BYEM KSIDZEM"

PRAWDZIWE OBLICZE KOCIOA KATOLICKIEGO W POLSCE"

Roman Jonasz
ISBN 83-909042-0-9
Wydawnictwo Glass-Plast
Andrespol
Wydanie III
d 1998

Wszystkim skrzywdzonym i zgorszonym przez Koci i ludzi Kocioa

Roman Jonasz - pseudonim literacki - absolwent Wyszego Seminarium Duchownego w
odzi, magister prawa kanonicznego. Opuci stan duchowny w 1996 roku. Czonek
nieformalnego Ruchu Odnowy Kocioa Katolickiego w Polsce.
Wszystkie wydarzenia opisane w tej ksice s prawdziwe, cho niektrym mog
wydawa si szokujce i niewiarygodne. Moje wasne przeycia i opinie uzupeniam
relacjami naocznych wiadkw oraz ich komentarzami. Wiem jednak, jak dugie rce
maj hierarchowie Kocioa. Std te niektre z ich nazwisk (w tym moje wasne) zostay
zmienione.
Autor

SPIS TRECI
Od Autora ...............................................................................................................9
I. Moja droga do kapastwa ...............................................................................11
II. Wysze Seminarium Duchowne we Wocawku ..............................................17
III. Wysze Seminarium Duchowne w odzi .......................................................56
IV. wicenia i pierwsze kroki w kapastwie .....................................................73
V. Pierwsza parafia - zderzenie z rzeczywistoci ................................................78
VI. Kapaski business w Aleksandrowie ...........................................................100
VII. Ozorkw: trudna decyzja-dlaczego odszedem?..........................................119
VIII. Konieczno zmian w Owczarni Chrystusa ...............................................127

Jeeli bdziecie trwa w nauce mojej, bdziecie prawdziwie moimi uczniami i poznacie
prawd, a prawda was wyzwoli".
J.8, 31-32 Jezus Chrystus
Od Autora
W Polsce yje i pracuje ponad 30 tysicy ksiy. Ta armia dorosych, wyksztaconych
mczyzn, wiczona przez sze lat w seminariach duchownych, tworzy hierarchicznorganizacyjn struktur Kocioa Katolickiego w Polsce. Od kapanw bdcych w
subie Kocioa wymaga si bezwzgldnego i lepego posuszestwa wobec
przeoonych - proboszczw, biskupw, kardynaw, a przede wszystkim wobec papiea,
ktry posiada wadz absolutn. Wadzy tej nie mona porwna z adnym innym
ludzkim panowaniem - wykracza ona bowiem poza wiat stworzony(1). Papie w
doktrynie Kocioa Katolickiego jest nieomylny, gdy wypowiada si w sprawach
dotyczcych wiary i moralnoci. Przez niego i biskupw dziaa ponadto Duch wity, a
kady z biskupw jest alter Christus", tzn. zastpuje wiernym samego Chrystusa.
Powysze tezy okrelane przez Koci jako dogmaty wiary (pewne, nie podlegajce
dyskusji), nawet wrd ludzi niewierzcych rodz postawy zaenowania, a nawet strachu
przed czym tajemniczym, niewidzialnym. Kt oprze si wadzy danej z Wysoka! Nawet
wysocy rang mowie stanu chyl gowy przed piusk i pastoraem. Nasuwa si tu
porwnanie do szczepu Indian, ktrym przewodzi wdz, ale faktyczn wadz dziery
czarownik.
Biskupi, ktrzy mwi o sobie, i s sugami" na czele z papieem, bdcym sug
sug" - w rzeczywistoci podzielili pomidzy siebie cay wiat i cigle naginaj go do
wizji Kocioa, powoujc si przy tym na autorytet samego Boga. Czy jednak nie
naduywaj tego autorytetu zbyt czsto? Na ile ich rzd dusz jest bogosawiony, a na ile
potpiany przez Tego, na ktrego si powouj? Jak daleko dzisiejsi hierarchowie
Kocioa odeszli od ideaw kapastwa suebnego? Czy maj prawo nakada na ludzi
ciary nie do uniesienia", sami nie ruszywszy ich palcem?(2)
(1) Patrz Mt 16, 17-19.
(2) Patrz MT 23, 3-5.
Podobnie jak generaowie posuguj si onierzami, tak biskupi kieruj ksimi 3

proboszczami i wikariuszami tworzc - przez sie parafii - wasne pastwo w pastwie.

Jeden z wiejskich proboszczw powiedzia kiedy do mnie - ,,Jak mylisz: kto rzdzi w
tej dziurze? Ten, kto ma najwiksz chat" - tu wskaza na Koci parafialny i
przylegajc do plebani.
Ksika, ktr wzie do rk, to historia modego czowieka, ktry by jednym z tysicy
polskich kapanw. Wszed do innego wiata i po trzech latach postanowi go opuci. Co
go do tego skonio? Dlaczego zdecydowa si gono o tym mwi?
JA JESTEM TYM CZOWIEKIEM!
Obecnie mem i ojcem, gow rodziny. Min ju rok od opuszczenia przeze mnie
kapaskich szeregw, a ja coraz bardziej utwierdzam si w swojej decyzji. Co wicej,
zdecydowaem si da wiadectwo prawdzie, bo tylko ona moe wyzwoli czowieka tak,
jak wyzwolia mnie. Niewielu z kapanw, ktrzy rezygnuj, decyduje si publicznie
mwi o motywach swojej decyzji. Obawiaj si potpienia ze strony hierarchii i
wikszoci wiernych. Ta ksika, to pierwsze tego typu wiadectwo w skali naszego
kraju. Jako autor tak nowatorskiej pozycji, nie jestem wolny od obaw co do jej przyjcia.
Uwaam

jednak,

prawda,

choby

najgorsza,

lepsza

jest

od

najbardziej

zakamuflowanego kamstwa. Miliony katolikw w Polsce s niewiadome tego, co dzieje

si - za ich pienidze - za murami plebanii, seminariw i paacw biskupich. Ci ludzie
maj prawo wiedzie, poniewa to oni s prawdziwym Kocioem - ludem wybranym,
narodem witym", a nie ciemn mas u progu trzeciego tysiclecia.
Moim celem nie jest wkadanie kija w mrowisko. Jestem daleki od jakiejkolwiek formy
odwetu czy nienawici. Nie pragn jtrzy, wzywa do rewolucji, potpia. Saboci ludzi
Kocioa, ktre opisuj, s udziaem kadego czowieka. Nikt te nie jest wolny od
bdw, pomyek i upadkw. Ale jeli choroba zaatakuje cay, zdrowy organizm, ktry
zosta powoany do czynienia dobra i suenia wszystkim ludziom, to trzeba z ni
walczy, a eby walczy trzeba wpierw j pozna. Misja Kocioa jest zbyt wana, aby
jego dzieci byy obojtne na to, co si w nim dzieje i jak spenia on swoj posug.
Moja ksika speni swoje zadanie jeli skoni do refleksji ludzi dobrej woli, ktrym na
sercu ley dobro Kocioa Katolickiego w Polsce i na wiecie. Wok mnie skupio si
wielu takich ludzi. S wrd nich byli i aktualnie pracujcy ksia oraz wiatli katolicy
wieccy. Chcemy mwi gono - nie o wadach ludzkich - ale o wadach systemu; po to,
4

aby Owczarnia Jezusa Chrystusa moga wej oczyszczona w trzecie tysiclecie

Chrzecijastwa. Trzeba nam wszystkim - caemu Kocioowi - powrci do rde,
korzeni naszej wiary. Chcemy, aby ona naprawd przemieniaa nasze ycie; nadawaa mu
sens i czynia je pikniejszym. Chcemy trwa w nauce Jezusa, by Jego wiernymi
uczniami i pozna prawd, a prawda nas wyzwoli(3).
(3) Por. J.8, 31-32.
ROZDZIA I
Moja droga do kapastwa
Urodziem si w rodzinie na wskro katolickiej, wrcz purytaskiej. Od kiedy sign
pamici, ycie mojej rodziny byo przeniknite wiar i przeplatane praktykami
religijnymi. Wyczuwajc panujc w domu atmosfer, ju jako dziecko staraem si
zaskarbi sobie uczucia i aski rodzicw - czynnie uczestniczc w yciu naszej parafii.
Zaczo si od czytania z lekcjonarza na Mszy Pierwszo-komunijnej. Po tygodniu od tego
debiutu, byem ju ministrantem i staym lektorem. Suenie do Mszy witej stao si
pasj mojego modego ycia. Pamitam, jak w wieku 8 - 9 lat biegaem przez niene
zaspy czy kaue bota do Kocioa na porann Msz, czsto gdy byo jeszcze ciemno.
Gdybym tego samego dnia opuci naboestwo wieczorne, na pewno nie zmruybym
oka do rana. Konkursy biblijne, wycieczki ministranckie z ksidzem opiekunem byy
wtedy moj najwiksz radoci.
W czasie jednej z takich wycieczek do katedry i Seminarium Duchownego we
Wocawku, doznaem przedziwnego uczucia. Kiedy wraz z grup naszych chopcw
wszedem do seminarium, a chwil pniej do zatoczonej klerykami jadodajni stanem jak wryty. Opanowao mnie przewiadczenie, e kiedy bd siedzia przy
ktrym z tych stow: jad, rozmawia, mia si, a za chwil wstan i pjd na modlitwy
i do swojego pokoju. To przewiadczenie, i bd kiedy jednym z tych, na ktrych wtedy
patrzyem, zawadno moj modziecz wyobrani. Teraz, po latach, odczytuj to
zdarzenie jako moment mojego powoania.
Ja i caa moja rodzina otaczalimy nabonym szacunkiem wszystkich ksiy. Dla mnie
osobicie byli to nadludzie - nieomylni i wspaniali pod kadym wzgldem. To byli ludzie
nie z tego wiata. Coroczna kolda w naszym domu bya dugo oczekiwanym witem.
5

Jestem pewien, e gdybym wtedy zna ich ludzkie wady i saboci, tak jak znam je dzi na pewno nie zmcioby to mojego obrazu ksidza p-Boga. Bycie ksidzem byo dla
mnie czym nieosigalnym wrcz
nierealnym, a jednoczenie by to szczyt moich dziecicych i modzieczych marze.
Pozbawieni ziemskich trosk i przywiza, yjcy w bliskoci Boga, przeznaczeni do
wyszych celw kapani - byli dla mnie anioami, ktrzy zstpili na ziemi, aby uczyni
j pikn. Tylko oni mogli sprawowa tajemnicze obrzdy, rozgrzesza, karmi Ciaem
Chrystusa. Do nich naleao gani lub chwali; rozstrzyga o tym co jest dobre, a co ze.
Dla modego chopca, ktry wyrs w atmosferze uwielbienia dla ksiy, perspektywa
zostania jednym z nich moga by albo utopijn mrzonk, albo yciowym celem. Kiedy
sam zostaem kapanem i opiekunem ministrantw, u wielu z nich widziaem te same
spojrzenia pene szacunku i ufnoci. Wanie tak w ich wieku patrzyem na ksiy.
Niestety bardzo czsto ksia nie uwiadamiaj sobie, jak wielki wpyw maj na dzieci i
modzie zwaszcza t, ktra sama poszukuje oparcia w Kociele. Mody czowiek
potrzebuje autorytetu, wzorca osobowego. Zwaszcza chopcy poszukuj takiego wzorca
w najrniejszych rodowiskach - poczwszy od ulicznego gangu, a skoczywszy na
grupie ministranckiej. Odpowiedzialno ksiy za powierzone im mode pokolenie jest
ogromna, tak przed Bogiem, jak i ludmi. Bg raczy wiedzie, za ile dziecicych
frustracji, a nawet przestpstw nieletnich, odpowiedzialni s ci ksia, ktrzy wiadomie
czy niewiadomie stali si powodem do zgorszenia.
Oczywicie jako dziecko nie byem aniokiem, ale te nie wychowywaa mnie ulica. Poza
rodzicami najwicej w tym wzgldzie zawdziczam ksiom, co do ktrych miaem
wtedy sporo szczcia. Moje zwizki z parafi i serdeczne kontakty z ksimi trway
przez cay okres szkoy podstawowej i liceum. Na pewno, zwaszcza w tym ostatnim
czasie, coraz bardziej krytycznie zaczynaem patrze na wiat, w tym rwnie na moich
idoli w sutannach. Jednak w wieku, w ktrym mody chopak ma tysice pomysw na to,
co bdzie robi w przyszoci - ja cigle nosiem w sobie pragnienie bycia jednym z nich.
Cigle ywe byo we mnie uczucie sprzed lat, e bd klerykiem, a pniej ksidzem.
Kilka dziewczyn, z ktrymi chodziem w liceum, chyba wyczuwao to moje ukryte
powoanie, bo wszystkie uwaay mnie za dziwaka i nawiedzonego. Tymczasem w mojej
wiadomoci dojrzewaa ostateczna decyzja.
6

W 1986 r. obnoszenie si z pragnieniem pjcia do seminarium byo jeszcze bardzo

niebezpieczne. Mona byo po prostu nie zda matury. Uwiadomia mi to moja
polonistka, ktrej potajemnie
zwierzyem si z mojego postanowienia. Rodzice, jak nie trudno si domyle, byli
wniebowzici; tak samo jak miejscowi ksia, na czele z proboszczem. Czuem wyranie,
e wprawiem cae swoje otoczenie w stan radosnego uniesienia. Czonkowie najbliszej
rodziny wyraali swoje uznanie dla mojej decyzji i odwagi. Nie kryli pogldu, e ksidz
w rodzinie to - ni mniej, ni wicej - tylko swj czowiek w Sdzie Najwyszym. Oni ju
czuli si zbawieni, nie mwic o innych korzyciach, ktre miayby ich spotka. Jedna z
ciotek wyrazia to a nazbyt dosadnie - kto ma ksidza w rodzie, tego bieda nie
ubodzie". Byem bohaterem, rodzinnym mesjaszem. To cae mie zamieszanie wok
mojej osoby utwierdzao mnie w podjtej decyzji. Jak by jej jednak nie ocenia i na ni
nie patrze - bya to decyzja wynikajca ze szczerej intencji zostania witym kapanem uczniem Chrystusa. Byo we mnie wielkie, szczere pragnienie suenia innym ludziom,
pomagania im. Obok tego pragnienia chwilami do gosu dochodziy te i inne, bardziej
prozaiczne i materialne. Wiedziaem, e ksia nie cierpi biedy. Jed zachodnimi
samochodami. Maj komfortowo urzdzone mieszkania. Sprzt grajcy wysokiej klasy.
Dla dziewitnastolatka takie sprawy nie s bez znaczenia. Nie zamierzaem wszak zosta
pustelnikiem czy ebrakiem. Rodzina i cae otoczenie utwierdzao mnie w
przewiadczeniu, e jestem kim wanym, wyjtkowym; e wiele rzeczy po prostu mi si
naley skoro tak si powicam dla Boga. Take wielu parafian osobicie wyraao swoje
uznanie dla mojego postanowienia - wszak byem pierwszym odwanym" po czternastu
latach. Postawy adorowania ksiy i cigego przekonywania ich, i s panami wiata - s
powszechne. Wielokrotnie, kadego dnia dowiadczaem tego sam ze strony wiernych i
moje otoczenie wcale w tym wzgldzie si nie wyrniao. Ksidz, bdc sam (lub kilku)
w wielotysicznej parafii jest houbiony i adorowany, zwaszcza przez starsze kobiety. To
przede wszystkim one, niewiadome tego co robi - rozpieszczaj i psuj swoich
ksiykw", a gdy ci obrastaj w pirka i zaczynaj wykrca numery", ich
dotychczasowe adoratorki przemieniaj si w wit inkwizycj".
Mj proboszcz zaofiarowa si zawie mnie do Wocawskiego Seminarium, abym
zoy wszystkie potrzebne papiery: wiadectwo maturalne, opini proboszcza i
7

wikariuszy. Kiedy przekroczylimy prg i weszlimy do obszernych pomieszcze korytarzy, na ktrych wisiay ogromne portrety biskupw, rektorw, profesorw odruchowo wstrzymaem oddech i poddaem si atmosferze dostojestwa i surowej wrcz
powagi jaka tu panowaa. Wysokie okna, potne drzwi, ukowate sklepienia sufitw - to
wszystko sprawiao wraenie bardziej naw kocielnych ni uczelni, czy te domu dla
mskiej modziey. May, szpakowaty czowieczek, ktry zacz wyania si z drugiego
koca korytarza, nie pasowa do caoci. Okazao si, e by to sam prefekt studiw (2-gi
wicerektor). Przywita si z nami wesoo, po czym mj proboszcz oddali si, a ja
podyem za moim nowym przeoonym. Chocia byem tam na wasne yczenie,
poczuem si przez chwil jak rzecz przekazana nowemu wacicielowi. Zrobio mi si
nieprzyjemnie obco. Poczuem dziwny strach przed czym nieznanym, a moe tylko
przenikn mnie chd tych dwumetrowych murw i duch dawnych czasw, zamknity w
potnych ramach obrazw. Ksidz prefekt Konecki zaprowadzi mnie do swojego
mieszkania. Usiad naprzeciwko mnie i przez dusz chwil, ktra wydawaa mi si
godzin, patrzy prosto w moje oczy, jakby chcia pozna moje myli i intencje. Po co tu
przyszede" - zdawa si pyta przenikliwym wzrokiem - czy dla kariery, czy na wiern
sub Kocioowi"? Zrobio mi si nieswojo. Zacz w kocu pyta o rodzin i moich
znajomych ksiy. Teraz wiem, e chodzio mu o to, ktry z nich mgby mie na mnie
zy wpyw. Na koniec musiaem napisa na kartce - dlaczego chc zosta ksidzem. Poza
obrzydliwym bdem ortograficznym, moja argumentacja najwidoczniej mu si
spodobaa. Z szerokim umiechem poda mi rk na poegnanie - do zobaczenia we
wrzeniu" - powiedzia. Kiedy wyszedem z zimnych, surowych murw na czerwcowe
soce poczuem ulg i rado - zostaem przyjty!
Warto tu wspomnie, e w seminariach duchownych nie ma praktyki zdawania
egzaminw wstpnych. Warunkiem dopuszczenia do studiw, oprcz wspomnianych ju
dokumentw, jest tzw. rozmowa kwalifikacyjna. Ju w trakcie semestru ks. rektor
opowiada nam, jak to pewnego razu przyjechaa do uczelni mama ze swoim synem.
Kiedy upewnia si, e rozmawia z rektorem owiadczya z ca powag: Jeli ju mj
syn ma by ksidzem to chc ebycie wyksztacili go na biskupa. On si zreszt i tak do
niczego innego nie nadaje. Uczy si sabo, jest chorowity i nic go nie interesuje". O tym,
jak w seminarium trzeba mie gow do nauki, zdrowie i si woli, aby si nie zaama
8

ju po pierwszych miesicach - kady kto sprbowa tego chleba wie najlepiej.

A tymczasem przede mn byy dugie wakacje. Postanowiem, e bd zupenie
zwariowane. Wybralimy si z koleg na stopa", po pnocnej Polsce. Kiedy skoczya
si gotwka, zamiast wraca do domu, wyruszylimy nad Mazury. ywic si zapanymi
rybami i resztk konserw, przez cztery dni pynlimy dmuchanym kajakiem po
najpikniejszych zaktkach. Sielanka skoczya si wraz z potn burz, ktra zastaa
nas daleko od brzegu jeziora. Wypeniony bagaami kajak zacz nabiera wody.
Wzburzone bawany przeleway si ponad naszymi gowami. Jakim cudem, trzymajc
si kurczowo kajaka, dobrnlimy do brzegu, a raczej zostalimy wyrzuceni przez
ogromne fale. Jak przystao na rozbitkw, zbudowalimy prowizoryczny szaas i trzsc
si z zimna siedzielimy w nim skuleni i godni przez trzy dni i noce. Przez cay ten czas
pada deszcz, wia porywisty wiatr, a temperatura spada chyba do zera. Kiedy tylko
wyjrzao soce zebralimy to, co z nas zostao i wsiedlimy do kajaka, aby dotrze jako
w cywilizowane strony. Pierwszym autobusem, bez biletu (nie mielimy ju adnych
pienidzy), pojechalimy do Giycka, a stamtd - nie bez przygd, pierwszym pocigiem
do domu. Byo co wspomina za seminaryjnymi murami!
Przyszed wreszcie dzie poprzedzajcy mj wyjazd do seminarium. Od rana napita
atmosfera, pakowanie, a pniej wsplna modlitwa z rodzicami. Tego dnia byem u
spowiedzi i Komunii witej. Po Mszy witej wieczornej dugo modliem si przed
Najwitszym Sakramentem. Postanowiem w gbi serca skoczy seminarium i by
witym kapanem. Dzie odjazdu powita mnie zazawionymi oczami mamy. Pakaa tak
do ostatniej chwili, kiedy znikna mi z oczu machajc na poegnanie rk za
odjedajcym samochodem. Oddajc syna Kocioowi mylaa zapewne, e go straci.
Tego te dnia, chyba po raz pierwszy w yciu, widziaem jak pacze mj ojciec. Tak
bardzo mnie wzruszy ten widok, e i mnie poleciay zy. Zarwno jednak dla mnie, jak i
dla moich rodzicw byy to zy szczcia, e oto spenia si moje i ich pragnienie.
Smutkiem napawao nas jedynie samo rozstanie i niepewno. Nigdy was nie opuszcz
kochani rodzice! Zawsze moecie na mnie liczy! Obierajc dla siebie now drog ycia
wiedziaem, e jeli na niej nie wytrwam, sprawi rodzicom wielki zawd. Przez kilka
wczeniejszych lat ciko borykali si z moim, o jedenacie lat starszym bratem, ktry cho bardzo zdolny i pilny- nie potrafi znale sobie miejsca - najpierw w szkole, a
9

pniej w yciu. Dobrze rozumiaem ich obawy. Kiedy gono je wyraali powiedziaem
rezolutnie, ale i z gbokim przekonaniem, e mog mi naplu w twarz, gdyby si
okazao, i nie wytrwam i zrezygnuj. Gupio wtedy powiedziaem. Tumacz to sobie
tym, e chciaem ich wtedy uspokoi, pocieszy. Nigdy nie skorzystali z danego im
prawa.

ROZDZIA II
Wysze Seminarium Duchowne we Wocawku
Wocawek to miasto, w ktrym jeszcze przed wojn krzyoway si wpywy komunistw
z wpywami wadz kocielnych. Po wojnie naturalnie proces ten si zaostrzy.
Widocznym tego symbolem byo usytuowanie wojewdzkiej komendy milicji (w
dawnym budynku nalecym do Kocioa) - na przeciwko seminarium duchownego i
katedry. Par kilometrw od tego miejsca, rok wczeniej, zosta zamordowany ksidz
Jerzy Popieuszko. Miasto to naleao do pierwszych ostoi chrzecijastwa. XV-to
wieczna katedra, kociek w seminarium z XIII-go wieku, a sam gmach - niewiele
modszy. To dziedzictwo przeszoci zobowizywao modych kandydatw do
kapastwa, ale te mobilizowao.
Byo ciepe, wrzeniowe

popoudnie

1986 r.

kiedy, obadowany

walizkami,

przekroczyem seminaryjn furt. Po raz drugi w yciu (pierwszy raz podczas wycieczki
ministranckiej) zobaczyem seminarium ttnice yciem. Modzi chopcy nadawali tym
wiekowym murom zupenie innego wyrazu. Wszdzie panowaa atmosfera radosnego
podniecenia. Uciskom, przywitaniom, spontanicznym wybuchom radoci nie byo koca.
To byli normalni, weseli modzi ludzie, tak inni od utartego wizerunku kleryka - mruka z
nosem w Biblii. Biegali po schodach unoszc do gry sutanny, lizgali si po korytarzach
zjedali na porczach. Opaleni, peni ycia i radoci opowiadali o wakacyjnych
przeyciach. Wszdzie byo ich peno, bo i liczba pokana - bez maa dwustu. Tylko
czasami, pomidzy nimi przeszed kontemplacyjnie schylony tzw. duchacz" lub
nawiedzony". Fajne chopaki - pomylaem, nabraem otuchy i poszedem z toboami do
wyznaczonego pokoju. Mielimy tam mieszka we czterech: starszy (superior)(4) z III roku i trzej pierwszoklasici".
10

(4) Superior - najstarszy kleryk w pokoju, odpowiedzialny za pozostaych

wspmieszkacw.
Moi wspmieszkacy od pocztku wydawali si by w dech". Kady z nas mia swoje
ko i biurko, a dziwne, e pomiecilimy si w pokoiku nie wikszym ni 25 m.
Wkrtce poznaem wszystkich kolegw z mojego rocznika. Byo nas trzydziestu szeciu.
Pniej dowiedziaem si, e do wice dotrwao trzynastu. We Wocawku nigdy nie
byo to wicej ni poowa pierwotnego skadu.
Stopniowo wcigaem si w wir seminaryjnego ycia: pobudka o 5.30, p godziny tzw.
rozmylania w ciszy, Msza wita, niadanie, pi godzin wykadw, obiad. Po obiedzie,
w zalenoci od dnia tygodnia, w rny sposb spdzalimy czas wolny tzw. rekreacj. W
czwartki byo wito - dugi, 4-godzinny spacer po miecie. Zawsze, nawet w nagych
przypadkach innego dnia tygodnia, mona byo wychodzi tylko po dwch. Przeoeni
tumaczyli to wzgldami bezpieczestwa, ale wszyscy wiedzielimy, e chodzi o
wzajemn opiek lub jeli kto woli szpiegowanie. Najczciej w czwartki wychodziem
na basen, a pniej na due lody w kawiarni obok. Krtki - godzinny spacer mielimy
rwnie w soboty. W inne dni pozostaway przechadzki po maym seminaryjnym parku,
otoczonym wysokimi murami z drutem kolczastym; gra w bilard albo czytelnia.
Seminarium posiadao take dwa ceglaste korty tenisowe - niestety na zapisy i dla
nielicznych. Po rekreacji bya nauka modo privato w pokojach, z pgodzinn przerw na
wsplne nieszpory. Kolacja o 18-tej, prywatne czytanie Pisma witego, modlitwy
wieczorne, mycie i cisza nocna o 21.30.
Praktycznie wszdzie na terenie seminarium, oprcz azienek i jadodajni, towarzyszyli
nam przeoeni. Mieli swoje dyury na korytarzach i w kaplicy. O kadej porze dnia i
nocy kady z nich mg wej do dowolnego pokoju, aby sprawdzi co si dzieje. Jeli
kto, np. w czasie nauki prywatnej, spa lub robi cokolwiek innego - zawsze zalicza
dywanik" i ostr reprymend. Regulamin by w seminarium najwaniejszy. Zgodnie z
nim toczyo si cae nasze ycie. Na poszczeglne zajcia wzywa nas przenikliwy
dwik dzwonka. Regulamin by uciliwy, ale konieczny. Trudno byoby inaczej
wyobrazi sobie wsplne ycie dwustu mczyzn pod jednym dachem, zwaszcza jeli to
ycie tutaj miao czemu suy. Szybko przyzwyczaiem si robi wszystko na
dzwonek". Najbardziej o_ie szo mi tylko ranne wstawanie, zwaszcza zim.
11

Naszymi przeoonymi byli: profesorowie, z ktrymi praktycznie spotykalimy si tylko

na wykadach oraz tzw. moderatorzy, od ktrych zaleao nasze by albo nie by w
seminarium. Do nich naleay ewentualne zmiany uwiconego porzdku okrelonego
regulaminem. Moderatorami byli: rektor Marian Gobiewski, prorektor Stanisaw
Gbicki i wspomniany wczeniej prefekt Krzysztof Konecki. Zwaszcza ci dwaj ostatni
niestrudzenie przemierzali seminaryjne korytarze i pokoje, a przede wszystkim
wyznaczali kary dla tych, ktrzy zaliczyli wpadk. Do najciszych przewinie naleao:
posiadanie w pokoju radia lub magnetofonu, nieobecno na modlitwach i wykadach,
wandalizm, spoywanie posikw w pokoju. Karalne byo rwnie spnienie ze spaceru,
zakcenie ciszy nocnej , wyjcie do miasta bez koloratki itd. Gdy byem na pierwszym
roku, w seminarium obowizywa bezwzgldny zakaz palenia papierosw. Nieliczni
naogowcy odpalali si w najbardziej niedostpnych zakamarkach. Po roku zakaz ten
formalnie zniesiono. Przeznaczono jedno pomieszczenie piwniczne na palarni. Palacze
musieli jednak zapisywa si na list sabych ludzi" w gabinecie rektora. Ja osobicie
wtedy jeszcze nie paliem. Osobn kategori przewinie byy te, ktre popeniao si poza
uczelni, podczas spacerw lub te nielicznych przepustek do rodzinnych parafii. O
naduyciach sygnalizowali ksia albo usuni parafianie. Dotyczyy one najczciej
kontaktw z pci odmienn.
Seminarium byo przepenione. Diecezja Wocawska pozbawiona duych aglomeracji
(poza samym Wocawkiem, Koninem i Kaliszem), nie potrzebowaa a tylu ksiy. W
zwizku z tym caa machina ciaa profesorskiego i moderatorw pod patronatem biskupa
ordynariusza bya nastawiona na duy przesiew i odstrza mniej wartociowej
zwierzyny". Niemal kade zebranie profesorw po sesji egzaminacyjnej albo spotkanie
moderatorw - koczyo si wieci o kolejnych ofiarach. Wylecie z seminarium mona
byo najczciej za caoksztat", gdy delikwentowi zebrao si wicej grzechw lekkich.
Nieraz w takich wypadkach odsyano studenta do domu na urlop roczny lub
nieograniczony - bez gwarancji powrotu. Starsi - sutannowi byli czsto w czasie urlopu
zatrudniani jako katecheci, wtedy jeszcze przy parafiach. Kiedy jednak w gr wchodzia
sprawa gardowa typu: udowodniona znajomo z dziewczyn, kradzie, picie alkoholu
czy te wsppraca ze Sub Bezpieczestwa - decyzja bya zawsze taka sama dwadziecia cztery godziny na opuszczenie seminarium.
12

Przeoeni wychodzili z zaoenia, e wina jest udowodniona jeli potwierdzi j

osobicie naoczny wiadek. Podobnie traktowano podpisane donosy. Niestety do czsto
dochodzio przy tym do naduy, pomwie i oszczerstw. Osobicie znam kilka
przypadkw zwykej ludzkiej zawici, ktrej konsekwencj bya wizyta w seminarium np.
ssiada, ktry zoy faszywy donos na syna znienawidzonych ziomkw.
Kiedy byem na drugim roku studiw wstrzsna mn sprawa mojego bliskiego kolegi
Tomka. Uczestniczy on czynnie w spotkaniach z niepenosprawnymi dziemi, ktre
odbyway si w diecezjalnym caritas. Oprcz klerykw, dziemi opiekowao si take
kilka dziewczt ze szkoy redniej - sprawdzonych, udzielajcych si oazowiczek. Jedna z
nich na zabj zakochaa si w Tomku. Ten jednak, jak sam mi opowiada, nie dawa jej
adnych nadziei. Dziewczyna mimo to nie rezygnowaa. Pisaa do niego namitne listy,
ledzia go w czasie spacerw, wystawaa wieczorami pod seminarium. Kiedy spotkaa
si z ostr odpraw i reprymend z jego strony, jej mio przerodzia si w nienawi.
Ktrego dnia posza wprost do rektora i owiadczya, e Tomek z ni spa. Decyzja dwadziecia cztery godziny na odebranie papierw i opuszczenie gmachu! Chopak by
kompletnie zaamany, ale jego wyjanie nikt nawet nie chcia sucha. Gdy pojecha do
domu - rodzicw, jak w wikszoci takich przypadkw, ogarna rozpacz. Tomek koczy
niedugo czwarty rok. Nie wyobraa sobie innego ycia poza kapastwem. Z pomoc
rodzicw odnalaz dom dziewczyny. Jej rodzina bya wstrznita. Pod oglnym
naciskiem crka zdecydowaa si natychmiast odwoa kamstwa. Ksidz rektor
cierpliwie i ze zrozumieniem j wysucha. Kiedy jednak Tomek przyjecha po
rehabilitacj do przeoonego okazao si, e nie moe by z powrotem przyjty.
W tym miejscu naley wspomnie o teorii nieomylnoci przeoonych, ktra w
seminariach funkcjonuje w praktyce. Kady hierarcha w Kociele, na czele z papieem,
jest ex ofitio nieomylny w swoich decyzjach. Wychodzi si tu z zaoenia, e Duch
wity dziaajc w Kociele udziela jego dostojnikom daru rozumu. Dar ten posiadany
jest wprost proporcjonalnie do rangi zajmowanego urzdu. Innymi sowy - im wyszy
stoek, tym wicej rozumu, a co za tym idzie - mniejsze prawdopodobiestwo popenienia
bdu. Mona sobie wyobrazi, jak bardzo by ucierpia autorytet ksidza rektora, gdyby
ten przyzna si do oczywistej przecie pomyki. Dobre imi Kocioa jeszcze raz zostao
uratowane", a chopak poszed na bruk.
13

Przeoeni nie kryli wobec nas doktryny, ktra im przywiecaa, a ktr mona by
zdefiniowa nastpujco: lepiej wyrzuci kilkunastu podejrzanych jeli wrd nich jest
cho jeden winny, anieli wszystkich dopuci do wice. Jeden Pan Bg wie ile
ludzkich nieszcz i dramatw, zmarnowanych modych lat spowodowao powysze
zaoenie. Zrozumiaa jest troska przeoonych o dobro Kocioa. Jest ono wartoci
nadrzdn nie tylko dla nich. Jedna czarna owca w stadzie moe zwie inne na
manowce. Ale czy na tej drodze do nieskazitelnego wizerunku Kocioa warto depta
ludzkie losy? Czy denie do doskonaoci, ktra i tak jest nieosigalnym celem, ma
uwica rodki? Gdyby to rzeczywicie pozostaa maa trzdka wiernych uczniw
Pana! Niestety - rzeczywisto wygldaa inaczej.
Podczas gdy bezpardonowo dokonywano przesieww, niszczc przy tym autentyczne
powoania, promowano jednoczenie tych, ktrzy nigdy si nie naraali i nie wychylali posusznych i bezwolnych. Nade wszystko jednak doceniano, a nawet po cichu houbiono
takich, ktrzy dobrowolnie szli na wspprac. Oprcz nich byli i tacy, ktrych do tego
nakaniano rnymi formami nacisku. Przewanie oni sami mieli wczeniej n na gardle
i wybrali podwjne ycie agentw. Kilku, choby najbardziej aktywnych przeoonych,
nie mogo upilnowa dwustu chopa. Std te wypracowano system siatki szpiegowskiej,
ktry funkcjonowa bez zarzutu, poza tym, e wszyscy o nim wiedzieli. Jake poda bya
to deprawacja sumie modych ludzi - przyszych kapanw. Kim byli ci, ktrzy w tak
ohydny sposb manipulowali innymi ludmi - czsto penymi ideaw i szczerych
intencji. Wypracowany przez pokolenia system w przewrotny, faryzejski sposb
zaprzga prawa Boskie do ludzkich intryg i machinacji. Napuszczano jednych na
drugich, tolerowano nawet dewiacje seksualne w zamian za zasugi na polu
wywiadowczym, a wszystko to w imi dobra Kocioa. Z pewnoci ogromna wikszo
wszystkich usuni z seminarium bya wynikiem dziaalnoci donosicieli. Miao to moe
jedn dobr stron. Psychoza strachu przed ewentualnym donosicielem, ktrym mg
okaza si najbliszy przyjaciel, czynia ycie wielu prawdziwych wywijasw istnym
koszmarem. Ci, ktrzy mieli cokolwiek na sumieniu, mogli si liczy z wyrzuceniem
nawet po 4 - 5 latach, chociaby przed samymi wiceniami, kiedy podsumowanie
wypado dla nich niekorzystnie. Z reguy nie informowano nikogo na bieco o stanie
jego konta. Zreszt, obcione konto nie zawsze byo powodem usunicia, czasami
14

wystarczyo mrukliwe usposobienie, ktre (zdaniem przeoonych) jednoznacznie

wiadczyo o braku powoania - go nie by po prostu na swoim miejscu. Perspektywa
spdzenia kilku lat pod kluczem i wyldowania na przysowiowym lodzie nie bya
pocigajca. W efekcie wielu rezygnowao dobrowolnie. Byli i tacy, ktrzy sami zabierali
papiery, gdy tylko zorientowali si na czym opiera si formacja seminaryjna" przyszych
duszpasterzy. Tak wic przesiew by solidny, cile wedug zaoe wadzy duchownej.
Warto w tym miejscu wspomnie o tym, czego dowiadcza kleryk - niedoszy ksidz - po
powrocie do domu. Zwaszcza w rodowisku wiejskim taki delikwent jest naznaczony do
koca ycia. Niezalenie z jakiego powodu nie ukoczy studiw - zawsze bdzie tym,
ktry by w seminarium, ksiykiem. W maej, wiejskiej parafii, gdzie wszyscy doskonale
si znaj i s ze sob zyci, a ycie toczy si wok sklepu z piwem i proboszcza - decyzja
ktrego z chopcw o pjciu do seminarium jest wydarzeniem numer jeden przez wiele
lat.
Moe sposb w jaki opisuj usunicia z seminarium wydaje si dla kogo zbyt
drastyczny. Ostatecznie kady wiedzia ju po krtkim czasie co tam jest grane i w kadej
chwili mg si spakowa i wyjecha. Problem tkwi jednak w tym, e ogromna
wikszo z nas, w chwili rozpoczcia studiw, miaa autentyczne, ywe powoania. Ci
modzi ludzie zmagali si cigle z wieloma dylematami. Dwudziestoletniemu
czowiekowi, penemu ideaw, trudno jest pogodzi si z jawn niesprawiedliwoci.
Wikszo z nas pochodzia z tzw. porzdnych domw, gdzie oprcz wiary w Boga
wpajano nam szacunek dla autorytetw, zaufanie do przeoonych, umiowanie prawdy.
Tak jak inni, tak i ja prbowaem tumaczy sobie na rne sposoby niektre posunicia
wadz seminaryjnych, szczeglnie te zwizane z przymusowym wydalaniem z uczelni.
Jeli ju jestem przy tym bolesnym temacie pragn przytoczy jeszcze jedn autentyczn
histori. Ocen pozostawiam Tobie czytelniku!
W nastpnym roczniku, ktry przyszed po mnie, jednym z nowych nabytkw
wocawskiej alma mater by niejaki Arek. Arek by chopcem zdolnym o do pogodnym
usposobieniu. Wyrnia si niezwyk yczliwoci i taktem. Z tymi pozytywnymi
cechami charakteru nie sza jednak w parze jego uroda. Mia twarz ca w bruzdach po
przebytej ospie, a do tego trdzik rowaty z ropnymi wykwitami. Nie byo chyba kleryka
w seminarium, ktry na widok Arka nie obruszyby si. Prawo kanoniczne, wg. ktrego
15

funkcjonuje Koci, zabrania wywicania na kapanw mczyzn o odstrczajcym

wygldzie". Jeli tak, to na zdrowy rozum, nie powinni oni w ogle by przyjmowani do
seminarium. Tymczasem Arek zosta przyjty. Przy bliszym poznaniu okaza si
wspaniaym czowiekiem. Powoanie wprost z niego emanowao. By pilny w nauce,
rozmodlony, a mimo to zawsze znajdowa czas dla innych. Spdzi w seminarium dwa
dugie lata - najciszy okres przed otrzymaniem sutanny, co miao miejsce na pocztku
trzeciego roku. Jak wszyscy jego kursowi koledzy, tak i Arek przed wakacjami mia ju
uszyt szat duchown. Fakt ten nie jest bez znaczenia, poniewa uszycie sutanny wraz z
materiaem to wydatek nie may (ponad tysic zotych), a Arek pochodzi z biednej
rodziny. Wanie zaliczy ostatni egzamin w sesji letniej i szykowa si, jak wszyscy, na
wakacje - gdy otrzyma wezwanie do ksidza rektora. Ten ni mniej, ni wicej tylko
owiadczy mu, e wadze seminaryjne s z niego bardzo zadowolone. Pod wzgldem
nauki i moralnoci wyrnia si spord swoich kolegw. Jednak odstrczajcy wygld
twarzy wyklucza jego dalsze denie do kapastwa. Arek zosta usunity.
Seminarium utrzymywao si z czesnego, ktre paci kady z nas oraz z ofiar zebranych
przez nas w parafiach. Sam budynek uczelni by ogromny a przy tym wiekowy. Kilka lat
przed moim przybyciem ukoczono budow nowoczesnego skrzyda obiektu, ktry, jak
mwiono, pochon dziesitki miliardw starych zotych . Nigdy nie widziaem tak
bogatego wystroju wntrza. W nowym budynku znajdowaa si aula ze scen, a powyej
wielki hol i apartamenty profesorw. W starym gmachu oprcz klerykw mieszkali
rwnie moderatorzy i siostry zakonne, ktre wykonyway rne posugi, m.in. gotoway
nam posiki, prowadziy bibliotek, pielgnoway ogrd itp. Tygodnik ad Boy"
rozprowadzany we wszystkich parafiach diecezji wocawskiej, rwnie mia swoj
siedzib w seminarium. By tam rwnie: szpitalik dla chorych, wietlice, sale
wykadowe, rozmwnice dla przyjezdnych goci (nikogo z zewntrz nie wolno byo
przyjmowa w pokoju). Uczelnia ksztacca przyszych duchownych, z zewntrz cicha i
majestatyczna, w rodku zawsze ttnia yciem i krya w sobie wysiek wielu ludzi.
Najwaniejszym miejscem w caym kompleksie
seminaryjnym by may, starodawny kociek witego Witalisa, w ktrym odbyway si
modlitwy starszych - sutannowych rocznikw. Portugalczycy" (od noszonych portek)
modlili si osobno w kaplicy na pitrze. Obowizkowe modlitwy zajmoway nam ponad
16

dwie godziny dziennie. Dla jednych byo to mao, dla innych - zbyt wiele. Czynnikiem
decydujcym zdawa si by tu temperament. Cholerycy w czasie duszych modlitw
wiercili si, rozmawiali, bawili zegarkami itp. Co bardziej praktyczni, zwaszcza w czasie
sesji, czytali skrypty. Flegmatycy w tym czasie czsto zaliczali" drzemki. Podczas
porannych rozmyla spali prawie wszyscy. Dochodzio przy tej okazji do miesznych
sytuacji. Niektrzy gono pochrapywali, mwili przez sen, a nawet spadali z krzese.
Przypomn, e pobudka bya o 5.30 (jak mawialimy w nocy").
Jednake przyczyna cigego niedospania a raczej przymulenia" bya zupenie inna.
Popd seksualny nie zanika wraz z powoaniem czy te z chwil przestpienia progu
seminarium. Wiedzieli o tym dobrze nasi przeoeni, chyba dlatego, e sami mieli kiedy
po dwadziecia kilka lat. Aby wic umierzy grzeszny popd modzieczych cia siostry dodaway nam do posikw solidne dawki bromu. Kilka razy siostrzyczki nie
dysponujce odpowiednimi miarkami, przechrzciy zdrowo jedzenie. Skutek by taki, e
klerycy chodzili po cianach", a wychowawcy wytali nozdrza - czy to aby nie
zbiorowe pijastwo! Reakcje na brom byy rne - w zalenoci od organizmu. Niektrzy
ratowali si nielegaln drzemk w cigu dnia. Inni zaliczali po kilkanacie kaw tzw.
siekier. Ja osobicie znalazem inny sposb, w wolnych chwilach chwytaem za hantelki i
spryny. Przezwyciaem senno i miaem wietne samopoczucie, a przy tym
zaguszaem naturalny popd. Jeli ju jestemy przy doprawianiu posikw, to warto
wspomie o tym jak one wyglday.
Lata 1986 - 88 byy przednwkiem wielkiego boomu w zaopatrzeniu, ale wtedy nic tego
jeszcze nie zapowiadao. My klerycy odczuwalimy dotkliwie ten kryzys. W dodatku
siostry, ktre przyrzdzay nam posiki zdaway si nie mie o tym zielonego pojcia (w
tym temacie wszyscy bylimy zgodni). Do powiedzie, e na niadanie by prawie
zawsze chleb ze smalcem tzw. tawotem - bez smaku i zapachu oraz herbata z bromem. Na
obiad - bliej niezidentyfikowana zupa bez zapachu (czasami niestety z zapachem), a
take kilka staych potraw typu: smaone kluski z tuszczem, ry, placki
ziemniaczane itp. Najbardziej niebezpieczne byy jednak tzw. dania misne, ktre
przypaday dwa razy w tygodniu. W czwartki jedlimy kotlety mielone - granaty", a w
niedziele schabowe (czyt. cienkie, spieczone skorupy nasiknite tuszczem). Kolacja
bya zazwyczaj odwzorowaniem niadania. Czasami tylko dochodzia marmolada, ty
17

lub biay ser. Tusta kiebasa w wydzielonych - reglamentowanych plasterkach bywaa w

niedziele i wita. Niedowiadczeni pierwszoklasici" rzucali si niewiadomi podstpu
na wszystkie te specjay po prostu z godu, poniewa ilo bya ograniczona, a chopaki
zje potrafi. Kiedy do pnego wieczora okupowali potem ubikacje, nauczyli si w
kocu odywiania selektywnego.
Jak wspomniaem, przeoeni towarzyszyli nam cigle przy najrniejszych zajciach, ale
uznali widocznie, e wsplne spoywanie posikw to ju drobna przesada. Mieli zatem
wasn kuchni, kucharki; wasne lodwki i zaopatrzenie; stoy przykryte obrusami,
herbat w szklankach, a o tym co jedli dowiadywalimy si dziki unoszcym si
pontnym zapachom. Ratoway nas dary z ywnoci, ktre przychodziy wtedy masowo
z zachodu. Zapeniay one wszelkie piwnice i magazyny. Dua cz z nich psua si tam
a te, ktre trafiay na nasze stoy byy przewanie przeterminowane, poniewa siostry
bray zawsze te, ktre wczeniej przyszy. Mimo tak katastrofalnego wyywienia nikt
nigdy nie omieli si protestowa. Kilku miakw, ktrzy w przeszoci zdobyli si na
krytyk tej lub innych bolesnych spraw, uznano za wichrzycieli bez powoania" i z
czasem usunito. Skutek tego wszystkiego jest taki, e obecnie wikszo ksiy w
diecezji ma wrzody lub inne kopoty odkowo - wtrobowe. Moderatorzy i
profesorowie wielokrotnie i bez ogrdek mwili nam, e - ten kto ma prawdziwe
powoanie przetrwa wszelkie kopoty i przeciwnoci". Niewtpliwie byo w tym wiele
prawdy. Czsto, kiedy wieczorem kadem si z pustym odkiem do ka - raniec
czy odmawiane z pamici litanie - pozwalay zapomnie o uczuciu godu. Z utsknieniem
oczekiwalimy czwartkowych i sobotnich spacerw, podczas ktrych mona byo naje
si do syta w restauracji lub barze. Gorzej byo z paczkami przywoonymi przez rodzin.
Oficjalnie byo to zakazane, ale kulinarne podziemie kwito. Latem, z trudem przemycane
wawki, jeszcze trudniej byo przechowywa, aby si nie popsuy. Krloway wic
konserwy, podsuszana kiebasa i ciasto. Zim, torby z ywnoci wkadalimy pomidzy
okna albo wizalimy za sznurki, po czym cay pakunek umieszczao si na zewntrznym
parapecie.
Kiedy byem na drugim roku, mieszkaem z chopakiem ze wsi (taki wspmieszkaniec
by na wag zota), do ktrego wyjtkowo czsto przychodziy zrzuty". Kiedy po
wikszym winiobiciu zrzut" by rekordowo duy. Przyszed w pitek, wic na sobot
18

rano zaplanowalimy solidn uczt. Zapach wieych, wiejskich wyrobw nie pozwala
zasn w nocy, mimo, e dwie wypchane torby umiecilimy za oknem. Rano po Mszy,
jako pierwszy wpadem do pokoju, eby wszystko poszykowa na przyjcie kolegw,
ktrzy mieli przynie wiey chleb ze stowki. Jakie byo moje przeraenie, gdy za
oknem zobaczyem rozerwane reklamwki i stado gobi wydziobujcych resztki
jedzenia!
Moe zbyt szeroko rozpisuj si na tematy kulinarne, ale zrozumcie modych facetw,
ktrzy autentycznie przez 6 lat nie mieli innych ziemskich przyjemnoci poza dobr
wyerk. Dziwi si ksiom? - ich apetytom i brzuchom, ktre niemal stay si ich
atrybutem? Niektrzy wytrawniejsi kuchmistrze posiadali skrztnie poukrywane cae
komplety: garnek, patelni, kuchni elektryczn, zdarzay si nawet prodie i piekarniki.
Przyrzdzaniu posikw, zwaszcza tych na gorco" towarzyszy cay ceremonia i
podzia obowizkw. Zazwyczaj jeden organizowa pieczywo, inny rozgrzewa sprzt, a
najbardziej wprawny przyrzdza jado. Ze wzgldw bezpieczestwa konieczna bya
rwnie funkcja stojcego na czatach. Do tego ostatniego naleao wykonanie czynnoci
mylco - maskujcych, ktre zazwyczaj sprowadzay si do rozpylania na korytarzu
dezodorantu Derby". Przeoeni w takich wypadkach byli zdezorientowani. Biegali od
pokoju do pokoju. By zatem czas na zwinicie sprztu, a czsto na dokoczenie uczty. O
dziwo nawet konfidenci nie wykazywali si na tym polu. W kocu sami z tego korzystali.
Seminarium duchowne to miejsce jedyne w swoim rodzaju. Honorowane przez pastwo ma status wyszej uczelni. Jednake formacja seminaryjna idzie w dwch kierunkach:
intelektualnym i moralnym z akcentem na ten drugi. Nie znaczy to wcale, e zaniedbuje
si wyksztacenie - wrcz przeciwnie. Trudno byoby wyliczy wszystkie przedmioty
wykadowe, z ktrych przez 6 lat zdawalimy egzaminy, zaliczenia i kolokwia. W kadej
sesji letniej lub zimowej zdawalimy po kilkanacie egzaminw i tyle zalicze. W czasie
6-cio letnich studiw poruszana jest praktycznie kada dziedzina wiedzy oglnej (poza
filozofi, teologi i przedmiotami stricte kocielnymi). Studiowalimy wic: astrologi,
psychologi, literatur, elementy medycyny i wiele innych. Wrd jzykw krlowaa
oczywicie acina, ale te greka i jzyk hebrajski. Spord nowoytnych, do wyboru:
angielski, niemiecki lub francuski. Wszystkie te przedmioty poza nielicznymi wyjtkami,
stay na wysokim poziomie. Profesorowie, zazwyczaj ksia, byli absolwentami
19

najlepszych uczelni europejskich: Sorbony, Oxfordu, rzymskiego Gregorianum", a take

