Download as docx, pdf, or txt
Download as docx, pdf, or txt
You are on page 1of 9

Katawahan Wentuk Tapel Bali Manut Fungsi

TAPEL kasub pinaka sinalih tunggil asil seni tradisional Bali san kekaryanin antuk taru,
kertas, kain, miwah bahan lianan tur antuk wentuk san malian-lianan. Wnten san marupa
dwa dwi, manusa, buron, raksasa, miwah san lianan. Patut kategasang malih sesolahan
san ngangg tapel kawastanin topng. Ring sajeroning aktivitas kesenian Bali, tapel lumrah
kaangg sajeroning pntas sesolahan miwah drama tari. Sinalih tunggil kawigunan tapel
inggih punika nyihnayang pamiteges watak utawi karakter saking soang-soang tokoh.
Kawntenan sesolahan topng katarka sampun wnten duk masa pemerintahan Raja
Jayapangus abad X. Indik punika kacihnain antuk kawntenan makudang-kudang istilah
minakadi atapukan (istilah san kaanggn ngawastanin penekep tapel) san munggah ring
prasasti Jaya Pangus. Lianan ring punika, wnten taler munggah ring prasasti Ularan
Playasara, Prasasti Bebetin (tahun 896 Masehi), miwah Prasasti Blantih sawatara 1059
Masehi.
Kawntenan topng ring tengahing kauripan krama Bali, gumanti taler dahat mapaiketan ring
sakatah pamargin upacara keagamaan Hindu, santukan kasujatiann kesenian janten luluh
ring kawntenan agama miwah krama. Topng san kaanggn pinaka panyangkep saluiring
pamargin upacara agama katah kawastanin topng wali. Pregina san nyolahang topng wali
lumrahnyan ngambil daging carita saking babad pinaka sumber sejarah.
Yning selehin ring wentuknyan, manut I Mad Sama, san wantah perajin tapel mimitan
Banjar Penida, Dsa Negara, Sukawati, Gianyar, ri kala kacunduk daweg Buda 3/10 lintang
nlatarang, tapel kaepah dados kalih ciri inggih punika, tapel san marupa penuh (nutupin
sikian prerai), miwah san marupa asibak (wantah nutupin prerai saking gidat kantos pipi).
Pregina san ngangg tapel penuh, ri kala masolah lumrahnyan nnten malih kasarengin
antuk suara utawi bebaosan. Indik punika janten malianan ring kawntenan pregina san
ngangg tapel marupa asibak, san lumrahnyan kasarengin bebaosan antuk basa Kawi
miwah
basa
Bali,
baosnyan.
Tokoh-tokoh san katah kasolahang nginutin ciri soang-soang tapel minakadi Panglembar
(topng keras, utawi topng tua), Panasar (kelihan, san tuwan, san alitan antuk topng san
alitan), Ratu (Dalem miwah Patih), miwah Bebondrsan (panjak utawi rakyat).
Manut wilangan pregina san nyolahang, sesolahan topng kaepah dados makudang-kudang
sesolahan inggih punika Topng Pajegan, Topng Panca, miwah Topng Prmbon. Topng
Pajegan kasolahang olih sinunggil pregina tur nyolahang makudang-kudang tokoh ring
sajeroning carita. Topng Pajegan pinaka pangiring ring sajeroning pamargin yadnya, tur ring
pungkurin carita raris kapuputang antuk topng Sidhakarya pinaka puncak pamuput pamargin
yadnya punika. Pregina san nyolahang topng Pajegan patut wikan ring widang spiritual.
Punika awinan topng pajegan mesti prasida ngicn dharma wacana majeng i krama indik
unteng pamargin yadnya, tetujon mayadnya, miwah pikobet san pacang metu yening yadnya
nnten
kamargiang.
Lianan ring punika, wnten taler san kawastanin Topng Panca. Topng Panca kasolahang
olih limang diri pregina. Topng puniki wantah pinaka panglimbak topng Pajegan.
Topng Prmbon pinaka sesolahan san mawit saking penggabungan seni topng miwah arja.

