EVROPSKI UNIVERZITET BRKO

TEHNIKI FAKULTET
ODSJEK: INENJERSKA INFORMATIKA

SEMINARSKI RAD
Iz predmeta Multimedijalni sistemi

TEMA: Multimedijalni sistemi

Profesor:
Prof.dr. igi Halid

Brko, decembar 2015.godine

Student:
Hasanovi
Fuad
index br.
103/13

SADRAJ

1.

MULTIMEDIJA 1

1.

Pojam multimedije 1

2.HIPERTEXT I HIPERMEDIJA 2
2.1 Hipertekst 2
2.2. Hipermedija 2
3.

INTERAKTIVNOST 3

4.

MRENI HIPERMEDIJSKI SISTEMI 4

1.

Prednosti hipermedije 4

5.

PRIMJENA MULTIMEDIJE 5

6.

MULTIMEDIJALNI RAUNARSKI SISTEM 6

1.

Podjela medija 6

2.

Glavne osobine MMS (multimedijalnih sistema) 7

3.

Hardverska podrka unutar MMS-a 8

4.

Softverska podrka multimedijalnog sistema 9

7.

OSNOVNI ELEMENTI MULTIMEDIJALNIH SISTEMA 10

1.

Grafika 10

2.

Grafiki formati 13

7.2.1.

Osnovni grafiki formati i njihovo poreenje 14

7.3.

Modeli i digitalno predstavljane boja 16

8.

TEXT 17

1.

Fontovi 17

2.

Veliina fonta, tip fonta i razmjer 18

9.

ZVUK 19

1.

Proizvodnja (unos), obrada i izlaz zvuka 20

2.

Formati zvunih fajlova i njihova usporedba 20

10.ANIMACIJA 22
10.1 Pojam animacije 22

2.

Koritenje animacije u multimediji i osnovna podjela 22

3.

Principi animacije 23

4.

Formati i primjena animacije 24

11.

VIDEO 25

11.1.

Pojam videa unutar multimedije 25 Vrste videa i osobine 25

11.2.

Komprimovanje video fajlova 27 Standardi i formati video fajlova 28

11.3.

MULTIMEDIJALNI SOFTWARE 30

11.4.

Software za obradu fotografije 30

12.
12.1.
12.1.1. Gimp 31
12.1.2. Adobe Fireworks 32

Corel Draw Graphics (Draw i Photo paint) 32

12.1.3. Software za obradu teksta 33

12.2.

Libreoffice 34

Microsoft Word 33

Software za obradu zvuka 35

12.2.1. Cool edit pro Adobe Audition 35

Open Office Write 34

Audacity 35
Sound Forge 36

12.2.2. Software za izradu animacija 37 Adobe AfterEfect 37 Software za video editing 39

12.2.3. Open source Free (besplatni) alati za video editing 39
12.3.

Komercijalni alati za video editing 40

12.3.1.
12.3.2.
12.3.3.
12.4.
12.4.1.
12.5.
12.5.1.
12.5.2.
12.5.3.
13.

Zakljuak 41

14.

Literatura 42

Freeware za koritenje 39

1.
MULTIMEDIJA
1.
1.

Pojam
multimedije

Kada govorimo o pojmu multimedije korijene moemo nai u latinskim

rijeima multus to znai mnogi i medium to znai medij(um)

Multimedija predstavlja simbiozu ili skup raznolikih medijskih

elemenata, a ti elementi u osnovi predtsavljaju samostalno nezavisne
sadraje

Multimedija kao informativni sadraj je prezentovana ili zapisana

(memorisana) kao kombinacija nezavisnih sadraja koji mogu biti
tekstualni, grafiki, zvuni, animacije i video a objedinjeni su u jednu
cjelinu uz pomo raunara.

Multimediju predstavljaju i aplikacije kao i dokumenti koji efektivno

poboljani dodavanjem audio, animiranih ili video elemenata; gdje je
naravno ukljuena softwerska odnosno programska podrka koja userima
(korisnicima) omoguava pristup ovakvim mlumedijalnim sadrajima.

Interaktivna multimedija predstavlja vei nivo korisnikog uticaja

odnosno korisnicima je omoguena kontrola i upravljanje nad
multimedijalnom aplikacijom
Kada se u okviru multimedijalnih sadraja dodaju i strukture hiperveza
onda se to naziva - hipermedija

Slika 1.
Standardni tehniki prikaz
multimedije

2. HIPERTEXT I
HIPERMEDIJA
2.1 Hipertekst
Hipertekst To je tekst, prikazan na raunaru, koji sadri linkove prema
drugim tekst dokumentima.
italac (korisnik) moe jednostavnim klikom na link da otvori drugi tekst
koji detaljnije objanjava tu rije.
Na ovaj nain, italac hiperteksta stvara sopstveni put pretraivanja i
itanja

Slika 2.
Hipertext sa
odreenim brojem
linkova

2.2. Hipermedija
Hipermedija nastaje kada u hipertekst dodamo slikovne, zvune, video
elemente. Najee se koristi za WWW (World Wide Web)

Slika 3.
Hipermedija Hipertext sa
audio, video i slikovnim
elementima

3. INTERAKTIVNOST
Interaktivnost vrsta dijaloga korisnika i aplikacije
Hipermedija kao svoju bitnu komponentu ukljuuje
interaktivnost i od korisnika zahtijeva aktivnost: hipermedijske teme su
povezane tako da korisnik u potrazi za informacijom prelazi s predmeta
na drugi povezani
predmet.
Interaktivnost omoguava korisniku biranje, odluivanje, ali i povratni
uticaj na program u realnom vremenu zahvaljujui postojanju vie
navigacijskih putanja u hipermedijskom programu.
Navigacija (navigation) - nain kretanja korisnika kroz hipermedijsku
aplikaciju.
Olakavanje navigacije u aplikaciji: dodaju se pomoni alati kao to su
mape, dugmad s tekstom ili simbolima, ikone itd.

Slika 4. Primjer Hipermedijskog sadraja uzkoritenje interaktivnosti

4. MRENI HIPERMEDIJSKI SISTEMI

Poetak hipermedije je pristup neumreenoj hipermediji: jedan korisnik
u interakciji s jednom aplikacijom (obino na CD-ROM-u)
Razvoj raunarskih mrea istovremeno pregledavanje aplikacije od
strane vie korisnika unutar kompanija, kola, kod kue,...
Posebno
WWW-a kao

znaajno
koritenje Interneta, tj.
globalnog mrenog hipermedijskog sistema.

WWW
(World Wide Web)
Nastao je kao hipertekstualni sistem,
dodavanjem multimedijskih elemenata postaje hipermedijski sistem
globalna hipermedija (hiperveze povezuju
vorove
na raunarima bilo
gdje na Internetu)

4.
1.

