VODOPRIVREDA (tri vodoprivredne grane)

1) KORITENJE VODA
2) UREENJE VODA
3) ZATITA VODA

VODOPRIVREDA

1) KORITENJE VODA:
a) Vodosnabdjevanje naselja, industrije
b) Navodnjavanje
c) Koritenje vodnih snaga (hidroenergija)
d) Ribogojstvo
e) Vodni saobraaj
f) Rekreacija na vodama

Prof. dr. sc. NEDIM SULJI, dipl.ing.gra.

2) UREENJE VODA:
a) Ureenje veih slivova
b) Rjeavanje problema erozije i bujica
c) Regulacija vodotoka
d) Odbrana od poplava
e) Odvodnjavanje
f) Kanalisanje naselja
g) Asanacija zemljita

3) ZATITA VODA:

Poplave

a) Preiavanje otpadnih voda

b) Tretman vrstog otpada na deponijama
c) Provoenje zakonskih mjera
d) Planiranje buduih resursa
3

KLASIFIKACIJA I PREGLED HIDROTEHNIKIH OBJEKATA

Vodoprivredne aktivnosti: obavljaju se putem vodoprivredne osnove i

vodoprivrednih planova (to su tzv. dokumenti)

Dokumenti: utvruju dugorono upravljanje planiranih aktivnosti

Dokumenti: sprovoenje aktivnosti sa tehnikog i pravnog aspekta

Na primjer ZAKON O VODAMA FBiH predvia slijedee akte:

VODOPRIVREDA: specifian cilj

1) Vodosnabdjevanje: rjeava pitanje obezbjeenja dovoljnih koliina vode
(kvalitet)
2) Hidroenergetika: pretvaranje energije vode u elektrinu energiju

1. Vodoprivredne uslove

3) Hidromelioracije: optimalni vodno-vazduni reim tla u datim uslovima

2. Vodoprivredne saglasnosti

4) Vodni transport: transport u rijekama, pristanita (rijena, morska), u jezerima

3. Vodoprivredne dozvole

5) Kanalizacija: odvoenje i preiavanje zagaenih voda

4. Vodoprivredne naloge
HIDROTEHNIKI OBJEKTI:
Vodoprivredni uslovi: obaveze koje treba da ispuni projektna dokumentacija

A) Rijeni

Vodoprivredna saglasnost: kod gradnje objekata (promjene u reimu voda)

B) Morski

Vodoprivredna dozvola: za sve objekte kojima je izdata vodopriv. saglasnost

C) Jezerski

Vodoprivredni nalog: daje se u toku vaenja vodoprivredne dozvole

D) Kopneni nadzemni
5

E) Podzemni objekti

a) VODOUSPORNI OBJEKTI

HIDROTEHNIKI OBJEKTI: stalni i privremeni (u toku graenja ili remonta)

HIDROTEHNIKI OBJEKTI: a) mijenjaju prirodni reim vodotoka
b) formiraju vjetake vodne tokove

Pregrauju vodotok

Brane (tipovi, materijal, statiki sistemi)

formiraju uzvodnu akumulaciju

Nasipi (tite podruje od VV; nejednaci pritisci sa suprotnih strana)

HIDROTEHNIKI OBJEKTI: prema karakteru izvrenja f-je:

a) vodousporni objekti
b) vodoprelivni objekti
c) obaloutvrde
d) objekti za transport vode
e) vodozahvatni objekti
Gravitacijska brana: ema sila

b) VODOPRELIVNI OBJEKTI

Spajanje sa donjom vodom (mijenja se oblik skoka poveanjem dubine donje vode)

Isputa se viak vode (period VV)

a) b) nepotopljen skok

c) d) potopljen skok

Slapite (bunica): potapanje vodnog skoka, zatita korita od regresivne erozije

Slapite: na kraju brzotoka, ugraeni tzv. pragovi, zubi ...
Sifonski preliv na gravitacijskim branama

Prema poloaju prelivi: boni, eoni, sifonski, vertikalno okno

U tijelu brane ili van njega
9

Slapite: zubi, prag

10

c) OBALOUTVRDE
Regulisanje toka vode u vodotoku (sprijeiti ruenje obala i dna)

d) OBJEKTI ZA TRANSPORT VODE

Transport vode do potroaa (kanali, cjevovodi ...)
Kanali: razliiti popreni presjeci, materijal
Cjevovodi: gravitacioni i potisni, nadzemni i podzemni

