Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der.

Cilt 24, No 3, 461-468, 2009

J. Fac. Eng. Arch. Gazi Univ.

Vol 24, No 3, 461-468, 2009

G SSTEMLERNDE HARMONKLERN GEREK

ZAMANLI LM VE ANALZ
evki DEMRBA ve Serta BAYHAN*
Elektrik Eitimi Blm, Teknik Eitim Fakltesi, Gazi niversitesi, 06500 Beevler, Ankara
*Teknik Bilimler Meslek Yksekokulu, Bakent niversitesi, 06530 Etimesgut, Ankara
demirbas@gazi.edu.tr, serbay@baskent.edu.tr
(Geli/Received: 15.07.2008 ; Kabul/Accepted: 11.05.2009)
ZET
Bu almada g sistemlerinde akm ve gerilimdeki harmoniklerin gerek zamanl lm ve analizi
gerekletirilmitir. Gerekletirilen sistem bir datm panosuna balanarak, deiik yklerde akm ve gerilim
deerleri lm transformatrleri yardmyla llerek bir veri toplama kart araclyla bilgisayara
aktarlmtr. Verilerin veri toplama kartndan bilgisayara aktarlmas ve bu verilerin analizi LabVIEW program
ile hazrlanan yazlm yardmyla salanmtr. Bilgisayara aktarlan bu veriler kullanlarak faz akm, gerilim
ve temel frekans deerleri ile harmonik deerleri hesaplanm ve bu deerler grafik olarak bilgisayar ekrannda
gsterilmitir. Deneysel sonular, gerekletirilen lm dzeneinin akm ve gerilim dalga ekillerinin
analizinde kullanl, doruluu yksek ve dk maliyetli bir sistem olduunu gstermitir.
Anahtar Kelimeler: Harmonik, LabVIEW, gerek zamanl lm.

REAL-TIME MEASUREMENT AND ANALYSIS OF HARMONICS IN

POWER SYSTEMS
ABSTRACT
In this study, real-time measurement and analysis of the current and the voltage harmonics in power systems
have been realized. The system developed has been connected to an AC power source feeding several loads. The
current and the voltage values are measured using measurement transformers and then they are transferred to the
computer via a data acquisition board. Data transmission from the acquisition board to the computer and data
analysis are achieved using a software developed in LabVIEW analysis environment. Three phase current,
voltage, and their fundamental frequencies with harmonic values are calculated and then plotted on the computer
screen. Experimental results show that the measurement setup is useful, high accuracy and cheap for analyzing
current and voltage waveforms.
Keywords: Harmonic, LabVIEW, real-time measurement.
1. GR (INTRODUCTION)
Elektrik santrallerinde alternatrler tarafndan retilen
gerilim tam sinsoidale yakn olmasna karlk,
dorusal olmayan karakteristik gsteren yklerin
artmas ile birlikte, ebekeden ekilen akm dalga
ekillerinde bozulmalar meydana gelmektedir. ebekeden ekilen dzensiz akm ebeke empedansndan
dolay ebeke zerinde gerilim dmne, dolaysyla
akm ve gerilim dalga ekillerinde de bozulmalara
neden olmaktadr [1, 2]. Akm ve gerilim dalga
ekillerini bozan bu etkenlere harmonik denir.

Harmonikler, ebeke frekansnn tam katlar frekanslara sahip sinsoidal akm ve gerilimlerdir [3].
G sistemlerindeki harmoniklerin bykl 1920li
yllarn balarnda yalnzca trafolar, motorlar ve
dorultucular ile snrl olmasna karn, gelien
teknolojiye paralel olarak, endstride kullanlan g
elektronii elemanlarnn artmasyla harmoniklerin
byklnde de bir art gzlemlenmitir. Modern
ve hassas yklerin retim srelerinde kullanlmasyla, harmonikler daha ciddi bir problem ve bu
alanda almalarn younlat nemli bir konu
bal haline gelmitir [4].

