p vào h Ë th Õng, n Ã u ch ma có account, ng i sm
ñ dá éng có th Ç s ñ d éng
P Ý t login name ÿ » c bi Ët là anonymous ÿ Ç truy c ± p vào h Ë th Õng. Acount này không
có m ± t kh - u.
FTP cho phép truy Å n các t ± p tin thông qua máy th í 3, máy này n µ m gi óa
client và server. Th ë t éc này ÿ mc çg Ñ i là truy Å n tay ba uÿ này
L Åc «n thi Ã t ÿ Ç có cÿ m ç
có ÿ mcçs õ cho phép chính xác ÿ Ç truy c ± p vào máy ã xa. Hình sau mô t § s k ÿc × ëa
th ë t éc này :
- 161 -
Client: Control (21)

: Client
¾ Server Dat
Control (21)
Hình 10-15. Truy Ån các t ± p tin thông qua máy th í 3.
10.7.2.4 Khuôn d )ng d w li Ou

Khi truy Å n d ó li Ëu gi óa hai h Ë th Õng, có th Ç s ñ d éng 4 ki Çu d ó li Ëu ÿ Ç truy Å n.
Trong s Õ các ki Çu d ó li Ëu này thì có 2 ki Çu d ó li Ëu hay cÿsmñ çd éng nh © t hi Ën nay,
hai ki Çu khác v ¯ n ÿ m c hç Û tr ç nh mng ít ÿcms çñ d éng. Các h Ë th Õng ã c § hai ÿ «u
trong quá trình ÿàm tho ¥ i FTP ph § i h Û tr ç t © t c § các ki Çu d ó li Ëu sau ÿây:
• Ki Çu ASCII, ÿây là ki Çu m » c ÿnhÏ ÿ mcçdùng trong các phiên FTP. Nó ÿ m çc
dùng ÿ Ç truy Å n các file text. N Ã u b ¥ n c Õ truy Å n các filephân
nh Ï mà b ¥ n
không thay ÿ Ù i mode thì b ¥ n c Êng nh ± n cÿkmÃ çt qu § ã d ¥ ng text, do v ± y n Ý i
dung c ë a file ÿã b Ï thay ÿ Ù i.
• EBCDIC ÿ m ç c s ñ d éng ÿ Ç truy Å n các file gi óa gi óa các host, s ñ d éng
EBCDIC nh m m Ý t t ± p các kí t õ bên trong c ë a nó. V Å m » t k û thu ± t thì ki Çu d ó
li Ëu ASCII và EBCDIC là gi Õng nhau, ch Í khác m Ý t ÿu LlàÅt ± p các kí t õ mà
nó s ñ d éng
• Ki Çu nh Ï phân là ki Çu ÿ mcçs ñ d éng ÿ Ç truy Å n các file nh Ï phân nh m các file
§ nh và các file ch mngk trình (các file ZIP và các file DOC). Vi Ëc truy Å n các
file này d m ßi d ¥ ng m Ý t chu Û i các byte, ki Çu d ó li Ëu này không quan tâm ÿ Ã n
môi tr m nág c ë a máy ÿích và c © u trúc t ï. T © t c § các cài ÿ » t FTP nên h Û tr ç
ki Çu truy Å n d ó li Ëu này c Êng nh m ki Çu ASCII.
• Ki Çu d ó li Ëu c éc b Ý . Ki Çu d ó li Ëu này d õa trên byte, xác ÿ Ïnh cho các host
F cé b Ý . Khuôn d ¥ ng ph § i kh § d éng v ßi các h Ë th Õng khác ÿ Ç c © u trúc l ¥ i d ó
li Ëu d õa vào d õa trên khuôn d ¥ ng ban ÿ «u.
Ki Çu d ó li Ëu ASCII và EBCDIC có th Ç có tham s Õ tu ä ch Ñ n th í hai ÿ Ç xác
ÿ nh
Ï các ràng bu Ý c d ó li Ëu. Khi ÿ mc sç ñ d éng, tham s Õ này là m Ý t tu ä ch Ñ n cÿ m ç
thêm vào ÿ Ç xác ÿ Ïnh ki Çu d ó li Ëu. Các ràng bu Ýnh c dÿ ¥Ï ng ph é thu Ý c vào vi Ëc s ñ
G ng
é c ë a file ÿ mcçtruy Å n. Li Ëu m Ý t file có th Ç ÿc m
in,çxem, hay ÿ m çc x ñ lí nh m
P Ý t ÿ «u vào. Vi ËcnhÿdÏ ¥ ng m Ý t file có th Ç khác nhau ã m Û i ÿích. Các khuôn d ¥ ng
G óli Ëu sau ÿ mc ít
ç s ñ d éng h kn ki Çn d ó li Ëu ng «m ÿ Ïnh:
- 162 -
• Khuôn d ¥ ng không in: là ki Çu d ó li Ëu ng «m ÿnh

Ï ASCII và EBCDIC. Khuôn
Gng
¥ file này không có thông tin ÿ Ï nh d ¥ ng. Chú ý r µ ng, ÿ Ïnh d ¥ ng s ñ các
Gng
¥ chu - n cho kí t õ cách và phân l Å .
• nh d ¥ ng Telnet ÿ m ç c s ñ d éng cho các file m Ý t thi Ã t b Ï ÿu «cu Õi dùng ÿ Ç
hi Çn th. Ï Ï nh d ¥ ng này g ×m các kí t õ ÿ uL khi
Å Çn, kí t õ xu Õng dòng, tab.
• Ki Çm soát di chuy Çn bao g ×m các kí t õ ÿ L uÅkhi Çn ÿ Ïnh d ¥ ng in. Theo khuôn

Gng
¥ này, kí t õ ÿ «u tiên c ë a m Û i dòng không ÿ m c in
ç ra. Thay vào ÿó, kí t õ
này xác ÿ nÏ h s õ di chuy Çn theo tr éc ÿ íng so v ßi mép gi © y tr cmkhi
ß mÝtb§n
ghi hay m Ý t dòng nào ÿó ÿ cminç ra.
10.7.2.5 Các c -u trúc d w li Ou