Nanging, ring sasolahan topng prmbon, struktur topngnyan kantun dominan, tur lakon
san kamedalang lumrahnyan kaambil saking carita Babad miwah sejarah.
Maosang indik tata cara makarya tapel, Mad Sama san sarahina mageginan pinaka perajin
tapel maosang, asiki tapel wantah prasida kekaryanin kirang langkung salami pitung rahina.
Katakenin indik syarat san mesti kadunang sadurung makarya tapel, Dan maosang nnten
muatang syarat. Makarya tapel, sira manten dados. Yn rereh becikn, makarya tapel napi
malih nyolahang topng, mesti kariinin mawinten, mangda napi san kakaryanin prasida
mataksu.
baosnyan.
Sadurung makarya tapel pastika kariinin antuk ngrereh taru san gumanti becik kaanggn
bahan tapel. Taru san kabaos becik inggih punika taru san sampun wayah.
Taru san becik kanggn tapel khususnyan topng wali, minakadi taru pul, bentaro,
dapdap
wong,
miwah
taru
jepun
san
sampun
wayah,
baosnyan.
Ngrereh taru san kaanggn pinaka bahan tapel taler nnten dados ngawag, tur mesti nginutin
dwasa san becik. Titiang nginutin dwasa, napi malih jagi anggn topng wali. Sekadi
rahina purnama miwah rahina lianan. Titiang taler nginutin dwasa san wnten ring
kalnder,
dan
nyelehin.
Taru san sampun kapolihang raris kalanturang ring makudang-kudang tahap, sekadi kariinin
antuk tahap makal. Makal inggih punika tahap dasar ngwentuk tapel. Ring tahap puniki, taru
san pacang kaanggn tapel kapotong antuk makudang ukuran. Wusan punika raris
kalanturang antuk tahap san kawastanin nyalonang. Ring tahap puniki, taru san sampun
kapotong raris kawentuk antuk makudang-kudang piranti minakadi pahat, pangot cenik,
miwah pangot ageng, kantos tarun punika marupa tapel setengah jadi. Ring tahap puniki,
taru kawentuk manut modl tapel san pacang kekaryanin. Sekadi makarya tapel
Bebondresan san madue rupa tawah, minakadi giginyan san tonggos, cungguhnyan san
lantang,
miwah
matanyan
san
kupit.
Wusan tahap punika raris kalanturang malih antuk tahap ngalusin, mapiranti pangerot,
pangutik miwah amplas. Sasampun punika, pinaka tahap pinih ungkur, tapel punika raris
kadagingin warna antuk cat arclirik miwah prada, tur wnten taler kadagingin alis miwah
kumis. Cat san kapulas janten nganutin soang-soang karakter minakadi Dalem (mawarni
putih), Patih (mawarni barak nasak manggis), Topng tua (mawarni Krm), Pedanda
(mawarni nasak gedang utawi nasak mangis), Sidhakarya (mawarni putih), tur bebondresan
(mawarni
selem,
coklat,
utawi
krm).
Manut anak lanang san sampun mayusa 57 tiban punika maosang, tapel san kekaryanin olih
soang-soang perajin pastika madu tebek san malianan, yadiastun makarya topng san
pateh. Tebek kaanggn maosang istilah gutan ring tapel san prasida ngamedalang
karakter
topng.
Yning maosang indik pangarga, I Made Sama san taler nerima pasuh ngwah tapel
maosang, pangarga tapel janten malianan manut kasukilan rupan wentuk tapel punika. Sekadi
makarya tapel Dalem san kabaos pinih sukil katimbang antuk makarya rupa topng lianan.
Dan taler maosang, kasujatian asil pakaryan san marupa karya seni gumanti nnten
prasida kaajiang antuk jinah, nanging san pinih utama wantah kepuasan rasa.