Prednosti
hipermedije

Autor teksta moe jednostavno mrene hipermedije dodavati

reference ka drugim tekstovima drugih autora koji se nalaze na drugim
raunarima
Pri tome svaki autor menja, dopunjuje i poboljava svoj tekst
Samim tim, autor nema potrebe da objanjava ono to su drugi prije
njega (bolje) objasnili, a i italac ima pristup najkvalitetnijim
informacijama
Cijeli internet je praktino jedan globalni hipermedijski sistem na kome
bukvalno nema ta ne moe da se pronadje

Slika 5. Primjer Hipermedijskog sadraja uzkoritenje interaktivnosti

5. PRIMJENA MULTIMEDIJE
Pogodna u
potreban

svim
pristup

podrujima gde
je
elektronskim informacijama

ovjek je u stanju zapamtiti oko 20% podataka ako ih je samo uo,

40% ako ih je vidio i uo, a 75% ako ih je vidio, uo i aktivno koristio.
U poslovanju
Poslovne multimedijske aplikacije: marketing, prezentacije, reklame,
simulacije, katalozi, obuka zaposlenika, videokonferencije, on-line
prodaja.
Na javnim mjestima
Hoteli, autobuske i eleznike stanice, trgovaki centri, muzeji i slino
gdje god su potrebne informacije.
Kod kue
PC raunari, Internet
U obrazovanju
Obrazovne ustanove izuzetno pogodna mjesta za primenu
hipermedije.
Najmlai uzrast - vana grafika, animacija i zvuk koji vrlo esto
zamjenjuje ili nadopunjuje tekst (na primjer kod uenja itanja).
Oblik
koritenja
multimedije upotpunjene
u edukaciji: tekstom
ukljuivanje
studenata u
Odrasli
- slike-fotografije
i video zapisi
proces izrade multimedijske aplikacije
Obrazovanje na daljinu

Slika 6. Primjer primjene multimedije

6. MULTIMEDIJALNI RAUNARSKI
SISTEM
6.1. Podjela medija
U multimedijalnom okruenju tipinog okruenja, osnovna informacija
se prenosi ciljanim korisnicima putem ljudskih ula sluha, vida, mirisa,
dodira i ukusa. Meutim, najee se u multimedijalnim sistemima
koriste audio i vizuelne informacije.
Naravno tehnologije koje bi ukljuivale koritenje ostalih ula kao
to su ulo mirisa, ulo dodira ili ukusa u svakm sluaju zahtijevaju
nauna istraivanja vieg tehnolokog stepena.
Prezentacija (prikaz - eng. presentation) sadraja se odnosi na alate i
ureaje koji prikazuju ulaznu i izlaznu informaciju. Tako su na primjer,
novine, ekrani, i zvunici izlazni mediji, dok je tastatura, mi, mikrofon
ili kamera ulazni medij.
Memorisanje se tie prenosioca podataka koji objedinjuje
memorisanje
informacije. Novine, mikrofilmovi, magnetni i optiki
diskovi slue za memorisanje informacija. Kontinualni prenos podataka
omoguavaju mediji kao to su optiki kablovi, koaksijalni kablovi,
slobodan vazduni prostor (za beini prenos).
Klasifikacija (podjela) medija se izmeu ostaloga formulie i
postavlja na diskretne i kontinuirani. Diskretni mediji su vremenski
nezavisni, dok su kontinualni vremenski zavisni. Za diskretne medije
(na primer tekst, grafika) obrada podataka nije vremenski kritina, dok
su kod kontinualnih medija predstavljanje i obrada podataka vremenski
zavisni. (Grafikon 1)

Multimedijalni podaci

Diskret
ni
Tekst i
Statina
slika

Kontiunuir
ani
Audio i
Video

Grafikon 1. Podjela na diskretne i kontinuirane vrste medija

6.2. Glavne osobine MMS (multimedijalnih sistema)

Generalno gledajui da svaki raunarski ili neki drugi sistem koji
podrava dva ili vie medija mogao bi se nazvati multimedijalnim.
Kombinacija
medija
podrazumijeva
dva
ili
vie
medija
pri
emu
se pozornost
ogleda na specificiranje tipa medija.
Razliiti mediji u multimedijalnom sistemu treba da posjeduju visok
stepen nezavisnosti.
Ovaj kriterijum obezbeuje nezavisno procesiranje razliitih tipova
medija i fleksibilnost prilikom kombinacije ovakvih medija.
Da bi se postigla nezavisnost medija potrebno je nezavisno
procesiranje. to se tie multimedijalnih sistema, raunari obezbjeuju
jo jednu vanu osobinu mogunost integracije. Razliiti mediji u
multimedijalnom sistemu trebalo bi da budu integrisani. Visok stepen
integracije obezbjeuje da promjene sadraja jednog medija dovode do
odgovarajuih promjena u drugom mediju. (Grafikon 2)

Nezavisn
ost

MMS
(multimedij
alni sistem)

Integrac
ija

Fleksibiln
ost

Grafikon 2. Osobine Multimedijalnih sistema

6.3. Hardverska podrka unutar MMS-a

Da bi multimedijalni projekat odnosno sistem funkcionisao na nivou
besprijekornog sistema, raunarska odnosno tanije reeno Hardverska
podrka mora biti osnovna podloga cijelog sistema :
Memorija
RAM i ROM memorija, tvrdi (HDD) disk
magnetni i optiki ureaji
DVD (Digital Versatile Disc)
CD/DVD/RW-ROM itai i snimai i u novije vrijeme Blue Ray itai i
snimai
Ulazni ureaji
tastatura, mi, trackball, touchscreen, grafiki tableti (tablets),
skeneri, digitalne kamere, sistemi za prepoznavanje govora (mikrofon)
Izlazni ureaji
monitori, zvunici, video ureaji, projektori, printeri
Komunikacioni ureaji
modem, ISDN adapter, ADSL modem, ostali mreni ureaji (switchevi,
routeri itd...)
U

novije
i laptopi,

vrijeme
Game

dijelovi
MM
sistema
su
konzole; Smartphoni, Tableti itd...

Slika 7. Hardverska podrka unutar multimedijalnog sistema

6.
4.

Softverska podrka multimedijalnog

sistema

Obzirom da se u zadnje vrijeme broj ureaja koje koristimo kao

multimedijalno tako se pored hardverske podrke proirila i softverska
podrka tim ureajima. Naravno da pored sistemskog software-a koji je
neophodan za funkcionisanje raunarskog sistema koristimo
ogroman broj programa iz paketa aplikativnog software-a.
Kada je u pitanju sistemski software tu spadaju operativni sistemi
(OS) i sogftwerska sistemka podrka pojedinim komponentama ureajima
(drajveri).
Multimedijalni Operativni Sistemi su :
-Windows (verzije od 3.1 pa do zadnje Windows 10) za PC
-Mac OS i Mac OsX (zadnja verzija Mac OSX 10.5 Leopard) za Apple
raunare
-Linux (razliite distribucije) za PC i druge raunarske sisteme
-Android (OS proizvoaa Google- zadnja verzija 6.0 Marshmallow)

namijenjen smartphone i tablet ureajima, u posljednje vrijeme

SmartTV itd..
-IOS (OS proizvoaa Apple, zadnjaverzija IOS 9)- namijenjen
multimedijalnim handheld ureajima proizvoaa Apple (Ipad, Iphone,
Iwatch...)
-Postoji jo niz operativnih sistema koji su namjenski napravljeni za
odreene multimedijalne sisteme

Slika 8. Multimedijalni operativni sistemi

7. OSNOVNI ELEMENTI MULTIMEDIJALNIH SISTEMA

Osnovni elementi multimedijalnih sistema multimedije se mogu
svesti na neke osnovne oblike koje danas koristimo kako bi uz pomo
odreenog hardwer-a i software-a dobili gotov multimedijalni produkt,
tako da suosnovni elementi:
-Grafika
-Tekst
-Zvuk
-Animacija
-Video

7.
1.

Grafik
a

Grafika je vana je za vizuelni efekat multimedijalne aplikacije i

sastoji se od osnovnih elemenata :
-Bitmape (paint ili rasterska grafika) ili vektorske (drawn grafika)
-Bitmape - foto-realistine slike i za kompleksne crtee koji
zahtijevaju fine detalje
-Vektorska grafika - za grafike oblike koji se mogu matematiki
izraziti koordinatama, duinom i uglovima (linije, pravougaonici, poligoni,
krunice,...)
Osnovne vrste su :
-Bitmape (paintili rasterska grafika)
-Vektorske (drawn grafika)
Bitmape su sastavljene od pojedinanih
elementa), gdje je svaki pixel iste veliine.

taaka

pixela

(picture

Kvalitet slike odreuje rezolucija slike i ona je predstavljena broja pixela

po horizontali i vertikali.
Bitmape su matrice koje slue za memorisanje informacija o svakom
pixelu koji ini sliku (lokacijski, bojom) i ta dimenzija matrice zavisi od
broja boja koja ih ine.
Veliine slika i boja bitmape su predstavljene i karakteriu sledee :
Crno-bijela
slika
(monochromatska),
ovdje
je
svaki
pixel memorisan kao jedan bit (0 ili 1)
pa 640 x 480 slika zahtijeva 37.5
KB (640 x 480 / 8 / 1024)
1
0

Slika u tonovima sive boje (gray-scale), svaki pixel je memorisan

11
kao byte (vrednost izmeu 0 to 255) 640 x 480 slika zahtijeva preko
300 KB.
- Slika u 8-bitnoj boji (indeksirana)
- Slika u 24-bitnoj boji, svaki pixel je memorisan kao 3 byta (za svaku
RGB boju po jedan),podrava 256 x 256 x 256 moguih kombinacija
boja (16,777,216) a 640 x 480 slika zahtijeva 921.6 KB.
Mnoge RGB slike se memoriu kao 32-bitne slike jer se dodatni byte
podataka za svaki pixel koristi za memorisanje alpha vrednosti
koja predstavlja informaciju o nekim posebnim efektima.

