Dravnaizmjera2015/16.

05

TomislavBai
4.Glavnigeodetskizadacinarotacijskomelipsoidu
4.1Redukcijaastronomskogazimutaiprostorneduinenaelipsoid
4.2Osnovnarazmatranjausvezisglavnimgeodetskimzadacima

5.Konformnopreslikavanjeelipsoidauravninu
5.1Openitoopreslikavanju
5.2Konformnopreslikavanjeelipsoidauravninu
5.3GaussKrgerovopreslikavanje(TransverzalnaMercatorova
projekcija)
2015/16 9

T.Bai DI05

4.Glavnigeodetskizadacinarotacijskomelipsoidu
Kako su za raunanje glavnih
geodetskih zadataka na rotacijskom
elipsoidu potrebni azimuti i duine
geodetske linije na tom elipsoidu, to
je veliine izmjerene na fizikoj
povrini Zemlje potrebno prethodno
reducirati na referentni elipsoid.
Zato emo u nastavku najprije
prikazati redukcije astronomskog
azimuta i elektrooptiki izmjerene
prostorne udaljenosti.

2015/16 9

T.Bai DI05

4.1Redukcijaastronomskogazimutaiprostorne
duinenaelipsoid
Redukcija astronomskog azimuta (1)
1. redukcija s teinice (vertikale) na normalu,
2. redukcija zbog visine vizurne toke (azimutalna korekcija), i
3. redukcija za prijelaz s direktnog normalnog presjeka na geodetsku liniju.

1 2
1 2
A1

2015/16 9

T.Bai DI05

1 2

A2

s
s
s

Redukcijaastronomskogazimuta(2)
1. Redukcija astronomskog azimuta s teinice na normalu A
Redukcija astronomskog azimuta se dobije kao:
A sin
sin A cos A cos ctgz

(4.1)
pri emu (,,A) predstavljaju astronomske
koordinate i azimut, (,,) geodetske ili elipsoidne
koordinate i azimut, dok je z zenitna udaljenost
(vertikalni kut), mjerena u A1 prema A2.
Budui da su u (4.1) skriveni izrazi za komponente otklona vertikale (= , =()cos),
to za ovu redukciju moemo dobiti i drugaiji izraz:
A tg ( sin A cos A)ctgz
(4.1a)
pri emu se dio (tg) naziva Laplaceova korekcija zbog nepoklapanja astronomskog i
geodetskog zenita. U sluaju redukcije pravaca ona izostaje, pa tada vrijedi:
A ( sin A cos A)ctgz
(4.1b)
2015/16 9

T.Bai DI05

Redukcijaastronomskogazimuta(3)
2.Redukcija zbog visine vizurne toke iliazimutalna korekcija
Sukladno poglavlju 3.9. vrijedi izraz (3.66) koji
ovdje dajemo u neto drugaijem obliku:

e2
h2 cos 2 1 sin 212
2b

(4.2)

Zbrajanjem izraza (4.1) i (4.2) dobije se

formula za azimut direktnog normalnog
presjeka na elipsoidu:
12 A12 sin 1 1 1 sin A12 1 1 cos A12 cos 1 1 1 ctgz12

e2
h2 cos 2 1 sin 212
2b

2015/16 9

(4.3)

T.Bai DI05

Redukcijaastronomskogazimuta(4)
3. Redukcija za prijelaz s azimuta direktnog normalnog
presjeka '12 na azimut geodetske linije 12
Ova je problematika razmatrana ve ranije (poglavlje 3.8, formule (3.56),
(3.57) i (3.58)), dok ovdje uz S kao duinu geodetske linije dajemo neto
drugaiji raniji izraz (3.57):

12 12

e2
cos 2 1 sin 212 S 2 ...
12a 2
(4.4)

2015/16 9

T.Bai DI05

Redukcija prostorneduine na elipsoid (1)

Redukcija prostorne duine sastoji se
iz sljedeih koraka (slika):