Giao th íc FTP cho phép truy Å n các file có c © u trúc v ßi 3 c © u trúc file khác
nhau. Các c © u trúc t ± p tin này ch ë y Ã u dùng ÿ Ç truy Å n các t ± p tin gi óa các h Ë th Õng
có c © u trúc l mu tr ó khác nhau. Có các d ¥ ng nh m sau :
• & u trúc theo ki Çu file, xem file m Ý t chu Û i các byte d ó li Ëu n Õi ti Ã p nhau mà
không ÿ mcçc © u trúc bên trong.
• & u trúc b § n ghi ÿ m cç s ñ d éng ÿ Ç truy Å n các file là m Ý t chu Û i các b § n ghi.
& u©trúc này ÿ mcçs ñ d éng cho các Host IBM nh mng hi Ën nay ít s ñ d éng.
• & u trúc trang ÿ m çc s ñ d éng cho các file ÿ m cç chia thành các ÿ Õi t mng ç v ßi
kích th m cß khác nhau, có th Ç có các thông tin khác ÿ m çc thêm vào trong ÿó.
& u©trúc trang có m Ý t c © u trúc header ÿ Ç ÿnhÏ ngh -a kích th m ßc c ë a trang,
theo sau là n Ý i dung c ë a trang. Header c ë a m Û i trang còn ch ía s Õ hi Ëu trang
logic c ë a các trang d ó li Ëu nh mng s Õ hi Ëu trang ÿó không c «n thi Ã t khi truy Å n.
10.7.3 UserNEWS
Bi € u t I cng Ý ngh [ a Bi € u t I cng Ý ngh [ a
:-) Tôi h ^ nh phúc =):=) ABC Lincol
:-( Tôi bu Sn/ t ic gi jn =):=) Bác Sorn
:-| Tôi th ] G *<:-) ông già Noel
;-) Tôi nháy m lt <:-( Ng I ]i t Qi d ^
;-(0) Tôi kêu la (-: Ng I ]i U qc

:-(*) Ng I ]i nôn (m ma) :-)x Man with bowtic
:+) C nm ch x # -) Tóc m I [t
:-)) C nm ch x 8 -) Mang kính
:-{) Ria
C:-) Mão l [n
Khi mà có nhi Å u ng mi thuê

á bao USENET, nhu c «u v Å nh óng newsgroup m ßi,
chuyên bi Ët h kn luôn ÿ mc çÿòi h Ói. K Ã t qu § là m Ý t th ë t éc ÿ Ç t ¥ o ra newsgroup m ßi,
chuyên bi Ët h kn luôn ÿ m çc ÿòi h Ói. K Ã t qu § là m Ý t th ë t éc ÿ Ç t ¥ o ra nh óng
- 163 -
Newsgroup m ßi ÿ mc.ç Trên Newsgroup, ng m ái ta có th Ç th § o lu ± n, b «u c ñ, trao ÿ Ù i

Y ißnhau.
10.7.4 WORLD-WIDE-WEB
World Wide Web (WWW) là m Ý t h Ë th Õng qu § n lý thông tin phi c © u trúc. Bao
J ×m các Server cung c © p thông tin theo ÿnhÏ d ¥ ng siêu v n b § n (Hypertext) và các
client (Browser, trình duy Ët) nh ± n thông tin t ï ng m iás ñ d éng và ÿ ×ng th ái hi Çn th Ï
thông tin mà các Server cung c © p theo ÿnhÏ d ¥ ng ÿ m c ch
ç Í ÿ nh
Ï b ãi ng miás ñ d éng.
Thông tin trên WWW ÿ m çc bi Çu di É n trong các trang Web. M Û i trang Web có
th Ç là m Ý t chmÍ éc ho » c m Ý t tài li Ëu ch ía v n b § n, hình § nh, âm thanh, các liên
Nt...
Ã Ng m ái s ñ d éng có th Ç truy c ± p thông tin c «n thi Ã t trên WWW thông qua các
ÿ Õi t m
ngç ÿã ÿ mc çÿánh d © u trong tài li Ëu.
Các l Ënh ÿ mcçdùng v ßi WWW ÿã ÿ m çc ÿ nÏ h ngh -a trong giao th íc HTTP
(HyperText Transfer Protocol). ây là giao th íc chu - n ÿ Ç liên l ¥ c gi óa Client và
Server. Yêu c «u ÿ mcçg ñi t ßi Server thông qua Client. Server x ñ lý các yêu c «u và
J ñi k Ã t qu § v Å cho Client yêu c «u. K Ã t qu § cs trình
Á ÿ mbày
ç d m ßi d ¥ ng thích h ç p
cho ng m iás ñ d éng.
• Phía máy ch ë
0 Û i web Site có m Ý t máy ch ë ÿ § m nh ± n vi Ëc “l ³ ng nghe” TCP t ¥ i c Ù ng 80
cho nh óng k Ã t n Õi ÿ Ã n t ï các máy khách (thng m là
á các trình duy Ët). Sau khi m Ý t
NtÃn Õi ÿ mc çthi Ã t l ± p, máy khách g ñi yêu c «u và máy ch ë tr § l ái ÿáp l ¥ i, k Ã t n Õi
ch © m d ít. Giao th íc HTTP ÿnhÏ ngh -a cho các yêu c «u và tr § l ái h ç p l Ë.
Ví d é ng m iádùng kích lên m Ý t m ¯ u v n b § n ho » c có th Ç là bi Çungt m tr Ó
ç ÿ nÃ
trang có tên (t íc là URL hay ÿ Ï a ch Í t ßi máy tr ¥ m Internet). M Ý t URL có 3 ph «n
sau: tên c ë a giao th íc (http), tên c ë a máy n ki có ch ía trang web, và tên c ë a t ± p tin
ch ía trang ÿó (hypetext/WWW/TheProject.html). T ï khi ng m á i dùng nh © p chu Ý t
cho ÿ Ã n khi trang web ÿ cmhiç Ën ra trên màn hình ÿã x § y ra các s õ ki Ën sau :
1. Trình duy Ët ki Çm tra URL (xem xét ÿ Õi t ng
m çÿ mcçch Ñ n là gì).
2. Trình duy Ët h Ói DNS v Å aÿ ch
Ï Í IP c ë a URL.
3. DNS tr § l ái là 18.23.0.23
4. Trình duy Ët t ¥ o m Ý t k Ã t n Õi TCP ÿ Ã n c Ù ng a80chtrên
Í18.23.0.23
ÿÏ
5. Trình duy Ët g ñi l Ënh GET /hypetext/WWW/TheProject.html.
6. Máy ch ë g ñi ÿ Ã n t ± p tin TheProject.html
7. Gi § i phóng k Ã t n Õi TCP.
- 164 -
8. Trình duy Ët hi Çn th Ï t © t c § các v n b § n trong t ± p tin TheProject.html.