Slika 9. Monohromatska bitmarana i rasterska slika

Slika 10. RBG bitmapirana slika

Vektorska
grafika
ne
koristi
pixele,
ve
radi
sa
12
geometrijskimprimitivima kao to si take, linije, krive i poligoni, a
bazirana je na matematikim formulama koje ih reprezentuju.
Grafiki elementi u vektorskoj grafici zovu se objekti. Svaki objekat
je entitet sam za sebe, koji ima svoje atribute: boju, granicu,
spoljanjost i veliinu koje su ukljuene u njegovu definiciju.
Objekti raeni u vektorskoj grafici mogu lako da menjaju veliinu
bez gubitka na kvalitetu.
Vektorsku grafiku sreemo u nizu programskih paketa za crtanje
koje nam omoguavaju crtanje razliitih oblika. Ovi oblici se mogu lako
skalirati bez gubljenja na kvalitetu dakle bez gubljenja rezolucije na bilo
kom izlaznom ureaju. Dijelovi slike bie pojedinani objekti koji se mogu
selektovati, pomijerati, bojiti, kopirati, rearanirati...
Zato je vektorska grafika idealna za ilustracije i 3D
modeliranje gdje proces dizajna zahteva manipulaciju nad pojedinanim
objektima. Vektorske grafike su nezavisne od rezolucije. Ovo znai da
kvalitet crtea na izlaznom mediju zavisi od rezolucije izlaznog ureaja
(printer, monitor).
Slike pravljene pomou vektorske grafike zauzimaju mnogo
manje memorije od rasterske, jer nije potrebno pamtiti
informacije o svakom pixelu, ve samo o linijama , krivama,
debljini i boji.

VEKTORSKA GRAFIKA

Slika 10. Primjer izgleda vektorske slike grafike

7.
2.

Grafiki
formati

13
Vektorski ili
Rasterski Opis
Rasterski Koristi se za prikaz i spremanje Windows slika
(Windows)
Vektorski Format koji je razvijen suradnjom razliitih
organizacija za standardizaciju. Podran je od mnogih
softverskih produkata.
Rasterski Format za viestruke '.PCX' datoteke (Windows)

Nastavak

Format

.BMP

Windows
Bitmap

.CGM

Computer
Graphics
Metafile

.DCX

Windows
Images

.DXF

Data Exchange
File

.EPS

Encapsulated
Postscript

.GIF

Graphics
Interchange
Format

Rasterski

Ovaj format moe se koristiti na razliitim

platformama, pa se esto koristi za spremanje slika za
WWW. Poto je zapis relativno mali , slike se brzo
prenose putem Interneta. No, GIF je ogranien na 256
boja, i boje nisu prikazane istovjetno u ovisnosti o
platformama.

.JPG

Joint
Photographic
Experts Group

Rasterski

Internacionalni standard koriten za kompresiju

digitalnih slika. Datoteke su relativno male, ovisno o
stupnju kompresije. To je format kojim se ne moe
povratiti orginalna slika.

.PCX

PC Paintbrush

Rasterski

Format kreiran od Zsoft. Podran od mnogih

Windows aplikacija, kao i od mnogih optikih skenera
i fax modema.

.PIC

Lotus Picture
File

Vektorski

Relativno jednostavan grafiki format razvijen od

Lotus-a za prikaz grafike generirane Lotusom 1-2-3.
PIC je podran od mnogih PC aplikacija.

.PICT

Picture Format

Vektorski

Format za Macintosh grafike datoteke razvijen od

Apple Computer. On je podran od svih grafikih
programa koji rade na Macintosh-u. (Macintosh)

Rasterski
Rasterski

Naprednija verzija .GIF formata

Ovaj format se koristi za spremanje i razmjenu
izmeu 'desktop publishing' i 'graphic design'
aplikacija. TIFF takoer podravaju razliite
platforme, poput Microsoft Windows-a i Macintosha. Takoer se koristi za skeniranje slika jer podrava
sve veliine, rezolucije i dubine boja

.PNG
.TIF

Tagged Image
File Format

Vektorski

Format kreiran od AutoDesk-a. Skoro svi PC-bazirani

CAD (Computer Aided Design) sustavi podravaju
DXF.

Vectorski, Format za PostScript jezik. EPS koristi kombibaciju

esto sa PostScript komandi i TIFF ili PICT format.
rasterskim
zaglavljem

7.2.1. Osnovni grafiki formati i njihovo poreenje

14

Web grafika, podsjetimo se, to je grafika sainjena od taaka, zadatih

matematikim koordinatama, i linija kojima su te take povezane, a
koje su zadate matematikim formulama.
Vektorski crtei su mnogo fleksibilniji od bitmapa.
Kako su zadati matematikim formulama, ovi crtei se veoma lako i
bez
gubitka na
kvalitetu
mogu
poveati
ili
smanjiti.Dovoljno
je
samo promeniti odreeni parametar u
odgovarajuoj formuli.
To nije sluaj sa bitmapama, kod kojih se uveanjem ili smanjenjem
dimenzija slike gubi na kvalitetu
Poreenje najznaajnijih grafikih formata:
GIF (Graphic Interchange format 8-bitna boja (prikaz do 256 boja)
1987. uvela ga je kompanija CompuServe
Postao popularan zbog efikasnog algoritma za kompresiju
Pogodan za slike s veim podrujima u istoj boji (ilustracije, ikone,
logo,...)
ak i spori modemi omoguavaju prenos relativno velikih slika.
Komprimovani format bez gubitaka; Kompresija se vri red po red
tako to se skup pixela iste boje zamenjuje jedinstvenim opisom (na
pr. manja slika sa horizontalnim linijama, nego slika iste veliine sa
vertikalnim).
Osnovne karakteristike formata GIF :
-

Transparent image transparentna (providna) boja pozadine slike

Animated
GIF

jedini
opte
prihvaeni
grafiki
format
koji podrava pravljenje
animacija; koristi se za kratke animacije i
filmove niske rezolucije za WEB stranice. Animaciju ini nekoliko frameova, koji se velikom brzinom, jedan za drugim prikazuju na
ekranu.