1. Prijelaz s opaane prostorne i zakrivljene

duine na tetivu izmeu toaka na
fizikoj povrini Zemlje A1 i A2 (ds)

2. Prijelaz s prostorne tetive na tetivu

izmeu
korespodentnih toaka na
elipsoidu (sso),

3. Prijelaz s tetive izmeu toaka na

elipsoidu na duinu luka normalnog
presjeka izmeu tih dviju toaka na
elipsoidu (so), te

4. Prijelaz s duine luka normalnog presjeka

na duinu geodetske linije (S).
2015/16 9

T.Bai DI05

Redukcija prostorneduine na elipsoid (2)

1) Prostorna tetiva s (ds) se dobije iz
opaane duine nakon redukcije zbog
zakrivljenosti putanje kao:

s d k2

d3
24R 2

(4.5)

gdje je k koeficijent refrakcije (0.13), a R

polumjer zakrivljenosti u azimutu
1 cos 2 sin 2

R
M
N

2015/16 9

T.Bai DI05

(4.6)

Redukcija prostorneduine na elipsoid (3)

2) Prijelaz s prostorne tetive na tetivu izmeu
korespodentnih toaka na elipsoidu (sso),
Sa slike je po kosinusovom pouku:
s 2 R h1 2 R h2 2 2 R h1 R h2 cos

Isto tako vrijedi: s0 2 R sin

odnosno

1 cos 2 sin

sin

s0
2R

(4.7)

s 2
s 2
, cos 1 2 sin
1 2 0 2 1 0 2
2
4R
2R
2

to uvrtenjem u (4.7) sljedi izraz za so:

2015/16 9

s0

s 2 h2 h1 2
h1 h2
1 1
R
R

T.Bai DI05

(4.8)

Redukcija prostorneduine na elipsoid (4)

3) Prijelaz s tetive izmeu toaka na elipsoidu
na duinu luka normalnog presjeka (so)
Duina luka normalnog presjeka glasi:
s
R 2 R arcsin 0
2R
Razvijemo li so u red:

h 2 h1 h2

s ...
2s
2R
3
te uzevi da je s s0 ...
0
24 R 2
s0 s

dobivamo za direktnu vezu:

s3
h 2 h1 h2

s 0 2 ...
2s
2R
24 R

(4.9)

4.10)
(4.11)

(4.12)

Primjer: s=40 km, h1=1 km, h2=2 km = s 12.500 9.418 + 0.066 (m).
2015/16 9

T.Bai DI05

10

Redukcija prostorneduine na elipsoid (5)

4) Prijelaz s duine luka normalnog presjeka
na duinu luka geodetske linije (S).

b
A1

A2

Za razliku duine geodetske linije i duine luka

normalnog presjeka imali smo ve prije izraze
u poglavlju 3.8, no ovdje opet dajemo neto
drugaiju formulu:
S

e4
cos 4 1 sin 2 212 5 ... (4.13)
360a 4

Primjer: S=600 km, (S) 0.00001 m (!),

dakle za praktine potrebe ova se korekcija
moe zanemariti.

2015/16 9

T.Bai DI05

11

4.2Osnovnarazmatranjausvezisglavnimgeodetskimzadacima
Dva su osnovna naina rjeavanja glavnih
geodetskih zadataka na plohi Zemljinog
rotacijskog elipsoida, i to:
a) direktni (ili neposredni) nain: svodi se na
rjeavanje elipsoidnog trokuta A1P1A2 (slika). Pri
tome razlikujemo:
Pravi ili direktni geodetski zadatak kada je
poznato: 2 strane A1P1= 9001, A1A2= S i kut
meu njima 12. Rjeenjem trokuta dobiju se 3
traena elementa: A2P1= 9002 2, (360021)
i l= 2=1+l, te
Obratni geodetski zadatak, kada je poznato 1,
2 i l, pa iz trokuta A1P1A2 sljede kutovi
P1A2A1=(360021), P1A1A2=12 i stranica A1A2= S.
2015/16 9