9. Trình duy Ët ti Ã p t éc l © y v Å và hi Çn th Ï t © t c § các hình § nh có trong
TheProject.html.
10.7.4.1 Ngôn ng w HTML

HTML (HyperText Markup Laguage) là m Ý t ngôn ng ó HTML là m Ý t ngôn
ng ó có c © u trúc, nó bao g ×m các th ¿ (TAGS) và các th õc th Ç (ENTITY), dùng ÿ Ç
cung c © p các chthÍ Ï ÿnh
Ï d ¥ ng ÿ Ç ph éc v é cho vi Ëc trình bày v n b § n trên Web.
0 Ý t t ± p tin HTML là m Ý t t ± p tin v n b § n trong ÿó m Ý t s Õ xâu ký tcõcoiÿmç
là các th ¿ ÿánh d © u các vùng tài li Ëu và © nh n ÿcác
Ï ý ngh -a ÿ » c bi Ët cho chúng. Các
th ¿ là các xâu ký t õ ÿ mcçb ³ t ÿ «u là d © u nh Ó h kn (<) và k Ã t thúc b µ ng d © u l ßn h kn
(>). Các th ¿ có th Ç ÿ mc çphân làm nhi Å u lo ¥ i tùy theo n Ý i dung, ch íc n ng, ki Çu tác
ÿ Ý ng c ë a chúng nh m: Th ¿ mônh t §dÿ¥Ï ng, th ¿ mô t § c © u trúc, th ¿ r Û ng, th ¿ ch ía...
& u©trúc t Ù ng quát c ë a m Ý t tài li Ëu HTML nh m sau :
<HTML> Thông báo cho trình duy Ot ÿây là m at v n b +n tài li Ou HTML
<HEAD> Thông báo b 7t ÿ /u ph /n ÿ /u c oa tài li Ou
<TITLE> Tiêu ÿ I c oa tài li Ou </TITLE>
Ph «n ÿ «u c ë a tài li Ëu ÿ » t t ¥ i ÿây
</HEAD> K Gt thúc ph /n ÿ /u
<BODY> Thông báo b 7t ÿ /u ph /n thân tài li Ou
..................
1 Ý i dung tài li Ëu HTML ÿcmÿç» t t ¥ i ÿây
</BODY> . Gt thúc ph /n thân tài li Ou
</HTML> . Gt thúc tài li Ou HTML
Ph «n ÿ «u ÿ Å c ë a tài li Ëu HTML th ngmchá ía tiêu ÿ Å c ë a tài li Ëu, tên tác gi § ,
Oi áchú thích, tóm t ³ t... ây là ph «n giúp ích cho vi Ëc tìm ki Ã m thông tin trên WEB
ho » c cho các dchÏ v é tìm ki Ã m có th Çánh ÿ ch Í m éc, ti Ã n hành tìm ki Ã m m Ý t cách d É
dàng. M Ý t s Õ các th ¿ ph éc v é trong ph «n ÿ «u nh m: Title, Meta, Isindex...
Ph «n thân là ph «n chính c ë a tài li Ëu HTML, n µ m gi óa c » p th ¿ <BODY> và
</BODY>, nó ÿ Ïnh ngh -a, hi Çn th Ïtoàn b Ý n Ý i dung bên trong c ë a tài li Ëu. Trong
ph «n thân ta có th Ç s ñ d éng các th ¿ ÿ Ç nh
ÿ Ïd ¥ ng v n b § n, chèn các hình § nh, b § ng
bi Çu, liên k Ã t...
Ng m iás ñ d éng có th Ç t ¥ o m Ý t tài li Ëu HTML b µ ng cách s ñ d éng các trình so ¥ n
th § o Web chuyên d éng nh m Microsoft Front Page 2000, ho » c Microsoft Word,
Notepad ...
0 Ý t s Õ th ¿ HTML quan tr Ñ ng :
- 165 -
1. Th C :

Dùng ÿ Ç thêm nh óng dòng chú thích trong file HTML, ng m ái ta dùng th ¿ n «y.
1 Ý i dung v n b § n n µ m gi óa  s Á ÿcmchç m nkg trình Browse b Ó qua. Cho
phép có kho § nh tr ³ ng gi óa -- và >, nh mng không ÿ cmcóç kho § ng tr ³ ng gi óa <! và --
.
Thí d é:
<HEAD> <TITLE>The HTML Reference</TITLE>
 </HEAD>
2. Th C <A>
Dùng ÿ Ç t ¥ o các siêu liên k Ã t (HyperLink). WWW cho phép k Ã t n Õi và giao
ti Ã p gi óa các tài nguyên m Ý t cách d É dàng nhnh
á ÿngh
Ï -a các lo ¥ i liên k Ã t sau:
1. Liên k Ã t gi óa các thành ph «n khác nhau trong m Ý t tài li Ëu HTML.

2. Liên k Ã t gi óa các tài li Ëu HTML khác nhau.
3. Liên k Ã t v ßi các d ¥ ng tài li Ëu Multimedia.
4. Truy c ± p t ßi các dch
Ï v é thông tin khác trên m ¥ ng Intranet/Internet
Các thu Ý c tính c ë a th ¿ <A> nh m sau:
a. Liên k Gt ÿ Gn ÿmLneo
K trong trang HTML
• NAME: Thu Ý c tính NAME xác ÿ Ï nh m Ý t v trí Ï ÿ Ç nh óng thành ph «n
khác trong tài li Ëu ho » c trong tài li Ëu khác có th Ç tham tr Ó nÿ (g
Ã Ñ i là
ÿ LmÇneo trong tài li Ëu HTML). Thí d é :
<A NAME="coffee"> Coffee</A>
Các tài li Ëu khác có th Ç liên k Ã t v ßi tài li Ëu này ngay t ¥ i v Ï trí xác
ÿ nh.
Ï
b. Liên k Gt ÿ Gn m at trang HTML

<A HREF = "URL_HTML[#Name_Ancho r] "> 1 ai dung thông báo </A>
Trong ÿó URL_HTML là ÿ Ïa ch Í ÿtham
Ç chi Ã u t ßi tài li Ëu HTML.
1 Ã u ch Í ra Name_Anchor thì có ngh -a ta ÿ Ïnh ngh a- m Ý t ÿ m LÇ
neo dùng ÿ Ç chuy Çn ÿ Ã n m Ýtrít v ÿÏ m cç quy ÿ Ïnh s ¹n trong tài li Ëu
HTML này. Thí d é:
The <A HREF="document.html#glossary"> GLOSSARY </A>
- 166 -
Trong thí d é trên, n Ã u kích vào "GLOSSARY" s Á ÿ mcçchuy Çn

