Bashkia Peshkopi

PLANI LOKAL I
VEPRIMIT PR
BIODIVERSITETIN

2010

Mbshtetur nga

faqe 2nga 45

Prmbajtje
Qllimet e PLVB ............................................................................................................................................ 4
VIZIONI .......................................................................................................................................................... 5
PLVB DHE SYNIMET ..................................................................................................................................... 5
HYRJE ............................................................................................................................................................ 6
Prshkrimi i njsive vendore dhe demografis s rrethit Dibr ............................................................... 7
Klima ......................................................................................................................................................... 8
1. VLERAT E NATYRS dhe VEPRIMTARIA NJERZORE .......................................................................... 10
1.1 BURIMET NATYRORE......................................................................................................................... 10
Pyjet e Kullotat ........................................................................................................................................ 10
Pasurit ujore dhe peshkimi ................................................................................................................... 10
Pasurit minerale .................................................................................................................................... 11
Tokat dhe aktivitetet prodhuese ............................................................................................................ 11
Bota shtazore .......................................................................................................................................... 12
Bimt mjeksore ..................................................................................................................................... 13
Erozioni ................................................................................................................................................... 14
1.2 AKTIVITETI NJERZOR........................................................................................................................ 14
Shfrytzimi i inerteve .............................................................................................................................. 14
Mbetjet urbane ....................................................................................................................................... 15
Turizmi .................................................................................................................................................... 15
2. MJEDISI SOCIAL dhe EKONOMIK ......................................................................................................... 18
2.1 Popullsia ............................................................................................................................................ 18
2.2 Arsimi ................................................................................................................................................ 18
2.3 Shndetsia ....................................................................................................................................... 19
2.4 Kultura, sporti dhe mjediset argtuese ............................................................................................ 20
2.5 Mjedisi ekonomik .............................................................................................................................. 20
Vlersim i burimeve natyrore ................................................................................................................. 22
Vlersimi dhe bashkrendimi i projekteve e donacioneve pr zhvillimin e bashkis ............................ 22
3. VLERA T VEANTA NATYRORE dhe EKO-TURISTIKE ......................................................................... 23
A- PRODHIME T TRADITS DIBRANE ..................................................................................................... 23
B- KORABI PASURI BIOLOGJIKE ME E MADHE E RAJONIT, PROPOZUAR PR ZON T MBROJTUR ..... 27
4. PRCAKTIMI I NEVOJAVE DHE PROBLEMEVE ..................................................................................... 31
5. PLANI I VEPRIMEVE .............................................................................................................................. 36

faqe 3nga 45

Qllimet e PLVB
Qllimet e Planit Lokal t Veprimit pr Biodiversiten pr Bashkin e Peshkopis:
1. Prcaktimi, vlersimi i gjendjes s natyrs n hapsirn administrative t bashkis Peshkopi,
por dhe m gjer n Qarkun e Dibrs;
2. Vlersimi i problemeve dhe rreziqeve q i kanosen pasurive natyrore dhe larmis bilogjike n
veanti si dhe vlersimi i cilsis s jets n prgjithsi;
3. Prcaktimi i strategjive specifike dhe aktivitetetve pr uljen e rreziqeve nga ata m serioze n
dmtimin e vlerave t biodiversitetit;
4. Prmirsimin e situats s prgjithshme ekologjike n Bashkin e Peshkopis dhe n
Rajonin e Dibrs n prgjithsi, nprmjet prcaktimit t masave konkrete, strategjive
ekonomike dhe mjedisore m efikase;
5. Rritjen e vetdijes dhe prgjegjsis qytetare pr ruajtjen e vlerave t biodiversitetit, t rritjes
s prkrahjes s komunitetit pr aksione dhe investime ekologjike;
6. Rritjen e cilsis s vetqeverisjes lokale dhe prfshirjes s shoqris civile, pr qeverisjen
me programe miqsore me mjedisin si dhe zbatimin e tyre, promovimin e vlerave t
biodiversitetit, trheqjen e donatorve pr financimin e projekteve etj.

faqe 4nga 45

VIZIONI
Vizioni i Planit t Veprimit pr Biodiversiten pr Bashkin e Peshkopis dhe Rrethin e Dibrs sht
q ky rajon t jet nj zon pioniere pr ruajtjen e natyrs, ku zhvillimi njerzor dhe bota e gjall t
integrohen s bashku n mnyr t qndrueshme.

PLVB DHE SYNIMET

Plani Lokal i Veprimit pr Biodiversitetin (PLVB) sht dokument i politiks mjedisore vendore q
pasqyron:
prparsit dhe detyrat n fushn e mjedisit,
veprimtarit e masat q do t ndrmerren pr zgjidhjen e tyre,
identifikon organet e strukturat q do t angazhohen, secila n linjn e vet, si dhe
prllogarit kostot dhe mbshtetjen financiare t nevojshme.
Ky plan hartohet n nivel lokal nga Bashkia Peshkopi. Zbatimi i ktij plani sht konceptuar q t
mbshtetet n metodn gjithprfshirse ku do individ i komunetit t ket t drejtn e dhnies s
kontributit t tij n kt proces.
Synimet e PLVB
Prmes prgatitjes s PLVB:
zhvillohen aftsit e pushtetit vendor, subjekteve t ndryshme t interesuara pr mjedisin
dhe gjith komunitetit;
nxitet bashkpunimi midis pushtetit vendor dhe atij qendror, organizatave jofitimprurse,
biznesit dhe subjekteve t tjera mjedisore, duke prkrahur shkmbimin e lir t informacionit
dhe pjesmarrjen publike n procesin e vendimmarrje;
nxiten nisma vendore pr zhvillimin e qndrueshm, nprmjet prdorimit t vlerave t
biodiversitetit dhe kultivimit t natyrs;
promovohen vlerat e veanta t natyrs dhe rriten mundsit pr turizm ekologjik.

faqe 5nga 45

HYRJE
Bashkia Peshkopi sht pjes
administratrive dhe territoriale
e Rrethit Dibrr, i cili ka nj
siprfaqe prej 863 m2,
shtrihet n verilindje t
Shqipris, n dy ant e
lugins s lumit Drin i Zi, ne
nj terren kodrinor malor. Ai
prshkohet nga dy vargmale
me drejtimin veri-jug. Ky rreth
sht vendosur n kto
kordinata gjeografike:41o 53
20,dhe 41o 33 40 gjrsi
gjeografike veriore dhe 20o
34 50 dhe 200 07 00
gjatsi gjeografike lindore.