Kawntenan tapel pinaka sinalih tunggil warisan budaya krama Hindun ring Bali, san
mangkin prasida kaucap kantun lestari. Indik punika kacihnain antuk sesolahan topng san
kantun kamargiang. Kawntenan punika nnten lpas saking sinalih tunggil fungsi topng
pinaka penyangkep pamargin upacara yadnya krama Hindun ring Bali.

TUNTUNAN KARAKTER WANGSA


SAJERONING ngulatiang saha ngamolihang pikarsa (cita-cita) pawangunan wangsa, sktor
pendidikan banget pisan patut kauratiang. Wantah malarapan mutu pendidikan san becik
pacang prasida ngwetuang sumber daya manusia san umandel. Pendidikan san becik
sajeroning pawangunan wangsa san kabaos aor tan pawates puniki wantah pendidikan san
prasida ngwetuang SDM san madu kawikanan utawi (intelektualitas) imbang ring
moralitasnyan. Duaning asapunika pawangunan sktor pendidikan patut kadasarin antuk
nilai-nilai
adiluhung
karakter
wangsa.
Malarapan punika, pas pisan pikarsa san kamanggala antuk Kementerian Pendidikan
Nasional RI, ngangkat tma perayaan Hari Pendidikan Nasional warsa 2011, inggih punika
Pendidikan Karakter Sebagai Pilar Kebangkitan Bangsa antuk subtema Raih Prestasi
Junjung
Tinggi
Budi
Pekerti.
Matepetan ring punika, Presidn Soesilo Bambang Yudhoyono taler ngaptiang rakyat
Indonesian mangda sida midabdabin tma inucap antuk ucapan Kita ingin bangsa
Indonesia memiliki generasi unggul pada peringatan satu abad proklamasi kemerdekaan
Indonesia. Generasi unggul adalah generasi yang memiliki karakter yang memenuhi
kualifikasi
unggul
(2011:6).
Manawi iraga sami, cumpu mungguing kaonnyan martabat wangsa drun kadi mangkin
wantah mawiwit saking rerednyan karakter wangsa parajana druen. Yning para lit
politik miwah sang maraga ngawerat katiben krisis kepercayaan, prasida kapastikayang
wantah puaran pakisidan (pergeseran) nilai-nilai adiluhung san patut kautamayang.
Sajeroning ngamecikin panegara drun saking ancaman kekaonan (keterpurukan) pinaka
puaran para pemimpin san nnten wicaksana (jujur), akh san korupsi miwah keni kasus
suap, san janten akh ngerugiang panegara, nnten wnten pamargi tios, sajaba i raga patut
mawali ka jati angga drun, nginggilang nilai-nilai luhur Pancasila, san sampun saking
dumun
mabukti
sida
mikukuhin
panunggilan
wangsa.
Maiketan ring indik punika, Prsiden Soesilo Bambang Yudhoyono maosang limang konsep
tuntunan
karakter
wangsa
kadi
puniki.
(1) Rakyat Indonesian patut yukti-yukti maderb moral, akhlak, lan parilaksana san becik.
Duaning asapunika, para janan mangda mawatak religius, beradab, saha anti ring kekerasan;
(2) Wangsa Indonesian patut manados wangsa san wikan (cerdas lan rasional), madu daya
nalar becik, madu visi lan misi, madu pikarsa ngwangun masa depan san becik;
(3) Wangsa Indonesian pungkuran, patut sayan kratif lan inovatif. Jemet (kerja keras)
ngruruh
kemajuan
kanggn
nguwah
kawntenan
san
sayan
becik.
(4) Wangsa Indonesian patut molihang semangat Pasti Prasida, Harus Bisa (can do spirit),
san mateges, nnten makirig atapak (pantang menyerah), setata mautsaha ngrincikang
pidabdab (solusi), saha pamuputnyan prasida nglaksanayang solusi punika.
(5) Makasami yowana Indonesian, patut manados patriot sejati san nresnain wangsannyan
miwah panegarannyan. San mangkin, iraga nnten dados nganutin nasionalism cupit
(narrow nationalism), nanging nasionalism san wikan (cerdas) lan patriot sejati.