KUL-u i warszawskiego ATK. Kluczowe stanowiska moderatorw oraz wrd kadry
profesorskiej zajmowali zawsze absolwenci Akademii Papieskiej. Wikszo polskich
biskupw rekrutuje si wanie z tzw. Gregorianum". Kady profesor wykadajcy w
seminarium musia mie co najmniej tytu doktora. Wykady byy oczywicie
obowizkowe. Obowizkowy by take kilkugodzinny czas przeznaczony na nauk
prywatn w pokojach. miem twierdzi, e nie ma w naszym kraju bardziej cikich i
wszechstronnych studiw. Prawd jest, e w seminariach nie obowizuj egzaminy
wstpne, ale analogiczn funkcj speniaj pierwsze dwa lata studiw, po ktrych odpada
okoo poowa adeptw. Prawdziw zmor dla klerykw, zwaszcza na pierwszym i
drugim roku, jest acina. Z ksik do aciny chodzi si wtedy wszdzie, nawet do
ubikacji. Niektrzy zdesperowani, nie mogc sprosta wymaganiom, uczyli si nocami
zaciemniajc szyby w drzwiach i oknach lub te pod kodr przy latarce.
Maksymalne wypenienie kadego dnia nauk (cznie z niedziel), przeplatan
modlitwami, miao swj sens. Dni mijay szybko, nie byo czasu na sprone myli, a na
tych, ktrym si taki styl ycia nie podoba, zawsze czekaa otwarta furta. Kady z nas
mia by maym trybikiem w wielkiej, seminaryjnej maszynie - zawsze gotowy,
dyspozycyjny, pokorny, pracowity, rozmodlony, a przy tym radosny i zadowolony z
ycia. Jeli choby jeden z tych atrybutw zawodzi, mogo doj do przykrej
niespodzianki podczas rozmowy z przeoonym, ktra miaa miejsce po zakoczeniu
kadego semestru. Dla przykadu - jednemu z diakonw (po pierwszych wiceniach)
wstrzymano na cay rok wiecenia kapaskie, gdy prefektowi studiw nie podobao si,
e chopak chodzi zbyt dumnie po korytarzach, trzymajc przy tym za wysoko gow.
Inny o may wos nie wylecia z pitego roku za mrukowate usposobienie". Stary,
wypracowany przez wieki system wychowania w seminarium duchownym by prawie
niezawodny. atwiej byo kierowa du grup mczyzn urabiajc wszystkich na jedno
kopyto a tych, ktrzy nie pasowali do ustalonych ramek - po prostu eliminowa. Nie byo
praktycznie miejsca na adne indywidualnoci, a na tym mogy cierpie tylko parafie pozbawione na zawsze niekonwencjonalnych, charyzmatycznych gosicieli Krlestwa
Boego. Czy to nie sam Chrystus ama utarte ludzkie reguy i schematy? To na Jego
widok pukano si w gow. To wanie On zosta wyrzucony z pewnego miasta, aby nie
20

burzy tam ustalonych od wiekw tradycji. Tymczasem seminaria duchowne nastawione

byy i s na ksztacenie posusznych urzdnikw Kocioa, bezpciowych i bezwolnych
robotw, lepo wykonujcych rozkazy biskupw w zamian za godziwy szmal. Na
szczcie nie wszyscy poddaj si temu praniu mzgu.
Dua cz braci kleryckiej podchodzia z dystansem do, jake czsto, smutnej
seminaryjnej rzeczywistoci. Ludzie z charakterem, ktrzy wiedzieli czego chc od ycia,
potrafili urzdzi si tak, aby y po ludzku w czsto nieludzkich ukadach i warunkach.
Z drugiej za strony umieli oni zdrowo, po msku podchodzi do zjawisk chorych, rzadko
wystpujcych gdzie indziej. Mwic o urzdzeniu si w seminarium, myl przede
wszystkim o zawieraniu szczerych, prawdziwych przyjani. Takie pary czy te grupy
zaufanych przyjaci i kumpli byy jedynym rodowiskiem, w ktrym mona byo poczu
si na luzie i chocia przez chwil by sob. Czowiek moe gra, udawa tylko do
pewnej granicy. Jeli od czasu do czasu nie otworzy si przed kim bliskim - moe
zdziwacze, a nawet zbzikowa. Za mojej bytnoci w Seminarium Wocawskim, w cigu
trzech lat, byy cztery takie przypadki. Czterej faceci, ktrzy nigdy wczeniej nie mieli
kopotw z gow, popadli nagle w choroby psychiczne. Jeden, jak obkany biega po
parku i wykrzykiwa niezrozumiae sowa, po czym musiano zaoy mu kaftan
bezpieczestwa. Inny znowu, w rodku nocy budzi kolegw w pokoju, pyta si czy
moe zapali lampk albo na cay gos piewa godzinki". Dwaj nastpni, w tym jeden
po pierwszych wiceniach, kadli si krzyem w kaplicy na cae noce, a diakon - kiedy
odesano go w rodzinne strony - pooy si tak przed przydron kapliczk.
To byy bardzo skrajne przypadki. O wiele wicej byo przypadkw frustracji, depresji i
przygnbienia. Spotykao si chopakw,
ktrzy daj gow, e w liceum czy technikum biegali rozemiani po boiskach, byskali
oczami do dziewczyn, mieli rado i nadziej w sercu - teraz chodzili zamknici w sobie,
mrukliwi, niedostpni, zastraszeni. Antidotum na takie przeycie seminarium byo jedno:
zgrana, pewna paka przyjaci, gdzie zawsze byo wesoo, wszyscy si dobrze rozumieli,
nie byo tematw tabu. Wszystkich czy przecie jeden los, te same problemy, radoci i
smutki. Studia byy cikie, ale laska powoania dodawaa si. Czulimy rwnie nad sob
presj naszych rodzin, najbliszych, ktrzy si za nas modlili i na nas liczyli.
Paradoksalnie, po kilku latach spdzonych w seminarium, moje powoanie wcale nie
21

sabo, a nawet si w nim utwierdziem. Zawsze pocigao mnie w yciu to co przychodzi

z trudem i wysikiem. Wczenie, jeszcze jako dziecko, nauczyem si czerpa rado i
satysfakcj z przezwyciania rnych przeszkd. Przeciwnoci losu tylko mnie
mobilizoway i dodaway si. Ale to gwnie Jezus, ktry mnie powoa, On By rdem
pociechy i umocnienia. Wielokrotnie, kadego dnia na kolanach dzikowaem Mu i
prosiem o wytrwanie na drodze do Jego kapastwa. Wierzyem, tak jak moi
wspbracia, e kiedy wyjd z tych murw jako ksidz - duszpasterz wszystko si zmieni
na lepsze i tylko ode mnie bdzie zaleao jak bd Mu suy, a pragnem suy
wiernie.
Wspomniaem wczeniej o zjawiskach chorych i bolesnych, wystpujcych w niewielu
rodowiskach, z ktrymi zetknem si w seminarium. Myl tutaj szczeglnie o
wszelkiego rodzaju dewiacjach seksualnych , a take o homoseksualizmie. Waciwie z
tym ostatnim miaem do czynienia ju wczeniej, przed wstpieniem do seminarium. W
czasie gdy chodziem do liceum, do naszej parafii przyszed nowy ksidz wikariusz Gustaw Dobieralski. Ju od pierwszych dni okaza si wspaniaym pedagogiem i
duszpasterzem. By bardzo zdolny, a przy tym serdeczny i wylewny, szczeglnie dla
chopcw. Ksidz Gustaw mia czas dla wszystkich. Prowadzi otwarty dom z zawsze
pen i otwart lodwk. W jego mieszkaniu na plebanii byo prawdziwe schronisko.
Chopcy, niekoniecznie zwizani z Kocioem czy te uczszczajcy na katechez,
przebywali tam niemal zawsze, ilekro sam go odwiedzaem. Na pierwszy rzut oka ks.
Gustaw prowadzi msk ewangelizacj. Tak te wwczas o tym mylaem. Co prawda
dziwio mnie to, a nawet gorszyo, e towarzyski kapan czstuje winem i piwem
nastolatkw. Jednego z nich widziaem kiedy wczenie rano, jak wychodzi z mieszkania
ksidza. Na pewno ma jakie kopoty rodzinne" - pomylaem. To wanie ksidzu
Gustawowi jako pierwszemu zwierzyem si ze swoich planw zostania kapanem.
Rozmawialimy na ten temat bardzo dugo. Od tamtej pory staem si jego staym
gociem. Wydawao mi si nawet, e ograniczy swoje spotkania z innymi chopcami. By
dla mnie jak przyjaciel, starszy brat. Nasze drogi jednak do szybko si rozeszy. Jego
przeniesiono nagle do innej parafii, a ja poszedem do seminarium. Zaraz po jego
przeniesieniu, ksidz proboszcz zabra mnie na dziwn rozmow, ktrej tematem bya
moja znajomo z ks. Gustawem. Byem wtedy jeszcze na tyle naiwny i bezkrytyczny
22

wzgldem ksiy, e nawet przez chwil nie domyliem si w czym tkwi problem. Na
pocztku pierwszych seminaryjnych wakacji otrzymaem przemi kartk od mojego
przyjaciela Gucia", ktry zosta proboszczem, urzdza si wanie w swojej parafii i prosi
o odwiedziny z ewentualn pomoc. Na miejscu zastaem zaprzyjanion z ksidzem
starsz kobiet, ktra przyjechaa do niego z crk. Wikszo dnia zesza nam na
wsplnej pracy: malowaniu, sprztaniu itp. Wieczorem mj przyjaciel" wyjani mi, e
ma tylko dwa ka. Nie wypadao, ebym spa z nastoletni dziewczyn, a tym bardziej
jej matk. Oczywiste wic byo, e pimy razem z Guciem. Po rocznym pobycie w
seminarium nie byem moe tak naiwny jak wczeniej, ale wiara w kapana, ktry w
dodatku mieni si by moim przyjacielem, pozwalaa mi bez obaw pooy si obok
niego. Bardzo szybko zaczem tego aowa. Ksidz Gustaw zrazu delikatnie zacz si
do mnie przytula, a potem coraz natarczywiej obapywa mnie, chwytajc przy tym za
genitalia. Byem zszokowany. Wyskoczyem z ka jak oparzony. Przeprosi mnie i
obieca, e wicej nie bdzie, a ja zdecydowaem si pooy ponownie. Niemal
natychmiast poczuem rk na swoim czonku. Sytuacja jednak powtrzya si. Zaczem
si ubiera i popiesznie pakowa. Ubaga mnie abym zosta. Pooylimy si po raz
trzeci. Tym razem jednak Gustaw tylko dra na caym ciele, a pniej zonanizowa si i
zasn.
Osobicie nigdy nie potpiaem i nie potpiam homoseksualizmu. Ci, ktrzy uprawiaj
ten rodzaj seksu chyba sami najlepiej wiedz, e jest to niezgodne z natur i
ustanowieniem Boym. Czy jednak mona pitnowa ludzi, dla ktrych wanie taki
sposb zaspokajania, chyba najwikszej ludzkiej potrzeby, jest jedynie naturalny? Myl
tu szczeglnie o mczyznach z homoseksualizmem niejako wrodzonym, grupujcych si
w dobrowolnych zwizkach. Nierzadko konfiguracje wewntrz rodziny ukierunkowuj w
inny sposb zainteresowania seksualne dzieci, np. apodyktyczna, dominujca w
maestwie ona i matka moe wywoa u swojego syna podwiadom niech, a nawet
strach przed kobietami. W naturalny sposb lgnie on wwczas bardziej do kolegw ni do
koleanek. Istniej jednak rodowiska zamknite, wyizolowane, gdzie przedstawiciele tej
samej pci s na siebie skazani. S to przede wszystkim zakady karne, zakony i seminaria
duchowne. Z wasnych, szecioletnich obserwacji wiem, e seminaria s prawdziwymi
wylgarniami homoseksualistw. Jest to, przynajmniej dla mnie, proces zupenie
23

zrozumiay i naturalny. Jeli zamyka si pod jednym dachem dwie setki

dwudziestoparolatkw, to nawet wity Boe nie pomoe". Popd dany przez Stwrc
musi znale jakie ujcie. Tylko niektre organizmy mog przyzwyczai si do zupenej
abstynencji. Przeoeni i tzw. ojcowie duchowni mwili, e caa rzecz polega na
wyksztaceniu w sobie uczu wyszych - mioci do Boga i wszystkich ludzi, dzieci
Boych. Co do samego popdu konieczne jest wg. nich przetransponowanie potrzeb
seksualnych na energi do pracy dla Kocioa. Innymi sowy ksidz moe kocha kobiet
widzc w niej tylko dzieo stworzenia. Kiedy jednak przyszo by mu do gowy dotkn
lub co gorsze zdoby obiekt mioci, musi zamiast tego odda swoj wybrank Bogu (tak
jakby jedno drugie wykluczao).
To co tak piknie brzmiao w teorii okazywao si bardzo trudne w praktyce. O tym, jak
bardzo brakowao nam obecnoci czy choby widoku pci odmiennej mona byo
przekona si obserwujc klerykw na spacerach. Po caym tygodniu spdzonym nad
ksikami, skryptami i modlitewnikami - watahy kleryckie wychodziy na ulice
Wocawka. Biedne byy dziewczyny, ktre w tym czasie znalazy si na ich drodze,
zwaszcza latem. Chopcy dawali upust modzieczej wyobrani tumionej przez kilka
dni. Rozszerzone szeroko renice, przyspieszone oddechy i napite spodnie mwiy same
za siebie. Dziewczta rozbierano wzrokiem, gwacono i zniewalano mylami. Dochodzio
do komicznych sytuacji, np. w sklepach. Wiele razy widziaem, jak klerycy oniemiali na
widok adnych ekspedientek zaczynali si jka, czerwieni i dre. Oni po prostu nie
widzieli przez cay tydzie adnej dziewczyny! Bardziej odwani prbowali niewinnych
flirtw, ale byo to bardzo niebezpieczne. Kleryka wyczuwali wszyscy na kilometr. Nie
brakowao zgorszonych, usunych informatorw, a i towarzysz spaceru nigdy nie by
pewny. Wielu takich, ktrzy poczuli si za bardzo na luzie, nigdy nie doczekao wice.
Nie musiao nawet chodzi o kontakty z dziewczynami. Wystarczao mae piwo wypite w
kawiarni.
Czy mona si zatem dziwi, e klerycy, zwaszcza z kilkuletnim staem, po prostu
dawali sobie spokj. Woleli si niepotrzebnie nie napala, a towarzystwa szuka wrd
swoich. Kiedy ma si pod rk miego koleg, a perspektywa kontaktu z dziewczyn jest
tyle zabroniona co nierealna - na skutki nie trzeba dugo czeka. Efektem takiego
narzuconego stylu ycia byy zwizki koleesko-uczuciowe, a take seksualne.
24

Zazwyczaj zaczynao si to niewinn znajomoci, zaproszeniem na spacer, rozmow

(czsto na zbone tematy). Jak w kadym zwizku uczuciowym dwojga ludzi - jeli
zawizywaa si ta niewidzialna ni porozumienia - zwizek si rozwija. Ugruntowywao
go wzajemne zaufanie - bardzo wana rzecz w seminarium. Barier by pierwszy kontakt
fizyczny - dotknicie rki, przytulenie, niewinny, przyjacielski pocaunek. Pniej
wszystko szybko wymykao si spod kontroli, a zakamarkw w seminarium nie
brakowao.
Moe to co pisz wydaje si komu nieprawdopodobne lub wrcz kamliwe. Owiadczam
zatem otwarcie, e mam prawo pisa prawd o zjawiskach, ktre miay miejsce i o
rzeczywistoci w ktrej sam uczestniczyem! Tak, mnie rwnie to nie omino. Mog
zoy wasne wiadectwo, e normalny chopak, ktry jako nastolatek zakochiwa si
dziesitki razy w dziesitkach dziewczyn, ktry mia marzenia erotyczne i waciwie
ukierunkowany popd, e ten chopak tzn. ja sam staem si niemal homoseksualist.
Wycofaem si (dosownie!) w ostatniej chwili i wiem, e zawdziczam to asce Boej.
Nie dziwi si jednak zupenie tym, ktrzy poddali si podobnym uczuciom i zabrnli o
wiele dalej ni ja. miem twierdzi, i wikszo z nas, przynajmniej przez jaki okres
czasu, czua pocig seksualny skierowany do wasnej pci. Wielu yo w staych,
homoseksualnych zwizkach, ktre przetrway lata. Niektrzy byli pederastami jeszcze
zanim wstpili do seminarium, dokd przycigno ich zamknite, mskie grono.
Zakochani w sobie chopcy czyli si w pary. Wychodzili razem na wszystkie spacery,
odwiedzali si cigle w swoich pokojach, wykorzystywali kady moment aby by sam na
sam. W seminaryjnym parku, tzw. wirydarzu bya alejka zakochanych, gsto zaronita
wysokim ywopotem. Widziaem kiedy, jak jeden z pupilkw prorektora caowa i
obmacywa tam innego chopca. Syszaem jki kpicych si wsplnie w malekich,
prysznicowych kabinach.
Zadziwiajcy by dla mnie brak reakcji ze strony przeoonych na tego typu zjawiska.
Musieli przecie o wszystkim dobrze wiedzie, a przy odrobinie szczcia nawet to i owo
zobaczy. Wytumaczenie moe by tylko jedno - skala problemu bya tak wielka, e nie
warto byo z nim w ogle walczy. By moe biskupi i przeoeni zdawali sobie spraw,
i takie zachowania s konsekwencj ich wasnych wymogw i dziaa. Poza tym
zjawisko to dotyczyo wielu ksiy pracujcych w parafiach. Lepiej wic byo nie rusza
25

problemu eby nie mierdziao. Naturalnie, obok przyjani erotycznych istniay rwnie
te zdrowe, mskie, ktre jak ju wczeniej wspomniaem, daway nam wiele radoci i
pozwalay przetrwa w trudnych chwilach. Takie kleryckie, a potem kapaskie
przyjanie trwaj czsto do samej mierci. O wiele atwiej jest dwiga swj krzy, gdy
kto majcy podobny ciar potrafi na czas poda pomocn do.
Powrc jednak do moich losw za murami Seminarium Wocawskiego. Przyzna
musz, e mimo wielu niedostatkw i dylematw, ycie kleryka - alumna odpowiadao
mi. Wypracowaem swj wasny sposb na przetrwanie i chocia sztuk byo nie straci
powoania w seminarium - moje nie sabo. Tumaczyem sobie niedoskonaoci systemu
sabociami ludzkimi i na odwrt. Sam byem grzesznym, sabym czowiekiem i moe
wanie najbardziej irytowao mnie to, e inni sabi ludzie robili z siebie aniow. W
wyuczony, przewrotny sposb, czsto kosztem innych - swoje wasne saboci
kamuflowali nabon retoryk albo pseudomistycznymi zachowaniami. Tacy klerycy mistycy tworzyli w seminarium odrbne grupy i koa wzajemnej adoracji, manifestujc w
ten sposb swoj wyszo nad innymi. Nauczyem si podchodzi do nich z
pobaaniem i dystansem. Nauka sza mi bardzo dobrze. Staraem si by towarzyski i y
na wzgldnym luzie. Bardzo pomagao mi poczucie humoru. Coraz czciej uprawiaem
wiczenia kulturystyczne, co pomagao w utrzymaniu kondycji ciaa i rwnowagi ducha.
W wolnych chwilach uczyem si rwnie jzyka angielskiego i odwiedzaem czytelni.
Tak, jak chyba wikszo kolegw odmierzaem czas do kolejnego wyjazdu w rodzinne
strony. Tych wyjazdw nie byo wiele. Najbardziej oczywicie cieszyy dwumiesiczne
wakacje. Wolne mielimy rwnie kilka dni po sesji zimowej oraz wita Boego
Narodzenia i Wielkanocy.
Kiedy nasta nowy biskup ordynariusz - Henryk Muszyski - w kleryckie serca wstpia
nadzieja na popraw losu - lepsze jedzenie, czstsze spacery, wyjazdy do domu itp.
Zmiany rzeczywicie nastpiy. Biskup Henryk na spotkaniu z przeoonymi i klerykami
powiedzia m.in, e Wielkanoc i Boe Narodzenie to wita bardzo rodzinne, a zatem
naley je spdza w gronie najbliszych. Dla was najblisz rodzin s teraz wspbracia
z seminarium" - powiedzia. Podwyszono rwnie czesne i zaostrzono wymagania na
egzaminach. W taki oto sposb po raz pierwszy w yciu nie byem w domu na Wigilii i
obu witach. Nawiasem mwic, wizyty w parafiach rodzinnych nie rniy si na og
26

a tak bardzo od seminaryjnej rzeczywistoci. Kuratel od przeoonych przejmowali nasi

proboszczowie, ktrzy czsto wysugiwali si klerykami w zamian za dobr opini. Takie
sprawozdania z pobytu alumna w parafii przychodziy regularnie do uczelni po kadych
wakacjach. Niektrzy klerycy przebywali na plebaniach i w swoich wityniach od rana
do wieczora. Ukadali kwiaty w wazonach, zmywali posadzki, przycinali ywopoty,
trzepali dywany itp. Nie musz chyba wspomina, e codziennie przychodzilimy na
Msz wit i adoracj, a w niedziel na kilka Mszy. Ewentualne wyjazdy poza parafi
musiay by uzgadniane z proboszczem, ktry mg na nie nie wyrazi zgody. Te i inne
wymogi dotyczyy wszystkich alumnw. Mnie osobicie najbardziej doskwiera cigy
obstrza", zwaszcza ze strony leciwych parafianek. Wychodzc w wolnych chwilach do
miasta czuem na sobie spojrzenia dziesitkw par oczu, ledzcych kady mj krok. Nie
mogem wej do sklepu monopolowego, chocia wanie tam sprzedawano moje
ulubione ciastka. Nie wolno mi byo porozmawia z koleank z liceum, kupi papierosy
dla ojca itd. Czuem si napitnowany, trdowaty, wrcz nienormalny, ale takie
ograniczenia dobijay mnie dopiero w kapastwie. W czasie moich pobytw w domu,
atmosfera ciepa rodzinnego i yczliwo rodzicw, byy dla mnie najlepszym ukojeniem
i rdem radoci. Jako jeden z nielicznych lubiem take powroty do seminarium - do
kolegw i regulaminu. Zdawaem sobie spraw, e tam jest moje miejsce i moja droga do
kapastwa.
Wspomniaem ju o nowym wocawskim ordynariuszu - dzisiejszym arcybiskupie
Gnienieskim - Henryku Muszyskim. Zetknem si z nim osobicie w czasie wakacji,
po drugim roku studiw. By to mj pierwszy tak osobisty kontakt z biskupem. W
Diecezji Wocawskiej, ktra nigdy nie bya zbyt postpowa, biskupa ordynariusza
otaczano wprost bosk czci. Kady biskup to alter Christus" - zastpca Jezusa wrd
diecezjalnej owczarni. Zawsze jednak miaem wielkie trudnoci (i to nie tylko ja), z
odrnieniem kultu Chrystusa, ktrego reprezentowa biskup - od kultu samego biskupa.
Ordynariusz mieszkajcy w paacu by niedostpny dla zwykych miertelnikw, a
jednoczenie sprawowa wobec nich wadz absolutn (oczywicie tylko duchown).
Biskup ordynariusz mg zrobi wszystko z podlegymi mu kapanami, zakonnikami,
siostrami, klerykami itp. Znam przypadek, kiedy biskup majc zo na jednego ksidza co miesic kaza mu zmienia parafie. Przez p roku biedak wpad w nerwic, zniszczy
27

przez przeprowadzki wszystkie meble i sta si pomiewiskiem caej diecezji. Kiedy

biskup ze swoj wit mia przyj do seminarium wyznaczano jednego z klerykw, ktry
mia przed ekscelencj otwiera wszystkie drzwi. O fanaberiach biskupw mona by
napisa trylogi. Powrc jednak do wczesnego, nowego ojca" Diecezji Wocawskiej.
Podczas dwumiesicznych wakacji obowizywa nas dwutygodniowy dyur w
seminarium. W czasie takiego dyuru kiedy rano zadzwoni telefon. Dzwoni kapelan
samego ordynariusza. Okazao si, e ksidz biskup wprowadza si do paacu i potrzebuje
natychmiast dwch klerykw do pomocy przy ukadaniu ksiek. Poszedem na
ochotnika z bliskim koleg. Zostalimy zaprowadzeni do salonu o bardzo wysokich
cianach, caych zabudowanych regaami na ksiki, na rodku pokoju, na stylowym
fotelu siedzia sam ksi Kocioa. Przywita si z nami podajc do do ucaowania, po
czym wyda rozkazy. Nasza praca polegaa na tym, e bralimy do rki ksik z
ogromnej sterty lecej w drugim pokoju. Z t ksik bieglimy do biskupa, a on palcem
wskazywa dla niej miejsce. Cay czas siedzia przy tym na fotelu i popdza nas. Po kilku
godzinach takiej bieganiny nadesza pora obiadowa. Pech chcia, e w tej samej chwili
nastpio oberwanie chmury. Biskup kaza nam biec do seminarium i wrci za p
godziny. Zanim wyszlimy, zasiad przy wielkim stole, a dwie siostry zakonne zaczy
mu usugiwa, nakadajc potrawy na srebrn zastaw! W tym samym czasie rodzona
siostra biskupa - ktra przyjechaa mu pomc - jada w kuchni. Godni pobieglimy do
seminarium, ale zdylimy zje tylko cienk zup. Biegiem w potokach deszczu
wrcilimy do paacu. Spnilicie si trzy minuty" - przywita nas biskup. Bieganina
przy ksikach trwaa prawie do wieczora. Bylimy u kresu si, bowiem prawie za
kadym razem, kiedy kadlimy ksik na miejsce, trzeba byo take przytaszczy tam
wczeniej drewniane schodki. Przez cay dzie pracy we trjk" nasz chlebodawca ani
razu nie zaszczyci nas umiechem, nie wdawa si w adn rozmow. Raz tylko zapyta,
czy uczymy si jzykw obcych i jakie mamy oceny. Jak yj nie widziaem wikszego
bufona. Nie zdziwio nas, e na koniec zamiast sowa dzikuj" usyszelimy - "macie
chopcy". Dostalimy dwa snikersy.
Jak ju wspomniaem takie i temu podobne sytuacje nie zaamyway mnie na tyle, abym
zacz wtpi w sens mojego pobytu w seminarium. Pewnego razu zdarzyo si jednak
co, co wstrzsno mn do gbi. Wrd klerykw zacza kursowa fama o
28

niewyjanionej mierci modego ksidza. By nim wikariusz mojej rodzinnej parafii - ks.
Mariusz Fatalski. To byo niewiarygodne! Par miesicy wczeniej prowadziem
wsplnie z nim pielgrzymk. Gra wietnie na gitarze i piknie, dononie piewa. By
peen ycia i energii. W ogle wyglda na okaz zdrowia i siy - wzrost ok. 190 cm,
atletyczna budowa ciaa; mia 36 lat. Kiedy wspominaem wsplnie spdzone z nim
chwile przypomniaem sobie jednak, e mimo pogodnego usposobienia bywa coraz
czciej przygnbiony. Wida byo, e co go gryzo, drczyo. Po jakim czasie
pojechaem do swojego miasteczka i dowiedziaem si o wszystkim. Historia, ktr
usyszaem brzmiaa jak koszmarny scenariusz dreszczowca. Niestety bya prawdziwa.
Potwierdzi j proboszcz w rozmowie z moimi rodzicami, a pniej do szeroko pisaa o
tym jedna z lokalnych gazet.
Mariusz mia powodzenie ju w szkole redniej. Wesoy, zdolny, a przede wszystkim
super przystojny chopak by obiektem westchnie wielu dziewczt. On wybra t jedn,
jedyn. Modziecza mio kwita, ale rwnoczenie z mioci zakwito w Mariuszu
powoanie do kapastwa. Chopak, jak wielu jego rwienikw w podobnych sytuacjach,
stan przed wielkim, yciowym dylematem. Poszed w kocu za gosem powoania i
wstpi do seminarium. Ale czy mona wyrzuci z serca prawdziw mio? Dugo nie
wytrzyma bez ukochanej dziewczyny, a i ona czekaa na jego powrt. Nie mogli y bez
siebie, a on nie mg y poza drog powoania. Przez sze lat nauki w seminarium,
przerwanych sub wojskow, spotykali si w tajemnicy przed wszystkimi. Dotrwali tak
do jego wice kapaskich. Dziewczyna pozostaa mu wierna - nie zaoya wasnej
rodziny. Pogodzia si z yciem utrzymanki ksidza". On sam od pocztku y w
konflikcie z wasnym sumieniem. Prbowa wielokrotnie zerwa z podwjnym yciem,
ale uczucie do kobiety byo zbyt gbokie. Pojawio si dziecko. Sprawy zaszy za daleko,
aby mona byo cokolwiek zmieni. Ksidz Mariusz boryka si samotnie ze swoim
blem przez 10 lat kapastwa. Wedug przepisw prawa kanonicznego - niegodnie,
witokradzko kadego dnia odprawia Msz wit, spowiada, udziela Komunii
witej itp. Perspektywa spdzenia caego ycia w zakamaniu okazaa si dla niego nie
do zniesienia. Popeni okrutne samobjstwo. W swoim mieszkaniu na plebanii zrani si
noem kuchennym w pier. Nie mg jednak skona, gdy n przeszed tu obok minia
sercowego. Broczc obficie krwi przeczoga si z sypialni do kuchni. Wzi wikszy
29

n i tym razem skutecznie przebi sobie serce. Cae mieszkanie byo zalane kauami
krwi. Proboszcz, ktry przyszed do niego z pretensjami, e nie zjawi si na rannej Mszy
- dozna szoku. Urzdnicy kurii biskupiej w porozumieniu z biurem ledczym milicji
zatuszowali skutecznie ca spraw. Przed plebani, dzie po dramacie, zebra si wielki
tum ludzi, ktrzy chcieli dowiedzie si prawdy. Wikszo bya przekonana, e to
kolejna zbrodnia komunistw na niewinnym kapanie. Nie miny jeszcze dwa lata od
zabjstwa ks. Popieuszki. Bolesna prawda o tym, co si stao dotara jako do ludzi,
zagodzia nastroje, ale do dzi mieszkacy miasta wspominaj to z przeraeniem.
Osobicie jestem przekonany, e ks. Mariusz Fatalski by moe jedn z najstraszliwszych,
ale na pewno nie jedyn ofiar celibatu. Wcale nie musia zgin mody czowiek, oddany
sprawie Kocioa kapan. Zabi go chory, wynaturzony, anachroniczny system. Dugo nie
mogem doj do siebie po tej niesamowitej historii. Brewiarz, z ktrego nadal si modl,
a ktry ksidz Mariusz ofiarowa mi na kilka miesicy przed swoj mierci, cigle
przypomina mi o tym dramacie.
Chocia nigdy nie byem w wojsku, z tego co syszaem, ycie w seminarium jest do
niego podobne. Mam na myli wojsko sprzed ok. dziesiciu lat. Zamiast wicze
fizycznych i strzelania s wiczenia duchowe. Grzanie lufy" zastpuje grzanie czachy".
Rytm ycia dyktuje regulamin, a okresowe manewry to seminaryjne rekolekcje. Tak w
wojsku, jak i w seminarium stosowane s kary i rygory (czsto bardzo podobne, np.
cofnicie przepustki - spaceru). Mwic o podobiestwach, nie myl oczywicie o samej
idei przebywania w tych dwch odmiennych przecie rodowiskach. Przede wszystkim
jednak seminarium wybiera si z wasnej woli. Zawsze bd uwaa, e to nie jest
zwyczajna ludzka wola i droga, ale droga Boego powoania. To, jak j uczynili ludzie jakie znaki i zakrty na niej postawili - to druga sprawa. Wracajc jednak do samego
rytmu ycia wojska i seminarium - patrzc od strony ludzkiej - jest tu bardzo wiele
podobiestw. artobliwie mona by stwierdzi, e jedn z niewielu rnic jest
niekonwencjonalny sposb opuszczania tych dwch rodowisk - w wojsku za kar"
mona posiedzie duej, za w seminarium - krcej. Niewtpliwie do podobiestw
naley zaliczy traktowanie tzw. kotw. W przypadku moim i moich kolegw, ten
przykry okres trwa przez cae dwa pierwsze lata tj. do chwili otrzymania szaty
duchownej - sutanny. Szczeglnie pierwszy rocznik kotw jest dotkliwie tpiony, tym
30

dotkliwiej, e praktycznie przez wszystkich, cznie z siostrami zakonnymi.

Okres moich studiw we Wocawku to czas chyba najwikszego poboru do seminarium.
Pierwsze roczniki liczyy po 40 i 50-ciu alumnw. Nie bez wpywu na to by fakt, e we
Wocawku i caej diecezji nie byo adnej wyszej uczelni. Tak dua ilo narybku"
musiaa by nkana i tpiona. Pamitam dokadnie pierwszy wykad z logiki u ksidza
prof. Jana Nowaczyka, nazywanego pogromc kotw". Niewysoki, korpulentny
jegomo z grymasem niezadowolenia na twarzy i wiecznie zmarszczonymi brwiami - ju
na pierwsze wraenie wydawa si niezbyt przyjanie nastawiony. Wszed na katedr,
spojrza na dug list pierwszakw i z niedowierzaniem niemal krzykn - ilu was tu
jest! Poowa wystarczy!" Po tych sowach pokiwa znaczco gow, skrzywi si i zacz
grzeba w grubej teczce. Wyj z niej kilka najnowszych gazet i ku naszemu zdumieniu
zacz czyta ogoszenia z rubryki pod hasem: oferta pracy - potrzeba lusarzy, tokarzy,
murarzy itp. itd." Szeryf z Chabielic (to jego druga ksywa), jak si pniej okazao, nie
artowa. Spord wszystkich profesorw robi na egzaminach najwiksze spustoszenie.
Na jego wykadach czulimy si duo modsi, zupenie jak w czasach podstawwki.
Zazwyczaj bowiem po modlitwie i sprawdzeniu obecnoci nastpowao ostre,
sakramentalne polecenie, np. Kowalski do tablicy!"- Szeryf jednak stawia dwje
znacznie czciej ni pani od matematyki.
Wszyscy profesorowie zwracali si do nas bezosobowo lub po imieniu, bez wzgldu na
nasz wysug lat w seminarium. Nieraz po tonie ich wypowiedzi miao si wraenie, e
jest si w terminie u szewca, a nie w uczelni duchownej. Z wikszym szacunkiem
podchodzono jedynie do diakonw, ktrzy te jako jedyni mieszkali po dwch w
pokojach. Tylko pani od polskiego czua przed nami niewielki, ale wyczuwalny respekt, a
moe bya to sabo. Bya to jedyna kobieta wrd profesorw. Wykadaa literatur
polsk i fonetyk - niestety - niedugo. Wkrtce wysza za m za jednego
z ...diecezjalnych ksiy.
Tak zwana wysuga lat, o ktrej ju wspomniaem, liczya si najbardziej wrd samych
klerykw. Wikszo alumnw ze starszych rocznikw nkaa i poniaa modszych
kolegw. Przejawiao si to na og w bardzo przykrym lekcewaeniu. Niektrzy
dotkliwie to przeywali. Czuli si psychicznie upodleni. Nie budowao to wcale
wsplnoty, o ktrej mwili przeoeni, ale skutecznie j niszczyo. Samo okrelenie 31

wsplnota seminaryjna - byo chyba najczciej w uyciu. Wsplnot - jedno mieli

tworzy wszyscy seminarzyci i profesorowie. Seminarium miao by szko mioci
chrzecijaskiej". Tymczasem rzeczywisto wygldaa o wiele inaczej. Klerycy dzielili
si na samotnikw, tzw. zajtych, czyli yjcych w parach oraz na zrzeszonych" w
hermetycznie zamknitych paczkach i klikach. Takie rozbicie seminaryjnej wsplnoty
byo naturaln konsekwencj stylu kleryckiego ycia i warunkw panujcych w
seminarium. Czy niemal zupena izolacja od wiata i pci przeciwnej albo podeganie do
donosicielstwa mogo rodzi inne postawy?
Jednym z podstawowych celw wychowawczych w formacji moralnej byo wychowanie
kleryka - przyszego ksidza - do ubstwa. W dzisiejszym, zmaterializowanym wiecie,
ubstwo - jako cel sam w sobie - nie ma racji bytu. Jednak dla idei kapastwa suebnego
i zdecydowanego pjcia za Chrystusem, ubstwo materialne ma swj sens i co
najwaniejsze - jest osigalne, jak nam ukazuj konkretne przykady. Oczywicie trudno
jest przekona dwudziestolatka, choby nie wiem jakie mia powoanie, e ma chodzi w
podartych spodniach czy dziurawych butach. Nie o to zreszt chodzi. Ksidz nie powinien
(i tu wszyscy s zgodni) przywizywa si zbytnio do dbr materialnych. Nie wolno mu
traktowa swojej parafii jak dochodowego folwarku, a parafian jak dojne krowy. Niestety,
czsto tak to wanie wyglda w praktyce. Do tego tematu jeszcze powrc. Tymczasem
chciabym sign do przyczyn takich postaw wrd kleru. rde takiego stanu rzeczy
trzeba upatrywa wanie w bdach wychowania seminaryjnego. Jeli chodzi o tzw.
wychowanie do ubstwa to funkcjonuje tutaj, jak w niemal caej formacji przyszych
kapanw, ciga rozbieno sw z czynami, oczekiwa z efektami, a wszystko w kocu
sprowadza si do pobonych ycze. Pustosowie i brak ywych przykadw dla stada" o czym mwi Jezus, nie moe owocowa.
Seminarium to szkoa ycia, to miejsce gdzie ksztatuj si sumienia, serca i charaktery
modych ludzi, ktrzy po kilku latach stan si autorytetami moralnymi dla rzesz
wiernych. Dla wielu z nich kapan jest wci niemal wyroczni. Ludzie tracc zaufanie do
zgniego, zmaterializowanego wiata; penego nienawici, kamstwa i wyzysku - zwracaj
si w stron Boga i Jego sug, ksiy. Chc usysze, e ycie jest wicej warte ni dom
ich marze, ktrego nigdy nie wybuduj; najnowszy mercedes, ktrego nigdy nie kupi.
Ludzie chc to usysze, ale w rzeczywistoci chodzi im o to, aby zobaczy na wasne
32

oczy, e mona y inaczej - bez chciwoci, zdzierstwa i oszustwa. Chc si przekona,

e s inni ludzie, ktrzy znajduj rado w dawaniu, a nie w braniu; szczcie - w
sueniu potrzebujcym i pokrzywdzonym; sens ycia - w mioci Boga i bliniego.
Wierni Kocioa maj prawo oczekiwa takiej postawy od swoich kapanw! Nie mog
wymaga od nich witoci, nieomylnoci, skrajnego ubstwa, biczowania si czy innych
umartwie, a tym bardziej ycia niezgodnego z ludzk natur - czystoci, celibatu,
bezdzietnoci. Maj jednak prawo i powinni da od uczniw Chrystusa - uczciwego
ycia, w ktrym dominuj wysze wartoci. Cay dylemat polega jednak na tym, e
mody czowiek przychodzc do seminarium i poznajc stopniowo realia panujce w
krgach duchowiestwa - nie znajduje dla siebie wzorcw godnych naladowania, a ywy
przykad ma w tym przypadku znaczenie decydujce. Biskupi, ksia w parafiach, a
zwaszcza przeoeni i profesorowie w seminarium, na ktrych spoczywa najwiksza
odpowiedzialno - swoim postpowaniem udowadniaj co wrcz odwrotnego. Ich
zachowania demaskujce filozofi yciow, wskazuj na to, e oni - w odrnieniu od
Jezusa - nie przyszli do biednych i potrzebujcych, ale do bogatych i wpywowych.
Wspczeni uczniowie Pana wol politykowa i rzdzi ni duszpasterzowa swoim
owczarniom. Zastrzegam, i ta bardzo negatywna opinia nie dotyczy wszystkich ksiy w
Polsce, ale z ca pewnoci - wikszoci z nich.
W kadym seminarium duchownym (tak byo rwnie we Wocawku) jest przynajmniej
kilkunastu klerykw pochodzcych z innych diecezji oraz przeniesionych z innych
seminariw. Wymiana pogldw na powysze tematy bya wic nieunikniona i
przekonywaa nas o tym, e Koci jest rzeczywicie powszechny i wszdzie dzieje si
podobnie. Nie kady znajduje w sobie do siy aby wyrwa si z obowizujcych
schematw i zwyczajw. Ksia yjcy skromnie pod wzgldem materialnym uwaani s
za dziwakw i traktowani przez swoich wspbraci z przymrueniem oka. W czasie 6-ciu
lat studiw klerycy wysuchuj setki konferencji moderatorw, ojcw duchownych i
rekolekcjonistw na temat koniecznoci ycia w ubstwie.
Kiedy byem na drugim roku, nasz ksidz rektor - Marian Gobiewski (dzisiejszy biskup)
wygosi przez par miesicy cay cykl wykadw na ten temat. Kadego wtorku cae
seminarium zbierao si w ogromnej auli aby sucha, przez co najmniej godzin naprawd mdrych, przemylanych i popartych przykadami wywodw ksidza rektora.
33