N mes t ktyre dy vargmaleve gjendet lugina e lumit Drini i Zi, me drejtim Jug-lindje, veri-perndim.
Lugina e ktij lumi, me thyerje e platforma, valzime dhe thellime me bukuri fantastike, n dy ant e
s cils gjenden vargje t larta malore, e bjn mjaft interesante relievin e ktij rrethi.
Kufizohet n Veri-Lindje m Republikn e Kosovs dhe t Maqedonis me nj gjatsi kufitare 90 km.
N veri kufizohet m rrethin e Kuksit m 75 km vij kufitare. N perndim me Mirditn 13 km vij
kufitare dhe me rrethin e Matit m 60 km vij kufitare. N jug m Bulqizn 27,8 km vij kufitare.
Rrethi i Dibrs ka nj reliev kodrinor-malor q varion nga 350 m mbi nivelin e detit (lugina drinit t zi)
deri n 2751 n majn Korabit
Qendra e rrethit sht qyteti i Peshkopis me afrsisht 18.720 mij banor shtrihet 190 km nga
kryeqyteti dhe 20 km largsi nga pika e dogans s Bllats n Maqellar. Peshkopia ka klim
faqe 6nga 45

kontinentale mesdhetare me ver t ngroht (mbrmje t freskta) dhe dimr t ftoht q mund t
zgjas nga 5 deri n 6 muaj
Peshkopia sht qyteti m i madh dhe m i rndsishm i qarkut t Dibrs. Peshkopia ndodhet n
Shqiprin verilindore n lartsin 670 m mbi nivelin e detit dhe 20 km nga kufiri me Maqedonin.
Distanca nga Tirana sht 190 km. Qyteti shtrihet n nj terren t gjelbruar dhe kryesisht malor.

Prshkrimi i njsive vendore dhe demografis s rrethit Dibr

Tipare t zhvillimit demografik
Sipas p dhnave t INSTAT n rrethin e Dibrs banojn 75.262 banore n 15.394 familje me rreth
4.9 antare pr familje. Ka nj dendsi 70 banor/km. Duke analizuar t dhnat del se nga rrethi
Dibr nga viti 1990 jan larguar 24.106 banor pasi n vitin 1990 ky rreth kishte afro 99.368
banor. Kjo popullsi sht vendosur n Tiran 67 %, Durrs 21% dhe rrethe si: Lushnje, Fier, Lezh,
Kavaj, deri Sarand dhe Shkodr.
Vendbanmet sa vijn e rrallohen duke u ngjitur n lartsi t larta dhe duke u larguar nga qendra e
rrethit. Komunat me m pak popullsi dhe q dallohen qart pr rnie n kt drejtim jan: Lura,
Selishta, Rei, Luznia Muhuri etj.
Rrethi i Dibrs bn pjes n Qarkun e Dibrs dhe nn administrimin e vet prfshihen bashkia
Peshkopi dhe 14 komuna q jan:
Bashkia Peshkopi
Peshkopia sht kthyer n qytet pas viteve 1945. N kt koh jeta e ktij qyteti ka qen prroi i
Llixhave dhe disa shtpi rreth e qark, nj shkoll, disa dyqane e zyra shtetrore, pa rrug dhe ku
mbizotronte analfabetizmi e smundjet e ndryshme. M vone ky qytet filloi t zhvillohej duke u
shndruar n nj qytet t blirit, me ajr t pastr e klim t shndeteshme malore e shoqruar edhe
me mundsi t zhvillimit t turizmit malor e familjar.
Peshkopia sht e vendosur n nj pjes shum t bukur prsa i prket natyrs. Malet q e
rrethojn jan t gjelbr. Qyteti ndahet n mes nga prroi i Llixhave ku n lindje ndodhet lagja
Dobrov dhe n perndim pjesa tjetr e qytetit. Peshkopia sht nj qytet i gjelbr me shum drur
dekorative t kultivuar n hapsirat e gjelbra t qytetit. Ata jan rreth 1700 cop kryesisht pish e
zez, bredh, cedr, ligustr, bliri, gshtenj e egr, shelg lotues, panj fletfrashr dhe mali,
mshtekn, gledicie etj. Peshkopia ka nj siprfaqe prej 191,5 ha nga t cilat 7,3 ha jan parqe dhe
lulishte. Megjithat nuk ka parqe t mirfillta n t cilat qytetart mund t pushojn dhe shtisin s
bashku me familjet e tyre. Siprfaqja e pyjeve sht afrsisht 16, 6 ha dhe ka nj tendenc n rritje.
N rrethin e Dibrs prfshihen edhe 14 komuna:
1. Komuna Arras
2. Komuna Fush-idhn
3. Komuna Muhur
4. Komuna Kala Dods
5. Komuna Kastriot
6. Komuna Lur
7. Komuna Luzni
8. Komuna Maqellar
9. Komuna Melan
faqe 7nga 45

10. Komuna Tomin

11. Komuna Selisht
12. Komuna Sllov
13. Komuna Zall Dardh
14. Komuna Zall Re

Klima
Rrethi i Dibrs bn pjes n zonn klimatike mesdhetare malore dhe at mesdhetare para-malore
meqense sht pjes e pellgjeve t lumejve t Drinit. N formim t ksaj klim kan ndikuar
faktor si lartsia dhe relievi e territorit, ndikimi i madh i klims kontinentale nprmjet erave q
vijn nga grykat dhe qafat nga brendsia e Gadishullit Ballkanit. Si rezultat kjo klim dallohet pr
klim t ashpr, t gjat dhe me reshje t mdha t dbors dhe ver t freskt por pa reshje .
Temperatura mesatare vjetore arrin n 110 C. Janari sht muaji m i ftoht me nj temp. mesatare
minus 20C, ndrsa muaji m i nxeht, gushti me nj temp. rreth 210C. Temperaturat e ftohta arrijn
deri mbi minus 220C. Rreshjet jan nn mesataren e vendit, ku mesatarisht bien rreth 912m/vit. Pr
reshjet e dbors mund t themi se fillojn mesatarisht me 1 nntor dhe data e mbarimit sht 20
mars. Shtresa maksimale shkon 1,5 m n shpatet e malit.
Pr sa i prket dukurive negative t klims mund t themi se ajo ka karakter kaprioz, pra ajo ka
diktuar edhe vendosjen dhe mnyrn e ndrtimeve n kt rreth. Po ashtu, kjo klim sht edhe
shum e shndetshme, por nuk lejon kultivimin e t gjitha llojeve t bimve si rezultat i ngricave t
gjata dhe reshjeve t mdha t bors, t cilt jo pak her kan shkatrruar prodhimet bujqsore dhe
i ka dhn drejtim t gabuar zhvillimit ekonomik.
Temperaturat
Diagrama klimatike e PESHKOPISE