Mantuk ring para gurun makasami, presidn ngaptiang mangda setata prasida nyusupang
nilai-nilai pendidikan karakter ring saluir paplajahan san kaemban lan kaajahin.

Makudang-Kudang Tradisi ring Bali


Bali pinaka sinalih tunggil pulo ring wewidangan Negara Kepulauan Rpublik Indonsia
sampun kaloktah ring sajebag dura negara antuk kaasrian alam, budaya miwah tradisi.
Mayuta-yuta turis lokal miwah dura negara rauh ka Bali nyabran warsa. Daya tarik pesona
genah-genah wisatan ring Bali pinaka objk wisata san nnten wnten telasnyan karauhin,
sakadi objk wisata Pantai Kuta, Sanur, Tanah Lot, Bedugul, Kintamani, miwah makudangkudang lelampahan seni ring Bali. Lianan ring kaasrian alam san dahat becik, pulau puniki
taler katah madu budaya miwah seni tradisi san tawah. Yning selehin ring teges krunan,
tradisi utawi dresta madu teges pinaka adat san kamargiang tumurun saking leluhur tur
kantun
kamargiang
olih
kraman
kantos
mangkin.
Wewidangan ring Bali san kaepah dados makudang-kudang kabupatn gumanti madu seni,
tradisi utawi dresta san dahat mabinayan ring soang-soang kabupatn. Kawntenan seni
tradisi punika pinaka tetamian leluhur san kantun kalaksanayang olih kraman ring Bali
kantos mangkin. Makudang-kudang seni tradisi ring Bali lumrahnyan kalaksanayang ri kala
nyanggra utawi nepetin ring pamargi rahinan jagat hindu minakadi, rahina Galungan,
Kuningan,
Nyepi
miwah
rahina-rahina
lianan.
Wnten makudang-kudang seni budaya miwah tradisi san tawah, sakadi san wnten ring
Kabupatn Karangasem. Sinalih tunggil seni tradisi san sampun sering kamargiang ring Bali
minakadi tradisi Mekare-kare utawi katah kasambat tradisi Perang Pandan san
kalaksanayang nyabran sasih kalima ring Dsa Tenganan, Karangasem. Tradisi Mekare-kare
kamargiang pinaka upacara persembahan majeng para leluhur miwah Dwa Indra san
kapercaya pinaka Dwa Perang. Manut nilai historisnyan, kacritayang Dwa Indra mayuda
ngalawan Maya Denawa, Raja Bali trah raksasa sakti san madu bikas kaon sawenangwenang nambakin krama hindun ring Bali ngaturang sembah majeng ring Ida Sang Hyang
Widi Wasa. Tradisi Mekare-kare kalaksanayang nganggn sanjata san kekaryanin antuk
pandan madui pinaka lambang gada san kaanggn mayuda. Tradisi punika kalaksanayang
olih sakatah krama lanang Dsa Tenganan, saking krama san kantun alit-alit, kantos san
sampun lingsir. Yadiastun para kraman ring sajeroning ngamargiang Mekare-kare punika
kantos ngamedalang rah ring anggannyan, nanging kawntenan punika nnten kantos
ngamedalang biyuta ring soang-soang krama. Sesampun wus maperang, soang-soang krama
punika raris saling tulungin nyabutin duin pandan tur nagingin tamba san kekaryanin antuk
kunyit tur daun bas. Lianan ring tradisi Mekare-kare, wnten taler tradisi san nyihnayang
paperangan san kawastanin Gebug Seraya utawi Gebug nd. Sakadi wastannyan, Gebug
nd kalaksanayang olih sakatah krama ring Dsa Seraya Karangasem. Gebug nd masrana
antuk penyalin salantang 1-2 meter, tur nd san madu teges tamng san kaanggn pinaka
panangkis. Gebug nd san kairingin antuk gamelan puniki kasujatian nnten wantah
pinaka lelampahan kmanten, nanging madu tetujon san dahat katengetang. Tradisi Gebug
nd kapercaya olih krama pinaka jalaran anggn nedunang sabeh ri kala lahru. Pateh sakadi
tradisi Perang Pandan, krama san ngamargiang Gebug nd taler nnten kantos ngawetuang
biyuta
sawusan
ngamargiang
tradisi
punika.
Ring wewidangan Dnpasar, wnten tradisi san kawastanin Omd-mdan. Tradisi Omdomdan kalaksanayang olih sakatah yowana ring Banjar Kaja, Sstan. Yning selehin ring
krunan, omd-omdan madu teges saling kedeng. Prossi puniki kariin antuk ngamargiang
pamuspan san matetujon nunas karahayuan. Wus punika para yowanan raris kaepah dados
kalih, sawetara 50 diri yowana lanang, tur yowana istri. Sesampun polih arahan, raris kaadu.
Barisan san pinih ajeng saling diman tur katonton sakatah krama. Tradisin punika