ÿ Ã n tài li Ëu document.html, ngay t ¥ i vtríÏ ÿ LmÇ neo có tên glossary
trong tài li Ëu này.
c. Liên k Gt v ci các ki Ku d w li Ou khác nhau
Ç liên k Ã t gi óa tài li Ëu hi Ën th ái v ßi các ki Çu d ó li Ëu khác nhau
nh m: hình § nh, âm thanh, video...
<A HREF ="URL_DATA"> ...</A>
Trong ÿó URL_DATA là ÿ Ïa chtÍßi ki Çu d ó li Ëu c «n liên k Ã t. Ví d é:
<A HREF ="car.jpg">
<IMG SRC ="carla.gif" WIDTH=87 HEIGHT=60> </A>
d. Liên k Gt v ci các d Sch v m thông tin khác trên m )ng
<A HREF = "URL_Service" > ... </A>
Trong ÿó URL_Service là m Ý t aÿ ch
Ï ÍÿÃ
n các d Ïch v é trên internet.
<A HREF="http://..."> Liên k Ã t v ßi 1 Web Site.
<A HREF="ftp://..."> V ßi 1 Ftp Site.
<A HREF="gopher://..."> V ßi 1 Gopher server.
<A HREF="news:..."> Liên k Ã t v ßi 1 nhóm Tin.
<A HREF="mailto:..."> liên k Ã t t ßi 1 ÿa Ïch Íg ãi Mail. Liên k Ã t n «y s Á
kích ho ¥ t ch mngk trình Mail và t õ ÿ Ýng ÿ LnÅÿ aÏ ch Í vào m éc To dùm
E n.
¥ B ¥ n có th Ç khai báo luôn c § ch ë ÿ Å th m (?subject).
Thí d é: <A HREF="mailto:cmlehunt@swan.ac.uk?

subject=The HTMLib is fantastic">link text</A>
• TARGET: Ch m k ng trình Browser có th Ç n ¥ p ÿ Õi tng m liên
ç k Ã t vào 1
F añ s Ù ch Í ÿnhÏ b µ ng th ¿ n «y. N Ã u c ña s Ù n «y cha có, trình Browse s Á
P ã 1 c ña s Ù m ßi. Ch ë y Ã u th ¿ n «y dùng cho frames.
' ¥ ng chung:
<A HREF="url.html" TARGET="window_name">Link text</A>
Trong ÿó window_name là tên ÿ » t cho Frame.
Khi kích chu Ý t vào dòng "Link text", trang "url.html" s Á ÿ mc çn ¥ p vào
frame có tên ch Í ÿ nÏ h.
- 167 -
Ngoài ra ta còn có th Ç chèn thêm các Script sau vào th ¿ <A> d õa vào các
ph m ng
k th íc nh m sau :
Ph I Gng th ic Gi ` i thích
Khi b ¥ n di chuy Çn Mouse ÿ Ã n liên k Ã t, s Á có 1 dòng v n b § n mô t §

xu © t hi Ën trong thanh tr ¥ ng thái c ë a trình Browse. Thí d é:
<A HREF="index.html"
OnMouseOver OnMouseOver="self.status=('Back to the main page')">Link
text</A>
Dòng ch ó "Back to the main page" s Á hi Ën trong thanh tr ¥ ng thái

khi d ái Mouse ÿ Ã n ch ó "Link text".
7 mngk t õ nh m trên nh mng dòng ch ó n «y l ¥ i xu © t hi Ën khi kéo

Mouse ra kh Ói liên k Ã t. Thí d é:
OnMouseOut <A HREF="index.html"
OnMouseOut="alert('Oh please go to this document')">Link
text</A>
Khi b © m Mouse lên liên k Ã t, s Á xu © t hi Ën h Ý p tho ¥ i yêu c «u xác

nh ± n. Thí d é:
OnClick <A HREF="http://www.netscape.com/"

OnClick="confirm('Are you want to go to the Netscape
site?')">Link text</A>
3. Th C <INPUT>
Dùng ÿ Ç t ¥ o m Ý t field ÿ Ç nh ± n tác ÿ Ý ng ci së ña dngéng.
má
<INPUT TYPE = “Ki Ku” NAM Ð = “Tên T”
SIZ Ð = “KíchTh ñ cc”
VALU Ð = “Giatri” MAXL Ð NGTH = “n” . . . >
Các thu Ý c tính:
Thu Y c tính Gi ` i thích
ALIGN So hàng cho field.

i dùng ÿã ÿánh d © u cho checkbox hay radio button
CHECKED Ki Çm tra ng m á
ch ma.
nh ÿ Ý dài ký t õ có th Ç nh ± p vào text field, ÿ Ý dài n «y có th Ç
MAXLENGTH Ch Í ÿ Ï
Onßh kn kích th mcßText field. M » c ÿnhÏ là không gi ßi h ¥ n.
- 168 -
NAME Tên c ë a Field.
SIZE Khai báo kích th m ß c hay s Õ l mng

ç ký t õ cho field.
- TYPE: Ch Í ÿ Ï nh ki Çu c ë a Field:
Giá tr ˆ Gi ` i thích
Chèn m Ý t nút b © m vào tài li Ëu. Giá VALUE

tr Ï dùng ch Í ÿ Ïnh Text
BUTTON V hi
Á Ën trong nút n «y. Thí d é:
<input type="button" value="hello" name="btnhello">
9 ßi thu Ý c tính n «y, field s Á không hi Çn th
ra Ïnh mng n Ý i dung c ë a
HIDDEN field v ¯ n có giá tr Ï . Dùng trao ÿ Ù i thông tin ng «m gi óa
Client/Server.
PASSWORD Gi Õng nh m Text, nh mng ký t õ nh ± p vào s Á không hi Çn th Ï ra.
Chèn 1 chechbox vào tài li Ëu. Thí d é :
<p>So thich
CHECKBOX
<input type="checkbox" name="C1" value=" º N">The thao
<input type="checkbox" name="C2" value=" º N">Xem phim</p>
Chèn 1 field có d ¥ ng nút Radio. Ví d é :
<p>Gioi tinh
RADIO
<input type="radio" checked value="V1" name="R1">Nam
<input type="radio" name="R2" value="V2">Nu</p>
RESET Chèn 1 nút b © m dùng ph éc h ×i l ¥ i tình tr ¥ ng c Ê cho các field. » t

tên c ë a nút n «y qua thu Ý c tính Values.
0 Ý t d ¥ ng nút b © m gi Õng R Ð 6 Ð T. Có tác d éng gi Õng nh xác nh ± n
ÿ ×ng ý. Thí d é:
<p> <input type="submit" value="Submit" name="B1">

SUBMIT <input type="reset" value="Reset" name="B2"></p>
Chèn 1 nút có tên "SUBMIT" và s Á hi Çn th Ï thông báo "Xin chao
các b ¥ n" khi ng mi ás ñ d éng Mouse vào nút n «y :
<INPUT TYPE="SUBMIT" OnClick="Xin chao các b ¥ n'">
TEXT Nh ± p 1 dòng text vào fields. Dùng thu Ý c tính SIZ Ð và

MAXLENGTH ÿ Ç quy ÿnhÏ kích th m ßc. Trong tru áng h ç p c «n nh ± p
- 169 -
nhi Å u dòng, ph § i dùng th ¿ <TEXTAREA>.