JPEG (Joint Photographic Experts Group) Ime po organizaciji

koja je kreirala standard
Rasterski grafiki format
24-bitna dubina boja (preko 16 miliona boja)
Pogodan za fotografije
Kompresija formata sa gubitkom
Kompromis izmeu nivoa kompresije (veliine slike) i kvaliteta slike
Bolji rezultati za "zamagljene" slike bez otrih prelaza i jednolinih
boja
Najbolji format za prikaz fotografija i realnih slika sa glatkim
varijacijama u tonu i boji.
Slika je mnogo kvalitetnija od GIF-a.
Dekompresiju vri aplikativni program pre prikaza

PNG (Portable Network Graphics) bitmap - rasterski format

15
Nastao kada je kompanija Unisys objavila da e patentirati algoritam za
kompresiju koji koristi GIF, to bi znailo da proizvoai softvera koji
koriste GIF moraju da plaaju za korienje algoritam za kompresiju.
PNG format je baziran na drugom algoritmu za kompresiju podataka
PNG podrava i kompletnu ali i djeliminu transparentnost (GIF samo
kompletnu)
Vea dubina boja (24, 32 ili ak 48 bitova za boje)
Kod veine slika omoguava veu kompresiju nego GIF
POREENJE FORMATA
Format GIF omoguava dubinu od 256 boja; Kompresija ima lossless
shemu ne gube se detalji slike sa malo boja; potrebnije je sauvati
detalje nego smanjiti veliinu datoteke,
Format JPEG omoguava dubinu od 16.7 miliona; Kompresija zasnovana
na lossy shemi kod memorisanja se gube
detalji sa fotografije. JPEG ne podrava isprepletene slike, transparentnost
i animaciju.
GIF podrava, PNG bolji u predstavljanju transparentnih i isprepletenih
slika. GIF najbolji za animaciju. Najavljeno proirenje PNG u APNG za
bolju podrku animaciji.
Sva tri formata se zasnivaju na kompresiji. Postoje formati kao Windows
bitmap .bmp koji ne podrazumijevaju kompresiju

Slika 11. Primjer korienja programa za rastersku obradu slike

7.
3.

Modeli i digitalno
predstavljane boja

Modeli boja
-Trihromatska teorija boja (1801 Thomas Young, kasnije usavrio
Herman von Helmholtz)
Osnovni princip: svaka boja se moe dobiti kao kombinacija tri osnovne
boje, tako su na primjer tri osnovne slikarske boje: crvena, uta i plava.
-Aditivni model boja, Mediji
koji
emituju
svetlost
(TV
ekran, monitor) koriste tzv. aditvni sistem meanja boja.
Osnovne boje su : crvena (red R), zelena (green G) i plava (blue B),
to je RGB model boja.
Svaka od ovih boja stimulie jedan od tri tipa receptora boja u oku, sa to
je mogue manjom stimulacijom preostala dva.
Kombinacijom po dve osnovne boje dobijaju se tzv. subtraktivne boje
R+B=magenta, R+G=yellow, G+B = cyan, R+G+B = bijela
Subtraktivni sistem boja - CYMK (Cyan, Magenta,Yellow, BlacK)
model boja za tampanje
Pogodan u sluajevima kada nae oko prihvata svijetlost koja se odbija
sa nekog predmeta.
Predmet apsorbuje odreenu talasnu duinu bijele svetlosti, a preostale
reflektuje.
tampana strana sastoji se od vrlo sitnih taaka primarnih boja i crne.
Cyan suprotna od crvene, dobija se kad se od bijele oduzme crvena
(tj. predmet apsorbuje crvenu). G+B = cyan
Magenta suprotna od zelene. R+B = magenta
Yellow suprotna od plave. R+G = yellow
Cyan, magenta i yellow boja ne mogu kombinovanjem da daju crnu
boju, pa se ovim bojama obavezno pridruuje i crna (blacK) ime se
dobija CYMK sistem boja.
Digitalno predstavljanje boja
8 bita 256 boja
16 bita- 65 536 boja, Hi Color
24 bita 16 777 216 boja, True Color
U RGB modelu se po 8 bitova koristi za predstavljanje intenziteta svake
od 3 osnovne boje.
Sloene boje se predstavljaju kao trojke brojeva oblika
(r,g,b)
r intenzitet crvene boje (0-255)
g intenzitet zelene boje (0-255)
b intenzitet plave boje (0-255)
Brojevi (r,g,b) se predstavljaju u binarnom, dekadnom ili
heksadekadnom sistemu

16

8. TEXT

17

Koritenje teksta predstavlja jedan od nezaobilaznih dijelova

multimedije.
Unos teksta u raunar:
Runo noenje - kucanje teksta
ASCII (TXT) zapis (na pr. Notepad)
HTML zapis (na pr. MS Frontpage)
Poseban aplikativni program za slaganje teksta (na pr. MS Word)
Automatsko unoenje prepoznavanje teksta
tampani tekst, ali i tekst ispisan rukom
Skeniranje teksta i prepoznavanje znakova i pretvaranje u tekstualni
zapis pomou OCR (Optical Character Recognition) programa (na pr.
Recognita)

8.1. Fontovi
oblik (typeface) skup grafikih znakova koji imaju isti prepozantljiv
oblik i dizajn na pr. Times, Arial, Courier,...
pismo ili font skupina znakova iste veliine i stila koji pripadaju
odreenom obliku, na pr. Times 12-point bold
stil fonta: podebljano (bold), iskoeno (italic), podvueno
(underline),...
veliina fonta: u jedinicama points
velika i mala slova (uppercase/lowercasse) itljivija kombinacija
malih i velikih slova
proporcionalni (varijabilna irina znakova, npr. Times) i
neproporcionalni font (stalna irina znakova, npr. Courier)

Slika 12. Izgled tzv.Type font characteristics

8.
2.

Veliina fonta, tip fonta i

razmjer

18

Veliina, razmjera i tip fonta definie izgled glifova koji tom fontu
pripadajaju. Veliina i razmera fonta oznaavaju fizike dimenzije
glifova: slova, brojeva i znakova odnosno svih grafena koji pripadaju
datom fontu, a izraavaju se u poenima (eng. points pt). U digitalnoj
tipografiji jedan poen je 1/72 ina, priblino 0.3528 mm. To je veoma
mala jedinica, pogodna za merenje dimenzija malih objekata kakvi su
karakteri. Za malo vee vrednosti, kakav je razmak meu linijama teksta,
obino se koristi cicero (pica pc), koji je 12 poena ili 1/6 ina, 4.2333
mm. Za razliku od ostalih mernih jedinica kakvi su metar ili stopa, poeni
nemaju internacionalno priznatu standardnu veliinu. Vrednost od tano
1/72 ina je uvedena od strane PostScript-a.
Visina x nekog fonta koristi se kao jedinica mere i obino se pie
kao ex. Ima korisnu osobinu da nije apsolutna jedinica, kao to je poen,
ve je relativna, menja se kako se menja veliina fonta, i razlikuje se za
razliite fontove, ali uvek ostaje u istoj relaciji u odnosu na visinu malih
slova. Tako obezbeuje zgodan nain izraavanja vertikalne veliine koja
se menja proporcionalno ovoj veliini. Srodna jedinica je horizontalni
razmak i naziva se em.
Tradicionalno 1em je irok kao veliko slovo M. Kod mnogih fontova,
irina slova M jednaka je irini tela fonta pa se znaenje jednog em-a
promenilo tokom godina, i danas se najee uzima kao jedinica duine
jednaka veliini fonta.
Veliina em je definisana slino kao jezik formatiranja kaskadni stil
listova (eng. cascading stylesheets CSS). Dugake crte koriene za
umetnute fraze dugake su 1 em i samim tim se nazivaju em crte.
Ponekad se sree jo jedna relativna jedinica en koja predstavlja osnovnu
irinu velikog slova N, i koristi se da se definie 0.5 em. Jedna en-crtica je
crtica irine 1 en, i koristi se za odvajanje stranica ili datuma, kao to je
199899 godina.
Svako slovo ima svoj prihvatni prostor (eng. bounding box) koji je u
stvari
najmanji prostor koji moe da obuhvati to slovo. Najee se ostavlja
mali razmak meu prihvatnim prostorima susednih karaktera

Slika 13. Veliine koje karakteriu font

9. ZVUK

19

Zvuk u multimediji koristi se u razliite svrhe zavisno od vrste

multimedijalnog proizvoda i informacionog sadraja koje zvuk nosi.
U multimediji se koriste tri osnovna informaciona sadraja koje zvuk
moe da nosi: govor, muzika i zvuni efekti raznih zvunih izvora.
Govor u multimediji, kao osnov za jeziku komunikaciju, uenje i
miljenje moe da ima primarnu funkciju i bude vaniji od slike i
teksta. Ve i bebe vie zadravaju panju na likovima koji govore, nego
na likovima koje ne prati zvuk.
Percepcija praena govorom otpornija je na smetnje i bolje se pamti.
Govor u mozgu izaziva i vizuelne asocijacije.
Muzika u multimediji moe da bude primarna kada je slika pratea, kao
u
sluaju muzikih koncerata i spotova ili da prati sliku kada ima funkciju
da poboljava raspoloenje i oseanja koja pobuuje multimedijalna
prezentacija.
Zvuni efekti u multimediji koriste se da pojaavaju odreene funkcije,
virtualnost i interaktivnost multimedijalne prezentacije.
Sa aplikativnog aspekta osnovne operacije vezane za zvuk u multimediji
vezane su za procese preprodukcije, postprodukcije i reprodukcije.
U procesu preprodukcije obavljaju se snimanja zvuka i tonska reija. U
procesu postprodukcije obavlja se obrada i montaa audio signala.
U procesu reprodukcije obavlja se elektroakustika konverzija i
ekvalizaja.