25

160
140

20

120
100

15

80
10

60
40

20
0

0
JAN

SHK MARS PRILL MAJ QERSHKORRGUSHT SHAT TET

NEN DHJE

faqe 8nga 45

Disa tregues temperature reshje t periudhs 1999-2009

Temp.mes. ditore

Tem. Absolute

Reshje shiu

Reshje bore

Qershor

Janar

28.2

-8.7

Gusht

Janar

9.9

470

Korr

Janar

36

-8

Gusht

Shkur

32.3

-7.9

Korik

Janar

18.5

16.6

Lartsia e
bors cm

-7.1

-6.2

Nr.diteve

36

10.9

34.1

Dit me shi

Janar

17.2

Mes vjet

Korrik

Gjith mm

-9.1

Min muaj

26.9

MaxMuaj

11.2

Mes.
vjetor

2007

Min muaj

2008

Max Muaj

2009

Mes.vjetor

Viti

53

18

20
Shkurt

852

73

21

8
Janar

793

82

17

30
Janar

2006

11.1

29.7

-7.7

15.4

31.4

-5.1

920

87

18

25

2005

10.5

33.2

-9.5

17.1

30.6

8.2

1100

99

27

32

2004

10,9

25,8

-7,7

16,4

33,5

-12,5

1256

90

28

25

2003

12,6

36

-7

18,5

37

-8

736,9

70

18

10

2002

11,7

22,8

-7,5

17,4

36,2

-11,6

758

30

36

12

2001

11,8

26,7

-6,6

17,2

34,5

-9,6

665

15

15

11

2000

8,8

26,1

-11,8

15,4

33,5

-17,2

834

25

29

90

1999

12

26

-9,6

17,1

33,6

12

715

17

45

80

faqe 9nga 45

1. VLERAT E NATYRS dhe VEPRIMTARIA NJERZORE

1.1 BURIMET NATYRORE
Pyjet e Kullotat
Pyjet zn rreth 66% t siprfaqes s prgjitheshme t qarkut, duke prbre nj potencial t
rndsishm mjedisor dhe ekonomik. N rrethin e Dibrs prfshihen tre zona fitoklimatike nga 4 q
ka Shqipria, dhe konkretisht: (i)- zonn e gshtenjs (Castanetum); (ii) zonn e ahut (Fagetum); (iii)
zona e hormoqit (Picetum); dhe (iv) zonn e kullotave alpine (Alpinetum)
N kuadrin e decentralizimit dhe rritjes s kompetencave t pushtetit vendor, rreth 60% e fondit
pyjor ju jan dhn n administrim njsive t qeverisjes vendore. Kto pyje prfshijn teritore t cilat
ato i kan n administrim dhe q po mbshteten me investime nga projekti i pyjeve i Banks
Botrore, i cili ka si qllim rimkmbjen dhe menaxhimin e qndrueshm t tyre.
Relievi dhe klima e favorshme bjn q n kt zon t ndodhen t gjitha katet bimore t vendit
ton, duke filluar me shkurret mesdhetare deri n livadhet alpine. N lartsin deri n 800 m rriten
disa lloje dushqesh si bunga, shparthi, qarri, etj., dhe mbi kt lartsi takohet kryesisht ahu (Fagus
silvatica), pisha e zez (Pinus nigra), rrobulli (Pinus heldreichi), bredhi i bardh (Abies alba), arneni
(Pinus peuce), lajthia (Corilus coturna), mshtekna (Betula pendula) etj, t cilat pas viteve 90, si
rezultat i shfrytzimit pa kriter kana psuar dme t shumta.
Tab. Fondi pyjor i Qarkut Dibr
RRETHI

Pyje
Livadhe e Kullota
Sip. totale
Sip. Prodhuese
Dibr
34 193 ha
24 300 ha
12 899 ha
V.O. T dhnat e tabels jan marr nga Drejtoria e Shrbimit Pyjor

Pasurit ujore dhe peshkimi

Pasurit ujore t ktij rajoni prbhen nga ujrat siprfaqsore (lumenjt, prrenjt, liqenet artificiale
e ato natyrore) dhe ujrat nntoksore. Shfrytzimi i ktyre burimeve ujore bhet kryesisht pr
vaditjen e tokave bujqsore dhe uj t pijshm pr banort e zonave prreth si dhe pr kultivimin e
peshkut n mnyr artificiale.
Baseni kryesor ujor prbhet nga dega kryesore e lumit Drini i Zi, q merr me vete disa deg t tjera
si: Molla, Seta, Grama, Veleshica, Murra, etj. Kto deg kan karakter t vrullshm dhe me prurje t
mdha n kohn e shkrirjes s bors, gj q i bn t jen shum t dmshm dhe t shkatrrojn
do gj q u del para duke sjell shum materiale t ngurta e shkaktuar prmbytje t tokave prreth.
Midis pasurive t shumta vlejn pr tu prmendur edhe liqenet shum t bukura t Lurs, liqenet e
Kacniss e Balgjait, liqenin e Grams, burimin e llixhave si edhe disa burime t vogla n afrsi t
qytetit .

faqe 10nga 45

Pasurit hidrike kan ndihmuar jo pak n zhvillim ekonomik t ktij rrethi si n energji, ujitje,
peshkim, industri, etj., por kto burime shrbejn edhe pr trheqje t turistve si pr turizm
balnear, argtues, pushues, ekoturizm etj.
N rrethin e Dibrs ka vetm nj ekonomi t kultivimit artificial t trofts, n komunn Arras, n
derdhje t lumit Set pr n lumin Drin. Njkohsisht n ujrat siprfaqsore t ktij rajoni rriten
edhe nj sr peshqish autoktone (natyrore) si trofta, krapi, mlyshi, skobus etj. Gjuetia n mnyr t
paligjshme, me lnd plasse, klor dhe rrym elektrike, ndryshimi i her pas hershm i regjimit t
shtratit lumor kan ndikuar shum n uljen e sasis s peshkut dhe ruajtjen e vazhdimsis s jets
n kto ujra.

Pasurit minerale
Gjeologjia
Rethi i Dibrs ka nj ndrtim t larmishm gjeologjik, i cili prbhet nga molasat e plio-kuarternarit,
flishiri dhe formacione t tjera magmatike dhe depozitime t kuaternarit. Vendin kryesor e zn
molasat e plio-kuarternarit, por gjejm edhe rreshpet e paleozoit si dhe glqeroret e mesozoit q
jan edhe formacionet m t vjetra t vendit ton, kurse shkmbenjt efuziv dhe flishet ndrtojn
skajin m jugor t vargut t Korabit ku gjejm edhe formacione karbonatike dhe ultra-bazike.
Ndrtimi gjeologjik n kt rreth mundson zhvillimin, pasi kjo zon sht e pasur me minerale,
lnd ndrtimi dhe mermere. Kto formacione kan br q ky rajon t ket pasuri t shumta
minerale ku veojm kromin ne Selisht e Lur, bakrin n Cerjan e Lur, mermerin n Muhurr, Arras,
Rec, gipsin n prroin e llixhave, Bahut Vrenjt, Kala e Dods, hekurin n stanet e Preshit, Serokol,
boksided n Lur, bojra dheu n Bllic, Sohodoll, Kab, Erbar, squfurin n Krcisht, dhe argjilat n
Kastriot, Kubn dhe Dohoshisht.
Pasurit minerale q prmendn m sipr, prgjithsisht jan t pa shfrytzuar, duke prjashtuar
objektet e kromit q shfrytzohen aktualisht dhe ato t mermerit e argjils, t cilat sot nuk
shfrytzohen.