Nasz zacny, jak go nazywalimy - Ezechiel, nie ustrzeg si jednak od pewnych

niedorzecznoci. Jedna z takich wpadek" zostaa skwitowana salw miechu.
Mianowicie ksidz rektor, jedn ze swoich duszych wypowiedzi, skonkludowa tym, e
ksidzu - zwaszcza wikariuszowi - w ogle nie potrzebny jest samochd (sam jedzi
wtedy peugeotem). Poleca natomiast kupno roweru - bo trzeba jednak, zwaszcza w
wiejskich parafiach koldowa i do czsto spieszy z posug kapask do chorych
oddalonych o wiele kilometrw czy te do sal katechetycznych. Pienidze, za ktre ksia
kupuj zachodnie wozy" radzi przeznaczy na porzdny, dugi kouch - aby przetrwa
cikie zimy w nieopalanych kocioach i zimowe koldy. Przed naszymi oczami pojawi
si obraz ksidza przemierzajcego na rowerze niene zaspy, ubranego w dugi, ciki
kouch. Ta rewolucyjna wizja, jake odmienna od realiw panujcych w tzw. terenie tyle samo utopijna i nierealna co komiczna - wywoaa niepohamowany oglny miech.
Po niespena tygodniu od wspomnianej konferencji, ksidz rektor przyprowadzi prosto z
salonu najnowszy model nissana w kolorze srebrny metalik. Zakoczy tym faktem swj
kilkumiesiczny cykl konferencji na temat ubstwa. Moe doszed do wniosku, e jest za
stary na jazd rowerem, cho mia dopiero 50 lat, albo e rower mu si nie przyda - bo nie
pracuje na wiejskiej parafii. Obawiam si jednak e nie zastanawia si nad tym co zrobi.
Obchodzi niedawno 25-cio lecie kapastwa. Mia wic bardzo duo czasu aby
przyzwyczai si, e w Kociele - jak w yciu: mwi si swoje i robi si swoje. W
kadym razie w kouchu nigdy go nie widziaem.
Mgbym mnoy podobne przykady na to, jak faktycznie przebiegaa formacja duchowa
klerykw i ich wychowanie do ubstwa. Nasi przeoeni zdawali si o tym nie wiedzie,
ale do nas przemawiay tylko ywe przykady - to one formoway i wychowyway;
niestety - najczciej gorszyy i zniechcay. Rne byy nasze reakcje na takie podwjne
wychowanie. Wikszo przeja w kocu filozofi przeoonych i uznaa dwulicowo
za konieczny atrybut kapaskiego ycia. Inni, po cichu si buntowali. Jeszcze inni
prbowali usprawiedliwia nasze wzory ycia kapaskiego". Bardzo rzadko kto
odway si na jak form sprzeciwu. Osobicie pamitam tylko jeden taki drastyczny
przypadek. Dotyczy on wanie przedstawionej wczeniej historii. Ot jeden z
klerykw, po tym jak ksidz rektor sprawi sobie nowego nissana, uzna to zapewne za
przegicie i w nocy na garau Ezechiela napisa wielkimi literami - UBSTWO"!!!
34

Byy jeszcze dwie inne sprawy, o ktrych chciabym wspomnie, a ktre miay rwnie
negatywny wpyw na szerzenie ubstwa wrd braci kleryckiej. Jak ju wczeniej
zaznaczyem, seminarium utrzymywao si z czesnego, ktre paci kady z nas, a take z
ofiar zbieranych przez nas w parafiach. Kilka razy w roku, w wyznaczone niedziele
przydzielano nam parafie do ktrych jechalimy z pomoc i po pomoc. Diakoni z 6-tego
roku gosili kazania, akolici - rozdzielali Komuni, a wszyscy mieli obowizek zebra
tac na seminarium. Po wszystkich niedzielnych Mszach zebrao si tych ofiar, w
zalenoci od wielkoci parafii, od kilkuset zotych do kilku tysicy (nowych zotych).
Bardzo rzadko pienidze te byy liczone w obecnoci proboszcza parafii. Zazwyczaj cay
worek moniakw" dawano nam do rki. Byo w tym z pewnoci wiele, godnego
podziwu, zaufania. Jednak w konsekwencji ta praktyka przyczynia si do mimowolnej, z
pewnoci niezamierzonej, deprawacji wielu z nas. Ci zwaszcza, ktrzy mieli w domu
trudn sytuacj finansow, odbijali sobie" przy tej okazji pacone czesne i ...nie tylko.
Podejrzewam, e w mniejszym lub wikszym zakresie, brali niemal wszyscy. Kilku
przyznao mi si do tego w zaufaniu, a wielu mwio o tym, ju na luzie, po wiceniach.
Drugim, podobnym problemem byy dary z zachodu, ktre w latach 80-tych przychodziy
masowo do kurii biskupich, oddziaw caritasu, seminariw i parafii. Niewielu ludzi w
Polsce, chyba oprcz celnikw, zdaje sobie spraw jak ogromne iloci rnych produktw
zaleway wtedy wszystkie instytucje Kocioa. Ubrania, lekarstwa, sprzt medyczny, a
przede wszystkim produkty ywnociowe wypeniay wszystkie magazyny, piwnice, sale
katechetyczne, garae itd. W seminarium, niemal kadego dnia rozadowywalimy po
par kontenerw najrniejszych towarw. Ksia diecezjalni, przyjedajcy z parafii,
nabijali po dachy swoje samochody. Niektrzy nawracali po kilka razy dziennie. A
prosio si, eby nadwyki towarw od razu kierowa do domw dziecka, szpitali czy
szk (du cz darw stanowiy sodycze, ubranka dziecice i lekarstwa), jednak
wadza duchowna" postanowia inaczej. Zapewne nie chciano ujawnia skali zjawiska.
Rozprowadzano jedynie niewielk cz lekw do miejskiego szpitala i nadwyki
ywnoci do punktw caritasu. To, czego nie mogy pomieci adne pomieszczenia
parafii zostawao w seminarium. W czasach, kiedy pki w sklepach spoywczych
zajmowa ocet i musztarda, a mamy robiy swoim dzieciom sodycze z palonego na
patelniach cukru - w magazynach naszego gmachu psuy si rarytasy, o ktrych wszyscy
35

mogli tylko marzy. Podstawowe produkty spoywcze, takie jak: mka, kasza, cukier,
ry, maso, zupy i mleko w proszku - stanowiy podstaw naszego wyywienia. Nie
wiadomo tylko gdzie podzieway si wielkie szynki i inne konserwy misne, ktrych
przychodziy cae kartony. Wikszo z zachodnich produktw, ktre trafiay na nasze
stoy, bya niestety niewiea, gdy trzymano je zbyt dugo, czsto w nieodpowiednich
warunkach. Mielimy swoje wasne okrelenia na rne przeleae specjay, np. ty,
cuchncy ju ser ochrzcilimy reganem", cho dawno rzdzi ju Bush itp. Dua cz
ywnoci psua si bezpowrotnie. Wywoono j wieczorami do lasw i zakopywano. al
byo patrze na ciarwki wypenione zepsutym, deficytowym towarem. Klerycy
pracujcy przy rozadunku kontenerw otrzymywali zwykle jakie podzikowanie".
Najczciej by to karton batonw lub czekolad. Dziekani - najwaniejsi klerycy na
poszczeglnych rocznikach, wyznaczali takich tragarzy, niestety czsto po znajomoci".
Pamitam, e kiedy w czasie wakacji, podczas dyuru penionego w seminarium,
rozadowaem z kolegami kontener twixw. Jeden z przeoonych, ktry nadzorowa
rozadunek, mia tego dnia wyjtkowo dobry humor. Kaza po wszystkim wzi tyle, ile
kady z nas moe udwign. Kartony miay po ok. trzydzieci kilogramw. Kady z nas
(byo nas 6-ciu) zabra po jednym. Ksidz prefekt aby w peni nas uszczliwi poyczy
nam wieczorem telewizor, video i kilkanacie filmw. Zamontowalimy to wszystko w
jednym z pomieszcze. Kady przynis swj zapas twixw i rozpocz si maraton
filmowy, ktry trwa do witu. Po zjedzeniu kilkudziesiciu batonw, zanim trafiem do
swojego pokoju, miaem mdoci i zwymiotowaem wszystko w ubikacji. Od nadmiaru
luzu tej nocy wszystkim nam odbio.
Oprcz ywnoci w kontenerach z darami byy cae sterty odziey, czsto zupenie nowej,
zapakowanej w oryginalne opakowania. Zdarzay si take magnetofony, kasety,
zabawki, dugopisy, a nawet krzesa i niewielkie szafki. Obok zuytych bubli mona byo
spotka rzeczy cenne i pikne np. zupenie nowe futra, paszcze ze skry, videa. W
czasach wielkiego kryzysu zaopatrzenia i zamknicia na zachd, kiedy posiadanie np.
magnetowidu nobilitowao do wyszej" sfery - obracanie si wok tego caego
bogactwa przyprawiao niejednego o zawrt gowy i popychao do uszczuplenia tego rogu
obfitoci. Kilku klerykw nakrytych na kradziey w magazynie musiao obra inn drog
ycia. Powszechn bya zazdro gdy np. kto z rozadunku wycygani" od przeoonego
36

jakie cenne cacko. Zazwyczaj nad rozadunkiem czuwa tzw. ksidz dyrektor (mj
pniejszy proboszcz), ktry zajmowa si sprawami gospodarczymi i finansowymi w
seminarium. Najbardziej oczekiwan form zaopatrzenia byy tzw. zrzuty. Kiedy
przyjecha wikszy transport odziey i butw, a magazyny byy nie oprnione, ca
zawarto kontenerw wrzucano ,jak popado" do sali gimnastycznej pod aul. Czasami
poziom towaru siga wysokoci czowieka. Do takiego eldorado" wchodzili najpierw
profesorowie, pniej siostry zakonne, nastpnie klerycy a na kocu seminaryjne
sprztaczki. Kady mg wynie tyle, ile tylko udwign, i tak zwykle poowa zostawaa
na spalenie w kotowni. Najwikszym powodzeniem cieszyy si transporty ze Szwajcarii
i Woch. Trzeba byo widzie syncych z pobonoci braci, ktrzy nawzajem wyrywali
sobie co lepsze rzeczy. Niemal kady wychodzi na chwiejcych si nogach, obadowany
po czubek gowy. Ja sam nie pozostawaem w tyle. Caa najblisza rodzina cieszya si na
takie zrzuty". Obdarowywaem nawet starych przyjaci i bye koleanki. Normalne
byo, e przy zrzutach" i innych formach rozdawnictwa darw - kady chcia zabra
najwicej i najlepsze. Jednak takie niezdrowe wspzawodnictwo nie budowao nas
duchowo, a na pewno nie wychowywao do ycia w ubstwie.
Kilka razy ju wspomniaem o osobie ojca duchownego. W kadym seminarium powinno
ich by co najmniej dwch. Ojciec duchowny to niezwykle wana osoba. To jak gdyby
duchowny rektor caej uczelni. Przede wszystkim za powiernik, spowiednik, zaufany
przewodnik duchowy, ktremu mona zwierzy si ze wszystkiego, pod tajemnic rwn
niemal tajemnicy spowiedzi. Tak przynajmniej brzmiaa oficjalna wersja. Nigdy nie
dowiadczyem osobicie zdrady ze strony ojczaszka, ale podobno byy takie przypadki.
Wszyscy natomiast wiedzieli o naduyciach prorektora - byego ojca duchownego, a
wielu dowiadczyo tego na wasnej skrze. By moe po to aby zrobi czystk w
przepenionym seminarium - biskup Zarba mianowa wicerektorem czowieka, ktry
przez kilka lat spowiada wszystkich klerykw i zna kady zakamarek ich duszy, a przy
tym posiada fenomenaln pami. Niedugo po jego nominacji posypao si wiele gw.
Te fakty znam jednak jedynie z opowiada starszych kolegw. Ojcowie duchowni,
ktrych ja zastaem w uczelni byli przez wszystkich bardzo lubiani. Grali z nami w pik,
chodzili na basen. Szczerzy i otwarci, byli bardziej naszymi starszymi brami ni ojcami.
Ich duchowo bya naturalna i niekamana.
37

W kadym seminarium sprawy zwizane z codziennym yciem i obowizkami byy w

gestii samych klerykw. Na tym polegaa tzw. klerycka samorzdno. Oprcz
cotygodniowych dyurw sprztania azienek i korytarzy - byy oficja stae,
jednoosobowe - jednoroczne lub kilkuletnie. Dotyczyy one dozoru i opieki nad
wszystkimi niemal sferami ycia w uczelni. Byli zatem opiekunowie: dwch kaplic, sali
gimnastycznej, kortw tenisowych, biblioteki i czytelni, palarni, szpitalika, wietlicy itd.
Funkcjonoway take stanowiska: ogrodnika, kolportera prasy, tzw. dysk jokeja nagrywajcego konferencje oraz stanowisko higienisty - starszego i modszego. Mnie
przypada w udziale wanie ta ostatnia funkcja. Po pierwszym semestrze drugiego roku
zaczem swoj karier w systemie oczyszczania seminarium. Do moich obowizkw
naleao wspomaganie starszego higienisty m.in. w rozdzielaniu narzdzi i rodkw
czystoci. Mj kolega-przeoony z 3-go roku ukada ponadto cotygodniowe grafiki
sprzta dla mieszkacw poszczeglnych pokojw i jak kady funkcyjny odpowiada za
cao. Moja praca nie bya nazbyt zajmujca, a przy okazji mogem zorganizowa dla
siebie i moich wspmieszkacw wicej papieru toaletowego, ktry roznosiem po
pokojach lub past do konserwacji podogi. Na trzecim roku awansowaem na starszego
higienist i opiekuna ani. Ta kumulacja pracy i obowizkw troch nadwerya wtedy
moje siy i wolny czas. Najbardziej jednak przypaciem ten awans swoimi nerwami. Nad
sob miaem samego prorektora, ktry osobicie sprawdza stan czystoci w caym
gmachu, a by pod tym wzgldem bardzo skrupulatny. Ja rwnie staraem si jak
najlepiej wykonywa powierzone sobie obowizki i mog z dum powiedzie, e za
mojej kadencji wiele pod tym wzgldem zmienio si na lepsze. Mj problem tkwi
jednak w tym, i ze sprztania rozliczaem kolegw zazwyczaj starszych od siebie - bo to
wanie oni byli superiorami pokoikw. Niektrzy z nich w ogle nie przyjmowali do
wiadomoci moich uwag i zastrzee, a jeden z diakonw - w odpowiedzi na nie - o mao
mnie nie pobi. Miaem prawo zarzdzi powtrne sprztanie w wypadku racych
uchybie. Moi poprzednicy nigdy z niego nie korzystali, ale ja postanowiem nie dawa
za wygran. Pocztkowo byem ignorowany albo obrzucany obelgami, jednak groba
oparcia sprawy o wicerek-tora zawsze skutkowaa. W ten sposb nauczyem porzdku i
pokory niektrych moich starszych kolegw. Nie zabiegaem przy tym o wzgldy
przeoonych, zwaszcza prorektora, ale przyznam, e mio mnie poechtao uznanie z
38

jego strony. Rzeczywicie, w czasie gdy sprawowaem swoj funkcj, seminarium lnio
czystoci.
Przy kocu moich wspomnie dotyczcych Seminarium Wocawskiego chciabym
poruszy jeszcze jeden, chyba najbardziej delikatny problem. Dotyczy on wszystkich
klerykw, a take innych osb mieszkajcych z nami pod jednym dachem - sistr
zakonnych, przeoonych i profesorw (ci ostatni jednak w wikszoci dochodzili tu tylko
do pracy i wiedli zupenie inny tryb ycia). Problemem tym byo zachowanie czystoci wstrzemiliwoci - seksualnej. Jak wiadomo, w myl doktryny Kocioa, praktyki
seksualne pozamaeskie, takie jak: stosunek pciowy, podniecajce pieszczoty, onanizm
i jakakolwiek inna forma rozadowania popdu seksualnego - jest grzechem cikim, tj.
miertelnym. Z drugiej strony trzeba pamita, e kada diecezja posiada seminarium, w
ktrym yje pod kluczem" zazwyczaj paruset modych mczyzn. Wiek ogromnej
wikszoci z nich mieci si w granicy 19-25 lat, a wic w apogeum moliwoci
seksualnych i rozrodczych. W tym wieku modzi ludzie zazwyczaj zakadaj rodziny i
podz dzieci. Ten wielki ywio nie ma praktycznie ujcia" na zewntrz. Trwa wic jak
bomba, nad ktr czuwaj saperzy - przeoeni, aby nie wybucha. Bezs_y fakt, e
zakazany owoc kusi podwjnie - dodaje caej sprawie jeszcze wikszego dramatyzmu.
Oczywicie faktem jest rwnie to, e taki tryb ycia kady z nas wybra dobrowolnie.
Problem by tylko ten, i wraz z powoaniem do suby Boej naturalny popd wcale nie
chcia zanika. Czy wini tu naley samego Pana Boga, ktry nie chcia pozbawia swoje
sugi daru ofiarowanego wszystkim ludziom? Czy winni s tu raczej ludzie, ktrzy
naginaj prawa Boskie do swoich wasnych, wydumanych zaoe i praw?
W kadym razie w seminarium radzilimy sobie z tym problemem na rne sposoby. Na
pewno najatwiej" mieli ci, ktrzy pogodzili si z samogwatem oraz yjcy w parach.
Tych ostatnich niewtpliwie dobijao cige ukrywanie si ze swoimi uczuciami. Te dwie
grupy najczciej dogadzay" sobie w ani seminaryjnej. Kiedy wieczorami przed
zamkniciem gasiem tam wiato widziaem zawsze strugi spermy na ciankach kabin
prysznicowych, a w powietrzu unosi si mdy zapach mskiego nasienia zmieszany z
unoszc si par. Z pewnoci wikszo z nas staraa si przynajmniej ogranicza te
praktyki. Ojcowie duchowni grzmieli na konferencjach, e najczciej wyznawanym
grzechem na kleryckich spowiedziach jest grzech samogwatu. Wielu (w tym rwnie ja
39

sam) prbowao przytumi jako popd natury przez wiczenia fizyczne - kulturystyk,
gr w tenisa, siatkwk, biegi itp. Okazywao si to jednak na dusz met niemoliwe.
By moe byli i tacy, ktrzy - czy to si woli, czy te Przez wejcie na wyyny ycia
duchowego - potrafili niejako zoy ofiar z siebie, ze swojego seksu i wytrwa przez
lata w czystoci.
Podobno nie ma takiego, ktry by ani razu nie upad, ale na pewno wielu prbowao.
Biskupi i nasi przeoeni mieli rwnie inne, wsplne problemy. Jednym z nich bya
ciga obawa o inwigilacj seminarium ze strony wadz komunistycznych. Obawiano si
zwaszcza agentw wrd samych klerykw. Byy to obawy w peni uzasadnione. Znane
s udokumentowane przypadki dziaania takich agentw, ktrzy byli celowo kierowani na
studia seminaryjne, a take takich, ktrych werbowano spord alumnw. Nasi przeoeni
czsto ostrzegali nas przed Judaszami" - wilkami w kleryckiej skrze. Nierzadko
przypisywano im rne numery cikiego kalibru, np. wspomniany napis na drzwiach
garau rektora. Faktem jest, e suba bezpieczestwa dysponowaa w tym czasie
teczkami na kadego biskupa, profesorw seminarium, wielu ksiy i klerykw. Z tych
kleryckich teczek czerpano pniej dane tworzc tzw. hak. Czsto bya to znajomo z
dziewczyn, jaka wpadka na spacerze, a nawet obecno na wiejskiej zabawie, np. w
czasie wakacji. Agenci bezpieki ledzili po prostu klerykw, zwaszcza tych bardziej
podejrzanych. Kiedy wyledzili ju co, ich zdaniem niestosownego, zgaszali si z takim
hakiem do delikwenta proponujc pjcie na wspprac. Oczywicie w przypadku
odmowy istniaa realna groba ujawnienia kleryckich grzechw wadzom uczelni. Tak te
nie raz si zdarzao. Podobn praktyk hakw stosowano rwnie w odniesieniu do ksiy
diecezjalnych. Odmowa wsppracy miaa wwczas swj fina u biskupa ordynariusza,
ktry otrzymywa stosowny donos. Nasi przeoeni dobrze wiedzieli o pozyskiwaniu
informatorw dla S.B. spord klerykw. Std te zapewniali nas, e jeli nie damy si
zwerbowa, to nawet cikie przewinienia ujawnione przez bezpiek bd nam darowane.
Ja sam rwnie miaem rozmow z funkcjonariuszem suby bezpieczestwa i poczuem
smak jego agitacji.
W czasie wakacji, po pierwszym roku studiw, pewnego dnia do domu rodzicw
przyszed pan po cywilnemu". Przedstawi si, e jest z milicji i chciaby ze mn
porozmawia. Zaprosi mnie na spacer do pobliskiego parku. Ju na samym pocztku
40

zacz przechwala si swoj znajomoci rodowiska seminaryjnego, regulaminu,

wreszcie samych przeoonych i profesorw. Powoli przechodzi przy tym od
informowania do zasigania informacji. Interesowali go zwaszcza moderatorzy i
profesorowie - czy nie wzywaj do postaw i zachowa antypastwowych? - czy nie
szkaluj wadzy ludowej? itp. Ju po kilku minutach zapytaem o sens rozmowy na takie
tematy, a pniej odmwiem udzielania jakichkolwiek informacji i chciaem wraca do
domu. Na to on rozpocz rozmow na mj temat. Pyta, czy chc naprawd zosta
ksidzem. Okazao si, e yczy mi tego z caego serca, ale obawia si, i mog nie
dotrwa do koca studiw gdy obracam si w zym towarzystwie. I to by wanie jego
hak. Chodzio mu o to, e odwiedzam czasami, bdc w rodzinnej parafii, swojego
dawnego koleg (tego, z ktrym byem na Mazurach i omal si nie utopiem). Jacek
wyranie nie podoba si mojemu rozmwcy. By dla niego tzw. niebieskim ptakiem - nie
pracowa, nie uczy si; mia opini lekkoducha i podrywacza. Wszystko to byo prawd.
Prawd jednak byo i to, e ja miaem do chopaka sabo. Znalimy si od dziecka.
Razem jedzilimy zawsze na ryby, jeszcze w podstawwce. Odpoczywaem w jego
towarzystwie, wspominajc dawne, zwariowane eskapady. Wysuchaem wic cierpliwie
milicjanta i oznajmiem mu twardo, e nie ma si czego obawia. Ja, dziki Bogu, ucz
si i to niele, a na randce z dziewczyn nie byem ju par lat. Mj rozmwca wydawa
si nie by zaskoczony tak reakcj. Prosi mnie tylko na wszystko, ebym podpisa mu
chocia jedno zdanie - e przeprowadzi ze mn rozmow. To dla moich przeoonych,
formalno" - zapewnia. Nieopatrznie podpisaem, ale nie miaem nigdy z tego powodu
adnych nieprzyjemnoci. Byo mi troch al tego milicjanta, ktry z tak aosnym
hakiem postanowi zwerbowa agenta.
Bez wtpienia moim najwikszym przeyciem w Seminarium Wocawskim byo
przywdzianie szaty duchownej czyli tzw. obczyny. Niektrzy nazywaj nawet to
wydarzenie pierwszymi wiceniami. To szumne okrelenie tumaczy moe imponujca
oprawa zewntrzna samej uroczystoci obczyn, a take to wszystko, co niesie ze sob
zmiana wizerunku kandydata na ksidza. Uroczyste, pierwsze zaoenie sutanny nastpuje
na samym pocztku trzeciego roku i koczy tym samym dwuletni okres prb i
przygotowa intelektualnych i duchowych. Jest to rwnie pewne uwieczenie studiw z
zakresu wiedzy filozoficznej. W praktyce wyglda to tak, e kocz si wykady z
41

dziedzin filozofii - historia filozofii, metafizyka, teoria poznania i in., a zaczyna si caa
teologia (nauka o Bogu), czyli podstawa Wyksztacenia kadego ksidza. Student teologii
powinien chodzi w szacie duchownej, ktra czyni go osob duchown. Zmienia si
radykalnie jego pozycja w rodowisku kleryckim, a zwaszcza w rodzinnej parafii, gdzie
pierwszy wystp" w sutannie przeywany jest szczeglnie gboko.
Na uroczyst Msz wit z obczynami zjedaj do katedry rodziny i znajomi.
Delegacje parafian, zwaszcza z poudniowych stron kraju, zajmuj czsto kilka
autokarw. Od rana - poruszenie i bieganina w caym seminarium - mycie, golenie,
czyszczenie butw i garniturw, oczekiwanie na najbliszych. Wreszcie formuje si przed
gmachem dwurzdowy orszak jeszcze portugalczykw - wychuchanych, wypachnionych,
wbitych w ciemne garnitury. Kady z nich trzyma przed sob na wycignitych rkach
specjalnie zoon, nowiutk, czarn sutann. Niejedni rodzice wydali ostatnie
zaskrniaki eby ich syn mg chodzi od dzisiaj w nowej kreacji". Materia, oryginalne
guziki z koskiego wosia, a zwaszcza samo uszycie u specjalnego krawca - to wydatek
grubo ponad tysica zotych. Orszak rusza wreszcie w stron katedry. Przechodzi przez
gwn naw przy blasku fotograficznych fleszy i szumie kamer video. Wielka, gotycka
katedra jest tego dnia wypeniona po same brzegi, ale dla nich - dzisiejszych bohaterw
jest przygotowane miejsce przy samym otarzu. Oni sami s podekscytowani i gboko
wzruszeni. Szukaj wzrokiem, nie mniej wzruszonych rodzicw i bliskich. Dwik
dzwonka oznajmia, e z zakrystii wyrusza procesyjnie sam biskup ordynariusz w
otoczeniu asysty. Na pocztku kleryk z kadzielnic, nastpny z krzyem, akolici ze
wiecami, lektorzy, kantorzy, ceremoniarze, a na kocu byszczy zota, wysoka mitra
biskupa w otoczeniu dwch diakonw. Przechodz przez ca katedr. Biskup po drodze
bogosawi zgromadzony lud, a gdy dochodz do otarza - cauje go wraz z diakonami,
okadza i rozpoczyna uroczyst Msz wit. Wszystko tego dnia jest podniose i
uroczyste. Wzruszaj sowa w kazaniu pasterza diecezji i zy matek, gdy zaraz potem ich
synowie wypowiadaj wsplnie tekst lubowania. Zobowizuj si w nim do godnego
noszenia szaty duchownej i obrony dobrego imienia Kocioa. Nastpnie biskup kropi
sutanny wod wicon, a ich waciciele nakadaj je na siebie przy pomocy starszych
kolegw.
Msza koczy si podzikowaniem i kwiatami dla biskupa. Dzikuj rodzice i sami
42

obczeni. Przed katedr yczeniom i kwiatom, tym razem ju dla nich, nie ma koca.
Ustawiaj si dugie kolejki czonkw rodziny, przyjaci, kolegw i znajomych. S
rwnie ksia rodzinnych parafii, a czasami gdzie z boku podchodzi ... zapakana
dziewczyna. Pniej zazwyczaj - poczstunek na sodko w seminarium, ktry kady
przygotowuje we wasnym zakresie. Na pierwszym miejscu przy stole siedzi w nowej
sutannie duma rodziny, nadzieja Kocioa - zwyczajny dwudziestoletni chopak. Jest
dumny podekscytowany, zmczony ale szczliwy - bo dzisiaj jest jego dzie! A kiedy
ju wszyscy odjad zostaje sam ze sob. Patrzy dugo w lustro. Widzi w nim innego
czowieka. Jest naznaczony i przeznaczony. Czuje nagle wielkie zobowizanie i
odpowiedzialno. Tak wanie ja sam czuem si w czasie i po obczynach. Nie ma
chyba kleryka, ktry tak jak ja, nie pobiegby pniej do kaplicy i nie modli si dugo i
arliwie.
Po raz drugi obczyny przeywa si w swojej wasnej parafii, zazwyczaj miesic po
uroczystoci w katedrze. Ma to miejsce w Uroczysto Wszystkich witych na
cmentarzu, gdzie zbiera si ofiary na seminarium. Cz wiernych zwaszcza w duych
rodowiskach po raz pierwszy dowiaduje si, e parafia ma kleryka, ktry uczy si na
ksidza". S i tacy, ktrzy od razu tytuuj ksidzem". Jednak chyba dla wszystkich tych mniej i wicej wtajemniczonych - jasne jest, e to ju nie ten sam Jzio, Stasiu czy
Wiesiu! To to prawie ksidz"! Kiedy bdc kilka miesicy po obczynach zbieraem
ofiary w maej wiejskiej parafii, leciwe parafianki na wycigi" chciay caowa mnie po
rkach.
W sutannie trzeba byo nauczy si chodzi, zwaszcza po schodach. Po kilku tygodniach
nabiera si wprawy w zgrabnym podnoszeniu kiecki" na nierwnociach terenu. W
dobrze skrojonej sutannie wyglda si zawsze elegancko i dostojnie. Potrafi ona
doskonale maskowa nawet race wady figury czy postawy, np. krzywe nogi, zapad
klatk piersiow czy wydatny brzuszek. Wiele dzieci, a nawet dorosych zastanawia si co te ksidz ma pod sutann? Odpowied jest prosta - prawie zawsze spodnie, no chyba,
e jest bardzo gorco... Po kilku miesicach czowiek przyzwyczaja si do nowego ciucha
i powicon przez biskupa szat duchown rzuca si, po przyjciu do pokoiku, na hak.
Trzeci rok studiw by moim ostatnim w Seminarium Wocawskim. Po otrzymaniu
sutanny, trwa okres miego poruszenia" wok mojej osoby, zwizany z nowym
43

postrzeganiem i traktowaniem mnie przez wszystkich. Nagle wszyscy zaczli si ze mn

bardziej liczy, docenia, podziwia. Dotyczyo to oczywicie wszystkich moich kolegw
z roku. To, e jednego dnia rano bylimy jeszcze klerykami, tylko i wycznie z nazwy i
wysugi dwch lat, a po poudniu nagle stalimy si prawie ksimi (wizualnie niczym si
od nich nie rnic) - rzeczywicie na jaki czas odmieni ycie kadego z nas. Kady
czowiek jest z natury troch zarozumiay i egoistyczny, chciaby wybi si cho troch
ponad przecitno. Tak te i my chodzilimy przez jaki czas po obczynach z nieco
podniesionymi gowami. Z pewnoci aden z nas nie uwaa si z tego powodu
(chodzenia w sutannie) waniejszy czy te lepszy od innych, ale po dwch latach
ponienia" w seminarium, nieco pewnoci siebie przydao si kademu z nas.
Podobno nie ma kleryka, a tym bardziej ksidza, ktry nie przeyby chocia raz w yciu
kryzysu swojego powoania. Przyczyn takich kryzysw wrd klerykw mona
upatrywa w bardzo wielu rdach: modym wieku, niezrealizowanym popdzie
seksualnym, zamkniciu na wiat, kopotach przystosowawczych w grupie, trudach
samego studiowania, dwulicowym systemie, czy te wreszcie w samym kryzysie wiary.
Nie wiem co najbardziej dotkno mnie. Faktem jest, e mniej wicej w poowie trzeciego
roku poczuem si nagle dziwnie zniechcony i osabiony. Wiele rzeczy po prostu mnie
nuyo. Na pewno miao to cisy zwizek z moimi obowizkami starszego higienisty,
ktre traktowaem bardzo serio. Mczyy mnie cige utarczki z kolegami o le
posprztan azienk, niedoglancowany korytarz itp. W zwizku z nawaem obowizkw
i pewnym wyczerpaniem nerwowym, ktre zaczem odczuwa - zaniedbaem modlitw
prywatn. Wsplne modlitwy nigdy nie daway mi takiej siy i otuchy, jak osobiste
zwrcenie si w ciszy serca do Boga. Dawniej mogem trwa na modlitwie zatracajc
przy tym zupenie poczucie czasu i przestrzeni. Czuem cise zjednoczenie z Chrystusem,
ktry mnie powoa. Teraz wydaje mi si, e to wanie chwilowa utrata tej cisej z Nim
wizi bya pocztkiem kryzysu. yjc przez dwa i p roku w rodowisku takim jak
seminarium duchowne - w utartych, cile okrelonych szablonach; w cigej walce o
przetrwanie, o prawo gosu, trzeba cigle kontrolowa si - czy regulamin nie zrobi ze
mnie robota, a treci ycia nie staa si rutyna. Jeli ma kto w sobie cho troch
indywidualnoci i instynktu samozachowawczego, to prdzej czy pniej musi wej w
konflikt z prawem i schematami, ktre go ograniczaj.
44

Tak stao si rwnie ze mn. Zupenie niewiadomie dla samego siebie, zaczem
bardziej urzdza si" w seminarium, a mniej w nim y. Myl jednak, e byo w tym
wicej samoobrony organizmu ni cwaniactwa. Osaba te moja silna dotd wola, a co za
tym idzie - postanowienia i zasady. Widocznym tego przykadem byo to, e zaczem
popala papierosy i to bez zoenia stosownej deklaracji u ksidza rektora. Paliem
zazwyczaj tylko na spacerach poza miastem, np. w lesie za Wis. Dobraem sobie do
towarzystwa innego kryptopalacza, ktry zreszt pniej mnie zdradzi. Nowa wiedza
teologiczna, aczkolwiek wzbudzia moje zainteresowanie, to jednak podejcie do
wykadw niektrych profesorw irytowao mnie coraz bardziej. Ot cz naszego ciaa
pedagogicznego traktowaa wykad niczym 45-cio minutow dyktowk kilkunastu stron
maszynopisu. Zamienialimy si wtedy w maszyny do pisania. Dla przykadu ksidz
profesor Hanc na teologii dogmatycznej dyktowa tak szybko, e nie sposb byo nawet
pomyle o czym si pisze. Pira dosownie si grzay, a jakiekolwiek pytania w trakcie
wykadu byy niemile widziane. Kiedy jeden z kolegw, aby opanowa na chwil
drenie prawej rki, wymyli na poczekaniu jakie pytanie, ktre w sposb oczywisty
miao niewiele wsplnego z tematem. Zosta grubiasko zrugany przez profesora za to, e
zabiera czas i nie uwaa na lekcji.
Poniewa nasz kurs by do liczny, a nigdy nie byo wiadomo kto akurat jest chory i ley
w szpitaliku, niektrzy z nas zaczli opuszcza zbyt mczce wykady. Zwykle nadrabiao
si wtedy w ku wczesne wstawanie. Chocia obecno na wykadach (na rwni z
innymi zajciami) bya bezwzgldnie obowizkowa - postpowaa w ten sposb niemaa
cz braci kleryckiej. Co bardziej odwani i zmczeni opuszczali posiki, a nawet
poranne modlitwy i Msz wit, ale to bya ju gardowa sprawa. Kady z nas mia
swoje wyznaczone miejsce w stowce i kaplicy, a ksidz wicerektor mia wyjtkow
pami wzrokow. Potrafi wsta nagle z awki w czasie rannego rozmylania i i prosto
do pokoju dekownika". Par takich wpadek na koncie gwarantowao zmian yciorysu.
Nie miao sensu tumaczenie o zym samopoczuciu czy zaspaniu. Ewentualn, wyjtkow
absencj trzeba byo zgosi wczeniej... Niektrym jednak si udawao. Zachcony ich
powodzeniem, ja rwnie zaczem odpuszcza sobie, ale tylko i wycznie, dyktowane"
wykady. Wolaem poyczy od kolegi skrypt; odbi go na ksero przed egzaminem, ni
nabawi si nerwicy i odciskw na palcach od ciskania pira. W taki oto sposb
45

zaczem wchodzi w konflikt z prawem, ktrym by regulamin. Tak te min mi drugi

semestr trzeciego roku w seminarium. W tym czasie opuciem te pogrzeb wieloletniego
proboszcza katedry, w ktrym uczestniczyo cae seminarium. To byy wszystkie moje
grzechy, z ktrych miaem by wkrtce dokadnie rozliczony.
Zdaem pozytywnie wszystkie egzaminy w sesji letniej i zaczem pakowa si do domu
na wakacje. W przeddzie wyjazdu, po obiedzie - jako jeden z pierwszych wszedem na
korytarz gdzie miaem swj pokj. Na kadym pitrze porodku korytarza by
wewntrzny aparat telefoniczny, z ktrego mona byo zadzwoni na furt", do ojcw
duchownych lub ktrego z przeoonych. Kiedy wchodziem wtedy na korytarz telefon
zacz dzwoni, a ja wiedziaem, e dzwoni do mnie. Jaka przedziwna intuicja kazaa mi
podbiec do aparatu i wypowiedzie rutynowe: kleryk X Y, sucham". Siostra, ktra
dzwonia z furty bya wyranie zbita z tropu - ,,ja wanie do ksidza, ma si ksidz zaraz
stawi u rektora"- wyksztusia i pooya suchawk. Mogem by wezwany w jednej z
tysica spraw, ale co mi mwio, e nie bdzie to mia rozmowa. Z bijcym sercem
zapukaem do rektorskich drzwi. Otworzy mi sam Ezechiel (czasami otwieraa
pokojwka). Zasiad za wielkim, stylowym biurkiem i kaza mi usi naprzeciw siebie.
Zapyta jak si czuj w seminarium. Odpowiedziaem, e dobrze, ale jestem nieco
zmczony. Pniej poszo ju bardzo szybko. Okazao si, e Ezechiel wie o moich
nieobecnociach na wykadach (operowa dokadnymi datami) i pogrzebie. Wiedzia
rwnie, e pal papierosy na spacerach. Spyta, czy to wszystko ma przypisa mojemu
zmczeniu. Odparem, e owszem, a poza zmczeniem bywam czasem zdenerwowany dlatego zaczem pali. Poniewa pal bardzo mao i to poza seminarium, nie uwaaem
za konieczne informowa o tym przeoonych. Powiedziaem rwnie co myl o
niektrych wykadach i profesorach traktujcych nas niepowanie i lekcewaco. Ksidz
rektor najpierw zblad, a potem poczerwienia na t - jego zdaniem - bezczeln
wypowied". Owiadczy zdecydowanie, e nie mam powoania i do jutra musz
postanowi o swojej dalszej przyszoci. Wyszedem od niego z tysicem myli w gowie.
Byem zdenerwowany, ale te zadowolony - zdobyem si na odwag powiedzie par
sw prawdy samemu Ezechielowi. Wiedziaem, e chc dalej i drog powoania i dalej
studiowa w seminarium. Moe nie akurat w takim , jak wocawskie, ale na pewno
zosta, nie odchodzi! Moje cele pozostaway niezmienne.
46

Nie wiedziaem co sdzi o owiadczeniu rektora. Na zdrowy rozum nie powinienem by

usunity, bo nie byo po temu dostatecznych powodw, ale dowiadczenie uczyo, e nie
byo to wykluczone. To e dobrze si uczyem, miaem zawsze nienagann opini z
parafii i przykadnie speniaem swoje obowizki higienisty - mogo nie mie adnego
znaczenia. Stwierdzenie rektora, e nie mam powoania" - wryo najgorsze. Nie
chciaem zamyka sobie drogi do kapastwa. Postanowiem za wszelk cen si broni.
Poszedem do prorektora. Miaem z nim wiele kontaktw kadego dnia i sdziem, e
nawet mnie lubi. By zdziwiony moj wizyt - czy ksidz rektor nie powiedzia ci
wszystkiego"? - zapyta znudzonym gosem. Nastpnie zacz uala si nad swoimi
problemami z trawieniem (by chyba grubszy ni wyszy). Zapyta rwnie o sprztanie
przed wakacjami. Prosz o moje papiery" - usyszaem wasne sowa. Miaem ju do
tych samolubnych ludzi, dla ktrych wasny brzuch by waniejszy od losu drugiego
czowieka. Masz czas do jutra" - zdziwi si prorektor- ...mylelimy zreszt najwyej o
rocznym urlopie dla ciebie".
Ja jednak byem ju zdecydowany. Przyszo mi do gowy chyba jedyne suszne
rozwizanie. Postanowiem dalej i drog powoania, ale ju w innym rodowisku.
Pomylaem o odzi. W tamtejszym seminarium miaem koleg, ktry znalaz si tam w
podobny sposb, przenoszc si na wasn prob. Z t now myl odebraem swoje
dokumenty, yczc wicerektorowi duo zdrowia". Przed wyjazdem chciaem jednak
spotka si jeszcze z ojcem duchownym, ktry by zarazem moim spowiednikiem.
Musiaem koniecznie dowiedzie si czy i on uwaa, e nie mam powoania. Okazao si,
i wie wszystko o moich przewinieniach. Byo to niedopuszczalne! - zgodnie z prawem,
ojcowie duchowni i moderatorzy nie mogli wymienia midzy sob informacji na temat
klerykw. Ojciec jednak wiedzia o wszystkim. Zna mnie i moje wntrze, jak nikt inny.
Na moje pytanie - czy mam powoanie - odpowiedzia zdecydowanie: TAK".
ROZDZIA III
Wysze Seminarium Duchowne w odzi
Kiedy przyjechaem do domu z papierami, rodzice nie byli zachwyceni, ale szybko
przekonaem ich do moich planw dotyczcych odzi. Postanowiem dziaa
natychmiast. Sdziem, e nie bdzie wikszych problemw z przyjciem mnie do
47

dzkiego Seminarium. Takie przeniesienia z rnych powodw zdarzay si do czsto.