T.Bai DI05

12

Osnovnarazmatranjausvezisglavnimgeodetskimzadacima(2)
b) indirektni (posredni) nain: svodi se
na odreivanje razlika geodetskih irina,
duljina i azimuta za zadanu (polaznu) i
odreivanu (konanu) toku.
Pravi zadatak: nakon to se odredi
(21), (21) i (21121800) sljede
za traene geodetske koordinate toke A2
izrazi:

2 = 1 + (21), 2 = 1 + (21),
21 = 12 1800 + (2112)
(4.14)
Obratni zadatak: formule se obino
dobiju iz formula za rjeenje pravog
zadatka preko odgovarajuih pretvorbi.
2015/16 9

T.Bai DI05

13

Osnovnarazmatranjausvezisglavnimgeodetskimzadacima(3)
Polazimo od sustava diferencijalnih jednadbi geodetske linije (4.15) (prije
3.40), koji nakon integracije izmeu toaka A1 i A2 po S prelazi u (4.16):
SV 3

d cos V 3

cos
dS
M
c
sin
d
V

sec sin
dS N cos c
d sin tg V

tg sin
dS
c
N

2 1

(4.15)

cos dS

SV

2 1 sec sin dS
Oc

(4.16)

SV

21 12 tg sin dS 1800
Oc

Formule (4.16) predstavljaju ope rjeenje pravog geodetskog zadatka. One

se u ovom opem obliku ne daju integrirati, jer podintegralna funkcija ovisi o
argumentima obiju toaka koji se u zatvorenoj formi ne mogu izraziti kao
funkcije od S.
2015/16 9

T.Bai DI05

14

Osnovnarazmatranjausvezisglavnimgeodetskimzadacima(4)
S obzirom na meusobni razmak toaka razlikujemo sljedea rjeenja:

1) za kratke udaljenosti
2) za srednje udaljenosti
3) za velike udaljenosti

do 120 km,
do 400 km,
do 20 000 km.

S obzirom na nain rjeenja formula (4.16) postoji 5 osnovnih grupa, i to:

1) razvoj u red po rastuim potencijama od S ili od e2,

2) prijenos elipsoidnog trokuta na pomonu sferu, rjeavanje zadataka na
njoj i povratak na plohu elipsoida (Bessel),

3) direktna numerika integracija izraza (4.15) odnosno (4.16),

4) koritenje ne geodetske linije, nego drugih krivulja kao npr. tetive, luka
normalnog presjeka, loksodrome (na kraju je potrebno uvesti korekcije
za povratak na geodetsku liniju), i
5) prijelaz s elipsoidnih u npr. GaussKrgerove koordinate (preslikavanje),
rjeenje zadataka u ravnini (samo za vrlo kratke udaljenosti, problem
susjednih koordinatnih sustava) i povratak na plohu elipsoida.
2015/16 9

T.Bai DI05

15

Rjeenje glavne geodetske zadae Legendreovim razvojem ured

Diferencijalni izrazi nakon razvijanja u Legendreov red glase:
1 d 2 2 1 d 3 3
d
S 2 S 3 S ...
2 dS 1
6 dS 1
dS 1
1 d 2
1 d 3
d
2 1 S 2 S 2 3 S 3 ...
2 dS 1
6 dS 1
dS 1
1 d 2
1 d 3
d
21 12 S 2 S 2 3 S 3 ...
2
6 dS 1
dS

1
dS 1

2 1

3V 4 2t
d 2
V 4t
cos 2
2 sin 2
2
dS
c
c2
2V 2t
d 2

cos sin
dS 2 c 2 cos
2
2
d V

1 2t 2 2 cos sin
dS 2 c 2

(4.17)

(4.18)