Tokat dhe aktivitetet prodhuese

Shtrirja nga 380m deri n lartsi t Korabit ka br q n t gjejm shum breza dhe nn breza
tokash duke ndikuar drejt pr drejt n bimsin e zons. Larmia e kushteve natyrore
pedogjenetike ka kushtzuar edhe shumllojshmrin e tokave. N kt drejtim dallohen:
Tokat e kafenjta - kan shtrirje jo t madhe dhe zn 20 % t territorit t zons shtrihen n
lartsit 600-1000 m mbi nivelin e detit, sidomos n pjesn veriore prgjat luginave.
Tokat e murrme pyjore - ose t pyjeve t ahut dhe t pishs q shtrihen n lartsit 10001200 m mbi nivelin e detit duke zn pjesn m t madhe t ksaj malsie rreth 40%. Ato i
gjejm t prhapura n pjesn qendrore, jugore dhe at lindore
Tokat livadhore-malore - kto toka zn 40 % t territorit t ksaj malsie dhe shtrihen n
lartsit mbi 1700 m mbi nivelin e detit. Ato i gjejm t prhapura n lindje t zons, dhe
formohen mbi glqeror, n kushte t nj klime t ashpr dhe me reshje, kurse relievi i tyre
sht heterogjen dhe dallohet pr coptim dhe pjerrsi t mdha.
Nga t dhnat rezulton se siprfaqja e prdorur bujqsore prbn 12% t fondit total bujqsor. Pyjet
dhe kullotat prbjn 77% dhe toka e paprdorur 11%.

faqe 11nga 45

Tab. Struktura e siprfaqes dhe toka e paprdorur n ha pr vitin 2010

Qarku

Sip prgj.

Toke ar

dibr
n %

66189
35

10328
49

Pem
frutore
742
74

Vreshta

Pyje

43
33

34193
30

Livadhe
kullota
12899
39

Tok e
papdorur
7964
44

N rrethin e Dibrs blegtoria sht shum e rndsishme dhe ka qen gjithnj baza e ekonomis
bujqsore. Numri i krerve t bagtis n vitin 2003, n kt rreth ka qen 17.266 krer gjedh,
53.010 krer t leshta dhe do banori t Dibrs i takon rreth 422 litra qumsht e 47 kg mish ne vit.
Tab. Prodhimet blegtorale per vitin 2010
PRODHIMET
Qumesht
Mish
Veze
Mjalt
Lesh

SASIA NE TON
30240
3200
19000
76
90

Industria n kt rreth ka qen gjithmon nj deg e dyt. Pas viteve 90 u shkatrruan edhe ato
pak objekte industrial q ekzistonin. Tani po vihet re nj mkmbje e vogl e ksaj deg n drejtim
t industris ushqimore, prodhimit t miellit, t pijeve t ndryshme, prpunimit t produkteve
bujqsore e blektorale si dhe ajo e lndve t para pr ndrtim

Bota shtazore

faqe 12nga 45

Larmia dhe pasuria q ka kjo zon si n

aspektin klimatik, at t tokave, t flors
etj., ka krijuar kushte shum t
favorshme pr zhvillimin e nj bote
shtazore shum t larmishme. Kt gj e
dshmon ekzistenca e shum llojeve t
veanta sipas karakterit t habitatit. Bota
shtazore sht shtrir n gjith teritorin
si n at t shkurreve, t pyjeve t
dushkut, t ahut, e n lartsin e
kullotave alpine dhe t pak habitateve
ujore.
N habitatet e dushkut, habitat ky q n
20 vitet e fundit vrehet nj rimkmbje
dhe rigjenerim i plot i tij, n t gjitha
vlerat e biodiversitetit, ka gjetur kushte
zhvillimi dhe jetese shum lloje t
kafshve t egra si: lepuri, thllnxa e
malit, derri i egr, ujku, dhelpra, etj.
N habitatet e pyjeve t ahut dhe t
pishs, q jan m t dmtuara vitet e
fundit dhe q vrehet nj dmtim i
ekosistemeve dhe i faktorve t
biodiversitetit n trsi, gjejm nj numr
m t vogl t kafshve t egra q
jetojn n kto zona si ariu, ujku,
shqiponja, rrqebulli, dhia e egr,
kaprolli, etj.
N habitatet e ujrave t kthjellta dhe t
ftohta t ktyre lumenjve takohet trofta e
egr dhe disa lloje t tjera peshqish
autokton q e bn kt zon t
dallueshme nga zonat e tjera t vendit. E
gjith kjo, pasuri e bots shtazore dhe
me vlera t veanta ofron kushte pr
zhvillimin e turizmit malor, familjar,
sportiv, ekologjik, lodhs, etj.

Bimt mjeksore
N rrethin e Dibrs vler t madhe pr ekonomin e komunitetit kan edhe shfrytzimi i burimeve
natyrore (bimve mjeksore), t cilat kan nj prhapje t gjer n shum zona t ktij rajoni. Ndr
kto bim me vlera t mdha mjeksore mund t prmendim: dllinja e zez (Juniperus nigra),
dllinja e kuqe (Juniperus ohycedrus), lulkuqja (Papaver rhoeas), sherebela, qershia e egr, trumza,
trndafili i egr (Rosa kanina), mullaga (Malva sulvestris), salepi (Orchis mascula), hithra (Urtica
dioica), kamomili (Chamomilla recutita), blini, aji i malit (Sideritis roeseri), murrizi (Crataegus
monogyna), etj., t cilat mblidhen nga banort e grumbullohen nga subjektet t licensuara t rrethit.
M pas drgohen sipas destinacionit pr eksport. Theksojm se ky potencial burimesh natyrore
ndikon ndjeshm n rritjen e t ardhurave e mirqenies t banorve n zonat rurale, si dhe kan
ndikim n uljen e varfris dhe papunsis.
faqe 13nga 45

N rrethin e Dibrs, duke qen q kushtet e mjedisit si dhe pozicioni gjeografik jan t prshtatshm
pr rritjen dhe zhvillimin e shum llojeve me vler, duhet q t jet n qendr t vmendjes nj
prkujdesje ndaj rregullave dhe kritereve t vjeljes e grumbullimit t ktyre pasurive natyrore, me
qllim menaxhimin e qndrueshem t tyre.