VALUE Ch Í ÿ Ï nh Text s Á hi Çn th Ï trên các nút b © m.
Chèn field ch ía hình § nh ÿ Ç ngimdùng
á b © m Mouse khi ch Ñ n.
IMAGE
<INPUT TYPE="IMAGE" SRC="../ iexplore.gif" ALIGN="middle">
4. Th C TEXTAREA
Cho phép nh ± p nhi Å u dòng v n b § n vào m Ý t h Ý p Text.
Thí d é:
<TEXTAREA
NAME="descr"
COLS="30" ROWS="3"
OnBlur="count_char(document.egForm.descr.value)">Enter a short description here
</TEXTAREA>
Ví d é : <p><textarea name="Ghichu" rows="2" cols="20"></textarea></p>
5. Th C FORM
Forms là m Ý t thi Ã t l ± p nh Ó trong HTML, nó cho phép ngi m s ñá d éng ÿ ma vào
các thông tin. Giao di Ën Forms t ¥ o nên s õ thu ± n l ç i trong vi Ëc ng
t mtáck gi óa ng m iá
V dñ éng và các d Ïch v é. Trên Form ta có th Ç t ¥ o các thành ph «n nh m các nút l Ënh,
các tr m áng v n b § n (Text) hay các danh sách l õa ch Ñ n ... Khi forms ÿ m ç c hoàn
thành b ãi ng m iá s ñ d éng, Client s Á g ñi thông tin ÿ Ã n Server, Server s Á th õc thi các
ch m ngk trình k Ã t h ç p v ßi form và các tham s Õ là các thông tin nh ± n t ï Form.
Thông th m nág các Form s ñ d éng cho hai m éc ÿích chính:
- Dùng ÿ Ç thu th ± p thông tin t ï ng m
i sáñ d éng.
- Là trung gian ÿ Ç t mng
k tác qua l ¥ i gi óa ng mi sá ñ d éng và h Ë th Õng.
- 170 -
Cú pháp : <Form ACTION = “Action” METHOD="PhuongThuc">

Action: là m Ý t URL ho » c m Ý t Script mà khi nút Submit
c nh
ÿm© çn nó s Á th õc thi.
Method=GET/POST : Xác ÿ Ïnh ki Çu yêu c «u mà trình duy Ët g ãi ÿ Ã n cho Server.
• METHOD = GET: trình duy Ët s Á b Ù sung d ó li Ëu ÿ «u vào d m ßi d ¥ ng m Ý t
bi Ã n môi tr m
ngálà CGI_QueryString.
• METHOD=POST: Forrn d ó li Ëu ÿ «u vào s Á ÿ ç i t ï các thi Ã t b Ï nh ± p c ë a
Server cùng v ßi m Ý t s Õ d ó li Ëu ÿ m çc l mu tr ó trong bi Ã n môi tr m á ng
CGI_ContentLength.
EncType: cung c © p ki Çu Mime c ë a t ± cp dùng
ÿ m nh
ç m ÿ u« vào trong các bi Çu m ¯ u.
Ví d é : <Form ACTION = METHOD="GET">
6. Th C TABLE
- Dùng ÿ Ç t ¥ o ra m Ý t b § ng. B § ngc ÿt ¥moçthành t ï các hàng, trên m Û i hàng có
các ô (cell).
<TABLE>
<TABLE BORDER = “n” . . . >
<TR>
<TD> . . . </TD> <TD> . . . </TD> <TD> . . . </TD>
</TR>
....
<TR>
<TD> . . . </TD> <TD> . . . </TD> <TD> . . . </TD>
</TR>
</TABLE>
7. Th C SELECT
- Hi Çn th Ï h Ý p ComboBox cho phép ch Ñ n l õa m Ý t trong nhi Å u giá tr Ï :
<SELECT NAME =”Ten T”>
<OPTION SELECTED VALUE =”Gia tr Ï 1”> N Ý i dung 1
<OPTION SELECT VALUE =”Gia tr Ï 2”> N Ý i dung 2
...
</SELECT>
Ví d m : <p>Que quan <select size="1" name="cboQuequan">

<option selected>Da Nang</option>
<option>Hue</option>
<option>Ha Noi</option>
</select></p>
- 171 -
8. Th C <APPLET>
Dùng ÿ Ç chèn Applet Java vào trang Web. Có d ¥ ng t Ù ng quát sau:
<APPLET
[CODEBASE = URL] [CODE = appletFile]
[NAME = appletInstanceName]:
[ARCHIVE = compressed file] [ALT = alternateText]
[WIDTH = pixels] [HEIGHT = pixels] [ALIGN = alignment]
[VSPACE = pixels] [HSPACE = pixels]
[ARCHIVE = URL to archive]
</APPLET>
Trong ÿó :
Tham s Q Gi ` i thích
CODEBASE=URL Ch Í ÿ Ï nh ÿ L ¥ch Í tuy Ët ÿ Õi c ë a Applet.

CODE=appletFile Ch Í ÿ Ï nh ÿ Ïa ch Í t mngk ÿ Õi c ë a Applet.
nh dòng text s Á hi Çn th Ï trong tr m áng h ç p trình
ALT=alternateText Ch Í ÿ Ï
Browse không hi Çu Applet.
NAME =
appletInstanceName » t tên cho Applet ÿ Ç ph éc v é cho vi Ëc tìm ki Ã m.
WIDTH=pixels
HEIGHT=pixels Ch Í ÿ Ï nh kích th m cß cho Applet.
Dùng canh l Å , có các giá tr Ï sau: LEFT, RIGHT, TOP,

ALIGN=alignment TEXTTOP, MIDDLE, ABSMIDDLE, BASELINE,
BOTTOM, ABSBOTTOM.
VSPACE=pixels
HSPACE=pixels Ch Í ÿ Ï nh kho § ng tr Õng bao chung quanh Applet.
Khai báo các file nén c «n thi Ã t c ë a Applet ÿ Ç trình