Prve derivacije su ve poznate (to su upravo izrazi 4.15), a vie derivacije se dobiju
ponovnim diferenciranjem tih izraza, pa u (4.18) su dane druge derivacije, a u izrazu
(4.19) tree derivacije:

d 3
V5
3 2V 5
3 1 3t 2 2 9 2t 2 cos sin 2
1 t 2 2 5 2t 2 cos3
3
dS
c
c3
d 3
2V 3
2V 3t 2

1 3t 2 2 cos 2 sin 3
sin 3
dS 3 c 3 cos
c cos
d 3 V 3t
V 3t

5 6t 2 2 4 4 cos 2 sin 3 1 2t 2 2 sin 3

dS 3 c 3
c

(4.19)

Napomena: pomoni izrazi su V2 = 1 + 2 , 2 = e2 cos2 i t = tg.

Metoda Legendreovog razvoja u red, kao i ostale metode koje se naslanjaju na nju
(Jordan, Schreiber, Gauss) se koristi za krae udaljenosti geodetske linije (S=120150 km).
2015/16 9

T.Bai DI05

16

Gaussova metoda srednjih argumenata (1)

Spada u 1. grupu. Da bi doao do jednostavnijih formula za rjeenje glavnih
geodetskih zadataka Gauss je primjenio tzv. princip srednje irine, to se
pokazalo kao vrlo svrsishodno kod kratkih duina geodetske linije S. Toka Ao
dijeli geodetsku liniju na dva jednaka dijela S/2 i ima koordinate o,o,o.
Toka koja ima koordinate definirane kao aritmetike sredine:

1 2
2

1 2
2

12 21 180 0
2

(4.20)

nije identina s tokom Ao. Primjeni li se sada Legendreov razvoj u red u toki
Ao u oba smjera sa S/2, tada za geodetsku irinu glasi taj razvoj (vidi 4.17):
d S 1 d 2 S 4 1 d 3 S 3

...

dS 0 2 2 dS 2 0 4 6 dS 3 0 8
d S 1 d 2 S 4 1 d 3 S 3

...
2 0 2
dS 0 2 2 dS 0 4 6 dS 3 0 8

1 0

(4.21)

Oduzmemo li prvu jednadbu od druge sljedi:

1 d 3
d
12 2 1 S 3 S 3 ...
24 dS 0
dS 0
2015/16 9

T.Bai DI05

(4.22)
17

Gaussova metoda srednjih argumenata (2)

Ako sada obje jednadbe (4.21) zbrojimo i piemo analogno za i :
2 1
2

1 d 2
0 0 2 S 2 ...
8 dS 0
1 d 2
0 2 S 2 ...
8 dS

(4.23)

1 d 2
0 2 S 2 ...
8 dS 0

Na taj nain su poznate relacije izmeu srednjih vrijednosti , i (izrazi

4.20) i koordinata toke Ao: o, o i o. Za druge i tree derivacije smo imali
ve prije izraze (4.18) i (4.19). Dalje se rjeava izraz (4.22), tako to se
(d/dS)) razvije u Taylorov red, gdje zbog male razlike i o vrijedi:
d d
d
d

0
0 ...
dS
dS 0 dS dS

(4.24)

itd.
2015/16 9

T.Bai DI05

18

5.Konformnopreslikavanje
5.1 Openito o preslikavanju
Polazi se od konformnog preslikavanja neke plohe (povrine) u ravninu. Pri tome
oznaava konformno preslikavanje ono preslikavanje kod kojega postoji slinost izmeu
izvorne slike (pralika) i njenog preslika do najmanjih detalja. Princip se sastoji od:

1) Na plohi (povrini) se odredi izotermni koordinatni sustav (u,v). Pojam izotermne

koordinate potjee iz teorije o toplini; postoji li na dijelu neke povrine od
homogenog materijala stacionarno strujanje topline, tada linije jednake temperature
izoterme, zajedno s odgovarajuim ortogonalnim trajektorijama strujne linije,
grade jednu izotermnu mreu (koordinata).