Erozioni
Fenomeni i erozionit sht prezent pr vet pozicionin gjeografik dhe shtrirjen vertikale t teritorit t
rrethit. Kjo dukuri vrehet kryesisht n tokat e ish kooperativave bujqsore apo si quhen sot toka t
abandonuara. Kto terene, duke qen q nuk jan trajtuar dhe kujdesur pr to, n kto 20 vitet e
fundit, jan br objekt i grryerjes dhe i zhvillimit t fenomenit t erozionit n to. Kto lloj tokash
jan karakteristike n shpatet e pjerrta t dy vargmaleve q prkufizojn rrethin e Dibrs. Deri n
vitet 90 fenomeni i erozionit ishte i prhapur kryesisht n pyjet e dushkut, pasi kto pyje ish objekt i
degradimit dhe shkatrimit. Pas viteve90 ky fenomen filloi t zvoglohet n kto territore, n saj t
prkujdesjes s komuniteteve lokale, pr pyjet pran fshatrave. Gjithashtu, sot vrehet dukuria e
erozionit n shpatet e prrenjve, kjo dhe pr mungesn e investimeve n ndrtimin e veprave
hidroteknike, si jan pritat me mur guri, pritave me tel gabion, panelave horizontale, etj., dukuri, e
cila m e theksuar vrehet n prroin e Peshkopis, burimet e t cilit e kan origjinn nga lartsit e
mdha t fshatrave Cerjan e Rabdisht, si dhe n prrenjt e Grams e Veleshics, t cilt
depozitojn sasi t mdha materiali n tokat bujqsore t bregut t lumit Drin i Zi. Identifikimi i
ktyre faktorve pr t ardhmen detyron marrjen e masave pr parandalimin e ktij fenomeni. N
nj analiz t faktorve t tjer q mund t prmendim jan:
Ndrhyrjet pa kriter n pyje q kan uar n paksimin ose zhdukjen e bimsis s lart n
faqet e shpateve t maleve e luginave, kan ndikuar n rritjen e ktij fenomeni.
Prishja apo dmtimi i pritave dhe pr rrjedhoj, rritja e shpejtsis t ujrave t prrenjve
malore. Kjo ka br q n fshatin Katundi i Ri, Zbinec, Zall-Dardh, Lugje, etj., lumi i Drinit t
Zi dhe kto prrenj malor t rrezikojn shum shtpi banimi e toka bujqsore, dmtim t
rrugve rurale, etj.
Ndrhyrjet n ngushtimin e shtretrve t prrenjve, ndrtimin e objekteve n afrsi t tyre
shtojn rreziqet nga prrenjt.
Ndryshimi i kushteve t klims t shoqruara me ndryshime t shpeshta atmosferike, t
mikroklims.
Ndryshimi i flors n brigjet e lumit, shkrettirizimi i brigjeve.
Ndrhyrjet e njeriut n natyr nga prerjet dhe zhdukja e bimsis tradicionale.
Shfrytzimi pa kriter i inerteve n shtratin e ktij lumi.
Pr sistemimin e lumit Drin i Zi dhe prrenjt malor t ktij rrethi, jan ndrtuar nj seri pritash dhe
argjinaturash prgjat rrjedhs s tyre si n prrenjt e rrmbyeshm t Gjelagjoshit, Grams,
Luznis, Zall Sins, etj. Jan ndrmarr projekte dhe jan ndrtuar prita t reja por shpesh ato nuk
kan qen efikase.

1.2 AKTIVITETI NJERZOR

Shfrytzimi i inerteve
faqe 14nga 45

Nga vrojtimet tona dhe materialet e grumbulluara mund t themi se, inertet n lumin Drin i Zi si dhe
shtretrit e prrenjve jan shfrytzuar pa asnj lloj kriteri, n shum raste pa licensa t rregulla t
shtetit. Edhe n ditt e sotme vazhdon shfrytzimi i tyre si n zonn e Fush-Cidhns, Muhurrit,
Luznis, Prgjegjve, Podgorcs, etj., objekte shfrytzimi q lidhen me aluvionet e shtratit t lumit
Drini i Zi, si dhe n shtretrit e prrenjeve t Veleshics, Grams, Gjelagjoshtit, Llixhave, Melanit,
Pesjaks etj., duke marr prej tyre sasi t konsiderueshme inertesh (proluvionesh) n nj koh kur
nevojat pr materiale inerte duhen siguruar nga gurort.
Sot aktualisht n qarkun e Dibrs kemi 6 impiante pr prpunimin dhe prodhimin e inerteve, ku n
luginn e lumit Drin i Zi kemi 3 impiante, t cilat jan ngritur n Muhurr e Vajmdhej. Gjithashtu,
shfrytzim inertesh, pa prpunim, kryhet edhe n Fush-Cidhn, Katundi i Ri, shelgu i Brezhdanit,
Podgorc dhe prroin e Prgjegjs. Materiali q shfrytzohet sht kryesisht proluvial. T gjith e
pikat e shfrytzimit t inerteve n lumin Drin preken nga zbatimi i projektit, por ato jan t palicensuara nga organet kompetente dhe punojn n mnyr ilegale.

Mbetjet urbane
Q n fillim nnvizojm se problemi i mbetjeve urbane t qytetit t Peshkopis sht zgjidhur
provizorisht n vitin 2002. Pr caktimin e vend depozits s mbetjeve urbane t qytetit u
bashkpunua me SNV-n dhe nga granti i qeveris Daneze u investua n zbatimin e projektit pr
ndrtimin e vend-depozitimit t ktyre mbetjeve, n nj vend t prshtatshm, q ndodhet n pjesn
Jug-lindore t qytetit, pa rreziqe gjeologjike etj., pr nj periudhe mbi 25-vjeare. Ajo ka sht
shqetsuese n kt vend-depozite ka t bj me djegien e mbetjeve duke liruar gazra t
dmshme pr shndetin e popullats, n vend q at t mbulohen sipas teknologjis se prcaktuar.
Pr t eliminuar ndotjet e mjedisit, ka ardhur koha pr t ndrmarr studime t tilla edhe pr
qendra t tjera m t vogla si Maqellara, Muhurri, Kastrioti, Tomin, Melani etj.

Turizmi
Rajoni i Dibrs shtrihet n lindje t Shqiperise n nj terren prgjithsisht t thyer malor, por i
kombinuar n t ashtuquajturn zon e ult q fillon nga lumi Drin i zi dhe sa vjen e lartsohet n
pllaja, kodra dhe male t thepisura deri n kufi me Republikn e Maqedonis.
Vargmalet e Korabit, malit m t lart n Shqipri kan nj bukuri t rrall. Ato mbajn mi supe
kreshta malesh t prbra nga guri glqeror dhe formacione gipsi, t veshura me bimsi barishtore
t kullotave alpine t llojeve t shumta e q formojn nj tapet t gjelbr n periudhen pranverver. Lulet e shumta shumngjyrshe, burimet ujore t karaktereve ujvara, liqene natyrale, drurt
pyjor t llojeve fletore dhe halore, t cilat vetullojn kto zona alpine shfaqin nj pamje t shklqyer
pejsazhore pr banort vendas dhe vizitort.
Shum zona t tilla si Kalaja e Dods me Korabin madhshtor e livadhet alpine, zona e Grams me
kullotat alpine, liqenet natyrale t tipit karstik, liqeni artificial n qendr t saj i shoqruar me drurt
pyjor t bredhit e pishs jan m t vrtet perla t rajonit ton.
Por, jo m pas tyre qndron Lura e cila sht nj perl e tipit alpin me pyje t shumta t llojeve
halore, me fshatrat e saj t vendosura n pllaja e lugina, me shtat liqenet natyrale t tipit karstik, t
cilt jan nj faqje e rrall e bukuris.
Fusha e Pelave me nj siprfaqe 50 hektar sht e rrethuar kudo me bredh e pish dhe paraqet nj
pamje vrtet mahnitse ku sipas dshmive t t moshuarve, n koh t hershme organizoheshin
gara me kuaj gjat periudhs s vers dhe ndaj quhet edhe Fusha e Pelave. Pamje t tilla shum
faqe 15nga 45