Tlani cjevovod statiki sistemi

Cjevovod na povrini terena - nadzemni
11

12

SPECIFINOSTI HIDROTEHNIKIH OBJEKATA

e) VODOZAHVATNI OBJEKTI
Zahvatanje vode na izvoru

transport cijevima, kanalima, tunelima

Stalno i uzajamno dejstvo sa vodom

Uticaj vode na objekat: a) Mehaniko dejstvo

b) Fiziko-hemijsko dejstvo

Vraanje u tok
Zahvat

c) Bioloko dejstvo

Akumulacija

a) Mehaniko dejstvo

Korisnik

Statiki pritisak na uzvodnu i nizvodnu stranu (npr. brane)

Vodozahvat: osigurati potrebnu koliinu vode i kvalitet vode

Visinska razlika GV i DV (H) je pritisak i uzrok je pojavi filtracionog toka u tijelu

Zahvati: na rijekama; u jezerima; podzemni zahvati

Filtracioni tok = dinamiki pritisak na dno brane ili nasipa

13

b) Fiziko-hemijsko dejstvo

14

SVRHA GRADNJE I KORITENJA HIDROTEHNIKIH OBJEKATA

-Pojava hemijske sufozije (ispiranje filtracionim tokom rastvorenih soli u tlu)

-Hemijska sufozija utie na pojavu kaverni u tlu (smanjenje nosivosti tla i objekta)
-Metalna pregrada (ustava): korozioni proces

-Pri prouavanju svakog zahvata pa tako i hidrotehnikih graevina bitno je utvrditi

nunost i svrhu graenja
-Kod prouavanja hidrotehnikih graevina posebno je vano znanje o vodama i
nainu rada (funkcioniranju) graevina, koje se koriste

-Betonska pregrada: rastvorene soli uzrokuju koroziju betona

c) Bioloko dejstvo
-Najopasnije za drvene konstrukcije (kvaenje i suenje
-Razvoj algi u kanalima i u tokovima sa manjom dubinom
moi kanala i loiji kvalitet vode)

trulenje drveta)
smanjenje propusne

Odnos ovjek priroda - HG

15

16

UTICAJ HG NA OKOLI

- Svi uticaji se moraju sagledati:

uticaj na prirodu,
uticaj na ovjeka i
uticaj na postojee izgraene prostore i graevine.

-Briga o okoliu sve znaajnija.

-Pri graenju i koritenju svih HG posebno razmatra uticaj na okoli i ocjenjuje
prihvatljivost zahvata.

-U okviru prirode razmatra se uticaj na vode, zemljite (neposredan utjecaj), te na

zrak, ivi svijet u vodi, neposredno uz vodu i u irem okoliu zahvata

-Uticaji HG razlikuju se od graevine do graevine.

-Uticaji se dijele na osnovi razliitih kriterija (uticaji mogu biti neposredni (direktni) i
posredni (indirektni)).

-HG se grade za zadovoljavanje potreba u vezi s vodom, pri emu ta potreba ne

mora biti vezana iskljuivo na potrebe stanovnika koji ive u podruju graenja.

-Neposredni uticaji HG odnose se na djelovanje na zemljite i vode (povrinske i

podzemne).

-Uticaj na postojee izgraene prostore i graevine (naselja, komunikacije, i sl.

-Ostali uticaji proizlaze iz tih neposrednih uticaja.

-Razmatra se i uticaj na kulturnu i povijesnu batinu.

-Posebno se razlikuju uticaji u vrijeme pripreme izgradnje HG, za vrijeme graenja,
u vrijeme koritenja i nakon prestanka koritenja sistema.

17

-Osim uticaja graevina na okoli postoji i uticaj okolia na graevine, (uticaj

prirode, ovjeka i izgraenih zahvata na planiranu HG.

18

PROJEKTOVANJE HIDROTEHNIKIH GRAEVINA

Sastavni dijelovi projekta

Projektni zadatak (od investitora, na bazi podloga i uslova gradnje)

Statika i dinamika analiza (proraun) objekta

Studije (nekoliko varijanti): opravdanost gradnje

Uzimaju se sva optereenja koja djeluju (mjerodavna kombinacija optereenja)

Idejno rjeenje

Stalna optereenja i povremena (dejstvo temperature, filtracione sile)

Idejni projekti (izbor optimalne varijante)

Seizmika analiza

Tehniko-ekonomska analiza

Uticaj valova (brane, nasipi ...)