2) Primjenom Gaussovog stavka koji povezuje dva izotermna koordinatna sustava

preko kompleksne funkcije:

x iy f u iv

(5.1)

dobiva se na plohi neki drugi izotermni koordinatni sustav (x,y), kojeg openito ine
krivolinijske koordinate neke plohe. Izborom razliitih analitikih funkcija f mogu se
pronai sve izotermne koordinate na toj plohi.

3) Numeriki se identificira krivolinijske koordinate (x,y) s pravolinijskim (izotermnim)

koordinatama (x,y) u ravnini. Trei korak predstavlja zapravo preslikavanje u ravninu.
2015/16 9

T.Bai DI05

19

5.2Konformnopreslikavanjeelipsoidauravninu(1)
Recept koji ine prethodno dana tri koraka moe se odmah primijeniti za konformno
preslikavanje elipsoida u ravninu. U skladu s prvim korakom mora se najprije pronai
sustav izotermnih koordinata na elipsoidu. Element luka na rotacijskom elipsodu zadan
je kao:
(5.2)
ds 2 M 2 d 2 N 2 cos 2 d 2 ,
pri emu M oznaava polumjer zakrivljenosti po meridijanu, a N polumjer zakrivljenosti
po prvom vertikalu. Usporedi li se ovaj izraz s formulom za linijski element na bilo kojoj
plohi openito:

ds 2 Edu 2 2 Fdudv Gdv 2 ,

(5.3)

gdje su E(u,v), F(u,v) i G(u,v) Gaussove fundamentalne veliine prvog reda

(diferencijalna geometrija), uoava se da su kao parametri plohe (dakle parametri za
elipsoid) izabrane geodetske koordinate (,). Usporedbom izraza (5.2) i (5.3) proizlazi
da zbog
E M 2 ; F 0 ; G N 2 cos 2
(5.4)
postoji dodue jedan ortogonalni, ali ne i izotermni koordinatni sustav, jer kod
izotermnog koordinatnog sustava vrijedi da je na kompletnoj plohi F=0 i E=G !
2015/16 9

T.Bai DI05

20

10

Konformnopreslikavanjeelipsoidauravninu(2)
Odstupajui od ranijih oznaka za izotermne koordinate na nekoj plohi (u,v), uvodimo
za elipsoid sljedee oznake:
q izotermna irina i l=0 izotermna duina, uz 0= konst.
Prijelaz s geodetskih (ne izotermnih) koordinata (,) na izotermne koordinate (q,l)
ostvaruje se lako. Preuredimo li izraz za element luka (5.2 ) na elipsoidu:

M2

ds 2 N 2 cos 2 2
d 2 d2
2
N cos

(5.6)

m 2 N 2 cos 2

i uvedemo substituciju:

dq 2

te potom definiramo:

(5.7)

M2
d 2 ; dl 2 d2
2
2
N cos

tako da sada izraz za element luka glasi:

ds 2 m 2 dq 2 dl 2

(5.8)

(5.9)

kod kojega se odmah prepoznaje izotermni karakter (q,l) koordinata.

2015/16 9

T.Bai DI05

21

Konformnopreslikavanjeelipsoidauravninu(3)
Integriranjem diferencijalnog izraza za q dobiva se:

M
d
0 N cos

(5.10)

ije se rjeenje dobije analitiki (bez prikaza kompletnog postupka integriranja).

Integral (5.10) moe se rastaviti na:

d
cos d
e2
2
2
0 cos
0 1 e sin

(5.11)

Prvi integral u izrazu (5.11) je tzv. Mercatorov integral (koji proizlazi kod preslikavanja
kugle u ravninu). Njegovim rjeenjem, kao i rjeenjem drugog integrala uz pomo
tablinih integrala dobije se (uz dodavanje odnosa izmeu l i ):

e 1 e sin
q ln tg ln
4 2 2 1 e sin
l 0
2015/16 9

T.Bai DI05

(5.12)