Diecezje, w ktrych brakowao ksiy, chtnie przyjmoway tzw. spadochroniarzy.
Niektrzy z nich zostawali potem nawet biskupami Do takich diecezji o zwikszonym
zapotrzebowaniu naleaa take diecezja dzka. Ma ona dwukrotnie wicej wiernych ni
wocawska, jednak liczba rodzimych klerykw i kapanw jest w niej kilkukrotnie
nisza. Miaem zapewnienie z Wocawka, e moja opinia bdzie wzgldnie dobra".
Biorc to wszystko pod uwag byem niemal pewien swego. Niestety, okazao si, i nie
miaem racji. Kiedy nastpnego dnia pojechaem do biskupa Adama Lepy, ktry by
jednoczenie rektorem dzkiego Seminarium - spotkaem si z odmow co do przyjcia
mnie po wakacjach na czwarty rok (jak liczyem). Biskup zdecydowa, e rok przerwy
dobrze mi zrobi, a poza tym - jego zdaniem - powinienem powtarza trzeci rok studiw.
Byo to, jak si pniej okazao, klasyczne zagranie pod wos". Formalnie rzecz biorc,
nie powinienem powtarza roku, ktry ju zaliczyem, ale skd ja znaem to podejcie Jak ma powoanie, to si zgodzi na wszystko i wszystko przetrzyma". Oczywicie
zgodziem si.
Miaem przed sob rok zawieszenia w prni - bez adnych planw i moliwoci. Ze
wzgldw finansowych nie chciaem by ciarem dla rodzicw, tote gdy pojawia si
moliwo wyjazdu do Niemiec, m.in. w celach zarobkowych, nie wahaem si ani
chwili. Mieszkaa tam rodzina kolegi z seminarium. Zaproponowano mi dach nad gow i
moliwo pracy. Nie bd si rozwodzi nad moimi losami w Niemczech. Byem tam
kilka miesicy i nie auj tego. Zarobiem na dalsze studia i poznaem troch inne ycie
od tego, ktre dotd wiodem. Do niedawna jeszcze podtrzymywaem przyjacielskie
kontakty z kilkoma ksimi pracujcymi na stae za zachodni granic. Wrciem
wczesnym latem i yem do wrzenia na onie rodziny i parafii. To dziwne jak bardzo
cieszyem si, e niedugo zamknie si za mn kolejna seminaryjna furta. Byem
szczliwy i zdecydowany ponie kad ofiar na drodze do kapastwa.
Seminarium dzkie rni si pod wieloma wzgldami od wocawskiego. rodowisko
niemal milionowej odzi - miasta uniwersyteckiego o tradycjach robotniczych - wyranie
oddziaywuje na seminarium i cay Koci dzki. Moja nowa uczelnia, wraz z katedr i
paacem biskupim, usytuowana bya w samym centrum odzi, przy ul. Piotrkowskiej. To
nie by prowincjonalny Wocawek z kilkoma uliczkami w centrum. Tutaj czuo si
48

powiew wiata, a zarazem wielkie wyzwanie dla Kocioa i jego kapanw. Seminarium,
podobnie jak wocawskie, skadao si z dwch kompleksw budynkw - starych i
nowych. W nowej kondygnacji, na grze, mieszkaa cz klerykw. Pokoiki byy tam
przytulne, z osobnymi azienkami i prysznicami. Cay gmach wydawa si by bardziej
widny i przestronny, a moe to po prostu mniejsza liczba alumnw (150-ciu) zajmowaa
mniej miejsca ni we Wocawku.
Zostaem przyjty na czwarty rok; byo nas dwudziestu czterech, a wraz ze mn przyby
jeszcze jeden kleryk z Katowic. Ju od pierwszych godzin mojego pobytu w nowym
rodowisku wiedziaem, e czego mi tam brakowao; co mi nie pasowao. Wsplny
posiek, spotkanie na sali kursowej, wieczorne modlitwy - tak min pierwszy dzie, jake
inny od moich oczekiwa. Kiedy wieczorem leaem w swoim nowym ku olnio mnie
to, co chodzio za mn od chwili przekroczenia progu tego gmachu. Przychodzc do
odzi nastawiony byem na realia wocawskie, a tym czasem po pierwszym dniu prawie
nie czuem, e byem w seminarium duchownym. Wszystko tu byo takie normalne, a
ludzie tacy naturalni, e nie czuo si tej specyficznej atmosfery z Wocawka - penej
nieufnoci, udawania i dystansu. Tutaj wszyscy yli na wzgldnym luzie. miech
wydawa si bardziej szczery, rozmowy nie mczyy niedomwieniami. Takie byo moje
pierwsze wraenie. Oczywicie czas je zweryfikowa, ale tylko po czci.
Zawsze bd uwaa, i Seminarium dzkie byo wspaniaym miejscem gdzie
urzeczywistniao si w praktyce wiele ideaw: wsplnoty, mioci chrzecijaskiej i
braterstwa. Najprociej mona by powiedzie, e prawie wszystko byo tu lepsze w
porwnaniu z Wocawkiem - poczwszy od wyywienia i warunkw mieszkaniowych, a
skoczywszy na oglnym poziomie intelektualnym i duchowym przeoonych,
profesorw i samych klerykw. Byo to seminarium maych wsplnot i jeszcze
mniejszych paczek", ale czuo si te chwilami ducha prawdziwego braterstwa. W
kadym razie, nie byo tu takich przepaci i antagonizmw pomidzy starszymi a
modszymi, profesorami a studentami, przeoeni, a zwaszcza prorektor ks. dr Ireneusz
Pkalski (obecnie rektor) i prefekt studiw ks. dr Andrzej Perzyski (obecnie prorektor)
byli wspaniaymi pedagogami i ludmi o wielkich sercach. Nawet z biskupem kady mg
tu pogada, np. spotykajc go na korytarzu. W odzi nie zdarzao si nigdy eby
przeoony czy profesor zruga studenta, wyzwa go albo kaza sobie umy samochd 49

tak, jak to byo na porzdku dziennym we Wocawku. Z pewnoci mieli tu wikszy

szacunek dla klerykw, a przynajmniej traktowano ich jak normalnych ludzi, ktrzy maj
swoj godno. Wizao si to niewtpliwie z cigym niedoborem kapanw w Diecezji
dzkiej. Absolwenci dzkich szk rednich mieli do wyboru kilkanacie kierunkw na
wielu wyszych uczelniach. Wielka aglomeracja stwarza wiksze szans startu
yciowego. Ci wic nieliczni, ktrzy zdecydowali si pj na ksidza", przewanie
wiedzieli czego chcieli i mieli autentyczne powoania. Jednak wikszo kleryckiej
spoecznoci stanowili napywowi spadochroniarze", wyrzucani za czsto mieszne
przewinienia z macierzystych seminariw - szczeglnie z poudnia Polski. Niemal poowa
skadu osobowego naszej uczelni rekrutowaa si spord alumnw pochodzcych z
Przemyla, Tarnowa, Sandomierza, Opola i Katowic. W tamtejszych seminariach dziao
si podobno jeszcze gorzej ni we Wocawku. Oczywicie byli i tacy, ktrzy przenieli
si dobrowolnie - na wasn prob (tak jak ja) lub byli tutaj od pierwszego roku. Ta
zbieranina modych ludzi odnalaza w odzi swoj ziemi obiecan". Na pierwszy rzut
oka, Seminarium dzkie niczym szczeglnym si nie wyrniao. Regulamin by tu
niemal identyczny jak wszdzie, ale atmosfera o wiele zdrowsza. Jak przystao na miasto
uniwersyteckie, poziom nauczania w odzi by wyszy w porwnaniu np. z
Wocawkiem, a profesorowie - bardziej utytuowani.
Usuwano najczciej za oblanie kilku egzaminw, a eby wylecie z powodw
moralnych trzeba si byo niele zasuy". Oczywicie takie przypadki zdarzay si, ale
byy to ju sprawy bardzo drastyczne, np. kradzie i na og wszyscy zgadzalimy si
wtedy z decyzj przeoonych. Oglnie rzecz biorc - wiksza cz rezygnowaa
dobrowolnie anieli bya usuwana. Kadego roku uczelni zasila desant" kilkunastu
spadochroniarzy. Wanie oni najbardziej skwapliwie korzystali ze swobody panujcej w
dzkiej Uczelni. Ta swoboda polegaa rwnie na tym, e nikt z przeoonych nie robi
obchodw po pokoikach; mona byo wychodzi pojedynczo do miasta i zgin w nim
dokadnie, a wita spdzao si w domu rodzinnym. Byli oczywicie i tacy, ktrzy
przeginali i to ostro. Byem tym, zwaszcza na pocztku, autentycznie zgorszony. Nie
mogem zrozumie, jak mona byo np. niemal notorycznie nie chodzi na modlitwy,
wraca ze spaceru nastpnego dnia albo pi w pokoju alkohol. Na og jednak, do
regulaminu byo tu podejcie bardziej zdrowe i naturalne - tak ze strony klerykw, jak i
50

przeoonych.
To co mnie urzeko ju na pocztku mojego pobytu, to brak atmosfery nerwowoci i
cigego niepokoju, tak dobrze znanej mi z Wocawka. Poczucie spokoju i stabilizacji o
wiele bardziej odpowiadao charakterowi tego miejsca, a przede wszystkim - samym
alumnom. W takiej atmosferze atwiej byo pracowa nad swoj duchowoci, uczy si i
y. Uczelnia gwarantowaa wszechstronny rozwj. Czsto wychodzilimy wsplnie do
kina czy teatru. Moglimy korzysta z bogato wyposaonej biblioteki, czytelni, kursw
komputerowych, atlasu do wicze itp. Ksidz biskup Lepa, ktry zajmowa si w
episkopacie rodkami masowego przekazu, wykorzystywa swoje szerokie znajomoci i
koneksje. Zaprasza do nas ludzi kultury i sztuki, a przede wszystkim politykw prawicy szlifujcych nam wiatopogldy.
W Seminarium dzkim odnalazem swoje miejsce na ziemi. Kadego dnia dzikowaem
Bogu, e mnie tam sprowadzi. Na pocztku zamieszkaem w duym, czteroosobowym
pokoju, w starym skrzydle. Moim superiorem by mj rwienik z roku. Mieszkao tam
jeszcze dwch braci z kursu trzeciego, z ktrych jeden - Jarek pochodzi tak jak ja z
Wocawka i po roku przerwy przenis si do odzi. ylimy zgodnie i wesoo. Po
jakim czasie jednak zacza mnie martwi postawa Jarka, ktry coraz czciej opuszcza
poranne modlitwy i spnia si notorycznie ze spacerw. Wkrtce Jarek zrezygnowa sam lub z pomoc przeoonych (tego nigdy do koca nie byo wiadomo). Podobno
pozna jak kelnerk. Nie sdz, eby mj ziomek pad ofiar jakiego donosiciela (nie
czuo si tutaj ich obecnoci). Nasz superior Darek odszed po roku. Po jakim czasie
okazao si, i wraz z dwoma innymi kolegami przenis si do polskiego seminarium w
Ocherlake (U.S.A.). Zrobili to w tajemnicy przed naszymi przeoonymi i biskupem,
kontaktujc si tylko ze Stanami, co wywoao troch zamieszania.
W drugim semestrze sam zostaem superiorem. Miaem pod sob dwch modszych
kolegw z 1-go roku. Jednym z nich by Stasiu Kmiotek, ktry zafascynowa mnie i
wszystkich, ktrzy cho troch go poznali. By on bez wtpienia niezwyk osobowoci genialny umys (m.in. kilka opanowanych biegle jzykw) i wszechstronna wiedza,
wielka kultura osobista i prawno charakteru - rzadko spotykana, nawet w takim miejscu
jak seminarium. Stasiu stanowi ywe zaprzeczenie teorii, i nie ma ludzi doskonaych, a
przy tym cechowaa go autentyczna skromno. W czasie gdy mieszkalimy razem tj.
51

przez p roku nasz pokoikowy geniusz opanowa jzyk hiszpaski. Nie kry, e fascynuje
go ten kraj i bardzo chciaby tam kiedy pojecha. Tak si szczliwie zoyo, i
zapozna si wkrtce z hiszpaskim ksidzem, ktry przyjecha do odzi, a Stasiu by
jego tumaczem podczas spotkania z biskupem Zikiem. Chopak przypad do gustu
Hiszpanowi, ktry po niedugim czasie zaprosi go do swojej parafii. Wizyta miaa doj
do skutku podczas najbliszych wakacji. Jednak wczeniej zdarzyo si co, co
kompletnie zdruzgotao naszego Stasia, a w konsekwencji doprowadzio do jego rychego
odejcia z seminarium. Kto z bliskiej rodziny obdarowa go wiksz kwot pienidzy;
byo tego co okoo 100 DM. Dla chopca, ktry pochodzi z biednej, wiejskiej rodziny
bya to niemal fortuna. Kwota ta bya ponadto rozwizaniem jego najwikszego wwczas
problemu - sfinansowania wyprawy do wynionej Hiszpanii. Stasiu by szczliwy jak
nigdy dotd i swoim zwyczajem zacz dzieli si swoim szczciem z innymi. Skutek
tego by taki, e kto go bezczelnie okrad. Podobne wypadki zdarzay si i niestety wcale
nie naleay do rzadkoci. Pokoje na dugich korytarzach byy zazwyczaj otwarte. Na
posiki i modlitwy chodzili zazwyczaj wszyscy, ale zodziej mg si atwo zadekowa i
buszowa po wyludnionych mieszkaniach. Potwr- nie al nam byo kolegi. Zebralimy
wiksz cz pienidzy ktre straci, ale nikt nie potrafi zwrci mu utraconej wiary w
drugiego czowieka i podkopanych ideaw, ktrymi wczeniej wprost emanowa W
rozmowie ze mn, z niezwyk szczeroci wyzna, ze on po prostu nie rozumie, jak kto
mg zrobi co podobnego i to w takim miejscu Nie myla przy tym o swojej stracie,
ubolewa tylko nad sumieniem tego, ktry to zrobi. Przykad Stasia by jednym z wielu
klasycznych przykadw niszczenia najbardziej wartociowych jedno-stek przez sam
wsplnot. Faktem byo, i niektrzy jej czonkowie mogli by rwnie dobrze czonkami
gangu czy mafii, a chwilowe zaniedbania w tej dziedzinie nadrabiali pospolitym
zodziejstwem.
W cigu trzech lat pobytu w odzi spotkaem kilku byych kolegw z Wocawka. Od
jednego z nich dowiedziaem si o tym, e po 4-tym roku studiw zrezygnowa mj
przyjaciel Tomek. Oeni si ze wspania dziewczyn i wsplnie zamieszkali we
Wocawku. Kiedy nadeszy wakacje pojechaem do nich w odwiedziny. Byli bardzo
zakochani i szczliwi. ona Tomka urzeka mnie mdroci yciow i wrbami na mj
temat, ktre speniaj si jedna po drugiej. Niestety Tomek ktry pochodzi ze wsi,
52

straci" (oby nie na zawsze) rodzicw. Nie mogli pogodzi si z decyzj syna.
Cz moich pierwszych dzkich wakacji spdziem na koloniach organizowanych
przez Caritas. Kolonie przeznaczone dla dzieci z najbiedniejszych i patologicznych
domw, odbyway si w piknej wsi Nagrzyce, nad Zalewem Sulejowskim. Byem tam
wsplnie z innym klerykiem z 2-go roku. Wychowawczyniami poszczeglnych grup
dziecicych byy studentki. Szczeglnie dwie z nich przyprawiy mnie i mojego koleg o
szybsze bicie serca. Z satysfakcj stwierdziem jednak e nie zdziczaem w seminarium.
Potrafiem spokojnie, na luzie rozmawia z pikn dziewczyn. Nie miaem przy tym
spronych myli ani spoconych rk. W peni kontrolowaem sytuacj. Mj jasno
wyznaczony cel - kapastwo - przewysza wszystko inne, cokolwiek by to nie byo.
Moe byem przy tym niezbyt pokorny, ale czsto powtarzaem sowa w. Franciszka:
Do wyszych celw jestem stworzony".
Podobnie jak we Wocawku, co jaki czas wyjedalimy po wsparcie finansowe do
parafii. Takich wyjazdw w teren byo kijka w cigu roku. W odrnieniu jednak od
Wocawka, tutaj moglimy sami prosi o odpowiadajce nam parafie. W zwizku z tym
kilka razy z rzdu odwiedziem ma, wiejsk placwk, lec najbliej mojej rodzinnej
- aby po ostatniej Mszy mc pojecha do domu. Tak robili wszyscy klerycy. Proboszcz
parafii by bardzo miy, ale wyczuwaem w nim co, co go gdzie od wewntrz gryzo.
Zauwayem, i zachowuje si nerwowo i dziwnie - jakby co lub kogo ukrywa. Moje
przypuszczenia zamieniy si w pewno, gdy przyszlimy z sumy" na obiad. Proboszcz
twierdzi, e mieszka zupenie sam na plebanii. Mnie wpuszcza tylko do jednego pokoju
- przy wejciu wic nie mogem tego sprawdzi, zreszt wcale mnie to nie obchodzio. Po
co jednak skada pierwszy tak deklaracj skoro prawda musiaa wyj na jaw? Ot,
gdy przyszlimy z Kocioa okazao si, e obiad jest ju ugotowany, a szklanki po
porannej kawie gdzie znikny. Bdc kolejny raz w tej samej parafii znowu usyszaem,
ju na wstpie, e jestemy sami. Kiedy jednak przyszlimy na obiad, a ten sta ju
przygotowany na stole - nie wytrzymaem i wyraziem naturalne w takiej sytuacji
zdziwienie. Proboszcz poczerwienia, zjad w milczeniu obiad, a pniej powiedzia
wzruszony, e odda Kocioowi wszystko - cae swoje ycie, ale - trudno jest by
czowiekowi samemu" - spuentowa. aowaem, e ta niewidzialna rka" od razu si nie
pokazaa. Nie mczybym wwczas tego poczciwego czowieka. Swoj drog, biedna to
53

bya kobieta, ktra musiaa ukrywa si przed caym wiatem i biedny mczyzna, ktry
j ukrywa. Pytam si - do jakiego wieku moe jeszcze bawi czowieka zabawa w
chowanego?
Na pitym roku otrzymaem z rk biskupa posug akolitatu. To jedna z najwspanialszych
funkcji kapaskich - rozdzielanie Ciaa Chrystusa! Jake byem szczliwy i wzruszony,
gdy po raz pierwszy udzielaem Komunii swoim rodzicom!
Rozpoczem rwnie rwnolegle studia na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie,
korzystajc z jej filii dzkiej. Czas pitego roku wspominam jako doskona harmoni
pracy intelektualnej, pogbiania duchowoci oraz... wiczeniach ciaa. Ju w liceum z
pasj podnosiem ciary, a tu miaem pod bokiem nowy atlas.
Mielimy w tym czasie kilka afer". Najbardziej przykr bya historia, ktra wydarzya
si w Tomaszowie, a odbia szerokim echem w caej diecezji. Tamtejszy proboszcz Ryszard Falski - napastowa seksualnie modego ministranta. Stary wintuch do
powanie nadwyry odbytnic chopca.
Podobne bolesne wydarzenia zdarzay si co jaki czas, ale zawsze budziy w nas
niezrozumienie i trwog. Fakty te skrztnie tuszowano i ukrywano - zaatwiajc spraw
(jak w przypadku tomaszowskim) wiksz sum pienidzy za milczenie. Koci przez
setki lat opanowa do perfekcji sztuk kamuflau.
Dotara do nas rwnie wie o powieszeniu si zakonnicy w Parafii p.w. w. Franciszka
w odzi. Wedug pniejszych relacji jej spowiednika - siostra miaa duy temperatent
seksualny, z ktrym nie moga sobie poradzi. Cige pokusy i grzeszne myli zamieniy
jej ycie w koszmar, pomieszay zmysy i pchny do samobjczej mierci.
Druga afera rozegraa si w samym seminarium, a waciwie tam miaa swj fina. Ot
na jednym ze wschodnich przej granicznych przechwycono kradziony samochd,
bardzo dobrej marki - przeprowadzany przez jednego naszych braci klerykw.
Zdarzenie to doprowadzio do zdemaskowania grupy kilku alumnw naszej uczelni,
ktrzy w sutannach szmuglowali przez granic kradzione samochody dla jednej z grup
przestpczych. Mafiosw, tworzcych w seminarium jedn z zamknitych paczek",
usunito dyscyplinarnie. Sprawa jak zwykle nie ujrzaa wiata dziennego - dla dobra
Kocioa".
Bdc w seminarium, ja i moi koledzy, doskonale wiedzielimy o tym, co si dziao w
54

terenie. Syszelimy i znalimy z naszych wasnych, parafialnych podwrek, konkretne

przykady amania przez ksiy celibatu, a raczej czystoci - na wszystkie moliwe
sposoby- ycia w konkubinacie, rozbijania maestw, uwodzenia nieletnich (czsto s to
uczniowie i uczennice szk rednich, a nawet podstawowych), zwizkw i romansw z
zakonnicami, nakaniania do wspycia kobiet i mczyzn podczas spowiedzi
(korzystajc z jej tajemnicy) itd.
Dla niektrych z nas takie i podobne przypadki byy zdecydowanie gorszce; nieliczni do
koca, tzn. do momentu wyjcia z seminarium, szczerze w nie powtpiewali. Jestem
jednak przekonany, e wielu przyjmowao takie wieci z cich nadziej, w stylu - Jako to
bdzie" albo na szczcie mona bdzie pokombinowa, skoro innym si udaje".
Znamienne, a czasem zachcajce byo to, i hierarchowie Kocioa bardzo pobaliwie
podchodzili do naduy kleru, zwizanych z pogwaceniem szstego przykazania. Jeli
ju wyskok sta si gony i doszed, zwykle za spraw kolegi"-ksidza, do uszu biskupa
- w najgorszym wypadku delikwenta przenoszono na inn placwk.
W przypadku proboszczw, nawet to nie zawsze wchodzio w gr. Kto nie wierzy moe
sprawdzi w Parafii M.B. Krlowej Polski w Tomaszowie, gdzie do dzisiaj urzd
przewielebnego, czcigodnego proboszcza sprawuje stary pedofil vel ks. praat Ryszard
Falski. Zaiste, tacy jak on nie ami adnego ze lubw (celibat = bezenno, a nie
czysto). Biskupi, wiedzc o rozmiarach zjawiska zdaj sobie spraw, e jakiekolwiek
reakcje z ich strony byyby walk z wiatrakami i odsoniyby ogromny problem (take
ludziom wieckim), a to jest ostatnia rzecz, ktrej chce Koci. Jednoczenie ci sami
biskupii, na czele z papieem, potpiaj ksiy zawierajcych zwizki maeskie. Biblia,
ktra w adnym miejscu nie mwi o bezennoci kapanw (wrcz przeciwnie),
wielokrotnie podkrela naturalne, tj. dane przez Boga, prawo kadego czowieka do
posiadania rodziny.
Nadeszy kolejne wakacje dla mnie pod znakiem pieszej pielgrzymki do Czstochowy i
kolejnych kolonii Caritasu. Po wakacjach wydarzenie, na ktre czekaem od lat wicenia diakonatu. W Diecezji dzkiej organizowaniem wice diakonatu wyrnia
si co roku inn parafi. Nasza uroczysto wypada w Pabianicach. Ogromny nowy
Koci p.w. w. M. Kolbego pomieci wszystkich zaproszonych goci. Moja bliska
rodzina stawia si w komplecie. Oprawa uroczystoci bya, jak zwykle imponujca.
55

wice udziela nam rektor - ks. bp. Adam Lepa. Tydzie wczeniej przeylimy
wsplnie rekolekcje, ktre chyba kady z nas bdzie dugo wspomina. Prowadzi je, w
klasztorze - pustelni pod Czstochow, wspaniay czowiek - kapan - ojciec Winfrid ze
Zgromadzenia Krwi Chrystusa. Biskup po raz pierwszy naoy na mnie rce, tak jak
Jezus na apostow. Ja natomiast po raz pierwszy zostaem powicony Bogu, wobec
ktrego lubowaem celibat - bezenno, posuszestwo bikupowi ordynariuszowi oraz
odmawianie brewiarza. Po wiceniach diakonatu - ksidz diakon mg prowadzi
naboestwa oprcz Mszy witej, a take asystowa przy pogrzebach i lubach. Ja i moi
koledzy bylimy wprost zauroczeni nowymi obowizkami i moliwociami. Dumnie
paradowalimy po seminaryjnym ogrodzie z brewiarzem w rkach - jak powani
duszpasterze. A ile byo emocji przy pierwszym lubie! Jeden z naszych kolegw nie
przyj wice. Wiedzielimy, e ma dziewczyn i czeka tylko na obron pracy, aby z
tytuem magistra odej w inne ycie.
Nie wiem jak moi koledzy z roku, ale ja lubujc celibat uczyniem to w jakim sensie w
sposb nie do koca wiadomy (a wic zgodnie z nauk Kocioa - niewany). yjc od
19-tego roku ycia w zamknitym rodowisku i obracajc si niemal wycznie w krgu
spraw zwizanych z Kocioem - nie miaem okazji doszukiwa si u siebie pragnie
zwizanych z maestwem czy zaoeniem rodziny.
Patrzc po latach na zdjcia z uroczystoci w Pabianicach widz twarze i oczy moich
braci - tak samo ufne i niewiadome jak moje.
Wspomniaem ju wczeniej o stanowisku dziekana oglnego. Funkcj t dziery diakon
wybrany w tajnych wyborach przez wszystkich klerykw i zatwierdzony przez
przeoonych. Na tych samych wyborach, ktre odbyway si przed wakacjami,
(kandydaci byli wtedy na 5-tym roku) wybierano rwnie dziekana oglnego
gospodarczego i sacelana tj. opiekuna kaplicy. O ile funkcja dziekana oglnego miaa
charakter reprezentacyjny i sprowadzaa si zazwyczaj do odczytania kilku zda w
imieniu klerykw", to dwa pozostae stanowiska czyy si z konkretn prac,
obowizkami i odpowiedzialnoci. W czasie wyborw kilku klerykw zgosio moj
kandydatur na dziekana oglnego gospodarczego, podajc w uzasadnieniu moj rzekom
operatywno, zdolnoci organizacyjne i umiowanie czystoci. Wybrano mnie niemal
jednogonie na to stanowisko, a przeoeni wybr zaaprobowali.
56

Miaem wic, oprcz pisania pracy magisterskiej, sporo zaj przez ostatni rok studiw.
Do moich obowizkw nalea m.in. - oglny nadzr nad czystoci i porzdkiem w
seminarium oraz organizowanie ludzi do prac, np. liczenia i ukadania pienidzy po
zbirkach itp. Na kadym roku by tzw. kursowy dziekan gospodarczy. Wszyscy oni
podlegali mnie i na moje polecenie wyznaczali klerykw na swoim roku. Pod
nieobecno lub w przypadku niedyspozycji dziekana oglnego, zastpowaem go na
rnego rodzaju imprezach. Co do prac fizycznych wykonywanych przez klerykw w
seminarium i poza nim - miay one rozmaity charakter i byy na porzdku dziennym. We
Wocawku klerycy przede wszystkim rozadowywali kontenery z darami oraz pracowali
na seminaryjnych areaach przy pracach polowych. Przy ich ogromnej pomocy
wybudowano take nowy gmach uczelni. W odzi na szczcie nie byo ju problemw z
darami, ktre w latach 90-tych przestay prawie przychodzi. Najwicej pracy byo przy
zwoeniu plonw, ktrymi wiejskie parafie obdarowyway seminarium, a take przy
rozadunku cegie na dom ksiy emerytw i ogromne dzkie witynie. Moja funkcja
dziekana gospodarczego czya si te z przywilejem, ot wsplnie z sacelanem
mieszkalimy w do duym pokoju na uboczu. Mielimy swoj azienk z prysznicem i
wc. Poza ustawowymi" obowizkami miaem te inny, ktry by najbardziej
wyczerpujcy, ale dawa te duo satysfakcji.
Naprzeciwko naszego pokoju byo mieszkanie byego wieloletniego rektora seminarium,
ktry od kilku lat lea sparaliowany w ku. Ksidz Infuat Woroniecki mimo
podeszego wieku (ponad 80 lat) i nieuleczalnej choroby zachowa dobry humor i by
prawdziw skarbnic wiedzy o dzkim Kociele. Od jego ka do naszego pokoju by
przecignity przewd, ktry u nas koczy si elektrycznym dzwonkiem. Ksidz rektor
miewa okropne ble o rnych porach dnia i nocy i czsto korzysta z dzwonka.
Konsekwencj mojego cigego zabiegania byo zaniedbanie pracy naukowej. Od
czwartego roku studiw uczszczaem na seminarium z prawa kanonicznego.
Promotorem mojej pracy magisterskiej by obecny rektor - ksidz dr. Pkalski - wspaniay
czowiek i kapan z wielkim poczuciem humoru. Tematem mojej pracy by katechumenat
- instytucja pierwotnego Kocioa, przygotowujca kandydatw do przyjcia chrztu.
Mniej wicej w poowie szstego roku ogosiem wszem i wobec obon chorob.
Zamknem si na miesic w pokoju (wychodziem tylko do ks. Infuata). Jedzenie
57

donosi mi wspmieszkaniec. Po miesicu praca magisterska bya ju gotowa, a niedugo

potem obroniem j na 4 + w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie.
Bdc po pierwszych wiceniach w Seminarium dzkim mona byo pozwoli sobie na
gboki oddech. Bylimy jedn nog w kapastwie, a wielu traktowao nas ju jak
penoprawnych ksiy. Moglimy pozwoli sobie np. na wykady poczone z lun
dyskusj i wymian zda. Powszechnie wiadomo, jak wielu wiernych nie zgadza si z
pewnymi naukami Kocioa dot. antykoncepcji, zapodnienia in vitro czy rozwodw.
Mao kto wie natomiast, e jeszcze w wikszym stopniu nie zgadzaj si z nimi sami
ksia (cho je przekazuj). Niektre fragmenty doktryny napotykaj na oponentw ju w
seminarium, wrd klerykw. Osobicie nie zgadzam si z kilkoma naukami
odnoszcymi si do moralnoci chrzecijaskiej i mam zastrzeenia co do uzasadnienia
kilku innych. Dla przykadu, jednym z podstawowych uzasadnie dogmatu mwicego o
Jezusie jako o jedynym Synu Maryi jest stwierdzenie, i gdyby miaa Ona wicej dzieci
uwaczaoby to Jej godnoci, a take godnoci samego Jezusa. Nie sdz, e dla Jezusa
byoby poniajce to, i urodzi by si jako pierworodny, ale nie jedyny z prawowiernego
maestwa.

Czsto

wszym

gronie

dyskutowalimy

naszych

rnych

wtpliwociach co do wpajanej nam doktryny. Nie byo jednak wielu odwanych, ktrzy
chcieliby polemizowa z profesorami. Ja zdobyem si na tak polemik bdc ju
diakonem.
Bya to dyskusja z wykadowc wieckim, wystpujcym czasami w telewizji,
utytuowanym prof. seksuologii p. Wodzimierzem Fijakowskim, ktry zawsze
reprezentuje lini cile kocieln. Profesor mia wykady z naszym kursem na temat
naturalnych metod zapobiegania ciy oraz pciowoci w ogle. Mwilimy o metodach
antykoncepcji niedopuszczalnych z punktu widzenia moralnoci chrzecijaskiej.
Wszyscy s zgodni co do tego, e antykoncepcja w niektrych przypadkach jest wrcz
konieczna.

Zrozumiae

jest

rwnie

negatywne

stanowisko

wobec

metod

antykoncepcyjnych polegajcych na zniszczeniu zapodnionej komrki jajowej, nie

mwic ju o samej aborcji. Mnie i moim kolegom nie trafio jednak do przekonania
postawienie znaku rwnoci pomidzy wszystkimi rodkami zapobiegania ciy
odrzucanymi przez Koci. Ja wziem w obron prezerwatyw, ktra nie dopuszcza do
samego zapodnienia. Biorc pod uwag jej nisk cen i zawodno metod naturalnych
58

wydaje si by ona jakim rozwizaniem, tym bardziej, e zapobiega przed AIDS.

Profesor Fijakowski by oburzony moj nieprawomylnoci. Jedynym jego argumentem
byo jednak tylko to, e prezerwatywa jest czym sztucznym i nienaturalnym" oraz e zabrania tego Koci". Moe nie wiedzia, i Koci to ludzie, a ludzie si zmieniaj
tak, jak warunki w ktrych yj. Ciekawe co by powiedzia ten naukowiec, gdyby by
ojcem wielodzietnej rodziny, a poowa z jego niedoywionych i niechcianych dzieci
pochodziaby ze stosowania naturalnych metod zapobiegania ciy zalecanych przez
Koci. Zgodnie z argumentacj profesora naleaoby rwnie potpi wszelkie
sztuczne" substancje i nienaturalne" metody ratujce ludzi, np. lekarstwa, sztuczne
zby, zastawki serca, nerki, protezy itp.
Kto mgby powiedzie, e nie dziwi go stanowisko byego ksidza. Zapewniam Was
jednak, i ogromna wikszo waszych duszpasterzy (w tym moi kursowi koledzy) jest
podobnego zdania.
W Kociele hierarchicznym nie ma niestety miejsca na indywidualne interpretacje i
przemylenia, a tym bardziej na dyskusje o dogmatach, ktre s niepodwaalne. Jest
bardzo uciliwe i bolesne - gosi przez cae ycie to, z czym si czowiek nie zgadza i
co chciaby zmieni, a tego zrobi nie moe. Rwnie uciliwa i bolesna jest bezsilno
kapanw wobec celibatu, ktry neguj, a w ktrym musz y jeli chc by kapanami.
Gdyby kto szuka w tej ksice powodw mojego odejcia z kapastwa to wanie
znalaz a dwa z nich.
Seminarium dzkie, mimo i byo o wiele bardziej normalne od wocawskiego, nie
mogo ustrzec klerykw przed zachowaniami typowymi dla zamknitego rodowiska
mskiego. Myl tu o zachowaniach homoseksualnych. W cigu trzech lat pobytu w
odzi miaem okazj obserwowa rozwj klasycznego, w warunkach seminaryjnych,
homo - uczucia, ktre miao swj epilog za cian mojego pokoju. Jeden z moich
kolegw z roku - Stasiu zaprzyjani si z modszym o dwa lata Marcinem, ktry
pochodzi z samej odzi. Pocztki przyjani chopcw byy, jak to bywa w takich
przypadkach - bardzo niewinne. Poniewa rodzice Staszka mieszkali na drugim kocu
Polski - chopak bywa czstym gociem w domu Marcina, tym bardziej, e ten cigle go
zaprasza. Staszek przez kilka lat przywiza si do modszego kolegi i jego rodziny, ale
zachowywa si powcigliwie do samego koca. Tymczasem Marcin nie widzia wiata
59

poza Staszkiem. Chcia przebywa cigle i tylko z nim. Kupowa mu drogie prezenty,
kwiaty, fundowa bilety do kina i teatru. Wyrcza Staszka we wszystkich obowizkach:
sprzta mu pokj, pomaga zbiera materiay do pracy magisterskiej itd. Mj kolega
chyba zbyt pno zauway, e sprawy zaszy za daleko albo po prostu bya mu na rk
taka pomoc i opieka". W kocu jednak zacz stopniowo odsuwa si od Marcina, co ten
strasznie przeywa. Pewnego wieczoru

zelektryzowa mnie omot rzucanych

przedmiotw i dwik tukcego si szka, dobiegajcy zza ciany. Pobiegem sprawdzi

co si dzieje. Zobaczyem Marcina, ktry demolowa pokj Staszka - ama krzesa,
rozbija wazony, rzuca ksikami. Staszek prbowa go powstrzyma, ale Marcin dosta
szau. Wykrzykiwa przy tym, e Staszek go odtrca i ignoruje, podczas gdy on gotw jest
zrobi dla niego wszystko. Prbowaem uspokoi desperata, chocia byo mi go bardzo
al. W tym czasie Stanisaw wybieg z pokoju, a za chwil wrci z prorektorem. Marcin
by zaamany i zrezygnowany.
amicym si gosem, ze zami w oczach powiedzia przeoonemu, e jest mu wszystko
jedno i e nie ma po co y bo Stasiu go ju nie chce, a on Stasia kocha. Sytuacja bya
tragikomiczna. Ksidz wicerektor zachowa jednak stoicki spokj. Zaprowadzi Marcina
do siebie na rozmow. Wkrtce chopak musia opuci seminarium.
wiecenia kapaskie zbliay si wielkimi krokami. Po obronie pracy magisterskiej
pozostao mi tylko drukowanie zaprosze. W tym czasie bardzo duo si modliem i
mobilizowaem do zada, ktre miay mi zosta niedugo powierzone. Przed wiceniami
czekay nas jeszcze prywatne rozmowy z arcybiskupem (odkd Diecezja dzka staa si
archidiecezj), przeoonymi i ojcem duchownym odpowiedzialnym za nasz formacj
wewntrzn. Pierwsza kolejka ustawia si przed mieszkaniem ojczaszka". By to
dobroduszny, troch flegmatyczny czowiek ok. szedziesitki. Podobno wewntrz mia
natur choleryka, ale nigdy tego nie dowiadczyem. Rozmowa z ojcem bya objta
tajemnic. Tematem jej, jak si pniej zorientowalimy, bya pokora i posuszestwo.
Czekajc na swoj kolej, widziaem pospne i zaamane oblicza wychodzcych kolegw.
Ojciec witek znany by ze swojego radykalizmu i ortodoksyjnej postawy. Rozmowa z
nim bya jedn z tzw. rozmw dopuszczajcych do wice. Wszedem wic do rodka z
dusz na ramieniu. Wyszedem po kilkudziesiciu minutach pospny i zaamany jak inni.
Okazao si, e aden z nas nie zosta dopuszczony do wice, ale ojczaszek" da nam
60

kilka dni na przemylenia, po czym mielimy przystpi do poprawki. Poniewa rozmow

nie obejmowaa tajemnica spowiedzi, przedstawi pokrtce jej tre i wymow. Ojciec
da kademu z nas pod rozwag kilka takich samych przykadw. Pierwszy z nich
dotyczy prywatnego objawienia. Zamy - mwi ojciec witek - e objawia ci si
Matka Boska albo Pan Jezus. Otrzymae jakie posanie czy misj do spenienia.
Oczywicie jedziesz z tym od razu do swojego biskupa, a on mwi ci, e to wszystko jest
przewidzeniem i nakazuje nikomu nic nie mwi - co robisz?" Druga historia bya ju
bardziej realna. Przypumy, e zaoye (oczywicie za zgod biskupa) jakie
stowarzyszenie modlitewne czy charytatywne, ktre w krtkim czasie wydao wspaniae
owoce. Widzisz na wasne oczy ludzkie przemiany i nawrcenia. Nagle biskup odwouje
swoj zgod, kac ci zaprzesta dziaalnoci - co robisz?" Inny przykad dotyczy
posuszestwa proboszczowi. Dajmy na to, e w swojej parafii skupie wok Kocioa
mas modziey. Zorganizowae j w oaz, czy te inn organizacj kocieln. Modzie
staj si lepsza, nawraca si, jest rozmodlona. W tym momencie wkracza proboszcz
zakazujc np. jakichkolwiek zgromadze modych ludzi - co robisz?"
W kadym powyszym przypadku naleao bezwzgldnie i natychmiast, bez prawa do
polemiki, podporzdkowa si woli przeoonego. Takie lepe posuszestwo wobec
wyszego w hierarchii odnosi si do kadej bez wyjtku sprawy i problemu. Jest to
gwne spoiwo trzymajce Koci Katolicki w jednoci. Przez sze lat syszelimy
wszystko o posuszestwie i pokorze, ale gdzie w tym wszystkim miejsce dla wasnej
inicjatywy i postpu? Po kilku dniach wyniki - 3:0 i 2:1 dla ojca - poprawilimy na nasz
korzy.
Ostatnie rekolekcje poprzedzajce wicenia kapaskie nasz rocznik odby w Szczawinie
- maej wiosce pod Zgierzem, gdzie Siostry Suebniczki miay swj dom zakonny.
Rekolekcje prowadzi redaktor naczelny Niedzieli" - ks. dr Ireneusz Skubi. Bylimy ju
wtedy podekscytowani wiceniami. Myl, e wielu spord nas dopiero tam zaczo na
powanie myle o tym, co si wydarzy za par dni. Wynikao to z naszej dugiej i
szczerej rozmowy przy ognisku, ostatniego wieczoru. Mielimy po 25 - 26 lat, ale cige
przebywanie w szkole" sprawio, e nasze zachowanie i sposb mylenia by cige
niepowany, a chwilami wrcz dziecinny. Jednak tego jednego wieczoru wszyscy byli
skupieni; nic dziwnego - nastpnego dnia mielimy przyj z rk arcybiskupa wicenia
61

czynice nas kapanami na wieki! Nasza rozmowa szybko zesza na temat ycia, ktre nas
czeka - celibat, samotno, niezrealizowane ojcostwo. Dopiero wszystkich naraz
zatrwoya ta wizja, z ktr kady z osobna zdawa si zgadza ju od dawna. Jeden z
kolegw, znany kawalarz, powiedzia: wiecie, od szeciu lat nie pocaowaem adnej
dziewczyny i to wydaje si oczywiste - byem klerykiem zamknitym w seminarium. Ale
kiedy uwiadomi sobie, e nie mog tego zrobi do koca ycia - wydaje mi si to gupie
i nierealne. W imi czego?! Czy Jezus rzeczywicie wymaga od nas a takich ofiar?!"
Zapewne wielu ludzi zastanawia si - kim s ci modzi chopcy decydujcy si na sze
lat odosobnienia, a pniej na ycie w samotnoci - bez ony, potomstwa, wasnego
domu? Co nimi kieruje? Jakie idee i cele im przywiecaj? Czy ich intencje s zawsze
szczere? Na takie pytania nie sposb jest odpowiedzie jednoznacznie i schematycznie.
Niemoliwe jest przeniknicie ludzkich myli, nie mwic ju o tym, e kady czowiek
jest niepowtarzalny. Ocena innego czowieka, w celu zaszufladkowania go (bo tak jest
najatwiej), jest zawsze - mniej lub bardziej chybiona. Ja jestem jednak w tej dobrej
sytuacji, i mog prbowa odpowiedzie na powysze pytania w oparciu o wasne,
szecioletnie dowiadczenie. S to spostrzeenia i przemylenia zebrane w dwch
seminariach - dwch rodowiskach kleryckich, z ktrych kade miao swoj specyfik,
cho wiele miay ze sob wsplnego. By moe moje oceny wydadz si komu nazbyt
przejaskrawione i tendencyjne. Zapewniam jednak, e nie wystpuj w roli tego, ktry
patrzc wstecz na swoje najpikniejsze lata ycia, spdzone za kocielnymi murami pragnie odwetu. Uwaam, e okres seminaryjny jest w moim yciu, z jednej strony - jak
gdyby - wyjciem na pustyni, aby spotka tam Boga, a z drugiej strony - bardziej
ludzkiej - oceniam te sze lat jako wspania przygod, ktra duo mnie nauczya. Nie
patrz na ten czas, jak na ofiar z kawaka ycia albo jak na okres wyrzecze.
Paradoksalne jest to, e bdc w izolacji od wiata nauczyem si lepiej rozumie ludzi - i
to nie tylko tych w czarnych sutannach. Jeli za chodzi o nich - to widziaem ich
przychodzcych i wychodzcych. Wielu zmieni ten czas i ycie jakie wiedli. Wielu
jednak pozostao takimi, jakimi byli w dniu zoenia papierw. Wydaje si wic, e o
wartoci wychodzcych decyduje w duym stopniu intencja, z jak po raz pierwszy
przekroczyli seminaryjne progi.
Tak, jak ju wspomniaem, nie sposb jednoznacznie oceni wszystkich kandydatw do
62

kapastwa. Kady z nich jest innym czowiekiem. Nie wolno zapomnie o tym, e
pochodz ze wiata, a jaki jest wiat i jego namitnoci wszyscy dobrze wiemy. S wic
klerycy - zodzieje i klerycy - cwaniacy. Jednak ogromna wikszo braci kleryckiej,
jestem o tym przekonany, idzie do seminarium za gosem Boego powoania. Jeli
wychodz po szeciu latach gorsi ni przyszli i (co czsto bywa) po drodze zgubili drog,
ktr chcieli i - to winien jest chory system, ktry ich wypaczy, a nie oni sami.
Seminarium duchowne jest rodowiskiem jedynym w swoim rodzaju. cieraj si w nim
dwa wiaty, krzyuj si dwa sposoby na ycie. Cigle walczy ze sob to co ludzkie, ze
wiata z tym co boskie - i jest to naturalne. Najgorsze jest to, e to co kocielne rzadko
pomaga temu co boskie, a czsto wrcz przeszkadza. Hermetyczno seminarium,
wyizolowanie od wiata zewntrznego sprawia, e jego mieszkacy pozbawieni trosk i
problemw normalnego ycia, tworz czsto swoje wasne prawa i obyczaje.
Powszechnym zjawiskiem w seminarium jest zatem tzw. zmanierowanie. Klerycy yjcy
pod kloszem, w inkubatorze ochronnym s nienaturalnie wyczuleni na punkcie swego ego". Przysowiowe nadepnicie na odcisk moe czasami urosn do rangi wielkiej
zniewagi, wrcz tragedii. Konkludujc, musz jasno i obiektywnie stwierdzi, e ci
modzi ludzie, ktrych spotkaem na swojej drodze do kapastwa byli normalnymi
chopakami, yjcymi w niezbyt normalnym rodowisku. Powoanie, ktre otrzymali nie
uczynio ich witymi, ale system wychowawczy - panujcy w seminarium - niejednego
wykolei.

