Republika e Kosovs

Republika Kosova-Republic of Kosovo

Qeveria - Vlada - Government

Ministria e Administrimit t Pushtetit Lokal

Ministarstvo Administracije Lokalne Samouprave
Ministry of Local Government Administration

ORGANIZIMI DHE FUNKSIONIMI I VETQEVERISJES

LOKALE N KOSOV

Gusht 2013, Prishtin

PRMBAJTJA
SHKURTESAT............................................................................................................................................ 4
PRMBLEDHJA EKZEKUTIVE .............................................................................................................. 5
QASJA DHE METODOLOGJIA E PUNS ........................................................................................... 7
KORNIZA LIGJORE E VETQEVERISJES LOKALE N KOSOV ............................................... 8
HISTORIKU ................................................................................................................................................. 8
BAZA LIGJORE PR VETQEVERISJEN LOKALE .......................................................................................... 9
Parimet .................................................................................................................................................. 9
Rregullimi i sistemit t VQL ................................................................................................................. 9
Rregullimi i bartjes s pushtetit............................................................................................................10
Struktura e bazs ligjore .......................................................................................................................10
NDIKIMI I PAKOS S AHTISARITN KORNIZN LIGJORE .....................................................................12
LIGJI PR VETQEVERISJEN LOKALE.........................................................................................................13
LIGJET E VEANTA DHE AKTET NNLIGJORE ..........................................................................................16
Aktet komunale .....................................................................................................................................17
SISTEMI I VETQEVERISJES LOKALE DHE DECENTRALIZIMI ..............................................18
PARIMET E DEMOKRACIS LOKALE .........................................................................................................18
DECENTRALIZIMI DHE REFORMA E PUSHTETIT LOKAL ...........................................................................18
KOMPETENCAT E PUSHTETIT LOKAL .......................................................................................................22
SISTEMI I VETQEVERISJES LOKALE ..........................................................................................................23
ORGANIZIMI I PUSHTETIT LOKAL..................................................................................................25
ORGANIZIMI TERRITORIAL I KOMUNAVE ................................................................................................25
Territori i komunave.............................................................................................................................26
Popullsia ...............................................................................................................................................27
Pasuria natyrore ...................................................................................................................................28
ORGANIZIMI I KOMUNAVE ......................................................................................................................29
Zgjedhjet lokale .....................................................................................................................................29
KUVENDI I KOMUNS ...............................................................................................................................29
KRYETARI I KOMUNS ..............................................................................................................................31
ADMINISTRATA KOMUNALE ....................................................................................................................31
OFRIMI I SHRBIMEVE.........................................................................................................................33
SHRBIMET Q OFRON KOMUNA .............................................................................................................33
SHRBIMET THEMELORE...........................................................................................................................33
Shrbimet administrative......................................................................................................................34
Menaxhimi i financave lokale ...............................................................................................................34
Zhvillimi ekonomik lokal ......................................................................................................................35
Transporti Publik .................................................................................................................................36
Kushtet n mjediset urbane dhe rurale .................................................................................................36
Menaxhimi i toks dhe zhvillimi i bujqsis .........................................................................................36
Zbatimi i standardeve t ndrtimit .......................................................................................................39
Mbrojtja e mjedisit................................................................................................................................39

Shrbimet publike dhe komunale ..........................................................................................................39

Menaxhimi i emergjencave ...................................................................................................................41
Ofrimi i shrbimeve arsimore ...............................................................................................................41
Ofrimi i shrbimeve shndetsore .........................................................................................................42
Promovimi dhe mbrojtja e t drejtave t njeriut ...................................................................................42
Ofrimi i shrbimeve familjare dhe t mirqenies sociale .......................................................................43
Rinia kultura dhe turizmi.....................................................................................................................43
Mbrojta e trashgimis kulturore .........................................................................................................44
Regjistrimi dhe licencimi i bizneseve ....................................................................................................44
SHRBIMET E TRANSFERUARA..................................................................................................................45
SHRBIMET E SHTES ................................................................................................................................45
KAPACITETET E KOMUNAVE ....................................................................................................................45
PERFORMANCA E KOMUNAVE N OFRIMIN E SHRBIMEVE....................................................................46
BASHKPUNIMI NDRKOMUNAL...................................................................................................47
BASHKPUNIMI NDRKOMUNAL VENDOR..............................................................................................47
Asociacioni i komunave ........................................................................................................................48
BASHKPUNIMI NDRKOMUNAL NDRKOMBTAR ................................................................................48
MARRDHNIET NDRMJET QEVERIS LOKALE DHE QENDRORE ..........................................................49
MBIKQYRJA DHE KONTROLLI........................................................................................................51
KUPTIMI I MBIKQYRJES DHE I KONTROLLIT ............................................................................................51
LLOJET E MBIKQYRJES DHE KONTROLLIT ................................................................................................52
MBIKQYRJA DHE KONTROLLI I BRENDSHM..........................................................................................52
Kontrolli i kuvendit ndaj ekzekutivit ....................................................................................................53
Kontrolli i hartimit t politikave komunale...........................................................................................54
Kufizimet ligjore n procesin e mbikqyrjes.........................................................................................54
Shfuqizimi i akteve t paligjshme komunale .........................................................................................55
Kontrolli i administrats.......................................................................................................................55
Inspektimi .............................................................................................................................................56
Auditi i brendshm ...............................................................................................................................57
MBIKQYRJA E KOMUNAVE NGA AUTORITETET QENDRORE ............................................57
Monitorimi i komunave nga MAPL.....................................................................................................58
Monitorimi on-line i komunave............................................................................................................59
Komisionet ndrministrore ...................................................................................................................60
Efikasiteti i organit mbikqyrs ............................................................................................................60
SHTOJCA....................................................................................................................................................61

SHKURTESAT
AKK
AZHR
BE
BNK
BNj
DPSA
EURED
EQL
IKAP
IPVQ
GAP
GIZ
KE
KEVL
KQZ
LFL
LKAK
LVL
LZL
MAP
MAPL
MASHT
MIE
MKRS
MPB
OJQ
OKB
OSCE
PA
PQ
PVMSA
RAE
RFVL
SVQ
UNDP
UNMIK
USAID
VL
ZAMV
ZCN
ZKM

Agjencioni Kadastral i Kosovs

Agjencionet Zhvillimore Rajonale
Bashkimi Evropian
Bashkpunim Ndrkufitar
Burime Njerzore
Dialogu pr Procesin e Stabilizim Asocimit
Projekti i Bashkimit Evropian pr Zhvillim Ekonomik Rajonal
Evrops Qendrore dhe Lindore
Instituti i Kosovs pr Administrat Publike
Institucionet e Prkohshme Vetqeverisse
Instituti pr Studime t Avancuara
Bashkpunimi Gjerman pr Zhvillim
Komisioni Evropian
Karta Evropiane pr Vetqeverisje Lokale
Komisioni Qendror Zgjedhor
Ligji pr Financat e Pushtetit Lokal
Ligji pr Kufijt Administrativ
Ligji pr Vetqeverisje Lokale
Ligji pr Zgjedhje Lokale
Ministria e Administrats Publike
Ministria e Administrimit t Pushtetit Lokal
Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis
Ministria e Integrimeve Evropiane
Ministria e Kulturs, Rinis dhe Sportit
Ministria e Punve t Brendshme
Organizat Jo Qeveritare
Organizata e Kombeve t Bashkuara
Organizata pr Siguri dhe Bashkpunim Evropian
Pakoja e Ahtisarit
Pushteti Qendror
Plani i Veprimit pr Marrveshjen e Stabilizim Asocimit
Komuniteti Rom, Ashkali, Egjiptas
Rishikimi Funksional i Vetqeverisjes Lokale
Sistemi Vetqeverisjes Lokale
Programi i Kombeve t Bashkuara pr Zhvillim
Misioni i Administrats s Kombeve t Bashkuara n Kosov
DEMI Iniciativa pr Komuna Demokratike dhe Efektive
Vetqeverisja Lokale
Zyra Administrative e Mitrovics Veriore
Zyra Civile Ndrkombtare
Zyra e Kryeministrit

PRMBLEDHJA EKZEKUTIVE
Trendi i zhvillimeve politike, ekonomike dhe shoqrore n bot, kohve t fundit sht
duke rrjedh n dy kahje t kundrta, n njrn an drejt globalizimit dhe n ann tjetr
drejt lokalizimit. Kjo lvizje e gjithmbarshme e shoqris njerzore ka ndikuar n mas
t madhe edhe n ndryshimet e sistemeve t qeverisjes, ne veanti t qeverisjes lokale.
sendrtimi i koncepteve politike pr mbrojtjen dhe afirmimin e t drejtave t njeriut, n
veanti krijimi i sistemeve konkurruese demokratike t ekonomis s tregut n shrbim
t rritjes s mirqenies s qytetarve t nj vendi, ka krijuar parakushtet pr zhvillime t
hovshme t sistemeve politike dhe administrative n shrbim t qytetarve. Secili vend
n bot sot e ka pranuar decentralizimin si instrument politik demokratik pr ta zbrite
pushtetin e centralizuar t vendit sa m afr qytetarve t vet.
Q nga viti 1999, kur Kosova u vendos nn protektoratin ndrkombtar, ajo u ballafaqua
dhe u sfidua nga tranzicione t shumfishta, tre prej t cilave ishin kryesore pr
zhvillimin socio ekonomik dhe pr qeverisje t mir n vend, si: transformimi prej
sistemit politik autoritar n at demokratik; kalimi prej nj ekonomie t planifikuar
shtetrore n ekonomin e tregut dhe bartja e pushtetit prej strukturave t prkohshme
t UNMIK n institucionet e pavarura t Kosovs. Klasa politike e Kosovs ka qen e
prkushtuar n procesin e ndrtimit t nj sistemi qeveriss, i cili n veti bart vlerat dhe
standardet m t prparuara t demokracis perndimore t shprehura nprmjet
politikave t prshtatshme, reforms institucionale dhe zbatimit t marrveshjeve
shumpalshe pr zhvillimin e vendit. N kt drejtim jan arritur shum suksese n
ndrtimin e nj sistemi demokratik politik, n krijimin e nj baze solide pr zhvillimin e
ekonomis s tregut t bazuar n konkurrenc dhe n bartjen e pushtetit nga autoritetet
ndrkombtare n ato vendore, ku m 17 shkurt 2008 Kosova shpalli pavarsin e saj.
Ndrkaq ndrtimi i sistemit demokratik t decentralizuar t vetqeverisjes lokale sht
prcjell me vshtirsi t ndryshme politike dhe t burimeve financiare e njerzore. Ishte
nj proces shum i ndjeshm, i ndrlikuar dhe nganjher i paqndrueshm, por q ka
rezultuar i suksesshm. Si pasoj e zhvillimeve politike n vend, komunat veriore t
Kosovs ende nuk jan integruar n sistemin e VQL, ndrsa pjesa m e madhe e
komunitetit serb sht i prfshir n jetn politike t vendit.
Ndrtimi dhe zhvillimi i sistemit t vetqeverisjes lokale (SVQL) u bazua n parimet e
vlerave evropiane pr qeverisje lokale, por duke ia prshtat nevojave dhe zhvillimeve
politike t vendit. Derisa n shumicn e vendeve t rajonit dhe m gjer ndrtohen
sisteme duele t vetqeverisjes lokale, Kosova zgjodhi sistemin e thjesht nj shkallsh t
VQL. Ky sistem prfaqsohet vetm nga t zgjedhurit e qytetarve t komuns prkatse
dhe pushteti qendror (PQ) nuk emron prfaqsuesit e vet n bashkqeverisje.
Qytetart vullnetin pr udhheqjen e tyre pr nj mandat prej 4 vjetve e delegojn n

dy organe t pushtetit lokal (PL): n kuvendin e komuns dhe n kryetarin e komuns.

Decentralizimi i pushtetit dhe ndrtimi i sistemit pr vetqeverisje lokale nuk u prcoll
edhe me gjenerimin e t hyrave vetanake t nevojshme pr zhvillimin ekonomik lokal,
por n masn m t madhe (82%), buxheti i komunave sht ende i varur nga buxheti
Kosovs.
Ndryshimi i sistemit parlamentar t zgjedhjes s kryetarit t komuns n sistemin e
zgjedhjes s drejtprdrejt nga qytetart, i ka dhn t drejta dhe prgjegjsi m shum
kryetarit t komuns, por n t njjtn koh e ka krijuar sistemin e VQL me dy komanda
relativisht t pavarura. Kjo e ka lehtsuar vendimmarrjen e organeve komunale, por
vetqeverisjen lokale e orienton m shum kah autonomia lokale ku pushtetet jan t
ndara, ngjashm sikur n nivelin qendror. N fakt sistemi i zgjedhjes s organeve t PL
sht i njjt me sistemin e zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare n nivelin
qendror.
Korniza aktuale ligjore i ka dhn nj autonomi t plot organeve t PL. Decentralizimi i
pushtetit, reforma e pushtetit lokal duke fituar nj shkall t lart t autonomis n
qeverisjen e komunave, ka ndikuar n integrimin e komunitetit serb dhe krijimin e nj
politike stabile dhe t unifikuar n vend. Kshtu sistemi i ka arritur tre objektiva
kryesore: 1) krijimin e shtetit me nj shoqri t qndrueshme multi-etnike; 2) integrimin
e komuniteteve (n veanti t komunitetit serb) n institucionet vetqeverisse t vendit
dhe 3) ofrimin e shrbimeve cilsore pr qytetart. Qytetart kan t drejta t barabarta,
q vet ti zgjedhin prfaqsuesit e tyre pr ti qeverisur dhe pr tiu shrbyer atyre dhe
po ashtu pr ti shkarkuar nse nuk qeverisin mir me pasurit e tyre. Pra pushteti i
vetqeverisjes lokale buron vetm nga vullneti i qytetarve, duke prjashtuar do
mundsi t ndrhyrjes nga lart, me prjashtim t gjykatave kompetente kur organet e
PL e shkelin ligjin. Megjithat institucionet qendrore, pa mbshtetje ligjore, kan
ndrtuar struktura administrative ndrmjet PL dhe atij qendror duke dasht q tiu
ofrojn ndihm PL n ofrimin e shrbimeve sa m cilsore pr qytetart.
Reformat e SVQL, me qllim t arritjes s tre objektivave strategjike, kan prfshi edhe
riorganizimin territorial t komunave duke mundsuar krijimin e komunave t reja,
kryesisht me shumic serbe. Kjo i mundsoi komunitetit serb q t jet shumic n
vendimmarrje n territorin e vet gj e cila bri t mundur integrimin e tyre n
institucionet politike t vendit. Krijimi i komunave t reja sipas parimit ofrimi i
shrbimeve sa m afr qytetarit po vazhdon edhe pr komunitetin shumic dhe nga
njher po merr m shum konotacion politik se sa nevoj pr qytetart.

Qasja dhe Metodologjia e Puns

Grupi punues, fillimisht, ka hartuar planin e veprimit, ku jan ndar detyrat dhe
burimet e nevojshme pr prmbushjen e puns. Mbi bazn e planit, ka br mbledhjen e
t dhnave, nga burime t ndryshme dhe, sa m relevante me objektin e hulumtimit t
dokumentit. Pr fusha t caktuara, ku kan munguar informatat e bollshme, grupi
punues nga zhvilluar instrumente specifike pr mbledhjen e informatave parsore, si:
pyetsor, intervista etj. T dhnat jan klasifikuar n baz t fushave prkatse t
hulumtimit, nga ana e antarve t grupit. Secili antar i grupit ka qen prgjegjs pr
nj grup t fushave t caktuara dhe ka punuar mbi bazn e nj metodologjie,
paraprakisht t prcaktuar.
Shkrimi i dokumentit sht br n baz t nj strukture t planifikuar paraprakisht, e
cila ka mundsuar q, t dhnat t shprehin gjetjet thelbsore t shkalls s funksionimit
apo t mos funksionimit t strukturave dhe proceseve t caktuara t vetqeverisjes
lokale, n baz t krahasimit t gjendjes s ndryshuar npr vite. Kjo do t thot se
fillimisht sht prshkruar situata e nj funksioni prkats t komuns, n vitet
paraprake, e cila gjendje sht shfrytzuar si referenc e krahasimit me zhvillimet e m
vonshme. Krahasimi i t dhnave, q kan pasqyruar gjendjen e caktuar t funksionimit
t PL, sht br edhe me dispozitat prkatse t ligjeve t zbatueshme dhe praktikave t
ngjashme t vendeve t ndryshme t Evrops.
Kriteret e vlersimit. Vlersimi i funksionimit t VQL, sht br n baz t kritereve t
brendshme dhe t jashtme. Kriter i brendshm sht shfrytzuar: prcaktimi i
standardeve t puns n komun, shkalla e organizimit dhe e menaxhimit funksional t
komuns, shkalla e bashkrendimit me pushtetin qendror, niveli i zhvillimit ekonomik e
shoqror lokal dhe kapacitetet menaxhuese t komuns. Si kriter i jashtm sht
shrbyer qllimi i ktij vlersimi n funksion t prmbushjes s krkesave t qytetarve.
Grupi pr hartimin e ktij dokumenti, kishte kt prbrje:
o Isuf Zeneli, udhheqs i grupit punues;
o Shklqim Jakupi, antar i grupit;
o Ferdi Kamberi, antar i grupit;
o Diellor Gashi, antar i grupit;
o Mimoza Bajraktari, prpunimi i t dhnave;
o Agron Maxhuni, konsultat pr shtje ligjore;
o Besim Kamberaj konsultat pr shtje t financave;
o Dugagjin Etemi, konsultat pr shtje ekonomike lokale dhe ofrim t shrbimeve;
o Xhevat Tafa, konsultat pr shtje t monitorimit
o Ismail Halili, konsultat pr shtje t auditimit dhe
o Venera Kosumi, konsultat pr integrime evropiane.

KORNIZA LIGJORE E VETQEVERISJES LOKALE N KOSOV

Historiku
Shekulli i 20 konsiderohet si promotori i krijimit t prparsive n qeverisjen lokale n
bot. Reformat e vazhdueshme n prpjekjen e krijimit t sistemeve t prparuara t
qeverisjes lokale kan qen kontribut i hulumtimeve t vazhdueshme gjat shekullit t
kaluar dhe n fillim t shekullit 21. Elaborimi i Karts Evropiane pr Vetqeverisje
Lokale ka qen i lidhur ngusht me garantimin e t drejtave t komuniteteve dhe
prfaqsuesve t tyre1 me rastin e delegimit t autoritetit nga niveli qendror n at lokal.
N prputhje me kto parime, filloi reforma e pushtetit lokal n Kosov. Reforma filloi
n vitin 1999/2000, pas prfundimit t lufts n Kosov dhe vendosjes s Administrats
s UNMIK-ut. Fillimisht, organizimi dhe funksionimi i pushtetit lokal u rregullua me
Rregullore t UNMIK ut, q kishin fuqi ligjore dhe pastaj me ligj dhe kushtetut n
vitin 2008.
Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2000/45 Mbi Vetqeverisjen e Komunave t Kosovs ishte
akti i par rregullativ me fuqi ligjore q vendosi themelet e nj sistemi t vetqeverisjes
lokale demokratike dhe n shrbim t qytetarve n shtetin e Kosovs. Me kt
rregullore themelohet baza juridike e sistemit t vetqeverisjes lokale n prputhje me
parimet dhe praktikat demokratike evropiane.
Nga viti 1999 e deri n vitin 2010, jan nxjerr shum rregullore t UNMIK me fuqi
ligjore, ligje organike, ligje sektoriale dhe udhzime administrative, t cilat i kan dhn
nj autonomi gjithnj e m t madhe pushtetit lokal n Kosove. Ndrsa, menjher pas
shpalljes s pavarsis s Kosovs, n shkurt t vitit 2008, Kuvendi i Republiks s
Kosovs i miratoi ligjet e reja kryesore pr vetqeverisjen lokale, t cilat kan
zvendsuar legjislacionin e deri athershm.
Zhvillimi i kornizs ligjore pr vetqeverisjen lokale n Kosov mund t ndahet n tri
periudha kohore:
1. Periudha e administrimit t komunave me Administrator komunal, sipas
Rregullativave t UNMIK-ut, nga viti 2000 deri m 2002;
2. Periudha e administrimit t komunave pa administrator komunal sipas
Rregulloreve t UNMIK-ut dhe akteve tjera ligjore t IPVQ, me transferim t
kompetencave n organet e vetqeverisjes lokale, gradualisht nga viti 2002
deri m 2007
3. Periudha e vetqeverisjes lokale sipas Kushtetuts dhe Ligjeve t miratuara
nga Kuvendi i Republiks s Kosovs, nga 2008 deri sot.

Council of Europe Publishing: European Charter of Local Self Government, March 2010, pg. 9.

Duke u bazuar n kto t dhna, mund t konstatojm se aktet bazike ligjore pr

ndrtimin, organizimin dhe funksionimin e sistemit t vetqeverisjes lokale n Kosov,
jan nxjerr nga UNMIK (1999 2007, shih shtojca 1) dhe nga Kuvendi i Republiks s
Kosovs (2008 2012).

Baza Ligjore pr Vetqeverisjen Lokale

Parimet
Korniza ligjore pr VQL sht e bazuar n parimet e Kushtetuts s Kosovs dhe t
Karts Evropiane pr Vetqeverisje Lokale (KEVL). Me nenin 123 t Kushtetuts, pika 4
jan caktuar parimet baz t vetqeverisjes lokale n Kosov, si: qeverisja e mir,
transparenca, efikasiteti dhe efektiviteti n ofrimin e shrbimeve publike, duke u
kushtuar kujdes t veant nevojave t komuniteteve t cilat nuk jan shumic dhe
pjestarve t tyre2.

Rregullimi i sistemit t VQL

Ndrtimit dhe funksionimit t sistemit t VQL, n prgjithsi, i ka parapri nj baz
ligjore me an t cils jan prcaktuar parimet dhe standardet e rregullimit dhe
funksionimit t prgjithshm t sistemit. Kompetencat baz dhe prgjegjsit e
autoriteteve lokale prcaktohen me kushtetut dhe me ligj. Kjo dispozit nuk ndalon q
autoriteteve lokal tiu atribuohen kompetenca dhe prgjegjsi pr qllime t posame, n
prputhje me ligjin3. Me kornizn ligjore vetqeverisja lokale n Kosov sht prcaktuar
si e drejt e autoriteteve lokale pr t menaxhuar nj pjes t shrbimeve publike q jan
n interes t popullats lokale. Baza ligjore u krijua dhe u zhvillua, fillimisht, nga
autoritetet ndrkombtare (UNMIK) dhe pastaj nga autoritetet e Republiks s Kosovs.

Me kornizn ligjore jan prcaktuar shtyllat e organizimit, funksionet, t drejtat,

obligimet dhe mbikqyrja e organeve komunale. Nga viti 2008, Kushtetuta e Republiks
s Kosovs prfaqson bazn themelore ligjore pr ndrtimin dhe funksionimin e VQL n
Kosov.
Po ashtu n baz t dispozitave t nenit 123 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs,
komuna prfaqson nivelin e vetm t pushtetit dhe njsin themelore, ndrtuese dhe
funksionale t vetqeverisjes lokale me pjesmarrjen e qytetarve n vendimmarrje.
Prcaktimi i ktij lloji t PL ka pr qllim eliminimin e tendencave pr prfaqsim t
ndryshm t qytetarve n procesin e vendimmarrjes.

2
3

Kuvendi i Kosovs: Kushtetuta e Republiks s Kosovs, Prill 2008, kapitulli X, neni 123, pika 4.
Council of Europe Publishing: European Charter of Local Self Government, neni 4, pika 1.