t bukura mbajn n vetvete edhe zonat e Ilnices (Hinoska) dhe bjeshka e Pocestit me ujvarn e saj
fantastike.
Kto vlera pejzazhike q mbartin zona t caktuara t rajonit bhen edhe me interesante kur
njharazi shpalosen edhe historit e banorve vendas, simbioza e tyre me pyllin, kullotn, blgtorin.
Turizmi n Peshkopi sht n hapat e para t zhvillimit t tij. Shtrirja e qytetit n afrsi t malit m t
lart t Shqipris, malit t Korabit me lartsi 2.751 m bn q Peshkopia t jet e preferuar
sidomos nga t huajt, duke qen se ofron lehtsirat e nevojshme pr nj vizit n rrethinat e saj. N
vitet e fundit ka nj interes n rritje pr t vizituar qytetin e Peshkopis dhe disa nga zonat afr saj
sidomos nga t huajt. Kan filluar prpjekjet e para n organizimin e agjensive turistike. N Peshkopi
aktualisht sht agjensia Korabi track and tours q ofron informacion dhe shrbime pr grupe
turistsh shqiptar dhe t huaj.
Nj pasuri e rrall q ka qyteti i Peshkopis, sht burimi i ujrave termale. Uji sht me cilsi shum
t mir prsa i prket kurimit t disa lloj smundejeve. Shum qytetare nga gjith Dibra, por edhe
nga disa rrethe t tjera t vendit, vijn do vit n Peshkopi pr t qndruar 10 15 dit pr t br
banja n llixhat e Peshkopis. Numri i tyre shkon deri n 6.000, ku midis tyre mbi 500 jan t ardhur
nga jasht Shqipris, kryesisht nga Maqedonia. Ky lloj turizmi, i quajtur turizm kurativ sht nj
mundsi e mir pr bashkin dhe vet qytetart pr t rritur t ardhurat lokale. Burimi i ujrave
termale i ka dhn emrin edhe lagjes ku ndodhet. Bazuar n kt situat dhe n interesin n rritje
pr turizmin kurativ. Bashkia e ka n prioritetet e saj rivitalizimin e ksaj lagjeje, q do t ndikonte
ndjeshm n rritjen e numrit t turistve. Si faz e par e projektit sht rikonstruksioni i rrugs
kryesore dhe legalizimi i gjith ndrtimeve pa leje t ksaj lagjeje.
Turizmi rural
Rrethi i Dibrs dallohet pr nj potencial t madh natyror e turistik, ende t pashfrytzuar, q lidhet me
trashgimnin e madhe historike e kulturore dhe me mundsit q krijojn masivet pyjore dhe
monumentet natyrore pr vizitor vendas e t huaj. Shfrytzimi i ktij potenciali turistik sht nj nga
burimet kryesore t zhvillimit ekonomik e shoqror t rrethit.
Mbrojtja, zhvillimi dhe shfrytzimi i ktyre vlerave nprmjet nj masterplani q integron t gjitha kto
komponente dhe nj sistemi informacioni rajonal, konsiderohen si hapa t domosdoshm q duhen
ndrmarr nga strukturat qendrore e lokale.
N fushn e turizmit mund t prmendim Parkun Kombtar t Lurs i cili ndodhet n lartsin 1.580 m
mbi nivelin e detit dhe karakterizohet nga bukurite natyrore t pyjeve t lart, kullotave alpine dhe 14
liqeneve akullnajore. Shtrihet n faqen lindore t masivit Kurora e Lurs dhe ka nj siprfaqe prej 1.180
ha, nga e cila 1.100 ha pyje, 50 ha livadhe dhe 30 ha pasqyra e ujit t liqeneve.
Liqenet kryesore:
-Liqeni i Madh ka nj siprfaqe 11,8 ha.
-Liqeni i Kallabs me siprfaqe 3,6 ha.
-Liqeni i Zi, me siprfaqe 2,5 ha.
-Liqeni i Luleve, me siprfaqe 1,44 ha.
Flora dhe fauna e ktij parku jan shum t pasur. Aty gjendet ahu, pisha e zeze, rrobulli, arneni, bredhi,
dushku, etj. Dallohet pr pranin e gjitarve t mdhenj, t nj rndsie kombtare e ndrkombtare si
rreqebulli, ariu, dhia e egr, kaprolli, zardafi, kunadhja dhe baldosa. Gjithashtu haset shqiponja e malit
dhe gjeraqina e shkurtr.
Flora, fauna, klima si dhe bukurit e rralla natyrore e bjn kt park mjaft trheqs pr turizmin malor.
Gjat periudhs s vers, shfrytzohet pr turizm ditor shtrati i lumit Drin n t dy ant e tij si n FushAlie, Vajmdhej, Muhurr, Rrethkal, Ushtelenx, Katundi i Ri, Gradec, Ura e Topojanit, Potgorc, etj.
Gjithashtu, n qarkun e Dibrs, kryesisht n rrethin e Dibrs, ekzistojn disa monumente natyrore e
gjeomonumente q risin vlerat turistike t rajonit t ktij rrethi .
faqe 16nga 45

M posht po japim listn e plot t monumenteve t natyrs t miratuara me V.K.M. me nr.276

dt.20.12.2002
1. Hartina e Lurs
2. Rrobulli i Lurs
3. Pisha e Bllics
4. Rrapi i Krcishtit
5. Rrapi i Cidhns (plepi i Cidhns)
6. Ahu i Bllics
7. Lisi i Kabs
8. Lisi i Dobit
9. Vakufi i Cangs
10. Vakufi i Sins s Eperm
11. Baroviku i Begjunecit
12. Karsti i Malit t Bardh
13. Pasqyra e Grams
14. Gropa e Panairit
15. Bjeshka e Zonjave
16. Gryka e Sets
17. Shpella e Gurit t Kuq Muhurr
18. Shpella e Rusit Gryk Nok
19. Shpella e Qytezs Bellov
20. Shpella e Akullit-Bulac
21. Shllinasi (n rrjedhn e siprme t prroit t Grams)
22. Gryka e Madhe (Lur)
23. Guri i Krcinit
24. Krasta e Pocestit
25. Rafshi i Korabit
26. Morenat e Fush-Lurs
27. Cirku i Kunors s Lurs
28. Kodra e Parve Bllic
29. Fusha e Perlave Lur
30. Liqeni i Luleve Lur
31. Liqeni i Zi Lur
32. Liqeni i Madh Lur
33. Liqenet e Kacnis
34. Liqeni i Zi Mbitejs
35. Burimi termomineral i llixhave Peshkopi
36. Burimi dhe shpella e Sopraniks (Cidhna e Poshtme)
37. Burimet e Bellovs
38. Burimi i Krcinit
39. Burimi i ujit t ftoht Vlesh
40. Ujvara e Pocests Maqellar
41. Kroi i Mbretit Sorokol