. Demirba ve S. Bayhan

G sistemlerinde meydana gelen harmonikler cihazlarn yanl almasna veya hi almamasna, trafo
ve motorlarn ar snmasna, iletiim hatlarnda
parazitlere, lmlerin yanl yaplmasna, elektrik
aygtlarnn mrlerinin azalmasna, alclarn ve sistemlerin g kayplarnn artmasna sebep olmaktadr
[5, 6]. Ayrca harmonikler, g faktrnn dzeltilmesi iin endstriyel tesislerde yaplan kompanzasyon
nitelerinde rezonans olay sonucu ciddi problemlere
neden olmaktadr [7, 8]. Harmoniklerin zararl etkilerinin azaltlmas iin harmonik deerlerinin doru ve
srekli llmesine ihtiya vardr. Harmonik deerlerinin nasl llecei ve hangi aralklarda llecei
konusunda IEC 61000-4-7/CLASS B [9] standard ve
IEEE 519-1995 [10] standard referans alnmaktadr.
Harmoniklerin llmesinde lm noktalar da nem
kazanmaktadr. Elektrik iletim ve datm sistemlerindeki harmoniklerin llmesinde lm noktas
olarak, trafo merkezleri kullanlmaktadr [11-13]. Bu
merkezlerde yaplan lmler iletim ve datm
sisteminde meydana gelen toplam harmonikleri
lmektedir. Byle bir sistem toplam harmonik
deerlerinin belirlenmesinde ve buna uygun filtrelerin
tasarmnda kullanlabilmektedir. Trafo merkezlerinden gerekletirilen lm yntemleri ve harmonik
nleme yntemleri yksek maliyet gerektirmektedir.
Bunun yerine harmoniklere neden olan dorusal
olmayan yklere en yakn noktadan lmler alnarak,
harmoniklerin azaltlmas tercih edilmektedir [14-16].
Bu yntemlerde dorusal olmayan yklerin harmonikleri ayr ayr analiz edilebildiinden, her bir ykn
harmonik etkisi daha dk maliyet ile azaltlabilir.
Harmoniklerin lmnde spektrum analizrleri, g
sistem analizrleri, dijital osiloskoplar ve bilgisayar
tabanl lm sistemleri kullanlmaktadr [17].
Harmonik lmnde kullanlan bu elemanlarn
bazlar akm ve gerilim deerleri ile belirli sayda
harmonik deerlerini lebilmektedir. Bu elemanlarn
maliyeti dk olmasna karlk, grafik zellikleri
olmadndan dolay elde edilen verilerin grafikleri
bir bilgisayar yardmyla izilebilmektedir. Grafik
zellii olan harmonik lm aletlerinin maliyetleri
olduka yksek olmaktadr. Piyasa aratrmalar
sonucu yaplan incelemelerde bu cihazlarn fiyat
aralnn 3500 $ ile 12000 $ arasnda olduu saptanmtr. Ayrca bu tr cihazlarn kullanm ve lmlerin yorumlanmas iin cihaz kullanacak teknik
elemanlara ihtiya duyulmaktadr.
Bu almada g sistemlerindeki harmoniklerin
lm ve analizi iin bir lm dzenei gelitirilmitir. Gelitirilen dzenek ile g sisteminin tketici
tarafndan herhangi bir noktasndan akm ve gerilim
deerleri llerek, harmonik analizi gerekletirilebilmektedir. Gerekletirilen bu sistemle, sadece
lmlerin doru ve hzl ekilde alnmas salanmam, ayn zamanda lm sisteminin maliyeti de
drlmtr. Tasarlanan lm dzenei tm donanmyla yaklak 3000 $ a gerekletirilebilmektedir.

462

G Sistemlerinde Harmoniklerin Gerek Zamanl lm ve Analizi

Gerekletirilen deney dzeneinin dier nemli bir

zellii de bilgisayar ortamnda hazrlanan arayz
yazlm yardmyla kullanc ekrannn basit ve kolay
anlalr ekilde tasarlanm olmasdr. Bu arayz
yazlm sayesinde kullanc herhangi bir teknik
bilgiye ihtiya duymadan 3 faz akm ve gerilim dalga
ekillerini izleyebilmekte ve harmonik deerlerini
saysal ve grafiksel olarak grntleyebilmektedir.
Gerekletirilen lm dzenei ile deiik ykleri
besleyen bir datm panosundan lmler alnarak,
akm ve gerilim harmoniklerinin analizi yaplmtr.
Gerekletirilen lm dzeneinin doruluunu test
etmek amacyla ayn koullarda ticari olarak retilmi
bir harmonik analiz cihaz ile lmler yaplarak elde
edilen deerler karlatrlmtr. Her iki lm
deerlerinin birbirleri ile uyumlu olduu grlmtr.
2. HARMONKLERN LM VE ANALZ
(MEASUREMENT AND ANALYSIS OF HARMONICS)