Prgjithsisht, korniza ligjore pr qeverisjen lokale u zhvillua n harmoni t plot me

Rregulloren e UNMIK Nr. 45/2000, pastaj me Kushtetutn e Republiks s Kosovs dhe
me LVL. Korniza ligjore u zhvillua n prputhje me nevojn e bartjes s kompetencave
n pushtetin lokal dhe prgjithsisht nuk jan vrejt konflikte funksionale brenda
kornizs. Mund t themi se fillimisht t drejtat dhe prgjegjsit e autoriteteve lokale, t
prcaktuara me rregulloret e UNMIK - ut, kan qen m pak autonome se sa
kompetencat e prcaktuara me von me ligjet e miratuara nga autoritetet e Republiks s
Kosovs (2008). Kjo do t thot se me kalimin e kohs autoritetet lokale, me kornizn e re
ligjore, fituan m shum kompetenca dhe n t njjtn koh edhe m shum autonomi t
qeverisjes.
Me rregullore ishin prcaktuar qart kompetencat dhe prgjegjsit e pjess politike t
sistemit (kuvendit dhe kryetarit t komuns) dhe pjess ekzekutive, q ishin n
prputhje edhe me rregulloret tjera organike pr shrbimin civil n administratn
publike. Me Ligjin e Vetqeverisjes Lokale u qartsuan dhe u avancuan edhe m shum
kompetencat e kryetarit t komuns, por u b nj ndrhyrje e emrimeve politike n
administratn e komuns, q nuk sht n prputhje me ligjet tjera organike n
administratn shtetrore t Kosovs.

Rregullimi i bartjes s pushtetit

Korniza ligjore krijon nj baz t fort pr decentralizim t pushtetit n organet e VQL.
Ajo ka krijuar mundsin e bartjes s m shum kompetencave se sa q komunat kan
pas kapacitete. Kshtu ajo krijoi kushte t veanta ligjore pr krijimin e komunave t reja
me shumic serbe. Ndrkaq pr disa komuna t vogla ekzistuese kompetencat e
deleguara nuk u ndihmuan shum n ushtrimin e tyre. Kjo ka krijuar, n disa raste,
decentralizim t teprt dhe t kthyeshm. Korniza n njrn kahje ka krijuar mundsin
e decentralizimit t sistemit, ndrsa n kahjen tjetr, ministrit e linjs dhe qeveria e kan
zhvilluar legjislacionin e tyre, pr disa segmente t qeverisjes, n mosprputhje me
parimet dhe standardet e LVL. Zhvillimi dykahor i legjislacionit ka ndikuar q n njrn
an t decentralizohen t drejtat dhe prgjegjsit e PL dhe n ann tjetr sht br
centralizimi i tyre nprmjet mekanizmave ligjor dhe strukturave organizative
ndrsektoriale.

Struktura e bazs ligjore

Organizimi dhe funksionimi i vetqeverisjes lokale rregullohet me ligje organike, me
ligje t veanta (speciale) dhe me akte tjera nnligjore t miratuara nga niveli qendror
dhe ai lokal. Ligjet organike kan prcaktuar t drejtat dhe prgjegjsit (normat) e
prgjithshme t institucioneve lokale n prputhje t plot me parimet e Kushtetuts s
Republiks s Kosovs (RK). Ligjet e veanta (speciale) i kan specifikuar t drejtat dhe
prgjegjsit e prgjithshme t prcaktuara me ligjet organike, t puns s organeve t

VQL n fushat e rndsishme dhe t veanta t tyre. Po ashtu, pr fushveprimtarit e

caktuara shum specifike, jan nxjerr udhzime t ndryshme administrative (UA). N
kt mnyr autoritetet qendrore t vendit i kan sanksionuar politikat shtetrore t
vendit me ligje dhe UA ndrsa autoritetet lokale i kan sanksionuar politikat e
zhvillimit lokal me akte komunale nnligjore. Organet e VQL kan t drejt t miratojn
akte komunale me interes t prgjithshm dhe t vecant pr komunn prkatse, por n
prputhje t plot me kornizn ligjore t VQL dhe t ligjeve tjera n fuqi n Republikn e
Kosovs. T gjitha ligjet sektoriale q kan t bjn me Pl duhet t jen n prputhje t plot me
LVL.
N prputhje me frymn e LVL dhe t ligjeve tjera organike jan miratuar ligje sektoriale
apo speciale pr t rregulluar funksionimin e plot t sistemit t VQL. Ligjet dhe aktet
tjera juridike kan nj shtrirje horizontale dhe vertikale. Kjo do t thot q, pr t
funksionuar mir sistemi i VQL, nevojitet harmonizim i plot i tyre si n dimensionin
horizontal po ashtu edhe n at vertikal. N prputhje me kto parime, Kuvendi i
Kosovs dhe komunat i kan miratuar legjet dhe aktet komunale pr VQL. Kjo hierarki e
organizimit t kornizs ligjore ka pas pr qllim ndrtimin e nj sistemi juridik ku
sundon rregulli dhe ligji, ku secili sht prgjegjs dhe llogaridhns pr punn e
institucionit n prgjithsi dhe t bartsve t puns n veanti.
N kt pikpamje komunat kan probleme lidhur me funksionimin e bizneseve n
komuna pr dy arsye, Ligji pr Financat e Pushtetit Lokal ju mundson komunave t
inkasojn te hyra nga taksat pr lejen dhe ushtrimin e veprimtaris afariste, ndrsa Ligji
pr Tregti t Brendshme ju ndalon komunave t inkasojn te hyra nga regjistrimi
bizneseve. Kjo kundrthnie e ligjeve e ka sjell sistemin jasht funksionit. Komisioni
pr vlersim t akteve nnligjore i komunave ne fushn e financave, konkretisht t
rregulloreve pr tarifa, ngarkesa dhe gjoba, ka krkuar interpretim ligjor nga DL n
MAPL dhe DL n MF pr kt shtje por nuk kan marr ende prgjigjje4.
Po ashtu sht konstatuar se komunat gjat miratimit t akteve komunale nuk i kan
zbatuar gjithher ligjet dhe pr pasoj jan nxjerr akte komunale n kundrshtim me
legjislacionin n fuqi. MAPL sht kudjdesur q t krijon mekanizma t nevojshm ligjor
pr mbrojtjen e ligjshmris n punn e komunave. N baz t analizave t bra sht
konstatuar se kta mekanizma nuk jan mjaft t fuqishm pr parandalimin e shkeljeve
ligjore nga ana e komunave.
Derisa rregulloret e UNMIK, i kishin kufizimet e veta si rregullore, legjislacioni i ri u
krijua gjithashtu n kuadr t prcaktimve t Paks s Ahtisarit (PA). Politikat e
Qeveris, t cilat morn obligime ndrkombtare me rastin e shpalljes s Pavarsis s

Begolli, Fetije Zyrtare e lart pr Menaxhimin e Buxheteve Komunale n MAPL, Prishtin, 07.08.2013.

Kosovs, u prkthyen n korniz ligjore pr ndrtimin e nj sistemi t qeverisjes lokale

me kompetenca politike shtes pr komunitetin serb.

Ndikimi i Pakos s Ahtisaritn Kornizn Ligjore

Procesit t hartimit dhe t miratimit t aktit m t lart juridik dhe politik t vendit,
Kushtetuts s Republiks s Kosovs, i ka paraprir Propozimi Gjithprfshirs pr
Zgjidhjen e Statusit t Kosovs apo Pakoja e Ahtisarit. Pakoja e Ahtisarit vjen si rezultat i
bisedimeve politike me Serbin, t ndrmjetsuara nga faktori ndrkombtar, me an t
cils Kosova merr prgjegjsi t caktuara n raport me mnyrn e rregullimit shtetror t
vendit dhe ndaj komunitetit serb. Me kt Marrveshje Kosova fiton prkrahjen
ndrkombtare pr shpalljen e Pavarsis s saj m 17 shkurt 2008. N prputhje me
frymn e marrveshjes dhe me krkesat politike t popullit t Kosovs, me 09 prill 2008
miratohet Kushtetuta e cila hyn n fuqi m 15 qershor 2008. Kushtetuta e prcakton
Republikn e Kosovs shtet t pavarur, sovran, demokratik, unik dhe t pandashm5.
Dispozitat e kushtetuts, t cilat prcaktojn shtyllat kryesore t organizimit dhe
funksionimit t vetqeverisjes lokale, jan t bazuara kryesisht n parimet e Karts
Evropiane pr Vetqeverisjen Lokale (KEVL) dhe n krkesat q dalin nga Pakoja e
Ahtisarit (PA). Krkesat e PA kan ndikua n mas t madhe n prcaktimin e disa
standardeve shtes t sistemit t VQL e q kan t bjn me t drejtat dhe prgjegjsit e
komunitetit serb. Korniza ligjore kto t drejta i ka sanksionuar me dispozita t
prgjithshme dhe t veanta dhe q kan ndikuar n krijimin e dallimeve pozitive
ndrmjet qytetarve n favor t komunitetit serb.
Ndikimi i fryms s PA n zhvillimin e kornizs ligjore dhe t sistemit t VQL n
prgjithsi, ka pas pr qllim q t krijoj nj sistem shum fleksibil dhe politikisht t
qndrueshm duke siguruar pjesmarrjen e t gjitha komuniteteve n qeverisjen lokale.
Kjo ka ndikuar q t krijohet nj sistem i hapur i qeverisjes dhe jo shum llogaridhns.
Kosova si shihet sht e orientuar n qeverisjen e mir, n plotsimin e nevojave t
qytetarve dhe n integrimin e plot t komuniteteve n institucionet e qeverisjes lokale.
Krijimi i kushteve politike dhe juridike pr integrimin e komunitetit serb n institucionet
lokale nprmjet t cilit proces jan krijuar kushtet pr stabilitetin politik t vendit, ka
qen parsore n zhvillimin e kornizs ligjore.

Kuvendi i Kosovs: Kushtetuta e Republiks s Kosovs, Prill 2008, kapitulli I, neni 1.

Me qllim t prparimit dhe afirmimit t t drejtave t komuniteteve, legjislacioni

parasheh dy gjuh zyrtare, ndrsa n nivelin lokal pos gjuhve zyrtare kemi edhe gjuht
ne prdorim zyrtar dhe gjuhet tradicionale t prdorura nga komunitetet pakic, q nuk
mund ti hasim n vendet tjera, n kt nivel. Komuniteteve me ligj u njihet e drejta pr
pozitn e garantuar t Zvends-kryesuesit pr Komunitete n Kuvendin e Komuns si
dhe Nnkryetarit t Komuns pr Komunitete, n ato komuna ku popullsia e tyre sht
10% apo m shume6.
Ndikimi i obligimeve nga marrveshjet ndrkombtare n raport me komunitetin serb
mund t ndikoi, q Kosova t hyj prap n rishikimin e kornizs s saj ligjore dhe
rregullimin e vetqeverisjes lokale n prgjithsi.
Korniza ligjore, nga rregulloret e UNMIK deri tek legjislacioni aktual, karakterizohet me
nj zhvillim drejt krijimit t nj sistemi t qndrueshm me prfshirje t t gjitha
komuniteteve n procesin e vendimmarrjes dhe t ofrimit sa m cilsor t shrbimeve
ndaj qytetarve dhe grupeve t interesit. E gjith kjo nprmjet forcimit t autonomis
lokale.

Ligji pr Vetqeverisjen Lokale

N prputhje me parimet e Kushtetuts s Republiks s Kosovs, Karts Evropiane pr
Vetqeverisje Lokale dhe Pakos s Ahtisarit, Kuvendi i Republiks s Kosovs ka
miratuar LVL, si ligj organik apo themelor pr organizimin dhe funksionimin e VQL n
Kosov. Ligji i cakton normat dhe standardet pr nj VQL e cila bazohet n 4 shtylla
kryesore:

Demokracia lokale (zgjedhja e organeve komunale);

Pushteti i autoriteteve lokale (autonomia lokale)
Organizimi dhe funksionimi i SVQ
Mbikqyrja e autoriteteve lokale

Ligji prcakton nj model t prfaqsimit proporcional politik n vendimmarrje, si parim

i demokracis lokale. Ky prfaqsim bhet drejtprdrejti nga qytetart n dy organe
kryesore t VQL, kuvendi i komuns dhe kryetari i komuns. Derisa parimi themelor i
vetqeverisjes lokale sht prfaqsimi i barabart i qytetarve n vendimmarrje, me kt
ligj dhe me ligjin pr zgjedhjet lokale, duke e prcaktuar komunn vetm nj zon
zgjedhore, qytetarve u mundsohet prfaqsim proporcional vetm nprmjet partive

Kuvendi i Kosovs: Ligjit Nr. 03/L-040 Pr Vetqeverisje Lokale, Nenet 54 dhe 61.

politike dhe iniciativave t qytetarve, por jo edhe t vet qytetarve. Ndrkaq

qytetarve iu sht mundsuar q t marrin pjes n vendimmarrje t drejtprdrejt
nprmjet iniciativave t qytetarve dhe referendumit7. Me ligj jan prcaktuar
mekanizmat e demokracis lokale, si: zgjedhjet lokale, referendumi, peticioni, iniciativa e
qytetarve, komitetet konsultative, kshillat e vendbanimeve dhe fshatrave, takimet me qytetar,
transparenca dhe diskriminimi pozitiv pr komunitetet joshumic.
Me LVL komuns i jan dhn tre lloje t pushteteve: pushtetin vetanak, pushtetin e
deleguar dhe pushtetin e zgjeruar pr disa komuna me shumic serbe dhe nuk jan t
transferueshme tek ndonj subjekt tjetr. Kompetencat e deleguara hyjn n grupin e
kompetencave shtetrore dhe ato mund t ju mirren komunave kur konstatohet se ato
nuk kan kapacitete pr ushtrimin me cilsi t tyre. Po ashtu LVL iu ka dhn m shum
kompetenca vetanake komunave (18) duke i transferuar kompetencat fakultative (sipas
rregulloreve t UNMIK) n kompetenca vetanake 8. N t njjtn mnyr e kan t
rregulluar edhe shtetet tjera t studiuara, por ato e kan t caktuar standardin ligjor pr
krijimin e mundsis s delegimit t kompetencave nga autoritetet qendrore n ato
lokale, pa i prcaktuar cilat, pr dallim nga ajo si sht prcaktuar me LVL. Edhe pse
komunat nuk kan kapacitete t njjta, ato kan kompetenca t njjta dhe t pa
shkallzuara, me prjashtim t komunave me shumic serbe. Po ashtu sht vrejt
problemi i prcaktimit jo t qart t titullarit dhe i t drejts s menaxhimit t prons
komunal dhe emrtimi gabim i kompetencs vetanake regjistri civil n vend t
regjistrimit civil. Gjithashtu jan identifikuar probleme n bartjen e plot t
kompetencave t deleguara dhe mungesn e mekanizmave ligjor pr parandalimin e
marrjes s kompetencave nga niveli qendror.
N prputhje me kt lloj pushteti dhe n baz t pritjeve t qytetarve dhe grupeve t
interest, ligji prcakton llojin e organizimit t PL. Ligji prcakton n vija t trasha
parimet e prgjithshme t organizimit dhe t funksionimit t organve t VQL, duke iu
mundsuar komunave q nprmjet akteve komunale: statutit dhe rregullores s puns,
t saktsojn specifikat organizative dhe funksionale t secils komun.
LVL saktson parimet e kornizs ligjore pr organizimi dhe funksionimi i PL. N baz t
ksaj PL mund t organizohet vetm n nj nivel t qeverisjas lokale - niveli komunal.
Ligji n prputhje me kushtetutn, dallon vetm nj komun - Prishtinn si Kryeqytet i
vendit, q organizohet dhe funksionon n baz t nj ligji t vecant. Ligji ende nuk
sht miratuar dhe Prishtina ende funksionon n baz t LVL.
Ligji ka prcaktuar qart adresn e prgjegjsve t funksionimit t sistemit t VQL n dy
shtylla kryesore: kuvendin e komuns dhe kryetarin e komuns, n veanti jan
7

MAPL: Ligji pr Vetqeverisjen Lokale, Prishtin 2008, Neni 70, 71.

MAPL: Analiz, ndryshimet ligjore t sistemit t vetqeverisjes lokale n Kosov, Prishtin, 2012, fq.
34.
8

qartsuar prgjegjsit e kryetarit t komuns. Ligji u jep autonomi t lart komunave n

organizimin dhe funksionimin e administrats lokale duke i heq kufizimet dhe
orientimet e prcaktuara me rregulloret e UNMIK ut. Ligjrisht sht prcaktuar se
administrata komunale duhet t organizohet n drejtori, pr numrin dhe llojin e s
cilave mund t vendosin vet komunat, respektivisht kjo sht e drejt e kryetarit t
komuns, t ciln t drejt komunat e prcaktojn me statutin e tyre si aktin themelor
komunal pr organizimin dhe funksionimin e komuns. Kjo autonomi ligjore sht
rregulluar me nj vendim t qeveris n prcaktimin e numrit maksimal dhe minimal t
lejuar n administratn lokale (shih kapitulli 6).
Heqja e kryeshefit ekzekutiv si udhheqs i administrats lokale dhe e drejta e kryetarit pr
emrimin e drejtorve edhe me baz politike, pa caktimin e kritereve profesionale, nuk sht n
prputhje me parimet e ligjeve organike horizontale pr administratn shtetrore dhe shrbimin
civil.
Ligji ka prcaktuar t drejtat e nj autonomie t theksuar n menaxhimin e financave
lokale t Komunave. Kto t drejta jan zbrthyer dhe specifikuar me ligjin e vecant pr
Financat e Pushtetit Lokal. Komunat kan t drejt t vendosin, t caktojn, t mbledhin
dhe t shpenzojn t hyrat e veta si dhe t marrin fonde nga Qeveria.
Korniza ligjore u krijon t drejtn komunave q t hyjn n bashkpunim ndr-komunal
dhe ndrkufitar, por pa t drejt t formimit t nj niveli t dyt apo t ndrmjetm.
Komuns iu sht mundsuar q t hyjn n bashkpunim me komunat tjera n
funksion t zhvillimit m t shpejt ekonomik lokal, t efikasitetit dhe efektivitetit t
ofrimit t shrbimeve ndaj qytetarve dhe grupeve t ndryshme t interesit. E drejta e
bashkpunimit n nivelin lokal, si n aspektin ndr-komunal nacional dhe at komunal
ndrkombtar, si dhe e drejta pr t formuar dhe pr tu antarsuar n shoqata, sht
njra nga t drejtat dhe parimet e promovuara dhe t garantuara me Kart (KEVL).9
sht me rndsi q nj komun mund ta mandatoj nj komun tjetr pr suhtrimin e
nj kompetence vetanake q nuk ka kapacitete ta ushtroj vet. Ndrkaq bashkpunimi
komunal ndrkombtar sht kufizuar vetm n aspektin administrativ dhe teknik, me
prjashtim t komunitetit serb, i cili ka t drejt t bashkpunoj me Serbin n fusha t
rndsishme shtetrore. Praktikat ndrkombtare flasin pr t drejta t pakufizuara t
bashkpunimit ndrkombtar t komunave pr kompetencat q i kan t prcaktuara
me ligj.
Ligji u jep t drejt komunave n formimin e asociacioneve t komunave pr mbrojtjen
dhe promovimin e interesave t tyre t prbashkta. Asociacionet e komunave, sikur
edhe n sistemin ligjor ndrkombtar, nuk kan t drejt t ushtrojn asnjlloj t
pushtetit. Asociacioni i komunave luan rolin e ndrmjetsuesit t interesit t asociacionit

Kshilli i Evrops: Karta Evropiane pr Vetqeverisje Lokale, Neni 10.

prkats dhe mund t ofroj shrbime pr antart e asociacionit dhe jo t ndonj

subjekti tjetr publik apo privat. Asociacioni krijon mjedisin dhe ndrton kapacitetet e
saj pr tiu ndihmuar komunave q ti ushtrojn kompetencat e tyre n mnyr
profesionale.
Ligji n t njjtn koh i ka dhn komuns shkall t lart t autonomis por edhe i ka
krijuar mekanizma t dyfisht t mbikqyrjes s funksionimit t tyre. Puna e organeve
komunale mbikqyret nga MAPL dhe ministrit sektoriale n njrn an dhe n ann
tjetr nga vet qytetart nprmjet iniciativs s qytetarve, sipas mekanizmave t
caktuar ligjor. Bashkpunimi ndrmjet autoriteteve qendrore dhe atyre lokale, ligjrisht
jan ndrtuar mbi tri parime themelore, si:
o
o
o

Respektimi i plot i Kushtetutshmris dhe ligjshmris;

Forcimi dhe aftsimi i organeve t komunave n zbatimin e prgjegjsive; dhe
Sigurimi i respektimit t t drejtave dhe lirive qytetare.10

Po ashtu jan ndrtuar mekanizmat jo shum t qndrueshm n funksion t

parandalimit t shkeljes s ligjit gjat puns s tyre (shqyrtimi paraprak) dhe poashtu,
nse kjo nuk ndodh, sht mundsuar q puna e organeve komunale t shqyrtohet pas
marrjes s vendimeve dhe para zbatimit t tyre nga organi mbikqyrs - MAPL.
Rishikimi administrativ kufizohet n sigurimin e prputhjes s aktiviteteve komunale
me kushtetutn dhe me ligjin. Kjo i siguron autonomi t lart komuns. (shih kapitullin 7)

Ligjet e Veanta dhe Aktet Nnligjore

Derisa me ligjet organike sht rregulluar n parim ndrtimi dhe funksioni i sistemit t
VQL, me ligjet specifike sht rregulluar ndrtimi dhe funksioni i fushave t caktuara t
cilat me ligj nuk jan rregulluar n mnyr specifike. Me ligje specifike jan rregulluar
disa fusha specifike t SVQL, si: zgjedhjet lokale, krijimi i komunave dhe kufijt
administrativ t tyre, menaxhimi financave lokale, bashkpunimi ndrkomunal dhe
ndrkufitar, shfrytzimi i toks dhe menaxhimi i kompanive publike rajonale. Ndrkaq
ndrtimi dhe funksionimi i SVQL sht rregulluar me ligje tjera organike dhe t veanta
ndrsektoriale t ministrive t linjs. N baz t analizave t bra rezulton se fushat
kryesore t funksionimit t VQL jan t rregulluara me ligje dhe akte tjera nnligjore.
Nga hulumtimet e bra sht konstatuar se secila kompetenc e komunave, s paku
sht e rregulluar nga nj ligj e m shum. Shih shtojca 2.

10

Kuvendi i Kosovs: Ligji pr Vetqeverisje Lokale, Kreu X, Neni 74.

Shum fusha t funksionimit t sistemit t VQL jan rregulluar me udhzime

administrative, t miratuara nga MAPL dhe ministrit e linjs. Shih shtojcn 3. Gjithashtu
MAPL dhe ministrit tjera t linjs kan hartuar doracak t ndryshm pr dhnien e
udhzimeve profesionale n fusha t ndryshme, si: Monitorim t funksionimit t
kuvendeve komunale, hartimin e akteve komunale, ndrtimin e kapaciteteve n
komuna, matjen dhe vlersimin e performancs s komunave etj., por mungon nj
doracak i prgjithshm pr dhnien e udhzimeve profesionale pr ndrtimin dhe
funksionimin e sistemit t VQL.

Aktet komunale
Me LVL sht prcaktuar se me cilat akte komunale komunat e rregullojn
fushveprimtarin e vet. N prputhje me kt komunat kan nxjerr statute, rregullore
dhe vendime pr ushtrimin e kompetencave t tyre n fushat e prcaktuara me kornizn
ligjore. Komunat i miratojn dhe i nxjerrin aktet e tyre komunale, kryesisht n prputhje
me kornizn ligjore, por sht konstatuar se nj numr i tyre nuk jan miratuar dhe nuk
zbatohen n prputhje t plot me kornizn ligjore.
Korniza ligjore sht e ballafaquar me problemin e ndryshimeve t shpeshta t ligjeve
dhe akteve tjera juridike prkatse, q jo gjithher arrihet harmonizimi i tyre me
infrastrukturn ekzistuese ligjore. Po ashtu rregullimi i fushave t caktuara n PL, nuk
prcillet me burimet dhe kapacitetet e nevojshme pr zbatimin e tyre. Ligjet dhe aktet
tjera jan m t prparuara se ndrtimi i kapaciteteve profesionale n komuna. Korniza
ligjore sht shum e hapur q do t thot se institucionet dhe zyrtart e tyre kan nj
shkall t lart t autonomis n punn e tyre. Kjo shkall e lart e autonomis ka ln t
shkruar nj pjes t ligjit n prgjegjsin profesionale dhe morale t bartsve t
institucioneve dhe zyrtarve t tyre, q duket t jet e parakohshme pr nivelin e
krkuar t prgjegjsis s tyre. Si pasoj e ksaj sistemi nuk prodhon efekte
prfundimtare t plota. Problemet m t mdha jan zbraztsirat ligjore, duke krijuar
pasiguri juridike, dhe mungesa e mekanizmave pr detyrim t zbatimit t ligjeve.
Problem n veti paraqitet shkalla e ult e informimit t opinionit publik pr t drejtat e
tyre dhe procedurat e ofrimit t shrbimeve nga ana e autoriteteve lokale. Komuna nuk
ka mekanizma pr ofrimin e shrbimeve juridike pr qytetart. Ata n munges t
njohurive, shpesh her nuk i pranojn shrbimet e garantuara me ligj.