kapercaya

madu

tatujon

pinaka

panulak

baya.

Tradisi san taler dahat ngulangunin inggih punika tradisi Makotkan san sampun
kamargiang duk masa kerajaan Mengwi. Tradisi puniki kalaksanayang pinaka maklingin
kemenangan kerajaan Mengwi daweg mayuda ngalawan Kerajaan Blambangan. Kawastanin
tradisi Makotkan santukan kawntenan suaran kayu san saling matabrakan ri kala kayukayun punika kasikiang ngawentuk gunung. Kayu san kagabung punika raris ngawetuang
suara tk tk tur raris tradisin punika kawastanin Makotkan. Makotkan kamargiang olih
satusan krama lanang ring Dsa Munggu ri kala nepetin rahina Kuningan.
Lianan punika, kantun ring wewidangan Badung, taler wnten tradisi san kawastanin tradisi
Siat Tipat. Siat Tipat pinaka tradisi san kamargiang olih krama Dsa Kapal ri kala sasih
kapat. Suksmaning pamargi tradisi puniki, pinaka simbol asal muasal kauripan manusan ring
marcepada. Tipat kapercaya pinaka lambang purusa, tur bantal pinaka lambang pradana. Siat
Tipat taler matetujon pinaka jalaran ngaturang suksmaning manah olih krama majeng ring Ida
Sang Hyang Widhi Wasa antuk waranugraha san kapaica marupa pann san melimpah.
Prossi puniki kariinin antuk pamuspan san kamargiang olih para krama ring Dsa Kapal tur
ngangg sesaji san katurang marupa tipat tur bantal. Wus punika, sesampun kaicn arahan
olih Ida Jero Mangku raris krama san sampun kaepah dados kalih kelompok raris saling
entungin
tipat
lan
bantal.
Wnten taler tradisi ngentungang jinah san kawastanin tradisi Masuryak. Tradisi san
kamargiang olih krama ring Dsa Bongan, Kabupatn Tabanan punika kalaksanayang
nyabran rahina Kuningan. Tetujon pamargin tradisi Masuryak inggih punika pinaka jalaran
rasa angayu bagia krama majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa antuk paica san
kapolihang
olih
kraman
sami.
Lianan punika, kasujatian kantun makh malih tradisi-tradisi san wnten tun kantun
kamargiang olih kraman ring Bali. Yning selehin malih, sakatah tradisin punika sujatin
ngamuatang nilai tur tetujon san dahat mautama ring sajeroning pamargin. Mawit saking
sarana kantos pamargin madu smerti san dahat mautama ngastiti ring kasukerthan jagat.
Kawntenane pamargin tradisin punika taler pinaka cihna krama Balin san kantun pageh
ngamargiang tradisi tetamian leluhur kantos mangkin. Kawntenan punika gumanti taler
ngawetuang dampak positif majeng i krama indik pelestarian budaya miwah daya tarik
pariwisata. Makudang-kudang tradisi punika sapatutnyan mangda tetep kalaksanayang tur
kadasarin antuk nilai-nilai san dahat mautama sumangdan pamargin sakatah tradisi ring
Bali prasida ngawinang krama Balin satata rahayu tur ajeg.