ARCHIVE=compressed Browse t § i v Å máy cá nhân, ph éc v é cho vi Ëc ÿ Ñ c l ¥ i sau
file
Qy.«
Ví d é:
<APPLET CODEBASE=http://200.201.202.180/applets/ NervousText
CODE="NervousText.class"
WIDTH=400 HEIGHT=75
ALIGN=CENTER>
<PARAM NAME="text" VALUE="This is the Applet Viewer.">
</APPLET>
- 172 -
Ch Í th Ï cho trình Browse n ¥ p Applet ã ÿ Ï a ch Í htttp://java.sun.com/JDK-

prebeta1/applets/NervousText/NervousText.class". Ch Í ÿ Ï nh kích th m ßc là 400x75
pixels và canh gi óa dòng. N Ã u trình Browse hi Çu Applet, dòng "This is the Applet
Viewer." s Á hi Çn th Ï và Applet t ¥ o hi Ëu íng cho dòng ch ó n «y. N Ã u trình Browse
không hi Çu Applet, nó s Á b Ó qua n Ý i dung c ë a <APPLET> c Êng nh m <PARAM> và
ch Í hi Çn th Ï
n Ý i dung c ë a <BLOCKQUOTE>
9. Th C <IMG>
Dùng ÿ Ç chèn 1 file hình vào tài li Ëu HTML
Các thu Ý c tính :
- ALIGN="left/right/top/texttop/middle/absmiddle/baseline/bottom/absbotto":
So hàng hình § nh v ßi Text.
- ALT="Alternative Text": Cho hi Çn th Ï 1 dòng text thay th Ã cho file hình
trong tr m nág h ç p trình Browse ÿang ã trong ch Ã ÿ Ý không hi Çn hình
th Ï § nh.
Dòng Text n «y c Êng hi Çn th Ï theo d ¥ ng ToolTip khi d ái chu Ý t ÿ Ã n hình.
Ví d é: <IMG SRC="triangle.gif" ALT="Warning:"> Read these instructions.
- SRC="URL of image": Ch Í ÿ Ï nh ÿ Lch
¥ Í file hình chèn vào trang Web.
Ví d é : <IMG SRC="warning.gif">Be sure to read these instructions.
- WIDTH=value/ HEIGHT=value: Ch Í ÿ Ï nh kho § ng cách dành s ·n cho hình
trong khi trình Browse n ¥ p toàn b Ý hình.
- BORDER=value: Ch Í ÿ Ï nh cho hi Çn th Ï ÿ mng á vi Å n bao quanh hình § nh. Ta
có th Ç ch Ñ n "0" ÿ Ç hi Çn th ng
Ï ÿ vi
mÅ á n màu xanh khi có liên k Ã t.
- VSPACE=value HSPACE=value: Quy ÿ Ï nh kho § ng tr Õng gi ña hình và Text.
VSPACE cho trên và d ßi hình, HSPACE cho trái và ph § i hình. Value tính
theo pixel.
- LOWSRC: Thu Ý c tính n «y cho phép hi Çn th Ï 2 hình l «n l m tçtrong cùng 1 v Ï

trí. Th m nág dùng ÿ Ç n ¥ p m Ý t hình nh Ó trong khi ch á iÿnç¥ p hình chính có
dung lu ç ng file l ßn h kn:
Ví d é: <IMG SRC="hiquality.gif" LOWSRC="lowquality.gif">
«u tiên trình Browse s Á hi Çn th file
Ï hình "lowquality.gif". Sau khi n ¥ p hoàn
Wt c©§ trang, trình duy Ët s Á n ¥ p file hình chính th íc vào thay th Ã .
10.7.4.2 Ch Q ÿ S nh tài nguyên trong URL

Ç ch Í ÿ nÏh v Ï trí c ë a tài nguyên HTTP dùng URL (Uniform Resouce
Locators) ÿó là tên quy m ßc ÿ Ç nh ± n di Ën m Ý t cách duy nh ©
trí tcvëÏa m Ý t th m m éc
- 173 -
ho » c m Ý t t ± p tin trên Intranet/Internet. Trong URL c Êng ch Ính

ÿ Ïgiao th íc k Ã t n Õi
nh m HTTP, GOPHER... c «n thi Ã t cho vi Ëc tìm ki Ã m và l © y tài nguyên. N Ã u ta bi Ã t
URL c ë a m Ý t tài nguyên ta có th Ç truy xu © t nó m Ý t cách tr õc ti Ã p ho » c thông qua
các siêu liên k Ã t trong các tài li Ëu.
URL s ñ d éng m Ý t dòng ÿ kn các ký t õ ASCII. S k ÿ ×này bao g ×m các giao

th íc trên Intranet/Internet nh m FTP, Gopher, http... URL là m Ý t trong nh óng công
F éc k s ã c ë a WWW và ÿ mc çdùng trong các tài li Ëu HTML ÿ Ç tham chi Ã u ÿ Ã n các
tài nguyên trên m ¥ ng.
0 Ý t URL g ×m các thông tin sau :
a. Tên các giao th íc khi truy c ± p Server (nh m HTTP, Gopher, Wais...).
b. Tên mi Å n c ë a Server th õc thi, theo b © t c í thông tin v Å user và password
F aë site trên Intranet/Internet.
c. S Õ c Ù ng mà server s ñ d éng. N Ã u ÿuLnày
Å không ÿ m cç ch Í rõ trình duy Ët
V dùng
Á s Õ c Ù ng m » c ÿ Ïnh trong giao th íc (c Ù ng 80).
d. Ï nh v Ï c ë a tài nguyên trong ki Ã n trúc phân c © p c ë a Server.
10.7.4.3 Giao th qc HTTP