Slika 14. Pojednostavljen prikaz ulne percepcije zvuka i principa procesa

snimanja

1. Proizvodnja (unos), obrada i izlaz zvuka

Zvuk se u raunaru proizvodi uz pomo ureaja koji nazivamo zvuna
kartica.
Zvuna kartica proizvodi dve vrste zvuka:
- MIDI audio to je vjetaki, sintetiki zvuk koji raunar generie
uz pomo dela zvune kartice koji se naziva sintesajzer
- Digitalni audio to je zvuk mnogo blii realnom zvuku koji se
dobija
digitalizacijom
analognih zvunih
signala,
tzv.
procesom semplovanja (uzorkovanja)

2. Formati zvunih fajlova i njihova usporedba

MIDI
MIDI fajl ne sadri samu muziku, ve samo instrukcije kako raunar
Format treba da odsvira tu muziku.
- On se moe shvatiti kao neka vrsta notnog zapisa koji zvuna
kartica ita i na osnovu njega reprodukuje muziku.
- Na primer, MIDI fajl sadri instrukcije o instrumentu, noti, koliko
dugo drati notu, koliko glasno je odsvirati i o drugim muzikim
atributima.
- Boja zvuka za svaki instrument ponaosob nije zabeleena u MIDI
fajlu. Ona je zabeleena u zvunoj kartici, i kvalitet zvuka zavisi od
kvaliteta kartice.
Digitalni audio
Za razliku od MIDI audia, Digitalni audio predstavlja stvarni zvuk.
Digitalni audio je dobijen preradom, tzv. Digitalizacijom realnog zvuka, ali
tako da nae ui teko da mogu da primijete razliku u kvalitetu.
Realni zvuk je analogna fizika veliina parametri zvuka se neprekidno
mijenjaju od jednog do drugog vremenskog trenutka.
Digitalizacijom zvuka se ne belee parametri zvuka u svakom trenutku
vremena, ve samo u pojedinim diskretnim trenucima vremena.
Najei formati audio fajlova koji se koriste pri kompjuterskoj obradi su:
Format

Ekstenzija
.mid .midi
.wav
.cda
.mp3
.ra

Midi audio
Wav audio
CD audio (obini muziki cd-ovi)
MP3 audio
Real audio
Tabela br. 1 Najei formati audio fajlova
2
0

Prednosti MIDI fajlova

21
fajlovi su mnogo manji, to do 1000 puta, nego fajlovi za digitalni audio,
pa ne zauzimaju previe RAM-a, prostora na disku, resursa procesora itd;
zbog toga to su mali, MIDI fajlovi ugraeni u Web strane uitavaju se i
izvode mnogo bre nego fajlovi za digitalni audio;
ako se koristi MIDI ureaj visokog kvaliteta, MIDI fajl moe zvuati i
bolje od digitalnog audia;
MIDI
podaci
se
mogu
lako
menjati,
moe
se
menjati
duina
i manipulisati delovima
MIDI kompozicije, to se ne moe sa digitalnim
audiom.
Nedostaci MIDI fajlova
zvuk kod MIDI audia zavisi od kvaliteta zvune kartice na naem
raunaru, i zvuk nekog instrumenta moe zvuati mnogo drugaije sa
razliitim karticama;
MIDI se vrlo teko moe upotrebiti za reprodukciju ljudskog glasa;
mnogo je iri izbor softvera i sistemske podrke za digitalni, nego za
MIDI audio;
pravljenje digitalnog audia ne zahteva poznavanje muzike teorije, dok
rad sa MIDI audiom zahteva izvesno poznavanje te teorije.
Wav fajlovi su zvuni fajlovi koji sadre uzorke zvuka (semplove) u
digitalnoj formi. Nastavak im je .wav Oni sadre samo po nekoliko sekundi
zvuka, pa su manje veliine od uobiajenih fajlova za digitalni audio.
Wav semplovi se koriste uglavnom kao zvuni efekti.
Wav je skraenica od Wave (talas) - format praktino sadri semplovan
talasni oblik zvuka.
MP3 Audio
MP3 audio je kod nas jedan od najpopularnijih audio formata. MP3 je
skraenica od MPEG Audio Layer 3.
To je tehnologija kompresije audio signala koja je u stanju da fajl za
digitalni audio svede na oko 10% svoje veliine, uz samo neznatan
gubitak u kvalitetu zvuka. MP3 za zvuk predstavlja isto to JPEG i GIF
predstavljaju za slike.
Postoji veliki broj programa koji mogu da komprimuju CD audio i prave
MP3 fajlove. Prilikom kompresije, jedan od bitnih parametara koji utie na
brzinu i kvalitet reprodukcije MP3 fajlova je tzv. bitrate (ita se bitrejt).
Bitrate se meri u kilobitima u sekundi kbps. To je prosean broj kilobita
koji se koristi za pamenje jedne sekunde zvuka. to je taj broj vei, to je
kvalitet muzike bolji, ali nam trebaju jai raunari za njihovu reprodukciju.
Koriste se sledee vrednosti za bitrate:
-CD Quality (CD kvalitet): 128, 160, 192 kbps i vie;
-Near CD Quality (skoro CD kvalitet): 96 kbps;
-FM Radio Quality (FM radio kvalitet): 64 kbps.

10
.
1.

ANIMACI
JA

Pojam animacije

Animacija u sutini predstavlja odreeni poredak ili niz skoro

identinih slika koje se emituju jedna za drugom a sam gledalac stie
utisak posmatranja pokretne slike.
Takoe pod pojmom animacije podrazumijevamo i :
-

brzo prikazivanje kadrova (frames)

niza crtea objekta koji se razlikuju po nekim detaljima
privid pokreta: crtanje objekta u razliitim poloajima u svakom
kadru
izgleda da se objekt pomera kad se kadrovi prikazuju zajedno
odreenom brzinom

Ovako poredan niz slika moe biti spakiran u jedan fajl odnosno u
odreenu vrstu formata fajla koje nazivamo video fajl.
Najjednostaviji video fajl je GIF.

2.

Koritenje animacije u multimediji i osnovna podjela

Koritenje animacije u multimediji:

- animacije su glavni izvor akcije u multimedijskim prezentacijama
- itavi multimedijski projekt kao animacija demonstracije ili
prezentacije koje ne zahtevaju interakciju s korisnikommanje
animacije kao dodatak projektu cilj: privui panju korisnika
- jednostavno animiranje teksta i objekata razliiti efekti na pr. kod
MS PowerPointa
- prikazivanje procesa ili prirodnih pojava (na pr. kretanje planeta oko
Sunca)
Osnovna podjela animacija je na :
- 2D (dvodimenzionalnu)
- 3D (trodinmenzionalnu) animcuju
Kod 3D animaciju u odnosu na 2D osim irine ivisine objekata dodaje se i
dubina, tako da oko dobija osjea tree dimenzije odnosno 3D prikaza
objekta.

