Professional Documents
Culture Documents
Katawahan Wentuk Tapel Bali Manut Fungsi
Katawahan Wentuk Tapel Bali Manut Fungsi
TAPEL kasub pinaka sinalih tunggil asil seni tradisional Bali san kekaryanin antuk taru,
kertas, kain, miwah bahan lianan tur antuk wentuk san malian-lianan. Wnten san marupa
dwa dwi, manusa, buron, raksasa, miwah san lianan. Patut kategasang malih sesolahan
san ngangg tapel kawastanin topng. Ring sajeroning aktivitas kesenian Bali, tapel lumrah
kaangg sajeroning pntas sesolahan miwah drama tari. Sinalih tunggil kawigunan tapel
inggih punika nyihnayang pamiteges watak utawi karakter saking soang-soang tokoh.
Kawntenan sesolahan topng katarka sampun wnten duk masa pemerintahan Raja
Jayapangus abad X. Indik punika kacihnain antuk kawntenan makudang-kudang istilah
minakadi atapukan (istilah san kaanggn ngawastanin penekep tapel) san munggah ring
prasasti Jaya Pangus. Lianan ring punika, wnten taler munggah ring prasasti Ularan
Playasara, Prasasti Bebetin (tahun 896 Masehi), miwah Prasasti Blantih sawatara 1059
Masehi.
Kawntenan topng ring tengahing kauripan krama Bali, gumanti taler dahat mapaiketan ring
sakatah pamargin upacara keagamaan Hindu, santukan kasujatiann kesenian janten luluh
ring kawntenan agama miwah krama. Topng san kaanggn pinaka panyangkep saluiring
pamargin upacara agama katah kawastanin topng wali. Pregina san nyolahang topng wali
lumrahnyan ngambil daging carita saking babad pinaka sumber sejarah.
Yning selehin ring wentuknyan, manut I Mad Sama, san wantah perajin tapel mimitan
Banjar Penida, Dsa Negara, Sukawati, Gianyar, ri kala kacunduk daweg Buda 3/10 lintang
nlatarang, tapel kaepah dados kalih ciri inggih punika, tapel san marupa penuh (nutupin
sikian prerai), miwah san marupa asibak (wantah nutupin prerai saking gidat kantos pipi).
Pregina san ngangg tapel penuh, ri kala masolah lumrahnyan nnten malih kasarengin
antuk suara utawi bebaosan. Indik punika janten malianan ring kawntenan pregina san
ngangg tapel marupa asibak, san lumrahnyan kasarengin bebaosan antuk basa Kawi
miwah
basa
Bali,
baosnyan.
Tokoh-tokoh san katah kasolahang nginutin ciri soang-soang tapel minakadi Panglembar
(topng keras, utawi topng tua), Panasar (kelihan, san tuwan, san alitan antuk topng san
alitan), Ratu (Dalem miwah Patih), miwah Bebondrsan (panjak utawi rakyat).
Manut wilangan pregina san nyolahang, sesolahan topng kaepah dados makudang-kudang
sesolahan inggih punika Topng Pajegan, Topng Panca, miwah Topng Prmbon. Topng
Pajegan kasolahang olih sinunggil pregina tur nyolahang makudang-kudang tokoh ring
sajeroning carita. Topng Pajegan pinaka pangiring ring sajeroning pamargin yadnya, tur ring
pungkurin carita raris kapuputang antuk topng Sidhakarya pinaka puncak pamuput pamargin
yadnya punika. Pregina san nyolahang topng Pajegan patut wikan ring widang spiritual.
Punika awinan topng pajegan mesti prasida ngicn dharma wacana majeng i krama indik
unteng pamargin yadnya, tetujon mayadnya, miwah pikobet san pacang metu yening yadnya
nnten
kamargiang.
Lianan ring punika, wnten taler san kawastanin Topng Panca. Topng Panca kasolahang
olih limang diri pregina. Topng puniki wantah pinaka panglimbak topng Pajegan.