Harmoniklerin g sisteminde meydana getirdii

sorunlarn giderilmesi iin bu bileenlerin lm ve
analizleri ok nemlidir. Ele alnan sistemlerde, hangi
noktalardan lm yaplmas, bunlarn analizlerinin
nasl gerekletirilecei dikkat edilmesi gereken
konulardr. almalar gerekletirilirken uluslararas
ve ulusal kurulularn belirledii standartlar temel
alnarak, lm sreleri, lm ve analiz yntemleri
uygun standartlara gre seilmelidir [18]. Bu amala,
baz lkeler harmonikleri bir yaptrm olarak
snflandrmlar
ve
harmonik
standartlarn
oluturmulardr.
lkemizde elektrik iletim sistemi kullanclarnn uymakla ykml olduklar harmonik snr deerleri ve
harmonik lm snr deerleri Elektrik letim Sistemi Arz Gvenirlii ve Kalitesi Ynetmelii [19] ile
Elektrik Piyasas ebeke Ynetmelii [20] tarafndan belirlenmektedir. Akm harmonik snr deerleri
Elektrik letim Sistemi Arz Gvenirlii ve Kalitesi
Ynetmeliinde, gerilim harmonik snr deerleri de
Elektrik Piyasas ebeke Ynetmeliinde yer almtr. Standartlarda lm noktas olarak lm yaplacak sistemin ortak balant noktas tercih
edilmektedir. Byle bir lm dzeneinin balant
emas ekil 1de grlmektedir. ncelenen sistemlerde, hangi noktalardan ne kadar sre ile lm
alnaca ve bunlarn analizlerinin nasl yaplaca da
nem arz etmektedir. Dorusal olmayan elemanlar ile
tam sinsoidal olmayan kaynaklardan herhangi birisi
veya bunlarn ikisinin sistemde bulunmasyla,
sistemdeki akm ve gerilim dalga eklinin bozulduu
bilinmektedir. Bozulan bu dalga ekillerini Fourier
Analizi olarak bilinen yntem ile temsil etmek
mmkndr [21].
Fransz fizikisi ve matematikisi J. Fourier,
sinsoidal olmayan periyodik dalgalarn; genlik ve
frekanslar farkl birok sinsoidal dalgalarn
toplamndan olutuunu, baka bir deyile; sinsoidal
Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 3, 2009

G Sistemlerinde Harmoniklerin Gerek Zamanl lm ve Analizi

. Demirba ve S. Bayhan

an
bn

n tan 1

1
I sn
a n2 bn2
2

(5)

Toplam akmn etkin deeri;

is

1
is
2

is

1
2

i (t ) dt
2

2isn sin(nt n ) dt
0
n 1

i
n 1

2
sn

(6)

i s21 i s22 i s23 ....

ifadesinden elde edilmektedir.

ekil 1. Ortak balant noktas emas

(Diagram of

common coupling point)

olmayan periyodik dalgalarn genlik ve frekanslar

deiik (temel dalga frekansnn tam katlar) olan
sinsoidal dalgalara ayrlabileceini gstermitir.
Periyodik fonksiyonlar Fourier serisine aldklarnda,
birinci terimi bir sabit, dier terimleri ise bir
deikenin katlarnn sins ve cosinslerinden oluan
bir seri halinde yazlabilir.

i s (t ) I dc a n cos(nt ) bn sin(nt ) (1)

n 1

v s (t ) Vdc a n cos(nt ) bn sin(nt ) (2)

n 1

Akm ve gerilim harmonikleri simetrik olduklarndan,

cosinsl terimlerin deeri sfr olacaktr. Ayrca
ifadenin sadeletirilmesi asndan DC (Doru Akm)
bileenler ihmal edilirse, g sistemlerinde akm ve
gerilimin anlk deerlerinin Fourier alm aadaki
ekilde yazlabilir.

Harmonik akmlarnn etkin deeri;

ih is22 i s23 i s24 ....

olarak bulunabilir.