Glavni (izvedbeni) projekti

Dejstvo leda

Potrebni struni kadrovi (graevinci, hidrotehniari, geolozi, tehnolozi, pravnici ...)

Dejstvo nanosa (brane)

Projektanti sa iskustvom
Potrebne laboratorije (modeli HG)

-Novi graevinski materijali (zadnjih 30-ak godina) primjena u projektima:

Graenje HG moe trajati i preko 5 godina (sloeni objekti)

geomree za stabilnost nasipa i njihovo temeljenje, geosintetiki materijali

(geotekstili, geomembrane), epoxi premazi, plastina i elina vlakna, primjena
lasera i elektromagnetnih talasa itd.
19

20

Projektni zadatak:
-Sadri opis problema, definisanje projektnih kriterija, popis potrebnih podloga
Program istranih radova:
-Geodetski, geoloki, geomehaniki radovi
-Program odreuje obim i nain izrade istraivanja
Osnovno oblikovanje HG:
-Na osnovu analiza i prorauna
Odabir tipa konstrukcije:

Primjer redoslijeda projektovanja HG

-Poznavati tipina rjeenja (iskustvo)

-Provesti osnovne proraune konstrukcije (statike, geomehanike ...)

FP proraun funkcionalnosti

-Imati u vidu tehnologiju gradnje HG

PK proraun konstrukcija

-Planovi oplate i nacrti armature

21

22

-Dokaznica mjera

Specifinost HG: projektni kriteriji vezani za vodu i vjerovatnou pojave

Realno: ne moemo predvidjeti pojavu nekog dogaaja

U hidrotehnici: vjerovatnoa pojave opisuje se povratnim periodom

Moemo teoretski odrediti vjerovatnost da se taj dogaaj desi u nekom t

Povratni period=reciprona vrijednost vjerovatnosti pojavljivanja dogaaja P(x)

jednom u povratnom periodu (PP) izraenom u godinama

Primjer:

P(x) = 1 / PP (godina)

-Ne moemo znati kada e se pojaviti VV u rijeci PP od 100 godina (poplava)

-Moemo izraunati rizik da se VV pojavi u nekom vremenskom razdoblju

Primjer:
- Vjerovatnost pojavljivanja dogaaja x povratnog perioda (PP) od 100 godina je:
P(x)=0,01

Kako doi do tih podataka ???

-Na osnovu izmjerenih hidrolokih veliina (Q, vodostaji, padavine ...) kroz dui
period vremena (10 50 - > 100 godina)
-Hidroloka obrada (statistika obrada) primjenom rauna vjerovatnoe
23

24

Funkcionalni zahtjevi HG za zatitu podruja od poplava:

PRORAUN FUNKCIONALNOSTI (FP)

HG za zatitu od poplava: sprijeiti plavljenje podruja za PP 25, 100 i 1000 god.

FP HG specifini

Sprijeavanje poplava: odabir sistema, prostorni raspored, geometrija graevina

Drugi objekti: FP vezani za normirane zahtjeve (kao visina etae u visokogradnji)

FP HG vezani uz vjerovatnost pojave Q i vodostaja (H)

HG za zatitu od poplava: nasipi du korita, rasteretni kanali ...

Odabir mjerodavnog PP zavisi od naina koritenja zemljita koje se brani

Znai: u pravilnicima i normama NEMAMO definisane vrijednosti Q i H mjerodavne

za funkcionalne analize HG
Znai: imamo odreene PP pojavljivanja mjerodavnih dogaaja

Primjer:
-Poljoprivredno zemljite (PP 25 godina)

Znai: hidrolokim i hidraulikim proraunima odreujemo veliine Q i H

-Manja naselja (PP 100 godina)

HG imaju i neke normirane zahtjeve (irina kolovoza preko krune brane ...)

-Gradovi i bitna podruja (PP 1000 godina)

25

Funkcionalni zahtjevi HG za odvodnju:

Odvodnja = sistem HG

* ZATO JE ODVODNJA POLJOP. ZEMLJITA STROIJA NEGO ZA NASELJA ??

prikuplja se voda sa terena, provodi i isputa u prijemnik

Odvodnja: za poljoprivredna zemljita, naselja, saobraajnice ...