22

11

Konformnopreslikavanjeelipsoidauravninu(4)
Izrazi (5.12) omoguuju raunanje izotermnih koordinata na elipsoidu na temelju
poznatih geodetskih koordinata i . Na taj nain je ispunjen prvi korak za konformno
preslikavanje elipsoida u ravninu. Drugi korak predstavlja sada prijelaz od (q,l)
izotermnog sustava koordinata na elipsoidu na sve druge izotermne koordinatne sustave
na elipsoidu. Openito se to postie preko Gaussovog stavka:

x iy f (q il )

(5.13)

Realizacijom treeg koraka, tj. identifikacije (x,y) koordinata u ravnini, obavlja se

konformno preslikavanje u ravninu. Kod praktinog provoenja 2. i 3. koraka ne
pronalaze se obino svi izotermni koordinatni sustavi na elipsoidu, odnosno sva mogua
konformna preslikavanja, nego se ograniava na preslikavanja koja su od najveeg
znaaja za osnovne geodetske radove (dravnu izmjeru). To su:

konformna cilindrina projekcija,

konformna sferoidna projekcija, i
konformna azimutalna projekcija.
Dalje e biti prikazana samo jedna iz grupe konformnih cilindrinih projekcija, naime
GaussKrgerova projekcija odnosno preslikavanje.
2015/16 9

T.Bai DI05

23

5.3GaussKrgerovopreslikavanje(Transferzalna
Mercatorova projekcija)
Ovo je preslikavanje definirano preko sljedeih uvjeta koji moraju biti ispunjeni:

a) konformno preslikavanje elipsoida u ravninu,

b) jedan meridijan, oznaen kao glavni meridijan, mora biti preslikan u apscisnu os
ravnog izotermnog koordinatnog sustava,

c) duina luka glavnog meridijana mora pri preslikavanju u ravninu ostati ista, tj.
glavni meridijan mora sauvati svoju izvornu duinu (luka) nakon preslikavanja.
Prvi od zahtjeva (a) biti e ispunjen uvede li se na elipsoidu, kao ranije (q,l) izotermne
koordinate te primjeni na njih stavak Gaussa (izraz 5.13). Za druga dva uvjeta razvija se
funkcija f u (5.13) u Taylorov red:

x iy f q il
Budui da je i
x iy f q il

2015/16 9

3
d 2 f (q ) 1
df (q ) 1
3 d f (q)
(il ) 2

(
il
)
dq
2!
3!
dq 2
dq 3

(5.14)

1 , tj. posljedino: i2=1, i3=i, i4=1, i5=i te i6=1 , sljedi:

df ( q) 1 2 d 2 f ( q ) 1 3 d 3 f ( q) 1 4 d 4 f ( q) 1 5 d 5 f ( q ) 1 6 d 6 f ( q )
l
il
l
il
l
...
dq
2!
dq 2
3!
dq 3
4!
dq 4
5
dq5
6!
dq 6
T.Bai DI05

(5.15)
24

12

GaussKrgerovopreslikavanje(2)
Odvoji li se realni od imaginarnog dijela, sljedi:

x f q

1 2 d 2 f (q) 1 4 d 4 f (q) 1 6 d 6 f (q)

l
l
l
...
2!
dq 2
4!
dq 4
6!
dq 6
(5.16)
3

df (q ) 1 3 d f (q) 1 5 d f (q )
l
l
...
dq
3!
dq 3
5!
dq 5
Zahtjev za preslikavanjem glavnog meridijana u apcisnu os izotermnog koordinatnog
sustava (x,y) u ravnini (uvjet b), biti e ostvaren izabere li se glavni meridijan kao nulti
meridijan (l=0; poetak odbrojavanja duina), te jo zahtjeva da za sve toke glavnog
meridijana vrijedi y=0! Tada iz izraza (5.16) sljedi:
y l

x f (q)

(5.17)