22

10.3. Principi animacije

23

Animacija je mogua iz prostog razloga a to je tromost oka to jeste

predmet odnosno objekat koje nae oko vidi ostaje zapameno jo neko
izvjesno vrijeme i nakon gledanja u objekat.
Ta osobina se iskoristila kod animacije jer smo na poetku rekli da niz
slika koje gledamo a koje se razlikuju u sitnim detaljima se toliko brzo
izmjenjuju i stapaju u jedna slika u drug da nae oko registruje odnosno
imamo doivljaj jedne viene slike.
Kadrovi :
-TV video: 30 kadrova u sekundi (fps - frames per second)
-filmovi: snimaju se s 24 kadra u sekundi (na pr. za crtani film 24 fps =
1440 slika u minuti); brzina se duplira jer se svetlost dva puta proputa
kroz objektiv filmskog projektora uzrokuje brzinu od 48 puta u sekundi
-animacije na raunaru moe i manje kadrova (na pr. Flash 12 fps; to
ih je vie, animacija je kvalitetnija jer se odvija s manje preskakanja
("glaa" animacija)

Kontrola animacije na raunaru se vri pomou :

-vremenske linije (timeline) gdje se definira ukupno vrijeme trajanja
animacije i kada se koji kadar pojalvjuje unutar animacije
-postavljanjem broja kadrova unutar same animacije (frame rate)
-

Slika 15. Prikaz razliitog broja sliica u jedinici vremena

10.4. Formati i primjena animacije

24

Najpoznatiji i najee koriteni formati animacijskih fajlova su prikazani u

sledeoj tabeli.
Format
AnimatedCompuserve GIF
Windows AudioVideo Interleavad Format
Motion Video
Flash
Macromedia Director
3Dstudio Max

Extenzija
.gif
.avi
.mpg .mpeg
.swf
.dir .dcr
.max

Tabela br. 2 Formati animacijskih fajlova

Primjena animacije na Internetu se uglavnom koristi kreiranjem flash

datotetka, efekata itd...
Flash animacije su vrlo jednostavnije animacije koje se mogu prikazivati
unutar WEB stranice a korisniku je potreban malo dodatak (plug-in) kako
bi se ta animacija mogla i vidjeti unutar stranice.
Flash

je
jedan
najpopularnijih
programa za
pravljenje animacija, kompanije Macromedia, on takoe
omoguava i kreiranje animacija sa zvukom i interaktivni rad.
Pri kreiranju animacija Flash vri i kompresiju podataka, pa su Flash
fajlovi relativno mali i veoma su pogodni korienje na Internetu.

Slika 16. Odnos izgleda 2D i 3D

11
.

VIDE
O

25

11.1. Pojam videa unutar multimedije

Digitalni video je najkompleksniji vid multimedije, koji u sebe ukljuuje
i grafiku, i zvuk, i drugo. Slika na ekranu kod digitalnog videa se dobija
tako to se u jednoj sekundi jedna za drugom prikau 30 nepokretnih
slika
(okvira, engl. frame) najvieg kvaliteta.
Svaka takva nepokretna slika zahteva i do 1 MB memorije, pa je za
digitalni video potrebno ak do 30 MB memorije po sekundi, 1,8 GB po
minutu, i 108 GB po satu. Kada se tome doda i zvuk, vidi se da se radi
o ogromnoj koliini informacija koju treba skladititi, prenositi i
obraivati.
Rad sa ovolikom koliinom podataka zahtijeva ne samo ogromnu
memoriju, ve i vrlo visoke karakteristike svih ostalih komponenti
raunara, kao i softvera.
Problem nije samo u skladitenju ogromne koliine podataka koju
zahteva digitalni video, ve i u prenosu 30 MB podataka u svakoj
sekundi, kao i u obradi tolike koliine podataka. Ovi problemi se
prevazilaze korienjem raznih algoritama za kompresiju digitalnog
videa.

11.2. Vrste videa i osobine

Vrste videa :
Analogni video
-tradicionalni oblik videa u osnovi se sastoji od niza pojedinanih slika
(24-30 kadrova u sekundi -kps)
-standardna rezolucija: 720x480 ili 350,000 pixela (nose informaciju o
boji i svjetlosti slike ), osnovni problem: generacijski gubitak
Digitalni video
-svaki pixel pojedinih kadrova predstavljen binarnim brojevima
-bitna 4 elementa:
-broj kadrova u sekundi,
-veliina prozora unutar kojeg se prikazuje video,
-kvalitet slike,
-brzina prenosa podataka (hard disk, CD-ROM)
-princip iluzije kretanja kao i kod analognog videa s manjim brojem
kadrova u sekundi (10-15 kps) ispod 10 kps izgleda kao serija slika

veliina prozora broj pixela koji se prikazuju vodoravno i

26
uspravno, neke tipine veliine: 160x120, 240x180, 320x240,
640x480
kvalitet slike: 8-bitna i 24-bitna rezolucija za reprezentaciju
na veliinu datoteke s videom utie i zvuk
smanjivanje ili broja pixela ili veliine prozora u kojem se gleda
video+komprimiranje, kompromis izmeu kvalitet digitalnog videa i
veliine datoteke

Primjer za veliinu i potreban memorijski prostor:

Parameteri videa:
- 640 X 480 veliina kadra
- 30 kadrova u sekundi
- 24-bita za prikaz 16 mil. Boja
- 44.1 KHz, 16-bit Stereo Audio (CD kvaliteta)
Potrebna koliina bytova za memorisanje slike:
- 640 X 480 pixela = 307,200 pixela po kadru
- 307,200 X 30 kps = 9,216,000 pixela po sekundi
- 9,216,000 X 3-byteova po pixelu = 27 M po sekundi
Potrebna koliina bytova za memorisanje zvuka:
- 44,100 KHz X 16/8 X 2 = 176,400 bytes po sekundi
Ukupno: 27,648,000 + 176,400 = 27,824,400 = 28 M po sekundi
videa
Prednosti koritenja digitalno videa u odnosu na analogni: Nia cijena
Mnogo bolja interaktivnost (mogunostbrzog prijelaza sa jednog na
drugi
dioo filma)
Potrebno manje memorijskog mjesta
Vrlo jednostavno upravljanje odnosno manipulacija sa videom

Slika 17. Razlika analognog i digitalnog videa

11.3. Komprimovanje video fajlova

27

Koristimo dvije mogunosti kod komprimovanja i to samo softversko ili

hardversko komprimiranje, ili oboje
-codec (compresion/decompresino) SW i/ili HW ureaj koji vre
komprimiranje
-dvojakauloga:
komprimiranje
prilikom
spremanja
datotekena raunar i dekomprimiranje kod otvaranja datoteke
-standardi HW kompresije: JPEG, MPEG, DVI
-JPEG redukuje redundantne podatke unutar kadra MPEG
-saimanje unutar kadra i meu kadrovima
-uvaju se samo odreeni kadrovi, kao i razlike meu njima posmatranjem kadrova predviaju se izmene meu njima pa se na
osnovu uoenih razlika uklanjaju redundantni podaci
-veinom MPEG-1 (zahteva najmanje resursa) i MPEG-2, u razvoju
MPEG-4 i MPEG-7
-razliite firme razvijaju razliite tehnologije za komprimiranje videa
(na pr. Apple-QuickTime, Microsoft-AVI, WMV, ASF)
AVI (Audio-video-Interleaved)
-video i audio (loiji kvalitet i nivo kompresovanja u odnosu na
MPEG), ee koriteni Microsoftov format podrka na veini
raunara, koristi se i za animacije umesto animiranih GIF-ova
(prednost: vie boja)
WMV - Windows Media Video
-noviji Microsoftov format dizajniran za koritenje na Internetu nii
kvalitet videa, ali mala koliina podataka QuickTime tehnologija
koristi HW kompresiju za upravljanje i memorisanje videa, ali samo SW
kompresiju za izvoenje videa na raunaru krajnjeg korisnika,
standardizovani format datoteke za izradu i izvoenje videa, video s
audiom se snima na jednom raunaru, a izvodi na bilo kojem s
instaliranim QuickTime playerom, podrava ispreplitanje audia i videa
(sinhronizovanost)
DivX
-za video ono to je MP3 za muziku
-popularan za razmjenu filmova na Internetu
-koristi MPEG-4 tehnologiju
-format memorisan u AVI datoteku koja se sastoji od MPEG-4 video i
MPEG-3 audio sloja

11.4. Standardi i formati video fajlova

Standardi koji se koriste za prijenos televizijske slike su:
-NTSC (National Television System Committee) USA, Kanada,
Japan..
-PAL (Phase Alternating Line) Evropa, Kina, australija...
-SECAM (Sequential Color with Memory) Francuska...