Opravdanje:
Uporedba trokova izgradnje i koristi sistema za odvodnju
Koristi = sprijeena teta

Odabir PP za dimenzioniranje odvodnje = ekonomska kategorija

Poveanjem PP poveavamo mjerodavne Q i vodostaje (H)

26

skuplje rjeenje

Radi se tehniko-ekonomska analiza (isplativost sistema za odvodnju)

PP mjerodavne padavine za odvodnju poljoprivrednog zemljita = 5 do 25 godina
PP mjerodavne padavine za odvodnju naselja = 2 do 5 godina

Sisteme odvodnje poljoprivrednog zemljita = mrea otvorenih zemljanih kanala

Poljoprivredno zemljite jeftinije nego zemljite u naseljima
Potapanje usjeva = smanjenje prinosa i materijalne tete
Sistem oborinske odvodnje u naseljima = podzemni kolektori (skupi)

PP mjerodavne padavine za puteve sa m/v = 10 godina

27

28

PRORAUN TRAJNOSTI

PRORAUNI HIDROTEHNIKIH KONSTRUKCIJA

Propisani EC kroz proraun nosivosti i upotrebljivosti (npr. dop. pukotine ...)

Propisani kroz tehnoloke zahtjeve za gradnju i kontrolu kvaliteta

Osiguranje trajnosti HG i konstrukcija:

Prorauni stabilnosti i mehanike otpornosti razlikuju se ako se radi o fleksibilnim i

o krutim konstrukcijama.

PRORAUNI FLEKSIBILNE HIDROTEHNIKE KONSTRUKCIJE

a) Planirana i mogua budua upotreba

b) Oekivani uticaj okoline

Proraun "hidraulike" stabilnosti u struji vode.

c) Izbor sistema konstrukcije

Za takve konstrukcije (npr. obaloutvrda, prag, obloga lukobrana, ....) prorauni

uglavnom nisu zakonski propisani (provode se prema ope poznatim pravilima
struke ili prihvaenim propisima drugih drava.

d) Oblikovanje konstrukcijskih pojedinosti

e) Kvalitet gradnje i nadzor

Temeljni principi prorauna takve konstrukcije su da kroz radni vijek omogui

predvienu upotrebu i da moe preuzeti djelovanja i uticaje vode na ekonomian i
pouzdan nain.

f) Odravanje tokom predvienog vijeka konstrukcije

29

30

PRORAUNI KRUTE HIDROTEHNIKE KONSTRUKCIJE

Temeljni principi prorauna hidrotehnikih (i drugih) konstrukcija su da konstrukcija

kroz proraunski radni vijek (predviena upotreba, preuzimanje svih optereenja).

Kod "krutih" hidrotehnikih (i svih drugih) konstrukcija prorauni se provode prema

EUROCODE-u (EC) to ukljuuje:

Filozofija prorauna konstrukcije metodom graninih stanja po EC-u je da za svako

granino stanje moraju biti ispunjeni proraunski kriteriji () koji opisuju uslove koje
konstrukcija mora ispuniti.

1) proraune nosivosti po graninim stanjima nosivosti,

2) proraune upotrebljivosti po graninim stanjima upotrebljivosti, (
3) proraune trajnosti.

* Pouzdanost konstrukcije = vjerovatnost da konstrukcija nee otkazati u periodu

trajnosti graevine.

Evropske norme; tzv. "Eurocode" (EC) donesene su radi formiranja harmoniziranih

direktiva za temeljne sigurnosne zahtjeve graevina i konstrukcija u okviru
jedinstvenog europskog trita.

31

32

PRORAUNI NOSIVOSTI KRUTE HIDROTEHNIKE KONSTRUKCIJE:

KLASIFIKACIJA DJELOVANJA OPTEREENJA:

Prorauni nosivosti odnose se na sigurnost konstrukcije i ljudi.

Prema EC predviene su provjere sigurnosti za nosivost po etiri granina stanja

nosivosti koje se mogu podijeliti u dvije grupe:
1) prorauni stabilnosti
2) prorauni vrstoe.

Djelovanje = a) sile (vlastito i prisilno optereenje) i b) prisilna djelovanja

umjetnog ili prirodnog okolia na konstrukciju

a) Sila (vlastito optereenje, optereenje od fiksne opreme i fiksne mehanizacije, te

prisilno korisno i saobraajno optereenje kao i optereenje od zraka, tla i vode
koja djeluju na konstrukciju (direktno djelovanje).
b) Prisilna djelovanja umjetnog okolia akceleracija od rada stroja ili prirodnog
okolia (prisilno ili sprijeeno deformiranje uslijed promjene temperature,
nejednolikog slijeganja, skupljanja betona ili vlage, te prisilna akceleracija od
potresa, hidrodinamikog djelovanja vode i vjetra (indirektna djelovanja).