SISTEMI I VETQEVERISJES LOKALE DHE DECENTRALIZIMI

Parimet e Demokracis Lokale
N shoqrit demokratike, funksionimi i sistemeve qeverisse, e n veanti ai
demokracis lokale, mbshtetet n parime t forta t interesit dhe vlerave t komunitetit
lokal dhe t interesave t prgjithshme t nivelit kombtar dhe ndrkombtar. Varsisht
nga shkalla dhe rrethanat e zhvillimeve shoqrore e politike, vendet e ndryshme,
prcaktojn parime t ndryshme pr qeverisjen e tyre n nivel lokal, por n prgjithsi
zotrojn disa parime themelore apo vitale nprmjet t cilave prcaktohet karakteri i
qeverisjes, ashtu si sht konstatuar edhe n dokumentin vlersues t kompetencave t
katr vendeve antare t BE (Madrid 2005), sipas t cilit, qeverit vendore duhet t
udhhiqen n baz t ktyre parimeve kryesore: vetqeverisja, proporcionaliteti,
subsidiariteti, diversiteti dhe fleksibiliteti.
N Republikn e Kosovs, qeverisja lokale sht e bazuar n parimet e qeverisjes s
mir, transparencs, subsidiaritetit, ofrimit t shrbimeve n mnyr efikase dhe
efektive, duke u kushtuar kujdes t veant nevojave dhe brengave specifike t
komuniteteve q nuk jan shumic dhe pjestarve t tyre11. Parimi i autonomis lokale
tani po zvendsohet me parimin e vetqeverisjes lokale, nga se autonomia po
identifikohet si rrug e federalizmit t njsive lokale dhe largimi nga interesi i
drejtprdrejt i qytetarit. Qeverisja lokale n Kosov prpiqet q ti zbatoj n praktik t gjitha
kto parime t vendeve t BE por duke ia prshtat rrethanave aktuale.

Decentralizimi dhe Reforma e Pushtetit Lokal

Aktualisht trendt e zhvillimit t qeverisjes n bot, jan duke u zhvilluar n dy kahe t
ndryshme. N njrn an, n kuptimin e jashtm, sht duke shkuar drejt globalizimit
dhe n ann tjetr, n kuptimin e brendshm, sht duke shkuar drejt lokalizimit apo
fuqizimit t vetqeverisjes lokale - Decentralizimit. N kt kuptim, t gjitha vendet e
bots kan t ndrtuara sisteme t qeverisjes lokale n prputhje me zhvillimet politike,
ekonomike dhe nevojat e qytetarve. Ngritja e t menduarit publik dhe presioni i lart i
komuniteteve lokale pr pjesmarrje m t madhe n procesin e vendimmarrjes, ka
shkaktuar vendosjen e autoriteteve lokale ball pr ball me krkesa t reja12.
Prmbushja e krkesave t komunitetit lokal po e sjell nevojn e decentralizimit t
qeverisjes nga pushteti qendror n autoritetet lokale.

11

Kuvendi i Kosovs: Kushtetuta e Republiks s Kosovs, neni 123, pika 4 dhe LVQL, neni 15.
Robin Hambleton: Modernising Political Management in Local Governments, 37 URBAN STUDIES
931, 931 (2000).
12

Autoritetet lokale gjithnj e m shum po fitojn liri t veprimit nga niveli qendror dhe
n prgjithsi kan pushtet q krijojn burime nga t hyrat vetanake dhe q gjithashtu
pranojn ndihm nga qeveria. N prgjithsi po prvijohen tri koncepte themelore t
decentralizimit dhe t organizimit t PL.
Koncepti i par ka t bj me llojin e decentralizimit t orientuar n prfshirjen e
komuniteteve n qeverisje, q ndryshe quhet si decentralizim politik;
Koncepti i dyt ka t bj me llojin i decentralizimit t orientuar n ofrimin e
shrbimeve cilsore pr qytetart, q ndryshe quhet si decentralizim
administrativ dhe
Koncepti i tret sht przierje e dy koncepteve, q sht i orientuar n
prfshirjen e komuniteteve dhe ofrimin e shrbimeve cilsore. N Kosov sht
tentuar t zbatohet ky lloji i decentralizimit.
Shpesh her ka ndodh q Decentralizimi si proces dhe koncept mund t mos jet
kuptuar drejt por edhe sht keqinterpretuar apo keqkuptuar si qllim prfundimtar.
Ofrimi i mundsive q vet qytetart t marrin n dor fatin e zhvillimit dhe t rritjes s
mirqenies s tyre, n vendin ku jetojn, sht n prputhje t plot me parimet m t
larta t nj qeverisje demokratike apo t nj qeverisje me qytetarin n qendr.
Decentralizimi n Kosov sht br n kontekstin e zhvillimit dhe avancimit qeverisjes
lokale duke synuar plotsimin e nevojave t qytetarve dhe ofrimin e shrbimeve m
afr tyre dhe sa m cilsore (interesi nn nacional), si dhe n kontekstin e detyrimeve
politike pr t cilat Kosova i ka pranuar dhe sht zotuar me Marrveshjen
Gjithprfshirse t Pakos s Ahtisarit pr Shpalljen e Pavarsis s Kosovs, e cila sht
pranuar, miratuar dhe inkorporuar n aktet m t lart politik-juridike.
Reforma e pushtetit lokal ka t bj me ndrtimin e nj sistemi qeveriss q u mundson
qytetarve, n radh t par, t komunikojn ndrmjet veti, ti shprehin interesat e tyre
t prbashkta dhe t prfaqsojn frymn e komunitetit t cilit i takojn. Riorganizimi i
nj sistemi i cili pron kto interesa, shpirtin e komunitetit dhe vlerat e tij, ka qen
synimi i MAPL dhe i Qeveris s Kosovs. Reform nuk do t thot kalimi prej nj
sistemi n tjetrin, por ndrtim, zhvillim dhe prshtatje t mekanizmave ligjor,
administrativ dhe ekonomik t pushtetit lokal pr t prfaqsuar n mnyr t drejt
interesat dhe vlerat e komunitetit.
Kalimi prej nj sistemi t centralizuar socialist, n nj sistem demokratik, krahas
ndryshimeve tjera sistemore sht br edhe decentralizimi i nj pjese t pushtetit
qendror tek ai lokal dhe kjo bartje nuk sht vet reforma, por sht nj segment i
rndsishm i nj sistemi t reformuar. Decentralizimi bn t mundur zbatimin e nj
sistemi demokratik q buron nga vota e qytetarit dhe punon afr qytetarit pr t
plotsuar nevojat e prditshme q burojn nga secili qytetar i komunitetit prkats.
Sistemi i vetqeverisjes lokale (SVQL) ka krijuar mekanizma ligjor dhe administrativ pr
t siguruar se pushteti i zgjedhur nga qytetart me votn e lir sht n funksion t tyre.

Decentralizimi politik n Kosov rrjedh nprmjet nj mjedisi t ndrlikuar politik, n

t cilin shfaqen prkrahsit dhe kundrshtuesit e tij. Ky lloj decentralizimi n fillim ishte
i orientuar kryesisht n integrimin e komuniteteve jo shumic, me theks t veant t
komunitetit serb, i cili pr shkaqe politike bojkotonte fardo forme t bashkpunimit
me institucionet e Kosovs, pavarsisht se shfrytzonte pasurit dhe buxhetin e saj.
Partit politike serbe, duke vlersuar se procesi i decentralizimit sht dhe po zhvillohet
n interes t prgjithshm t qytetarve me theks t veant t komunitetit t tyre,
vendosn q t prkrahin dhe marrin pjes n proces duke bashkpunuar me
institucionet e Kosovs, pr krijimin e komunave t reja. Zhvillimi i rrethanave dhe
opinionit politik n vend kundr ktij procesi, n at koh, bri q MAPL-ja, si
institucioni barts i ktij procesi t mbes pa mbshtetje dhe prkrahje t mjaftueshme.
Megjithat, fal prkushtimit, puns s vazhdueshme, prkrahjes s Zyrs Civile
Ndrkombtare (ZCN) dhe faktorit ndrkombtar, procesi u zhvillua sipas prioriteteve
t prcaktuara, ku u themeluan 7 komuna t reja, ndrsa komuna e Mitrovics s Veriut
sht n proces.
N nj anket e zhvilluar me komunitetin serb n Graanic, Partesh dhe Novobrd,
del se 78.8% e tyre e prkrahin decentralizimin13.
Me kalimin e kohs u kuptua se prkrahja e procesit t decentralizimit nuk ishte
prkrahje e t ashtuquajturave politikave selektive, por e gjith qytetarve t Kosovs.
Takimet politike prfunduan me bashkpunim t ndrsjell me prfaqsuesit politik t
komunitetit serb dhe zbatimin e procesit n t gjitha dimensionet e tij. Me procesin e
decentralizimit komuniteti serb u integrua plotsisht n jetn institucionale ekonomike
dhe shoqrore t vendit me prjashtim t pjess veriore t Kosovs. Qytetarve t
Kosovs iu ofrua mundsia e zgjedhjes s prfaqsuesve t tyre n kuvend dhe n
ekzekutivin e komuns. Po ashtu u decentralizuan edhe shrbimet administrative dhe
qytetart kan mundsi t marrin shrbime m cilsore dhe m t shpejta me qendr n
komunitet.

13

Qendra pr Zhvillim Social: Anket me qytetar serb n Gracanic, Novobrd dhe Partesh, Gracanic,
2008.

Tabela 2: Pasqyrimi i t hyrave vetanake n komunat e reja14.

Megjithse, prfaqsimi i komunitetit serb n nivelin qendror ishte 20%, decentralizimi

shndrrohet n nj mjet pr zgjedhjen dhe avancimin e stabilitetit politik n vend. Pr
m tepr Qeveria duhet t ndaj disa kompetenca shtes n mnyr q t siguronte se
pala serbe do t fitonte nj vetqeverisje t cilsuar pr t plotsuar nevojat politike
lokale t komunitetit. Edhe pse qeveria e Kosovs bri shum kompromise n favor t
komunitetit serb, pala serbe prap nuk ishte e knaqur. Kosova me decentralizimin po
demonstronte gatishmrin e ndrtimit t shtetit, sigurimin e stabilitetit dhe shtrirjes s
sovranitetit t tij edhe nse do t ballafaqohej me sfida t mdha. Procesi i
decentralizimit po u ofronte mundsi m t mira t gjitha komuniteteve, n veanti
komunitetit serb, i cili nuk po jetonte mir me nj sistem paralel t prkrahur nga
Beogradi.

14

USAID: Sukseset dhe Sfidat e Komunave t Reja, USAID, Prishtin, 2012, fq. 59.

Zgjidhjet politike, gjithher krkojn mjete politike. Decentralizimi nga niveli qendror n
at lokal, i bazuar n dy shtylla kryesore: ofrimin e shrbimeve sa m afr qytetarit dhe
prfshirjen e komuniteteve n procesin e vendimmarrjes, edhe ather kur nuk ka
arsyeshmri ekonomike, e bn sistemin e vetqeverisjes lokale shum fleksibil dhe t
shtrenjt.
Sistemi i vetqeverisjes lokale sht i ndrtuar edhe n baz t parimeve t prgjithshme
ndrkombtare dhe sht duke u sprovuar n misionin e tij. N baz t analizave t bra
deri tani, sistemi i vetqeverisjes lokale sht i ndrtuar n prputhje me standardet
ndrkombtare dhe me nevojat e qytetarve t Kosovs, por krkohet q t bhen
prmirsime dhe prshtatje t disa aspekteve t funksionimit t tij, q praktikisht jan
vrtetuar se nuk funksionojn mir. Prmirsimet dhe prshtatjet jan pjes prbrse e
sistemeve q kan pr qllim zhvillimin e lokalitetit ku veprojn dhe jo vetm sistemit.
Prmirsimi i funksionimit t sistemit asnjher nuk prfundon sikur q nuk prfundon
asnjher krkesa pr nj jet m t mirqen t qytetarve.

Kompetencat e Pushtetit Lokal

Me procesin e decentralizimit jan prcaktuar m shum kompetenca vetanake t
komuns, si njsi baz e qeverisjes lokale, si dhe jan bart shum kompetenca tjera t
pushtetit qendror. Kompetencat vetanake15 (themelore) jan pjes prbrse e vet
SVQL, pr t cilat t drejta edhe sht themeluar sistemi. N kushtet e zhvillimeve t
ndryshme politike, shoqrore e ekonomike, kompetencat themelore nuk mjaftojn pr t
prmbushur krkesat e qytetarve t komunitetit dhe n kt kuptim, qeveria e Kosovs
i ka bart PL disa kompetenca shtes (t zgjeruara)16 dhe disa t tjera ia ka deleguar17.
Qeveria i ka ndar komunitetit serb disa kompetenca nga pushteti qendror (PQ) pr t
rrit kapacitetin e qeverisje pr disa fusha specifike t krkuara nga komuniteti serb.
Kompetencat e zgjeruara pr komunitetin serb ndikuan n krijimin e kushteve pr
integrimin e tyre n institucionet e vendit dhe krijimin e nj mjedisi t qndrueshm
politik dhe hapjen e perspektivs pr nj jet t prbashkt.

15

Kuvendi i Kosovs: Ligji pr Vetqeverisjen Lokale, neni, 17.

Kuvendi i Kosovs: Ligji pr Vetqeverisjen Lokale, neni, 19.
17
Kuvendi i Kosovs: Ligji pr Vetqeverisjen Lokale, neni, 18.
16

Sistemi i Vetqeverisjes Lokale

Bartja dhe funksionimi i nj pjese t madhe t pushtetit pran dhe n shrbim t
nevojave t qytetarve nuk sht nj proces i thjesht. Ky proces prshin shum akter,
shum struktura organizative dhe shum procese. T gjitha kto segmente (hallka)
duhet t organizohen n at mnyr q t punojn dhe funksionojn bashk pr nj
qllim. Se a do t t arrihet qllimi politik i vetqeverisjes lokale varet shum nga
ndrtimi, organizimi dhe funksionimi i sistemit. Nse nj sistem nuk arrin me iu
shrbyer qytetarve n mnyr efikase dhe efektive, ather duhet shikuar dhe rishikuar
se cfar nuk funksionon n kuadr t sistemit. Sistemi i vetqeverisje n Kosov sht i
ndrtuar dhe funksionon n baz t nj kornize ligjore, q prcakton rregullat e
ndrtimit dhe funksionimit. Mnyrn e organizimit dhe t funksionimit t sistemit t
VQL e prcaktojn nevojat e qytetarve dhe grupeve t ndryshme t interesit, pr t cilt
edhe ekziston sistemi.

Fig. 1. Organizimi i marrdhnies s komuns me grupet e ndryshme t interesit

Grupet e interesuara jan t gjith ata qytetar apo grupe t ndryshme t qytetarve t
cilt kan interesa t caktuar nga komuna dhe q krkojn plotsimin e tyre nga ajo.
Dallojm grupet e brendshme t interesit (t punsuarit e niveleve t ndryshe n
komun) dhe grupet e jashtme t interesit: shih figurn 1. MAPL nprmjet kornizs
ligjore i ka prligjur nevojat e grupeve t interesit nprmjet prcaktimit t llojeve t
shrbimeve q sistemi i VQL do tiu ofron.

SVQL sht i ndrtuar prej nj niveli t pushtetit, i cili ruan lidhjen e funksionimit me
PQ dhe me strukturat e dekoncentruara t tij n m shum se nj komun. Sistemi i VQL
n Kosov sht jo shum i ndrlikuar, strukturat e t cilit kan funksione kryesisht t
qarta, por edhe autonome. Me qllim t prfaqsimit t vullnetit t qytetarve n
qeverisje, sht themeluar kuvendi i komuns dhe kryetari i komuns, ndrsa shum
drejtorate u ofrojn shrbime t ndryshme administrative, profesionale dhe teknike
qytetarve dhe grupeve t ndryshme t interesit. Sistemi i VQL, vjel t hyra nga
veprimtarit e ndryshme t grupeve t interesit, tatimet individuale t qytetarve dhe
merr grante nga PQ, i planifikon ato dhe i orienton n baz t prioriteteve n zhvillimin
e komuns dhe rritjen e mirqenies s qytetarve.
Tab. 1. Sistemi i vetqeverisjes lokale dhe ndrlidhjet me PQ
Kuvendi i Kosovs

Qeveria e Kosovs
Dekoncentrimi i
strukturave t PQ

Agjencit
shtetrore
Autoritetet e
pavarura

Zyrat
Agjencionet
Qendrat
Kuvendi i komuns Kryetari i komuns
Administrata
Drejtoratet
Sektort
Zyrat
Votuesit

Qytetart dhe
grupet e interesit

Ndrmarrjet
publike

Ndrmarrjet
publike rajonale
Kompetncat:
Vetanake
T deleguara
T zgjeruara

Ndrmarrjet
publike komunale

Qytetart (qytetart
serb) dhe grupet e
interesit

Qytetart dhe
grupet e interesit

Karakteristikat themelore t sistemit. Autonomia e theksuar e VQL, q shprehet

nprmjet tri lloje t kompetencave t komunave, por me sistem fiskal t centralizuar.
Struktura e przier organizative e administrats, ku prfaqsuesit politik jan edhe pjes
e administrats civile. Ky sistem i orientuar kryesisht n prfaqsim politik t
komuniteteve dhe mjaft autonom n brendin e tij i mungojn mekanizmat pr
garantimin e suksesit t plot. Zbatimi i kritereve t dyfishta politike n delegimin e
kompetencave pr vetm nj komunitet politik dhe zbatimi i kritereve t njjta
profesionale pr t gjitha komunat. Mekanizmat mbikqyrs e rrisin shkalln e
autonomis dhe t prfaqsimit politik dhe n t njjtn koh e bjn sistemin m t
ngadalshm n efikasitetin dhe efektivitetin e tij.

ORGANIZIMI I PUSHTETIT LOKAL

Organizimi i pushtetit lokal (PL) n Kosov ndrlidhet me konceptin e tret t VQL
(shih m lart mbi konceptet e VQL) apo t prfshirjes s komuniteteve dhe t ofrimit t
shrbimeve cilsore. Organizimi nj nivelesh i PL ka qen edhe para vitit 1999, sipas
sistemit socialist. Pas vitit 1999, si rezultat i vendosjes s Kosovs nn Protektorat
Ndrkombtar, vendosen bazat e organizimit demokratik t PL, n frymn e Karts
Evropiane pr Vetqeverisje Lokale. Fillimisht ky proces u rregullua me Rregulloren e
UNMIK Nr. 2000/45, pastaj me Rregulloren e UNMIK Nr. 2007/30 dhe aktualisht
organizimi i Vetqeverisjes Lokale rregullohet me Ligjin pr Vetqeverisje Lokale dhe
Ligjin pr Kufijt Administrativ t Komunave, Ligjin pr Bashkpunim Ndr komunal
dhe Ligjin pr Financat e Pushtetit Lokal.
I gjith procesi i riorganizimit t PL n Kosov sht quajtur, reform e pushtetit lokal.
Reforma e pushtetit lokal ka synuar q, nprmjet decentralizimit, ti prfshij qytetart,
bizneset dhe komunitetet n procesin e vendimmarrjes dhe krijimin e mekanizmave t
brendshm pr zbatimin e politikave dhe vendimeve n shrbim t tyre. Pr integrimin
m t shpejt t komuniteteve n sistemin e vetqeverisjes lokale sht ndrtuar nj lloj
organizimi asimetrik, ku komunitetit serb i lejohen kompetenca shtes pr dallim prej
grupeve tjera etnike. Megjithat organizimi i PL me qytetarin n qendr dhe n shrbim
t qytetarit ka qen qllimi kryesor i reforms.
Qeverisja e vendit sht e organizuar n dy nivele: niveli i pushtetit qendror (NQ) dhe
niveli i pushtetit lokal (PL). Qeverisja qendrore zhvillon dhe zbaton politikat shtetrore
pr zhvillimin dhe ruajtjen e vendit, ndrsa vetqeverisja lokale zbaton politikat e nivelit
qendror dhe ato vendore n shrbim t qytetarve t saj. Organizimi i PL prfshin:
organizimin territorial t komunave, organizimin e PL n komun dhe bashkpunimin
ndrkomunal, rajonal dhe ndrkufitar.

Organizimi Territorial i Komunave

Republika e Kosovs shtrihet n nj siprfaqe prej 10908 km/2, e cila sht e ndar n 38
njsi administrative apo n 38 komuna, t cilat shtrihen dhe veprojn n kushte specifike
territoriale. Komunat, fillimisht jan t themeluara me Rregulloren e UNMIK-ut
2000/43, n vitin 2000, derisa Kosova ishte nn administrimin e UNMIK. Sot, organizimi
territorial dhe prcaktimi i kufijve administrativ t komunave sht rregulluar me Ligjin
pr Kufijt Administrativ t Komunave.

Nga viti 2008 deri n vitin 2012, jan themeluar 7 komuna t reja dhe nj komun, ajo e
Mitrovics s Veriut, sht n proces t themelimit. Dy komunat e Mitrovics, pr dallim
nga komunat tjera, do ta themelojn nj Bord t Prbashkt Funksional, i prbr prej 11
antarve, 1 ndrkombtar, q sht edhe udhheqs i bordit dhe nga 5 antar nga secila
komun.
Organizimi territorial i komunave sht i ndryshueshm. Ligjet n fuqi krijojn
mundsin e lvizjes s kufijve ndrmjet komunave dhe shkputjen apo bashkimin e
pjesve territoriale t tyre. N kt mnyr, nga shkputja e territorit t komunave
ekzistuese dhe bashkimi i tyre, jan formuar komunat e reja n Republikn e Kosovs, si:
Graanica, Parteshi, Ranillugu, Kllokoti, Hani i Elezit, Mamusha dhe Juniku. Krijimi i
komunave t reja sht br n llogari t territorit t komunave: Prishtin, Lipjan, Fush
Kosov, Kamenic, Novobrd, Gjilan, Viti, Kaanik, Prizren, Suharek, Rahovec,
Suharek, Dean dhe Gjakov. Komunat e reja kan marr 265.4 km/2 territor t
komunave ekzistuese apo 2% e territorit t Kosovs.
Kriteret themelore pr themelimin e komunave t reja apo riorganizimin e komunave
ekzistuese jan: konsultimi i qytetarve, qasja m e leht e qytetarve n shrbime,
qndrueshmria ekonomike, parimi i subsidiaritetit dhe ushtrimi i kompetencave. Kriter
i veant, sht konsultimi i m s paku 75% t komunitetit jo shumic, kur ky
komunitet sht i prqendruar n nj popullsi prej s paku 5000 banorve. E drejta pr
referendum, e prcaktuar me Nenin 5 t Karts Evropiane pr Vetqeverisje Lokale, nuk
sht sanksionuar si kriter n vendin ton. Konsultimi nuk sht form e praktikueshme
e vendimmarrjes pr shtje madhore si ndryshimi i kufijve t komunave dhe formimi i
komunave t reja. Po ashtu, parimi i efektshmris s entitetit t ri (komuns), sipas
KEVL, sht zvendsuar me kriterin e ushtrimit m t mir t kompetencave. Ndrkaq,
parimi i qndrueshmris ekonomike sht prfill pjesrisht, me rastin e themelimit t
komunave t reja.