NTSC
-TV
kadar
na
ekran
crta
elektronski
zrak
koja
prolazi
2
puta (ispreplitanje
interlacing), TV slika izgleda stabilno, bez titranja
-kadar ima rezoluciju od 525 vodoravnih crta, iscrtava se 30 kps
-razmera slike je 4:3
PAL
-metoda dodavanja boje crno-bijelom TV signalu koja iscrtava 625
vodoravnih crta s 25 kps, koristi ispreplitanje

HDTV (High Definition Television)

-za prenos i prikaz TV slike koristi digitalni umesto analognog signala
-kvalitetnija slika
-iscrtava se 1080 vodoravnih crta s 60 kps
-razmera slike je 16:9

Slika 18. Prikaz izgleda videa u HD i SD (NTSC, PAL) kvalitetu

28

Formati za snimanje video zapisa - digitalni formati

DV
-format univerzalno prihvaen za digitalne kamere
-komprimiranje podataka od oko 3.5 MB/sec
-kvalitet vei od analognih formata
-DVD, miniDVD, VCD, SVCD: formati za memorisanje videa na CD- R/RW
diskovima koji se mogu izvoditi na raunarima ili kunim DVD playerima
(za neke formate s mogunou reprodukcije CD-R ili CD- RW)
miniDVD slian DVD, 18 min videa
VCD - 'Video Compact Disc'
-CD-ROM disk s videom i audiom
-obino moe sadravati oko 74 minuta (650MB) videa i stereo zvuka
memorisanih u MPEG-1 formatu veliina kadra od 352x240 pixela (cijeli
TV ekran)
-kvalitet VCD videa priblino jednaka kao VHS video
SVCD - 'Super Video Compact Disc'
-CD-ROM disk s visokokvalitetnim videom i audiom
-obino moe sadrati oko 35~45 minuta (650MB) videa i stereo zvuka
memorisanih u MPEG-2 formatu (slino kao DVD)
-kvalitet SVCD videa bolja od VHS
Blu-ray Disc se temelji, kao i HD-DVD, na plavo-ljubiastom laseru s 405
nm talasne duljine
-Blu-ray Disc s mogunou viestrukog zapisa podataka zasniva se na
phase-change-tehnici.
promjera 12 cm obuhvaa
s
jednim
-Disk
slojem
do 27 GB (25,1 GiB), a s dva sloja do 54 GB (50 GiB)
podataka

Slika 19. Odnos CD, DVD i Blu-Ray diskova

29

12
.

MULTIMEDIJALNI
SOFTWARE

12.1. Software za obradu fotografije

Photoshop
Photoshop je program koji svakome prvo padne na pamet kada je
ureivanje slika u pitanju, i postoji vrlo malo toga o ovom programu to
ve nije reeno. Photoshop je definitivno najbolji softver za obradu
fotografija i kreiranja elemenata za web sajtove i slino, koji se danas
nudi na tritu.
Proizvod je kompanije Adobe i idealan je za:
-video profesionalce
-korisnike koji dizajniraju sadraj za razliite medije
-web-dizajnere
-dizajnere interaktivnih sadraja
Najnovija verzija koja je dostupna je Adobe Photoshop CS6.

Slika 19. Izgled radne povrine sa objektom u Photoshop-u CS 6

3
0

12.1.1.

Gimp

31

GIMP (GNU Image Manipulation Program) je najpopularnija besplatna

aplikacija za obradu/stvaranje raunarskih slika za Linux operativni
sistem, koja je dostupna i kao komercijalna aplikacija.
Ovaj program ima jako dobru podrku za razne filtere koji se koriste
pri radu sa raunarskom grafikom pa je ak po kvaliteti uporeivan i sa
Adobe Photoshopom.

GIMP je programiran pod X11-a na UNIX-om, ali je dostupan i za Linux,

Microsoft Windows i Mac OS X operativne sisteme.

Slika 20. Izgled radne povrine u programi GIMP

12.1.2.

Adobe Fireworks

32

Fireworks je Adobe-ov program za editovanje slika za web dizajnere. U

nekoliko polja nadmauje svog velikog brata Photoshop-a, jer je usko
specijalizovan za web dizajnere.
Namijenjen je kako rasterskoj tako i vektorskoj grafici i poseduje
mogunost da istovremeno radite i sa jednim i sa drugim formatom
istovremeno, mnogo lake i bolje nego u Photoshop-u.

Slika 21. Radna povrina u Adobe Fireworks-u

12.1.3.
paint)

Corel Draw Graphics (Draw i Photo

Corel je kanadska firma poznata po svom softwerskom

paketu za obradu slike i to bitmapirane i vektorske.
Softwerski paketi Corel Draw X7 i Corel Photo Paint X7 su
dio zadnjeg verzije tog paketa Corel Draw Suite X7.

Slika 22. Radna povrina u Corel Draw X7

12.2. Software za obradu

teksta
12.2.1.

33

Microsoft Word

Microsoft Word (skr. MS Word) je tekstualni procesor kojeg je razvio

Microsoft. Prvenstveno je izdat 1983. pod imenom Multi-Tool Word za
Xenix sisteme. Naknadne verzije su kasnije napisane za nekoliko ostalih
platformi ukljuujui IBM PC-eve koji su pokretali DOS (1983), Apple
Macintosh koji je pokretao Mac OS (1985), AT&T Unix PC (1985), Atari
ST (1988), SCO Unix (1994), OS/2 (1989), te Microsoft Windows
(1989). Komercijalne verzije Worda su licencirane kao samostalan
proizvod ili kao
komponenta Microsoft Officea, Windows RTa ili
prekinutog Microsoft Worksa. Freeware izdanja Worda su Microsoft
Word Viewer i Office Online,
od kojih oba imaju ograniene
mogunosti.
Sastavni je dio Najpoznatijeg uredskog alata Microsoft Office i
posljednja dostupna verzija je Microsoft Word 2016.

Slika 23. Izgled radne povrine u Word 2016

12.2.2.

Open Office Write

34

OpenOffice je jako dobar kancelarijski paket alata koji jako dobro

zamenjuje
svog
komercijalnog
brata.
Veina korisnika
e
ga
brzo savladati. Jedino okoreli MS Office korisnici koji pamte svaku
preicu e moda imati
problema. Meusobna komunikacija
ova
dva
rivala
je dovedena skoro na
savren nivo tako da ni tu ne bi trebalo biti problema. U svakom
sluaju ako korisniku treba dobra besplatna zamena
za
Microsoft Office, OpenOffice je pravo rjeenje.

Slika 24. Izgled radne povrine u OpenOffice Write programu

12.2.3.

Libreoffice

Bez ikakve sumnja najbolja besplatna verzija Worda. Nastao je tako

to su su kljuni lanovi tima napustili rad na OpenOfficu protestujui
zbog
politike jednog od sponzora, kompanije Oracle. Ubrzo je
prevaziao OpenOffice u broju korisnika. Odlian je i brz. Slobodan je
za upotrebu ak i u komercijalne svrhe. Radi skoro isto sve to i Word,
ali na malo drugaiji nain.