Djelovanja ne javljaju se uvijek istovremeno, (za proraun konstrukcije imamo):

prema promjenjivosti tokom vremena
prema mogunosti promjene poloaja u prostoru
prema svojoj prirodi ili odzivu konstrukcije.
33

34

Opis pojedinih djelovanja na konstrukciju

Stalna i korisna optereenja nee se razmatrati
Posmatramo specifina djelovanja kod hidrotehnikih graevina.
A/ Strujanje ispod temelja
Problem temeljenja brana jedan od najsloenijih problema HG
Osnovne karakteristike temelja brana: nosivost, deformabilnost, vodopropusnost i
stabilnost.
Posebna panja vodopropusnost.

v - brzina teenja podzemne vode

H - promjena nivoa gornje i donje vode
L - duina puta oko temelja
I - pad piezometarske linije
k - koeficijent filtracije.

Injekcijske zavjese kod brane:

-Smanjuju koliinu filtrirane vode i produe put procijeivanja,
(smanjuje silu uzgona u temeljima brane i hidrostatike sile smicanja na bokovima
brane).

Bitno je uoiti razliku izmeu problema temeljenja na tlu i na stijeni.

Propusnost uslijed pora znatno se razlikuje od propusnosti uslijed pukotina.
Srednja filtracijska brzina u nekoj propusnoj kontinuiranoj i homogenoj sredini
odreena je Darcyjevim zakonom:
35

36

Strujna mrea i sile na branu

Dijagram hidrostatikog optereenja na injekcijsku zavjesu

37

B/ Optereenje graevina u struji tekuine

38

Za projektovanje HG potrebno poznavanje iz hidraulike i hidrologije, geologije,

hidrogeologije, mehanike, statike, otpornosti materijala, dinamike konstrukcija,
mehanike tla, ininjerske seizmologije itd.

* Hidrodinamika sila opticanja, rastavlja se na dvije komponente:

-horizontalnu i
-uzgonsku silu

Stanje HG nakon gradnje zavisi od kvaliteta izvedenih radova, poslovnoj politici

izvoaa, odgovornosti projektanta, izvoaa i nadzornog tima.
C/ Sila mlaza
Sila mlaza odreuje se iz zakona odranja koliine kretanja
Definisana izrazom:

HG uglavnom izlaze van okvira klasinih tehnikih rjeenja i svaki objekat ima
odreeni stepen originalnosti.

39

40

10

ISTRANI RADOVI

Hidrotehnike konstrukcije tokom projektovanja mogu biti uslovljene sa:

NEPOTPUNIM INFORMACIJAMA (geoloke, hidrogeoloke, seizmoloke itd)
NEPREDVIDIVIM POJAVAMA (velike vode, zemljotresi)
TEHNOLOGIJOM GRAENJA (mogua odstupanja od projekta)

a) ININJERSKO-GEOLOKE I HIDROGEOLOKE PODLOGE

b) DALJINSKA DETEKCIJA

Tokom projektovanja i gradnje hidrotehnikih objekata mora se saraivati sa

strunjacima raznih specijalnosti.

c) GEOFIZIKA ISTRAIVANJA
d) STATIKA ISPITIVANJA DEFORMACIJSKIH KARAKTERISTIKA STIJENE I
DRUGA ISPITIVANJA NA TERENU

Pri projektovanju i gradnji HG MORAJU se koristiti sva raspoloiva znanja

(laboratorijska ispitivanja i sloena istraivanja in situ).

41

42

- Za graevinskog ininjera bitno je poznavanje stijena u vodi.

a) INENJERSKO-GEOLOKE I HIDROGEOLOKE PODLOGE

-Gradnja brana, dovodnih tunela, podzemnih graevina u stijenskom masivu se
karakterie na dva naina:
1. Poremeajem prirodne ravnotee koja je postojala prije gradnje hidrotehnikih
graevina
2. Stvaranjem novih hidrogeolokih uslova tokom gradnje
-Filtracija u ispucalom stijenskom masivu se razlikuje od filtracije u tlu te se
danas razvija nova nauna disciplina koja se zove HIDRAULIKA STIJENA.
-Bitno je utvrditi slijedee:
Uticaj prirodnih hidraulikih karakteristika podzemlja na hidrotehniki objekat
Uticaj hidrotehnikog objekta na izmjenu prirodnih hidraulikih karakteristika
podzemlja.