Transmigran Bali, dados Jadma Mahardika


Naenin rauh direktur perusahaan gas san taler sameton Bali ka genah tiang ring Dsa
Karya Mulia, Prabumulih.
Dan makayunan titiang lan sameton i riki mangda dados satpam. Nanging katulak
santukan titiang makayunan dados jadma mahardika, baos I Wajan Suwetja.Suwetja
wantah transmigran Bali san nyarengin program Transmigrasi ABRI-PIRSUS Kelapa
Sawit di Dsa Karya Mulia, Prabumulih, Sumatera Selatan ring warsa 1989. Makhan
saking san nyarengin punika pensiunan TNI utawi PNS ring intansi TNI di Bali.
Makhnyan rombongan san berangkat daweg punika 25 KK. Soang-soang polih jatah 2
hktar kebun kelapa sawit, hktar lahan kering lan hktar lahan pekarangan lan rumah kayu.
Titiang
nyarengin program transmigrasi sangkaning meled dados jadma mahardika lan sida
nyekolahang pianak-pianak titiang ngantos perguruan tinggi, cerita Suwetja (64 tahun) pensiunan
Marinir
-TNI AL.Indik punika taler kacumpuin olih I Gusti Beratha (70 tahun), pensiunan TNI AD san taler
makayunan dados jadma mahardika. Limang tiban kapertama pinaka masan - masan san
mweh, angen - angen Beratha sanmangkin dados mangku ring Pura Udiyana Sari di Dsa
Karya Mulia, Prabumulih. Yadiastun kahanan sakadi punika,ten nyurudang manah Bera
tha daweg punika. Bandingan ring di Bali maseksekan, becikang madunungan. Pokokni raga rajin lan
ten nyerah pastika napi san kamanahang sida kapanggihin, baos Beratha. Mangkin Beratha
tentrem idupnyan ring Dsa Karya Mulia. Makalelima pianaknyan sampun tamat masekolah. Papat
san sampunmarabian. Mangkin Beratha taler madu 2 hktar kebun kelapa sawit, kebun karet 2 hktar,
tanah lahan kering hktar , hktar tanah pakubonan lan peternakan sapi. Sampi-sampi punika
dumun tuah aukud, nika saking sampiprogram pemerintah warsa 1992. Nanging mangkin sampun
wnten limolas ukud. Atiban tiang ngadol sampi makhnyan kalih utawi tigang ukud. Limolas ukud
san wnten di kandang nika, wantah sisannyan, tutur Beratha.Pangasilan Suwetja, Beratha, lan
rombongannyan mangkin kabaosang becik, santukan asasihnyan polih kalihngantos
petang yuta. Nika sampun pangasilan san bersih, tegal-tegal Suwetja sampun kaurus olih
anak tiosan,dan wantah dados pengawas kmanten. Ten nyalahang yn ajakan dados
satpam perusahaan gas di Prabumulih
katulak olih transmigran ABRI/TNI di Dsa Karya Mulia. Punika sangkaning samian
makayunan dados jadmamahardika! baos Beratha rahinan punika ring orang Bali se
-kabupaten Prabumulih-Kabupaten Muara Enim diumahnyan di dsa di pelosok
pegunungan Sumatera san kaiterin olih kebun kelapa sawit lan karet.

Nama

: Kelvin Triansyah

No

: 20

Kelas

: X RPL 1

You might also like