12.3. Software za obradu

zvuka
12.3.1.

35

Audacity

Audacity je najpopularniji program otvorenog koda za snimanje zvuka i

njegovu naknadnu obradu. Radi na svim operativnim sistemima.
Prilino je kvalitetan. Podrava sve poznate audio formate kao to su:
AVI, MP3, FLV, MPEG i ostali.

Slika 25. Izgled dijela radnog prozora kod programa AudaCity

12.3.2.

Cool edit pro Adobe Audition

Jedan od najboljih i najprofesionalnijih audio alata je Cool Edit

Pro.
Program ima jako puno mogucnosti, i pravi je profesionalni
program za
obradu zvuka. Najvise se koriste njegovi
mnogobrojni filteri za redukciju suma, i za prociscavanje zvuka
sa kazeta i gramofonskih ploca.

Coole edit pro je bio proizvod kompanije Syntrilium koja je osvoj

proizvod prodala Adobe-u 2003.godine i od tada se ovaj software
za obradu zvuka zove Adobe Audition.
Ovaj software predstavlja sami vrh audio produkcije u digitalnom
odnosno multimedijalnom svijetu.

36

Slika 26. Izgled glavnog prozora kod Cool Edit Pro

12.3.3.

Sound Forge

Proizvod kompanije Sony i predstavlja jedan od najmonijih alata za

digitanu obradu zvuka. Postoji vie verzija ovog softwera i to alata za
kunu radinost do vrhunskih alata koji se koriste za produkciju
muzikih i filmskih ostvarenja vodeih svjetskih zvijezda.

Slika 27. Izgled radne povrine kod programa Sound Forge

12.4. Software za izradu

animacija
12.4.1.

37

Adobe AfterEfect

Adobe After Effects slui kao jedan od najsvestranihijih porograma za

digitalno vizualne efekte, pokretne grafike i compositing aplikacije,
razvijen je od strane kompanije Adobe Systems i koristi se u u postprodukcijskom procesu snimanja filmova i televizijske produkcije.

Izmeu ostalog, After Effects se moe koristiti za unos, praenje,

rotoscoping, slaganje i animaciju.

Slika 28. Izgled desktopa kod Adobe After Efecta

38

Slika 29. Primjer jedno od mnogobrojnih efekata

Slika 30. Primjer jedno od mnogobrojnih efekata (Insert iz filma Iron Man)

12.5. Software za video editing

39

Kada je u pitanju zbirka softwerskih alata za video editing, lista je

podua obzirom da imamo veliki broj besplatnih (free) i komercijalnih
video alata.
U nastavku emo nabrojati najvanije video alate koji se danas koriste
sa jednom ogradom a to je da mnogi i manje poznati alati kod
entuzijasta koji se bave obradom video visoko kotiraju i zrazloga to
posjeduje izuzetne karakteristike za odreene video elemente odnosno
izradu video efekata.

12.5.1. Open source Free (besplatni) alati za

video editing
-Avidemux (Linux, FreeBSD, OS X, Windows)
-AviSynth (Windows)
-Blender VSE (Linux, FreeBSD, OS X, Windows)
-Cinelerra (Linux)
-Kdenlive (Linux, FreeBSD, OS X)
-Kino (Linux, FreeBSD)
-LiVES (BSD, IRIX, Linux, Solaris)
-Lumiera (Linux)
-Natron (Linux, FreeBSD, OS X, Windows)
-OpenShot Video Editor (Linux, FreeBSD)
-Pitivi (Linux, FreeBSD)
-Shotcut (Linux, OS X, Windows)
-VideoLan Movie Creator (VLMC) (Linux, OS X, Windows)
-VirtualDubMod (Windows)
-VirtualDub (Windows)

12.5.2.

Freeware za koritenje

-ActivePresenter (Windows) Also screencast software

-Adobe Premiere Express (Web app) Discontinued
-Debugmode Wax (Windows)
-Freemake Video Converter (Windows)
-Lightworks (Windows, Linux, OS X)
-Pixorial (Web app) Discontinued
-VideoPad Home Edition (Windows, OS X, iPad, Android)
-WeVideo (Web app)
-Windows Movie Maker (Windows)

12.5.3.

Komercijalni alati za video editing

-Adobe After Effects (OS X, Windows)

-Adobe Premiere Elements (OS X, Windows)
-Adobe Premiere Pro (OS X, Windows)
-ArcSoft ShowBiz (Windows)
-Autodesk Flame
-Autodesk Smoke
-Avid DS (Windows)
-Avid Symphony (Windows, OS X)
-AVS Video Editor (Windows)
-Camtasia Studio (Windows, OS X)
-Clesh (Java on OS X, Windows, Linux)
-Corel VideoStudio (Windows)
-Cyberlink PowerDirector (Windows)
-Edius (Windows)
-Final Cut Express (OS X)
-Final Cut Pro (OS X)
-Final Cut Pro X (OS X)
-FORscene (OS X, Windows, Linux)
-Harris Broadcast Velocity (Windows)
-iMovie (OS X)
-Kaltura (Web app)
-Magix Movie Edit Pro (Windows)
-Media 100 Suite (OS X)
-Media Composer (Windows, OS X)
-Montage Extreme (Windows)
-Serif MoviePlus (Windows)
-MPEG Video Wizard DVD (Windows)
-muvee Reveal (Windows, OS X)
-Pinnacle Studio (Windows)
-Pinnacle Videospin (Windows)
-Roxio Creator (Windows)
-SGO Mistika (Linux)
-Sony Vegas Movie Studio (Windows)
-Sony Vegas Pro (Windows)
-Video Toaster (Windows, hardware suite)
-VideoPad Masters Edition (Windows, OS X, iPad, Android)
-Xedio (Windows)
-Xpress Pro (Windows, OS X)

4
0

13
.

Zaklju
ak

41

Ve je istaknuto da razvoj raunarske tehnologije i njene integracije

sa telekomunikacionom tehnologijom utie na razvoj multimedija.
Multimedija nije samo povezivanje vie medijuma, kako
se
ranije
mislilo.
Takoe,
multimedijanije
samo
veza
raunarskog
podravanja medijuma poput teksta, slike, zvuka, animacije, videa,
koji se mogu interaktivno koristiti.
Danas multimedija treba da obezbedi sledee multimodalitete:
multitasking rad vie procesora istovremeno,
paralelnost mogunost paralelnog prikazivanja i izvravanja, i
interaktivnost mogunost interakcije
Multimedija
interdisciplinarna
oblasti zahteva
poznavanje
i drugih
oblasti. kao
Pored
neophodnih nauna
hardverskih
softverskih
znanja
potrebno je poznavati komunikacije,
dizajn,
marketing,
psihologiju.
didaktiku
u
Danas je multimedija prisutna u svim segmentima komunikacija,
supermedijskim sistemima, bankama sistemskih podataka kao i
specifinim autorskim sistemima. Jedan od pokazatelja ove prisutnosti
multimedija je i stalan rast prodaje multimedijalnih proizvoda.
Dolazimo do zakljuka da je multimedija u stanju da u najveoj meri do
sada, zadovolji kompleksnu ljudsku percepciju, koja se odvija
posredstvom vie ula, kao i nain komuniciranja meu ljudima.

14
.

Literatu
ra

42

- Radna skripta za predmet Multimedijalni sistemi Tehnikog fakulteta

Mihajlo Pupin Zrenjanin, Zrenjanin 2000.godine
-

Osnovni informatike odjeljak Multimedija, autor

AleksandaStamnekovi, Nova knjiga, Begirad 1999.godine

Multimedia Systems, Edward Cheung, The Hong Polytehnic

University, 2003.year

Multimedia Computing, Communication

Steinmetz and Klara Nahrstedt.

Multimedia Systems, Standards, and Networks By Atul Puri,

Tsuhan Chen

Multimedia Storage and Retrieval: An Algorithmic Approach By Jan

Korst, Verus Pronk

and

application

By