A) Geoloke karakteristike koje utiu na osobine stijenskih masiva:

-pukotine, rasjedi, unutarnji naponi, kompozicija stijene
B) Ininjersko-geoloke karakteristike:
B.1 struktura (sastav povrine, ralanjenost geolokih profila (sedimentne stijeneslojevitost; metamorfne stijene-slojevitost; magmatske stijene-luenje))
B.2 strukturno mehanike osobine (pukotine i povrine odvajanja)
B.3 mehanike osobine (vrstoa, stabilnost, gustoa ...)
C) Hidrogeoloke karakteristike:
Uslovljene su graom terena (filtracija) i strukturnim odnosima.
Na primjer, u krkim terenima oborine se direktno infiltriraju u podzemlje i gravitiraju
razreenim podzemnim kanalima prema zonama isticanja.

43

44

11

-Najvei znaaj u hidrotehnikoj ininjerskoj praksi imaju lokalni poremeaji ili

PUKOTINE.

-Neodgovarajui istrani radovi su uglavnom uzrok poskupljenja gradnje objekata.

-Potrebno je poznavati pravac pada pukotina, pravac pruanja i padni ugao.

-Ruenja HG uglavnom dolazi zbog nedovoljnih i neodgovarajuih istraivanja i

podloga za projektovanje.

-Na hidrotehnikim objektima primjenjuje se preko 120 istranih postupaka, kao to

su:
topografski, geoloki (ininjersko-geoloki i hidrogeoloki), hidroloki, hidrauliki,
hemijski, bioloki, daljinska detekcija itd.

Pravac pada i pravac pruanja pukotina

-Poznavanje nagnutosti i pravca pruanja slojeva i pukotina su od izuzetnog

znaaja za stabilnost hidrotehnikih objekata i prenos sila sa objekta na temelje.

45

b) DALJINSKA DETEKCIJA

46

Metode daljinske detekcije:

-Prilikom istranih radova posebnu panju posvetiti:

a) Problemima vododrivosti
b) Problemima potapanja velikih povrina terena
c) Hidroloke i meteoroloke promjene
d) Rizik od padinske erozije
e) Ugroavanje stabilnosti padine radi uestale promjene nivoa vode u akumulaciji
f) Taloenje nanosa
g) Inducirane seizmike pojave

1. MULTISPEKTRALNA DALJINSKA DETEKCIJA

(radi na injenici da svaki predmet na Zemlji ima odreeni intenzitet zraenja u
spektralnoj skali)
2. ELEKTROMAGNETSKA RADIJACIJA
(omoguava izlazak iz uskih granica vidljivog spektra. Osobine elektromagnetskih
talasa zavise o njihovoj talasnoj duini i frekvenciji)
3. INFRACRVENA TERMOGRAFIJA
(tijela razliite temperature razliito zrae u infracrvenom dijelu spektra. Satelitsko
snimanje pomou skenera sa osjetljivou temperaturnih promjena od samo
0,2oC.

Metode daljinske detekcije=nove metode istraivanja i kontrole izgraenih

hidrotehnikih objekata (koritenje avio snimaka i satelitskih praenja).

47

48

12

d) STATIKA ISPITIVANJA DEFORMACIJSKIH KARAKTERISTIKA STIJENE I

DRUGA ISPITIVANJA NA TERENU

c) GEOFIZIKA ISTRAIVANJA KOD HIDROTEHNIKIH OBJEKATA

Geofizike metode same nisu dovoljne
Puna vrijednost samo sa drugim istraivakim metodama

-Dio ovih ispitivanja pripada naunoj disciplini mehanike stijena

Sve vie u hidrotehnici postaju neophodne

-Metode i karakteristike koje su od znaaja za hidrotehnike objekte su:

HIDRAULIKI TLANI JASTUK

Metode geofizikog istraivanja:

c.1 gravitacijska (mjeri gravitacijsko polje)

VODNA KOMORA

c.2 magnetska (mjeri magnetsko polje)

SONDANI DILATOMETAR ZA STIJENU

c.3 seizmika (brzina seizmikih valova)

c.4 termalna (razlika temperature)
c.5 sonina (brzina zvunih valova)
itd

49

GEOTEHNIKE PODLOGE HG

50

HIDROGEOLOKE PODLOGE HG

Geoloka i geomehanika komponenta

Kod HG za zahvat vode (rezerve vode, rasprostranjenost, propusnost tla)

Definiu geoloke i geomehanike osobine temeljnog tla

Kod akumulacija vode (vododrivost tla, ponori ...)