faqe 17nga 45

2. MJEDISI SOCIAL dhe EKONOMIK

T dhnat sociale

2.1 Popullsia
Shumica e banorve t Peshkopis kan lindur n kt zon dhe quhen popullsi native. Sidoqoft,
n 10 vitet e fundit popullsia sht rritur ndjeshm. Shumica e t ardhurve jan nga fshatrat rreth e
rrotull. Rritja e numrit t banorve t Peshkopis gjat viteve t fundit sht paraqitur n tabeln e
mposhtme.
Nga ana tjetr vihet re q
banort e Peshkopis po
19000
largohen nga rajoni, shumica
18500
n drejtim t Tirans dhe t
18000
NR. Banoreve
17500
Durrsit. T gjithe t ardhurit
17000
n Peshkopi jan nga fshatrat
16500
rreth e rrotull. Megjithat ka
1993
1995
1997
1998
2002
2004
nj far ekuilibri ndrmjet
atyre q largohen dhe atyre
q
vijn
n
Peshkopi.
Popullsia do t rritet m tej n qoftse shkalla e lart e lindjeve do t vazhdoj si dhe do t
prmiresohet ekonomia lokale. Rritja e popullsis pr Peshkopin sht 1,4 %. Madhsia e familjeve
n Peshkopi ka ardhur duke u zvogluar dhe n nj t ardhme t shkurtr do t kemi familje me nj
struktur t ngjashme me familjet e Evrops perndimore. Numri i familjeve sht afrsisht 4.500
dhe madhsia e familjeve afrsisht sht 3,73 pjestar. Bazuar n t dhnat q ka deri tani pr
lvizjen e popullsis sht e vshtir pr t parashikuar zhvillimet e popullsise pr t ardhmen.
19500

2.2 Arsimi
N qytetin e Peshkopis fmijt, nxnsit dhe studentt prbjn rreth 30 % t popullsis. N qytet
funksionojn 2 kopshte me 615 fmij, 4 shkolla 9- vjeare me 2.946 nxns dhe 2 shkolla t
mesme me 1.883 nxns. Njra nga shkollat e mesme sht shkoll e mesme profesionale me
degt: pedagogjike, gjuh e huaj dhe ekonomike. Numri i nxnsve i ndar sipas shkollave sht si
m posht:
Tab.
Shkolla
Irfan Hajrollai
Demir Gashi
Selim Alliu
Mislim Shehu
Seit Najdeni
Nazmi Rushiti

Femra
343
392
373
242
508
237

Meshkuj
344
391
394
230
678
460

Totali
687
783
767
472
1186
697

Mosha e nxnsve
6 - 14
6 - 14
6 14
6 14
14 18
14 18

Numri i messuesve
34
36
31
25
37
39

faqe 18nga 45

N Peshkopi ndjekin shkolln me koh t shkurtuar (korespondenc) 586 nxns nga t cilt 225
jan femra. Numri i nxnsve pr nj klas sht mesatarisht 40,3 krahasuar me 30,2 q sht
mesatarja n shkall vendi. N shkollat 9-vjeare msimi bhet me dy turne pr shkak t mungess
s mjediseve. Numri i nxnsve shtohet do vit si rezultat i krkess n rritje nga nxnsit e
fshatrave rreth Peshkopis. Shkollat e qytetit kan qen dhe vazhdojn t jen prioritet i bashkis.
Nga investimet e bra t gjith godinat e shkollave jan n gjendje shum t mir dhe prmirsimet
jan n vazhdim. Si nevoj del ndrtimi i shkollave t reja pr t mbuluar numrin e madh t
nxnsve.
N lidhje me kuadrin msimor ka mangsi prsa i takon prgatitjes s msuesve. Pr shkak t
lvizjeve t popullsis shum msues jan larguar nga Peshkopia, gjithashtu nj pjes e tyre
preferojn t punojn n profesione t tjera. Aktualisht numri i msuesve n bashkin e Peshkopis
sht si m posht:
Tab.
Kategoria e arsimit
Arsimi parashkollor
Arsimi 9- vjear
Arsimi I mesm

Totali

Totali (msues)
36
136
72
240

Femra
36
95
27
158

Meshkuj
0
37
45
82

2.3 Shndetsia
N bashkin e Peshkopis gjendet spitali rajonal i prqendruar n tre godina ku kurohen t smur
jo vetm nga qyteti i Peshkopis por edhe nga komunat rreth e rotull. Numri i shtretrve sht 295
gjithsej. N qytet sipas lagjeve ndodhen edhe 5 qendra shendetesore. Numri i mjekeve qe sherbejne
ne qendrat shendetesore eshte 6 dhe numri i infermiereve eshte 31. Te gjitha qendrat shendetesore
jane ndertuar te reja gjate viteve 2002 2005.
faqe 19nga 45

2.4 Kultura, sporti dhe mjediset argtuese

Ashtu si n pjeset e tjera t Shqipris, migracioni nga zona rurale n drejtim t qytetit ka ndikuar
gjithashtu n jetn e komunitetit t Peshkopis. Lvizjet e pakontrolluara t njerzve patn nj kosto
edhe pr mjedisin urban. Peshkopia ka qen njohur si nj qytet shum i pastr me pem dekorative
dhe me mjedise t gjelbruara.
Peshkopia e njohur si qyteti i blireve ka t vendosur n
bulevardin e saj kryesor Pallatin e ri t Kulturs t ndrtuar
n vitin 2002, mjedis i cili ofron shum mundsi pr
qytetart e Peshkopis pr t organizuar aktivitete t
ndryshme. Pran ktij pallati ushtron aktivitetin e saj edhe
Drejtoria e Qendrs Kulturore. Kjo drejtori ka n
administrimin e saj Teatrin, Ansamblin, Muzeun dhe
Estradn. Nj nga aktivitetet kulturore m t rndsishme
q tashm sht kthyer n nj tradit sht festivali Oda
Dibrane. Gjat ditve t festivalit qyteti kthehet n nj
mjedis festiv dhe shum artist jo vetm nga Shqipria,
por edhe nga vendet e rajonit t Ballkanit vizitojn
Peshkopin. Pjes e jets kulturore sht edhe festivali i fmijve q organizohet do vit nga qendra
kulturore e fmijve. Kt vit (2010) sht organizuar edicioni i 35 i ktij festivali me krijimet e
kompozitoreve dibran.
Biblioteka e qytetit, mjaft e pasur me libra si pr fmij, ashtu
edhe pr t rritur sht e vendosur tek Pallati i Kulturs. Salla e
leximit akoma e paplotsuar si duhet ofron nj mundsi
shum t mir pr marrjen e informacionit nga t gjith
qytetart e interesuar.
Pjes e rndsishme n jetn e qytetit ton sht edhe muzeu
i qytetit, i cili nisur nga pasuria e materialeve dhe dokumenteve
q posedon ka ngjallur interes jo vetm t dibranve, por edhe
t vizitorve t huaj. Kt vit muzeu sht n ri-konstruksion
me qllim krijimin e nj mjedisi sa m funksional.
Pjes e dekorit t qytetit sht edhe Pallati i Sportit q nuk ka prfunduar akoma. Qytetart e
Peshkopis jan shum t interesuar dhe dashamirs pr sportin dhe kjo sht edhe arsyeja pse ata
e konsiderojn prfundimin e ktij Pallati si nj nga 5 prioritetet kryesore t bashkis. Edhe stadiumi
i qytetit sht n gjendje jo t mir dhe ka nevoj pr nj rikonstruksion. Jeta sportive n qytet sht
m shume e prqendruar tek moshat e reja m qllim stimulimin e talenteve t reja. Pr t gjallruar
sportin n Peshkopi dhe veanerisht futbollin sht krijuar Bordi i Biznesmenve Miqt e Korabit
pr t ndihmuar bashkin dhe klubin e sportit n rritjen e mbshtetjes pr sportin n Peshkopi.
Interesi i banorve t Peshkopis pr sportin tregohet edhe nga rezultatet e arritura deri tani.
Skuadra jon e futbollit Korabi luan n kategorin e dyt n kampionatin kombtar, ndrsa n
volejboll pr femra t moshave t reja dhe pr te rritura Peshkopia sht n kategorin e par. Nj
tradit t veant ka sporti i mundjes s lir n Peshkopi, n t cilin mundsit dibran jan nderuar
me medalje t ndryshme n aktivitetet kombtare,