Uygulamada harmonik ifadelerinde baz sadeletirmeler yapmak mmkndr. rnein dengeli g sistemlerinde yarm dalga simetrisinden dolay ift harmoniklerin etkisi sfrdr. Trafolar tarafndan retilen 3
ve 3n katlar harmoniklerin ebeke zerindeki etkileri ise eitli trafo balantlar ile giderilebilmektedir.
Bunlarn dnda elektrik retim aamasnda alternatrlerin meydana getirdii harmoniklerde alternatr
sarm ekillerini deitirerek giderilebilmektedir. Alternatr faz sarglarnn toplu sarm yerine datlm
sarml yaplmalar retilen gerilim dalga eklini trapez yerine sinsoidale yaklatrmaktadr. Bunlara ilaveten, alternatr bobin admnn, yok edilmesi istenen
harmonik orannda ksaltlmas da, harmoniklerin
azaltlmas iin kullanlan yntemlerdir[22].
Harmonik byklklerin snrlanmasn amalayan
standartlarda ok yaygn olarak kullanlan toplam
harmonik bozulumu;

i s (t ) 2 I sn sin(n1t n )

(3)

n 1

(7)

THD

i i
2
s

i s1

2
s1

i
n2

i s1

2
sn

ih
is1

(8)

v s (t ) 2Vsn sin(n1t n )

(4)

n 1

Burada, Vsn ve Isn n. harmonik derecesi iin gerilim ve

akmn etkin deerleri, 1 temel frekansa ait asal
frekans, n ile n ise n. harmonik iin gerilim ve akma
ait faz alardr.
n. harmonik akm etkin deeri (Isn) ile faz as (n),
Denklem 5ten hesaplanmaktadr.
Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 3, 2009

ifadesinden yararlanlarak bulunmaktadr.

Denklem 8den grld gibi THD, harmoniklerin
etkin deerlerinin toplamnn, temel bileen etkin
deerine orandr ve genellikle yzde olarak ifade
edilir. Bu deer, harmonikleri ieren periyodik dalga
eklinin, tam bir sins dalga eklinden sapmasn
tespitte kullanlr. Sadece temel frekanstan oluan tam
bir sins dalga ekli iin THD sfrdr.
463

. Demirba ve S. Bayhan

G Sistemlerinde Harmoniklerin Gerek Zamanl lm ve Analizi

3. HARMONK LM SSTEM (HARMONIC

MEASURUMENT SYSTEM)

Bu almada laboratuvar ortamnda deiik ykleri

besleyen bir datm panosundan lmler alnarak
harmonik analizi gerekletirilmitir. Gerekletirilen
sistemin blok diyagram ekil 2de grlmektedir.
Sistem basamaktan olumaktadr. Birinci basamakta lm yaplacak sistemden gerekli akm ve gerilim
bilgilerini okuyan lme kart bulunmaktadr. Tasarlanan lme kartnn fotoraf ekil 3 te grlmektedir.
lme kartnn grevi gerilim ve akm sinyallerini
veri toplama kartnn giriine uygun dzeye
dntrmektir. Bu amala akm bilgileri 1000/1
dntrme oranna sahip akm transformatrleri ile
gerilim bilgileri ise akm transformatrlerinin bal
olduu fazlara balanan gerilim transformatrleri
yardmyla okunmaktadr.
Okunan bu deerler bir ykseltici devrenin giriine
uygulanarak gerekli kazanlar elde edildikten sonra
ka aktarlmaktadr. lme kartnn kndan elde
edilen akm ve gerilim bilgileri veri toplama kartnn
analog giri kanallarna uygulanmaktadr. Veri
toplama kart olarak National Instruments firmasna
ait 6071E model veri toplama kart kullanlmtr [23].
Bu kart yardmyla lme kartndan okunan veriler e
zamanl olarak bilgisayara aktarlmaktadr.
Gerek zamanl ham veri LabVIEW program
yardmyla 5120 rnek/saniye/kanal rnekleme hzyla birbirini kapsamayan 1 saniyelik pencereler kullanlarak alnmaktadr.
IEC 61000-4-7/Class B standardna uygunluu salamak iin 3 faz akm ve gerilimlerin her biri saniyede
5120 rnek alnarak llm, llen deerler 5 tane
10 (50 Hz lik sistemler iin) tam periyoda blnm
ve DFT (Discrete Fourier Transform) algoritmas
kullanlarak frekans spektrumu elde edilmitir. Bu
almada alnan rnek saysnn 2nin sl kat
olmamasndan dolay FFT (Fast Fourier Transform)
yerine DFT algoritmas kullanlmtr. DFT algoritmas kullanlmas sinyalin baz bileenlerinin dnme girememesi nedeniyle eksik genlikli bir frekans
spektrumu elde edilmesine neden olmutur. Bu sorunu
zmek iin standartta belirtilen Hanning Penceresi
kullanlmtr. Bu almada gerilimin rneklenerek
incelenmesi srasndaki gerilim dalgalanmalarnn