Territori i komunave
Madhsia e siprfaqes s komunave sillet prej 633 km/2 (Podujevw), m e madhja e deri
23 km2 (kllokoti), m e vogla. Madhsia mesatare sht 282.7 km/2. Komuna m e
madhe prfshin 6% t territorit t Kosovs, ndrsa komuna m e vogl prfshin 0.23%
t territorit. Kshtu 57% e komunave kan territor m t madh se mesatarja e vendit apo
mbi 282.7 km/2, ndrsa 43% e komunave kan territor m t vogl se mesatarja e vendit.
Tet komuna kan m pak se 1% t territorit t Kosovs. Kjo do t thot se n Kosov
dominojn komunat e mdha.
Ekzistojn 34 vendbanime (fshatra) q kan m shum se 3300 banor, prej tyre 8
vendbanime me mbi 5000 banor. N 13 komuna ka prej 1 3 vendbanime me mbi 3300

banor, ndrsa Ferizaj dhe Prizreni kan 5 6 vendbanime me 3410 9398 banor18. N
kto dy komuna ka filluar procesi i dekoncentrimit t urbanizimit. Katr komuna kan
numr minimal t vendbanimeve: Komuna e Mamushes ka vetm 1 vendbanim, Juniku
ka 2 vendbanime, Parteshi ka 3 vendbanime dhe Kllokoti ka 4 vendbanime. Pasuria
natyrore, sikur edhe numri i banorve, nuk sht e shprndar njsoj n tr territorin e
Kosovs, andaj disa komuna posedojn potencial natyror ekonomik m t madh se disa
t tjera.

Popullsia
Kriteri kryesor pr themelimin e komunave sht numri i banorve. Duke u bazuar n
numrin e banorve, komunat mund grupohen n katr (4) grupe kryesore: grupi i par,
komunat me mbi 60.000 banor; grupi i dyt, komunat me mbi 30.000 banor; grupi i tret,
komunat me mbi 5000 banor dhe grupi i katrt komunat me m pak se 5000 banor.
Grupi i par mbi 60. 000 banorve
Nr.

Komuna

1
2
3
4
5
6
7
8
9

Prishtina
Prizren
Ferizaj
Pej
Gjakov
Gjilan
Podujev
Mitrovic
Vushtrri

Numri i
popullsis
198897
177781
108610
96450
94556
90178
88499
71909
69870

Grupi i tret + 5000 banor

Nr.
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23

Grupi i dyt mbi 30.000 banor

Komuna

Numri i
popullsis
Suharek
59722
Gllogoc
58531
Lipjan
57605
Rahovec
56208
Malishev
54613
Skenderaj
50858
Viti
46987
Dean
40019
Istog
39289
Klin
38496
Kamenic
36085
Fush Kosov
34827
Dragash
33997
Kaanik
33409
Grupi i katrt - 5000 banor

24
Shtime
27324
32
Ranillug
25
Obiliq
21549
33
Kllokoti
26
Graanic
10675
34
Partesh
27
Hani i Elezit
9403
28
Shtrpc
6949
29
Novobrd
6729
30
Junik
6084
31
Mamush
5507
Tab. 2. Numri i banorve n komuna sipas regjistrimit t vitit 2011

18

ASK: Popullsia sipas Gjinis, Etnicitetit dhe Vendbanimit, Prishtin, 2011.

3866
2556
1787

Kjo tabel tregon se 26% (1/4) e popullsis jeton n 9 komuna t mdha, q vetm 3
komuna kan mbi 100.000 banor, ndrsa numri m i madhi tyre apo prej 44% jeton n 15
komuna t mesme dhe 30% e popullsis jeton n 10 komuna t vogla (nn 30.000 banor,
3 prej tyre nn 5000). Nga regjistrimi i fundit i popullsis, vrehet ulje e numrit t
popullsis n komuna, q m s shumti sht e shprehur n Prishtin dhe n komunat e
reja19. Derisa pr nga territori dominonin komunat e mdha, pr nga numri i popullsis,
dominojn komunat e mesme n Kosov.

Pasuria natyrore
Komunat jan t shtrira n brezin e gjersis s mesme gjeografike, me lartsi mbidetare
prej 265m (Vrmica) deri n 2656m (Maja e Gjiravics n Bjeshkt e Nemura). N kt
siprfaqe sht e shtrir nj pasuri e madhe mbitoksore dhe po ashtu nj pasuri e muar
nntoksore, q nuk jan t shprndara n mnyr t barabart sipas kufijve t
komunave. Disa komuna kan potenciale ekonomike natyrore m t mdha dhe disa
tjera kan m pak.
Pasurit kryesore mbitoksore jan: ajri, uji, toka dhe pyjet, t cilat e krijojn mjedisin
elementar pr qytetart e komunave. Cilsia e ajrit dhe e ujit pr qytetart e komunave t
ndryshme sht e ndryshme. Banort e komunave t cilat shtrihen afr Basenit t
Lignitit, n Rrafshin e Kosovs, jan t ekspozuar ndotjes s madhe t ajrit dhe pr
pasoj, s bashku me ajrin marrin edhe helme t ndryshme pr shndetin. Burimi
kryesor i ajrit t pastr jan siprfaqet e gjelbra. Siprfaqja e gjelbr dhe e mirmbajtur
sht kryesisht nn kompetencn e komunave. Cilsia e ajrit, si pasuri elementare, q
ndikon drejtprdrejt n shndetin e banorve t komuns, sht e varur nga rezultatet e
qeverisjes lokale n shtimin e siprfaqeve me bim dhe ruajtjen e ambientit jetsor.
Pasuria nntoksore. Ndahet n dy kategori kryesore: e metaleve dhe jometaleve, me
origjin magmatike dhe pasuria energjetike si lignit dhe nafta. Pasuria nntoksore sht
e shtrir kryesisht n rrafshin e Kosovs, ndrsa ajo mbitoksore hidrike, n rrafshin e
Dukagjinit. Pasuria nntoksore, sikur ajo mbitoksore krijojn potencialin e zhvillimit
ekonomik t komunave prkatse. N procesin e themelimit t komunave,
qndrueshmria ekonomike e komuns, sht parim themelor, sipas KEVQL. Pasuria
nntoksore sht pasuri shtetrore dhe komuna nuk ka kompetenca n menaxhimin e
saj. Komuna mbledh nj taks vjetore nga kompanit t cilat veprojn n komunn e
tyre dhe nj numr i popullats gjen pun n kto kompani, q sht nj prparsi e
komuns. Problemi qndron se kjo taks nuk alokohet me rregull nga PQ n komunat
prkatse.

19

MAPL - Analiz: Regjistrimi i Popullsis dhe Qeverisja Lokale, Prishtin 2012, fq. 13.

Organizimi i Komunave
Komuna, si njsi themelore apo bazike e qeverisjes lokale, prfaqson nj unitet
administrativ-territorial dhe bashksi banorsh. Ajo prbhet prej dy organeve
themelore: Kuvendit t Komuns dhe Kryetarit t Komuns. Mnyra e organizimit t
ktyre dy organeve e mundson funksionimin komplementar t njra tjetrs dhe q t
dy organet zgjedhen drejtprdrejt nga vota e qytetarve.

Zgjedhjet lokale
Sistemi zgjedhor udhhiqet nga parimet demokratike, sipas t cilave qytetar ka t drejt
t zgjedh dhe t jet i zgjidhur, t votoj i lir, n mnyr t fsheht dhe vota e tij t jet
e sigurt, e drejtprdrejt dhe e barabart. Subjektet politike dhe kandidatt e pavarur
kan mundsi t organizojn fushat parazgjedhore n nj koh optimale pr t shpalos
programin e tyre.
Sistemi zgjedhor sht proporcional dhe i hapur ka do t thot se antart e kuvendit t
komuns zgjidhen n baz t listave t hapura, ku qytetari ka mundsi t votoj pr
kandidatin e tij/saj t preferuar. Q t shmanget fardo parregullsie, listat duhet t jen
t certifikuara nga Komisioni qendror Zgjedhor (KQZ). Komuna prfaqson nj zon t
vetme zgjedhore. Numri i antarve t kuvendit caktohet n baz t numrit t banorve
nprmjet nj formule standarde. N kuvend duhet t sigurohet pjesmarrja e gjinis
pakic prej s paku 30% t antarve t kuvendit. Sistemi zgjedhor iu mundson t
drejtn e ankess t gjith atyre q pretendojn se iu sht keqprdor vota e tyre.
Kuvendi i komuns konstituohet pas certifikimit t rezultateve t zgjedhjeve nga ana e
KQZ.

Kuvendi i Komuns
Kuvendi i Komuns prbhet nga antart e tij, t zgjedhur drejtprdrejt nga qytetart e
komuns prkatse, me mandat 4 vjear. Prfaqsimi i qytetarve bhet n baz t nj
formule, q u siguron prfaqsim qytetarve n vendimmarrje. Kuvendi udhhiqet nga
Kryesuesi i Kuvendit, pr dallim nga rregulloret e UNMIK-ut , sipas t cilave sht
udhhequr nga Kryetari i Komuns. Tani Kuvendi ka vetm dy komitete t prhershme,
ndrsa me Rregulloren 2007/30, kishte 7 komitete t prhershme. Komitetet tjera
themelohen sipas nevojs dhe jan t prkohshme. Komitetet e ndihmonin Kuvendin n
ngritjen e puns profesionale t tij dhe kan funksione t njjta n seciln komun.
Prvojat ndrkombtare flasin pr emrtime dhe numr t ndryshm t tyre, por
mesatarisht numri i tyre sht pes, ndrsa funksionet e tyre jan t ndryshme varsisht
nga specifikat e komunave.

Tab. 3. Organizimi i kuvendit t komuns n baz t kritereve t brendshme

Struktura
Rregullorja 2000/45 Rregullorja 2007/30 Ligji pr VL/2008
organizative
Zgjedhja e
antarve t
kuvendit
Kompetencat e
kuvendit
Kryesuesi i
kuvendit
Zavends
kryesuesi i
kuvendit
Komitetet e
prhershme t
kuvendit

Mesatarisht 1100
qytetar prfaqsohen
me 1 antar n
kuvend
Miratimi i akteve me
karakter t
prgjithshm
Kryetari i komuns

Mesatarisht 1100
qytetar prfaqsohen
me 1 antar n kuvend

Mesatarisht 1100
qytetar prfaqsohen
me 1 antar n kuvend

Miratimi i akteve me
karakter t
prgjithshm
Kryetari i komuns

Miratimi i akteve me
karakter t
prgjithshm
Kryesuesi i kuvendit

Zavendskryetari

Zavendskryesuesi i
par dhe
zavendskryesuesi i
dyt
7 komitete t
prhershme

Zavendskryesuesi i
komuniteteve

3 komitete t
prhershme

2 komitete t
prhershme

Puna e kuvendit n prgjithsi sht n funksion t asaj pr far sht themeluar.

Kuvendi sht i ndrtuar nga prfaqsuesit e subjekteve politike ku vendos shumica. N
rastet kur subjekti politik nuk e krijon shumicn e nevojshme n kuvend, ekziston
mundsia e krijimit t koalicioneve me subjektet tjera politike dhe kshtu plotsohet
parimi themelor i vendosjes s shumics. Opozita n t shumtn e rasteve e kryen
funksionin e saj n korrigjimin e puns s pozits n kuvend. Nuk vrehet se opozita
luan rolin pro-aktiv me propozimet alternativave pr zgjedhjen e problemeve dhe
zhvillimin e komuns. Sistemi i votimit me shumicn e thjesht dhe me shumicn e
cilsuar, mundson miratimin e akteve komunale n prputhje me parimin e
vlefshmris dhe ligjshmris. Kuvendi miraton aktet komunale, planet financiare dhe
zhvillimore, raportet e puns dhe dokumente tjera me rndsi pr interesin e
prgjithshm t komuns, t cilat i propozon ekzekutivi i komuns. Transparenca e
puns s kuvendeve sht rrit nprmjet transmetimit t mbledhjeve t kuvendit n
mjetet e informimit.

Kryetari i Komuns
sht autoriteti kryesor ekzekutiv n komun. Kalimi i zgjedhjes s Kryetarit prej
prfaqsuesve t qytetarve n kuvend, n zgjedhje t drejtprdrejt nga qytetart e
komuns prkatse, ka shtuar kompetencat dhe prgjegjsit e tij/saj n prfaqsimin
dhe qeverisjen e komuns. Kryetari merr t gjitha kompetencat ekzekutive n komun,
emron nnkryetart e tij dhe drejtort e drejtorive t administrats komunale. Kryetari
krijon politika, organizon dhe udhheq punn e komuns, menaxhon buxhetin dhe
mbikqyr punn e komuns, por nuk ka mekanizma t qart t llogaridhnies. N
aspektin organizativ, kryetari i komuns si organ ka struktur t przier organizative, t
emruarve politik dhe t shrbyesve civil.
Pr ushtrimin e t gjitha ktyre kompetencave, kryetari themelon zyra t ndryshme pr
pun administrative. Me prshkrimin e kompetencave t zgjeruara dhe me mnyrn e
zgjedhjes s kryetarit, m shum shkohet drejt nj organi autonom se sa t nj organi
vetqeveriss lokal. Rrjedhimisht kryetari merr edhe rolin e mbikqyrjes s zbatimit t
vendimeve t kuvendit t komuns duke qen prgjegjsi kryesor pr punn e komuns
dhe zbatimin e akteve t kuvendit. N aspektin organizativ kryetari nuk ka konflikte
funksionale me kuvendin e komuns.

Administrata komunale
Administrata e komuns sht e ndrtuar dhe e organizuar n drejtori, t cilat
udhhiqen nga drejtort e emruar nga kryetari i komuns20. N seciln drejtori punojn
shrbyesit civil, t cilt zgjedhen n baz t konkursit. Administrata e komuns prbhet
prej komponents politike, drejtorve, dhe nga komponenta civile. Ufhheqsi i
personelit, nuk e ka t qart pozitn e tij/saj. Drejtort e drejtorateve m par kan qen
shrbyes civil dhe e tr administrata ka qen e udhhequr nga Kryeshefi Ekzekutiv, po
ashtu shrbyes civil, mirpo i zgjedhur nga kuvendi komunal.
Edhe pse komunat kan t njjtat kompetenca dhe prgjegjsi, ato kan numr t
ndryshm t drejtorive. Numri i prgjithshm i drejtorive komunale n nivel vendi sht
318, ndrsa mesatarja sht 9. Numrin m t madh t drejtorive e ka Mitrovica dhe Peja
(14), ndrsa numrin m t vogl t drejtorive e ka Kllokoti (5) dhe Mamusha (6).
Emrtimi i drejtorive sht i ndryshm nga komuna n komun. Drejtorit t cilat n
shumicn e komunave kan organizim dhe emrtim t njjt jan: Drejtorati pr
shndetsi dhe mirqenie sociale (n 31 komuna), Drejtorati pr arsim dhe Drejtorati pr
rini kultur dhe sport (n 25 komuna), Drejtorati pr inspekcion dhe Drejtorati i
administrats (n 20 komuna), ndrsa drejtoratet tjera kan emrtime t ndryshme n

20

Kuvendi i Kosovs: Ligji pr Vetqeverisjen Lokale, neni 62, pika 62.1 dhe 62.2.

shumicn e komunave. Emrtimi i ndryshm i drejtorateve shpesh her shkakton

probleme n komunikim, mbledhjen, prpunimin dhe ruajtjen n form standarde t t
dhnave.
N prputhje me kompetencat q ka komuna, kompetencat e deleguara dhe ato t
zgjeruara, administrata komunale lloje t ndryshme t shrbime. Komunat pr
shrbimet me natyr t prafrt i kan organizuar n drejtorate prkatse, q m s
shumti jan 14 dhe m s paku 5. Nuk ka nj standard se cilat shrbime organizohen n
drejtoratet prkatse. Kjo tregon pr nj sistem t hapur t organizimit t administrats,
q i pengon komunat t bashkrendojn m leht shrbimet e prbashkta. Pr t
vlersuar se si PL sht duke i ofruar kto shrbime pr qytetart, MAPL ka zhvilluar 95
tregues pr 15 fusha t shrbimeve dhe organizon anketa me qytetart pr vlersimin e
shkalls s knaqshmris s tyre.
N administratn e komuns, krahas drejtorateve, ekzistojn edhe zyra t ndryshme, q
jan t lidhura me punn e kryetarit ose me drejtorit e ndryshme. Numri i prgjithshm i
zyrave n nivel t vendit sht 137, ndrsa mesatarja e zyrave pr nj komun sht 4.
Numr m t madh t zyrave ka Podujeva dhe Peja (11), ndrsa 8 komuna nuk kan
zyra fare. N t shumtn e rasteve zyrat jan t themeluara me U.A t ministrive t linjs
ose me rregullore pr organizim t brendshm t komuns.
N administratn komunale punojn kryesisht shrbyesit civil, t cilt krijojn marrdhnien e puns, t drejtat dhe prgjegjsit e tyre me Ligjin pr Shrbimin Civil. Numri
i t punsuarve n komuna sht i caktuar me Vendimin Qeveris Nr. 10/46. Ky numr
sht i prcaktuar n dy baza: numri i garantuar prej 55 t punsuarve dhe numri shtes
n baz t numrit t banorve t komuns. Komunave me mbi 100.000 banor, u takon 1
zyrtar n 750 banor, ndrsa komunave nn 100.000 banor, u takon 1 zyrtar n 620
banor. Me regjistrimin e ri t popullsis numri i t punsuarve do t ndryshoj.
Komunat formalisht i kan t gjitha t drejtat pr punsimin dhe menaxhimin e tyre n
sektort publik, por vrehet nj mundsi e trthort e ndikimit t ministrive t linjs
nprmjet kshillave t prbashkta ekzekutive t institucioneve publike, si n arsim,
shndetsi etj.

OFRIMI I SHRBIMEVE
Funksioni kryesor i sistemit t VQL n Kosov sht i orientuar n ofrimin e shrbimeve
sa m cilsore. Shrbimet krijojn lidhjen ndrmjet PL dhe t qytetarve dhe n t njjtn
koh, PL e ruan lidhjen edhe me PQ. Pr ofrimin e shrbimeve administrata lokale n
Kosov ka angazhuar 6224 t punsuar, t cilt kan kapacitete t nivelit t mesm pr
prmbushjen e krkesave t palve t interesuara21. Shrbimet jan produkte t cilat
komuna u ofron qytetarve t saj n baz t nevojave dhe krkesave t vlersuara dhe t
sanksionuara me akte administrative dhe ligjore.

Shrbimet q Ofron Komuna

N baz t vlersimit t nevojave q kan qytetart, grupet e ndryshme t interesit dhe
komunitetet, MAPL nprmjet kornizs ligjore dhe dokumenteve tjera administrative i
ka sanksionuar fushat kryesore n t cilat komunat ofrojn shrbime pr qytetart dhe
grupet e interesit. Shrbimet komunale ndahen n tri kategori:
Shrbimet themelore;
Shrbimet e transferuara dhe
Shrbimet e specializuara.
Shum shtete evropiane kan kaluar n ofrimin e shrbimeve t integruara.

Shrbimet Themelore
N baz t analizave dhe vlersimeve t bra, jan identifikuar fushat themelore pr t
cilat qytetart kan nevoj parsore q komuna tiu ofroj shrbime. Fushat themelore t
ofrimit t shrbimeve jan t lidhura me t drejtn e plot t komuns pr ofrimin e
ktyre shrbimeve (kompetencat vetanake). Fushat kryesore themelore t shrbimeve
komunale mund listoni n tabeln n vazhdim.

21

MAPL: Raport i Vlersimit t Kapaciteteve n Komuna, Prishtin 2011.

Tab. 4. Lista e shrbimeve themelore

Shrbimet themelore
1. Krijimi i kushteve pr zhvillim
ekonomik lokal
2. Krijimi i kushteve pr mjediset
urbane dhe rurale
3. Prkrahja e qytetarve n
shfrytzimin e planifikuar t toks
dhe zhvillimin e bujqsis
4. Krijimi i kushteve pr ndrtim t
vendbanimeve, sipas standardeve
t ndrtimit
5. Krijimin dhe mbrojtjen e nj
mjedisi t shndosh pr qytetart
6. Ofrimi i shrbimeve publike dhe
komunale
7. Ofrimi i ndihms n rastet e
emergjencave lokale
8. Ofrimi i arsimimit publik
parafillor, fillor, t mesm t ult
dhe t mesm t lart

9. Ofrimin e banimit publik t

qytetarve
10. Adresat, nprmjet emrtimit t
rrugve, shesheve dhe vendeve
publike
11. Promovimin dhe mbrojtjen e t
drejtave t njeriut
12. Licencimin e shrbimeve publike: si
aktivitetet kulturore, strehimin,
tregjet, ushqimin, transportin
publik
13. Mirmbajtja e hapsirave publike
14. Ofrimi i kujdesit shndetsor
primar dhe t shndetsis publike
15. Promovimi dhe zhvillimi i turizmit
dhe i kulturs
16. Ofrimi i shrbimeve sociale

Kto jan shrbimet q komuna ka obligim themelor tiu ofroj qytetarve me aktin e
themelimit t saj. N kuadr t secils prej ktyre fushave ofrohet nj numr m i madh i
shrbimeve specifike pr qytetart.

Shrbimet administrative
sht njra prej shrbimeve kryesore q ofrohet nga komuna. Komunat e kan t
angazhuar numrin m t madh t BNj n ofrimin e ktij shrbimi. Komunat dhe MAPL
kan ndrtuar infrastruktur t re, programe kompjuterike (TI), aftsim t BNj me qllim
t rritjes s kapaciteteve pr ofrim cilsor t shrbimeve administrative. Tani po bhet
digjitalizimi i ofrimit t shrbimeve dhe duke e thjeshtsuar procedurn dhe pritjet e
qytetarve. MAPL ka vlersuar performancn e komuns n ofrimin e ktyre
shrbimeve dhe n t njjtn koh ka mat knaqshmrin e qytetarve.

Menaxhimi i financave lokale

Komunat, krahas t drejts pr ushtrimin e kompetencave kan t drejt t ken burime
t mjaftueshme financiare dhe ti menaxhoj ato n mnyr t pavarur dhe n prputhje

me ligjet n fuqi22. Komunat kan t drejt t menaxhojn pasurin e tyre komunale dhe
t gjenerojn t hyra vetanake. Buxheti i komunave buron prej t hyrave vetanake t
komunave, prej granteve qeveritare dhe donacioneve t ndryshme. Ndrsa struktura
buxhetore sht e prbr prej tre komponentve kryesor: pagat dhe mditjet, mallrat
dhe shrbimet dhe shpenzimet kapitale. Struktura e sistemit financiar e prcakton
orientimin e sistemit t vetqeverisjes. Komuna, varsisht nga kompetencat q i ushtron,
merr23:
Grante t prgjithshme;
Grante pr kompetencat e shtuara;
Transferet pr kompetencat e deleguara;
Grante t jashtzakonshme;
Ndihma financiare nga Serbia (pr komunitetin serb)
T hyra nga huamarrjet e komunave

Zhvillimi ekonomik lokal

Derisa n vitin 1950 Kosova ishte nj vend tipik agrar (70% t BPV ishte nga Bujqsia
kooperativiste), tani sht transferuar n nj vend ku dominon ekonomia e tregut me
pjesmarrje t lart t biznesit privat (51% t BPV) 24. Organizimi i sektorit ekonomik n
komun sht i rregulluar me nj korniz ligjore e cila iu mundson qytetarve,
organizimin e tyre n veprimtari t ndryshme biznesore. Deri tani nuk kemi nj vlersim
t zhvillimit ekonomik t komunave. Vlersimi i ksaj fushe bhet nprmjet treguesve
t trthort ekonomik: si numri i bizneseve q veprojn n komun, numri i t
papunve, shkalla e financimit n kt fush etj.
Komunat kan marr kompetencat pr licencimin e bizneseve. Numri dhe llojet e tyre,
prej vitit n vit po rriten. Llojet kryesore t veprimtaris biznesore n komunat e RK,
jan: biznese individuale, ortakri e prgjithshme, shoqri me prgjegjsi t kufizuar, ortakri e
kufizuar, shoqri aksionare, kompani e huaj, ndrmarrje shoqrore, ndrmarrje publike,
kooperativ bujqsore dhe organizatat q jan n prgjegjsi t AKM. Numri i gjithmbarshm
i veprimtarive biznesore n komuna sht 123,151 prej t cilave 108,725 apo 88.3% jan
biznese individuale, 9730 ose 8% jan shoqri me prgjegjsi t kufizuar, ndrsa
kompani t huaja jan 614 ose 0.5%. Mesatarja e ekonomive biznesore pr komun sht
4105, me nj rritje mesatare prej 994 biznese n vit. Mbi mesataren e vendit qndrojn
vetm 7 komuna, prej tyre Prishtina ka m s shumti 30498 biznese, ndrsa 23 komuna
kan m pak biznese se sa mesatarja e vendit apo 77% e tyre.