Giao th íc HTTP (Hyper Text Transfer Protocol - Giao th íc truy Å n siêu v n
E n)
§ s ñ d éng cho các d Ïch v é truy Å n thông ÿa phng m tik Ën WWW, d õa trên mô hình
Client/Server. D Ïch v é WWW cho phép NSD k Ã t h ç p v n b § n, âm thanh, hình § nh,
ho ¥ t hình t ¥ o nên ngu ×n thông tin t m li Ëu. » c bi Ët ãâyÿ là thông tin t m li Ëu trong
WWW có d ¥ ng HyperText - là d ¥ ng t m li Ëu chu - n trong WWW. Giao th íc cho phép
Oy©và ÿ Ñ c nhanh các t m li Ëu ÿó. HTTP là giao th íc truy Å n thông nh mng có thêm mu
ÿ LmÇlà thông tin t m li Ëu c «n truy c ± p l ¥ i có ch ía các liên k Ã t t ßi cá t m li Ëu khác n µ m
kh ³ p n ki trên m ¥ ng Internet.
Ph «n m Å m cho WWW Server là m Ý t ch ng m ktrình ÿ LuÅkhi Çn s õ thu nh ± p các
WlimËu WWW trên m Ý t máy ch ë . Ç truy c ± p WWW, c «n thi Ã t ph § i ch ¥ y h Ë th Õng
íng d éng WWW là m Ý t trình duy Ët (browser) trên máy c ë a WWW Client.
HTTP là m Ý t giao th íc Internet Client/Server, ÿ m ç c thi Ã t k Ã ÿ Ç truy Å n các
Gng
¥ d ó li Ëu siêu v n b § n. HTTP là m Ý t giao th íc không tr ¥ ng thái, ngh -a là khi
Server ÿáp íng d ó li Ëu ÿ mc çyêu c «u b ãi Client xong thì server hu ù b Ó k Ã t n Õi ÿó
không t Õn b Ý nh ß cho s õ ki Ën. Không tr ¥ ng thái là y Ã u t Õ làm cho t Õc ÿ Ý truy Å n d ¯ n
gi óa HTTP Server và HTTP Client r © t nhanh.
Các giao ti Ã p HTTP truy Å n d ó li Ëu d imd ß¥ ng các ký t õ 8 bit hay m Ý t octet.

L uÅnày ÿ § m b § o truy Å n d ¯ n an toàn m Ñ i d ¥ ng d ó li Ëu bao g ×m hình § nh, âm
thanh, các tài li Ëu HTML hay các ch m nkg trình kh § thi.
- 174 -
1. Các giai ÿ R n
) k Gt n Y i c oa HTTP
0 Ýt HTTP Server k Ã t n Õi thông qua 4 giai n:
ÿR¥
•0 k Gt n Y i: Client ti Ã p xúc v ßi Server t ¥ i aÿchÏ Íinternet và s Õ c Ù ng ch Ính
ÿÏ
trong URL (c Ù ng m » c ÿ Ïnh là 80)
• 7 ) o yêu c /u : Client g ñi m Ý t thông ÿ L pËt ßi Server yêu c «u d ch
Ï v é. Yêu c «u
bao g ×m các tiêu ÿ Å HTTP, nó nh ÿ Ïngh -a ph m nkg th íc ÿ mcçyêu c «u cho tác
Y và
é cung c © p thông tin v Å kh § n ng c ë a Client ( ÿcmtheo ç sau d ó li Ëu g ñi
Wi Server).
ß Các ph m kng th íc HTTP ÿ LnÇhình là GET ÿ Ç nh ± n các ÿ Õi ng tmç
WServer
ï ho » c POST ÿ Ç chuy Çn d ó li Ëu cho ÿ Õi ngt(ví
m çd é nh m các ch mngk
trình GateWay) trên Server.
• * i ÿáp qng : Server tr § l ái cho Client bao g ×m các tiêu ÿ Å ÿ Ç tr § l ái tr ¥ ng
mô t § tr ¥ ng thái c ë a tác v é (ví d é thành công, không thành công...) theo sau
G óli Ëu th ± t s õ.
• óng k Gt n Y i: . Ã t n Õi ÿ mcç ÿóng, Server không gi ó l ¥ i d © u v Ã t c ë a tácã v é ÿ
hoàn thành. Th ë t éc này có ngh -a là m Û i k Ã t n Õi ch x ñÍ lý m Ý t tác v é và do
ÿó ch Ícó th Ç t § i xu Õng Client chmÍÝ t t Ëp d ó li Ëu. Tính ch © t không tr ¥ ng thái
F aë tác v é c Êng có ngh -a là m Û i k Ã t n Õi không h Å bi Ã t v Å các k Ã tcn Õi tr m ß
ÿó.
2. Các ph ñ ï ng th qc c oa giao th qc HTTP
Ph I Gng th i c Gi ` i thích
/ © y d ó li Ëu hi Çn trong
th Ï URL. D ó li Ëu c Êng có th Ç g ñi trong URL
GET thông qua m Ý t chu Ù i truy v © n. ây c Êng là n ki d ó li Ëu g ñi t ï
ISINDEX ho » c Form v ßi thu Ý c tính METHOD="GET"
HEAD L © y thông tin c ë a HTTP, Header ch Í ÿ Ï nh trong URL.

* ñi d ó li Ëu ÿ Ã n cho URL n Ã u URL là t ×n t ¥ i.ngPhthmícknày ÿ m cç
POST dùng b ãi nh óng thành ph «n c ë a Form trong HTML v ßi giá tr Ï thu Ý c
tính METHOD="POST".
trong URL, nó s Á thay th Ã
PUT Là n ki mà d ó li Ëu g ñi b ãi Client bi Çu th Ï
Q iÝdung c ë a URL ÿã có.
DELETE Xóa tài nguyên c éc b Ý t ¥ i n ki ÿ m çc ch Í ÿ nh

Ï b ãi URL.
LINK Liên k Ã t m Ý t ÿ Õi t m ç ng ÿã t ×n t ¥ i v ßi m Ý t ÿ Õingt m
khác.
ç
UNLINK Hu ù b Ó m Ý t liên k Ã t ÿã ÿ mc çt ¥ o b ãi ph mngk th íc LINK.

- 176
- 175
- -
BÀI T ° P
1. Nh óng nguyên t ³ c c k b § n giám sát và qu § n tr Ï h Ë th Õng m ¥ ng máy tính
2. Kh § o sát c © TÀI LI
u trúc và ho ÊU THAM
¥t ÿÝ ngvdéÏ DNSKH
ch ¦O
3. Vi
Ti Ã ng KhË§t o sát c © u trúc và ho ¥ t ÿ Ý ng c ë a giao th íc SNMP
4. Kh
[1] Nguy É n§Thúc
o sátHc §©i,u0trúc
)ngvà ho tính
máy ¥ t ÿvàÝcác
ng hc O
ë athgiao
Y ngthm
íc gHTTP
, NXB Giáo d éc, 1997
[2] Lê 5.
V nTìm hi Çu
S kn, giao
Giáo th m
trình íc )ng
DHCP.
máy tính, Tr m á ng H Bách Khoa à N ¹ng,
1998
[3] Nguy É n H ×ng S kn, Giáo-------------------------
trình h O th Y ng m )ng máy tính CCNA, Nhà XB Lao
ÿ Ý ng, 2002
Ti Ã ng Anh
[4] Douglas E.Comer, Computer Networks and Internets, Prentice Hall, 1997
[5] Ed Taylor, TCP/IP complete, McGraw-Hill, 1998
[6] Microsoft Press, Networking Essentials
[7] Stallings W., Data and Computer Communications, Macmillan Publishing,
1995
[8] Tanenbaum Andrew S., Computer Networks, Prentice Hall, 1997
[9] Pujolle, Les rÐseaux, EYROLLES, 2003
@2004, Nguy Mn T -n Khôi