ekil 3. Tasarlanan lme kartnn fotoraf (Photograph

of the measurement board designed)

etkisini de dahil etmek iin alt-grup analizi tercih

edilmitir.
ekil 4te gerekletirilen yazlmn ak diyagram
verilmitir. Program ilk altrldnda veri toplama
kartnn n ayarlar (rnekleme hz, giri kanallar,
vb.) yaplmaktadr. Daha sonra veri toplama kartndan
veriler yukarda anlatld gibi okunmaktadr.
Gerekletirilen yazlm kullanc etkileimli olup,
akm ve gerilim dalga ekilleri ile harmonik dalm
kullanc ekrannda gerek zamanl olarak grlebilmektedir. Ayrca 3 faz akm ve gerilim etkin deerleri, toplam harmonik bozulumu ve istenilen harmoniklerin deerleri de kullanc ekrannda grntlenmektedir. Bununla birlikte veri toplama kartndan elde
edilen veriler bir dosyada saklanmak suretiyle,
istenilen her hangi bir zaman aralndaki harmonik
deerlerini grmek mmkndr.
ekil 5te hazrlanan arayz program grnts verilmitir. Arayz program iki ksmdan meydana gelmitir. ekil 5.ada verilen ilk ksmda akm ve gerilim dalga ekilleri ile birlikte, 3 faz etkin deerlerinin,
temel frekans deerlerinin ve THD deerlerinin
gsterildii kutucuklar yer almaktadr. Ekrann sa
tarafna yerletirilen butonlar yardm ile istenilen
fazn akm ve gerilim sinyalleri tek bana veya
birlikte gsterilebilmektedir. lgili butona basldnda
ona karlk gelen faz gerilim veya akm dalga ekli
ekranda grlmektedir. ekil 5.bde verilen ikinci
ksmda ise, harmonik analiz sonularn gsteren
ekranlar yer almaktadr. Bu ksmda btn akm ve
gerilim sinyallerinin harmonikleri ayr ayr ekranlarda

ekil 2. Gerekletirilen sistemin blok diyagram (Block diagram of the system implemented)
464

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 3, 2009

G Sistemlerinde Harmoniklerin Gerek Zamanl lm ve Analizi

. Demirba ve S. Bayhan

Bala

Veri toplama kart

balang ayarlarnn
gerekletirilmesi

Veri toplama
kartndan verileri oku

Akm ve gerilim
dalga ekillerinin
ekrana iz ve
deerlerini yazdr

ekil
Harmonik analizi iin
FFT algoritmasn
kullan

Harmonik analiz
sonularn ekrana
izdir ve deerlerini
yazdr

Verileri sabit diske

kaydet

6.

Harmonik

lm

dzenei

(Harmonic

measurement setup)

edebilmektedir. Btn faz akm ve gerilimlerine ait

THD deerlerinin izlenebilmesi iin akm ve gerilim
erilerinin gsterildii ekranlarn alt taraflarna bilgi
kutucuklar yerletirilmitir. Bu bilgi kutucuklarndan
istenen faz akm veya faz geriliminin THD deeri
kolaylkla okunabilmektedir. Hazrlanan yazlma
btn halinde bakldnda grsel olarak zengin,
kullanl ve zgn olduu grlmektedir.
4. DENEYSEL ALIMALAR (EXPERIMENTAL