ROZDZIA IV
wicenia i pierwsze kroki w kapastwie
Sobotni poranek 12 czerwca 1993r. Dzie naszych wice kapaskich wsta gorcy i
parny. Katedra dzka ju od rana wypeniaa si rodzinami tych trzynastu wybranych i
powoanych, ktrzy w ich obecnoci bd uwiceni i posani. Piszc te sowa ogldam
film video z naszych wice. Widz procesj, a w niej cae seminarium - wszystkich
klerykw od l-go do 6-go roku, idcych w stron otarza. Za nimi ksia, ktrzy rok
wczeniej otrzymali wicenia. Wreszcie nasza trzynastka w biaych albach, z
63

kapaskimi ornatami zoonymi na wycignitych rkach. Nastpnie przechodz jeden

po drugim nasi profesorowie, przeoeni, czterech biskupw i arcypasterz w otoczeniu
asysty. Nasza grupa ustawia si naprzeciwko otarza. Ju niedugo staniemy z jego drugiej
strony. Kamera przesuwa si wolno po twarzy kadego z nas. Wszyscy jestemy skupieni
i wzruszeni - kamienne twarze, wyostrzone zmysy, patrzce gdzie przed siebie oczy.
Kiedy widz, jak arcybiskup nakada rce na moj gow, a ja lubuj mu posuszestwo.
Kiedy patrz na siebie lecego krzyem na katedralnej posadzce, wrd moich braci.
Prbuj przywoa w sobie te myli i uczucia, ktre wwczas przepeniay moje serce.
Pamitam, i mocno prosiem Boga o siy i wytrwanie. Obiecaem Mu szczer i oddan
sub. Wierzyem wtedy, e udwign i ponios ten krzy, ktry braem na swoje barki.
Panie, Boe mj! Ty wiesz najlepiej, e miaem wielkie pragnienie suenia Tobie i
Twoim wiernym! Ty Wiesz, e na dnie serca zachowaem nadziej ktra zawie nie
moe" - kiedy znowu stan przy Twoim otarzu!
Po tygodniu od tamtych wydarze, ktre zakoczyy si oberwaniem chmury i powodzi
na ulicach odzi, czekaa mnie ostatnia ju uroczysto. Wtajemniczeni wiedz zapewne,
i nowowywiecony ksidz, swoj pierwsz - uroczyst Msz wit, tzw. prymicj,
sprawuje w rodzinnej parafii. Na takie wydarzenie niektre wsplnoty parafialne czekaj
nieraz dziesitki lat. Nic wiec dziwnego, i skupia ono uwag, oprcz caej rodziny i
krgu znajomych neoprezbitera (5), niemal wszystkich w okolicy. Byem w dobrej
sytuacji, poniewa kilka tygodni wczeniej moja parafia (ok.10 ty. mieszkacw)
przeya ju prymicj mojego kolegi. Nie bd opisywa po kolei wszystkich punktw
samej uroczystoci. Nie musz take nadmienia, e wszyscy tego dnia s wzruszeni;
skadaj swojemu ksidzu" cudowne yczenia i obsypuj go kwiatami. Dzieci mwi
wierszyki, proboszcz wygasza mow okolicznociow, a zaproszony kaznodzieja
wychwala pod niebiosa bohatera parafii. Staym punktem kadej prymicji jest rwnie
tzw. podzikowanie prymicjanta, w ktrym zazwyczaj kreli on drog swojego powoania
i dzikuje wszystkim (zwaszcza rodzicom), ktrzy na tej drodze stanli. Na koniec
bogosawi wszystkich zgromadzonych, kadc kademu rce na gow. Z tym
bogosawiestwem poczona jest szczeglna aska Boa. Jako pierwsi dostpuj tej
aski kapani; nastpnie siostry zakonne, klerycy, rodzice, rodzina blisza i dalsza - a do
ostatniej gowy w wityni. Ja osobicie odebraem swoje prymicje jako jedno wielkie
64

dzikczynienie. Dzikowaem przede wszystkim Bogu za to, i mogem sprawowa Jego

Ofiar przy tym samym otarzu, przy ktrym suyem do Mszy jako ministrant.
Dzikowaem, i By ze mn i Prowadzi mnie przez te wszystkie lata. Dla mnie
prawdziwymi bohaterami tej prymicji byli moi rodzice. To im naleay si wszystkie
kwiaty i yczenia. Wiedziaem jednak, e dla nich - najlepsz nagrod i podzikowaniem
za 25-letnie trudy mojego wychowania - byo widzie mnie sprawujcego Najwitsz
Ofiar. Nie zapomn nigdy - Kochani Rodzice - Waszej mioci, troski i Waszego ...
przebaczenia.
(5) Neoprezbiter - ksidz w czasie I-go roku kapastwa.
Kade prymicje, po czci liturgicznej, maj swoj kontynuacj przy suto zastawionym
stole. Rodzina i znajomi mog wtedy do woli nacieszy si swoim pupilkiem. Oczywicie
nigdy nie podaje si alkoholu, ale muzyka i taniec s praktykowane - zwaszcza w grach.
Utartym zwyczajem - prymicjanta obdarowuje si prezentami i kopertkami. wicenia
kapaskie i nastpujce po nich prymicje czsto przyrwnuje si do lubu i wesela.
Biorc pod uwag fakt, i wydarzenia te cz si z dwoma rwnorzdnymi sakramentami
- nie jest to pozbawione sensu. Biesiadowanie i zabawa prymicyjna trwaj zwykle do
wieczora. Kiedy pojad ju ostatni gocie, a zmczeni rodzice poo si spa, zostaj
sami zalubieni - on i jego Bg. Po prymicjach zostao mi kilka dni odpoczynku.
Pojechaem z rodzicami do Lichenia. To byo i jest dla nas prawdziwe, rodzinne
sanktuarium. Matka Boa Bolesna znaa wszystkie nasze radoci i smutki. Oddaem si w
Jej matczyn opiek.
Zgodnie z nowym dekretem arcybiskupa - nowowywiceni kapani mieli w czasie
wakacyjnych miesicy, zastpowa ksiy bdcych na urlopach. Wszystkie parafie
objte zastpstwami byy na terenie samej odzi. Kady z nas mia przydzielone dwa lub
trzy punkty, w cigu dwch miesicy.
Kiedy zjechaem na swoj pierwsz placwk akurat koczya si wieczorna Msza w.
Ksidz Wiesaw przywita si ze mn wesoo. Powiedzia, e zastpuj samego
proboszcza, bo to on jest wanie na urlopie. Stojc w zakrystii, ktem oka dostrzegem
kolejk ludzi przy konfesjonale. Poczuem, e zblia si moja pierwsza spowied. Czy to
na nas czekaj"? - spytaem niepewnie. A, tak, tak lecimy" - odpar mj starszy kolega i
ju go przy mnie nie byo. Ja poszedem do drugiego konfesjonau na drewnianych
65

nogach. Gorczkowo powtarzaem w mylach formuk rozgrzeszenia. Dziewczyna, ktr

spowiadaem spytaa mnie - czy dobrze si czuj. Nic dziwnego - sam nie mogem pozna
swojego gosu, a w dodatku zaczem si jka. W czasie nastpnych spowiedzi
stopniowo si opanowaem. Pamitam, i moim pierwszym i najwikszym wraeniem
byo uczucie wielkiego zaenowania. Czuem si niegodny wysuchiwania i odpuszczania
cudzych grzechw. Chocia pniej nabraem pewnej rutyny w spowiadaniu, to wanie
wraenie towarzyszyo mi i pozostao do mojej ostatniej spowiedzi. Niestety, wielu ksiy
traktuje spowied nieodpowiedzialnie, spycajc j do kilku zdawkowych poucze i
odpukania". Dziwi si pniej ludziom, i ci spowiadaj si cae ycie jak dzieci
pierwszokomunijne.
Ksidz Wiesiu zaprowadzi mnie do swojego mieszkania w ogromnej - nowej plebanii,
ktr wczeniej wziem za jeden z blokw. W porwnaniu z ma, obskurn kaplic budynek parafialny by naprawd imponujcy. Podobno proboszczowi zabrako ju
pomysw na to, co w nim urzdzi - tym bardziej, e on i drugi wikariusz mieli
mieszkania gdzie indziej. Wiesiu zajmowa niewielk cz najwyszej kondygnacji, a
mnie przypad jeden z jego pokojw. Wsplnie zrobilimy sobie kawalersk kolacj, do
ktrej mj kolega wycign powk". By szczerze zdziwiony i zawiedziony kiedy
usysza, e nie bd z nim pi. Po chwili, tym razem ja zbaraniaem gdy zobaczyem jak
Wiesiu stawia przed sob butelk i raz za razem sobie polewa. Tak byo kadego
wieczoru. Wiesaw czsto zasypia pijany przy stole i spa tak w ubraniu a do rana. Mj
starszy brat w kapastwie, mimo swojej miej powierzchownoci i sumiennoci w
wykonywaniu obowizkw - cierpia ju wtedy na chorob alkoholow. Na szczcie pi
tylko wieczorami, kiedy go nikt nie widzia. Nie zdobyem si na rozmow z nim na ten
temat. Zapewne i tak nie odniosa by adnego skutku. Jeszcze jako diakon braem udzia
w odpucie parafialnym, w ktrym uczestniczy biskup Bohdan Bejze. By on wtedy na
przyjciu, w gronie ksiy, mocno wstawiony. Brakowao mu jednak do stanu w jakim,
kadego wieczoru, widywaem Wiesia. Wkrtce miaem si dowiedzie i przekona na
wasne oczy, jak wielkie spustoszenie wrd kleru robi alkohol.
Caa moja praca w parafii polegaa na odprawianiu jednej Mszy dziennie, spowiadaniu w
czasie drugiej Mszy oraz dyurze w kancelarii. Wolny czas przeznaczaem na czytanie
ksiek i wycieczki po odzi. Obiady gotowaa nam mia, starsza kobieta, ktra pniej
66

zostaa moj dojedajc (od czasu do czasu) gospodyni. W taki oto beztroski sposb
spdziem trzy tygodnie w Parafii Najwitszej
Eucharystii w odzi.
Na kolejn placwk zawiz mnie Wiesiu swoim maluchem. Tym razem miaem
zastpowa wikariusza. Parafia M.B.Nieustajcej Po-mocy bya o tyle ciekawa, e
poow jej mieszkacw stanowili chorzy umysowo - pacjenci pobliskiego szpitala.
Jednego z nich widziaem kadego ranka, jak przychodzi pod plebani i caowa z
namaszczeniem opony proboszczowego Opla Kadeta. Wielu pacjentw uczszczao
systematycznie do Kocioa, wykrcajc przy okazji rne numery, np. jedna kobieta
rozebraa si do naga przed otarzem, w czasie Mszy wykrzykujc przy tym, e jest Matk
Bosk. Podziwiaem spokj i opanowanie proboszcza, ktry zawsze wiedzia jak z
humorem wybrn z niezrcznej sytuacji. Fili parafii bya kaplica na cmentarzu, gdzie w
niedziel odprawialimy Msze wite. W tym czasie prowadziem dwa pogrzeby na tzw.
Doach". Jest to jeden z najwikszych cmentarzy w Europie. W jednej kaplicy, od rana
do wieczora chowa si zmarych dosownie maszynowo". Na cay pogrzeb jest ok. 20
min.! Kiedy przecignem o kilka minut swoj ceremoni oberwao mi si od starszego
kolegi Faktycznie - pod kaplic czekaa ju kolejka dwch pogrzebw".
Trzecia parafia bya w samym centrum miasta. Mody proboszcz przymierza si wanie
do budowy nowego Kocioa. By to czowiek peen serdecznoci i entuzjazmu. Bardzo
go polubiem. Praca - jak wszdzie - Msza, kancelaria, spowied. Znalazem czas, aby
kupi sobie mj pierwszy w yciu samochd - uywany Volkswagen Golf. Chciaem
mie samochd, ktry po prostu by mi si nie psu. Do dzisiaj nie umiem nic zrobi przy
aucie. Przyday si marki przywiezione z Niemiec i koperty z prymicji.
Przy kocu lipca ja i moi koledzy z roku mielimy spotkanie w kaplicy seminaryjnej z
arcybiskupem, ktry wrczy kademu z nas dekret na pierwsz, sta placwk
duszpastersk. Podczas gonego odczytywania przez pasterza nazwy miejscowoci
przyporzdkowanej poszczeglnemu kandydatowi - po reszcie przechodzi pomruk
zazdroci, westchnienie ulgi albo wspczucia. Kiedy, wrczajc mi dekret, arcybiskup
powiedzia - parafia Rusiec" - wszyscy wybuchnli tumionym miechem. Kilku
pokazao niedwuznacznie jak cz ciaa mam sobie zakorkowa. Po zakoczeniu
ceremonii, ju na powanie, skadali mi wyrazy ubolewania i wspczucia. Wkrtce
67

miaem si przekona na wasnej skrze, co to wszystko miao znaczy.

ROZDZIA V
Pierwsza parafia - zderzenie z rzeczywistoci
Po otrzymaniu dekretu - mojego pierwszego, kapaskiego posania - zostaem na dugo
sam w kaplicy. Dzikowaem Bogu za to, e mnie posa do swojej owczarni. Na ten
dzie czekaem przecie tak dugo! Moja pierwsza parafia nia mi si po nocach przez
wszystkie lata studiw. Mona powiedzie, i moich pierwszych parafian pokochaem ju
w seminarium. Modliem si za nich. Klczc w kaplicy prosiem Wszechmogcego, aby
da mi si i wytrwanie w subie Jemu i Jego rusieckim wiernym. Pytaem si Jezusa - co
mam zabra na t pierwsz misj? Co najbardziej mi si przyda? Odpowied nasuna si
natychmiast - Wiara, Nadzieja, Mio. Zrozumiaem, nie po raz pierwszy, e te Trzy
Cnoty Boskie s najwaniejsze. Uwiadomiem sobie ich gbi i moc. Wiedziaem, i
czeka mnie nieatwe zadanie. Nie na prno mwi si, e klerycy wiedz pierwsi i
najlepiej o tym, co dzieje si w diecezji. Kada parafia ma swoj atk, a kady proboszcz
- wyrobion opini. Zawsze mnie to plotkarstwo denerwowao. Sam postanowiem nigdy
nie uprzedza si do nikogo, a tym bardziej do caej spoecznoci. By moe dlatego tak
mao wiedziaem o tym, co i za co moe mnie spotka w tzw. terenie. To i owo jednak
docierao take do moich uszu.
Parafia Rusiec nie miaa najlepszej opinii w diecezji. Wizao si to zarwno z jej
histori, jak i teraniejszoci. Sama nazwa Rusiec kojarzya si wtajemniczonym przede
wszystkim z buntem parafian przeciw proboszczowi i kurii biskupiej, ktry mia miejsce
na pocztku lat 70-tych. O prawdziwych zamieszkach w Rucu" informoway nawet
wczesne rodki masowego przekazu z TV wcznie. Te wydarzenia opisz nieco pniej
na podstawie kroniki parafialnej.
Drugim skojarzeniem w odbiorze parafii bya osoba jej aktualnego proboszcza ks. Jana
Dupczyckiego, ktry mia opini panienki" i to w dodatku zmanierowanej. aden z jego
wikariuszy (mia ich szeciu) nie zagrza w Rucu miejsca duej ni jeden rok, podczas
gdy na innych parafiach ich koledzy siedzieli" po trzy lata i duej. To by fakt, ktry
68

mg niepokoi, ale ja byem peen ufnoci. Rusiec by przecie placwk

neoprezbitersk, tzn. e kierowano tam ksiy zaraz po wiceniach. W ssiednim
Szczercowie neoprezbiterzy pracowali co prawda po kilka lat; co do Ruca jednak - nie
wierzyem, e arcybiskup kierowaby co rok modego ksidza do parafii, gdyby ta
faktycznie bya tak trudna do przeycia. Stawiajc si w roli pasterza diecezji na pewno
nie posyabym nowo-upieczonych, ideowych i penych zapau ksiy do proboszcza
gorszyciela czy tyrana. Ile to nieprawdziwych, krzywdzcych opinii kry o Kociele i
jego kapanach" - powtrzyem w mylach utarte, ksiowskie powiedzenie i z otuch w
sercu wyszedem z seminarium.
Ksidz proboszcz Glapiski u ktrego miaem pozosta jeszcze przez kilka dni na
zastpstwie, zaproponowa mi wyjazd rozpoznawczy. Pojechalimy jego trabantem
nastpnego dnia rano. Rusiec to dua wie pooona przy trasie z odzi do Wrocawia.
Zbliajc si do celu podry mijalimy urocze lasy i ki z wielkimi stawami.
Zobaczyem z daleka pikny, gotycki Koci z czerwonej cegy. Wydawa mi si bardzo
duy jak na tak miejscowo. Zaparkowalimy przed plebani w samo gorce, lipcowe
poudnie. Drzwi otworzy nam mczyzna koo 50-tki z wydatnym brzuszkiem, ale nie
grubas. By ubrany po cywilnemu" - ciemne spodnie z ostrym kancikiem i jasn koszul
na krtki rkaw. Uwag zwracaa jego mia i gadka jak u dziecka twarz. Ksidz
proboszcz (bo on to wanie by) dostrzegszy zapewne koloratki w naszych koszulach szczerze si ucieszy i przymilnie zaprosi do rodka. Usiedlimy w maym saloniku z
kominkiem. Od momentu mojego przedstawienia si jako przyszego wikariusza - ksidz
Jan nie odrywa ode mnie wzroku. Oczy mu si wprost miay na mj widok, ale byo w
nich te co podliwego i drapienego, co wwczas odebraem jako objaw
zainteresowania nowym podopiecznym. Ja rwnie nie mogem napatrze si na Jasia
(jak go w mylach nazwaem). Wydawa mi si uroczy, a jednoczenie komiczny. Kiedy
szed rusza przy tym biodrami i ramionami, zupenie jak kobieta. Rwnie sposb w jaki
siedzia, rozmawia, gestykulowa rkami, a przede wszystkim jego cieniutki gosik
upodabnia go raczej do starszawej panny ni do czcigodnego proboszcza parafii. Jednak
trzeba mu odda to, i by ujmujco miy i gocinny. Po wielu uprzejmociach,
oczoplsach i ukazaniu wszystkich odmian umiechu, ks. Jasiu zmieni nagle wyraz
twarzy na pogardliwy, skrzywi si jak po dwch cytrynach i z nieskrywan niechci
69

zacz wyraa si o swoich parafianach - jakie to z nich wiejskie chamy, nieroby i

chytrusy. Uwaa swoj parafi za, bez wtpienia, najtrudniejsz w caej archidiecezji.
Zreszt sami na pewno o niej syszelicie" - skwitowa. Oywi si i rozpromieni
dopiero na koniec, kiedy oprowadza nas po swojej plebanii tumaczc, ile woy w ni
zdrowia i pienidzy". Potrafi przez p godziny mwi o dwch kredensach, ktre kaza
wstawi w grube ciany duego salonu i drugie p godziny - o niechlujstwie,
niesownoci i zdzierstwie ludzi, ktrzy przy tym pracowali. Przy poegnaniu by znowu
uroczy. Ucisn mi znaczco obie rce, patrzc przy tym gboko w oczy.
Po wyjciu z plebanii postanowiem, e porozmawiam take z urzdujcym jeszcze
wikariuszem, a przy okazji obejrz moje przysze mieszkanie. Wikariatka" miecia si
w zupenie innym budynku, okoo 30 metrw od plebanii proboszcza. Bya to dua,
nieotynkowana pitrwka". Cay parter sta pusty, niewykoczony i brudny. Miecia si
tam sala pimpongowa dla ministrantw, sala katechetyczna, azienki i magazynki. Poow
pitra zajmowa organista z rodzin, a drug poow - wikariusz. Ks. Sawek akurat
wrci ze spaceru. Wszedem z nim do mieszkania, w ktrym miaem spdzi najbliszy
rok. Skadao si z dwch pokoi, kuchni, azienki i maego przedpokoju. Jeden pokj by
maleki, za to drugi - przestronny i jasny, z duym balkonem. Zauwayem, e w caym
budynku brak byo jakiegokolwiek ogrzewania. Sawek nie kry swojej radoci z powodu
opuszczania parafii. Nie chcia wiele mwi na temat proboszcza. Powiedzia tylko, e
byo ciko". Jego opinia na temat mieszkacw parafii rnia si zupenie od opinii
proboszcza. C, kady ma prawo do swojego zdania.
Musz powiedzie, i wyjedajc z Ruca miaem wicej pozytywnych myli i otuchy w
sercu jak przed przyjazdem. Przede wszystkim zauroczya mnie sama miejscowo, w
ktrej czyy si pejzae miejskie z wiejskimi. Rusiec mia swoje centrum z ryneczkiem,
przystankiem PKS i parkiem przylegajcym do samego Kocioa, ale sigajc dalej
wzrokiem - wida ju byo ki, pola i las. Miejscowo syna z bogatej, wrcz
wystawnej zabudowy. Ludzie byli tu gospodarni i przedsibiorczy. Za to przy Kociele
aden cham nie chcia pomaga" - jak mwi proboszcz. Sam Koci, ktry na koniec
wizyty pokaza mi ks. Sawek, z zewntrz imponujcy - w rodku by zaniedbany i
brudny. Robi wraenie nieuczszczanego. Mia jednak w sobie swoisty nastrj i
atmosfer gotyckiej wityni. Na tym zakoczy si mj rekonesans w Rucu.
70

30-tego lipca zajechaem powtrnie na moj" parafi, tym razem ju z rodzicami,

meblami i dekretem w rku. Bya sobota. Proboszcz szykowa si na lub. Chocia
oficjalnie zaczynaem prac nastpnego dnia, jednak Jasiu zada stanowczo, abym szed
z nim na uroczysto, a pniej na wesele. Nie chciaem go drani na samym pocztku.
Musiaem zostawi rodzicw przy przeprowadzce i pody za szefem. Moja pierwsza
niedziela w Rucu bya przemia. Parafianie tumnie przybyli do Kocioa. Po kadej
Mszy spontanicznie podchodzili do mnie i serdecznie witali. Starym, parafialnym
zwyczajem, po sumie okrya mnie orkiestra i zagraa kilka powitalnych marszw.
Proboszcz przy obiedzie sprowadzi mnie na ziemi - to wszystko wredne i faszywe,
zobaczy ksidz!".
Nastpnego dnia byo rozpoczcie roku szkolnego w miejscowej podstawwce. Miaem
niewiele katechezy, tylko 12 godzin tygodniowo. Przydzielono mi VII i VIII klasy, reszt
uczya katechetka Agata - nawiasem mwic pikna dziewczyna. Ciao pedagogiczne oglnie bardzo przychylnie nastawione do religii w szkole i do mnie osobicie. Troch
problemw wychowawczych miaem natomiast z dziemi. Czekay mnie rwnie dojazdy
do innej szkoy w malekiej wiosce. Bya to 3 - klasowa szkka, za to dzieci byy tam
urocze - grzeczne i pilne.
Jak ju wspomniaem, od pierwszego wejrzenia zauroczy mnie zewntrzny wizerunek
Ruca - jego otoczenie i zabudowa. Wszdzie kapao wprost od zieleni. Liczne lasy i ki
przynosiy oywcze powiewy wiatru. Sama witynia rusiecka otoczona bya ogromnymi
drzewami tak, jakby wrd nich wyrosa. Okoliczne wioski obfitoway w stawy na
rozoystych kach. Niemal z kadej strony wie otoczona bya lasem, a jedna wioska
caa bya w nim ukryta. Przez parafi przepyway dwie urocze i rybne rzeczki. Co
prawda ludzie pord tej sielankowej scenerii musieli ciko pracowa (ziemie byy tu nie
najlepsze), jednak przyroda wynagradzaa im poniesione trudy - spokojem, wieym
powietrzem i piknymi pejzaami. Dla ksiy, zwaszcza tych spokojnych duchem, taka
parafia jest wymarzonym miejscem na ziemi. Ci, ktrzy nie lubi zgieku miasta i nie boj
si by na wieczniku - yj na wiejskich placwkach jak u Pana Boga za piecem.
Zwaszcza proboszczowie z jednym wikarym, ktrego mona posa do szkoy, zatrudni
przy robieniu grobu i obka, powierzy mu ministrantw itp. Oczywicie s to wszystko
wspaniae i ciekawe zajcia, zwizane z misj kadego kapana i dajce zazwyczaj duo
71

satysfakcji. Jeli jednak widzi si, e jedynemu, najbliszemu autorytetowi takie prace
obmierzy, a ogranicza si on tylko do pgodzinnej Mszy dziennie i udzielaniu
sakramentw - co bardziej godnym, tzn. mniej wicej raz na dwa miesice - mona si
troch zniechci. Oprcz niewtpliwych plusw ksiowskiego ycia na wsi, trzeba
powiedzie rwnie o paru minusach. Pierwszy z nich to brak jakiejkolwiek
anonimowoci. Daj gow, e gdyby przeprowadzi stosown ankiet wrd
mieszkacw polskiej wsi i prbowa dociec jakie tematy najczciej porusza si w
wiejskich rozmowach (z wyjtkiem spraw bytowych i rodzinnych) - wynik bdzie zawsze
ten sam: 1-sze miejsce proboszcz, 2-gie miejsce wikary. Ksidz na wsi by od wiekw i
jest cigle tematem nr 1. Spacerujc po Rucu za kadym razem czuem na sobie
(dosownie!) setki par oczu. Niektrzy wrcz mnie ledzili! Do dzisiaj nie mam pojcia
jakim cudem niektrzy parafianie dowiedzieli si o kilku faktach z mojego ycia. Do tego
wszystkiego dochodzi wprost fenomenalna, ponaddwikowa szyb-ko z jak
rozchodziy si wszystkie informacje. Jeli wierzy sowom ksidza proboszcza mieszkacy Ruca mogli w powyszych konkurencjach wygrywa olimpiady. To wielkie
zainteresowanie sprawami Kocioa, a te w ich mniemaniu sprowadzay si do
prywatnego ycia duszpasterzy, nie zawsze miao dla nich pozytywne skutki i wychodzio
im na dobre. Myl tutaj o wypadkach sprzed dwudziestu lat, ktre odbiy si szerokim
echem niemal w caym kraju. Korcio mnie od pocztku, aby sprawdzi co na ten temat
mwia kronika parafialna. Byo to najbardziej wiarygodne rdo, poniewa pisali j
proboszczowie, ktrzy rezydowali w parafii bezporednio po tamtych wydarzeniach.
Sami parafianie rzadko poruszali temat rusieckiej rebelii. Odniosem wraenie, e
wstydzili si stylu w jakim zabysnli wobec wiata. Kronik Parafii Rusiec"
przeczytaem w trakcie kilku pierwszych dyurw w kancelarii. O dziwo, ju sam wstp
ksigi zdawa si potwierdza teori proboszcza o (delikatnie mwic) trudnym
charakterze tubylcw. Mianowicie przodkami dzisiejszych mieszkacw wsi byli
zbuntowani chopi z majtku hrabiego Koniec-polskiego. Po stumionym krwawo buncie
kaza on przesiedli krnbrnych poddanych z Rusi w centrum Rzeczpospolitej.
Poprzednia ojczyzna na trwae wpisaa si w nazw ich nowego siedliska. Dzisiaj, jedna z
gwnych ulic Ruca nosi nazw - hrabiego Koniecpolskiego". Nie bd opisywa
szczegowych losw Rusinw z Ruca. Przechodzc do opisu wydarze z lat 70-tych
72

naszego stulecia pragn zaznaczy, e ich chronologia moe nie by dokadnie

zachowana. Kronikarski opis czytaem tylko raz i to kilka lat temu.
Caa zadyma w parafii zacza si w sposb niemal klasyczny tzn. konfliktem midzy
proboszczem a wikariuszem. Niestety, biskup przy doborze skadu osobowego ksiy na
poszczeglnych parafiach nie kieruje si ich charakterami, temperamentem czy innymi
cechami osobowymi. Po prostu utyka dziury" kim si da. Ludzie s tylko ludmi albo
jeli kto woli - s ludzie-kosy i ludzie-kamienie. W opisywanym przypadku nie ma
adnych wtpliwoci, e trafia kosa na kamie". Przysowiow kos" mona miao
nazwa wczesnego rusieckiego proboszcza ks. Kalet - byego, dugoletniego onierza,
ktry przeszed szlak bojowy od kampanii wrzeniowej po sub w armii Andersa. Nie
wiadomo co bardziej uksztatowao charakter ks. Kalety - czy twardy, onierski ywot;
czy te wy-chowanie wyniesione z domu rodzinnego. Faktem bezs_ym jest, i by to
czowiek bardzo surowy, wrcz szorstki. Wymaga wiele od siebie i od innych. Wrd
wikszoci wiernych mia poza tym opini czowieka uczciwego i sprawiedliwego.
Ludzie bali si go, ale otaczali szacunkiem. Ks. Kauziak, ktry zosta przydzielony do
Ruca w charakterze wikariusza by kompletnym zaprzeczeniem swojego przeoonego lekkoduch i lawirant; cenicy nade wszystko alkohol i damskie towarzystwo. Nowy
wikary by bardzo towarzyski i szczery. Lubi nocne popijawy z chopami, ktrym coraz
czciej uala si na surowo proboszcza. Szybko zjedna sobie wielu poplecznikw i
obrocw, ktrym nie w smak bya osoba plebana. Sytuacja midzy nim a proboszczem
stawaa si coraz bardziej napita i grozia w kadej chwili wybuchem.
Nastpio to pewnej nocy, kiedy to ks. Kauziak podcity" jak zwykle suszn dawk
alkoholu, dotar do plebanijnej furtki. Naley zaznaczy, i obaj duchowni mieszkali
wwczas razem w jednym, ogrodzonym budynku. Jakie byo jednak zdziwienie i
wcieko wikarego gdy, otwarta zazwyczaj furtka, okazaa si zamknita na klucz.
Trudno skroba si przez ogrodzenie majc par promilli alkoholu we krwi. Kiedy mody
kapan powrci do kompanw od kielicha" i opowiedzia o jawnym zamachu na jego
wolno i ksiowskie prawo do kilku godzin snu przed rann Msz, w swoim ku na
plebanii - wrd podchmielonych chopw zawrzao. Jeszcze tej samej nocy urzdzili
gon pikiet przed rezydencj proboszcza. Rankiem doczyli do nich inni stronnicy
wikarego. Proboszcza wywleczono si z plebanii i na taczkach wywieziono do granic
73

parafii. Ks. Kauziak zosta zgodnie okrzyknity jego nastpc. Przez kilka lat sprawowa
rzd dusz w Rucu. W tym czasie na plebanii urzdza pijackie imprezy i orgie. Mia
swoich onierzy", ktrzy mieszkali razem z nim w budynku, aby pilnowa swojego
guru i dotrzymywa mu towarzystwa. Wybra te sobie jedn z wiejskich dziewczyn na
gosposi", ktra wkrtce zasza w ci i urodzia mu udanego syna. Emisariusze kurii
biskupiej przyjedali aby zaagodzi sytuacj (m.in. biskup i kanclerz). Byli jednak
zniewaani, obrzucani jajami i si wyrzucani z parafii. Stopniowo, z upywem lat, wielu
ludziom zaczy otwiera si oczy. Zrozumieli wreszcie, e ich nowy, samozwaczy
proboszcz to zwyky pijak i rozpustnik. Przy caym tym baaganie jako umkna mu
praca duszpasterska: odprawianie Mszy, sprawowanie Sakramentw itp. Ludzie rusieccy
zaczli dzieli si na prawic" tj. prawowiernych i lewic" - popierajc cigle
Kauziaka. Na tle tego rozdwojenia doszo nawet do regularnych bitew i potyczek,
podczas ktrych interweniowaa milicja. W kocu jednak prawica" zwyciya, a
samozwaczy proboszcz podzieli los obalonego poprzednika. Podobno wyjecha pniej
do Stanw Zjednoczonych i do dzi pracuje jako... takswkarz w Nowym Yorku.
Zdegradowany proboszcz Kaleta zmar wkrtce pod brzemieniem doznanych upokorze.
W Rucu dugo jeszcze lewica walczya z prawic. Wyrzucono si kilku proboszczw
przysanych przez kuri. Jednego z nich wiziono przez kilka dni w piwnicy. Innemu,
ktry sprowadzi si pod oson nocy - zrzucono z pitra plebanii wszystkie meble. W
tym czasie prawica modlia si przed drzwiami zamknitego Kocioa. Dopiero kilka
tragicznych, miertelnych przypadkw, ktre dotkny lewicowych prowodyrw,
przyniosy strach i opamitanie. Jednego zabi piorun, inny si utopi, a jeszcze inny
pochowa syna. Uznano to za palec Boy i zaprzestano buntu. Do dzisiaj jednak istniej
nienawici i spory, majce swoje rdo w tamtych wydarzeniach. Tylko syn ks.
Kauziaka, mieszkajcy cigle z matk we wsi, wydaje si nie przejmowa swoim
rodowodem. Jego ciotka jest gospodyni u ks. Jasia, ale od niego nic jej nie grozi.
Powrc teraz do moich kontaktw z proboszczem. Przez kilka pierwszych dni po moim
przyjedzie by on najwspanialszym czowiekiem na wiecie. Wida byo, e naprawd
cieszy si z nowego wikariusza. Sam wcale tego nie ukrywa. Przy kadej okazji wyraa
si niepochlebnie o moim poprzedniku, a take o wszystkich swoich byych
podopiecznych. Zaczynao mnie powoli denerwowa to jego cige narzekanie i
74

obwinianie innych ludzi Wrd jego byych wikariuszy by jeden, ktry mia
nieposzlakowan opini i y w opinii witoci". Miaem coraz mniej wtpliwoci, e i
na mnie bdzie kiedy wiesza psy", chobym nie wiem jak si stara. Tymczasem w
pierwszym tygodniu naszej znajomoci nic na to nie wskazywao. Wrcz przeciwnie.
Jasiu by troskliwy, opiekuczy i nad wyraz serdeczny. udziem si, e tak pozostanie,
niestety - to bya tylko gra wstpna przed majcym nastpi rozstrzygniciem.
Stao si to pod koniec pierwszego tygodnia mojego pobytu w Rucu. Poniewa nie
miaem jeszcze swojego telewizora - Jasiu zaprasza mnie na dzienniki i filmy do siebie.
Pamitnego wieczoru, od razu kaza mi usi obok siebie na kanapie, a nie jak zwykle w osobnym fotelu. Wyczuem, i jest tym razem wyranie czym podekscytowany.
Odsuwaem od siebie myl, e to podniecenie. Niestety - Jasiu wyranie mia na mnie
ch. Mwi co nerwowo i nieskadnie, jednoczenie przysuwajc si coraz bardziej w
moj stron. Kiedy dotkn mnie swoim biodrem, zadra na caym ciele i chwyci moj
rk. Odsunem si gwatownie, ale on otoczy mnie drugim ramieniem i mocno
przytrzyma. Wiedziaem o co mu chodzi, postanowiem jednak na chwil spasowa i
wyrwa si natychmiast, gdy Jasiu posunie si o krok dalej. Tymczasem on rwnie
spasowa. Zacz natomiast z pasj mwi o mojej urodzie i inteligencji. Zapewnia, e
bdzie mi cudownie w jego parafii, a wszystkie moje pragnienia speni wanie on. Bd
ksidzu ojcem i bratem"... i kochankiem - dodaem w mylach. Byem wstrznity,
zrozpaczony! udziem si do tej pory, i to co o nim mwiono to nieprawda. Moe ma
taki sposb bycia - pocieszaem sam siebie. Nagle przyszo mi na myl przykazanie ojca
witka - o pokorze i bezwzgldnym posuszestwie wobec swojego proboszcza!!!??? W
tym samym momencie rka Jasia zacisna si na moim udzie i szybko przesuwaa w
kierunku krocza. Zebraem si w sobie i z caych si wyrwaem z obj napaleca. On
zerwa si razem ze mn. Zapa mnie powtrnie za rk przemawiajc mi do serca i
rozsdku - przecie musi to ksidz jako robi; po co samemu... nie pozwol na adne
kurwy w mojej parafii!!!" Ze zami w oczach zapewniaem go o mojej przyjani i
oddaniu, ale nie takim o jakie mu chodzi. Chc y w czystoci!" - krzyczaem
zrozpaczony - ...nie min jeszcze miesic od moich wice!" Do rozpalonego Jasia nie
docieray adne argumenty. Poda za mn po caym pokoju, majc cigle nadziej, e
mu ustpi. Rozpalony do czerwonoci zacz manipulowa przy rozporku, a po chwili
75

wycign z niego swoje genitalia - mylc zapewne, e oczaruje mnie tym widokiem. To
byo tragikomiczne! Widzc beznadziejno sytuacji wybiegem z plebanii i wrciem do
siebie.
Rozmylaem dugo w nocy o tym co si wydarzyo. Byem zaamany. Nie miaem
najmniejszych wtpliwoci, e czeka mnie rok tpienia i poniania przez tego
niezaspokojonego starego zboczeca. Byem wcieky na niego, na siebie, na biskupa
ktry mnie tu przysa i na cay wiat. C mam czyni Panie!" - woaem z caej duszy
do Boga. W jednej chwili zrobio mi si nawet al tego czowieka, ktry przecie na swj
sposb pragn mioci i kogo bliskiego. By samotny, tak jak ja, jak kady ksidz.
Wiedziaem jedno, e nigdy mu nie ulegn, ale te nie bd go potpia ani mci si na
nim. Wstaem z ka i do rana modliem si za swojego pierwszego proboszcza, mojego
brata w kapastwie. Rano przy niadaniu Jasiu by bardziej ni zwykle powcigliwy, ale
po jego bysku w oczach wyczuem, e jeszcze do koca nie straci nadziei.
Jednym z moich obowizkw bya opieka nad ministrantami. Byli to przewanie chopcy
w wieku 8-14 lat - weseli i rozkrzyczani jak wszyscy. Wrd nich, a grupa liczya ponad
dwudziestu, byo kilku wspaniale uoonych, o mocnych krgosupach moralnych.
Podobnych charakterw wrd tak modych chopcw nigdy przedtem, ani potem nie
spotkaem. Uwaam, e rodowisko wiejskie bardziej sprzyja takim pozytywnym
indywidualnociom. W nastpn niedziel miaem bardzo mie odwiedziny. Po
niedzielnym obiedzie, kiedy kady ksidz marzy o odpoczynku, zadzwoni dzwonek. Na
progu stay trzy adne, umiechnite dziewczyny z wizaneczk kwiatw. Powitay mnie
w swojej parafii i w swoim wasnym imieniu. Rozmawialimy mio, a do wieczornej
Mszy. Wszystkie trzy okazay si by studentkami: Kasia studiowaa pedagogik, Gosia
(jej siostra) - biologi, a Renia - teologi. Dziewczyny, jak same powiedziay, opiekoway
si kadym nowym wikariuszem w parafii i kadego broniy przed proboszczem.
achnem si oczywicie i powiedziaem, e nie ma przed kim bo proboszcz jest O.K.
Na to one tylko znaczco si umiechny. Dziewczyny byy zwizane ze studenckimi
grupami kocielnymi, a w przeszoci poczya je oaza". Moje nowe przyjaciki miay
jako jedyne legalny wstp do mojego mieszkania. Mogem z nimi trzema, albo z kad z
osobna, w parze spacerowa po Rucu - nikt nigdy mi tego nie wypomnia, cho robiem
to do czsto. W Rucu znano si nie tylko po nazwisku, ale te z yciorysu i
76

moliwoci. Poza dziewczynami zaprzyjaniem si rwnie z miym rodzestwem - Ani

i Piotrem Sikora - doktorami medycyny oraz z kilkoma nauczycielami. Moim
najwikszym przyjacielem by jednak mj ssiad z naprzeciwka - Kaziu Olczak i jego
rodzina. Po kadej awanturze z proboszczem szedem do Kazia po to, eby (jak sam mu
kiedy powiedziaem) porozmawia z normalnym czowiekiem. Kaziu mia przemi on
i czwrk uroczych dzieci. Pracowa, jak wielu mczyzn z tamtych okolic, w Kopami
Bechatw. By wiecznym kawalarzem i szczerym, oddanym przyjacielem. Jako jedyny
wiedzia o moich przeprawach z proboszczem i szczerze mi wspczu. Sam, jak
zapewnia, rwnie by przez niego podrywany i to do ostro. Niewykluczone, e
znajomo z Kaziem uchronia mnie przed chorob nerwow i zbzikowaniem.
Tymczasem Jasiu, po kilku jeszcze podchodach w moim kierunku, zaczyna by coraz
bardziej zniecierpliwiony. Myla zapewne, e pjd po rozum do gowy i dla witego
spokoju dam mu dupy. Staraem si by dla niego miy i uczynny - wyrczaem go w
obowizkach, ktrych i tak prawie nie mia, a przede wszystkim wypeniaem niezwykle
starannie to, co do mnie naleao. Mimo to proboszcz stawa si coraz gorszy niecierpliwy, nerwowy i bardzo wybuchowy. Powoli poznawaem jego drugie oblicze
zgorzkniaego malkontenta. Jasiu do zudzenia przypomina nieraz rozkapryszone
dziecko, ktre znudzone kolejn zabawk niszczy j i chwyta nastpn. Niestety takie
byo jego podejcie do ludzi. Jego chimery i napady znosiy kolejne gospodynie (mia ich
podobno jedenacie) i jedyny parafianin, ktry musia z nim wsppracowa - kocielny
Sarowski. Podziwiaem opanowanie tego czowieka, ponianego na wszelkie moliwe
sposoby. Wielokrotnie, trzsc si, ze zami w oczach powtarza, e go (Jasia) zabije zapierdol skurwisyna, upierdol mu eb przy samej dupie" - cedzi przez zby
kocielny. Cika sytuacja materialna zmuszaa go jednak do tej nieludzkiej pracy. Jasiu,
kiedy mia zy okres, potrafi zely na cay Koci Sarowskiego albo ministranta
podczas Mszy w. Wyzywa od chamw i bezbonikw ludzi przychodzcych do
kancelarii. Kiedy obrzuci inwektywami i wygna za drzwi matk, ktra z paczem
przysza zaatwi pogrzeb swego kilkuletniego synka. Dziecko wpado do gbokiego
rowu z wod i utopio si. Proboszcz kaza jej i po ma i wsplnie wytumaczy si dlaczego yj bez lubu kocielnego.
Dla mnie, cho ju praktycznie wszystko robiem za niego, nie by wcale lepszy. Si
77

rzeczy stykaem si z nim kilka razy dziennie. Wszystkie posiki jedlimy razem - taki by
wymg biskupa w parafiach z neoprezbiterami. Oczywicie za posiki musiaem paci i
to sono. Miewaem jak nigdy dotd czste komplikacje odkowe - bynajmniej nie z
powodu jedzenia, ktre byo znakomite, ale z uwagi na cigy stres w czasie spoywania.
Kiedy np. Jasiu wydar si na mnie, poniewa obraem kiebas z flaka za ktry te si
paci!". Powoli mijaa jesie. Z moimi dziewczynami nazbieraem i ususzyem mas
grzybw dla rodzicw na wita. Wraz z adwentem zaczy si wyjazdy na spowiedzi do
okolicznych parafii w naszym dekanacie. Miaem okazj porwna mojego proboszcza z
innymi i dobrze pozna proboszczowsk mentalno podczas dugich, swobodnych
rozmw przy stole. Stwierdziem, e chyba z kadym z nich mgbym si dogada. Byli
to mczyni w wieku 40-60 lat. Niemal kady mia co na sumieniu", wielu byo
dziwakami, ale przecie usprawiedliwiao ich ycie jakie prowadzili. Ciko byo mi
przyzna - Jasiu by ich pajacem i nieustannym obiektem artw. Drwili sobie za jego
plecami ze sposobu w jaki si porusza czy mwi. Byem raczej pewien (a miaem w tym
ju pewne dowiadczenie), e z wyjtkiem jednego, moe dwch - nie byo wrd tej
grupy kilkunastu ksiy wicej homoseksualistw. Najbardziej szokowaa mnie ich
cyniczna postawa wobec wszystkiego i wszystkich - wiernych, polityki, Kocioa i wobec
siebie nawzajem. To byli geniusze cynizmu! Zastanawiaem
si, co ich tak uksztatowao. Na pewno bya to rutyna kilkunastu czy kilkudziesiciu lat
kapastwa. Przez te wszystkie lata (gwnie z braku zajcia i motywacji typu: rodzina,
dzieci) zdziwaczeli i wyostrzyli sobie dowcipy podczas ssiedzkich spotka. Niemal
wszyscy byli te materialistami, niektrzy wrcz chorobliwymi. Naturalnie kady ksidz
ma prawo by do pewnego stopnia materialist. Wikszo ma jakie drugie ycie, a wic
inne osoby na utrzymaniu; niektrzy prowadz rne prace przy wityni albo plebanii.
Utrzymanie tych obiektw rwnie kosztuje. Dziwio mnie jednak zawsze to, i pazerni
na pienidze s zarwno ci, ktrzy prowadz jakie inwestycje, jak i ci, ktrzy nic nie
robi. Nie mogem oprze si wraeniu, i wikszo tych mczyzn zachowywaa si
jakby bya przed chwil wypuszczona z seminarium. Cigle niepowani, pozbawieni
problemw bytowych; wiecznie, rozbrykani chopcy. Szkoda tylko, e modziecz
rado i entuzjazm zamienili na cynizm, a ideay na rutyn i pienidze.
Wigili Boego Narodzenia spdziem wraz z Jasiem u jego jedynych przyjaci w
78

odlegej wsi, gdzie poprzednio by proboszczem. Musz przyzna, e tego dnia da z

siebie wszystko i udao mu si stworzy mi, przedwiteczn atmosfer. Zoylimy
sobie yczenia, nie zabrako rwnie drobnych upominkw. Nasi gospodarze rwnie
byli przemili. Widywaem ich pniej kilka razy na plebanii. Nauczyli mnie jedynego
chyba rozsdnego sposobu postpowania z proboszczem - najwaniejsze to przeczeka,
jak ma taki zy okres i nie sprzeciwia mu si w niczym" - powiedzieli mi kiedy. wita
upyny szybko i pracowicie.
Po Nowym Roku czekaa na nas kolda - moja pierwsza. Na parafii wiejskiej, zwaszcza
duej i rozczonkowanej, kolda jest dla ksiy najwikszym wysikiem podczas caego
roku. Rusiec, zarwno gmina jak i parafia, oprcz samej miejscowoci mia kilka satelit maych wiosek, zagubionych midzy lasami i kami. W samych tych wioskach jedno
zabudowanie od drugiego stao w odlegoci nieraz paru kilometrw. Zima bya tego roku
mrona i niena. Chopi dowozili mnie i proboszcza do wiosek, ale dalej musielimy
chodzi pieszo. Naturalnie ja miaem zawsze wicej rodzin do odwiedzenia i dalsze trasy
do przejcia, ale to byo oczywiste - byem modszy i bardziej wytrzymay.
Kolda, to bardzo ciekawa i pouczajca praca, zwaszcza dla modego kapana. W cigu,
np. jednego popoudnia trzeba odwiedzi od 30 do 50-ciu rodzin. Odliczajc dojcie, na
kady dom pozostaje po kilka minut. Przez ten czas trzeba odmwi modlitw,
porozmawia na kilka staych tematw - obecno na Mszach w., zdrowie, praca,
problemy rodzinne, wtpliwoci dotyczce prawd wiary itp. Kady dom, rodzina ma
swoj specyficzn i niepowtarzaln atmosfer. Po pewnym czasie doszedem do takiej
wprawy, i po kilku zdaniach rozmowy odczytywaem niemal w oczach domownikw co
ich cieszy, a co boli; czy s szczliwi, czy te nie. Nauczyem si w cigu kilku chwil
niejako wtopi w ich maleki wiat i spojrze na niego ich oczami. Wielu alio si na
proboszcza - jego obcesowo i brak ogady. Ze smutkiem mwili o swojej wityni,
ktra wyglda na opuszczon tak, jakby nie miaa gospodarza. Staraem si jak mogem
usprawiedliwi Jasia, ale w duchu musiaem tym narzekaniom przyzna racj. Byy one
tak czste i natarczywe, e chwilami odnosiem wraenie jakoby ci ludzie cigle jeszcze
nosili w sobie ukryte pragnienie buntu.
Jeden dzie koldowania powiciem na wiosk ca ukryt w duym lesie. Malekie
chatki na lenych polanach wyglday na ywcem wyjte ze redniowiecznego pejzau.
79