Khoa Công Ngh Ë Thông Tin - Trng
m ¥á i h Ñ c Bách Khoa à N ¹ ng
----------------------o&o----------------------

Giaotrinhmonmang

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giaotrinhmonmang

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

-i-

GIIÁO TRÌNH MÔN H ÐCC

Ths. NGUY È N T ¨ N KHÔI

1.5 + Ë ÿ L Åu hành m ¥ ng ..............................................................12

3.2.4 L Å u khi Çn lu ×ng d ó li Ëu............................................................23

3.6 Các giao th íc c ë a t « ng Liên k Ã t d ó li Ë u ............................. 33

4.2 Các giao th íc ÿ L Å u khi Ç n truy nh ± p ÿng m truy

5.2 . Ã t n Õ i liên m ¥ ng .................................................................51

5.6.1 Giao th íc phân gi § i ÿa ch

7.3 Giao th íc UDP................................................................... 100

Ch ñ ï ng 8 7 .NG PHIÊN 108

Ch ñ ï ng 9 7 .NG TRÌNH DI LN 114

10.5 + Ë qu § n tr Ïm ¥ ng ............................................................... 140

10.7 ' Ï ch v é truy c ± p t ï xa - TELNET .................................... 154

0 ¥ ng máy tính có th Ç phân b Ù trên m Ý t khu v õc nh nh©hot »ÿ cÏ có th Ç trong

1.2.2 D õ a theo c © u trúc m ¥ ng

H×nh sao Chu tr×nh H×nh c©y D¹ng ®Çy ®ñ

Hình 1-1. C © u trúc m ¥ ng ki m-

1.2.2.2 Ki Ku khuy Gch tán

Bus V Ë tinh ho » c radio Back bone (x m k ng s Õng)

Hình 1-2. S k ÿ k× Ã t n Õi theo ki Çu khuy Ã ch tán.

Trong c © u trúc d ¥ ng Bus và Vòng c «n c k ch Ã "tr Ung tài" ÿ Ç gi § i quy Ã t các

1.2.3 Theo ph m kng pháp chuy Ç n m ¥ ch

- M ¥ ng chuy Çn m ¥ ch kênh (Line switching network), ví d é nh m m ¥ ng ÿ L Ën

1.2.3.1 Chuy Kn m )ch kênh

Hình 1-3. M ¥ ng chuy Çn m ¥ ch kênh.

1.2.3.2 M )ng chuy Kn m )ch b + n tin

Hình 1-4. Ph mngk pháp chuy Çn m ¥ ch thông báo.

Các nút c ë a m ¥ ng c n c í vào ÿ Ïa ch Í ÿích c ë a “b § n tin” ÿ Ç ch Ñ n nút k Ã ti Ã p.

1.2.3.3 M )ng chuy Kn m )ch gói

Hình 1-5. M ¥ ng chuy Çn m ¥ ch gói.

1.3 Ki Ãn trúc phân t « ng và chu - n hoá m ¥ ng

Chu 1n hóa m )ng máy tính là nêu ra các tiêu chu 1n c ï b +n th Y ng nh -t v I c -u

1.3.1 Các t Ù ch íc chu - n hoá m ¥ ng

Hai t Ù ch íc chính th õc hi Ën chu - n hóa m ¥ ng là ISO và CCTTT.

3. CCITT (Commité Consultatif Internatinal pour Télégraphe et Téléphone) - T Ù

5. ECMA (European Computer Manufactures Association) : Hi Ëp h Ý i máy tính

1.3.2 Ki Ã n trúc phân t « ng

Ç gi § m ÿ Ý ph íc t ¥ p thi Ã t k Ã , ki Ã n trúc c t Ùmch¥ íc thành m Ý t c © u trúc

• Giao th íc : M Û i khi trao ÿ Ù i thông tin nh m ÿ nL tho

1.4 Mô hình OSI

1.4.1 Ki Ã n trúc c ë a mô hình OSI

Hình 1-6. Mô hình OSI 7 t «ng.

Nhóm các t «ng cao (session, presentation, application) liên quan ch ë y Ã u ÿ Ã n

1.4.2 S õ ghép n Õ i gi óa các m í c

Trong th õc t Ã d ó li Ëu không truy Å n tr õc ti Ã p t ï t «ng i máy này sang t «ng i máy

7 «ng giao v ± n giúp ÿ § m b § o ÿ Ý tin c ± y khi chuy Çn giao d ó li Ëu và tính toàn

Nhi Ëm v é c ë a m íc này là x ñ lý các thông tin ÿ Ç chuy Çn ti Ã p các ch íc n ng t ï

Nh ± n d ¥ ng tên và th ë t éc c «n thi Ã t c Êng nh m là các công vi Ëc b § o m ± t, ÿ Ç hai

1.4.4.1 Các hàm nguyên th oy

1.4.4.2 Các ph ñ ï ng th qc truy In thông

- Thi Gt l 5p liên k Gt : hai th õc th Ç cùng t «ng ã hai ÿ «u c ë a liên k Ã t s Á th ng

•+ u hành m ¥ ng Windows 2000: ây là h Ë ÿ L Å u hành c ë a hãng Microsoft,

liên k Ã t t Õt v ßi máy ch ë Novell Netware, Unix. Tuy nhiên, ÿ Ç ch ¥ y có hi Ëu

•+ u hành m ¥ ng NetWare c ë a Novell: ây là h Ë ÿ L Å u hành ph Ù bi Ã n trên

Vào nh óng n m 60, B Ý Qu Õc phòng M û cho tri Çn khai kh - n tr m kng m Ý t

F aë nhau v Å các công trình, các l n- h v õc nghiên c íu m ßi nh © t; v Å các phng mpháp,

1.6.2 C © u trúc c ë a m ¥ ng Internet

0 ¥ ng Internet không ph § i m Ý t m ¥ ng ÿ kn mà là bao g ×m nhi Å u m ¥ ng con (sub-

Gateway gr o upO f Nam e

Hình 1-7. C © u trúc c ë a m ¥ ng Internet.

Ng- êi dïng céng t¸c

Ngi dïng truy cËp tõ xa (qua ®iÖn

Hình 1-8. S k ÿ k× Ã t n Õi c ë a các trung tâm cung ch