Hayr

Program
sonlandm?
Evet
k

ekil 4. Yazlmn ak diyagram (Flow chart of the software)

gsterilerek analiz kolaylatrlmtr. Ayrca, her
ekrann altna eklenen butonlar yardmyla istenen
harmonik derecesinin bykl de kullancya
verilmektedir. Burada gsterilen harmoniklerin dereceleri tek olabilecei gibi ift harmonikleri de grmek
mmkndr. Bu sayede kullanc hangi faz akm
veya geriliminde kanc dereceden harmoniin yer
aldn ve bunun bykln kolayca tespit

(a) Gerilim ve akm dalga ekilleri (Waveforms of voltage

and current)

STUDIES)

Harmoniklerin gerek zamanl analizi iin gerekletirilen sistem Bakent niversitesi Denetim Laboratuvarnda bulunan bir datm panosuna balanm ve
gerekli lmler gerekletirilmitir. ekil 6da gerekletirilen lm sisteminin fotoraf grlmektedir. Deney srasnda deiik karakteristikteki ykler
datm panosuna balanarak, lm sisteminin
doruluu test edilmitir. lk olarak devreye diren
balanarak lm sisteminin tepkisi incelenmitir. Saf
diren yk olarak 3 kW gcndeki 3 fazl diren
kullanlmtr. ekil 7de tasarlanan lm sistemi ile
alnan ekran grntlerinin yannda FLUKE 43B
model bir enerji analizrnn ekran grntleri de
verilmitir.

(b) Gerilim ve akm harmonikleri (Harmonics of voltage and

current)

ekil 5. Harmonik lm program n grnleri (Front panels of harmonic measurement program)

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 3, 2009

465

. Demirba ve S. Bayhan

G Sistemlerinde Harmoniklerin Gerek Zamanl lm ve Analizi

ekil 7. Diren yklerde akm-gerilim dalga ekli ve harmonik dalm

(Current and voltage waveforms and their

harmonic spectrums of resistive loads)

ekillerden grld gibi diren dorusal zellie

sahip olduundan, ebekeden harmonikli akm ekmeyecek, dolaysyla dalga ekli sinsoidal olacaktr.
Harmonik analiz sonular incelendiinde 150, 250 ve
350 Hzlerde ok kk deerli akm harmonikleri
grlmektedir. Bunun nedeni gerilim sinyallerindeki
harmoniklerin akma yansmasdr. Eer gerilim tam
sinsoidal olup harmonik iermezse, diren yk
akmndaki harmonikler de sfr olacaktr. Diren yk
durumunda, gerekletirilen lm sistemi yardmyla
alnan deerler ile FLUKE 43B enerji analizr
yardmyla alnan deerler Tablo 1 de verilmitir.

Bu yk durumunda, gerekletirilen lm sistemi

yardmyla alnan deerler ile FLUKE 43B enerji
analizr yardmyla alnan deerler Tablo 2de
verilmitir. Burada tablonun okunabilmesi iin yedinci harmonik deerine kadar deerler verilmitir.
Yaplan lmlerden elde edilen sonular karlatrldnda gerekletirilen harmonik lm sisteminin
lm hatasnn FLUKE 43B model bir enerji
analizr referans alndnda %1 den daha kk
olduu grlmektedir.
5. SONU VE DEERLENDRME (RESULT AND

kinci olarak, bir fazl kpr tipi dorultucu kna

diren yk balanarak lmler gerekletirilmitir.
ekil 8de tasarlanan lm sistemi ile alnan ekran
grntleri ve FLUKE 43B model bir enerji
analizrnn ekran grntleri verilmitir. Dorusal
bir devre eleman olmayan dorultucunun giri akm
dalga ekli sinsoidalden uzaklam ve akm
harmonik miktarnda art gzlenmitir.

Ger. Sistem
FLUKE 43B
466

CONCLUSION)

Bu almada akm ve gerilim deerlerinin lm ve

analizi iin bir lme sistemi gerekletirilmitir.
Gerekletirilen sistem ile akm ve gerilim deerleri
5120 rnek/saniye/kanal hznda llm ve bu
deerler bilgisayar ortamna aktarlmtr. Elde edilen
lm deerleri kullanlarak 3 faz akm ve gerilim
etkin deerleri, frekans deerleri ve THD leri

Tablo 1. Diren yk altnda llen deerler (Measurement values of resistive load)