22

Kuvendi i Kosovs: Ligji pr Financat e Pushtetit Lokal, Prishtin, 2009.

Kuvendi i Kosovs: Ligji pr Financat e Pushtetit Lokal, Prishtin, 2009, neni 7.
24
MTI: Strategjia Afatmesme e Zhvillimit t Kosovs, 2004 2008.
23

Komunat kan arritur q t krijojn nj mjedis relativisht miqsor pr investime,

prkrahin bizneset e vogla dhe t mesme (108,725), inkurajimi i ndrmarrjeve t reja,
trheqjen e investimeve kombtare dhe ndrkombtare (614 biznese t huaja),
prmirsimi i infrastrukturs fizike, prkrahja e bizneseve emergjente apo t
prkohshme etj.

Transporti Publik
sht pjes shum e rndsishme e zhvillimit ekonomik t nj komune apo t nj vendi.
Komunat kan pr obligim t menaxhojn transportin publik t qytetarve. Shrbimi i
transportit publik sht mjaft specifik dhe i ndrlikuar q krkon kapacitete njerzore t
nivelit t lart n menaxhimin e ktij lloj shrbimi.
Transporti publik prfshin shkalln e mbulimit, bartjen e qytetarve me koh dhe t
sigurt. Kryesisht komunat kan plane pr rregullimin e transportit publik dhe transporti
i qytetarve bhet kryesisht nga kompani t licencuara. Kur t krahasohen t dhnat me
vitin 2009, mund t konstatojm se kemi nj ngritje t kapaciteteve n kt fush.
Problem mbetet operimi i kompanive t palicencuara.

Kushtet n mjediset urbane dhe rurale

Qllimi kryesor i funksionimit t VQL sht prmirsimi i kushteve t jetess n
vendbanimet urbane dhe rurale t qytetarve t komunave t tyre. N kt drejtim
komunat kan shnuar rezultate t rndsishme, por ka mbetur edhe shum pr t br.
Komunat s bashku me MAPL dhe donatort e ndryshm kan investuar n rregullimin
e rrugve, trotuareve, ndriimit publik dhe t parkingjeve publike.
Matjet dhe vlersimet e bra nga MAPL dhe USAID tregojn se kemi nj prmirsim t
rregullimit t rrugve, nga viti 2010 - 2012 pr 16% dhe m e rndsishmja sht se
knaqshmria e qytetarve sht m e lart se sa vlersimet zyrtare t MAPL. Rrugt
funksionojn mir.

Menaxhimi i toks dhe zhvillimi i bujqsis

Toka si pasuri e komunave, sht e ndar n tre grupe: toka bujqsore me 53%, toka
pyjore me 42% dhe toka tjetr e papunuar dhe e ndrtuar me vendbanime 5%. Kosova
aktualisht i ka 195,348 ha tok t punueshme. Tok bujqsore n pronsi private sht
88,6 %, ndrsa pjesa tjetr sht n pronsi t ndrmarrjeve shoqrore. Siprfaqja e toks
pr kok t banorit vlersohet se sht rreth 0,15-0,18 ha. Bazuar n t dhnat statistikore
madhsia mesatare e ferms pr familje sht 2,2 2,4 ha, e ndar n 6 8 ngastra25. Prej

25

MMPH: Gjendja e Mjedisit n Kosov, Prishtin, 2004, fq. 25.

tyre m s shumti mbillet grur 40%, pastaj me misr kokrr 25%, me perime 8% etj26.
Mesatarja e hektarve pr komun n nivel t vendit sht 5581 ha. Shumica e
komunave apo 54% e tyre kan m shum ha t toks bujqsore se mesatarja e vendit.
Podujeva ka m s shumti tok bujqsore 16380 ha, pason Skenderaj me 16000 ha etj.
Kosova ende nuk ka mekanizma t qndrueshm pr menaxhimin e toks dhe kjo ka
sjell probleme n shfrytzimin e saj sipas destinimit dhe vazhdimisht po zvoglohet
ajo.
Aktualisht jan katr sfida kryesore me t cilat prballet sektori i bujqsis n Kosov27:
Ndrrimi i destinimit t toks bujqsore sht njri ndr krcnimet m serioze
q i bhen t ardhmes s bujqsis n Kosov. Vlersohet se mbi 1.000 hektar n
vit jan konvertuar nga toka bujqsore n tok ndrtimore n kohn para lufte,
kurse tani kjo shifr sht shum m e madhe.
Fragmentimi i parcelave sht problem tjetr i madh, siprfaqja e prgjithshm
pr amvisni e ndar n shum parcela q shpesh paraqet kufirin e poshtm t
arsyeshmris ekonomike pr ti punuar ato.
Ndotjet industriale nga Kompleksi TREPA, Termoelektranat Obiliq, por
edhe ndots tjer m t vegjl, paraqesin krcnim serioz pr bujqsin e
Kosovs.
Kontaminimi i ujit dhe i toks nga deponit e mbeturinave poashtu paraqesin
problem mjedisor me implikim direkt n zhvillimin e bujqsis n Kosov.
Mbrojtja e pyjeve sht shrbim i deleguar nga niveli qendror n komuna. Sistemi
aktual i mbrojtjes s pyjeve sht rregulluar me LVL28 dhe Ligjin pr Ndryshimin dhe
Plotsimin e Ligjit pr Mbrojtjet e Kosovs29. Tokat pyjore mbulojn 42% t territorit t
Kosovs30. Pyjet jan burim i zhvillimit ekonomik dhe i prmirsimit t cilsis s jets s
qytetarve duke thith CO2 dhe pasurimin e ajrit me O2. Tokat pyjore q jan n pronsi
publike, prfshijn 40% t siprfaqes s pyjeve, pyjet private 38% dhe 26% me pronsi t
padefinuar. Komunat obligohen q ta prparojn mjedisin jetsor dhe pasurin e
komuns me riprtritjen, mirmbajtjen dhe menaxhimin profesional t pyjeve.
Komunat japin leje pr prerjen e mass drunore n prputhje me standardet e
prcaktuara nga Agjencioni i Pyjeve t Kosovs (APK). Nga kjo komunat gjenerojn t
hyra vetanake n shumn prej 30% nga totali i shitjes s mass drunore.
Pyllzimet. Gjat viteve 1999 - 2002 jan pyllzuar 1988 ha, ndrsa gjat vitit 2003 jan
pyllzuar 351 ha. Siprfaqja e pyllzuar sht shum e vogl n krahasim me prerjen e
26

MBZHR: Prodhimtaria bujqsore sipas komunave e shprehur n hektar, Prishtin, 2012.

MMPH: Gjendja e Mjedisit n Kosov, Prishtin, 2004, fq. 25.
28
MAPL: Ligji pr Vetqeverisje Lokale, Prishtin 2008, neni 18.
29
Kuvendi i Kosovs: Ligji pr Ndryshimin dhe Plotsimin e Ligjit pr Mbrojtjet e Kosovs, Prishtin
2003.
30
MMPH: Plani Hapsinor i Kosovs, Prishtin 2010, fq. 48.
27

pyjeve. Sipas MBPZHR-Agjencioni Pyjor i Kosovs, n vit prehen 185.890 metra kub dru
teknik dhe pr djegie. Sipas burimit t njjt n vitin 2001 dru teknik jan prer 30.195
metra kub ndrsa dru zjarri 145.695 metra kub. Po kaq llogaritet t jet sasia e drunjve t
prer n mnyr ilegale. Bazuar n Raportin e Agjencis Pyjore t Kosovs pr vitin 2003
vetm nga prerjet ilegale jan evidentuar 10. 471m dru, shprehur n vler financiare
1.713.132,00 pr ka jan ngritur 5.421 fletparaqitje n gjykatat kompetente nga t cilat
jan zgjidh vetm 56 raste.
Harta 2. Znia e toks bujqsore31
Komuna sht e obliguar q t
organizoj mbrojtjen e prerjes
s pakontrolluar t pyjeve
nprmjet rojs s pyjeve. Me
ligjin e ri jan prmirsuar
kushtet pr mbrojtjen e pyjeve.
Derisa m par 1 person ishte
prgjegjs pr 1500 2500
hektar pyll, tani 1 person
sht prgjegjs vetm pr
1000
hektar.
Komunat
problemin m t madh e kan
n funksionimin e mbrojtjes s pyjeve. Po thuaj asnj komun nuk ka mjete buxhetore
pr angazhimin e stafit t mjaftueshm n prputhje me standardet e prcaktuara. PQ
nuk i ka bart kapacitetet e duhura s bashku me delegimin e kompetencs n komun.
Pyjet po shkatrrohen, ekonomia e komuns po zvoglohet, mjedisi po degradohet, sasia
e ujit t akumuluar po zvoglohet dhe po rritet rreziku nga vrshimet periodike.
Sistemi i zonave t mbrojtura n Kosov prfshin siprfaqe prej 46.000 ha ose 4.27% t
territorit t saj. Kt sistem t zonave t mbrojtura e prbjn 1 Park Kombtar, 11
rezervate t natyrs, 37 monumente t natyrs dhe 2 peizazhe t mbrojtura32.
Prona publike. Menaxhimi i prons publike sht nj veprimtari e ndrlikuar q ngrthen n veti shum faktor dhe si e till ende ka probleme t theksuara. Kshtu 25% e t
anketuarve n komuna mendojn se komuna ka nj regjistr jo t plot t prons publike
dhe se prona publike komunale menaxhohet n mnyr joefikase. Komuna ka nj baz
t t dhnave pr pronn publike komunale e cila prdoret ad hoc dhe nuk rifreskohet
rregullisht. MAPL i ka qartsuar prgjegjsit e komunave me Ligjin pr Dhnien n
Shfrytzim t Toks. N baz t analizave t bra, shumica e shkeljeve q jan br nga

31
32

MMPH: Plani Hapsinor i Kosovs, Prishtin 2010, fq. 48.

MMPH: Gjendja e Mjedisit n Kosov, Prishtin, 2004, fq. 54.

komunat kan t bjn me pronat dhe transferimin e toks bujqsore n tok t banimit.
N kt aspekt sht paraqitur problemi i mungess s prons komunale n vendbanimet e
urbanizuara.

Zbatimi i standardeve t ndrtimit

Nj prej matjeve kryesore t efektshmris, puns s mir apo t dobt t nj komune
sht urbanizmi. Kapacitetet profesionale t personelit q punon n sektorin e
urbanizmit dhe posedimi i Rregullativave t shumta q komunat duhen t ken n
sektorin e urbanizmit jan t ndrlidhura me njra-tjetrn pashmangshmrisht. Me
gjith prparimet e bra n zhvillimin e planeve zhvillimore, urbane dhe rregullative,
prap nj prqindje e konsiderueshme (32%) e t anketuarve mendojn se planet ose jan
n procedur t miratimit ose nuk kan plane zhvillimore, por edhe kur ekzistojn
shum pak kan ndikim n vendimet e ekzekutivit apo nuk zbatohen.

Mbrojtja e mjedisit
Komunat e Republiks s Kosovs kan nj mjedis t pasur me pyje dhe siprfaqe tjera
t gjelbra natyrore ose si monokultura t kultivuara nga njeriu. Mjedisi sht relativisht i
begat me uj dhe ajr t pastr. Niveli qendror dhe ai lokal kan zhvilluar shum
dokumente strategjike dhe rregullative ligjore pr mbrojtjen dhe prparimin e mjedisit
jetsor, por prgjithsisht nuk zbatohen n mnyrn m t mir.

Shrbimet publike dhe komunale

Nj grup tjetr i shrbimeve publike jan: ujsjellsi, kanalizimi, menaxhimi i
mbeturinave, transporti publik, mirmbajtja e rrugve dhe hapsirave publike dhe
ndrmarrjet publike. Kto shrbime ndrlidhen me komunn nprmjet ndrmarrjeve
publike, t cilat kan prgjegjsi pr ofrimin e shrbimeve publike dhe t emergjencave.
Komunat kan probleme t theksuara n ofrimin e ktyre shrbimeve, sepse statusi i
ndrmarrjeve publike, t cilat i kryejn kto shrbime, sht relativisht i pavarur nga
komuna dhe kompetencat e nj komune jan t kufizuara n menaxhimin e tyre. N
vazhdim po i pasqyrojm t dhnat pr secilin shrbim.
Ndrmarrjet publike (NP). Bordi i Drejtorve. Kryesisht 63% e rasteve komunat i kan
ngritur t gjitha organet pr menaxhimin e NP dhe jan funksionale, megjithat n afr
20% t rasteve komunat i kan ngritur Komisionet Komunale t Aksionarve por nuk
jan funksionale, nuk sht funksional as Bordi i Drejtorve. Po ashtu n afr 20% t
rasteve komunat nuk kan ngrit Komisionin Komunal t Aksionarve, Bordi i
Drejtorve nuk sht themeluar dhe ndrmarrjet publike nuk kan rregullore t puns.

Furnizimi me uj, kanalizimi dhe mbeturinat. Uj sht pasuri shtetrore, e cila nuk
sht e bollshme pr qytetart e komunave t RK. Mesatarisht 1600 m3 uj pr 1 banor33.
Pr prmirsimin e furnizimit t qytetarve me uj, jan formuar liqene artificiale, n
komunn e Prishtins (Liqeni i Badovcit), n Podujev (Liqeni i Batllavs), n Zubin
Potok (Gazivoda), n Gjilan (liqeni i Perlepnics dhe i Livocit) dhe liqeni i Radoniqit n
Gjakkov. Pr nga sasia e ujit t akumuluar m s shumti ka Gazivoda 390 ml m3,
Radoniqi me 113 mil m3, Badovci 31 mil m3, Batllava 30 mil m3 etj34. Nga akumulimet
siprfaqsore me uj t pijes furnizohen njmbdhjet komuna t Kosovs
(Mitrovica,Vushtrria, Skenderaj, Drenasi, Podujeva, Prishtina, Kastrioti, Gjilani, Gjakova
dhe Rahoveci) pr ka angazhohet nj sasi prej afr 60 x 106 m3 ndrsa vendbanimet
tjera furnizohen nga ujrat nntoksore dhe burimet. Vendbanimet rurale furnizohen
nga puset dhe ujsjellsit lokal, duke marr ujin prmes kaptimit t burimeve35. Sasia e
ujit sht e pamjaftueshme pr pije, pr zhvillim normal t bujqsis dhe veprimtarive
tjera t qytetarve.
Uj si elementi kryesor i jets, po u ofrohet qytetarve gjithnj e m shum dhe m
cilsor. Uj menaxhohet nga ndrmarrjet publike t ujsjellsve, me mbshtetjen e
drejtprdrejt nga komunat e rajoneve prkatse. Nj numr i madh i qytetarve sht
mbuluar me furnizim t ujit t pijes nprmjet ujsjellsit, ndrsa nj numr i
konsiderueshm ende ujin e pijes e siguron nprmjet puseve. Po ashtu krahas ujit po
instalohet edhe rrjeti i kanalizimit dhe menaxhimi i mbeturinave. Kapacitetet e
ndrmarrjeve publike pr menaxhimin e ujit, ujrave t zeza dhe mbeturinave nuk jan
t plota.
N baz t informatave nga zyrtart komunal, komunat kan shum projekte t
parealizuara q kan t bjn me shtrirjen e furnizimit me uj t pijes, menaxhimin e
ujrave t zeza, q prfaqson nj segment shum problematik dhe t kushtueshm, dhe
menaxhimin e mbeturinave t ngurta. Ministria e MPH ka nxjerr nj Udhzim
Administrativ dhe ka zhvilluar nj plan strategjik pr menaxhimin e mbeturinave, ku
parashihet ndrtimi kapaciteteve n komuna pr realizimin e tyre. N zonat urbane
mbeturinat administrohen nga ndrmarrjet publike dhe jan t mbuluara deri 90%,
ndrsa zonat rurale (q paraqesin mbi 60% t vendbanimeve), jan shum pak t
mbuluara me afro 10%36. Kshtu, sipas t dhnave nga GTZ, lidhur me sasin e
mbeturinave t prodhuara n Kosov, del se pr vitin 2000-2001, jan prodhuar 1.2
kg/mbeturina urbane n dit pr kok t banorit, prkatsisht 438 kg/kb/vit.

33

MMPH: Plani Hapsinor i Kosovs, Prishtin, 2010.

MMPH: Plani Hapsinor i Kosovs, Prishtin, 2010.
35
MMPH: Gjendja e Mjedisit n Kosov, Prishtin, 2004, fq. 47.
36
MMPH: Gjendja e mbeturinave n Kosov, Prishtin, 2003 2004, fq. 19 - 21.
34

Menaxhimi i mbeturinave ka shnuar prmirsime pr 22%, por qytetart nuk jan t

knaqur me ofrimin e ktij shrbimi. Pavarsisht t dhnave zyrtare t komunave,
menaxhimi i mbeturinave ende nuk funksionon si duhet. Mjediset urbane dhe rurale
jan t mbushura ende me mbeturina t llojeve t ndryshme.

Menaxhimi i emergjencave
Ka t bj me ofrimin e shrbimit emergjent n rastet e shkaktimit t zjarrit. T dhnat e
mhershme tregojn se ky shrbim nuk sht mir i konsoliduar n munges t
kapaciteteve teknike dhe atyre njerzore. K Pavarsisht se t gjith treguesit flasin pr
nj shkall t mesme t performancs s komunave n ofrimin e ktij shrbimi, njsoj
sikur edhe shrbimet tjera, MPB ua ka marr kt shrbim komunave dhe tani ai ofrohet
nga strukturat prkatse t ksaj ministrie. Kjo sht e kundrligjshme.

Ofrimi i shrbimeve arsimore

N vlersim jan prfshi t gjitha nivelet e shkollimit dhe veprimtarit e shkollave q
jan n prgjegjsi t komunave. sht fusha m e shtrir e ofrimit t shrbimeve t
qytetarve, ku nevojiten mjete dhe BNj t konsiderueshme pr sigurimin e funksionimit
t saj. Institucionet arsimore (IA) prfaqsojn industrin e zhvillimit t nj vendi. N
kto institucione prodhohet dija, q sht kapital apo pasuria m e vlefshme e nj
shoqrie. N RK ka gjithsej 1.161 shkolla parauniversitare (418.352 nx), prej tyre: 42
parashkolla, 998 fillore, 115 t mesme dhe 6 shkolla speciale. Numr m t madh t
shkollave ka Prishtina, 80 shkolla, ndrsa numrin m t vogl e ka Mamusha, 3 shkolla.
Prej 34 komunave, 9 komuna kan 0.0 erdhe, 1 komun ka vetm nj shkoll fillore, 1
komun ka vetm 2 shkolla fillore dhe 8 komuna kan vetm nga 1 shkoll t mesme t
lart. Kjo jep t kuptojm se 30% e komunave nuk ofrojn msim dhe edukim pr fmijt
parashkollor dhe nuk e ushtrojn kompetencn e tyre ligjore, ndrsa 27% e tyre ofrojn
n minimum arsim t mesm t lart.

Faktori m i rndsishm n funksionimin e sistemit arsimor jan BNj, t cilat as nuk

jan t aftsuara mjaft e as t licencuara pr zbatimin e reformave n arsimin
parauniversitar.
Komuna e Mitrovics Veriore merr kompetenca shtes n organizimin e arsimit t lart
(5 ISCED). Gjithashtu komunat me shumic serbe fitojn t drejtn t organizojn
msimin sipas planprogrameve t nj shteti tjetr (Serbis). Kjo i sjell qytetart e t
njjts komun para dy sistemeve t arsimit. Arsimi universitar. Komuna e Mitrovics
s Veriut ka kompetenc pr ofrimin e shrbimit arsimor t nivelit universitar. Atje
funksionon Universiteti serb i Mitrovics s Veriut, sipas planprogrameve t Serbis.
Nuk ka shnime nga MASHT se sht krijuar Komisioni pr Rishikimin e
Planprogrameve as pr nivelin parauniversitar e as pr nivelin universitar.

Ofrimi i shrbimeve shndetsore

Organizimi i institucioneve t cilat ofrojn shrbime mjeksore, n nivelin lokal jan:
shrbimi parsor (26 Qendra Kryesore t Mjeksis Familjare, 122 Qendra t Mjeksis
Familjare dhe 240 Ambulanta) dhe shrbimi dytsor ofrohet n 5 Spitale Rajonale dhe 2
spitale jopublike n Vushtrri dhe Ferizaj37.
N baz t kompetencave komunat ofrojn shrbime parsore shndetsore, q jan n
menaxhim t komunave dhe jan pjes e sistemit t prgjithshm shndetsor t vendit.
Cilsia e ofrimit t shrbimeve primare, n radh t par varet nga komuna, por nj
pjes e suksesit t tij varet edhe nga hallkat e segmenteve tjera t sistemit shndetsor
q nuk jan prgjegjsi e komuns.
Personeli mjeksor. Standardet pr ofrimin e shrbimeve mjeksore duhet t jen m t
lartat, kur kihet parasysh shndeti i qytetarve.
Shndetsia private. Krahas shrbimit publik shndetsor n territorin e komunave
veprojn edhe shum ordinanca dhe spitale private. Numri m i madh i tyre kan leje
pr veprimtarin e tyre dhe puna e tyre kontrollohet koh pas kohe nga inspeksioni
shndetsor.
Shndetsia sekondare. N kuadr t shrbimeve shtes, disa komuna serbe (Shterpca,
Gracanica dhe Mitrovica e Veriut) kan marr t drejtn e ofrimit t shrbimeve dytsore
shndetsore. Kto komuna ende nuk jan duke iu ofruar shrbime shndetsore
dytsore qytetarve nga se jan n proces t ndrtimit t kapciteteve. N bashkpunim
me qeverin, donatort, komunat me shumic serbe jan n proces t ndrtimit t
spitaleve dhe t pajisjeve me aparate prkatse.

Promovimi dhe mbrojtja e t drejtave t njeriut

Fusha e t drejtave t njeriut paraqet nj ndr obligimet kushtetuese themelore q duhet
ti ket secila komun dhe secili sektor brenda saj. Ndrtimi i kapaciteteve profesionale
t t gjith t punsuarve n komun nuk mund t paramendohet pa inkuadrimin e
sektorit t t drejtave t njeriut n parim me t gjitha konventat ndrkombtare q kan
t bjn me lirit dhe t drejtat e njeriut, si dhe vet Kushtetutn e Republiks s
Kosovs, e cila i prcakton qart lirit dhe t drejtat e njeriut e fokusuar edhe n grupet
minoritare, gjinore, fetare etj.
Vendimmarrjet mbi shtjen e pakicave n komunat e RKS-s pas lufts jan prcjell me
hezitime dhe nganjher edhe probleme pr shkak t specifikave politike.
37

MMPH: Plani Hapsinor i Kosovs, Prishtin, 2010, fq. 108.

Meqense Kushtetuta e Kosovs e garanton shum-etnicitetin n shoqrin kosovare,

prdorimi i gjuhve zyrtare n komuna ka qen nj prej angazhimeve t theksuara t
agjends s qeverive komunale. Prandaj ky seriozitet n zbatimin e ligjit pr dygjuhsi
sht treguar edhe n komunat e RKS, ku vetm shtat pr qind e t anketuarve
deklarojn se dokumentet q i nxjerr komuna nuk prkthehen n gjuhn zyrtare, apo se
nuk ka nj sistem t qart t prkthimit n gjuht zyrtare t dokumentacioneve q
nxjerr komuna.