Topng Prmbon pinaka sesolahan san mawit saking penggabungan seni topng miwah arja.
Nanging, ring sasolahan topng prmbon, struktur topngnyan kantun dominan, tur lakon
san kamedalang lumrahnyan kaambil saking carita Babad miwah sejarah.
Maosang indik tata cara makarya tapel, Mad Sama san sarahina mageginan pinaka perajin
tapel maosang, asiki tapel wantah prasida kekaryanin kirang langkung salami pitung rahina.
Katakenin indik syarat san mesti kadunang sadurung makarya tapel, Dan maosang nnten
muatang syarat. Makarya tapel, sira manten dados. Yn rereh becikn, makarya tapel napi
malih nyolahang topng, mesti kariinin mawinten, mangda napi san kakaryanin prasida
mataksu.
baosnyan.
Sadurung makarya tapel pastika kariinin antuk ngrereh taru san gumanti becik kaanggn
bahan tapel. Taru san kabaos becik inggih punika taru san sampun wayah.
Taru san becik kanggn tapel khususnyan topng wali, minakadi taru pul, bentaro,
dapdap
wong,
miwah
taru
jepun
san
sampun
wayah,
baosnyan.
Ngrereh taru san kaanggn pinaka bahan tapel taler nnten dados ngawag, tur mesti nginutin
dwasa san becik. Titiang nginutin dwasa, napi malih jagi anggn topng wali. Sekadi
rahina purnama miwah rahina lianan. Titiang taler nginutin dwasa san wnten ring
kalnder,
dan
nyelehin.
Taru san sampun kapolihang raris kalanturang ring makudang-kudang tahap, sekadi kariinin
antuk tahap makal. Makal inggih punika tahap dasar ngwentuk tapel. Ring tahap puniki, taru
san pacang kaanggn tapel kapotong antuk makudang ukuran. Wusan punika raris
kalanturang antuk tahap san kawastanin nyalonang. Ring tahap puniki, taru san sampun
kapotong raris kawentuk antuk makudang-kudang piranti minakadi pahat, pangot cenik,
miwah pangot ageng, kantos tarun punika marupa tapel setengah jadi. Ring tahap puniki,
taru kawentuk manut modl tapel san pacang kekaryanin. Sekadi makarya tapel
Bebondresan san madue rupa tawah, minakadi giginyan san tonggos, cungguhnyan san
lantang,
miwah
matanyan
san
kupit.
Wusan tahap punika raris kalanturang malih antuk tahap ngalusin, mapiranti pangerot,
pangutik miwah amplas. Sasampun punika, pinaka tahap pinih ungkur, tapel punika raris
kadagingin warna antuk cat arclirik miwah prada, tur wnten taler kadagingin alis miwah
kumis. Cat san kapulas janten nganutin soang-soang karakter minakadi Dalem (mawarni
putih), Patih (mawarni barak nasak manggis), Topng tua (mawarni Krm), Pedanda
(mawarni nasak gedang utawi nasak mangis), Sidhakarya (mawarni putih), tur bebondresan
(mawarni
selem,
coklat,
utawi
krm).
Manut anak lanang san sampun mayusa 57 tiban punika maosang, tapel san kekaryanin olih
soang-soang perajin pastika madu tebek san malianan, yadiastun makarya topng san
pateh. Tebek kaanggn maosang istilah gutan ring tapel san prasida ngamedalang
karakter
topng.
Yning maosang indik pangarga, I Made Sama san taler nerima pasuh ngwah tapel
maosang, pangarga tapel janten malianan manut kasukilan rupan wentuk tapel punika. Sekadi
makarya tapel Dalem san kabaos pinih sukil katimbang antuk makarya rupa topng lianan.
Dan taler maosang, kasujatian asil pakaryan san marupa karya seni gumanti nnten
prasida kaajiang antuk jinah, nanging san pinih utama wantah kepuasan rasa.