Utvruju se istranim radovima (obavezni)

Moe se mjeriti pritisak PV pijezometrima

Geoloki radovi (prostrane graevine, temeljenje u sloenim uslovima)

Geoloki radovi: primjer sanitarne deponije otpada; klizita ...
Geoloki radovi: bitna pojava rasjeda (mogui drugaiji slojevi tla sa obe strane)
Geotehnike istrane radove izvode specijalizovane firme (graevinac, geolog...)
Kamena pozadina

Geotehniki radovi: radovi na terenu, rad u laboratoriji i izrada elaborata

i ankeri

Stambeni objekat

B-1

Izvedeni torkreti

Ulica

1,1
1
3,1
2

B-2

R-1

1,8
2,7

366,00

AB z id visine
H=2,60 m

B-5

Ulica
centar

3
PV

1,6

3,6

3,6

4,7
5,0
6,2

7,0

R-3

1,7

6,1
3

6,0

3
6

TP

5
LEGENDA:
1. Nasip,
2. uto-smea glina sa pros lojcima sitne drobine, s rednje tvrda,
3. Sivo-plava i smea glina sa uk lopcima komada dacita,
4. Konglomerati -ljunak i pijesak, krupni,
5. Smea glina i drobina, tvrda i
6. Daciti.

51

52

13

OSNOVE ZA PRORAUN HG
HG vrlo sloene (niz konstrukcija i sistema)
Graevina: u globalu sve to je sagraeno na tlu
Konstrukcija: sistem povezanih dijelova koji ine cjelinu
Npr. rijena HE ima slijedee konstrukcije:
-Zemljani nasipi
-Obaloutvrde du vodotoka
-Zemljanu branu na koju se nadovezuje AB brana (sa prelivom i slapitem)
Primjer konstrukcije rijene HE

-AB strojarnica
-AB konstrukcije brodskih prevodnica
-AB most (preko svih poprenih konstrukcija)

Hidrotehnike konstrukcije spadaju u inenjerske konstrukcije

-eline konstrukcije vrata brodske prevodnice

Inenjerske konstrukcije: uloga gra. ing. veoma bitna i dominantna

-Kanali ispred i iza brodske prevodnice

Arhitektonske konstrukcije (stambeni objekti): gra. ing. ima servisnu ulogu

(statiki proraun i dimenzioniranje)

-UPOREDBA: stambeni objekat ima samo jedan konstruktivni sistem (skeletni npr.)
53

Graevinske konstrukcije: pouzdane (sigurnost, trajnost, upotrebljivost); ekoloki

prihvatljive; ekonomine i estetski oblikovane

54

DOZVOLE I DOKUMENTI

Prorauni: osiguravamo pouzdanost HG

HG projektovati i graditi prema prostornom ureenju

Proraun konstrukcija: a) proraun stabilnosti

Nadlene institucije (potrebne dozvole):

b) proraun otpornosti (vrstoe)

1) LOKACIJSKA DOZVOLA

c) proraun trajnosti

-uslovi za gradnju
-podloga za lokacijsku dozvolu = idejni projekat HG ili zahvata

Primjer brane kao HG:

-dio lokacijske dozvole su vodni uslovi

-Pregrauje se dolina
-Visinom osigurava dovoljnu V akumulacije
-Stabilna (prevrtanje, klizanje)

2) GRAEVINSKA DOZVOLA

kao kruto tijelo da ne promijeni svoj poloaj

-na osnovu glavnog projekta

-Usljed optereenja da ne doe do loma brane ili pojave pukotina (kriterij otpornosti)

-moe se poeti sa gradnjom

-Uz redovno odravanje osigura proraunski vijek trajanja

55

56

14

3) UPOTREBNA DOZVOLA
-Nakon zavretka gradnje, a prije poetka koritenja HG
-Utvruje se da je HG izgraena prema graevinskoj dozvoli i projektu i da je
pogodna za upotrebu

57

15