Trei uvjet (c), koji osigurava nepromijenjenu duinu preslikanog glavnog meridijana,
ostvariti e se ako se zahtjeva da apscisna os x odgovara luku meridijana za irinu q, tj.
kada je ispunjeno da je x = G(q) za l = 0 (glavni meridijan). Pri tome je G(q) duina luka
meridijana (pogl. 2.5.1).
2015/16 9

T.Bai DI05

25

GaussKrgerovopreslikavanje(3)
Uvrsti li se uvjet c) u izraz (5.16) proizlazi:

xG

1 2 d 2G 1 4 d 4G 1 6 d 6 G
l
l
...
l
2! dq 2 4! dq 4 6! dq 6

dG 1 3 d 3G 1 5 d 5G
yl
l
l
...
dq 3! dq 3 5! dq 5

(5.18)

pri emu oznaka G stoji skraeno umjesto G(q). Ove dvije jednadbe (5.18) ispunjavaju
sada sve uvjete za GaussKrgerovu projekciju. Potrebno je jo samo q zamijeniti sa G,
te provesti raunanje s izvornim (poetnim) parametrima.
Vano: praktine formule kod toga proizlaze iz Taylorovog razvoja u red, pri emu l
mora biti dovoljno malen, kako bi red konvergirao. No, mali l znai takoer da se ne
moe vie cijeli elipsoid (1800 l +1800) preslikati u ravninu sa samo jednim glavnim
meridijanom. Stoga su uvedene zone ili meridijanski stupci. Kod GaussKrgerove
projekcije podijeljen je elipsoid u 120 meridijanskih zona od po 30, pri emu je glavni
(dodirni) meridijan svaki puta u sredini pojedine zone.
2015/16 9

T.Bai DI05

26

13

GaussKrgerovopreslikavanjeselipsoidauravninu,=>x,y (1)
Uz oznake:

G ( ) duina luka meridijana od ekvatora,

N

a2
b 1 2

2 e'2 cos 2 ... pomona veliina,

... radijus zakrivljenosti prvog vertikala, t tg ( ) ... pomona veliina,

a 2 b2
drugi numeriki ekscentritet,
b2
0 geodetska duina glavnog meridijana, l 0 razlika geodetskih duina.

e'2

Raunanje x, y moe usljediti preko sljedeih formula:

t
t
x G() N cos2 l 2 N cos4 (5 t 2 9 2 4 4 ) l 4
2
24
t
N cos6 (61 58t 2 t 4 2702 330t 2 2 ) l 6

720
t
N cos8 (1385 3111t 2 t 4 543t 4 t 6 ) l 8 ...

40320
2015/16 9

T.Bai DI05

(5.19a)

27

GaussKrgerovopreslikavanjeselipsoidauravninu, x,y (2)

1
y N cosl N cos3 (1 t 2 2 ) l 3
6
1

N cos5 (5 18t 2 t 4 14 2 58t 2 2 ) l 5

120
t

N cos7 (61 479t 2 179t 4 t 6 ) l 7 ...

5040

(5.19b)

Pritom se duina luka meridijana moe raunati po formuli kako je dano u poglavlju 2.7.
Mjerilo preslikavanja, tj. odnos lokalne deformacije duljine, moe se raunati kao:

1
2

1 cos 2 (1 2 )l 2

1
cos 4 (5 4t 2 14 2 28 2t 2 )l 4 ...
24

(5.20)

dok konvergencija meridijana (kut izmeu pravca xosi i slike meridijana u ravnini) glasi:

1
3

sin l sin cos 2 (1 3 2 2 4 )l 3

2015/16 9

T.Bai DI05

1
sin cos 4 (2 t 2 )l 5 ... (5.21)
15

28

14

GaussKrgerovopreslikavanjeizravninenaelipsoid:x,y=>, (1)
Uz oznake:

0 ... poetna geodetska irina za apscisnu os x, 0 geodetska duina glavnog meridijana,

a2 b2
c radijus zakrivljenosti na polu,
... drugi numeriki ekcentritet,
b2
N 0 c / v0 ... radijus zakrivljenosti prvog vertikala,

e'2

2
v0 1 e, 2 cos 2 0 , t0 tg 0 , 0 e, 2 cos 2 0 ... pomone veliine.