Nie mogem wyj z podziwu - z czego ci ludzie yli. Nie byo wida prawie adnych pl
uprawnych. Mae obrki i szopki skryway lene siano, krow lub koz, par kur.
Mieszkacy tego skansenu sami przyznawali, e jest im ciko bo, yj przewanie z
lasu, ale byli przy tym pogodni duchem i w wikszoci zadowoleni z ycia. Z najwiksz
bied zetknem si jednak w innej wiosce, na skraju lasu. Glinianki kryte som
sprawiay wraenie niezamieszkanych. Klepisko zamiast podogi byo czym normalnym.
Ziemie byy tu nieurodzajne - piaszczyste. W jednej z takich glinianek natrafiem na
matk z piciorgiem dzieci. Jedna izba zapewniaa wszystkie wygody" - kuchnia,
jadalnia, sypialnia i azienka. Wszyscy grzali si przy starym, kaflowym piecu, w ktrym
palono chrustem z lasu. Dzieci byy ubrane w stare, postrzpione, ale czyste ubranka.
Wyglday na niedoywione i przybite swoj bied. Okazao si, e mczyzna - gowa
rodziny cigle si upija i akurat wyszed na klina". Kobiecie z trudem udawao si
uchroni cz z zasiku, ktry otrzymywaa rodzina. Ze wzruszeniem spostrzegem
jednak, e trzyma w rku niewielk kwot, aby da j na ofiar". Postanowiem zostawi
w tym domu wszystkie pienidze jakie tego dnia zebraem. Kobieta nie chciaa o tym
nawet sysze. Powiedziaa, e i tak przyniesie je do Kocioa. Kazaem wic na
odchodnym przyj do siebie najstarszemu z chopcw. Zjawi si u mnie w najblisz
niedziel, po jednej z Mszy. Daem mu dwie wypchane torby misa, szynek, kiebas i jaj w wikszoci tego, co sam dostaem od ludzi. Modliem si, eby dumna matka nie
zawrcia go do mnie, ale na szczcie nie przyszed.
Mj genialny proboszcz, od czasu przybycia do Ruca, na kadej koldzie zbiera ofiary
na malowanie Kocioa. Jak sam mi si przyzna, nie mia najmniejszego zamiaru tego
robi - chamy myl, e to tak atwo" - obrusza si na swoich parafian. Co roku ludzie z
nadziej dawali na ten cel pienidze i co roku pienidze te znikay w niebycie. Jasiu
przykaza mi solennie (wczeniej ogosi to z ambony) abym przyjmowa ofiary na trzy
cele: utrzymanie Kocioa, malowanie i dla ksiy. Dla mnie bya przeznaczona 1/3 z
ostatniej puli. Byo to na pozr zgodne z prawem kanonicznym, w myl ktrego
proboszcz z wikariuszem dzieli si ofiarami w stosunku 2:1 (oprcz ofiar za Msze w. stosunek 1:1). Wedug prawa jednak podzia ten ma dotyczy wszystkich ofiar, natomiast
mj proboszcz sprytnie skierowa dwa pierwsze rdeka do swojej kieszeni, a dzieli si
skwapliwie 1/3 ostatniego. Takie obejcia prawa nie s rzadkoci wrd proboszczw.
80

Niewielu wikariuszy decyduje si w takich przypadkach upomina o swoje. Czasami

jednak takie sprawy opieraj si o arcybiskupa, ktry i tak zawsze staje po stronie ojca
parafii w myl zasady pokory i posuszestwa wobec wyszego rang. Wszystko jest wic
zgodne z prawem, gdy cay Koci jest hierarchiczny, a nie demokratyczny.
Jasiu w czasie koldy by bardziej spokojny. Cakiem moliwe, e nowa namitno
(napywajce pienidze) przymia na jaki czas popdy zmysowe, a przez to zagodzia
usposobienie. Musz lojalnie stwierdzi, i ks. Jan miewa rwnie, obok zych, take
dobre dni. Jestem pewien, e ten czowiek jest z natury dobry i ludzki. Wielokrotnie
widziaem go wzruszonego ludzk krzywd. By serdeczny i gocinny dla wszystkich
goci zjedajcych na plebani, m.in. dla moich rodzicw, za co jestem mu bardzo
wdziczny. Gorzej natomiast traktowa swoich podopiecznych. Czasem bywa nie do
zniesienia. Jego malkontenctwo przybierao chwilami wynaturzone rozmiary. Jednak pod
t zrogowacia ju skorup - naros przez lata samotnoci, omieszania, zmagania z
innym popdem (ktry mg mie swoje korzenie w seminarium) - bio serce wraliwego
czowieka. Ks. Jan by cigle spragniony innych ludzi, towarzystwa, nowinek. Marzy na
przyszo o parafii miejskiej, najlepiej w odzi. Bardzo doskwierao mu siedzenie w
Rucu, chocia sam pochodzi z malekiej wioski. Czsto powtarza, e jego przodkowie
(a zatem i on sam) byli szlacht ziemiask. Tym mona by tumaczy jego pogardliwy
stosunek do chopw... Cigle chodzio mu po gowie - jak wyrwa si spord tej
hooty". Jak nie trudno si domyle, ks. proboszcz uwaa si za kogo lepszego,
godnego szczeglnej czci i szacunku. Wzrusza si szczerze, gdy kto wyraa swoje
wspczucie, i tak wspaniay, inteligentny i kulturalny kapan musi mczy si na tej
wyjtkowo trudnej parafii. Sam uwaa to za najwikszy krzy ycia. Mona byo wiele
osign utwierdzajc go w tym przewiadczeniu. W ogle lubi, jak si nad nim ualano.
Ja osobicie byem bardziej skonny wspczu jego parafianom. Ciki to los dla parafii proboszcz peda i malkontent z mani wielkoci. Wedug mnie, prawdziwym powodem
do tego aby mu wspczu by tragiczny wypadek samochodowy, ktremu uleg kilka lat
wczeniej. W wypadku tym zgina jego wczesna gospodyni, a on sam mia zaman
nog. Wspominajc tamto wydarzenie, ks. Jan najbardziej ubolewa nad jego dotkliw
konsekwencj... zabraniem mu na kilka lat prawa jazdy. Ten niesprawiedliwy wyrok" jak mwi - skaza go na siedzenie w parafii albo na ask wikariuszy. Nie bez powodu,
81

jednym z pierwszych pyta, jakie mi zada w czasie mojej pierwszej wizyty w Rucu,
byo pytanie o samochd. Fakt, i posiadaem auto ratowa mnie nieraz i by to najlepszy
hak na proboszcza. Przy caej swojej apodyktycznoci, nie mg nakaza mi, abym go
zawiz tam gdzie chcia i kiedy chcia. Zawsze mogem si czym wykrci i robiem to,
kiedy szczeglnie dotkliwie zalaz mi za skr". Kiedy wic zaplanowa sobie jaki
wyjazd - poznawaem to zazwyczaj ju dzie wczeniej, po jego nienaturalnie miym i
kulturalnym zachowaniu. Zima 1993r. doskwieraa mi bardzo w mojej nieogrzewanej
wikariatce. Po tym, jak na jesieni wyprowadzi si organista z rodzin, moje mieszkanie
pozostao jedyn zamieszkan czci budynku. Ju na jesieni kupiem grzejnik na butl z
gazem. Gdy jednak zaczem nim grza non stop, kiedy przyszy due mrozy, cae
mieszkanie dosownie przesikno wilgoci. Woda spywaa po oknach, drzwiach, a
nawet cianach - tworzc kaue, ktre cigle musiaem ciera. Pod kiem i meblami
utworzyy si dywany z pleni i grzyba. W kocu zmuszony byem wyczy grzejnik i
kupi dwie farelki. Od tamtej pory zarabiaem na jedzenie i prd. Na dodatek w styczniu
zamarza woda w rurach. Fakt ten zbieg si w czasie z kocem koldy i tragicznym
wydarzeniem, ktre o may wos nie przypaciem yciem. W poowie stycznia ks.
proboszcz dowiedzia si o mierci swojego szwagra, ktry mieszka we Wrocawiu.
Dzie przed pogrzebem by u niego brat z rodzin, aby zabra go na t smutn
uroczysto. Ks. Jan postanowi jednak jecha nastpnego dnia, oczywicie ze mn. W
takich okolicznociach nie mogem mu odmwi tym bardziej, e i mnie wypadao by na
tym pogrzebie. Wieczorem miaem niemie przeczucie, i wydarzy si jakie nieszczcie.
Wyjechalimy par godzin przed witem, aby zdy na czas. By silny mrz, droga
oblodzona; tumany niegu walce w przedni szyb ograniczay bardzo widoczno. W
samochodzie, oprcz mnie i proboszcza - na przednich siedzeniach - jechay rwnie
dwie kobiety, przyjacika ks. Jana z poprzedniej parafii (o ktrej ju wspominaem) oraz
jego gospodyni. Jechaem bardzo wolno, ok. 40 km/h. Mniej wicej w poowie drogi do
Wrocawia jest ostry zakrt nad lasem, w obnieniu terenu. W momencie wchodzenia w
uk zakrtu straciem kontrol nad kierownic i wpadem w polizg. Znioso nas na drugi
pas jezdni. W ostatnim momencie zobaczyem przed sob dwa blisko siebie osadzone
wiata - pomylaem, e to maluch". Mj gony krzyk O Jezu!", zla si z
przeraliwym hukiem zderzajcych si ze sob czoowo samochodw. Na chwil
82

straciem przytomno, ale zaraz potem j odzyskaem. Usyszaem jki moich pasaerw
- wszyscy yli i mieli si niele. Najwicej krzycza ks. proboszcz, cho jemu zupenie nic
si nie stao. Kiedy wyszedem z samochodu przewrciem si na lodzie, ktry pokrywa
ca jezdni, pod cienk warstw niegu. Bardzo bolaa mnie lewa noga i dolna cz
krgosupa, a z rozcitego uku brwiowego sczya si krew. Fiat 126p, w ktrego
uderzyem, lea w rowie. Zawlokem si do niego i zobaczyem zszokowanego, ale
przytomnego kierowc. Nikogo wicej tam nie byo. Wkrtce nadjechaa policja, a
karetki pogotowia zabray nas do szpitala. Po kilku godzinach spdzonych w szpitalu i na
komendzie, gdzie skadalimy zeznania, pozwolono nam wraca do domu. Wyjtek
stanowia znajoma proboszcza, ktra miaa zaman rk i musiaa jaki czas pozosta w
szpitalu. Ks. proboszcz zadzwoni po takswk, podjecha ni pod wrak mojego
samochodu, wycign z niego wieniec i po paru godzinach by ju na pogrzebie szwagra.
Ja natomiast z gospodyni wrcilimy wynajtym samochodem do Ruca. Tak skoczya
si ta tragiczna w skutkach wyprawa. Dziki Bogu nikt (cznie z kierowc fiata) nie
odnis powaniejszych obrae.
Proboszcz oczywicie obarcza mnie win za wypadek, a na sprawie sdowej nie wstawi
si za mn ani jednym sowem. Kierowca malucha" i jedyny wiadek, jadcy innym
samochodem zeznali, e prawdopodobnie" wyprzedzaem na zakrcie i std czoowe
zderzenie z samochodem jadcym z przeciwka. Rzeczywicie mogo to tak wyglda,
poniewa przede mn jecha inny samochd, a mnie znioso w ten sposb, i znalazem
si przez chwil obok niego. Mimo zezna moich i gospodyni, ktre zgodnie
potwierdzay to, e wpadem w polizg - otrzymaem wyrok skazujcy mnie na 0,5 roku
pozbawienia wolnoci w zawieszeniu i ponad 20 min grzywny. Od tego
niesprawiedliwego wyroku sdu w Kpnie odwoaem si do Sdu Wojewdzkiego w
Kaliszu, gdzie wyrok z Kpna utrzymano w mocy. Jedyn pociech by dla mnie fakt, i
mj samochd nadawa si do generalnego (co prawda), ale remontu. Niestety z uwagi na
brak pienidzy musiaem czeka na to ponad p roku. Po wypadku stosunkowo szybko
doszedem do siebie. Natomiast ks. Jan zafundowa sobie kilka serii masay klatki
piersiowej. Ze zami w oczach opowiada, jakie straszne mki przechodzi gdy rce
masaysty zawadzaj mu mae woski rosnce na piersiach.
Kiedy czowiekowi wydaje si, e pokara go los i sprzysigy si przeciwko niemu
83

wszystkie siy na ziemi, a niebo pozostaje guche na jego woanie - warto czasami
spojrze na prawdziwe cierpienia innych ludzi Nie kady potrafi wznie si ponad
wasne sprawy i problemy, aby tak jak mwi Jezus - mia si z tymi, ktrzy si miej i
paka z tymi, ktrzy pacz". Czowiek, ktry yje dla siebie i z myl o sobie nigdy nie
bdzie czowiekiem w penym tego sowa znaczeniu. Zwykle tragedie innych ludzi ucz
nas pokory i dystansu wobec naszych wasnych rozterek, kompleksw czy
niezaspokojonych ambicji. Po wypadku i jego przykrych nastpstwach wpadem w
pewnego rodzaju depresj. Jako kierowca byem odpowiedzialny za to co si stao. Sam
byem potuczony, bez samochodu i pienidzy; skazany niesusznie przez sd. Nie
mogem nawet z nikim podzieli si swoim blem. Nie majc wody w mieszkaniu
musiaem, kulejc, nosi j wiadrami z plebanii proboszcza.
Niedugo po tych wszystkich wydarzeniach, kiedy wrciem ju do normalnych zaj,
byem wiadkiem tak wielkich cierpie ludzkich, e zawstydziem si na myl o tym, jak
bardzo przeywaem swoje wasne kopoty. Byy to dwa pogrzeby, ktre wstrzsny ca
parafi.
Pierwsz tragedi bya mier modej kobiety, matki dwjki maych dzieci. Dziewczyna
zmara po paru latach chorowania na biaaczk. Bya jedn z najbardziej lubianych istot w
caej okolicy - bardzo serdeczna i wesoa. Niedugo przed mierci, jej m ukoczy
budow ich nowego domu. Bya szansa aby j uratowa. Potrzebne byo bardzo drogie
lekarstwo, na ktre nie byo sta jej, i tak ju zaduonej, rodziny. Zwrcono si o
poyczk do proboszcza, ktry jednak odmwi. Nigdy wczeniej, na adnym pogrzebie
nie widziaem tak wielkiego alu i rozpaczy. Stojc nad grobem, obok maych sierot i
klczcego na ziemi ich samotnego ojca - nie wytrzymaem i sam zaniosem si paczem.
Po raz pierwszy w yciu pakaem na pogrzebie, cho egnaem ju wczeniej swoich
dziadkw.

Nastpnym, wyjtkowo tragicznym wydarzeniem bya mier 30-letniego mczyzny ma i ojca dwch kilkuletnich chopcw. By on jedynym synem najbardziej zamonego
czowieka we wsi. Par m-cy przed mierci, ojciec przekaza mu cay majtek cegielni, szwalni i tartak, obok ktrego mode maestwo zamieszkao w piknym,
nowym domu. Krytycznego dnia rano, ojciec odnalaz ciao syna w tartaku, przygniecione
84

maym cignikiem do betonowego filaru. Chopak, ze zmiadon klatk piersiow,

skona ojcu na rkach. Zagadka tej dziwnej mierci do dzisiaj jest nierozwikana.
Najblisi zmarego wpadli w obd rozpaczy. Jego matka dostaa pomieszania zmysw wchodzia do otwartej trumny syna, lizaa go po twarzy i rkach proszc aby wsta.
Wspomniaem ju wczeniej, jak bardzo doskwierao mi cige kontrolowanie kadego
mojego kroku. Miao to miejsce jeszcze w rodzinnej parafii, kiedy przyjedaem na
wolne dni z seminarium. Trzeba jednak odda Rucowi, i zainteresowanie wok mojej
skromnej osoby przybierao tam formy obsesyjne. Wie si to oczywicie z cigym
postrzeganiem kadego ksidza jako nad-czowieka albo ufoludka, ktremu obce
powinny by normalne ludzkie zachowania i przypadoci. Niewielu jest kapanw,
ktrych nie mczy ycie na awie oskaronych". Mae, wiejskie rodowisko naturalnie
sprzyja powstawaniu i rozchodzeniu si wszelkich sensacji na temat czarnych".
Zbliay si moje pierwsze imieniny w kapastwie. Oczekiwaem wielu goci - oprcz
rodzicw mieli przyjecha koledzy neoprezbitarzy, znajomi ksia (m.in. ks. Wiesiu z
odzi) i przyjaciele. Najwaniejszym gociem mia by oczywicie mj proboszcz.
Wiedziaem, e wikszo zaproszonych nie bya abstynentami, a lekkie - mszalne wino
nie byo najbardziej podanym alkoholem. W kulturalnym domu powinny by rne
trunki, chociaby z uwagi na rne upodobania ewentualnych goci Musiaem wic jako
zaopatrzy si w kilka butelek. Starym, ksiowskim sposobem, powinienem zrobi to
przynajmniej w ssiedniej parafii, a najlepiej jeszcze dalej. By jednak powany szkopu nie miaem samochodu, a w Rucu nie byo takswek. Postanowiem wic dokona
zakupu na wasnym terenie, ale tak, by wtajemniczy to tylko (znajom zreszt)
sprzedawczyni. Okoo godziny zabraa mi obserwacja sklepu; jednak zawsze bya w nim
przynajmniej jedna osoba. Dwukrotnie wchodziem do rodka, ale zawsze osoba kupujca
przede mn czekaa wytrwale aby sprawdzi - co te kupi ksidz? Przy trzecim razie nie
wytrzymaem; stanem w kolejce jako drugi i nie wyszedem mimo, i zaraz za mn
wesza druga kobieta, ktra widziaa ju moje wczeniejsze podchody przed sklepem.
Kobieta przede mn zrobia swoje zakupy i czekaa z ciekawoci na moje. Drcym
gosem poprosiem czekolad, ciastka, wino i ...p litra wdki. Ktem oka zobaczyem,
e niewiasty, ktre w midzyczasie zaczy ju symulowa rozmow - zaniemwiy, a
jedna z nich chwycia si za serce. Tego byo mi ju za wiele. Zawrzao we mnie, a po
85

chwili zapytaem gono i pewnie: pani Marysiu, czy to prawda, e wdka ma zdroe?"
Pani Marysia zdumiona skina gow. To niech mi pani da jeszcze dwie butelki" powiedziaem i tryumfalnie umiechnem si do przeraonych kobiet. Wkrtce jednak
poaowaem tego wybryku. Nie min nawet jeden dzie, a caa parafia miaa mnie za
alkoholika. A moe jednak ksidz musi y jak trdowaty wrd swoich parafian?
Po srogiej zimie zawitaa do Ruca gorca wiosna - z bujn zieleni lasw, k i
ogromnych przykocielnych lip. Bardzo lubiem wiosenne spacery uroczymi, wiejskimi
drogami. Przydrone ogrdki przynosiy zapachy pierwszych kwiatw, a ptaki
przecigay si w piewie. Dziki kilku przemiym parafianom, ktrzy poyczali mi swoje
samochody - mogem par razy odwiedzi rodzicw mieszkajcych prawie 200 km od
Ruca. Cudowna wiosna na wsi tak mnie
rozanielia, i nie doskwiera mi tak bardzo, ani brak swojego auta, ani fochy proboszcza.
Katecheza z dziemi, zwaszcza w maej wiosce (gdzie teraz dojedaem rowerem)
dawaa mi duo radoci i satysfakcji. Z ministrantami graem zacite mecze pikarskie, a
w ciepe popoudnia palilimy ogniska w pobliskim lesie. Moje studentki odwiedzay
mnie od czasu do czasu, ale samotne wieczory przed telewizorem zaczy mi coraz
bardziej doskwiera. Brewiarz i inne modlitwy wypeniay wielk pustk i samotno, ale
nie do koca. Chyba po raz pierwszy pomylaem, e mgbym y inaczej - zasypia i
budzi si przy ukochanej kobiecie; patrze na umiechnite buzie dzieci - moich
wasnych dzieci. C/asami odwiedzali mnie koledzy ksia z pobliskich parafii. Niekiedy
przyjechaa z odzi p. Halinka - moja dojedajca gospodyni, aby upiec dla mnie moje
ulubione rogaliki z marmolad. Mimo to jednak, tamtej wiosny poczuem po raz
pierwszy, e brakuje mi kogo bliskiego, kto byby zawsze obok mnie - cieszy si i
smuci razem ze mn.
Obok potrzeb cielesnych kady czowiek ma potrzeby duchowe, ktre czciowo (na
paszczynie transcendentalnej) zaspokaja poprzez cigy kontakt z Bogiem. Istnieje
jednak w kadym z nas pragnienie oddania si, z caym zaufaniem, innemu czowiekowi i
czerpania z innego czowieka. yje w nas potrzeba zawierzenia komu bezgranicznie i do
koca. Tak zostalimy wszyscy stworzeni, wszyscy - take ksia.
W miar jak zbliao si lato, coraz czciej mylaem o zmianie parafii. Nie miaem
najmniejszych wtpliwoci, e to nastpi. Byem pewien, e proboszcz wystpi do
86

arcybiskupa o moje przeniesienie i bdzie czeka z nadziej na nowego chopca". Ja

rwnie zawczasu, dla pewnoci, zgosiem ch zmiany u ks. dziekana w Szczercowie.
Przyj moj rezygnacj ze zrozumieniem. Przez pi lat, co roku na wiosn przyjedali
do niego wikariusze rusieccy w tej samej sprawie. Od kiedy nie miaem samochodu - ks.
Jan uzna, i nie jestem mu ju przydatny. Doczepia si do mnie przy byle okazji.
Kiedy spniem si pi minut na Msz w. w niedziel, ktrej miaem przewodniczy.
Stao si to po raz pierwszy i tylko czciowo z mojej winy. Wszedem do Kocioa gdy
proboszcz akurat podchodzi do otarza. Widzc mnie, nie rozpocz Mszy tylko odwrci
si na picie i wraz z ministrantami pomaszerowa z powrotem do zakrystii. Kiedy
wszedem za nimi proboszcz, czerwony na twarzy i z pian na ustach, nie zdejmujc
ornatu, rzuci si na mnie caym cielskiem. Zacz mnie szarpa wyrywajc guziki od
sutanny, blunic przy tym i ubliajc mi jak nigdy dotd. Ja mylaem wtedy tylko o
tym, jak bardzo musieli by zgorszeni moi ministranci, ktrzy na to wszystko patrzyli.
Wyrwaem si z uchwytu szaleca, walnem nim o szaf a si przewrci i wybiegem z
Kocioa. Proboszcza spotkaa najwiksza chyba dla niego kara - musia po raz pierwszy
zrobi co za mnie. Rad nie rad wrci do otarza i odprawi Msz w.
Od tamtego wydarzenia moje ozibe kontakty z proboszczem stay si lodowate. Dla nas
obydwu byo ju jasne, e duej ze sob nie wytrzymamy, wielokrotnie staraem si do
niego przeama - niestety, bez wzajemnoci. Odkryem, e od czasu do czasu
przyjedao do niego paru ksiy. Jednego z nich rozpoznaem jako powszechnie
znanego wrd ksiy pederarast. Po takich cichych" wizytach swoich kolegw, ks. Jan
bywa przez jaki czas spokojniejszy, a czasami nawet miy.
Z waniejszych wydarze przy kocu mojego pobytu w Rucu naleaoby wspomnie o
wizycie samego ks. arcybiskupa, ktry przyby na obchody 350-tej rocznicy utworzenia
parafii. Arcypasterz zaszczyci nawet wizyt moj wikariatk, gdzie rozmawialimy
chwil w cztery oczy. Dziwiem si pniej sam sobie, i nie potrafiem przy tej okazji
powiedzie ani jednego sowa skargi na mojego przeoonego. Ten natomiast przybieg za
par minut jakby obawiajc si tej rozmowy. Miaem jednak chwil satysfakcji, gdy w
mojej obecnoci arcybiskup ostro skrytykowa proboszcza za to, e nic nie robi w parafii m.in. nie maluje wityni i nie zaoy ogrzewania w wikariatce. Jak mona cigle
wszystko zwala na innych!?" - podnis gos arcypasterz. Ksidz Jan bowiem za
87

wszystko obarcza win swoich poprzednikw. Ja otrzymaem zapewnienie od szefa, e

przeniesie mnie bliej rodzinnych stron.
Opisywaem ju wiele razy moje podejcie do ks. Jana Dupczyckiego oraz sposb w jaki
go odbieraem. Faktem jest, i wiele razy doprowadza mnie do biaej gorczki, a czasami
wrcz do rozpaczy. By moim pierwszym proboszczem i zaraz na pocztku mojej posugi
kapaskiej podepta wiele ideaw, ktre zachowaem w seminarium. Pokaza mi swoim
postpowaniem raczej ciemn stron kapastwa, cho nie pozbawi nadziei, e jest
rwnie ta jasna - pozytywna strona i jej musz szuka. Mwic szczerze byo mi go al.
By po prostu ulepiony z innej, ni wikszo ludzi, gliny. Ludzie go nie akceptowali, a
on sta si wobec nich nieufny i agresywny. Szuka, jak kady czowiek, mioci (cho w
nieco innym wydaniu), a nie znajdujc jej - popad w przygnbienie i malkontenctwo.
Jeli doda do tego ksiowski styl ycia jaki prowadzi, mona prbowa przynajmniej
czciowo go usprawiedliwi. Do dzisiaj mam przynajmniej czyste sumienie, i kadego
wieczoru w Rucu modliem si za niego. Prosiem najczciej o rozum i nawrcenie - ale
si modliem.
Tak oto upyno mi 11 miesicy w parafii Rusiec. Do dzisiaj z wielk yczliwoci
wspominam jego mieszkacw. Z pewnoci nie zasuguj oni na niepochlebne opinie,
ktre kr na ich temat w dzkim rodowisku kocielnym. Kiedy po wakacjach
zastaem na plebanii dekret arcybiskupa, nominacj na now placwk - obok uczucia
ulgi, a jednoczenie nadziei na przyszo - odezwaa si te we mnie nuta alu i nostalgii
za tym uroczym miejscem, ktre miaem opuci.
ROZDZIA VI
Kapaski business w Aleksandrowie
Now parafi, do ktrej zostaem posany by Aleksandrw
- jedno z miast-satelit odzi. Zgodnie z przyjtym zwyczajem pojechaem tam kilka dni
wczeniej, aby przedstawi si nowemu proboszczowi, a przy okazji zrobi zwiad
dotyczcy mieszkania, okolicy itp. Okazao si, i bd mieszka w ogromnej plebanii,
wybudowanej niedawno przy innym Kociele i w innej parafii. Parafia ta pod wezwaniem
witego Rafaa bya tzw. parafi macierzyst, mnie za przydzielono do parafii Zesania
Ducha witego, ktra wyodrbnia si z tej pierwszej. Od plebanii, w ktrej mieszkao
88

jeszcze piciu ksiy, miaem ok. 2 km do miejsca pracy - duej kaplicy na ogromnym
placu midzy dwoma nowymi osiedlami blokw. witynia bya w stanie surowym,
niedawno zadaszona. W ogle caa parafia erygowana rok wczeniej, bya w stanie
organizowania si. Mody kocielny z dum mwi, jak duo pracy woyli razem z
proboszczem i ofiarnymi parafianami w budow kaplicy, ktra powstaa rzeczywicie w
rekordowym czasie. Przy wykaczaniu obiektu pracowao akurat kilku ludzi. Przywitaem
si z nimi, a przy okazji dowiedziaem si, i kluczem do postpu wszelkich prac w
parafii jest ks. Proboszcz - mody wiekiem i peen zapau gral z Podkarpacia. Niestety
ks. Jarema Trunkowski - mj nowy przeoony - przebywa akurat w Niemczech, dokd
pojecha po samochd. Na plebanii, przy aleksandrowskim rynku nie zastaem take ks.
praata Hedoniusza Bogackiego - proboszcza parafii w. Rafaa. Nie dostaem wic
kluczy do mojego przyszego mieszkania, ale gospodyni praata zapewniaa mnie, e jest
ono pikne i czyste.
Odjechaem z Aleksandrowa co prawda niedoinformowany, ale peen wiary i zapau
przed nowym wyzwaniem.
Poniewa w Rucu okupiem si troch w meble, musiaem wynaj ciarowy samochd
i kilku ludzi do przeprowadzki. W dniu, w ktrym dokonuj si zmiany w parafiach, tj. 30
sierpnia, proboszcz Jarema mia oczekiwa na mnie na plebanii z kluczami do mojego
mieszkania. Kiedy zajechaem na miejsce z caym majdanem okazao si, e proboszcz
dopiero co przyjecha z Niemiec i pi po podry. Gdy ju zdoaem go dobudzi, przez
godzin szuka kluczy, a gdy w kocu otworzy mi drzwi mieszkania ogarna mnie
czarna rozpacz. Ze rodka buchn odr zepsutego misa i stchlizny. Po wejciu do
rodka zobaczylimy stosy (od podogi po sufit) gazet, ktre zajmoway - oprcz starych,
zepsutych mebli - wiksz cz mieszkania. Wszystko przykrywaa gruba warstwa
kurzu. W kuchni zepsute miso i wdliny dosownie wyleway si z lodwki. Proboszcz,
ktrego obowizkiem byo przygotowanie dla mnie mieszkania, wydawa si by tym
wszystkim wielce zdziwiony. Mieszkanie skadajce si z dwch pokoi, azienki i kuchni
- od ponad roku stao puste. Wczeniej zajmowa je starszy kapan - dziwak, bdcy
rezydentem w miejscowej parafii. Ksia w podeszym wieku, na emeryturze, czujcy si
jeszcze na siach - mogli pracowa na parafiach jako rezydenci na przysowiowe p
etatu. Ten starszy kolekcjoner gazet po paru latach takiej rezydentury, ktrego piknego
89

dnia wsiad w pocig i wyjecha w wiat" nie mwic nikomu ani sowa. Wracajc do
niezrcznej sytuacji - jedno byo pewne - nie mogem wprowadzi si na plebani, a wic
nie mogem take pracowa. Wynajci ludzie znieli z samochodu do piwnicy moje
rzeczy, a ja ustaliem z ks. Jarem, e wracam za trzy dni kiedy mieszkanie bdzie puste i
czyste.
Ten pierwszy dzie w nowej parafii troch podkopa moj, i tak zachwian, wiar w
proboszczw. Byem podamany tym bardziej, i czekaa mnie jeszcze przeprowadzka z
piwnicy na drugie pitro. Ks. Jarema by tak zauroczony swoim nowym Passatem
sprowadzonym bez ca - na parafi, e zdawa si nie zauwaa adnego problemu.
Pierwsze koty za poty" - pomylaem i po kilku dniach wrciem do Aleksandrowa
peen otuchy. Wprowadziem si w kocu do jednego pokoju (drugi by zagracony i
zamknity na klucz) i zaczem nowe, wielkomiejskie ycie ksidza.
Zanim przejd do opisu swojej nowej placwki, chciabym najpierw scharakteryzowa
parafi w ktrej mieszkaem i pozostaych lokatorw miejscowej plebanii. Macierzysta
parafia w. Rafaa bya kilkakrotnie wiksza od naszej, a jej cech szczegln byo to, i
miaa dwie poczone ze sob witynie oraz proboszcza biznesmena - maego, grubego
czowieczka o przenikliwym spojrzeniu. Jedno z drugim zreszt poniekd si czyo.
Ksidz praat Hedoniusz Bogacki by prawdziwym czowiekiem czynu. Kiedy nasta w
Aleksandrowie po-stanowi jak najszybciej da upust swojej inwencji i geniuszowi. W
krtkim czasie dostawi do boku ju istniejcej wityni - drug wiksz. Tym sposobem
na Mszach w. cz ludzi staa twarz do otarza, a cz - bokiem. Rwnoczenie z
Kocioem, krewki proboszcz wybudowa ogromn plebani o wielkoci dwch
poczonych blokw mieszkalnych. Wntrza obiektw wyoy marmurami i drewnem; w
podziemiach wybudowa garae. Kupi sobie najnowszego mercedesa, a wszystkie te
dobra ogrodzi wysokim murem.
W midzyczasie ks. praat zajmowa si interesami, tzn. odzyska wszystkie dobra
kocielne, ktre byy do odzyskania, a byo ich niemao - niemal poowa centrum
Aleksandrowa naleaa kiedy do Kocioa. Ks. Bogacki, ogosi przetarg na wynajem
kilkunastu budynkw, jednoczenie budujc cay szereg nowych - rwnie do wynajcia.
Ubolewa czsto, e prawo kocielne zabrania ksiom aktywnego prowadzenia
interesw, bo wtedy wycignby" z tego wszystkiego o wiele wicej. Kto zapyta - z
90

czego finansowa swoje przedsiwzicia? Parafia, cho jedna z najbogatszych w diecezji

nie przyniosaby w tak krtkim czasie, tak olbrzymich dochodw. Pomysowy kapan aby
zbudowa swoje imperium w genialny wrcz sposb uwzgldni trudn sytuacj
zaopatrzeniow w latach 80-tych i maksymalnie, na niespotykan skal, wykorzysta
ogromne iloci darw z zachodu, ktre wwczas zaleway wprost Koci w Polsce.
Dziki swoim plecom w kurii biskupiej mia do nich dostp nieograniczony. Wielu
proboszczw zrobio wasne i kocielne interesy na darach, ale ks. Bogacki przecign
chyba wszystkich. Sam w swoich wypowiedziach nie ukrywa zaradnoci z jak obraca
rnymi deficytowymi towarami. Za to, co wstawia do hurtowni, sklepw i co przez
podstawionych ludzi sprzedawa na bazarach - kupi wszystkie materiay budowlane. Nie
wspomina jednak, i rwnoczenie na wszelkie moliwe sposoby, na te same cele,
wyciga pienidze od wiernych. Parafianie, ktrzy pracowali na budowach, cznie z
fachowcami, w formie wynagrodzenia dokarmiani byli z darw praata. U niego nigdy nic
nie byo za darmo i nic si nie marnowao. C mogo go obchodzi to, e ofiarodawcy z
zagranicy przekazywali swoj pomoc ludziom biednym i chorym czyli najbardziej
potrzebujcym, ktrzy nie zawsze mogli przyj na dniwk" do praata. Lokale
wynajmowane przez niego naleay do najdroszych, a sam waciciel syn z
bezwzgldnoci przy zbieraniu czynszu; dzie zwoki nie wchodzi w rachub. Kiedy
dary si skoczyy, ks. Bogacki mia ich jeszcze na dugo pod dostatkiem. Kiedy
skoczyy si naprawd - do prac wykoczeniowych zatrudnia na czarno Rosjan, ktrzy
runli wtedy do Polski przez otwart granic.
Ks. praat, jak ju wspomniaem, syn z tego, i nie przepuci adnej okazji aby dorobi
troch do tacy. Kiedy ju dokoczy wszystkie inwestycje bez zotwki dugu, zacz
zarabia ogromne pienidze. Z moim proboszczem obliczylimy kiedy, e praat
wyciga grubo ponad 400 min miesicznie - z tego mniej wicej jedn czwart z pensji
proboszcza, a pozosta lwi cz z tytuu dzierawionych budynkw. Do tego
dochodzio ok. 50 min miesicznie, ktre zbiera na tac, a drugie tyle dostawa z
wszelkich podatkw cmentarnych, tj. od placw, pomnikw, ekshumacji; za haracze
pobierane od innowiercw grzebicych swoich zmarych na katolickim cmentarzu itp. W
przeszoci ten geniusz finansjery przebywa kilka lat na parafiach za granic - w Anglii i
Holandii. Majc tam liczne znajomoci i koneksje - przy kadej okazji odwiedza swoich
91

dobroczycw, zamonych zachodnich duszpasterzy, ktrzy wspierali biedujcego

Hedoniusza". Nawet wyposaenie swoich Kociow, cznie z awkami i komami dla
ministrantw, ks. praat kompletowa za granic. Jako biedny ksiulo z biednej Polski,
wysya do rnych instytucji na caym wiecie proby: o wsparcie duchowe i
MATERIA-LNE dla powstajcego orodka duszpasterskiego w Aleksandrowie".
Pienidze pyny ze wszystkich stron, jednak w miar, jak mnoyy si i rosy rda
dochodw - rosa te chciwo kapana. Na plebanii, ktr wybudowa, zajmowa kilka
ogromnych salonw na dwch kondygnacjach. W paru pokojach nikt nigdy nie by, nawet
jego gospodyni tam nie sprztaa. Oryginalne - antyczne meble, skrzane kanapy i fotele,
marmur, boazerie, najnowoczeniejszy sprzt elektroniczny - to tylko cz ubstwa,
ktrym otoczony by praat. Podobno za same obrazy Kossakw i innych sawnych
malarzy, ktre sam widziaem w jego mieszkaniu - mona by wybudowa... kilka
Kociow. Pozostaych piciu ksiy (w tym dwch proboszczw) ulokowa w maych,
dwupokoikowych mieszkankach, a reszt plebanii wynaj na szwalni i gabinet lekarski.
Wedug najnowszych wiadomoci, jakie przychodz do mnie z Aleksandrowa, ks. praat
wynaj take na plebanii kilka mieszka dla wieckich rodzin, m.in. na miejsce trzech
ksiy, ktrzy si wyprowadzili. Jest to przypadek nie majcy chyba swojego precedensu
w polskich parafiach - aby rodziny z dziemi mieszkay pomidzy ksimi, a na
podwrzu plebanii suszyy si sznury pieluch - ale czego si nie robi dla pienidzy! Ks.
Bogacki by gotw zrobi i zrobi znacznie wicej.
Caymi dniami i wieczorami myla nad nowymi rdami do-chodu. Jako jeden z
pierwszych ksiy w Polsce, zacz sprowadza samochody bez ca na parafi (swoj i
inne). Robi to, jak wszystko na skal masow. Sprowadza wozy warte nieraz par
miliardw i po krtkim czasie - nielegalnie - sprzedawa z duym zyskiem rnym
firmom i osobom prywatnym. Kiedy mieszkaem w jego parafii (w cigu roku)
sprowadzi i sprzeda w ten sposb kilka samochodw, w tym jeden autokar-mercedes dla prywatnej firmy przewozowej ze Zgierza. Dla siebie by znacznie skromniejszy" - do
swojej stajni zakupi najnowszy model jeepa Opla Frontier.
Wedug sw mojego proboszcza Trunkowskiego, ks. praat nie poprzestawa na
wykpiwaniu urzdu celnego i fiskusa. Par lat wczeniej sprowadzi podobno luksusowe
BMW, ubezpieczy na ogromn sum, po czym podstawi do zabrania" braciom ze
92

wschodu, od ktrych zgarn pokan kwot w dolarach. Odszkodowanie od PZU

oczywicie dosta swoj drog, ale poniewa samochd by sprowadzony i zarejestrowany
na parafi, zobowizano go do oplakatowania poowy Aleksandrowa wiadomoci o
kradziey auta. Ca operacj zwizan z zaginiciem samochodu, wg. sw mojego
proboszcza, obmyli i zrealizowa wsplnie ze swoim pupilkiem - ks. Plackiem.
Ten mody kapan, rodem z Aleksandrowa, to osobny temat w historii parafii w. Rafaa.
Pochodzcy z jednej z najzamoniejszych rodzin w miecie chopak, do szybko zdoby
plecy u biskupw dzkich. Po kilku latach tuaczki" w terenie, wrci do rodzinnej
parafii jako wikariusz - katecheta. Trzeba zaznaczy, e praca w swojej parafii jest,
zgodnie z prawem kanonicznym, niedopuszczalna. Moe wanie dlatego ks. Placek
mimo, i podlega pod parafi w Aleksandrowie mieszka w prywatnej willi w odzi, a
miejsce swojej pracy odwiedza pro forma ok. raz na dwa tygodnie. Jego zamieszkanie w
odzi byo zreszt zupenie usprawiedliwione poniewa prowadzi tam wiele
zawoalowanych interesw. Jest m.in. wacicielem duej ksigarni w centrum odzi na
ul.

Piotrkowskiej.

Mody

bogacz,

jedcy

na

zmian

dwoma

luksusowymi

samochodami, szybko zdoby uznanie i zaufanie starszego kolegi po fachu. Zapewne

wywin razem jeszcze nie jeden numer.
Ksidz praat jako czowiek interesu nigdy nie traci czasu. Wielokrotnie w cigu
miesica wyjeda na par dni w nieznane, nie mwic nikomu o celu podry.
Zostawia bez alu parafi pod opiek dwch wikarych. Praca duszpasterska jako w
ogle mu nie leaa. Bi rekordy szybkoci w odprawianiu Mszy witych i naboestw,
a kazania na religijny temat nigdy z jego ust nie syszaem.
Jak przystao na czowieka, ktry zdoby wysok pozycj w wiecie biznesu, ks. praat
zaj si polityk. By co prawda tylko radnym w miecie, ale kilka razy da ostro do
zrozumienia burmistrzowi i jego zastpcy - kto naprawd rzdzi Aleksandrowem. Trzeba
przyzna, e wszyscy liczyli si z jego zdaniem, podziwiali go za przedsibiorczo i
czuli przed nim respekt. Niestety tak naprawd nikt go chyba nie lubi. Nie syszaem o
nim nigdy pochlebnej opinii jako o czowieku czy ksidzu, poza uznaniem dla jego gowy
do interesw. By to rwnie znany w okrgu dzkim i nie tylko mecenas i poplecznik
wielu prawicowych politykw, m.in. Alicji Grzekowiak, Stefana Niesioowskiego i
wielu innych. Byli oni czstymi gomi w jego rezydencji.
93

Tak wic ks. praat Bogacki aspirowa do miana czowieka sukcesu i by nim
rzeczywicie. Mia prywatnego goryla i kierowc, ktry wozi go na przemian
mercedesem-limuzyn i jeepem. Syn z tego, e nie liczy si z niczym i z nikim. Kpi
publicznie nawet z biskupw, a w swoich politycznych kazaniach miesza z botem
wikszo polskich mw stanu. Prywatnie by kpiarzem i cynikiem. Ci, ktrzy go bliej
poznali mieli o nim opini dwulicowca. Niemal kady kiedy si na nim zawid. Wiele
razy spowiadaem ludzi, ktrzy skaryli si na jego obcesowe podejcie zwaszcza do
biedy i biedakw. Gardzi ludmi sabymi, ciko pracujcymi fizycznie - tymi, ktrym
si w yciu nie powiodo.
Jego parafianie autentycznie go nienawidzili, tak samo zreszt jak ksia, moe oprcz
jego pupila Placka. Czy mona si dziwi wiernym skoro swoje owieczki ksidz praat
traktowa jak jedno z wielu rde dochodu. Jako biznesmen z prawdziwego zdarzenia, w
swoim interesie kocielnym, z siedzib w kancelarii parafialnej, wprowadzi stae opaty
za wszystkie usugi. Wykorzystujc monopol na te usugi na swoim terenie - ustali ceny
na bardzo wysokim poziomie. Takie przecie s prawida rynku. W interesach nie ma
sentymentw, nawet wity Boe nie pomoe". W jego kancelarii nie byo targowania.
Dla przykadu podam, e w 1995 roku, kiedy tam przebywaem - stawka za usug
pogrzebow u ks. praata wynosia 5 mln z. Wyjtkw od ustalonych stawek nie
zanotowano. Kiedy jedna kobieta z paczem prosia o spat w ratach ww. kwoty - ks.
Hedoniusz zapewnia j, i tego uczyni nie wolno bo taka jest stawka". Czy pani nie
moe poyczy kilka milionw aby opaci pogrzeb wasnego ma?" - pyta zdziwiony.
Oprcz saboci do duych pienidzy (do czego sam si przyznawa) ks. praat mia
naturaln sabo do pci przeciwnej. W caym miecie znana jest historia jego zwizku z
wacicielk baru, z ktr mia si jakoby pewnej nocy zakleszczy". Pomocy namitnej
parze udzieli wwczas miejscowy lekarz i std caa sprawa wysza poza mury plebanii.
Przyznam si, i trudno mi byo uwierzy w t, moim zdaniem, grubymi nimi szyt
opowie. Syszaem j od wielu osb, w tym od swojego proboszcza, ale znajc spryt
praata nie podejrzewam go o tak gupi wpadk. Mog tylko powiedzie, e widziaem
kilka eleganckich kobiet wychodzcych od niego o rnych porach. Przekonaem si na
wasnej skrze, e ten czowiek by na prawd pody i dwulicowy, ale ludzie nienawidzili
go zbyt mocno, aby mona byo wierzy wszystkiemu co mwili.
94

Niewiarygodnie brzmi dla mnie jeszcze inna historia rwnie opowiedziana mi przez
proboszcza Jarem. Ksidz Bogacki ju jako kleryk, a pniej mody ksidz by bardzo
butny i zepsuty moralnie. Wielokrotnie ratoway go niezbadane bliej chody" u
wczesnego biskupa ordynariusza Michaa Klepacza. Jako mody wikariusz, zwyk nasz
bohater urzdza ostre popijawy z podobnymi jak on ksimi - ascetami". Na takie
zamknite rekolekcje" czsto sprowadzano na pokuszenie par dziewczyn niezbyt
cikiego prowadzenia. Jedna z takich orgii wg. sw ksidza Jaremy, tak si rozwina,
e wikary
Bogacki aby uatrakcyjni j jeszcze bardziej wpad na icie szataski pomys. W trakcie
imprezy przeprosi na chwil goci, poszed do Kocioa, a po chwili wrci niosc kilka
kielichw mszalnych. Zdumionym biesiadnikom zacz serwowa w nich drinki.
Podobno jeden z nich - jego kolega ksidz - wytrzewia w jednej chwili, wsta i wyszed
na zewntrz, ale reszta ekipy wietnie si dalej bawia. Ta historia brzmi niewiarygodnie
nawet dla mnie.
Cho poznaem setki rnych ksiy, uwaam, e jedynym wrd nich czowiekiem,
ktry mgby dopuci si takiego witokradztwa
- by ksidz praat Bogacki. Rzecz niewiarygodn, ale prawdziw jest jego majtek,
ktry (cznie z prywatn posiadoci) mona porwna z niewieloma wspczesnymi
fortunami w Polsce. Nie siedz w kieszeni ksidzu praatowi Jankowskiemu z Gdaska,
ale miem twierdzi, e troch mu do Bogackiego brakuje. czy ich na pewno
przewiadczenie o magnackim pochodzeniu, czynne uprawianie polityki i zamiowanie do
marki mercedes benz".
Jak atwo si domyle, mj proboszcz Jarema Trunkowski i inni ksia zamieszkujcy na
plebanii, nie darzyli praata Bogackiego pozytywnymi uczuciami. Doskonale ich zreszt
rozumiaem. Wystarczajcym powodem do braku takich uczu, by fakt pobierania przez
praata sonego czynszu za zajmowane przez nas mieszkania. Jak yj nie syszaem o
podobnym przypadku, aby ksia pacili za mieszkanie na plebanii, ktr wybudowali dla
nich parafianie!
Nie bez powodu zaczem opowie o swojej drugiej parafii charakterystyk praata i
dziekana aleksandrowskiego w jednej osobie. Wszystko bowiem w tym miecie i obu
parafiach krcio si wok niego i od niego zaleao. Nic dziwnego zatem, e ksia z
95

caej archidiecezji mwic o Aleksandrowie uywali zamiennie okrele - dzki" i

Bogucki". Oprcz praata, mojego proboszcza i mnie - plebani zamieszkiwali jeszcze
trzej ksia. Niewiele starszym ode mnie by ksidz Piotr - zastraszony i lizusowaty
wzgldem swojego wielkiego szefa. Pozwolio mu to jednak pobi wszelkie rekordy
rezydowania w Aleksandrowie - by tu ju od 3 lat. Jego koleg, wsppracownikiem by
kapan okoo pidziesitki, ale jeszcze na stanowisku wikariusza. Ksidz Pawe, bo o
nim mwi, by uoonym kapanem, typem urzdnika. Poniewa jako jedyny z wikarych
(nie liczc praata) nie uczy religii w szkole - jako specjalno przypada mu praca w
kancelarii i pogrzeby. Poza tym, e by subist (tak wygldaa praca u w. Rafaa)
wszyscy lubili go za mi powierzchowno i wysok kultur osobist. Mia chyba tylko
jedn, za to wielk sabo - adne samochody. Cae swoje mieszkanie i gara obwiesi
plakatami wozw najlepszych marek. Sam jedzi nowym oplem Astra, ktremu
powica wikszo swojego wolnego czasu. Kiedy patrzyem z jakim namaszczeniem
pieci swj samochd nie mogem oprze si wraeniu, e przela na niego wszystkie
swoje niezaspokojone instynkty opiekucze i ojcowskie. Ksidz Pawe np. my swj
samo-chd tylko najdelikatniejszymi szamponami i wycznie w mikkiej wodzie, tzn. w
czasie deszczu. Kupi do tego celu dugi paszcz przeciwdeszczowy z kapturem. Sama
jazda ju go tak nie rajcowaa - wtpi aby w cigu mojego pobytu zrobi wicej ni...200
kilometrw. Ostatnim z ksiy zamieszkujcych plebani w Aleksandrowie by proboszcz
niewielkiej - budujcej si" parafii - Rbienia. Jego parafia przylegaa do naszej, a
Koci by oddalony nie wicej ni 2 km od naszej kaplicy. Ks. Mikoajczyk by moim
faworytem - bardzo oddany sprawie Kocioa, a przy tym stojcy twardo na ziemi, ludzki
i z wielkim poczuciem humoru.
Aby zakoczy t zbiorow - ksiowsk - charakterystyk, musz powrci jeszcze do
czowieka, o ktrym mog najwicej powiedzie, bo najlepiej go poznaem. Mj
proboszcz, ks. Jarema Trunkowski by do przystojnym rudym facetem o korzeniach, jak
ju mwiem - gralskich. Mia tzw. spnione powoanie" - przed wstpieniem do
seminarium pracowa kilka lat po maturze. Uczelni dzk skoczy razem z moim
znajomym z odzi-Retkinii, ks. Wiesiem. Ks. Trunkowski nie mia lotnego umysu, ani
inteligencji praata, chocia cigle do niego aspirowa. Mia za to gobie, ludzkie serce
dla swoich parafian. Od samego pocztku zdoby sobie ich wielk sympati. Wida byo,
96

i swoj pierwsz, wasn parafi i jej mieszkacw traktowa z wielkim oddaniem.