Kawntenan tapel pinaka sinalih tunggil warisan budaya krama Hindun ring Bali, san
mangkin prasida kaucap kantun lestari. Indik punika kacihnain antuk sesolahan topng san
kantun kamargiang. Kawntenan punika nnten lpas saking sinalih tunggil fungsi topng
pinaka penyangkep pamargin upacara yadnya krama Hindun ring Bali.
Mantuk ring para gurun makasami, presidn ngaptiang mangda setata prasida nyusupang
nilai-nilai pendidikan karakter ring saluir paplajahan san kaemban lan kaajahin.
kapercaya
madu
tatujon
pinaka
panulak
baya.
Tradisi san taler dahat ngulangunin inggih punika tradisi Makotkan san sampun
kamargiang duk masa kerajaan Mengwi. Tradisi puniki kalaksanayang pinaka maklingin
kemenangan kerajaan Mengwi daweg mayuda ngalawan Kerajaan Blambangan. Kawastanin
tradisi Makotkan santukan kawntenan suaran kayu san saling matabrakan ri kala kayukayun punika kasikiang ngawentuk gunung. Kayu san kagabung punika raris ngawetuang
suara tk tk tur raris tradisin punika kawastanin Makotkan. Makotkan kamargiang olih
satusan krama lanang ring Dsa Munggu ri kala nepetin rahina Kuningan.
Lianan punika, kantun ring wewidangan Badung, taler wnten tradisi san kawastanin tradisi
Siat Tipat. Siat Tipat pinaka tradisi san kamargiang olih krama Dsa Kapal ri kala sasih
kapat. Suksmaning pamargi tradisi puniki, pinaka simbol asal muasal kauripan manusan ring
marcepada. Tipat kapercaya pinaka lambang purusa, tur bantal pinaka lambang pradana. Siat
Tipat taler matetujon pinaka jalaran ngaturang suksmaning manah olih krama majeng ring Ida
Sang Hyang Widhi Wasa antuk waranugraha san kapaica marupa pann san melimpah.
Prossi puniki kariinin antuk pamuspan san kamargiang olih para krama ring Dsa Kapal tur
ngangg sesaji san katurang marupa tipat tur bantal. Wus punika, sesampun kaicn arahan
olih Ida Jero Mangku raris krama san sampun kaepah dados kalih kelompok raris saling
entungin
tipat
lan
bantal.
Wnten taler tradisi ngentungang jinah san kawastanin tradisi Masuryak. Tradisi san
kamargiang olih krama ring Dsa Bongan, Kabupatn Tabanan punika kalaksanayang
nyabran rahina Kuningan. Tetujon pamargin tradisi Masuryak inggih punika pinaka jalaran
rasa angayu bagia krama majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa antuk paica san
kapolihang
olih
kraman
sami.
Lianan punika, kasujatian kantun makh malih tradisi-tradisi san wnten tun kantun
kamargiang olih kraman ring Bali. Yning selehin malih, sakatah tradisin punika sujatin
ngamuatang nilai tur tetujon san dahat mautama ring sajeroning pamargin. Mawit saking
sarana kantos pamargin madu smerti san dahat mautama ngastiti ring kasukerthan jagat.
Kawntenane pamargin tradisin punika taler pinaka cihna krama Balin san kantun pageh
ngamargiang tradisi tetamian leluhur kantos mangkin. Kawntenan punika gumanti taler
ngawetuang dampak positif majeng i krama indik pelestarian budaya miwah daya tarik
pariwisata. Makudang-kudang tradisi punika sapatutnyan mangda tetep kalaksanayang tur
kadasarin antuk nilai-nilai san dahat mautama sumangdan pamargin sakatah tradisi ring
Bali prasida ngawinang krama Balin satata rahayu tur ajeg.
Nama
: Kelvin Triansyah
No
: 20
Kelas
: X RPL 1