Ofrimi i shrbimeve familjare dhe t mirqenies sociale

Ekziston nj shtres e qytetarve t cilt nuk kan mundsi t sigurojn vet ekzistencn,
andaj nevojitet ndihma e komuns dhe e shtetit. Komuna pranon grante nga Qeveria e
ndan nj grant pr ofrimin e shrbimeve sociale shtresave me nevoj, por nj pjes t
t hyrave vetanake edhe komuna mund tia dedikoj ksaj kategorie.
Fillimisht kjo kompetenc ishte e centralizuar dhe nga viti 2009, sht bartur n komun.
Problemi qndron se nj pjes e burimeve nuk sht deleguar me rastin e bartjes s ksaj
kompetence n komuna. Po ashtu problem tjetr sht menaxhimi i ndihms sociale si
shrbim me kompetenc t deleguar.

Rinia kultura dhe turizmi

Komunat ofrojn shrbime edhe n fushn e kulturs dhe t sportit pr rinin e tyre.
Komunat kan t themeluara qendrat kulturore, bibliotekat, terrenet dhe sallat sportive,
stadiumet sportive, shoqrit kulturore e artistike me qllim q qytetarve tiu ofrojn
aktivitete t ndryshme kulturore dhe sportive. N kt fush ka gjithashtu nivele t
ndryshme t veprimtarive.
Njra prej fushave e cila gjeneron t hyra vetanake pr komunat dhe ndihmon zhvillimi
komunal sht turizmi. Q turizmi t jet i zhvilluar, nevojiten plane zhvillimore
afatgjata dhe infrastruktur e mjaftueshme pr zhvillimin e turizmit. Pr kt qllim
komunat kan marr ndihma t ndryshme edhe nga Ministria e Kulturs, Rinis dhe
Sportit, si dhe nga donator t ndryshm ndrkombtar, n veanti nga Komisioni
Evropian. Kto kan ndikuar n prmirsimin e kapaciteteve ekzistuese t komunave
pr zhvillimin e turizmit e n veanti ekoturizmin.
Kjo pasuri sht e shprndar n komuna t ndryshme t Kosovs dhe prfaqson nj
potencial t madh turistik dhe ekonomik. Kjo pasuri u ka krijuar komunave lidhje
turistike me vendet e rajonit dhe m gjer. Deri tani RK ka 1181 monumente dhe
lokalitete arkeologjike, q prfaqsojn vlera t ndryshme kulturore, q jan t vjetra nga
parahistoria e deri n shek. 2038.

38

MKRS: Lista e Trashgimis Kulturore pr Mbrojtje t Prkohshme, Prishtin, 2012.

Tab. 8. Kategorit dhe numri i trashgimis kulturore n komuna, sipas kohs historike
Nr Kategoria
/ Numri Periudha
Komuna
nnkategoria
1
Trashgimia Arkeologjike
a. Monument
60 17% parahistori dhe antik
17
dhe 83% mesjet
b. Lokalitet arkeologjik
292 54% parahistori dhe antik
32
dhe 46% mesjet. Mesatarja
9 lokalitete pr komun
2
Trashgimia Arkitekturore
a. Monument
827 Shumica e tyre jan prej
32
shekullit XVI XX.
b. Fushat e konservimit
2 Ska dat
Prizren &
arkitekturor
Rahovec
Gjithsej
1181
32
Mesatarja e vendit sht 37 monumente dhe lokalitete arkelogjike pr komun, ndrsa
prqndrimi m i madh i tyre sht n Gjakov (164), Prizren (145), Pej (116), Prishtin
(104), Gjilan (62), Istog (56), Ferizaj (40), Viti (32), Podujev (31) etj. Me Ligjin pr
Trashgmi, komunat nuk kan ndonj prgjegjsi t theksuar. Me Pakon e Ahtisarit,
kishat serbe fitojn statusin e Zonave t Mbrojtura, q mbikqyren nga Kshilli
Zbatues Mbikqyrs, n prkrahje t Sekretaritit si trup teknik i Kshillit.

Mbrojta e trashgimis kulturore

Kjo sht njra prej shrbimeve t zgjeruara vetm pr komunat me shumic serbe.
Autoritetet lokale t ktyre komunave kan prgjegjsi q t bjn promovimin dhe
mbrojtjen e trashgimis kulturore dhe religjioze. Mistria kompetente pr t mbikqyr
kt kompetenc nuk ka t dhna pr shkalln e prmbushjes s komunave serbe.
Komunat s bashku me policin e Kosovs jan t obliguara q t sigurojn mbrojtjen e
objekteve t trashgimis kulturore serbe dhe t ndalohet fardo lloj ndrtimi n
perimetr prej 100 m.

Regjistrimi dhe licencimi i bizneseve

sht shrbim q sht deleguar nga PQ n komuna dhe q ka has n vshtrsi t
theksuara t funksionimit. Deri sa Ligji pr Financat e Pushtetit Lokal ju mundson
komunave t inkasojn te hyra nga taksat pr lejen dhe ushtrimin e veprimtaris
afariste, Ligji pr Tregti t Brendshme ju ndalon komunave te inkasojn t hyra nga
regjistrimi bizneseve. Kjo ka shkatuar probleme ligjore dhe funksionale.

Shrbimet e Transferuara
Kto lloj shrbimesh ofrohen nga niveli qendror, por edhe mund t delegohen tek
autoritetet lokale nse komuna provon se mund tiu shrbej qytetarve me cilsi. LVL-ja
ka prcaktuar gjasht lloje t shrbimeve t cilat duhet ti delegohen komunave:shrbimet
kadastrale, regjistrimin civil, regjistrimin e votuesve, regjistrimin e bizneseve dhe licencimin e
tyre, shprndarjen e pagesave t ndihms sociale dhe mbrojtjen e pyjeve. Jo t gjitha kto
kompetenca jan deleguar n komuna, disa prej tyre ka probleme pr delegim, prderisa
edhe kompetencat e deleguara po kan probleme n funksionim. Qeveria e Kosovs
mund tiu delegoj t drejtn edhe pr ofrimin e shrbimeve tjera nse vlersohet se
komunat kan kapacitete pr ofrim t atyre shrbimeve. Kjo sht nj qasje fleksibile e
delegimit t ofrimit t ktyre shrbimeve, ka do t thot se nse komunat nuk kan
sukses n ofrimin me cilsi t ktyre shrbimeve, mund tiu merret kjo e drejt.

Shrbimet e Shtes
N disa komuna specifike me shumic serbe, pr shkak t natyrs politike, iu jan dhn
t drejtat pr ofrimin e disa shrbimeve t cilat jan t drejta ekskluzive t nivelit
qendror, si: ofrimi i shrbimeve dytsore shndetsore, ofrimin e shrbimeve n nivelin
universitar, mbrojtjen dhe promovimin e trashgimis kulturore dhe religjioze serbe dhe
pjesmarrja n emrimin e komandantve t policis pr komunitetin serb39. Kto
shrbime shndrrohen n shrbime themelore apo vetanake dhe nuk mund t trhiqen
pa marrveshje politike. Duke qen se kto shrbime nuk jan thjesht administrative,
komunat serbe ende nuk kan mundsi q ti zbatojn plotsisht pr shkak t mungess
s kapaciteteve dhe problemeve politike.

Kapacitetet e Komunave
Pr ofrimin e shrbimeve dhe funksionimin e sistemit t VQL, krkohen kapacitete
prkatse t komunave. Pr vlersimin e kapaciteteve t komunave, MAPL ka zhvilluar
dy hulumtime profesionale n vitin 2009 dhe 2011. N baz t hulumtimeve t bra
rezulton se kapacitetet njerzore jan t nivelit t mesm. Prej numrit t prgjithshm t
prgjigjeve n pyetsor 6348, 615 ose 10% jan prgjigjur se kapacitetet e komunave
qndrojn n nivelin e ult, 1417 ose 22% prej tyre kan vlersuar se kapacitetet
qndrojn n nivelin Themelor, 2664 ose 42% prej tyre kan vlersuar se kapacitetet
qndrojn n nivelin e mesm dhe 1652 ose 26% prej tyre kan vlersuar se kapacitetet e
komunave jan n nivelin e lart40.

39
40

Kuvendi i Kosovs: Ligji pr Vetqeverisje Lokale, Prishtin 2008, neni 20, 21, 22 dhe 23.
MAPL: Raporti i vlersimit t kapaciteteve n komuna, Prishtin, 2011.

Performanca e Komunave n Ofrimin e Shrbimeve

sht nj proces i ndrlikuar dhe mjaft profesional q vendet e ndryshme t bots e
zbatojn pr t vlersuar shkalln e prmbushjes s krkesave t qytetarve nga ana e
PL. N kt pikpamje prpiqemi ti prgjigjemi n mnyr sa m t sakt pyetjes se si e
dim ne se sistemi pr VQL sht funksional dhe qytetart i marrin shrbimet n kohn
e duhur dhe me cilsi? Funksionimi i nj sistemi vlersohet parimisht duke e mat at se
far sht dashur t prodhoj ai. Pr matjen dhe vlersimin e performancs s
komunave n ofrimin e shrbimeve ndaj qytetarve, MAPL ka ndrtuar nj sistem
administrativ pr kt qllim. N bot ka lloje t ndryshme t sistemeve pr menaxhimin
e performancs s komunave (SMPK). Sistemet e MPK jan t bazuar kryesisht n
standarde dhe tregues prkats t matshm, sipas metods SMART.
SMPK n Kosov sht i ndrtuar prej 95 treguesve q korrespondojn me arritjet e
komunave pr 15 fusha t shrbimeve prej gjithsej 28 fushave. Sistemi duke mos u
bazuar n standarde, nuk mat cilsin e shrbimeve, por vetm sasin e shrbimeve t
ofruara. Se far shrbimesh po ju ofron komuna qytetarve, mund ta kuptojm vetm
kur i krahasojm rezultatet me vitet e mparshme. N baz t krahasimit bjm
vlersimin relativ t ofrimit t shrbimeve. N kuadr t SMPK bn pjes komponenta
m e rndsishme e sistemit, shkalla e knaqshmris s qytetarve me shrbimet e
ofruara nga komuna. MAPL n bashkpunim me USAID dhe UNDP, zhvillojn anketa
me qytetart pr t mat shkalln e knaqshmris s tyre me ofrimin e shrbimeve.
Edhe kjo metod prcillet me disa probleme t cilat n t ardhmen duhen prmirsuar
n mnyr q vlersimi t jet sa m i sakt. N vazhdim mund t gjeni pasqyrn e
rezultateve t vlersimit t performancs s komunave n ofrimin e shrbimeve
kryesore.

BASHKPUNIMI NDRKOMUNAL
Bashkpunimi ndrkomunal sht e drejt e komunave e garantuar me kushtetut dhe
rregulluar me ligj. Duke pas parasysh kt fakt sht nxjerr Ligji pr Bashkpunim
Ndrkomunal, me an t cilit sht krijuar baza ligjore pr rregullimin e ktij procesi.
Bashkpunimi ndrkomunal prfshin n vete edhe bashkpunimin e komunave me
komunat e shteteve fqinj, institucionet dhe asociacionet e ndryshme ndrkombtare.

Bashkpunimi Ndrkomunal Vendor

Me qllim t ushtrimit t kompetencave t tyre, komunat kan t drejt t hyjn n
marrdhnie bashkpunimi ndrmjet tyre. Format e bashkpunimit ndrkomunal mund
t realizohen nprmjet: grupeve t prbashkta punuese, organeve t prbashkta
administrative, institucioneve t prbashkta publike, ndrmarrjeve t prbashkta
publike dhe partneriteteve t prbashkta publiko private. Me kto forma t
bashkpunimit sht synuar t arrihen interesat e prbashkta ekonomike lokale,
ushtrimin e kompetencave vetanake ose t zgjeruara, rritjen e efikasitetit dhe efektivitetit
t burimeve njerzore dhe financiare t tyre.

Ligji pr Bashkpunim Ndrkomunal, ka parapa nj struktur t prbashkt

administrative (horizontale), me kompetenca q duhet ti ushtroj, me kryesues t
organit t prbashkt administrativ, me seli t organit t prbashkt administrativ, me
buxhet dhe kontabilitet, me mnyr t financimit dhe me mnyrn e kontrollit dhe
mbikqyrjes. Edhe pse ky organ sht menduar t jet nj struktur horizontale,
ndrmjet komunave, me prcaktimin e atributeve t tij, lehet mundsia e interpretimit t
ndryshm. Kjo sht n prputhje me Nenin 9, pika 9.1.2 t Pakos s Ahtisarit dhe Nenit
29, pika 29.3 e Ligjit pr Vetqeverisje Lokale, ku thuhet se komunat mund t themelojn
nj organ vendimmarrs t prbr nga prfaqsuesit e emruar nga Kuvendet e
komunave pjesmarrse. E drejta e nj organi prfaqsues q t merr vendime, sht e
drejt ekzekutive, q sht n kundrshtim me ligjet n fuqi. N vend t ksaj komunat
do t duhej t bashkpunonin me t njjtat struktura organizative ekzistuese, por me
mbulim t shrbimeve reciproke pr fushat prkatse.

Bashkpunimi ndr-komunal bhet ndrmjet institucioneve t vetqeverisjes lokale t

Republiks s Kosovs n fushat q komunat e vlersojn t nevojshme. Fushat
kryesore q mund t bashkpunojn jan: planifikimi strategjik; planifikimi urban dhe rural,
zhvillimi ekonomik lokal dhe rajonal, planifikimi hapsinor, zhvillimi i politikave t banimit,

transporti publik, zhvillimit dhe prparimi i shndetsis publike, prparimi i arsimimit publik
lokal, zhvillimi i infrastrukturs urbane etj. N prputhje me kt qllim MAPL, ka
ndihmuar autoritetet lokale n themelimin e pes (5) Agjencive t Zhvillimit Rajonal
(AZHR), pr promovimin e zhvillimit t integruar rajonal nprmjet krijimit t rajoneve
ekonomike t Kosovs (Qendr, Lindje, Veri, Jug dhe Perndim), t prkrahur nga Zyra
Ndrlidhse e Komisionit Evropian n Kosov. Themelimi i ktyre agjencioneve
zhvillimore rajonale ka ngrit nevojn e rregullimit t funksionimit t tyre, pr shkak se
statusi i tyre nuk sht mir i definuar. Funksionimi i tyre si OJQ i prjashton
institucionet shtetrore nga prgjegjsia e financimit dhe e menaxhimit t tyre. AZHR
udhheq nga bordi, antar t cilit jan kryetart e komunave. Kryetari i bordit
zgjedhet kryetari i njrs komun pr nj mandat me rotacion. Pr punn e tyre i
prgjigjen bordit dhe Zyrs s Bashkimit Evropian. Kjo struktur e przier, qeveritare
dhe joqeveritare, dhe koncepti i funksionimit sipas nivelit rajonal len hapsir pr
korrigjime n t ardhmen. Zhvillimi i projekteve dhe realizimi i tyre financohet nga BE
dhe MAPL, ku kjo e fundit merr pjes me 5% t fondit t prgjithshm n vit. BE dhe
MAPL menaxhojn fondet e veta n projekte t prbashkta. Qllimi kryesor sht q t
ndihmohet dhe promovohet nj zhvillim i balancuar ekonomik ndrmjet komunave dhe
komuniteteve n Kosov. Nj prvoj e ngjashme ekziston edhe n vendet e rajonit dhe
n vendet e ish Bashkimit Sovjetik.

Asociacioni i komunave
Komunat e Republiks s Kosovs kan formuar nj asociacion t komunave t Kosovs pr
mbrojtjen dhe promovimin e t drejtave t tyre t prbashkta. Asociacioni funksionon si
OJQ dhe bashkrendon aktivitetet e ndryshme me interes t komunave. Antar t
asociacionit jan t gjitha komunat e RK, q nuk sht e domosdoshme. N nivelin e
organizimit t asociacionit t komunave nuk ka detyra vendimmarrse, por vetm ofrim
t shrbimeve profesionale dhe teknike, nprmjet ngritjes s kapaciteteve, hulumtimeve
profesionale pr ushtrimin e kompetencave dhe rekomandimeve pr politikat e
komunave.

Bashkpunimi Ndrkomunal Ndrkombtar

Me infrastrukturn ligjore sht krijuar mundsia e bashkpunimit ndrkomunal me
komunat kufitare t vendeve q jan n kufi me Republikn e Kosovs. Kjo ka nxit
bashkpunimin ndrkufitar t komunave me komunat e shteteve fqinj, me qllim t
promovimit t zhvillimit rajonal t vendeve prkatse. N baz te Rregullativs t
Komisionit (EC) No. 718/2007 t 12 Qershorit 2007 pr zbatimin e Rregullativs s
Kshillit (EC) no. 1085/2006 pr themelimin e Instrumentit t Para Aderimit (IPA),
Kosovs i jepet mundsia e qasjes dhe i shfrytzimit t fondeve t Komponents s Dyt
(II) t Bashkpunimit Ndrkufitar me t gjitha vendet fqinje. Objektivat e prgjithshme

t programeve t BNK jan q t promovojn bashkpunimin ndrmjet njerzve,

komuniteteve dhe institucioneve n zonat ndrkufitare dhe t promovojn zhvillimin e
qndrueshm, stabilitetin dhe prosperitetin e ktyre zonave n interes t prbashkt t
banorve t dy vendeve. Menaxhimi i programeve t BNK bhet nprmjet modelit t
menaxhimit t centralizuar. Kjo nnkupton se kontraktimi dhe pagesat pr t gjith
projektet e BNK bhen nga Delegacionet e Bashkimit Evropian n vendet respektive. N
t gjitha alokimet financiare, Kosova merr pjes me kontribut financiar 15% mbi vlern
e alokuar.
Komunat e Republiks s Kosovs kan t drejt n bashkpunimin ndrkufitar me
komunat dhe institucionet, prfshir agjencit Qeveritare t Republiks s Serbis,
brenda kompetencave t tyre, ashtu si sht prcaktuar n nenin 30 t Ligjit pr
Vetqeverisje Lokal. Forma e ktij bashkpunimit sht e ndrlidhur me asistencn
financiare dhe teknike nga institucionet e Serbis, prfshir personelin e specializuar dhe
mjetet n zbatimin e prgjegjsive komunale. Me kto t drejta, komunave t caktuara, u
krijohet mundsia e pabarabart n bashkpunim ndrkombtar. Bashkpunimi
komunal ndrkombtar zhvillohet n baz t procedurave t prcaktuara me ligj dhe
komunat nuk kan t drejt t abstenojn n ushtrimin e t gjitha kompetencave t tyre
gjat procesit t bashkpunimit. MAPL ka t drejt t mbikqyr ligjshmrin e
bashkpunimit ndrkombtar t komunave.

Marrdhniet Ndrmjet Qeveris Lokale dhe Qendrore

Sa do q t zhvillohet vetqeverisja e pushtetit lokal, komunat kan nevoj t ruajn
bashkpunimin e tyre me nivelin qendror. Sa do q t delegohen kompetencat n
pushtetin lokal, nj pjes e prgjegjsive mbetet n nivelin qendror. Qeveria qendrore
sht prgjegjse pr zhvillimet n nivel t vendit, ndrsa komunat jan prgjegjse pr
zhvillimet n nj pjes t caktuar t vendit. Q kto dy nivele t jen n funksion t njra
tjetrs, sht e domosdoshme q t organizohet dhe t rregullohet bashkpunimi
ndrmjet tyre. Pr zbatimin e politikave kombtare n nivel lokal, qeveria harton ligje
dhe akte tjera nnligjore, ndan mjete t konsiderueshme buxhetore dhe burime
njerzore pr t ndihmuar vetqeverisjen lokale. Krahas ksaj, Qeveria ofron edhe
mbikqyrjen e zbatimit t politikave n PL. Mbikqyrja organizohet pr ta ndihmuar PL
n ofrimin e shrbimeve t komunitetit n prputhje me politikat kombtare dhe ligjet
n fuqi.
Organizimi i ndrlidhjes s pushtetit qendror (PQ) me PL bhet nprmjet ligjeve,
planeve strategjike, t bashkpunimit t drejtprdrejt, ministri e linjs komun.
Bashkpunimi i drejtprdrejt ndrmjet komuns dhe qeveris bhet edhe kur MAPL

konstaton se kryetari i komuns ka shkel ligjet dhe kushtetutn e vendit dhe qeveria bn
suspendimin e kryetarit.
Duke pas parasysh se Qeveria qendrore nuk mund t merret drejtprdrejt me ofrimin e
shrbimeve ndaj qytetarve, ajo u delegon komunave nj numr t kompetencave, pr
zbatimin e t cilave komunat kan kapacitet ekzistuese ose q mund t ndrtohen dhe
zhvillohen. Me procesin e decentralizimit t pushtetit, komunat fitojn tre lloje t
kompetencave: kompetencat vetanake; kompetencat e deleguara dhe kompetencat e zgjeruara.
Kompetencat vetanake komunat i fitojn me aktin e themelimit t komunave,
kompetencat e deleguara jan t drejta q i delegohen komuns nga PQ dhe nse
komuna nuk ka kapacitete pr ushtrimin e tyre, ato prap mund t trhiqen dhe
kompetencat e zgjeruara jan t drejta t shtuara vetm pr disa komuna me krkesa
specifike politike, n fushn e arsimit, kulturs dhe shndetsis. Pr ushtrimin e ktyre
kompetencave t nivelit qndror, komunat serbe kan nevoj pr bashkpunim t
ngusht me Qeverin. Edhe pse kapacitetet pr ofrimin e ktyre shrbimeve nga PL jan
t kufizuara, Qeveria sht prpjekur t krijoj nj sistem funksional pr integrimin
politik t komuniteteve jo shumic (shmangien e krijimit t sistemit paralel) dhe n ann
tjetr plotsimin e krkesave praktike pr ofrimin e shrbimeve qytetarve.
Qeveria duke dashur q t qndroj pran zhvillimeve n rrafshin lokal dhe tiu
ndihmoj komunave, ka krijuar struktura administrative dhe teknike t dekoncetruara
pr dy e ma shume komuna. Edhe pse ligjrisht nuk ka struktura rajonale ato defakto
ekzistojn dhe funksionojn nn prkrahjen e PQ dhe institucioneve ndrkombtare. Pr
zhvillimin ekonomik lokal, jan themeluar 5 agjencione rajonale t zhvillimit nn
prkrahjen e KE, MASHT ka themeluar 7 zyra rajonale t inspektimit, ngjashm jan
themeluar Qendrat Rajonale pr Trashgimi Kulturore, Kompanit Rajonale pr
shrbime komunale etj. Kto struktura kan sa i kan ndihmuar komunat, po aq i kan
penguar n ushtrimin e kompetencave t tyre.