Leay mu na sercu zarwno potrzeby duchowe, jak i materialne nowej placwki
duszpasterskiej. Do mnie odnosi si bardzo kulturalnie i poprawnie - wrcz
przyjacielsko. Czasami tylko by nieco mrukliwy, a take nieszczery - lubi gra na dwa
fronty", krytykowa kogo za plecami i roznosi plotki. Od niego dowiedziaem si co kto
ma na koncie i na sumieniu. Po prostu lubi takie tematy. Poza tymi ludzkimi, a raczej
babskimi przypadociami, by to naprawd dusza - czowiek; czsto nawet zbyt
pobaliwy. Wspomniaem o jego aspiracjach w stron osoby
praata, ale miao to odniesienie tylko do paszczyzny finansowej. Wikszo ksiy
zazdrocia Bogackiemu interesw, ogromnych pienidzy jakie posiada, a w przypadku
ks. Trunkowskiego byo to o tyle uzasadnione, poniewa mia on rzeczywicie cige,
niemae wydatki zwizane z pracami przy kaplicy i przylegajcej do niej plebanii - w
trakcie budowy.
Wedug zwyczaju, gwny ciar finansowy - przy wyodrbnianiu si nowej parafii ze
starej - spada na t macierzyst, ale w takich kwestiach nikt nawet nie marzy o pomocy
praata. Przyznam si, e byem i bd zawsze peen podziwu dla zapau i samozaparcia
modych proboszczw, takich jak Trunkowski czy Mikoajczyk - ktrzy budujc nowe
witynie, oddawali dosownie Kocioowi cae swoje siy i zdolnoci. Inn spraw jest
fakt, i buduje si te obiekty zazwyczaj bez gowy" i wyobrani, ale to jest ju wina
biskupw. Wymownym tego przykadem jest d, gdzie odlego midzy Kocioami
mona mierzy w metrach, a s one takie olbrzymie, e pomieciyby zarwno
wierzcych, jak i niewierzcych parafian, cznie z tymi, ktrzy le na cmentarzach.
Jeszcze wiksz gupot jest budowanie plebanii - blokw - niemoliwych do
zagospodarowania i ogrzania. Budowy takich kolosw powierza si ksiom, ktrzy
czsto nie maj o tym zielonego pojcia - przepacaj wykonawcom, marnuj materiay
itp.
Std mj podziw dla ks. Jaremy, ktry wzi na siebie odpowiedzialno architekta i
budowlaca, a przy tym nie oszczdza si jako duszpasterz. By moe wanie tak due
obcienie rnymi obowizkami, w poczeniu z kapask samotnoci doprowadziy
go do ukrytego alkoholizmu. Tak, niestety i ten kapan wpad w szpony tego strasznego
naogu, ktry mona nie bez przesady nazwa chorob zawodow kleru. Regularnie
97

kadego wieczoru mj proboszcz zalewa sobie robaka", najczciej samotnie, a czasami

w wikszym, zaufanym gronie. Mniej wicej p godziny po wieczornej Mszy w.
zawsze ilekro si widzielimy, czu byo od niego alkohol. Kilka razy widziaem go
pijanego do nieprzytomnoci. Prbowaem delikatnie wpyn na niego, uwiadomi mu,
e si stacza (syszaem, e wiadomo tego jest podstaw zwalczenia naogu) - niestety
bez-skutecznie. Najbardziej bolao mnie, kiedy widziaem, jak po pijanemu odprawia
Msz wit. Zdarzao mu si to po paru nocnych imprezach, ktre przecigny si ...do
rannej Mszy, a take wwczas gdy nie wytrzymywa i wypi w cigu dnia. Widziaem i
czuem bl tego czowieka, topicego swoj samotno, stresy i kapaskie rozterki w
butelce wdki. Z wielk yczliwoci i trosk myl dzi o tym, jak ten czowiek
pokieruje swoj przyszoci.
Tak wic po roku samotnego zamieszkania w rusieckiej wikariatce przyszo mi mieszka
na prawdziwej plebanii, wrd piciu innych ksiy. Musz powiedzie , a wiem o tym z
autopsji oraz z opowiada kolegw, e takie zbiorowe plebanie rzdz si swoimi
wasnymi prawami. Poza cigym szpiegowaniem ze strony wasnych proboszczw
istnieje tam niepisany zwyczaj nie wchodzenia sobie w drog i nie interesowania si
ssiadami. Uszanuj ten zwyczaj take teraz i nie bd wylicza ile dziewczyn czy
chopcw widziaem wychodzcych - z ktrych drzwi i o jakich godzinach. Uwaam, e
tego rodzaju kontakty s prywatn spraw kadego czowieka o ile nie zdradza on np.
wspmaonka i bynajmniej nigdy ich nie potpiaem.
Przechodzc do tematu swojej parafii zaznacz na wstpie, i ks. praat Bogacki bardzo
dugo, bo kilkanacie lat, opiera si jej powstaniu. Pragn w ten naturalny sposb
uchroni si przed odpywem czci pienidzy do innych kieszeni. W kocu jednak uleg,
pod naciskiem biskupw i opinii kleru, kiedy Aleksandrw sta si najwiksz parafi w
archidiecezji. Sam wykroi najgorsze ochapy ze swoich woci. W ten sposb now
parafi utworzyy dwa osiedla nowych blokw mieszkalnych. Praat doskonale wiedzia,
e takie bloki zamieszkuj na og mode maestwa - rzadko praktykujce i najmniej
skore do utrzymywania Kocioa. Wiadom rzecz jest, i w takich parafiach jest niewiele
pogrzebw, ich mieszkacy s ju z reguy po lubie", a liczy mona tylko na przyrost
demograficzny i chrzty. Nie zdziwio nas rwnie (proboszcza i mnie), e praat
zarezerwowa dla siebie kontrol nad caym miejskim cmentarzem, na ktrym nam nie
98

wolno byo nawet czyta wypominkw" w Uroczysto Wszystkich witych.

Cmentarze to jeden z najlepszych kapaskich businessw. Jeli zatem chodzi o nasze
dochody - byy one raczej mierne. Za to kadego dnia dzikowaem gorco Bogu, e mam
normalnego proboszcza i mog y bez cigego poniania i nerww, w normalnych
warunkach. Braki finansowe z tzw. akcydensu, na ktry skaday si ofiary z pogrzebw,
lubw i chrztw - wyrwnyway nam codzienne Msze w. zamawiane przez grup
starszych parafian cile zwizanych ze swoim nowym Kocioem; szczliwych, e
oderwali si od praata. Trzeba rwnie przyzna, i ludzie uwzgldniali w tacy" fakt
powstawania nowej placwki parafialnej. Wszake wydatkw z tym zwizanych byo co
niemiara - poczwszy od materiaw budowlanych poprzez awki, meble kancelaryjne, a
skoczywszy na szatach i precjozach liturgicznych. Kuria biskupia dysponujca
bajoskimi funduszami na cele reprezentacyjne m.in. na podre piciu biskupw po
caym wiecie, nie kwapia si z dotacjami dla nowych parafii, zwaszcza, e akurat
wtedy zakupia od Kocioa Ewangelickiego wityni w centrum odzi za milion
dolarw. Sprawy finansowe byy na szczcie problemem proboszczw. Ja miaem swoje
wasne obowizki i zmartwienia.
Rozpoczem prac jako ksidz - katecheta w Zespole Szk Zawodowych. To nowe
dowiadczenie uwiadomio mi z jednej strony, jak znikomy procent modziey
identyfikuje si z wartociami chrzecijaskimi - ktre gosi Koci Katolicki - a z
drugiej strony, jak bardzo modzie aknie tyche wartoci. Ci modzi ludzie z ktrymi
pracowaem widzieli gboki sens w prowadzeniu ycia zgodnego z Ewangeli.
Przekonyway ich nawet takie przesania Nowego Testamentu jak: przebaczenie bez
granic, mio nieprzyjaci czy ubstwo. Szybko zrozumiaem jednak, e do tych
modych - gniewnych, ale jake prostych i otwartych umysw, nie docieraa adna teoria
nie poparta praktyk i ywym wiadectwem. Oni potrzebowali prawdziwych autorytetw,
przewodnikw yciowych. Tylko ten, kto y na co dzie zgodnie z tym co gosi zasugiwa na ich akceptacj i szacunek. Za kim takim gotowi byli pj do pieka.
Czekali na kogo takiego, ale... nikt si nie zjawia.
Pracujc wrd modziey zawodowej, ktrej wszyscy katecheci boj si jak ognia,
dotaro do mnie jasno - jak ogromn, wrcz historyczn misj do spenienia ma tu Koci
i kapani; kapani, ktrzy nie zdaj sobie na og sprawy jaka wielka odpowiedzialno na
99

nich spoczywa. Uwiadomiem sobie, jak sabe w ogle jest oddziaywanie

wychowawcze ksiy. Dlaczego w kraju na wskro katolickim, prawowiernym jest tyle
chamstwa, zodziejstwa i zbrodni? Gdzie s owoce nauczania Kocioa?! Odpowied jest
krtka i bolesna - nie ma ich, bo nie ma rwnie wiadectwa kapanw. Kandydaci do
kapastwa ju w seminarium ksztaceni s bardziej na teoretykw i urzdnikw, anieli
na wiadkw Chrystusa. Kiedy stykaj si oni z realiami panujcymi w terenie, kiedy
poznaj cynizm swoich przeoonych, ktrzy do reszty cigaj ich na ziemi,
udowadniajc im na wszelkie sposoby - e Pan Bg swoje, a ycie swoje" - wtedy
dopiero nastpuje przewartociowanie w nich samych i zaczynaj kraka tak samo, jak
reszta stada wron. Czy ja dzisiaj mam wstydzi si tego, i odleciaem z tego stada, aby
nie kraka jak wszyscy inni?!
Kto mgby zapyta - dlaczego ja sam nie staem si wwczas wzorem dla swoich
wychowankw? Ot, staraem si i mam nadziej, i byem nim rzeczywicie! Mog to
bez przesady powiedzie, bo wiem e oni sami to potwierdz. Postanowiem by ich
starszym bratem, ktry dowiadczy Boga w swoim yciu. W naszych rozmowach nie
byo tematw tabu (uczyem klasy mskie, eskie i koedukacyjne). Widziaem, e moi
modzi przyjaciele byli mile zdziwieni moim szczerym i otwartym podejciem. Po raz
pierwszy ksidz traktowa ich jak dorosych, odpowiedzialnych, wartociowych ludzi, a
nie jak band rozwydrzonych szczeniakw. Zwierzali mi si ze swoich najskrytszych
problemw. Kiedy przyprowadzaem swoje klasy do Kocioa na spowiedzi - adwentowe
i wielkopostne - cho w konfesjonaach byo zawsze kilku ksiy, najwiksze kolejki byy
u mnie. Chodziem z moimi chopcami i dziewcztami na wycieczki, podczas ktrych
prowadzilimy nie koczce si rozmowy i dyskusje. Ogldalimy ich i moje ulubione
filmy video i analizowalimy rozterki moralne bohaterw. yem z nimi ich yciem, bo
nie byo te innej drogi, aby do nich dotrze i zdoby ich dla Boga. Nie robiem tego z
premedytacj czy wyrachowaniem. Wierz, i wielu modym ludziom w Aleksandrowie
pomogem przej bezpiecznie przez trudny okres poszukiwania i odnale waciw
drog. Kilkanacie razy, na ich prob, interweniowaem w najrniejszych konfliktach
rodzinnych, a nawet sercowych. Jestem pewien, i jedn z dziewczt uratowaem od
samookaleczenia, jeli nie od mierci samobjczej.
Zdobycie zaufania modych ludzi nie przyszo mi wcale atwo. Faktem jest, e bya to
100

modzie sfrustrowana, czsto naznaczona pitnem nie najciekawszych rodowisk

rodzinnych. Jednostki wrd chopcw byy wrcz kryminogenne (jeden z uczniw
popeni morderstwo na swoim koledze). Takie przypadki przekonyway mnie tylko i
utwierdzay w walce o przyszo moich wychowankw. Byem szczliwy, e wielu z
nich udao mi si zawrci ze zej drogi, chocia niejeden przy tym zalaz mi za skr. W
mniemaniu moim i innych nauczycieli ze szkoy - klasy ktre uczyem (po 2 godz.
tygodniowo)
stay si lepsze, bardziej komunikatywne i spokojniejsze. Wielu moich uczniw i
uczennic odwiedzao mnie w moim mieszkaniu na plebanii. Cieszyy mnie bardzo te
sukcesy. Dzikowaem Bogu za kad zagubion owc, ktr udao mi si sprowadzi na
nowo do Jego Owczarni. Moje osignicia uwaaem za szczeglnie wartociowe,
poniewa udao mi si w moich uczniach, wychowanych na opowieciach i
dowiadczeniach zwizanych z praatem - przezwyciy niech, a czsto nawet odraz
do stanu kapaskiego w ogle.
Niestety, przy kocu roku szkolnego wanie ksidz praat wezwa mnie na rozmow, w
ktrej zarzuci mi wywoanie niezdrowego poruszenia wrd miejscowej modziey;
odejcie od programu nauczania oraz skupienie modziey wok siebie, a nie przy
Bogu". Praata ponadto razi widok modych na plebanii, gdzie powinien by spokj i
powaga (najwidoczniej czynsz pobierany obecnie od lokato-rw na plebanii
rekompensuje mu te niedogodnoci). By przekonany, e ktry z moich podopiecznych
zarysowa mu kilka dni wczeniej jego mercedesa. Ksidz ma kurwa ma za mao pracy,
postaram si wypeni ksidzu wolny czas!" - wykrzykiwa mi nad gow. Ju wkrtce
okazao si, i nie byy to sowa rzucane na wiatr.
Przez kilka ostatnich miesicy spdzonych w Aleksandrowie byem praktycznie
wikariuszem na dwch parafiach, z jedn pensj. Polemika z praatem nie miaa sensu on wiedzia wszystko najlepiej. Wzorem innych naleao mu przytakn, skuli uszy i
obieca solennie popraw. Ja powiedziaem tylko, e przemyl to co mi powiedzia.
Rzeczywicie miaem zamiar to rozway. W kocu byem kapanem w Kociele
hierarchicznym i cho wiedziaem, i praat si myli (a ju na pewno nie przemawia przez
niego Duch wity), to jednak kolejna przeprowadzka nie bardzo mi si umiechaa. Ten,
kto sprzeciwi si praatowi mg tego samego dnia si pakowa, choby pracowa w
101

zupenie innej parafii. Ten czowiek trzs ca archidiecezj, a na przywitanie

arcybiskupa mwi - cze Wadek". Poza tym, ywo w pamici miaem ojca witka i
jego przykazanie bezwzgldnego posuszestwa. Jak mogem mimo to odepchn od
siebie modzie, ktra mnie potrzebowaa. Wszystkie swoje obowizki wykonywaem bez
zarzutu; czy miaem by jednak tylko urzdnikiem, kasjerem w kancelarii, technikiem od
kultu? Co miay znaczy sowa, tak czsto syszane w seminarium o spalaniu si kapana
dla Krlestwa Boe-go?". Postanowiem w jednej chwili, e si nie ugn - nie zmarnuj
ycia dla zbierania pienidzy i hodowania brzucha do kolan. Nie po to powiciem swoje
mode ycie, idc do seminarium i rezygnujc z takich wartoci jak maestwo czy
ojcostwo, aby w dalszej kolejnoci powici swj idea kapastwa.
Swoj posug ksidza traktowaem zawsze jako sub Bogu i ludziom. Nie mylaem o
adnym mczestwie albo wielkich umartwieniach, ale rwnie daleki byem od uznania
swojej funkcji kapana - duszpasterza za intratn, ciep posadk, woln od ziemskich
trosk i zmartwie. Z alem i smutkiem patrzyem na wikszo moich byych kolegw z
seminarium, ktrzy przenieli do kapastwa podstawow kleryck zasad - nie
wychyla si". Moe po prostu mam inny charakter. Nie potrafi bezkrytycznie godzi si
ze zem i przechodzi do porzdku dziennego nad jawn niesprawiedliwoci. Wszak to
sam Pan Jezus, mj Mistrz i Nauczyciel powiedzia, i lepiej by gorcym lub zimnym byle nie letnim. Wanie ta letnio, pogodzenie si z zastan rzeczywistoci najbardziej mnie razia u moich pobratymcw.
Przeraaa mnie perspektywa zostania klech - dusigroszem, ktry odbija" sobie brak
ony i dzieci powikszaniem konta w __u. Zgodnie ze starym przysowiem, e apetyt
ronie w miar jedzenia", wielu ksiy wanie dla pienidzy pogrzebao swoje ideay
kapastwa, a nawet czowieczestwa. Wiedziaem np. o powszechnej niemal praktyce
skubania na lewo proboszczw przez wikariuszy. Najczciej miao to miejsce w czasie
koldy, podczas ktrej na boku mona byo dorobi sobie nawet kilka miesicznych
pensji. Byo to dziecinnie atwe - wystarczyo nie zapisywa niektrych wikszych kwot
przy ofiarodawcach, a wpisa je dopiero pniej, np. w nastpnym domu, odpowiednio
pomniejszone. Nieco wiksze ryzyko nioso ze sob zanianie wpyww w kancelarii.
Jeden z moich kolegw opowiada mi, jak wpad w ten sposb u swojego szefa. Ot
pewna gorliwa parafianka, po opaceniu u niego pogrzebu; jeszcze tego samego dnia nie
102

omieszkaa zapyta proboszcza - czy aby tyle wystarczy"?

Proboszczowie doskonale orientowali si w metodach swoich wikariuszy i bronili na
rne sposoby. Niektrzy wymagali podpisu ofiarodawcy przy kwocie; inni prosili
swoich zaufanych parafian, aby ci dali na podpuch" wiksz ofiar. Ksidz praat
Bogacki znalaz jeszcze inne rozwizanie. Zaatwi sobie na czas koldy sutannowych
klerykw z seminarium, ktrzy w jego mniemaniu byli bardziej uczciwi. Ja tylko jeden
raz ulegem pokusie w Rucu, u ks. Jana. W czasie koldy przywaszczyem sobie
niewielk kwot, ale po paru dniach wyrzutw sumienia - wrzuciem j do kocielnej
skarbonki. Czuem, e po pierwszym razie mog wyrobi w sobie nawyk dorabiania".
Tak praktyk mona byo sobie atwo wytumaczy, bo przecie proboszcz skuba mnie
zupenie jawnie. Wzajemne okradanie si ksiy w parafiach demoralizuje ich oraz rodzi
cige podejrzenia i antagonizmy. Kiedy byem kapanem bardzo bolao mnie i gorszyo
takie zachowanie wielu moich kolegw. Teraz, z perspektywy czasu, ciar ich winy
przelabym raczej na wadliwy system. Uwaam, i dla dobra samych ksiy najwyszy
czas, na wzr krajw zachodnich, np. Niemiec - uporzdkowa wszystkie finanse
Kocioa i podda je pod kontrol rad parafialnych albo przekaza kontrol pastwu. To
samo dotyczy uposaenia ksiy, ktre powinno by jawne, jak kade inne. Jest to moim
zdaniem jedna z podstawowych drg do ratowania Kocioa w Polsce.
Powrc jednak do mojego postanowienia, ktre podjem po rozmowie z praatem, aby
nie opuszcza mojej modziey i do drugiej decyzji, ktra zrodzia si w toku przemyle
nad pierwsz - nie ugn si pod naporem zych obyczajw w Kociele. Postanowiem
rwnie nie drani zbytnio praata i swoje spotkania z podopiecznymi przenie poza
plebani. Nie chciaem opuszcza Aleksandrowa. Po-znaem tu wielu wspaniaych ludzi,
a przede wszystkim miaem ludzkiego proboszcza. Chocia pracy na dwch parafiach
byo wicej ni w Rucu, a zarobki nie najlepsze, gotw byem zosta tam jak najduej.
Samo ycie w miecie rnio si bardzo od wiejskiego. Przede wszystkim bya tu
wiksza anonimowo, a ssiedztwo wielkiej odzi stwarzao wiksze moliwoci
kulturalne i towarzyskie. To ssiedztwo byo mi osobicie bardzo na rk, poniewa po
przyjedzie do Aleksandrowa rozpoczem zaoczne studia doktoranckie na Akademii
Teologii Katolickiej w odzi, na kierunku Katolicka Nauka Spoeczna. Rwnie praca
duszpasterska w miecie bya o tyle atwiejsza, e wszdzie byo blisko - do szkoy,
103

chorego itp. Zupenie inaczej wygldaa kolda w blokach. Jak na zo jednak zim
skradziono mi samochd i wszdzie, a przede wszystkim do swojej kaplicy, jedziem na
rowerze.
Nasza witynia pod czuym okiem proboszcza stawaa si niemal z kadym dniem
pikniejsza. Bardzo budowao mnie zaangaowanie i entuzjazm duej grupy parafian,
ktrzy sami, od podstaw tworzyli materialny i duchowy wizerunek nowej wsplnoty.
Kilku, niemodych ju mczyzn - emerytw i rencistw - regularnie, kadego dnia
przychodzio nieodpatnie do pracy przy kaplicy i plebanii. Zawstydzony ich
powiceniem i ofiarnoci sam zaczem pomaga przy ciszych pracach, np. przy
zalewaniu stropu na plebanii. Nigdy nie zapomn wspaniaej atmosfery, jaka
towarzyszya naszym wsplnym spotkaniom i pracom. Oczywicie byli i tacy parafianie ktrzy przychodzili do kancelarii albo zakrystii, aby podokucza ksidzu lub skrytykowa
to i owo. Niektrzy, a tych przybywao, byli nastawieni nieufnie i wrogo. Z roku na rok w
czasie koldy, coraz mniej rodzin przyjmowao ksiy w swoich domach. Zjawisko to
obserwowano we wszystkich parafiach. Kiedy w Boe Ciao wczesnym rankiem
wykaczalimy otarze przylegajce do blokw - w kilku przypadkach spotkalimy si z
inwektywami i agresywnym zachowaniem tych, ktrzy chcieli si tego dnia wyspa, a
haas im przeszkadza. W Uroczysto Wszystkich witych - zbierajc z rozkazu praata
ofiary na cmentarzu - o mao nie zostaem zlinczowany przez rodzin stojc przy grobie,
na ktry nieopatrznie nadepnem czubkiem buta. Syszaem wielokrotnie o protestach
ludzi mieszkajcych w pobliu wity, ktrym przeszkadza odgos kocielnych
dzwonw. Znamienne byo to, e niemal wszystkie wrogie uczucia wzgldem Kocioa, a
w szczeglnoci wobec ksiy, wyraali ludzie deklarujcy si jako wierzcy. Ksidz
praat jak zwykle i na nich mia wyprbowany sposb. Wszyscy ksia pracujcy w
Aleksandrowie mieli obowizek zgaszania mu podobnych incydentw, a przede
wszystkim ich autorw. Informacje byy skrztnie zapisywane w kartotece, a przy
najbliszej okazji - skwapliwie wykorzystywane. Prdzej czy pniej podpadnita osoba
zjawiaa si w kancelarii w zwizku z zaatwieniem lubu, chrztu czy pogrzebu.
Najczciej wiksza kwota ratowaa z opresji i bya uznawana jako pewne
zadouczynienie za popenione grzechy. Jedno, co trzeba odda praatowi, to jego
skrupulatno w poczeniu z praktycznym podejciem do ycia, w tym take do
104

duszpasterstwa. W jego parafii niemal wszystko byo na kartki" - spowied, chrzest,

lub, bierzmowanie, obecno na Mszach witych dla dzieci i modziey itp.
Niemoliwym byo uzyskanie pozwolenia na lub lub chrzest, jeli brakowao choby
jednego z kilku wistkw. Przed kold praat wysya do kadego domu list
materialnych potrzeb i inwestycji, jakie prowadzi parafia. Docza do tego kopert ze
swoj piecztk. By to jeszcze jeden sposb na nieuczciwych koldownikw".
Podsumowujc osob ks. praata Hedoniusza Bogackiego, ktry jawi si w tym rozdziale
jako posta kluczowa, trzeba powiedzie, i jest on typowym przykadem na to, jak
decydujc rol w yciu i postawie kapana odgrywa jego osobowo i cechy czysto
ludzkie. Uwaam, e po to aby by dobrym ksidzem, trzeba wpierw by dobrym
czowiekiem. Negatywne i pozytywne cechy charakteru kandydata do wice s bez
ogranicze przenoszone do kapastwa; same wicenia (pierwsze czy drugie) nie
speniaj funkcji oczyszczalni ciekw. Jeden z moich przeoonych w Seminarium
Wocawskim - ks. prefekt K. Konecki powiedzia kiedy w przypywie szczeroci, e
wielkim sukcesem jest, jeli kto przejdzie przez sze lat uczelni duchownej i nie zepsuje
si, wychodzc gorszym ni przyszed. Jaki jednak szok czekaby takiego idealist na
pierwszej parafii np. w Rucu.
Jestem przekonany, e tacy kapani jak ks. Bogacki, weszli na drog powoania nie majc
go w ogle lub te wypaczyli je bardzo wczenie. Na domiar zego wnieli do kapastwa
hedonistyczne i materialistyczne patrzenie na wiat. Wielu z nich staje si z czasem
autentycznymi ateistami - gorszymi od innych - bo najczciej nie do odratowania.
Prawdopodobnie ks. praat chcia dobrze; nie posdzam go o zupeny brak dobrych
intencji. To wanie jego i jemu podobnych w pewnym sensie usprawiedliwia, a
jednoczenie jest najbardziej tragiczne - e wierz oni w swj wasny idea" kapastwa.
Wikszo biskupw i wielu proboszczw wyrosych na latach osiemdziesitych - kiedy
to Koci organizowa Msze za Ojczyzn, heppeningi, manifestacje wiary i sprzeciwu
wobec komunistycznej wadzy - chciaa dalej kontynuowa taki model duszpasterstwa,
oparty na pokazwkach, imprezach religijno-polityczno - patriotycznych i cieszy oczy
wielotysicznymi,

wiwatujcymi

tumami.

Tymczasem

zdrowo

mylcych

rodowiskach kocielnych panuje przekonanie, e wanie lata osiemdziesite byy dla

Kocioa w Polsce latami straconymi, poniewa w maswkach Kocioa tryumfujcego
105

brak byo Boga i Ewangelii, a politykujcy ksia nie myleli o dawaniu wiadectwa
wiary. Biskupi oburzaj si dzisiaj na Labud, Bujaka, Frasyniuka i innych, ktrzy przez
lata stanu wojennego korzystali z opieki i pomocy ksiy, czsto nawet ukrywajc si w
zakonach czy na plebaniach. Niestety, ci wiatli ludzie poznawszy wwczas Koci od
kuchni"- nie chc mie teraz z nim nic wsplnego.
Kiedy po powrocie z urlopu zastaem u proboszcza dekret kierujcy mnie na inn parafi,
nie zmartwiem si zbytnio. Aleksandrw, w ktrym kwit kapaski biznes - nie by
najlepszym miejscem dla takich jak ja.

ROZDZIA VII
Ozorkw: trudna decyzja - dlaczego odszedem?
Zanim rozpoczn swoj kolejn histori na kolejnej parafii, chciabym przybliy nieco
stan ducha, w jakim znajdowaem si w tamtym czasie. Miaem ju za sob
dowiadczenie szeciu lat pobytu w dwch seminariach duchownych (z roczn przerw)
oraz dwuletni sta pracy na dwch rnych parafiach. Znaem od podszewki struktury i
metody dziaania Kocioa w Polsce, a przynajmniej w dwch diecezjach: dzkiej i
wocawskiej. Gdzie indziej byo oczywicie tak samo albo bardzo podobnie. Przede
wszystkim w caym Kociele Rzymsko-Katolickim, kierowanym przez papiea, by ten
sam system, te same metody.
Wanie tym wadliwym systemem, ktry wypacza ludzkie charaktery i sumienia,
deprawowa sugi Kocioa - byem zraony. Owoce tego systemu byy wstrzsajce, jak
na Owczarni Jezusa Chrystusa. Pasterze Jego owiec dopuszczali si nagminnie cikich
grzechw, nie wyczajc: zodziejstwa, pijastwa, wzajemnej zawici, zemsty i dewiacji
seksualnych. Z tzw. terenu dobiegay wci wstrzsajce wieci o bijatykach na
plebaniach, molestowaniu dzieci przez ksiy pedofilw, trjktach maeskich z
udziaem duchownych, nakanianiu gospody" do usuwania nienarodzonych itp.
Powszechne byo okradanie przez proboszczw caych parafii, czsto na wielkie kwoty,
poprzez wyprzedawanie dzie sztuki sakralnej lub skadanie obietnic bez pokrycia typu:
zao nowy dach na Kociele jak zbierzecie do pienidzy. Ludzie przynosz due i
mae sumy czasem przez kilka lat - bo cigle brakuje. Kiedy uzbiera si z tego maa
106

fortuna, duszpasterz prosi biskupa o zmian parafii i ...przekrt jest gotowy. Pienidze
znikny, a zodzieja nie ma bo nie ma paragrafu ktry by go ciga.
Prawidowoci wrd proboszczw jest to, i w czasie trwania probostwa (zazwyczaj ju
pierwszego) buduj oni wasne, czsto przepikne domy - oczywicie na koszt parafian,
np. zamiast remontu Kocioa, na ktry zebrali kas lub te kosztem wieloletniego
opnienia prac nad budow wityni. W tych ksiowskich domach najczciej
mieszkaj ich utrzymanki i dzieci, ktre widz tatusia przy okazji, gdy uda mu si
urwa" z pracy i dojecha czsto pareset kilometrw do domu. Nieliczni samotni funduj
takie domy swoim bliskim - bratu, siostrze lub ich dzieciom - w zamian za opiek na
starsze lata. Starsi ksia, przed pjciem na emerytur, bywaj czsto chorobliwie
chytrzy i zdzierscy, chcc zapewni sobie spokojn staro.
Majc to wszystko na uwadze - czy dziwi si ludziom, e krytykuj, a czasem nawet
ubliaj ksiom (najczciej za ich plecami)?
Z perspektywy tego, co sam widziaem i o czym syszaem z tzw. pierwszej rki,
najczciej od naocznych wiadkw - owiadczam, i tak jak dawniej (przed wstpieniem
do seminarium) dziwio mnie i gorszyo, e nie wszyscy ludzie traktuj ksiy z
naleytym szacunkiem; tak obecnie dziwi mnie i gorszy caowanie kapanw po rkach i
w ogle wyrnianie ich spord innych osb. Najczciej wierni s zupenie
niewiadomi tego, co za ich plecami kombinuje duszpasterz. To nie jemu, a wanie im zapracowanym, ofiarnym ojcom, matkom, samotnym i opuszczonym - naley si
szacunek i uznanie. Oczywicie s take wspaniali, a nawet witobliwi kapani, ktrzy
cierpi za swoich wspbraci, gdy na nich samych spada ciar zej opinii kolegw. To
naley wytkn wielu ludziom, i zawiedzeni lub zgorszeni jednym ksidzem,
automatycznie przekrelaj wszystkich innych.
Dwa lata kapastwa przekonay mnie rwnie o mojej bezsilnoci wobec wszelkiego za,
ktre napotykaem na drodze powoania. Byem i przez dugie lata miaem by cigle na
najniszych szczeblach drabiny hierarchicznej Kocioa. Na tym poziomie naleao tylko
sucha, wypenia rozkazy i cieszy si wygodnym, dostatnim yciem; ktre zapewnia
praca na niwie Paskiej". Prawdopodobiestwo, e zostan biskupem lub papieem aby
cokolwiek zmieni byo niewielkie. Po raz pierwszy pomylaem o odejciu, ale tylko po
to, aby z innej pozycji walczy o przemian litery i ducha Kocioa. Gos szeregowego
107

ksidza nie jest w ogle brany pod uwag. Nie ma po prostu takich potrzeb jak:
demokracja, konsultacja, liczenie si z opini wiernych - o wszystkim bowiem decyduje
gra i dogmaty ustalone przez gr. Wszystko jest dobre, pewne i prawdziwe - bo nad
wszystkim czuwa Duch wity. On wanie jest gwarancj witoci Kocioa,
nieomylnoci papiea i prawdziwoci goszonej nauki. Duch wity, wedug nauczania
Kocioa, przemawia przez kadego przeoonego od proboszcza, a do papiea.
Pytam si w zwizku z tym - czy Duch wity przemawia take przez ksidza Jana
Dupczyckiego z Ruca, kiedy wbrew mojej woli nakania mnie do wspycia? A moe
to ksidz praat Bogacki, dziekan aleksandrowski jest przekanikiem Trzeciej Osoby
Trjcy witej - szantaujc ludzi, e nie pochowa zwok jeli nie dostanie wyznaczonej
opaty (1995r - 5 mln st. z.). Nie mam najmniejszych wtpliwoci, i Duch wity dziaa
w Kociele, ale tylko przez ludzi, ktrzy si boj Boga, a takich - wg sw Jezusa - wicej
jest wrd cudzoonic i celnikw" anieli w gronie faryzeuszw (wczesnych
kapanw), ktrych miao mona przyrwna do dzisiejszych hierarchw Kocioa. To
nie Bg dziaa przez ludzi popeniajcych grzechy cikie, lecz szatan. To nie Duch
wity kierowa poczynaniami witej inkwizycji - skazujcej na tortury i mier tysice
niewinnych ludzi - ale szatan zawadn umysami i duszami papiey, ktrzy j powoali i
przewodzili jej sdom.
Po raz pierwszy w yciu byem w tak wielkiej rozterce. Z jednej strony wiedziaem o tym,
e nie wolno mi pogodzi si z wypaczonym, zakamanym systemem machiny, ktrej
byem maym trybikiem. Pogodzenie si z zastan rzeczywistoci oznaczao stopniowe
rwnanie w d. Oczywiste byo dla mnie i to, i aby by znakiem sprzeciwu - musiaem
odej z kapastwa. Tylko wtedy mj gos dotarby do ludzi jako prawdziwe wiadectwo
czowieka; ktry mg zosta, ale odszed eby da wiadectwo prawdzie i aby ta prawda
dotara omijajc kocieln cenzur. Wielu byo w historii Kocioa reformatorw
zatroskanych o jego dobro i autentyczno. Wikszo z nich zamczya inkwizycja, a
wspczesnych uznaje si za chorych psychicznie, oczernia i wyklucza z Kocioa.
Pierwszemu Lutrowi udao si unikn mierci. Jego zamiarem byo zreformowanie, ju
wwczas anachronicznych struktur kocielnych, a gdy to okazao si niemoliwe - zaoy
wasny Koci. Tak wiec ju historia uczy, e Koci Rzymsko-Katolicki jest
niereformowalny wewntrz wasnej struktury, a naprawi go mona tylko poza nim
108

samym.
Takie i inne myli nurtoway mnie podczas przeprowadzki do Ozorkowa - mojej trzeciej i
ostatniej placwki. Byem wwczas o krok od opuszczenia kapaskich szeregw.
Trzymaa mnie tylko nadzieja, ktra towarzyszy zawsze zmianie rodowiska - parafii oraz
wzgldy praktyczne, a raczej materialne. Moj yciow pasj byy i s podre, na ktre
w cigu ostatnich dwch urlopw wydaem dosownie wszystkie zarobione pienidze.
Oprcz paru mebli i starego samochodu, ktry zmuszony byem kupi - nie miaem
mieszkania ani adnych rodkw do ycia, nie mwic ju o funduszach na reformowanie
Kocioa. Najwiksz jednak przeszkod byli moi rodzice. Nie chciaem nawet myle o
tym, jak wielkim ciosem byoby dla nich moje odejcie. Patrzyli we mnie niczym w
wity obraz. Jake naiwni byli w swoim postrzeganiu Kocioa i ksiy; nie bardziej
zreszt ni wikszo gorliwych katolikw. Postanowiem stopniowo otwiera im oczy na
rne sprawy, ale byo to bardzo bolesne i trudne dla nas trojga.
Tymczasem jednak osiadem w Ozorkowie, jako drugi wikariusz Parafii Matki Boskiej
Krlowej Polski. Proboszczem by ks. Jzef Gryzik - kapan ok. 50-tki, susznej postury,
z gst czupryn szpakowatych wosw. Od samego pocztku zrobi na mnie mie
wraenie. By to typ gawdziarza, przeronitego chopaka wychowanego na
opowieciach Marka Twaina i ksikach Szklarskiego. Najwiksz radoci i szczciem
by dla niego kontakt z przyrod. Mg by rwnie dobrze leniczym czy gajowym, jak
ksidzem. Potrafi godzinami opowiada o swoich wyprawach wdkarskich i owieckich.
By to zreszt gwny temat jego ... kaza. Niemal codziennie na par godzin przepada
gdzie z wdkami, strzelb lub koszem na grzyby. Ja, jako okazyjny, ale take wdkarz od razu przypadem mu do gustu. Ks. Jzef by czowiekiem agodnego usposobienia,
cho przy pierwszym poznaniu mg sprawia wraenie szorstkiego. Podziwiaem jego
wielkie zrozumienie dla spraw ludzkich, bytowych. Potrafi wytumaczy swoich parafian
dosownie ze wszystkiego. By pobaliwy dla tych, ktrzy nie chodz w niedziel do
Kocioa bo, np. maj mae dzieci albo cay tydzie ciko pracuj. Rozumia maonkw
yjcych bez lubu kocielnego, bo moe pochodzili z rodzin ateistycznych itp. Nigdy z
jego ust nie syszaem adnego przytyku ani wymwki pod adresem ludzi zgromadzonych
w wityni czy te w kancelarii. Nigdy te, co naley bardzo mocno podkreli, nie
dopomina si pienidzy od parafian. Zachca co najwyej do prac fizycznych przy
109

budowie plebanii i Kocioa. Czsto i szczerze dzikowa za skadane ofiary i pomoc.

Nastpn rzecz wart podkrelenia jest fakt, i w parafii ksidza Jzefa nie byo nigdy
ustalonych stawek za pogrzeby, luby, chrzty i Msze. Zdarzao si nierzadko, e
odprawialimy pogrzeb za 50.00 z, tj. 1/10 tego, co bra praat. Byway rwnie posugi
darmowe. Takie podejcie proboszcza do parafialnych finansw i ksiowskiego
uposaenia byo ewenementem w skali caej archidiecezji. Parafianie doskonale zdawali
sobie z tego spraw i szanowali za to ks. Jzefa i nas - jego dwch wikariuszy. Mwic o
nas" myl o sobie i ks. Darku Pysie, ktry w Ozorkowie by ju od trzech lat. Ks.
Darek by praktycznie proboszczem, a przede wszystkim - gwnym duszpasterzem w
parafii. Dziao si tak, poniewa ks. Gryzika nie zajmoway zbytnio sprawy zwizane z
prac duszpastersk - liturgia, kaznodziejstwo, kancelaria itp. Zdecydowanie wola prac
(nawet fizyczn) przy budowie domu parafialnego, odrzucanie zim niegu wok
kaplicy, a nade wszystko swoje wyprawy w plener. Jedn z niewielu wad ks. proboszcza
byo wanie marginalne traktowanie duszpasterstwa. Bi on wszelkie rekordy w
szybkoci odprawiania Mszy witych i w goszeniu kaza, ktrych tematyka bya co
najmniej dziwna. Ks. Jzef potrafi np. wygosi homili bdc streszczeniem artykuu z
Wiadomoci Wdkarskich, ktry szczeglnie go zaabsorbowa. Ks. Pys by bardzo
koleeski i serdeczny. Znaem go jeszcze z czasw seminaryjnych, kiedy razem bylimy
na pielgrzymce w Czstochowie. Obaj ksia byli oglnie lubiani i szanowani. Ks. Darek
jako duszpasterz (m.in. gosi wspaniae kazania), a proboszcz jako budowniczy. Ja
natomiast miaem doczy do tej grupy ze specjalizacj katechety. Uczyem sze klas
smych oraz drugie i trzecie klasy liceum oglnoksztaccego. Jak wczeniej
wspomniaem, parafia nie posiadaa wityni, ktra bya w fazie projektowania, a jej
funkcj sprawowaa tymczasowo niewielka kaplica. Przy kaplicy by jeszcze osobny
budynek, w ktrym miecia si kancelaria i salonik - miejsce odpoczynku i naszych
zebra. Na tyach terenu przeznaczonego pod Koci prowadzono budow ogromnego
domu parafialnego i plebanii. Ksidz proboszcz mieszka na razie w maym, zaniedbanym
domku obok kaplicy. Mj starszy kolega mia mieszkanie w ssiedniej parafii, w centrum
Ozorkowa, skd dojeda ok. 2 km. Ja natomiast mieszkaem... w bloku, naprzeciwko
kaplicy, w maym dwupokoikowym mieszkanku na czwartym pitrze. Mocnym punktem
parafii bya silna obsada ministrantw na poziomie szkoy redniej.
110

Parafia Krlowej Polski liczya ok. 10 000 ty. mieszkacw i bya, jak dotychczas, moj
najwiksz. Oprcz niej istniaa w Ozorkowie druga, w ktrej rezydowa dziekan. W
parafii tej prowadzono tzw. duszpasterstwo tradycyjne, oparte na staym cenniku usug",
sobie-pastwie i teorii wyszoci stanu duchownego nad posplstwem. Na tle wyranego
zrnicowania w metodach duszpasterzowania pomidzy naszymi parafiami dochodzio
midzy nami czsto do sporw i utarczek sownych, zwaszcza midzy dziekanem i moim
proboszczem (wicedziekanem), a take ksidzem Darkiem, ktry mieszka na terenie
konkurencji. Ks. dziekan zarzuca nam zbytni pobaliwo w traktowaniu ludzi,
zwaszcza interesantw w kancelarii. Tak naprawd chodzio mu o dobrowolne ofiary, z
ktrych syna nasza parafia. Nie mg te przey, e nasza kaplica pkaa w szwach,
podczas gdy jego Koci wieci pustkami. Nic dziwnego skoro poowa jego parafian
przychodzia do nas.
Praca w parafii nie bya zbyt cika. Ministrantami opiekowa si ks. Darek. Najwicej
wysiku, eby nie powiedzie zdrowia, kosztowaa mnie katechizacja w smych klasach.
Wrd tej dorastajcej modziey wida byo a nazbyt wyranie braki i zaniedbania
wychowawcze rodzicw, zwaszcza matek. Jest to powszechne zjawisko w rodowisku
odzi i poddzkich miast. d synca z przemysu lekkiego, ktrego si napdow
byy i s kobiety, jest rodowiskiem chyba najbardziej zaniedbanym wychowawczo.
Kobiety z odzi, Pabianic, Zgierza, i Ozorkowa - pracujce przy krosnach i maszynach
przdzal-nianych - widz swoje pociechy zazwyczaj pnym wieczorem, gdy wracaj z
pracy. Odbija si to wydatnie na wychowaniu dzieci i modziey. W porwnaniu z
katornicz prac w podstawwce, katecheza w liceum sprawiaa mi prawdziw
satysfakcj. Tutaj czuem si na swoim miejscu i na nowo zaczem realizowa swj"
system wychowawczy, oparty na partnerstwie (sam cigle czuem si licealist) i
otwartoci.
Wydawa by si mogo, e wreszcie znalazem parafi dla siebie, ksiy
wsppracownikw niemal bez zarzutu, a w perspektywie roku - przeprowadzk do
apartamentu w nowej plebanii. Blisko rodzinnego miasta bya kolejnym, wanym
atutem. Stosunkowo niewielka odlego od odzi pozwalaa mi bez przeszkd
kontynuowa studia doktoranckie na akademii. Samo miasto, pomimo ssiedztwa wielkiej
aglomeracji, byo ciche i urokliwe. Ozorkw nie by jednak bezludn wysp. Czsto
111

odwiedzali mnie koledzy-ksia, przywoc nierzadko zatrwaajce wieci z terenu.