If (A) f (Hz)
%V_THD %I_THD
I1(A) I3(A) I5(A)
Vf (V)
221.2
4.064 50.01
2.78
2.78
4.029 0.11
0.14
221.9
4.072 50.00
2.80
2.80
4.032 0.12
0.14

I7 (A)
0.10
0.11

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 3, 2009

G Sistemlerinde Harmoniklerin Gerek Zamanl lm ve Analizi

. Demirba ve S. Bayhan

Tablo 2. Kpr dorultuculu yk altnda llen deerler (Measurement values of bridge rectifier load)
If (A) f (Hz)
%V_THD %I_THD
I1(A) I3(A) I5(A) I7 (A)
Vf (V)
221.8
1.019 50.03
4.59
67.74
0.732 0.510 0.371 0.14
Ger. Sistem
219.8
0.998 50.00
4.56
67.60
0.728 0.513 0.374 0.12
FLUKE 43B
hesaplanm ve bilgisayar ekrannda grntlenmitir.
Ayrca 3 faz akm ve gerilim dalga ekilleri ile
harmonik bozulum grafikleri de ekranda gsterilmitir. Gerekletirilen deneysel almalarda deiik
karakteristikteki ykler devreye alnarak tasarlanan
lm sistemi ve FLUKE 43B model bir enerji
analizrnden alnan sonular karlatrlmtr. Deneysel sonular, gerekletirilen lm dzeneinin
akm ve gerilim dalga ekillerinin analizinde kullanl doruluu yksek ve dk maliyetli bir sistem
olduunu gstermitir. Ayrca gerekletirilen sistem
ile ayr bir donanma gerek kalmadan yazlmda yaplacak deiikler ile dier enerji kalitesi deerlerinin
llmesi mmkndr.
6. TEEKKR (ACKNOWLEDGMENT)
Yazarlar, bu almaya proje kapsamnda 07/2007-37

nolu proje ile destek veren Gazi niversitesi Bilimsel

Aratrma Projeleri Birimine teekkr ederler.
SEMBOLLER (NOMENCLATURE)
is(t)
vs(t)
Idc
Vdc
Isn
Vsn
1
n
n
is
ih
an
bn

: Akmn anlk deeri

: Gerilimin anlk deeri
: Akmn DC (Doru Akm) bileeni
: Gerilimin DC bileeni
: n. harmonik derecesi iin akmn etkin deeri
: n. harmonik derecesi iin gerilimin etkin deeri
: Temel asal frekans
: n. harmonik iin gerilime ait faz as
: n. harmonik iin akma ait faz as
: Toplam akmn etkin deeri
: Harmonik akmlarnn etkin deeri
: n. harmonik iin cosinsl terimin bykl
: n. harmonik iin sinsl terimin bykl

ekil 8. Kpr dorultucu kna balanan diren yknn akm-gerilim dalga ekli ve harmonik dalm
(Current and voltage waveforms and harmonic spectrums of full-bridge rectifier)

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 3, 2009

467

. Demirba ve S. Bayhan

G Sistemlerinde Harmoniklerin Gerek Zamanl lm ve Analizi

KAYNAKLAR (REFERENCES)
1.