Raunanje , se izvodi pomou slijedeih formula:

0

t0

2N02

t0

720 N 0 6

(1 0 2 ) y 2

t0

24 N 0 4

(5 3t0 2 60 2 6t0 20 2 30 4 9t0 20 4 ) y 4

(61 90t0 2 45t0 4 1070 2 162t0 20 2 45t0 40 2 ) y 6

t0

40320 N 08

(5.22a)

(1385 3633t0 2 4095t0 4 1575t0 6 ) y 8 ...

2015/16 9

T.Bai DI05

29

GaussKrgerovopreslikavanjeizravninenaelipsoid:x,y=>, (2)
0

1
1
2
2
1 2t0 0 y 3
y
3
N 0 cos 0
6 N 0 cos 0

1
2
4
2
2
2
5 28t0 24t0 6 0 8t0 0 y 5
5
120 N 0 cos 0

1
2
4
6
61 662t0 1320t0 720t0 y 7 ...
7
5040 N 0 cos 0

(5.22b)

Mjerilo preslikavanja i konvergencija meridijana se pri tome raunaju kao:

1
2N0

(1 0 2 ) y 2

1
24 N 0

(1 6 0 2 ) y 4 ...

(5.23)

t
t
t0
2
4
2
2 2
2
2
4
y 0 3 ( 1 t0 0 20 ) y 3 0 5 ( 2 5t0 3t0 20 t0 0 ) y 5 ... (5.24)
N0
3N 0
15 N 0

2015/16 9

T.Bai DI05

30

15

RedukcijaduinaipravacakodGaussKrgerovog preslikavanja(1)
Preslika li se geodetska linija na elipsoidu
toku po toku u ravninu prema
zakonima GaussKrgerove projekcije,
dobije se u ravnini zakrivljena linija
(slika). Budui da se u ravnini eli raunati
s pravim linijama, to je potrebno uzeti u
obzir odgovarajue redukcije duine
geodetske linije kao i pravca (azimuta)
geodetske linije na elipsoidu nakon
njihovog preslikavanja u ravninu.
Oznai li se duina geodetske linije izmeu dviju toaka P1 i P2 na elipsoidu kao s12, a
pravocrtno odstojanje izmeu preslikanih P1 i P2 toaka oznaimo sa
, tada iznosi
redukcija duine s12:
2

y
y y
s12
12
1 12 12 y
12
s12
2R
2R
6R 2

uz y
12

y y;
2

R MN

(5.25)

gdje su: R srednji polumjer zakrivljenosti, s12 geodetska linija, (y1,y2) nereducirane Gauss
Krger koordinate.
2015/16 9

T.Bai DI05

31

RedukcijaduinaipravacakodGaussKrgerovogpreslikavanja(2)
Na kraju sljedi formula za redukciju duine:

s12

s12
( y12 y1 y2 y2 2 )
6R 2

(5.26)

dok duina s12 u ravnini glasi:

s12 s12 s12 ...

(5.27)

Vrijednost 12 predstavlja razliku izmeu slike geodetske linije na elipsoidu i pravca

(dakle geodetske linije u ravnini). Ako je x12=x2x1 i y12=y2y1, onda vrijedi:

x
y1x12 x12 y12

... (5.28) odnosno: 12 122 (2 y1 y2 ) ... (5.29)

2
2
6R
2R
6R
Smjerni kut 12 u ravnini (slika) dobije se kao:
(5.30)
12 12 1 12

12

gdje su: 12 geodetski azimut (kut izmeu meridijana i geodetske linije na elipsoidu), 12
kutna razlika izmeu slike geodetske linije na elipsoidu i njene projekcije u ravnini i 1
konvergencija meridijana u toki P1.
2015/16 9

T.Bai DI05

32

16