Opowiadali o swoich proboszczach, rnych naduyciach i wistwach.
Mimo ustabilizowanego ycia osobistego i zawodowego, coraz bardziej narasta we mnie
sprzeciw wobec zakama systemu, ktrego byem czci. Postanowiem rozmawia na
ten temat z innymi ksimi. Niemal w kadym przypadku spotykaem si z t sam
sentencj - sied cicho, jak ci dobrze! Swoimi wtpliwociami podzieliem si z moim
byym spowiednikiem - ojcem duchownym z seminarium. Ojciec wstrznity moimi
uwagami zaleci mi wiczenia w pokorze i nada cik pokut. Niestety, wtpliwoci
cigle narastay; co wicej - zaczem mie pewno, e to jaki wewntrzny gos,
nadludzka moc popycha mnie do wielkiego dziea. Dzieem tym miaa by przemiana
Kocioa Rzymsko-Katolickiego. Postanowiem, i powiec swoje ycie tej wanie
sprawie. Nie miaem waciwie wyboru - to postanowienie stao si moj obsesj.
Wiedziaem i wiem nadal, e zrodzio si to pod natchnieniem samego Boga i z Jego woli.
Rwnoczenie powstaa we mnie idea napisania tej wanie ksiki.
Po wielu godzinach modlitw, w ktrych prosiem Boga, abym mg jak najlepiej rozezna
Jego plany wobec mnie - powziem ostateczn decyzj o odejciu z kapastwa. W
rozmowie z moim proboszczem zwierzyem si ze wszystkiego, co leao mi na sercu i
powiedziaem o moim postanowieniu. Ksidz Jzef, ktrego rwnie bolay ciemne
strony Kocioa, wyrazi swoje zrozumienie dla mojej decyzji, a przede wszystkim
podziwia odwag i determinacj, ktra mn kierowaa. Osobicie miaem chwile
zwtpienia - czy rzeczywicie mog zmieni co, co skostniao i utrwalio si przez setki
lat, a w dodatku ma tak monych i wpywowych stranikw. W tej samej chwili przyszy
mi na myl sowa Jezusa mwice o tym, i to co u ludzi jest niemoliwe, jest moliwe u
Boga. Jeli On mi pomoe, to nic nie powstrzyma Jego wasnych planw.
Przed ostatecznym opuszczeniem parafii chciaem odby jeszcze jedn rozmow.
Pragnem otworzy si przed czowiekiem, ktremu
lubowaem ycie w celibacie oraz cze i posuszestwo; ktry w gecie apostolskim
woy rce na moj gow, pobogosawi mnie i obdarzy swoim zaufaniem. Niestety,
ksidz arycybiskup Wadysaw Ziek by wtedy gdzie na drugim kocu wiata, a po
jego przyjedzie przez ponad miesic nie mogem u niego uzyska audiencji. By moe
tak wanie miao si sta, eby mj przeoony dowiedzia si o wszystkim z tej ksiki 112

jak wszyscy inni. Nie czuem si zobowizany wobec tego czowieka. W kocu to nie on
mnie powoa i uczyni kapanem, ale sam Jezus Chrystus. Tak naprawd, to nie jemu
lubowaem w czasie wice, ale samemu Bogu. Co si za tyczy samych lubw, ktre
uczyniem - nie byo to dla mnie adn przeszkod w odejciu od kapastwa, bo wiem,
e tak naprawd wcale nie odszedem. Nigdy nie przestan by uczniem Chrystusa, ktry
zostawi wszystko i poszed za Nim, aby gosi Jego nauk. Cigle ywe jest we mnie
powoanie i pragnienie bycia pasterzem w Jego Owczarni. Wierz gboko, i nadejdzie
taki dzie i stan na nowo przy Jego otarzu, ale ju w nowym, lepszym Kociele, w
ktrym kapani i wierni bd czcili Boga w Duchu i prawdzie".
ROZDZIA VIII
Konieczno zmian w Owczarni Chrystusa
Aby unikn niepotrzebnego zamieszania zwizanego z moim odejciem, przeczekaem
okres urlopw. W przeddzie ksiowskich przeprowadzek poegnaem si serdecznie z
ksidzem proboszczem i ksidzem Darkiem. Do dzisiaj cz mnie z nimi przyjacielskie
kontakty. W cigu jednego dnia znalazem i wynajem niewielkie mieszkanie pod odzi
i tam zamieszkaem. Aby zarobi na utrzymanie zaoyem niewielk firm produkcyjn.
Od samego pocztku zaczem jednak pisa t ksik, bo wiedziaem, e ona musi
powsta. Jaka wewntrzna Sia kazaa mi kad woln chwil powica jej powstaniu.
Teraz wydaje mi si to oczywiste - niemoliwa jest naprawa bdw i przemiana na
lepsze, bez uprzedniego ukazania tyche bdw oraz ich skutkw. Aby pokaza komu
waciwe rozwizanie, naley wpierw odwie go od zych metod i drg, ktre obra.
Moja ksika, jest pierwszym i jedynym w swoim rodzaju wiadectwem byego ksidza z
kraju papiea. Nie pitnuje ona kapaskich wad i saboci, ale zakamanie systemu
kamuflujcego te wady; systemu, ktry z gry niejako wyklucza istnienie takich wad i
saboci u nadludzi". Tak naprawd jednak, s oni na nie podatni jak wszyscy inni, a
nawet o wiele bardziej, gdy ich postawa jest naturaln obron przed nienormalnym i
nieludzkim sposobem ycia, do ktrego s naginani. Niektre wymogi Kocioa
wzgldem ksiy, takie jak np. celibat i bezwzgldne posuszestwo w goszeniu nauk
cakowicie niezgodnych z ich wewntrznym przekonaniem, wypaczaj sumienia gosicieli
Sowa Boego i s w konsekwencji powodem ich upadkw. Poza tym, najzwyczajniej w
113

wiecie, niezdolni s unie ciarw nie do uniesienia"(6). S bowiem tylko ludmi jedni lepszymi, drudzy gorszymi.
(6) Patrz Ew. Mt. 23, 3-5.
Kapan yje w cigym konflikcie z samym sob, a take w zakamaniu - to demoralizuje
jego samego, a w konsekwencji take ludzi, ktrzy susznie upatruj w nim wzoru do
naladowania. Takie ycie pociga za sob cay szereg nastpstw. Wielu ksiy cechuje:
egocentryzm i pycha. Samotno i postawy krytykanckie wobec nich s powodem
nieufnoci wzgldem ludzi wieckich, ucieczki w alkoholizm, a czsto zupenej izolacji i
wyobcowania ze rodowiska. Jake czstym obrazkiem jest proboszcz albo wikary
spieszcy pdem na plebani po skoczonym naboestwie. W powszechnej praktyce jest
np. sztubacki zwyczaj kupowania przez ksiy nowych samochodw udzco podobnych
do tych, ktrymi jedzili poprzednio po to, aby nie spada ofiarno".
Przytoczeni z jednej strony nieograniczon wadz biskupa, a z drugiej strony zaszczuci
przez wasnych wiernych - sudzy Kocioa wyksztacili w sobie postaw obrony,
dystansu wobec otoczenia oraz cynizmu - w czym s prawdziwymi mistrzami. Niestety
bywaj na tym tle due przegicia. Ksia, otrzaskani" ze witociami, szydz nawet ze
swej sakramentalnej i duszpasterskiej posugi; z ludzi angaujcych si do rnych prac
przy parafiach, wspierajcych Koci ofiarami i modlitw. Dla przykadu - starsze
kobiety najczciej nawiedzajce witynie i czonkinie kek racowych nazywane s
przez ksiy abami kropielniczymi"; a starsi mczyni - dziadami kocielnymi" itp.
Wzajemne stosunki midzy ksimi rwnie pozostawiaj wiele do yczenia.
Powszechna jest zazdro o lepsz, bardziej dochodow parafi; donoszenie na kolegw
do biskupa itp. Proboszczowie, aby zjedna sobie przychylno gry" przecigaj si w
dogadzaniu biskupom, ubstwianiu ich i rozpuszczaniu" na wszelkie moliwe sposoby.
Dua, niekontrolowana wadza proboszczw (czsto starszych i zdziwaczaych) nad
wikariuszami, jest powodem wielu konfliktw, ktre nierzadko przybieraj formy
drastyczne, a niekiedy wrcz tragiczne.
Osobnym tematem jest panujcy wrd kleru kult pienidza, traktowanego najczciej
jako dobro zastpcze - na zasadzie - nie mog mie tego, co maj inni wic bd mia to,
czego inni nie maj lub co pragn mie. Nie bdzie wielk przesad jeli powiem, i
dzisiejszym Kocioem rzdz pienidze. Pomidzy ksimi istnieje ciga rywalizacja o
114

najwiksze i najbogatsze parafie. Normalnym zjawiskiem jest kupowanie u biskupw

godnoci kocielnych - kanonika i praata. Wanie biskupi s prawdziwymi finansowymi
krezusa-mi. Maj oni nieograniczony dostp do ogromnych pienidzy napywajcych z
diecezji. Kada parafia jest opodatkowana na rzecz utrzymania kurii, biskupw, licznych
przedsiwzi i fundacji kocielnych, m.in. budowy nowych wity, utrzymania
seminarium, diecezjalnego caritas, misji w krajach trzeciego wiata oraz na potrzeby
papiea i funkcjonowanie Pastwa Kocielnego - Watykanu. Kardynaowie i biskupi w
sposb zupenie niekontrolowany mog korzysta i faktycznie korzystaj z tej gry
pienidzy.
Ksita Kocioa, zajci cig trosk o jego rozrost, potg i dobro - zagubili gdzie po
drodze wskazania Jezusa o: ubstwie, skromnoci, prawdziwej pokorze, trosce o
zagubione owce, dzieleniu si wszystkim z potrzebujcymi, goszeniu czystej Ewangelii,
nie mieszaniu si do spraw wiata (czyt. polityki)(7), byciu ywym przykadem dla
stada". Wynikiem tego - postawa dzisiejszych nastpcw apostow stanowi zadziwiajc
kwintesencj starotestamentowego faryzeizmu ze wspczesnym konsumpcjonizmem
oraz pragnieniem wadzy i dominacji. Koniecznym zatem krokiem w kierunku
uzdrowienia Kocioa, szczeglnie w naszym kraju, jest uporzdkowanie jego finansw poddanie ich wnikliwej kontroli. Na tej samej zasadzie naley podda kontroli i ujawni
(dzi skrztnie ukrywane) faktyczne uposaenie ksiy, a zwaszcza proboszczw i
biskupw, ktrzy sami reguluj sobie wasne wynagrodzenia. Najlepszym wyjciem
byoby wypacanie ksiom pensji tak, jak to si dzieje np. w Niemczech lub te ustalenie
powszechnie obowizujcych, rozsdnych stawek za posugi duszpasterskie. Instytucja
tzw. rad parafialnych, tak powszechna na zachodzie - gdzie kieruj one finansami i
inwestycjami niemal kadej parafii - w Polsce faktycznie nie istnieje. Trzeba koniecznie
dokona rozrnienia pomidzy autonomicznym charakterem Kocioa i jego
czcigodnymi tradycjami, a zdroworozsdkowymi metodami funkcjonowania ogromnej
instytucji, ktra wchodzi w XXI wiek i jest kierowana przez ludzi, a nie przez aniow.
(7) Patrz Ew. Mk. 12, 17.
Nie dziwi mnie postawa wikszoci katolikw w naszym kraju, ktrzy widzc
wynaturzenia systemu jaki panuje w Kociele Katolickim - po prostu go nie popieraj;
poprzez, m.in. nieobecno na Mszach witych w niedziele i wita. Nie namawiam
115

tutaj do postaw areligijnych lub, co gorsza, do indyferencji moralnej czy religijnej - wrcz
przeciwnie! Oczywiste jest jednak, i ludzie s dzisiaj bardziej wiadomi i maj naturalne
prawo wyboru. Naturalnym, zdrowym odruchem czowieka, ktry widzi zo i fasz jest
unik, nieufno, obrona, a czsto wrogo.
W cigu trzech urlopw w kapastwie, odwiedziem kilkanacie krajw Europy
Zachodniej i Poudniowej; Pomocn Afryk oraz Kanad. Wszdzie obracaem si w
rodowisku Kocioa Katolickiego, a take wrd protestantw. Prbowaem pozna
dokadnie struktury tamtejszych Kociow, zaangaowanie wiernych oraz wpyw jaki
wywiera na nich goszona nauka.
Obserwowaem wnikliwie ycie kapanw. Po tych wszystkich dowiadczeniach
doszedem do kilku wnioskw:
1. System panujcy w caym Kociele Katolickim jest wadliwy (celibat ksiy, brak
struktur demokratycznych, bdy w nauce dotyczcej moralnoci seksualnej antykoncepcji, rozwodw itp.)
2. Koci w Polsce jest najpotniejszy ze wszystkich Kociow na wiecie (najwiksza
ilo ksiy i biskupw, najwikszy majtek, najwiksze wpywy na ycie spoeczne i
polityczne w pastwie).
Cay paradoks polega jednak na tym, e oddziaywanie naszych kapanw na wiernych
jest znikome, porwnywalne do takich krajw jak Albania czy Obwd Kaliningradzki.
Najbardziej na wiecie wpywowy Koci nie ma prawie adnego wpywu na
ksztatowanie sumie i morale swoich wiernych. Sia Kocioa i jego pasterzy - miast by
oparta na ewangelicznych radach (pokory, ubstwa, przebaczenia, pracy u podstaw,
mioci i opieki nad najbardziej potrzebujcymi) - jest sztucznie rozdmuchiwana przez
wysokich rang dostojnikw i podsycana maswkami, ktre s coraz mniej masowe.
Zadufanie w swoj potg, cige wiece i witowania - przy jednoczesnym braku ascezy
i autentycznej niezbdnej przemiany - zgubiy ju wielkie Cesarstwo Rzymskie.
Wszystko wskazuje na to, e zguba czeka te Koci Rzymski, jeli si w por nie
opamita. Odnowa Kocioa musi i w kierunku zmian systemowych z jednoczesnym
podniesieniem wartoci wiadectwa ycia kapanw i wieckich. Ma to prowadzi do
rzeczywistych zmian w wiadomoci ludzi wierzcych. Zasyszane w wityni Sowo
Boe, poparte przykadnym yciem kapana, ktry je przekazuje - padnie wwczas na
116

podatny grunt ludzkich serc i wyda stokrotne plony w postaci nawrce i dobrych
uczynkw. Jezus Chrystus powiedzia, e wanie po owocach" poznamy Jego
prawdziwych uczniw, a sama wiara bez uczynkw - martw jest".
Koci dzisiaj sili si na spektakularne, tanie efekty i dziaania, ktre maj roztoczy
wok niego przyjazn atmosfer i stworzy wraenie postpu. Myl tu na przykad o
tzw. chrzecijaskim rocku, tczowej barwie ornatw na paryskim spotkaniu papiea z
modzie, naganianych akcjach pomocy Caritasu po powodzi, odciciu si Glempa i
Pieronka od wypowiedzi Jankowskiego itp. Tak samo pozorne byo odegnywanie si
papiea od antysemityzmu, bo nie poparte autentyczn skruch wobec autentycznych
rozmiarw winy Kocioa. Obok tych populistycznych zagrywek, mona rwnie
zaobserwowa nieliczne prby naginania starej doktryny (ktrej przecie zmieni nie
mona) do nowych czasw i cigle ewoluujcej rzeczywistoci. Jednym z przykadw
moe by askawe przyzwolenie Kocioa na naturalne metody zapobiegania ciy, cho
jeszcze niedawno wszelka ingerencja myli ludzkiej w dziedzin podnoci bya
niedopuszczalna.
Konieczne jest ujawnienie zjawisk, ktre w przeszoci i obecnie, na szerok skal
deprawuj samych duchownych i gorsz rzesze wierzcych. Zjawiska te s tylko
nastpstwami niehumanitarnych i nienormalnych praw, ktrymi kieruje si Koci.
amanie tyche praw, np. celibatu, zakazu stosowania antykoncepcji, rozwodw,
zapodnienia in vitro itp. - na skal masow - stwarza zamknity krg deprawacji sumie i
zachowa ludzi, ktrzy nosz w sobie pragnienie ycia zgodnego z wol Bo. Szukaj
jej w Kociele, ale zamiast woli Boej i wykadni Boych przykaza, wtacza si im tam
przepisy prawa ludzkiego pod etykietk nadprzyrodzone". W konsekwencji wierni
szukajcy Boga znajduj nakazy hierarchw Kocioa; bardzo trudne do wykonania, a
czsto niewykonalne - gdy sprzeczne z natur ludzk (np. celibat). Kocielne nakazy
prawne najczciej nie maj nic wsplnego z prawem Boym. S za to obwarowane
wieloma sankcjami (np. dla rozwodnikw) i karami grzechw cikich - miertelnych.
Spowiadaem osobicie, a take rozmawiaem z wieloma bardzo wartociowymi,
wierzcymi ludmi, o wraliwych sumieniach. Ci wspaniali katolicy, bdc cigle w
konflikcie z wasnym sumieniem, ulegaj czemu co mog nazwa auto-deprawacj.
Chc oni wierzy nauce Kocioa i wypenia j, ale poniewa przekracza to ich
117

moliwoci - wybieraj dwie drogi: albo trwaj do koca ycia w wyrzutach sumienia
popeniajc grzechy kocielne", albo te wybieraj wyjcie pod hasem - skoro i tak nie
mog, to nie bd si wysila. Niestety, w tym drugim przypadku prawo ludzkie kocielne eliminuje si na rwni z prawem Boskim. Obie te drogi s zabjcze dla
jednostek i dla caych spoecznoci. Mamy w tym miejscu jedn z prb odpowiedzi na
pytanie - dlaczego w krajach katolickich, np. w Polsce ludzie wierzcy postpuj wbrew
zasadom swojej wiary? Pan Jezus, jak zwykle przewidzia taki obrt sprawy i przestrzega
sobie wspczesnych, a take nas wszystkich sowami: strzecie si kwasu faryzeuszw i
saduceuszw"(8) i w innym miejscu - czycie wic i zachowujcie wszystko, co wam
polec (przyp. - o ile przekazuj nauk otrzyman od Boga), lecz uczynkw ich nie
naladujcie. Mwi bowiem, ale sami nie czyni. Wi ciary wielkie i nie do
uniesienia i kad je ludziom na ramiona, lecz sami palcem ruszy ich nie chc. Wszystkie
swe uczynki speniaj w tym celu, eby si ludziom pokaza..."(9).
(8) Patrz Ew. Mt. 16, 11.
(9) Patrz Ew. Mt 23, 3-5 oraz 23, 13-36.
Te i inne sowa Jezusa odnoszce si do kapanw i uczonych w pimie - miao odnie
moemy dzisiaj do papiea, biskupw i wszystkich hierarchw Kocioa RzymskoKatolickiego, strzegcych depozytu wasnych nakazw i zakazw, a przede wszystkim
wasnych interesw. Ksita Kocioa - jak sami siebie nazywaj - sdz, e
utrzymywanie czowieka w cigym konflikcie z wasnym sumieniem ma go zwiza z
Kocioem i uczyni z niego pokorn owieczk. Takie wanie owieczki najatwiej jest
omami, uzaleni i wykorzysta finansowo. Nie naley bynajmniej win za taki stan
rzeczy obarcza szeregowych kapanw, ktrzy sami s w pewnym sensie ofiarami, bdc
bezwolnymi narzdziami w rkach swoich, wyszych rang przeoonych.
Ogromne szkody Chrystusowej Owczarni przysparza dzi zamknity krg wzajemnych
powiza - nie do rozwizania na obecnym etapie, bez gruntownych zmian.
Pierwszym ogniwem s sami ksia, ktrych sumienia i charaktery wypaczane s przez
bdy systemu, jaki ich ksztatuje. Majc na og wiadomo goszenia faszu i obudy,
trudno jest im zaangaowa si w to, co robi. Nie s oni w zwizku z tym autorytetami
dla ludzi wierzcych, a zwaszcza dla modziey. Zamiast wiadczy swoim yciem o
Bogu kombinuj, jak bezkarnie ama luby zoone w czasie wice - organizujc sobie
118

na boku drugie ycie. Angauj si w polityk i wyciskaj z ludzi, ile si da. Tymczasem
ludzie naprawd potrzebuj autorytetu i przykadu ze strony kapana. Jednak to, co gosz
ksia, przechodzi nad gowami wierzcych w Kocioach - gdy ksia nie yj tak, jak
mwi. Zaklty, szataski krg si zamyka, a jego rezultatem jest brak pozytywnego
oddziaywania Kocioa Katolickiego na spoeczestwo.
Mwienie o przytaczajcej wikszoci ludzi wierzcych w Polsce jest nonsensem,
poniewa w naszym kraju wytworzy si ju zwyczaj, tradycja - uczestnictwa w
niedzielnej i witecznej Mszy witej, Chrztu, I-szej Komunii, Bierzmowania czy te
lubu kocielnego - ktra ma niewiele wsplnego z prawdziwym przeywaniem tych
Sakramentw i samej wiary. Zwyczajowy Chrzest dziecka - wie je statystycznie z
Kocioem, a do pogrzebu. Tymczasem ludzie w trakcie swego ycia czsto trac wiar
albo nigdy do niej nie dochodz i to gwnie z winy Kocioa, ktry szczyci si milionami
katolikw z metryki". Widocznymi skutkami oddziaywania Kocioa na polski nard s:
szerzcy si coraz bardziej indyferentyzm religijny, ateizm, postawy wrogie Religii
Katolickiej, gwatowny spadek powoa w seminariach duchownych (notowany ostatnio
na caym wiecie), cigy spadek uczestnictwa wiernych w naboestwach; wzrost
przestpczoci pod kad postaci itp. Najbardziej katolicki kraj na wiecie, jakim jest
Polska, ma jedn z najgorszych opinii. Polscy katolicy rozwodz si i zdradzaj na
potg, pij ponad miar, okradaj sklepy na zachodzie; przemycaj narkotyki, kradzione
samochody i cokolwiek si da.
Wierni z kraju papiea, przyjedajcy na pielgrzymki do Watykanu - ogoocili
najwikszy tamtejszy sklep kradnc: krzyyki, medali-ki, wite obrazki i inne
dewocjonalia! Pielgrzymi z Polski, po niedzielnej audiencji u papiea, zapeniaj
najwiksze rzymskie targowiska handlujc przewanie wdk i papierosami. Znany jest
fakt emigracji setek, rdzennie polskich, katolickich rodzin i osb prywatnych do Izraela;
gdzie po przyznaniu si do Judaizmu - otrzymyway one mieszkania i dobrze patn
prac. Jeliby zrobi sonda w polskich wizieniach, okazaoby si, i ogromna
wikszo skazanych mordercw, zodziei, aferzystw - to wierzcy, a nawet
praktykujcy katolicy.
Niedawno opini publiczn Pabianic poruszyo okrutne morderstwo popenione na
starszym mczynie. Zbrodniarzami okazali si dwaj nieletni chopcy - gorliwi
119

ministranci jednej z miejscowych parafii.

Takie i podobne przykady mona by mnoy w nieskoczono. To nie s ani wyjtki
potwierdzajce regu, ani te sporadyczne wybryki, ale wyrany objaw cikiej choroby
katolickiego spoeczestwa". Chory jest cay organizm Kocioa, a wic take my - jego
czonki. Autokratywne rzdy Kocioa Katolickiego zbieraj wielkie niwo w postaci
wypaczonych, zdeprawowanych sumie pokole Polakw, ktrzy dziki" nauce swoich
pasterzy wyksztacili w sobie mentalno i postawy religijne, majce jednak niewiele
wsplnego z mentalnoci i postawami ludzi prawdziwie wierzcych. Doszo do tego, e
nieznajomo elementarnych prawd wiary i podstawowych chrzecijaskich modlitw
staa si niemal domen Katolicyzmu. Modzi ludzie, przystpujcy do Bierzmowania czy
te zawierajcy zwizki maeskie, nie znaj czsto Modlitwy Paskiej i nigdy w swoim
yciu nie mieli w rkach Pisma witego! Nic dziwnego skoro wikszo ksiy, stosujc
si do przepisw prawa kanonicznego, skonna jest bardziej wymaga od nich
niezbdnych dokumentw i stosownej wpaty, anieli wiedzy o Bogu i dowodw na
autentyczne przeywanie wasnej wiary. Czy dziwi nas maj postawy objtoci, negacji,
a nawet wrogoci wobec Kocioa?!
Trudno nie obarcza win za taki, a nie inny stan rzeczy, samej gowy tego ogromnego
organizmu. To papie pociga za wszystkie sznurki i on jest najwyszym prawodawc w
Owczarni Jezusa. Myl tu o kadym kolejnym nastpcy w. Piotra. Nasz wielki rodak,
piastujcy obecnie t godno - obdarzany susznie szacunkiem i uznaniem caego wiata
za swoje nieocenione i liczne zasugi - sam przytoczony jest skostnia, naros przez
wieki tradycj. Przy najlepszej woli i ogromie dzieronej wadzy, trudno jest mu zapewne
wznie si ponad struktury w ktrych sam wyrs. Samo skupienie tak ogromnej wadzy
w rku jednego, sabego czowieka, jest ju powanym bdem i anachronizmem. Wadca
na ziemi posiada oficjalnie ukonstytuowan, z mandatem nieomylnoci, wadz Boga na
Niebie. Ju karty Pisma witego, nie mwic o historii Kocioa, dowodz, e nawet
pierwszy ucze" - ktrego Jezus nazwa opok", ale te... szatanem" moe zaprze si
swego nauczyciela i myli si - tak przed, jak i po ukrzyowaniu.
Wspczeni uczeni w Pimie opierajc si na sawnym dialogu Jezusa z Piotrem(10),
uwaaj kadego nastpc Piotra za nieomylnego geniusza, w ktrym bez przerwy
przebywa Duch Boy, bdcy rdem nadprzyrodzonego owiecenia. Tymczasem
120

prawda jest taka, i nigdy w historii Kocioa - a do 1870 r. kiedy to Pius IX ogosi
dogmat o papieskiej nieomylnoci - nie byo w ogle takiego przewiadczenia. Co wicej,
biskupi Rzymu - papiee we wczesnych wiekach nie byli uwaani za nastpcw witego
Piotra i sami siebie za takich nie uwaali. Sam Piotr traktowany by co najwyej jako
pierwszy spord rwnych", bez jakichkolwiek praw panowania nad pozostaymi. Nie
mia te adnego nastpcy - jak zgodnie twierdz Ojcowie Kocioa. Za sukcesorw
wszystkich apostow uwaano powszechnie wszystkich biskupw. Caa wadza
ustawodawcza Chrystusowej Owczarni, a do czasw wspczesnych, spoczywaa w
rkach Soborw i bya oparta na wiadomoci i wierze wszystkich chrzecijan.
Tymczasem przez cae stulecia biskupi Rzymu byli czsto powodem zgorszenia dla
caego Chrzecijastwa - gosili herezje, mordowali, kradli, pawili si w nieczystoci
utrzymujc prostytutki i cae haremy. Z racji swego urzdu kierowali Pastwem
Kocielnym, nie wyrniajc si niczym od innych wczesnych wadcw. Swoj
uprzywilejowan pozycj w biskupim gremium zawdziczali jedynie dwm historycznym
faktom: Rzym przej rang stolicy wiata po upadym Cesarstwie; apostoowie Piotr i
Pawe zginli i zostali w nim pochowani. Papiee bdzili i mylili si zbyt czsto, aby
komukolwiek przyszo do gowy doszukiwa si u nich jakichkolwiek szczeglnych
przymiotw, a tym bardziej wiata Ducha witego, ktre owiecao dawniej apostow
- po ich mierci za wszystkich biskupw, jako pasterzy caej Owczarni Jezusa.
(10) Patrz Ew. J. 21, 15-19.
Dopiero kilku ostatnich papiey wykorzystao wzrost potgi Kocioa, a tym samym
swojego urzdu - stosujc czystki oraz metod kija i marchewki - dokonao odwrotu od
uwiconych tradycji. Skupili oni w swych rkach peni wadzy i nadali jej prymat
nieomylnoci. Na rezultaty nie trzeba byo dugo czeka. Papiee zaczli sobie roci
prawo do ustalania wszelkich norm i regu dotyczcych ycia caego Kocioa,
wszystkich wiernych i kadego ochrzczonego z osobna.
Dwa ostatnie stulecia s rwnie naznaczone cig papiesk ingerencj w wewntrzne
sprawy pastw i narodw. Sam Watykan oraz biskupi na czele z prymasami, wykonujc
dyrektywy Watykanu, przez cay XIX wiek wywierali presj na parlamenty i rzdy, aby te
ograniczyy wolnoci obywatelskie w swoich krajach. Atakowano konstytucje, ktre nie
zabezpieczay naleycie interesw Kocioa, daway ludziom prawo wyboru religii i
121

wyznania, gwarantoway wolno sumienia, przyznaway rwne prawa ydom itp.

Jeli chodzi o tych ostatnich to mao kto wie, i dopiero nasz papie pooy kres
przeladowaniom, pogardzie i filozofii odwetu, ktra od niemal dwch tysicy lat
kierowaa poczynaniami hierarchw katolickich w odniesieniu do tych, ktrzy byli winni
mierci Chrystusa". W naszym Kraju nadal wielu ksiy, wyrosych na tej filozofii,
hoduje ideologiom skrajnie nacjonalistycznym i faszystowskim - w myl zasady: Polak katolik, yd - morderca. Takie i podobne reakcyjne myli zaszczepia si ludziom (w
sposb jawny bd zakamuflowany) w kazaniach, homiliach oraz dzieciom na katechezie.
Jeden z proboszczw wykrzykiwa kiedy na obiedzie odpustowym, w ktrym braem
udzia - ydostwo si panoszy! Potrzeba nam drugiego Hitlera!!!" Nie bez powodu
pomidzy Pastwem Kocielnym a III Rzesz nigdy nie byo rozdwiku, istnia cisy
zwizek ideowy i ... wsplnota interesw.
Papiee tytuujcy si Panami wiata" nieustannie prbuj nagina ten wiat do swoich
nieomylnych" wyrokw. Jak to wyglda u nas - nie musz chyba opisywa. Wspomn
tylko, e mj kolega-ksidz pracujcy w Niemczech, wielokrotnie w rozmowach ze mn,
okrela Polsk mianem drugiego Iranu" - majc na wzgldzie fanatyzm religijny
hierarchw kocielnych i bezkrytyczn postaw duej czci spoeczestwa. wiatych
katolikw denerwuje zwaszcza (i susznie) wtrcanie si Kocioa w polityk oraz
obsesyjna wrcz dbao" i kontrola najbardziej intymnych sfer ycia ludzkiego. Biskupi
i ksia, pod naciskiem doktryny Watykanu, skonni s niemal wchodzi ludziom pod
pierzyny, a samym kobietom - wprost do
pochwy. Zawsze bardzo irytowao mnie kiedy syszaem o kapanach, ktrzy z luboci
prowokowali podczas spowiedzi swoich penitentw do wyjawiania najdrobniejszych
szczegw z ich ycia seksualnego, maeskiego czy rodzinnego; stawiajc przy tym
jednoznaczne diagnozy i wymagania. Uwaam, i takie niesmaczne zachowania s
pogwaceniem podstawowego prawa prywatnoci i wolnoci jednostki. Dostojnicy
Kocioa oraz szeregowi ksiy nie powinni zajmowa si czym, na czym si nie znaj i
pozostawi ludziom moliwo wyboru w takich kwestiach jak: ilo dzieci,
antykoncepcja, sposb zaspokajania popdu, masturbacja itp. Tymczasem postanowienia i
regulacje dotyczce ycia wieckich nie s nawet z nimi konsultowane. miem twierdzi,
i nawet papiee nie mog zawizywa i rozwizywa" wszystkiego. Ponad ich
122

ustawami istnieje bowiem prawo naturalne, nienaruszalne - dane przez Boga i zapisane w
sercu kadego czowieka.
Jak papie, uwaajcy si za stra tego prawa, moe go jednoczenie odmawia
ksiom, zakonnikom i siostrom zakonnym - nakazujc im ycie w celibacie i czystoci,
wbrew Boskiemu przykazaniu: bdcie podni i rozmnaajcie si"?(11) Jak Piotrowie
naszych czasw mogli usankcjonowa ycie w samotnoci i bezennoci (w. Piotr mia
on i teciow)12, skoro sam Bg powiedzia, e - nie jest dobrze, eby mczyzna by
sam" i... stworzy dla niego niewiast?
(11) Patrz Rodz. l, 28. 12Patrz Ew. Mt. 8, 14-15
Celibat jest nie tylko pogwaceniem naturalnego prawa kadego czowieka do
maestwa, ale rwnie w sposb znaczcy uchybia godnoci zwizku mczyzny i
kobiety, gdy Koci stawia bezenno (jako doskonalszy stan ycia) ponad tym
zwizkiem. Stanowi to naruszenie jednego z gwnych przesa Pisma witego, ktre
mwi o witoci i najwyszej randze maestwa. Powodem dla ktrego wprowadzono
celibat nie jest czysto, poniewa nigdy nie potpiano ksiy za konkubinat. Chodzi tu
raczej o kontrol nad nimi i ich pen dyspozycyjno, a jednym ze rde jest odwieczne
deprecjonowanie kobiet przez Koci.
Nie bierze si przy tym pod uwag uczu i pragnie ksiy, a tym bardziej tego co czuj
ich konkubiny - nieszczsne, poniane; zmuszane czsto caymi latami do ukrywania
swojej mioci i swoich ukochanych. Kto jednak przejmuje si ich losem, skoro kada
kobieta, ktra odbiega od wzoru Matki Najwitszej dostaje do wzoru Ewy - pierwszej
grzesznicy i kusicielki. Wedug nauki Kocioa kade zblienie kobiety i mczyzny, jak
rwnie kade poczcie dziecka (take w maestwie) jest grzeszne. Wolne od winy jest
jedynie Dziewicze Poczcie", ale to - z przyczyn zrozumiaych - jest ju trudne do
naladowania. Przy takim podejciu naturalne jest ponianie kobiet i cige obstawanie
Kocioa przy celibacie.
Czy takie stawianie sprawy przez papiea nie jest stawianiem si czowieka, zwierzchnika
instytucji, ponad Bogiem - Najwyszym Prawodawc? Moje dowiadczenia dowodz, i
ycie w celibacie ju w seminarium duchownym jest przyczyn wielu frustracji i dewiacji
seksualnych.
Dlaczego papiee potpiajc zapodnienie in vitro nie widz cierpie maonkw, ktrzy
123

w inny sposb nie mog mie potomstwa? Czy fakt, e mczyzna musi si wczeniej
zonanizowa w celu pobrania nasienia albo obumarcie kilku zapodnionych komrek
(ktre same czsto gin w ciele kobiety) nie wynagradza po tysickro inny fakt - cud
narodzin upragnionego dziecka, przyjcie na wiat czowieka?! Podczas gdy Krlowa
Angielska w 1988 r. wyrnia prekursorw metody sztucznego zapodnienia Edwardsa i
Steptoe'a wielk noworoczn nagrod - papie uzna metod, dziki ktrej urodzio si ju
kilkanacie tysicy dzieci, za grzech ciki i potpi uroczystym dokumentem witego
Oficjum.
Dlaczego papiee potpiajc antykoncepcj, nawet w najbardziej agodnej formie
(piguki, prezerwatywy), nie widz tragedii dziewczt i kobiet, ktre po prostu wpady" i
wybieraj pomidzy aborcj a nie chcianym potomstwem? Czyby nie syszeli te o
milionach dzieci w krajach Trzeciego wiata, ktre rodz si tylko po to, aby umrze z
godu? Kiedy cay wiat ucieszy si z pierwszej piguki i innych metod antykoncepcji Koci potpi je i uzna za grzech miertelny chyba tylko z przekory i w poczuciu
nieomylnej buty, gdy takie stanowisko nie ma adnego uzasadnienia w Biblii. Zgodnie
ze wszystkimi prognozami, wiksza cz ludzkoci przestaaby istnie z powodu
ogromnego przeludnienia i godu, gdyby nie miertelne grzechy" zapobiegania ciy i
stosunku przerywanego popeniane nagminnie na caym wiecie. Niekwestionowane
dobrodziejstwo - antykoncepcja - zostaa okrelona w doktrynie Kocioa jako
permanentne zo, zawsze i w kadej sytuacji". Papieowi bynajmniej nie przeszkadza
fakt, i potpiajc antykoncepcj w naturalny sposb sprzyja aborcji tak, jak sankcjonujc
celibat faktycznie popycha duchownych do konkubinatu.
Dlaczego potpiane s kobiety, ktre w akcie rozpaczy usuwaj ci bdc np.
nastpstwem gwatu albo majc pewno, e dziecko urodzi si kalek?!
Dlaczego rozwodnikom odmawia si prawa przystpowania do Sakramentw? Praktyka
pokazuje, i brak tego dostpu jest czsto przyczyn ich prawdziwych rozterek moralnych
i upadkw. Ludzie yjcy ze sob bez lubu kocielnego i rozwodnicy traktowani s przez
Koci jak wyrzutki. Ale czy Chrystus nie przyszed przede wszystkim do odrzuconych
i grzesznikw?!
Takie pytania mona mnoy?! Ksia sami nie zgadzaj si z wieloma naukami ktre
gosz. Znam misjonarza, ktry z pobudek humanitarnych, po kryjomu rozdawa rodki
124

antykoncepcyjne swoim parafianom w rodkowej Afryce. Niestety, w Kociele nie ma

miejsca dla demokracji i wymiany pogldw tak, jak to bywao za czasw pierwszych
chrzecijan. Ksidz niesubordynowany, nieprawomylny - nie moe by ksidzem.
Wydaje si, i powodu takiego stanu rzeczy naley doszukiwa si przede wszystkim w
autokratywnych rzdach papiey. Namiestnicy Chrystusa powinni - obok rzdzenia i
reprezentowania Kocioa - wsuchiwa si w gos Ludu Boego, przyglda znakom
czasu i zmieniajcej si cigle rzeczywistoci. Kto sam nie sucha, nigdy nie bdzie
suchany! Papiee i biskupi musz si zastanawia - jak Koci, ktrym kieruj, moe
lepiej pomaga w realizacji Boych planw; jak je najlepiej rozezna, zrozumie i
wprowadzi w ycie. Bez wtpienia trudno to czyni, gdy mona wszystko rozstrzygn
jedn bull czy encyklik. Takie autokratywne rzdy mszcz si jednak w kocu na tych,
ktrzy je sprawuj. Przez swoj nieomyln but papiee sami popadaj w puapki - musz
potwierdza niedorzeczne wyroki swoich poprzednikw.
Papiey naley rwnie obarczy win za to, i na obecnym etapie niemoliwe jest
zjednoczenie Kociow Chrzecijaskich. Na drodze do tego zjednoczenia zawsze
bdzie sta prymat ojca witego, Boga - czowieka.
Jednym

podstawowych

bdw,

zadufanych

swoj

potg

kocielnych

ustawodawcw, jest nakadanie kar, potpie i sankcji grzechw miertelnych na

wszystkich, ktrzy zgrzeszyli z mocy prawa. Potpia si ludzi bez uwzgldnienia ich
indywidualnych sytuacji i uwarunkowa konkretnych przypadkw.
Co powiedziaby Jezus, gdyby dzi przyszed na ziemi i zobaczy swoj Owczarni?
Ten, ktry by zawsze najbliej ludzi niechcianych, ochrania biednych i potrzebujcych
przebaczenia? Dlaczego nie czyni tego Jego namiestnicy?
Koci wspczesny na obecnym etapie zdolny jest tylko do maswek, przesa, apelw i
akcji - takich jak np. Akcja Katolicka. Ale Zbawiciel mwi do inicjatorw tych pustych,
bezdusznych imprez - lud ten czci mnie tylko wargami, ale sercem swym daleko jest ode
mnie". Przekazywanie wiary w sposb powierzchowny i benefisowy - doprowadzio do
tego, e Koci jest obecny w telewizji i radiu; ma swoje czasopisma, wpyw na ustawy
parlamentarne i polityk, ale rwnoczenie Boga nie ma w ludzkich sercach. Liczy si
jeszcze jeden wydany tygodnik katolicki, jeszcze jedna stacja radiowa, kolejna
wybudowana witynia, liczba zgromadzonych na spotkaniu z papieem. Najwaniejsze
125

s wpywy, splendor, finanse, statystyki - tym dzisiaj yje Koci i do tego dy. Stao
si to, przed czym tak bardzo przestrzega Chrystus - Koci upodobni si do wiata.
Papiee, kardynaowie, biskupi, praaci i inni dostojnicy kocielni houbieni i
rozpieszczani przez szeregowych kapanw i ludzi wieckich - zbudowali potn
instytucj materialn, zamiast duchownego Krlestwa Boego w sercach wiernych.
Ta instytucja oparta na ogromnych finansach i bezwzgldnym posuszestwie ksiy,
otoczona zewntrzn szat witoci i nieomylnoci - skazana jest na rychy upadek!
Czowiek wspczesny, zagubiony jak nigdy dotychczas w bezwzgldnym, brutalnym
wiecie, w ktrym rzdzi ten kto ma wpywy, splendor, finanse i korzystne statystyki czowiek XXI wieku szuka Boga ywego! Pragnie potwierdzenia sensu swojego ycia swoich stara, wysikw, pracy nad sob i codziennego zmagania ze zem. Zahukane,
samotne dzieci Boe pragn prawdy, sprawiedliwoci i mioci, a nie pustosowia i
obudy!
Na szczcie oprcz wadzy hierarchw Kocioa istnieje rwnie wadza Ludu Boego,
stworzonego przez Boga i odkupionego Krwi Chrystusa. Ludu Boego, wrd ktrego
przebywa Duch wity. Ten Lud Boy moe powiedzie NIE!!!
Gos ludzi wierzcych, zatroskanych o swj wasny Koci, z trudem przebija si przez
mury paacw biskupich, kardynalskich i papieskich rezydencji. Nie pragn, aby te mury
runy, ale by ich lokatorzy wyszli wreszcie do swoich owiec i przygarnli je tak, jak je
przygarnia Jezus Najlepszy Pasterz. Wierz gboko, e nadejdzie dzie w ktrym
wyznawcy Chrystusa pocz si w jedno Ciao Kocioa witego i bd czcili Jednego
Boga w Duchu i Prawdzie, a prowadzeni przez swoich gorliwych pasterzy - wprowadz
swj Koci w Nowe Tysiclecie Chrzecijastwa.
Najbardziej wstrzsajc, bardzo pouczajca i rozbijajca mity ksika, w ktrej byy
ksidz - Roman Jonasz, na kanwie wasnych przey, opisuje proz kapaskiego ycia penego intryg, skandali, ludzkich saboci i upadkw. Nie ksia s tu jednak pitnowani,
ale bdny system ktry ich deprawuje.
...Watahy kleryckie wychodziy na ulice Wocawka. Dziewczta rozbierano wzrokiem,
gwacono i zniewalano mylami."
Ksidz Mariusz broczc obficie krwi przeczoga si z sypialni do kuchni. Wzi
126

wikszy n i tym razem skutecznie przebi sobie serce."

Tamtejszy proboszcz - Ryszard Falski napastowa seksualnie modego ministranta. Stary
wintuch do powanie nadwyry odbytnic chopca. Dotara do nas rwnie wie o
powieszeniu si zakonnicy... Wedug pniejszych relacji jej spowiednika - siostra miaa
duy temperament seksualny, z ktrym nie moga sobie poradzi. Cige pokusy i
grzeszne myli zamieniay jej ycie w koszmar, pomieszay zmysy i pchny do
samobjczej mierci."
Proboszcz dotkn mnie swoim biodrem, zadra na caym ciele i chwyci moj. rk.
Wiedziaem o co mu chodzi... Przecie musi to ksidz jako robi; po co samemu. Nie
pozwol na adne kurwy w mojej parafii!!!"
Ksidz praat nie poprzestawa na wykpiwaniu Urzdu Celnego i fiskusa. Par lat
wczeniej sprowadzi podobno luksusowe BMW, ubezpieczy na ogromn sum i
podstawi do zabrania braciom ze Wschodu...."

127