Arrillaga J.,Watson N., Power System

Harmonics, John Wiley & Sons, 2003.
2. Mack G., S. Santoso, Understanding Power
System Harmonics, IEEE Power Engineering
Review, November 2001.
3. Trker, T., ztrk, S., Alboyac,B., Yrkeren,
N., etinkaya, H. B., Harmonikli Yk
Akmlarnn Konut Blgelerinde Kullanlan
Transformatrler
zerindeki
Etkisinin
ncelenmesi I.Enerji Verimlilii ve Kalitesi
Sempozyumu, Kocaeli/Trkiye, Mays 2005.
4. Boyrazolu,B., nsar, ., Polat, B., Elektrik
letim Sisteminde Akm ve Gerilimdeki
Harmonik
Bileenlerin
Gerek
Zamanl
llmesi, II.Enerji Verimlilii ve Kalitesi
Sempozyumu, Kocaeli/Trkiye, Mays 2007.
5. Chi-Jui,W.,
Wei-Nan,C.,
Developing
a
Harmonics Education Facility in a Power System
Simulator for Power Engineering Education,
IEEE Transactions on Power Systems, Vol 12,
No.1, February 1997.
6. Lin,H.,
An
Internet-Based
Graphical
Programming Tool for Teaching Power System
Harmonic Measurement, IEEE Transactions
on Education, Vol 49, No 3, August 2006.
7. Didem,
E.,
Harmonikli
Ortamlarda
Kompanzasyon, I.Enerji Verimlilii ve
Kalitesi Sempozyumu, Kocaeli, Mays 2005.
8. Sucu M., Elektrik Enerji Sistemlerinde Oluan
Harmoniklerin
Filtrelenmesinin
Bilgisayar
Destekli Modellenmesi ve Simlasyonu,
Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi, Fen
Bilimleri Enstits, 2003.
9. Testing and Measurement Techniques-General
Guide on Harmonics and interharmonics
measurements and instrumentation,for power
supply systems and equipment connected thereto,
IEC Standard 61000-4-7, 2002.
10. IEEE Recommended Practices and Requirements
for Harmonic Control in Electrical Power
Systems, IEEE Standard 519-1995, 1995.
11. Buhan,S.,Boyrazolu,B.,nsar,.,Altnta,E.,Hal
ilolu,B.,Polat,B.,zedemirci,E.,
Trkiye
Elektrik letim Sisteminde Mobil G Kalitesi
lmleri, II.Enerji Verimlilii ve Kalitesi
Sempozyumu, Kocaeli/Trkiye, Mays 2007.
12. Salor, ., Buhan, S., nsar, ., Boyrazolu, B.,
Altnta, E., Atalk, T., Halilolu, B., nan, T.,

468

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.
20.
21.
22.
23.

Kalaycolu, A., Terciyanl, A., Demirci, T.,

zdemirci, E., adrc, I., Ermi, M., Mobile
monitoring system to take nationwide PQ
measurements on electricity transmission
systems, Measurement, 2008.
Demirci, T., Kalaycolu, A., Salor, .,
Pakhuylu, S., nan, T., Kk, D., Gder M., can.
T., Akkaya, Y., Bilgen, S., adrc, I., Ermi, M.,
Trkiye Elektrik letim Sistemi iin Yurt
apnda G Kalitesi zleme A ve Veri
Deerlendirme Merkezi: Gncel Gelimeler,
Sinyal leme, letiim ve Uygulamalar
Kurultay, Didim/Trkiye, Nisan 2008.
Batista,J., Afonso,J., Martins,J., Low-Cost
Power Quality Monitor Based on a PC, IEEE
Internatonal Symposium on Industrial
Electronics, Rio de Jenerio, 9-11 July, 2003.
Costa,J.,Pregitzer,R.,Sousa,T.,Batista,J.,Afonso,J., A
Case of Power Quality Assesment Using a Developed
Power Quality Monitor,IEEE 1 st International
Conference on Electrical Engineering Coimbra,
Portugal,10-12 October, 2005.
Moreno,J.,Paracula, J., A PC-based Tool for
Evaluation of Harmonics and Power in ThreePhase Power Electronic Converters, IEEE 7 th
Computers in Power Electronics Workshop,
USA,July, 2000.
Sutherland,P., Harmonic Measurements in
Industrial Power Systems, IEEE Transactions
on Industry Applications, Vol 31, No 1,
January/February 1995.
Kocatepe, C., Arkan, O.,Onar, ., Uzunolu, M.,
Harmonik Distorsiyonunun lm Noktas ve
G Kompanzasyonu Bakmndan ncelenmesi,
I.Enerji Verimlilii ve Kalitesi Sempozyumu,
Kocaeli/Trkiye, Mays 2005.
Elektrik letim Sistemi Arz Gvenirlii ve
Kalitesi Ynetmelii, Resmi Gazete, Say: 25639,
10/11/2004.
Elektrik Piyasas ebeke Ynetmelii, Resmi
Gazete, Say: 25001, 22/01/2003.
Kocatepe, C., Uzunolu, M., Yumurtac, R.,
Karaka, A., Arkan, O., Elektrik Tesislerinde
Harmonikler, Birsen Yaynevi, 2003.
olak, ., Senkron Makinalar, Sekin
Yaynclk, 2003.
6071E
DAQ
card
datasheet,
National
Instruments, www.ni.com, 2008.

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 3, 2009