MBIKQYRJA DHE KONTROLLI

Kuptimi i mbikqyrjes dhe i kontrollit
Mekanizmi i kontrollit t organeve t administrats shtetrore sht pjes e
kompetencave e cila realizohet n baz t autorizimeve ligjore. N kuptimin
prmbajtjesor, me kontroll kuptohet veprimtaria e vazhdueshme e mbikqyrjes q
subjektet juridikisht t autorizuara e bjn lidhur me sjelljen e organeve t administrats,
mnyrn e ushtrimit t autorizimeve, mnyrn e nxjerrjes s akteve dhe shkalln e
zbatimit t legjislacionit, si dhe masave t cilat i ndrmarrin n raport me ushtrimin e
prgjegjsive.
Ndrkaq, qllimi i kontrollit sht t pamundsohet
nxjerrja,
prkatsisht aplikimi i atij akti t prgjithshm normativ nnligjor q do ti kundrvihej
kushtetuts apo ligjit. Pr kt shkak edhe me sanksionet, q sistemet e veanta juridike i
parashohin, tentohet q nga rendi juridik t shmangen ato akte t prgjithshme
normative nnligjore dispozitat e t cilave nuk jan n pajtim me parimet e shprehura n
kushtetut, prkatsisht me ligjet41. Edhe pse termi kontroll dhe mbikqyrje, mund t
kuptohen si t njjta, ato kan kuptime dhe veprime t ndryshme. Sistemi i jon i
kontrollit m tepr sht i orientuar n mbikqyrje se sa n kontroll.
N Republikn e Kosovs, sistemi i mbikqyrjes s organeve t pushtetit lokal sht
rregulluar me Kushtetut, me Ligjin pr Vetqeverisje Lokale dhe me ligje t tjera
sektoriale. Ky sistem sht kufizuar m tepr n mundsin e ndrhyrjes kshilluese dhe
rekomanduese me rastin e ushtrimit t kompetencave nga organet e njsive t
vetqeverisjes lokale dhe sht ndrtuar si pjes e marrdhnieve n mes t nivelit
qendror dhe atij lokal.
Komunat gzojn shkall t lart t vetqeverisjes lokale, inkurajojn dhe sigurojn
pjesmarrje aktive t t gjith qytetarve n procesin e vendimmarrjes s organeve
komunale42. Vetqeverisja lokale sht sistem autonom i qeverisjes, prmes s cils
komunave u atribuohet drejtimi politik, juridik, administrativ dhe financiar i tyre. Ky
sistem promovon sjelljen demokratike, transparencn dhe llogaridhnien si dhe
garanton nj sistem kontrolli t ndrsjell n nivel komunal pr t parandaluar veprimet
e kundrligjshme. Ksisoj, komunat jan t obliguara q ushtrimin e veprimtaris ta
zhvillojn sipas Kushtetuts, ligjeve, normave t cilat i nxjerrin vet, norma t cilat mund
t ken t njjtin ndikim e efikasitet si t normave shtetrore, edhe pse t varura nga kto
t fundit.

41

Pollozhani, Bajram & Dobjani, Ermir & Stavileci, Esat & Salihu, Lazim: E drejta administrative
aspekte krahasuese, 2010, fq. 49.
42
Kuvendi i Kosovs: Kushtetuta e Republiks s Kosovs, neni 124.

Llojet e mbikqyrjes dhe kontrollit

Duke marr parasysh kompetencat e shumta vetanake t cilat jan parapar me ligj,
komunat jan t obliguara pr respektimin e rendit juridik dhe t parimeve t
prgjithshme t qeverisjes lokale. Rishikimi administrativ i akteve t komunave nga
autoritetet qendrore n fushn e kompetencave t tyre sht parapar si mundsi e mir
pr kufizimin e shkeljeve ligjore gjat puns s organeve komunale. Pavarsisht
autonomis s komunave n kryerjen e veprimtarive t tyre, legjislacioni ka prcaktuar
nj shkall t varsis n marrdhnie me organet qendrore. N kt segment,
parashikimi me ligj i funksionit me natyr mbikqyrse t Ministris s Administrimit t
Pushtetit Lokal (MAPL) dhe Ministrive t tjera t linjs ndaj komunave, sht me rndsi
t veant n parandalimin e shkeljes s ligjit nga ana e komunave. Kjo prkon me
mbikqyrjen e respektimit t ligjshmris, t parashikuar me ligj dhe t vendosur vetm
pr arsye t rndsishme publike43.

Kuptimi i mbikqyrjes dhe kontrollit t komunave n Kosov prcaktohet n dy rrafshe:

Kontrolli i brendshm; dhe
Kontrolli i jashtm.
N kuadr t mbikqyrjes, duhet prmendur edhe mbikqyrjen shoqrore, e cila
realizohet prmes formave t ndryshme t demokracis s drejtprdrejt.

Mbikqyrja dhe Kontrolli i Brendshm

Mbikqyrja dhe kontrolli i brendshm n komun nnkupton t drejtn e organeve t
komuns t autorizuara ligjrisht, pr sigurimin e respektimit t ligjshmris dhe
kushtetutshmris nga organet e nivelit m t ult prbrenda komuns. Duke marr
parasysh ndarjen strukturore Kuvend/Ekzekutiv prbrenda komuns, ekzistojn edhe
prgjegjsit pr kontrollimin e puns s ktyre organeve, duke marr parasysh natyrn
e fushveprimit t tyre. Korniza ligjore ka prcaktuar mundsit e kontrollit t organeve
komunale n dy mnyra:

43

kontrolli q kryen Kuvendi i Komuns ndaj ekzekutivit n trsi dhe

kontrolli q bn kryetari i komuns n raport me drejtorit komunale

Republika e Kosovs, MAPL: Raport i funksionimit t komunave, janar-dhjetor 2012, Prishtin 2013,
fq. 4.

Kontrolli i kuvendit ndaj ekzekutivit

Megjithse nga pikpamja e kontrollit, nuk jan parapar dispozita specifike t cilat
normojn formn e kontrollit (kuvend-ekzekutiv), kjo shtje mund t kuptohet n baz
t hierarkis s prcaktuar me ligj. Sipas LVL-s, Kuvendi i Komuns sht prcaktuar
t jet organi m i lart n komun44, dhe njkohsisht organ mbikqyrs n nivelin
lokal, kompetent pr t siguruar ofrimin e shrbimeve nga ekzekutivi n pajtim me
legjislacionin n fuqi. N ann tjetr, kryetari i komuns sht prgjegjs t zbatoj
vendimet e Kuvendit t Komuns, si dhe t raportoj n kt organ pr situatn
ekonomiko-financiare t komuns dhe pr zbatimin e planeve investuese t komuns, s
paku njher n gjasht muaj apo kurdoher q krkohet nga kuvendi i Komuns45. Kjo
sfer m tepr plotsohet prmes akteve nnligjore komunale, prkatsisht me
Rregulloren e Puns s Kuvendit t Komuns, e cila parasheh menaxhimin dhe
kontrollin efektiv, prfshir mbikqyrjen financiare, t administrats komunale.
Rregullorja shtjellon edhe shtjet teknike q ngrihen gjat seancave plenare dhe
takimeve t komiteteve t kuvendit46.
N praktik sht par se kryetart e komunave paraqesin me shkrim raportet n
kuvendet e komunave, miratimi i t cilave sht shtje e brendshme e komunave. Edhe
pse Ligji Nr.03/L-048 pr Menaxhimin e Financave Publike dhe Prgjegjsive nuk ka
prcaktuar votimin (miratimin) e raporteve financiare nga Kuvendet e Komunave,
megjithat miratimi i ktyre raporteve sht praktik e shumics s komunave47.
Forma t tjera t raportimit jan ato verbale, ku antart e kuvendit i parashtrojn pyetje
t drejtprdrejta apo me shkrim ekzekutivit t komuns. Praktika t tilla, jan par si
mundsi e mir e llogaridhnies s ekzekutivit para kuvendit t komuns dhe ofrimit t
prgjigjeve pr shum shtje. Veanrisht, disa kuvende t komunave i japin prioritet
parashtrimit t pyetjeve t drejtprdrejta ekzekutivit t komuns, duke rregulluar kt
segment me prioritet n rendin e dits48.

44

Po aty, neni 35, parag. 1.

Po aty, neni 58, pika d), j).
4646
Pollozhani, Bajram & Dobjani, Ermir & Stavileci, Esat & Salihu, Lazim: E drejta administrative
aspekte krahasuese, 2010, fq. 217.
47
MAPL: Raporti i funksionimit t kuvendeve t komunave t Republiks s Kosovs, janar-qershor
2013, DLMK, 2013, Prishtin, fq. 13.
48
MAPL: Raporti i funksionimit t kuvendeve t komunave t Republiks s Kosovs, janar-qershor
2013, DLMK, 2013, Prishtin, fq. 12.
45

Kontrolli i hartimit t politikave komunale

Kuvendi i komuns dhe kryetari kan t drejt t miratojn akte dhe t ndrmarrin masa
pr zbatimin e tyre brenda fushs s kompetencave t tyre49. Shumica e propozimeve t
cilat paraqiten pr diskutim dhe miratim n mbledhjet e kuvendit t komuns, jan
propozime t ekzekutivit t komuns. Ndrkaq, kuvendi me Planin e Puns, prcakton
prioritetet n hartimin e politikave t nivelit lokal. Pr t mundsuar kontrollin e
kuvendit t komuns ndaj propozim akteve t ekzekutivit, me ligj sht parapar q 7
dit para mbajtjes s mbledhjes s kuvendit t gjith antart e kuvendit t komuns t
njoftohen me shkrim.
Nga praktika e deritanishme sht vrejtur prfshirja e propozimeve t kryetarve t
komunave n rendin e dits, pa kaluar npr komitetet e obligueshme dhe pa materialin
prcjells pr shtjen e caktuar. N ann tjetr, pr prcaktimin e agjends s puns s
kuvendit praktika krkon bashkpunimin n mes t dy organeve - ekzekutivit dhe
Kuvendit, e gjithashtu me komitetet e obligueshme, komitetet e tjera dhe aty ku jan
themeluar komitetet konsultative. N rastet kur ky koordinim ka munguar, mbledhjet e
kuvendit jan zhvilluar me vshtrsi, mosvotim t nj pike t caktuar apo edhe lshimit
t mbledhjes nga kuvendart50.
Zyrtart ligjor t komunave marrin pjes n procesin hartimit e t draft-akteve
komunale dhe mund t luajn nj rol m t theksuar n mbikqyrjen e zbatimit t
ligjshmris gjat miratimit t tyre n kuvend e q aktualisht nuk jan t prfshir.
Konsolidimi i kuvendeve t komunave me personelin mbshtets ligjor, sht e
domosdoshme pr evitimin e jo-ligjshmris me rastin e nxjerrjes s akteve juridike
nnligjore komunale.
Zyrat e themeluara ligjore n komuna nuk kan struktur t qart hierarkike, derisa
numri i personelit ndryshon nga nj deri n katr zyrtar ligjor.

Kufizimet ligjore n procesin e mbikqyrjes

Problemi i ushtrimit t rolit mbikqyrs t kuvendit t komuns ka ardhu si pasoj e
ndryshimit t disa dispozitave t caktuara ligjore. N nj dispozit t Ligjit pr
Vetqeverisje Lokale theksohet q Kuvendi i Komuns konsiderohet jo-funksionksional
nse nuk miraton buxhetin sipas afatit t parapar me ligjin prkats51, ndrsa projektbuxheti komunal propozohet nga kryetari i komuns dhe jo gjithher mund t prmbaj
kushtet dhe krkesat e antarve t kuvendit t komuns. Sipas ksaj dispozite, Kuvendi

49

Ligji Nr. 03/L-040 pr Vetqeverisje Lokale, neni 11.

MAPL: Raporti I funksionimit t kuvendeve t komunave t Republiks s Kosovs, janar-qershor
2013, DLMK, 2013, Prishtin, fq. 12.
51
Kuvendi i Kosovs: Ligjit Nr. 03/L-040 pr vetqeverisje lokale, nenit 50.2
50

i Komuns sht i detyruarpr t miratuar propozim-buxhetin e propozuar nga

kryetari i komuns, edhe n rast se nuk prmban propozimet q burojn nga kuvendi i
komuns. N ann tjetr, pr kryetarin e komuns, mosmiratimi i projekt-buxhetit nuk
prbn ndonj shqetsim t veant, pr arsye se procedurat e mtutjeshme rregullohen
sipas dispozitave t nenit 62 t Ligjit pr Menaxhimin e Financave Publike dhe
Prgjegjsive. Kto dispozita kryetarin e komuns e zhveshin nga prgjegjsia e projektbuxhetit komunal, duke i bartur kt t drejt ministrit t financave dhe administratorit
financiar komunal t emruar nga ministri.

Shfuqizimi i akteve t paligjshme komunale

Shtrohet pyetja se cili organ brenda komuns ka t drejtn e shfuqizimit t nj akti
komunal kundrligjor. Kjo shtje n legjislacionin ton nuk sht qartsuar n mnyr
t drejtprdrejt. Sipas ligjit, kryetari i komuns n rastet e prballjes me akte joligjore t
miratuara n Kuvendin e komuns, mund t ndrmarr dy hapa pr t evituar
joligjshmrin:
a) Prmes krkess drejtuar kuvendit t komuns q t shqyrtoj nj akt komunal
para hyrjes n fuqi, kur konsideron se akti cenon legjislacionin n zbatim
dhe/apo interesin e komuniteteve.
b) Prmes mundsis s shqyrtimit t ligjshmris nga organi mbikqyrs, me an
t s cilit merr prgjigje lidhur me mundsin e aplikimit t nj akti t
prgjithshm normativ nnligjor.
Nj dispozit e veant n ligjin pr vetqeverisje lokale, me t ciln kryetari i komuns
do t obligohej pr moszbatimin e akteve t kundrligjshme t nxjerra nga kuvendi i
komuns dhe njkohsisht t parashtronte krkesn pr shqyrtimin e tyre nga organi
mbikqyrs, do ta ta forconte rolin e kontrollit n parandalimin e zbatimit t akteve t
kundrligjshme.

Kontrolli i administrats
E drejta e kryetarit t komuns pr t emruar dhe shkarkuar drejtort e komuns, e bn
prgjegjs drejtorin pr t raportuar. Kryetari e kontrollon punn e drejtorit dhe
drejtoratit n prgjithsi edhe me rastin e shqyrtimit t ankesave t personave fizik dhe
juridik pr shkeljet eventuale lndore. Pr t vendosur pr shtjet administrative n
shkall t par kompetenca lndore u prket organeve komunale t administrats, n
qoft se vendosja e ktyre shtjeve nuk u sht kaluar me ligj njsive tjera territoriale

brenda territorit t Kosovs, apo n qoft se me ligj nuk sht caktuar kompetenca e
organeve tjera52. Pra, kjo dispozit nnkupton njshkallshmrin pr shtje
administrative n nivelin lokal, mirpo procedura ankimore sht mjaft e detajuar.
Personat fizik dhe juridik kan t drejt t krkojn revokimin, shfuqizimin ose
ndryshimin e aktit administrativ n prputhje me rregullat e vendosura nga ky Ligj pr
ankimin administrative. Sipas ktyre rregullave, kjo e drejt mund t ushtrohet n dy
mnyra:

a) nprmjet krkess pr rishqyrtim drejtuar npunsit prgjegjs pr aktin, n

rastin konkret Drejtoratit prkats t komuns dhe

b) nprmjet ankimit drejtuar organit m t lart, prkatsisht Kryetarit t

Komuns.
Nga ajo q u tha m lart, organi i cili n shkall t par vendos pr ankesn e personave
fizik dhe juridik sht kryetari i komuns. N rast se pala nuk merr prgjigje konkrete,
merr prgjigje negative, i refuzohet ankesa ose fardo prgjigje tjetr n kundrshtim
me t drejtn q pala pretendon, pr t vendosur lidhur me kt ankes, n shkall t
dyt janprgjegjse autoritetet qendrore (procedura nga posht/lart). N praktik,
jan shnuar raste kur personat e caktuar fizik apo juridik jan ankuar ndaj vendimeve
administrative t Komunave. N kt kontekst, lndt t cilat jan adresuar n MAPL,
varsisht nga konstatimi i kompetencs ose jan dhn prgjigjet nga kjo e fundit, ose
jan drejtuar n autoritetin prgjegjs pr shqyrtim.

Inspektimi
Si dihet, nj pjes e shrbimeve publike ofrohen nga autoritetet qendrore ndrsa nj
pjes (m shum) nga ato lokale. Komuna bn inspektimin e ofrimit t shrbimeve pr
disa shrbime si: inspektimi i tregut, inspektimi i ndrtimit, inspektimi fitosanitar etj. me
qllim t mbrojtjes s ligjshmris gjat puns n kto veprimtari. Me centralizimin e
disa kompetencave jan centralizuar edhe shrbimet e inspektimit. Edhe institucionet
qendrore i kan t organizuar shrbimet e veta t inspektimit, si: inspektimin e puns, t
mjedisit, t arsimit t shndetsis etj. Disa nga shrbimet t parapara n kompetenc
vetanake t komunave sic jan: shrbimet e ujsjellsit dhe kanalizimit, shrbimi i
zjarrfiksve, deponite regjionale t mbeturinave, jan shrbime t cilat ofrohen nga
ndrmarrjet publike, agjencione, apo njsi t cilat n prgjithsi menaxhohen nga qeveria
qendrore.

52

Ligji Nr. 02/L-028 pr Procedurn Administrative, neni 13.2.

Auditi i brendshm
Auditi i shpenzimit t paras publike sht obligim i secilit institucion publik. N baz t
raporteve pr vlersimin e kapaciteteve (2009 dhe 2011) sht vlersuar se komunat i
kan t ndrtuara kapacitetet pr ushtrimin e kontrollit t brendshm t financave n
shkalln 77%, q do t thot se 23% e komunave ende nuk e kan mir t organizuar
auditin e brendshm. Ndrkaq sa i prket procesit t kontrollit t brendshm dhe
kapaciteteve pr zbatim t ligjeve dhe akteve tjera nnligjore t nxjerra nga Thesari, t
dhnat tregojn se 19 e t anketuarve mendojn se procesi i kontrollit t brendshm
sht i dobt ose i pjesshm dhe prdorimi i fondeve publike sht jo adekuat, ndrsa
82% e t anketuarve mendojn se n komuna bhet zbatimi i rregullt i kontrollit t
brendshm n prputhje t plot me procedurat e caktuara nga MF dhe se fondet
publike shfrytzohen sipas planit53.
Ligji pr vetqeverisje lokale ka obliguar komunat pr themelimin e dy komiteteve t
prhershme (KPF dhe KK) si mekanizma pr shqyrtimin e t gjitha politikave komunale,
propozimeve dhe dhnien e rekomandimeve Kuvendit t Komuns. Roli i tyre shprehet
n diskutimin paraprak t t gjitha shtjeve t cilat parashikohet t diskutohen n
Kuvendin e Komuns, prandaj edhe shihet si mekanizm parandalues54.

Mbikqyrja e Komunave nga Autoritetet Qendrore

Mundsia e mbikqyrjes s organeve t vetqeverisjes lokale nga autoriteti mbikqyrs
sht shtje e ngritur edhe nnivel kushtetues. Edhe pse komunat gzojn shkall t
lart t vetqeverisjes lokale, autoritetet qendrore kan n kompetenc mbikqyrjen dhe
kontrollin e tyre me qllim t sigurimit t ligjshmris s akteve komunale. Me kornizn
ligjore n zbatim jan prcaktuar mekanizmat e rishikimit administrativ dhe t
mbikqyrjes s zbatimit t ligjshmris nga niveli qendror. Mbikqyrja e puns s
organeve komunale duhet t jet n pajtim me ligjin dhe KEVL e q nuk lejohet t
cenohet autonomia e vetqeverisjes lokale gjat ushtrimit t mbikqyrjes.
Cdo kontroll administrativ i veprimtaris s autoriteteve lokale duhet t synoj vetm
sigurimin e respektimit t ligjit dhe parimeve kushtetuese55. Pr m tepr, Karta vendos
q fardo mbikqyrje nga ana e autoriteteve t nivelit qendror duhet t bhet n
proporcion me rndsin e detyrave q jan duke u mbikqyrur, derisa komunat do ta
ken t drejtn e shfrytzimit t nj mjeti juridik q t sigurojn ushtrimin e lir t
kompetencave t tyre.
53

MAPL: Raporti i Vlersimit t Kapaciteteve n Komuna, Prishtin 2011, fq. 43.

Kuvendi i Kosovs: Ligji Nr. 03/L-040 pr vetqeverisje lokale, neni 51.
55
Kshilli i Evrops: Karta Evropiane pr Vetqeverisje Lokale, Strasburg, Shkurt, 1991, parag. 2, neni
8.
54

Monitorimi i komunave nga MAPL

Me LVL jan prcaktuar normat e mbikqyrjes mbi punn e organeve t komuns n
kryerjen e autorizimeve ligjore. Me kt ligj jan prcaktuar objektivat dhe parimet e
shqyrtimit administrativ, t prqendruara n forcimin e aftsis s organeve t
vetqeverisjes lokale n prmbushjen e prgjegjsive t tyre nprmmjet kshillimit dhe
prkrahjes n mnyr q t sigurohet. Kto parime qndrojn n prputhje me frymn e
KEVL, e cila ndr t tjera proklamon q MAPL sht institucioni prgjegjs pr
mbikqyrjen e kompetencave komunale pr t cilat ligji nuk i ka prcaktuar detyrimin
ligjor pr mbikqyrje nj organi tjetr56. Varsisht nga veprimtaria q zhvillohet n
nivelin lokal, kompetencat e mbikqyrjes i ushtron ministria prgjegjse pr at fush
dhe MAPL e ka rolin bashkrendues n gjith kt proces. Ajo sht hallk themelore e
cila mundson procesin e vlersimit t ligjshmris s akteve komunale.
MAPL ka ndrtuar nj sistem t avancuar t monitorimit, i mbshtetur n dy mnyra
kryesore: prmes monitorimit me pjesmarrje tdrejtprdrejt n komuna dhe prmes
monitorimit elektronik i cili realizohet n disa forma t ndryshme.

Sistemi i monitorimit t Komunave

MAPL
DVL

Zyrtari
Monitoruess

DLMK

Evidentimi i
aktivitetete t
Komunave

Drejtorit
komunale

1.
2.

Evidentimi i
rasteve t
shkeljeve ligjore

Kryetari i
Komuns

KOMUNA

Monitorimi on-line
Vizitat periodike
sipas planit vjetor
t monitorimit

Kuvendi
Komuns

Administrata

Fig. 1. Skema e sistemit t monitorimit t komunave

Metodat dhe mjetet e monitorimit t komunave kan mundsuar grumbullimin e
informatave t sakta dhe t mjaftueshme pr mbikqyrjen e zbatimit t ligjshmris dhe
nuk jan shnuar raste t ndrhyrjes n autonomin e komunas gjat procesit t
monitorimit.

56

MAPL: Udhrrfyes pr Sistemin e Monitorimit dhe t Mbikqyrjes s Komunave, Prill, 2012, fq. 7.

Monitorimi on-line i komunave

Duke marr parasysh prparsit q ofron fusha e teknologjis informative dhe me
qllim t uljes s kostos financiare, MAPL e ka br instalimin e nj programi t vecant
pr t mundsuar mbikqyrjen nga distanca nprmjet teleprezencs. Kjo sht br me
qllim t avancimit t sistemit t monitorimit dhe komunikimit me Komunat e
Republiks s Kosovs. Kompnent e ksaj ndrmarrje teknologjike pr reformimin e
sistemit t mbikqyrjes dhe t prkrahjes s komunave n ofrimin e shrbimeve, sht
realizuar projekti Softueri pr Qendrat Pr Shrbim t Qytetarve (SQSHQ) dhe
integrimi i tyre me Ueb faqet Komunale, me portalin Ministror dhe at Qeveritar.
Projekti i par SQSHQ ofron mundsin q t monitorohet efikasiteti i organeve t
administrats, n lidhje me ofrimin e shrbimeve administrative, ndrsa projekti i dyt
prmes teletrezencave i mundson MAPL-s dhe t prcjell punn e kuvendeve
komunale me nj shpejtsi reale dhe me nj cmim shum t ult financiar57. Programi

SQSHQ me portalin Ministror dhe at Qeveritar ka krijuar sistemin elektronik pr

menaxhimin e shkresave administrative n komun. Me kt siste lehtsohet puna e
kontrollit t brendshm t lvizjes s shkresave dhe e mbikqyrjes nga MAPL pr
efektivitetin e komuns n ofrimin e shrbimit ndaj qytetarve.
Prdorimi i softuerit ka ndikuar n rritjen e cilsis s shrbimeve, efikasitetit t
menaxhimit, besueshmris ndaj qytetarve, gjenerimin e treguesve t performancs,
transformimin e shrbimeve (pr qytetart me aftsi t kufizuara), pjesmarrjes s
qytetarve gjat vendimmarrjes, bashkpunimit ndrkomunal, pa patur nevoj pr
prezenc fizike n komun. Kjo ka mundsuar zhvillimin e platforms pr komunikimin
e zyrave pr shrbim t qytetarve me portalin ministror dhe qeveritar, si dhe
unifikimin e puns s drejtorateve brenda komuns dhe shmangjen e punve t
dyfishta. Ndrsa, libri unik i protokollit ka shrbyer si platform integruese e t gjitha
aktiviteteve t ministrive t linjs q ushtrojn aktivitete n komun, n kuptimin e
krkesave t qytetarit, prgjigjeve etj. Lidhur me kt, qytetart kan mundsi q t
bjn krkesat e tyre online, por edhe n rastet kur ata aplikojn pr krkesa n Komuna,
ata i adresojn krkesat e tyre vetm n zyrn pr shrbim t qytetarve. Nprmjet
sistemit online ata kan mundsi t shohin nga shtpit e tyre deri n far faze ka
arritur trajtimi i krkess s tyre. Po asht MAPL sht e gatshme t prodhoj raporte n
do koh n lidhje me numrin e zgjidhjes s krkesave t qytetarve dhe t vlersoj
sakt efikasitetin e administrats komunale n lidhje me respektimin e afateve ligjore58.
Pr t mundsuar procesin e shqyrtimit administrativ dhe pr t evituar joligjshmrin,
sipas Ligjit pr vetqeverisje Lokale sht prcaktuar q aktet e prgjithshme t
57
58

MAPL: Udhrrfyes pr Sistemin e Monitorimit dhe t Mbikqyrjes s Komunave, Prill, 2012, fq. 13.
MAPL: Udhrrfyes pr Sistemin e Monitorimit dhe t Mbikqyrjes s Komunave, Prill, 2012, fq. 13.

Kuvendit t Komuns si dhe vendimet i nnshtrohen shqyrtimit t detyrueshm t

ligjshmris. Komunat jan t obliguara ti drgojn aktet tek autoriteti mbikqyrs
brenda 7 ditsh nga dita e nxjerrjes s tyre59. Ndrsa, autoriteti mbikqyrs obligohet q
t jap mendimin e tij pr ligjshmrin e do akti t regjistruar, brenda 15 ditsh nga
pranimi i tij, n pajtim me procedurat e prmendura m lart.

Komisionet ndrministrore
Pr t forcuar efikasitetin e mbikqyrjes Qeveria e Republiks s Kosovs ka
nxjerrVendimin me Nr. 2/119, dat 07.04.2010 pr formimin e komisioneve pr
vlersimin e ligjshmris s akteve t komunave, pr kompetencat vetanake, t
deleguara dhe t zgjeruara. Komisionet prbhen prej 3 antarve, prbrja e t cilve
sht: dy zyrtar t ministrive t linjs dhe nj zyrtar nga MAPL. Rastet kur komunat
nxjerrin akte t kundrligjshme jan shum t shpeshta. Prmes monitorimit t
drejtprdrejt t mbledhjeve t kuvendeve t komunave, evidentohen aktet t cilat
miratohen n Kuvendet e Komunave. Aktet t cilat jan n kompetenc t autoriteteve t
tjera t nivelit qendror, MAPL i shqyrton nga aspekti ligjor. N ann tjetr, aktet e tjera si
rregull i drgohen ministritve kompetente, prkatsisht komisioneve ndrministrore pr
t shqyrtuar ligjshmrin e tyre.

Efikasiteti i organit mbikqyrs

Duke marr parasysh se kuvendet e komuanve nxjerrin akte nnligjore q rregullojn
fusha t ndryshme t marrdhnieve juridike, si jan: miratimin e planeve rregulluese
urbane, akteve nga fusha e mjedisit, vendimeve lidhur me shfrytzimin e prons s
paluajtshme, vendimeve pr emrtimin e rrugve, sfers s shrbimeve publike, akteve
t karakterit financiar si jan Rregulloret pr tarifa, ngarkesa dhe gjoba komunale,
rishikimin buxhetor, akte t cilat promovojn zhvillimin ekonomik t Komunave, pr
kt arsye edhe shkeljet ndodhin m s shumti n t tilla raste. Efikasiteti i MAPL-s
dhe komisioneve ndrministrore n vlersimin e ligjshmris s akteve, sht paraqitur
n skemn n vijim, vetm si shembull n periudhn janar-qershor 2013.

Pr rastet t cilat nuk jan harmonizuar sipas rekomandimeve t organit mbikqyrs,

MAPL ka realizuar takime t drejtprdrejta me komunat dhe sht arritur prparim.
MAPL ka prdor metodn e konsultimit para drgimit t rastit n gjykat.

59

Ligji Nr. 03/L-040 pr vetqeverisje lokale, neni 81.

SHTOJCA
Shtojc 1: Rregulloret e UNMIK 1999/2007

Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 1999/14 Pr Emrimin e Administratorve Rajonal dhe

Komunal;
Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2000/43 Mbi Numrin, Emrat dhe Kufijt e Komunave;
Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2000/45 Mbi Vetqeverisjen e Komunave t Kosovs;
Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2002/11 Mbi Zgjedhjet Komunale n Kosov;
Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2003/11 Pr Ndryshimin e Rregullores Nr. 1999/14 Pr
Emrimin e Administratorve Rajonal dhe Komunal;
Urdhresa administrative Nr. 2005/11 22 korrik 2005 Pr pilot projektet;
Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2006/54 Pr Ndryshimin e Rregullores s UNMIK-ut Nr.
2000/45 Mbi Vetqeverisjen e Komunave n Kosov;
Rregullorja e UNMIK-ut Nr. 2006/55 Pr Ndryshimin e Rregullores s UNMIK-ut Nr.
2002/11 Mbi Zgjedhjet Lokale n Kosov;
Rregullorja e UNMIK-ut 2007/27 Mbi Zgjedhjet Lokale n Kosov dhe Rregullorja e
UNMIK-ut 2007/30 Pr Ndryshimin e Rregullores Nr. 2000/45 Pr Vetqeverisjen e
Komunave t Kosovs.

Shtojc 2: Ligjet e sponzoruara nga MAPL

Ligji pr Vetqeverisjen Lokale Nr. 03/L- 040

Ligji pr Financat e Pushtetit Lokale Nr. 03/L-049
Ligji pr Kufijt Administrativ Nr. 03/L-041
Ligji pr Zgjedhjet Lokale Nr. 03/L-072
Ligji pr Dhnien n Shfrytzim dhe Kmbimin e Prones s Paluajtshme t Komuns
Nr. 04/L-144
Ligji pr Bashkpunim Nder-komunal Nr. 04/L-010

Shtojc 3: Kompetencat Vetanake

Zhvillimi ekonomik lokal:

o Ligji pr Zonat Ekonomike Nr. 04/L-159;
o Ligji Nr. 04/L-111 pr Ndryshimin dhe Plotsimin e Ligjit Nr. 03/L087 pr
Ndrmarrjet Publike
Turizmi:
o Ligji pr turizm Nr. 04/L-176;
o Ligji pr Trashgimin Kulturore Nr. 02/L-88
Planifikimi Urban dhe Rural:
o Ligji pr Planifikim Hapsinor Nr. 03/L-106
Prgjigje ndaj rasteve emergjente lokale:

o Ligji pr Zjarrfikje dhe Shpetim Nr. 04/L049;

o Ligji pr Mbrojtjen nga Zjarri Nr. 04/L-012;
o Ligji pr Mbrojtjen nga Fatkeqsit Natyrore dhe Fatkeqsit tjera Nr. 04/L-027.
Ofrimi i arsimit publik parashkollor, fillor dhe te mesm, duke prfshir
regjistrimin dhe licencimin e institucioneve edukative, punsimin, pagesn e
rrogave dhe trajnimin e instruktoreve dhe administratorve t arsimit:
o Ligji pr Arsimin Parauniversitar n Republikn e Kosovs Nr. 04/L-032;
o Ligji pr Arsimin dhe Aftsimin pr t Rritur n Republikn e Kosovs Nr. 04/L143.
o Ligji pr Arsimin n Komuna Nr. 03/L-068;
Ofrimi i shrbimeve familjare dhe sherbimeve t tjera t mirqenies sociale,
si shte prkujdesin fmijnor, prkujdesin pr t moshuarit, duke prfshir
regjistrimin dhe licencimin e ktyre qendrave perkujdesse, punsimin,
pagesn e rrogave dhe trajnimin e profesionisteve t mirqenies sociale:
o Ligji pr Shrbime Sociale dhe Familjare Nr. 04/L-081
Banimi publik:
o Ligji pr Financimin e Programeve t Veanta t Banimit Nr. 03/L-164;
o Ligji pr Shitjen e Banesave pr t cilat ekziston e drejta banesore Nr.04/L-061
Zbatimi i rregulloreve t ndrtimit dhe standardeve pr kontrollimin e
ndrtimit
o Ligji pr Ndrtim Nr. 04/L-110
Shfrytzimi i toks dhe zhvillimi:
o Ligji pr Rregullimin e Toks Nr. 04/L-040;
o Ligji pr Dhnien n Shfrytzim dhe Kmbimin e Prons s Paluajtshme t
Komuns Nr. 04/L-144
Emrimi i rrugve, rrugicave dhe vendeve t tjera publike:
o Ligji pr Sistemin e Adresave Nr. 04/L-071;
Ofrimi i prkujdest publik primar shndetsor:
o Ligji pr Shndetsi Nr. 04/L-125.
Ofrimi dhe mirmbajtja e parqeve dhe hapsirs publike:
o Ligji pr Planifikimin Hapsinor Nr. 03/L-106;
o Ligji pr Mbrojtjen e mjedisit Nr. 03/L-025.
Licencimi e shrbimeve publike dhe objekteve, duke prfshir ato qe kan t
bjn argtimin, aktivitete kulturore dhe t lira, ushqimin, strehimin, tregjet,
shitsit n rrug, transportimin lokal publik dhe taksit:
o Ligji pr Transportin Rrugor Nr. 04/L-179;
o Ligji Nr. 04/L-005 pr Ndryshimin dhe Plotsimin e Ligjit Nr .2 004/18 pr
Tregtin e Brendshme;
o Ligji pr Ushqimin Nr. 03/L-016;
o Ligji pr Financimin e Programeve t Veanta t Banimit Nr. 03/L-164;
o Ligji pr Teatrot Nr. 04/L-106;
o Ligji pr Ansamblin Kombtar t Kngve dhe Valleve Shota dhe pr
Ansamblet tjera Nr. 04/L-164;
o Ligji Nr. 04/L-075 pr Ndryshimin dhe Plotsimin e ligjit Nr. 2003/24 pr
Sport;
o Ligji pr Fuqizim dhe Pjesmarrje t Rinis Nr. 03/L-145.
Shndetsia Publike:
o Ligji pr Shndetsi Publike Nr. 02/L-78

Mbrojtja e mjedisit:
o Ligji pr Mbrojtjen e Mjedisit Nr. 03/L-025
Ofrimi dhe mirmbajtja e shrbimeve publike dhe shrbimeve komunale,
prfshir furnizimin me uj,kanalizimin dhe drenazhin e trajtimin e ujrave t
zeza, menaxhimin e mbeturinave, rrugve lokale, transportin lokal dhe
skemave t nxehjes lokale:
o Ligji pr Mbeturina Nr. 04/L-060;
o Ligji pr Transportin Rrugor Nr. 04/L-179;
o Ligji pr Ujrat e Kosovs Nr. 04/L-147.
Aktivitetet kulturore dhe t lira.
o Ligji pr Teatrot Nr. 04/L-106;
o Ligji pr Ansamblin Kombtar t Kngve dhe Valleve Shota dhe pr
Ansamblet tjera Nr. 04/L-164;
o Ligji Nr. 04/L-075 pr Ndryshimin dhe Plotsimin e ligjit Nr. 2003/24 pr
Sport;
o Ligji pr Fuqizim dhe Pjesmarrje t Rinis Nr. 03/L-145;
Promovimin dhe mbrojtjen e te drejtave te njeriut;
o Ligji pr Mbrojtje nga Dhuna n Familje Nr. 03/L-182;
o Ligji pr Barazin Gjinore Nr. 2004/2;
o Ligji pr Prdorimin e Gjuhve Nr. 02/L-37;
o Ligji kundr Diskriminimit Nr. 2004/3.
Kompetencat e deleguara
o Shnimet kadastrale:
Ligji pr Kadastr Nr. 04/L-013;
Regjistrimin e votuesve:
Ligji pr Gjendjen Civile Nr. 04/L-003;
Ligji pr Zgjedhjet e Prgjithshme n Republikn e Kosovs Nr. 03/L-073
o Regjistrimi Civil:
Ligji pr Gjendjen civile Nr. 04/L-003;
o Mbrojtja e pyjeve q ndodhen n teritorin e komuns n kuadr t
autorizimeve t deleguara nga autoriteti qendror, duke prfshir edhe
dhnien e licencave pr prerjen e drunjve n baz t rregullave t
miratuara nga Qeveria:
Ligji Nr. 03/L-153 pr Ndryshim Plotsimin e Ligjit Nr. 2003/3 pr
Pyjet e Kosovs.
o Regjistrimin e Biznesit dhe Licencimin
Ligji Nr. 04/L-005 pr Ndryshimin dhe Plotsimin e Ligjit Nr .2 004/18
pr tregtin e brendshme;
o Distribuimin e pagesave t ndihms sociale ( m prjashtim te
pensioneve).
Ligji pr Shrbime Sociale dhe Familjare Nr. 04/L-081

Shtojc 4: Aktet Nnligjore

Udhzimi administrative Nr. 2005/05 Mbi Menaxhimin dhe Shfrytzimin e

Objekteve Publike Komunale.
Udhzimi administrativ Nr. 2007/07 pr Kufizimin e Veprimtaris Politike t
Shrbyesve Civil Komunal.
Udhzimi Administrativ Nr. 2007/06 Pr Procedurn e Paraqitjes dhe Vlersimit
te Krkesave pr Transport Humanitar me autobus.
Udhzimi Administrative Nr. 2007/08 pr Themelimin e Njsive pr t Drejtave
te Njeriut n Komuna.
Udhzimin Administrative Nr. 2008/04 Pr Ndryshimin e UA Nr 2005/07 pr
Zbatimin e Prgjegjsive t MAPL-s n lidhje m monitorimin dhe mbikeqyrjen
e komunave.
Udhzimi Administrative Nr. 2008/01 pr Ndryshimin e UA MAPL Nr. 2007/04
Pr formn dhe strukturen e shkresave n komunikim zyrtar t MAPL-s.
Udhzimi Administrativ 2008/10 pr Organizimin dhe Funksionimin e
Komiteteve Konsultative n Komuna.
Udhzimi Administrativ Nr. 2008/08 Pr Marrveshjet e Bashkpunimit t
Komunave m fshatrat, vendbanimet dhe lagjet urbane.
Udhzimi Administrativ Nr. 2008/01 Pr Perdorimin e automjeteve Zyrtare n
Komuna.
Udhzimi Administrativ Nr. 2009/01 pr Procedurn e Zgjedhjes dhe
Prgjegjsit e Kryesuesit t Kuvendit t Komuns.
Udhzimi Administrativ Nr. 2009/03 pr perdorimin e automjeteve dhe
telefonave fiks dhe mobil nga antaret e Ekipeve Prgatitore Komunale.
Udhzimi Administrativ Nr. 2009/04 pr Udhtime Zyrtare t Antareve t EPKve.
Udhzimi Administrativ Nr. 2010/03 pr Procedurn e Prfundimit t Mandatit
t Kryetarit t Komuns.
Udhzimi Administrativ Nr. 2010/01 pr Kufizimin e Kompensimit dhe Marrjes
s Pagess nga Zyrtaret Komunal.
Udhzimi Administrativ Nr. 2011/04 pr Ndryshimin dhe Plotsimin e
Udhzimit 2011/01 pr Themelimin e Njsive pr t Drejtat e Njeriut n
Komuna.
Udhzimi Administrativ Nr. 2011/03 pr Organizmin dhe Funksionimin e
Qendrave t Shrbimeve t Qytetareve n Komuna.
Udhzimi Administrativ Nr. 2011/02 pr Prcaktimin e Procedurave pr
Zbatimin e Ligjit pr Prdorimin e Gjuhve.
Udhzimi Administrativ Nr. 27/2012 MPB; 03/2012 MAPL pr Kshillat
Komunale pr Siguri dhe Bashksi.
Udhzimi Administrativ Nr. 2012/4 pr Vlersimin e Pasuris.
Udhzimi Administrativ Nr. 2012/3 pr Inventarizimin e Pasuris.
Udhzimi Administrativ Nr. 05/2013 pr Transparencn n Komuna
Udhzimi Administrativ Nr. 2012/1 pr monitorimin e KK prmes teknologjis
informative- Teleprezencs.

Bibliografia/literatura
1. ASK: Popullsia sipas Gjinis, Etnicitetit dhe Vendbanimit, Prishtin, 2011.
2. ASK: Regjistrimi i Popullsis dhe Ekonomis Familjare 2011, Prishtin, 2012.
3. Banka Botrore: Evropa Juglindore Raporti i Zhvillimeve Ekonomike, Prishtin,
2012.
4. Begolli, Fetije Zyrtare e lart pr Menaxhimin e Buxheteve Komunale n MAPL,
Prishtin, 07.08.2013.
5. Brochure MEET LOCAL AND REGIONAL SELF-GOVERNMENT IN CROATIA,
Publisher by Union of the Association of Cities / Towns and Association of
Municipalities of the Republic of Croatia
6. Council of Europe Publishing: European Charter of Local Self Government,
March 2010.
7. Gerard, Marcou & Hellmut, Wollman: United Cities and Local Government.
8. Government Publication: Report of the Local Government Efficiency, Dublin 2010.
9. Kshilli i Evrops: Karta Evropiane pr Vetqeverisje Lokale. Strasburg, 1991.
10. Kuvendi i Kosovs: Kushtetuta e Republiks s Kosovs, Prill 2008.
11. Kuvendi i Kosovs: Ligji Nr. 03/L-040 Pr Vetqeverisje Lokale, 2008
12. Kuvendi i Kosovs: Ligji Nr. 03/L-128 pr Auditimin e Brendshm, neni 6.
13. Kuvendi i Kosovs: Ligji pr Financat e Pushtetit Lokal, Prishtin, 2009.
14. Kuvendi i Kosovs: Ligji pr Ndryshimin dhe Plotsimin e Ligjit pr Mbrojtjet e
Kosovs, Prishtin 2003.
15. Ligji Nr. 8652, dat 31.7.2000: Pr organizimin dhe funksionimin e qeverisjes
vendore, (Ndryshuar me ligjin Nr. 9208, dat 18.3.2004), neni 10.
16. Ligji Nr. 02/L-028 pr Procedurn Administrative, neni 13.2.
17. Ligji Nr. 04/L-144 pr Dhnien n Shfrytzim dhe Kmbimin e Prons s
Paluajtshme t Komuns, neni 8.
18. MAPL: Analiz e t hyrave vetanake n komunat e Republiks s Kosovs, Prishtin
2013.
19. MAPL: Analiz, ndryshimet ligjore t sistemit t vetqeverisjes lokale n Kosov,
Prishtin, 2012.
20. MAPL - Analiz: Regjistrimi i Popullsis dhe Qeverisja Lokale, Prishtin 2012.

21. MAPL: Raport pr periudhn janar/qershor 2013 Vlersimi i ligjshmris s akteve t

komunave nga Komisionet Sektoriale t Ministrive t linjs, Prishtin, 2013.
22. MAPL: Raporti i funksionimit t kuvendeve t komunave t Republiks s Kosovs,
janar-qershor 2013, DLMK, 2013, Prishtin.
23. Ministria e Administrimit t Pushtetit Lokal: Raport i funksionimit t komunave,
janar-dhjetor 2012, Prishtin 2013.
24. MAPL: Raporti i t hyrave vetanake pr komunat, 2008 dhe 2010, Prishtin.
25. MAPL: Raport i monitorimit t komunave t Republiks s Kosovs, Prishtin, Mars,
2011.
26. MAPL: Raport i monitorimit t Komunave t Republiks s Kosovs, janar-dhjetor
2012, Prishtin, 2013.
27. Ministria e Administrimit t Pushtetit Lokal: Raport i monitorimit t komunave t
Republiks s Kosovs 2010, Mars, 2011.
28. MAPL: Raporti i Prgjithshm i Buxheteve Komunale 2000 2013, Prishtin 2013.
29. MAPL: Analiz Vetqeverisja lokale n kndvshtrimin e Pakos s Ahtisarit,
Prishtin, Prill, 2013.
30. MAPL: Raporti vjetor i puns s MAPL 2012, Prishtin 2013.
31. MAPL: Raport i Vlersimit t Kapaciteteve n Komuna, Prishtin 2011.
32. MAPL: Raport pr Vlersimin e Nevojave pr Ndrtim t Kapaciteteve n Komuna,
Prishtin 2009.
33. MAPL: Udhrrfyes pr Sistemin e Monitorimit dhe t Mbikqyrjes s Komunave,
Prill, 2012.
34. MASHT: Statistikat e Arsimit Parauniversitar 2012/2013, Prishtin, 2013.
35. MBZHR: Prodhimtaria bujqsore sipas komunave e shprehur n hektar, Prishtin,
2012.
36. MKRS: Lista e Trashgimis Kulturore pr Mbrojtje t Prkohshme, Prishtin, 2012.
37. MMPH: Gjendja e mbeturinave n Kosov, Prishtin, 2003 2004.
38. MMPH: Gjendja e Mjedisit n Kosov, Prishtin, 2004.
39. MMPH: Plani Hapsinor i Kosovs, Prishtin 2010.
40. MMPS: Puna dhe Punsimi, Raporti Vjetor 2012, Prishtin, 2013.
41. MTI: Strategjia Afatmesme e Zhvillimit t Kosovs, 2004 2008.

42. OECD, SIGMA, BE: Assessing Competencies and Functions to Local Self
government, a comperativ review, UNED, Madrid 2005.
43. OSCE: Marrdhniet mes pushtetit qendror dhe lokal Aktet Komunale, Shtator,
2009.
44. Prgjigje n shkres, Nr. 07-468/1, date:02.05.2013 pr shqyrtimin e lnds pr
procedurat e shpalljes, vlersimit dhe ri-shpalljes s tenderit pr dhnien n shfrytzim t
pasuris s paluajtshme Hotel Park n Rahovec.
45. Pollozhani, Bajram & Dobjani, Ermir & Stavileci, Esat & Salihu, Lazim: E drejta
administrative aspekte krahasuese, 2010.
46. Qendra e Publikimeve Zyrtare: Prmbledhje legjislacioni pr pushtetin vendor,
Nntor 2010.
47. Qendra pr Zhvillim Social: Anket me qytetar serb n Gracanic, Novobrd dhe
Partesh, Gracanic, 2008.
48. Rregullorja Nr.01-2013: Pr Procedurn e Hartimit dhe Publikimin e Akteve t
Komunave, neni 18.1.
49. Republika e Kosovs, MAPL: Prgjigje n Krkes, Nr. 07.468/1, dat. 04.2013.
50. Republic of Slovenia, (Official Gazette of the Republic of Slovenia, No. 72/93,
57/94, 14/95, 26/97, 0/97, 10/98, 74/98, 70/00): THE LAW ON LOCAL SELFGOVERNMENT, Chapter III-, Article 21. Shih: nenin 21 dhe nenin 49 t
Kapitullit V t Ligjit Mbi Vetqeverisjen Lokale n Slloveni. No. 72/93, 57/94,
14/95, 26/97,

0/97, 10/98, 74/98, 70/00 Decision of the Constitutional Court:

Official Gazette of the Republic of Slovenia.

51. Robin Hambleton: Modernising Political Management in Local Governments, 37
URBAN STUDIES 931, 931 (2000).
52. Stanka Setnikar-Canka, Stane Vlaj, Maja Klun: Local Government in Sllovenia,
Decentralization: Experiments and Reforms, Relationship beteen the State
Administration and Local Government.
53. UNDP: Human Development Report, Prishtin, 2002.
54. USAID: Hap pas Hapi drejt Prmirsimit t Shrbimeve Komunale, Prishtin, 2012.
55. USAID: Sukseset dhe Sfidat e Komunave t Reja, USAID, Prishtin, 2012.