2.5 Mjedisi ekonomik

faqe 20nga 45

Gjendja e prgjithshme
Banort e Peshkopis po kalojn nj periudh t vshtir pr shkak t situats s varfr ekonomike.
Numrin m t madh t t punsuarve e zn t punsuarit n arsim, shndetsi si dhe n
institucionet shtetrore. Qytetart punojn kryesisht n bujqsi, n ndrmarrje t vogla si dhe
ofrojn shrbime t ndryshme. Prve ksaj tregtia sht nj mnyr tjetr pr t mbijetuar. Nuk ka
pun t mjaftueshme pr t gjith banort e Peshkopis. Shkalla e papunsis sht relativisht e
lart rreth 40%. 132 familje kan t ardhura nn minimumin jetik. Nj burim kryesor i t ardhura
jan parat q sjellin emigrantt. Numri i tyre varion sipas sezonit, sepse shumica e tyre jan pa
dokumentet prkatse.
Biznesi lokal
N qytetin e Peshkopis ushtrojn aktivitetin e tyre rreth 505 biznese, t cilt jan t prqendruar
kryesisht n ofrimin e shrbimeve t ndryshme, n aktivitet tregtar dhe n prodhim. Bazuar n
situaten aktuale ndarja e biznesit t vogl n bashki sht si m posht:
Shrbime t ndryshme 256 njsi
Tregti 227 njsi
Aktivitet prodhues 22 njsi
Numri i t punsuarve n biznesin lokal sht 600 vet. Tendenca e viteve t fundit sht drejt
akivitetit tregtar.
Ndrmarrjet ekonomike
E vetmja ndrmarrje ekonomike shtetrore q ushtron aktivitetin e saj n bashkin e Peshkopis
sht ndrmarja e llixhave, e cila sht nj ndrmarrje me vetfinancim. Ndrmarrja menaxhohet
nga bordi drejtues prej 5 vetsh. Aktiviteti i saj sht ofrimi i shrbimeve shndetsore kurative
pr personat me smundje t ndryshme q dshirojn t prdorin burimin e ujin termal. Ndrmarrja
aktualisht ka 35 punonjs, numr n t cilin prfshihen edhe personeli mjeksor dhe ai
mirmbajtes. Godina sht n kushte t mira dhe n t jan t vendosur 100 shtretr pr pacientt.
T ardhurat vjetore t ksaj ndrmarjeje jan rreth 25 30 milion lek n vit. Gati 10 % e ksaj vlere
i kalon bashkis n formn e taksave t ndryshme. Bashkia ka n funksionin e saj, emrimin e
drejtorit t ndrmarjes.
Uji i pijshm
Qyteti i Peshkopis dhe disa komuna rreth e rrotull furnizohen me uj t pijshm nga uji i marr n
burimet e malit t Korabit. Ndrmarrja e ujsjells kanalizimeve menaxhon plotsisht shrbimin e
furnizimit me uj t pijshm. Megjithat bazuar n ecurin e procesit t decentralizimit mendohet se
ky shrbim do t kaloj tek bashkia deri n fund t 2006. Aktualisht banort e Peshkopis marrin
uj tre her n dit me rreth 4 or koh n ver dhe me 8 10 or koh n dimr. Cilsia e ujit t
Korabit sht shum e mir por sasia sht e pamjaftueshme pr t plotsuar nevojat e qytetarve,
numri i t cilve ka nj tendenc n rritje.
Kanalizimet e ujrave t prdorura
Rrjeti i kanalizimeve sht shum i vjetruar dhe me kapacitet m t vogl se sa sht nevoja e
banorve t Peshkopis. Mirmbajtja e rrjetit bhet nga vet bashkia nprmjet nj brigade
puntorsh. sht shum pozitive fakti q sistemi i kanalizimeve sht duke u rikonstruktuar
plotsisht, pasi sht pjes e projektit t ujit t pijshm. Pas zbatimit t plot t projektit mendohet
se rrjeti i kanalizimeve pr ujrat e prdorura do t zvndsoj plotsisht rrjetin e vjetr dhe t
amortizuar.
Pastrimi
Shrbimi i pastrimit realizohet nga vet Bashkia nprmjet nj brigade q sht n varsi t vet
Bashkis. N prgjithesi mund t thuhet se pastrimi i qytetit ka ardhur duke u prmiresuar nga viti
n vit, sidomos pas ndrtimit t fushs s re t mbetjeve.
faqe 21nga 45

Rrjeti i rrugve
Rruget e qytetit jan n administrimin e vet bashkis. Gjat 5 6 viteve t fundit jan br
prmiresime t ndjeshme n rrjetin kryesor t rrugve t Peshkopis si rezultat i investimeve t
konsiderueshme t qeveris shqiptare. Infrastruktura rrugore sht konsideruar dhe vazhdon t
konsiderohet si prioritet pr vet ndikimin q ka gjendja e rrugve n cilsin e jets s nj qyteti
dhe veanrisht n ajrin q thithin banort.

Vlersim i burimeve natyrore

Zona ka bimsi t shumllojshme e t larmishme ku midis tyre dallohen ekosistemet pyjore t
shkurreve, t dushqeve e t kullotave alpine. Te gjitha kto ekositeme kan vlera t veanta
sidomos n sektor t caktuar me vlera shkencore dhe turistike. Shumlllojshmria e flors, duke
filluar nga shkurret mesdhetare e deri tek kullotat alpine, bn t mundur nj pasuri pr shfrytzim
pr qllime t ndryshme si ajo blektorale, industria e prpunimit t drurit, turizmi etj. Pasuri t
madhe prbjn edhe llojet e shumta t bimve mjeksore si dllinja e zez, dllinja e kuqe,
sherebela, qershia e egr, trumza, trndafili i egr, mllaga, salepi, hithra, kamomili, blini, caja e
malit, etj., q prdoren pr shitje nga popullsia e zons duke marr prfitime jo t vogla ekonomike .

Vlersimi dhe bashkrendimi i projekteve e donacioneve pr zhvillimin e bashkis

N vitet e fundit n rajonin e rrethit Dibr jan realizuar disa projekte me ndihmn e donatorve t
ndryshm si: Banka Botrore, USAID, Qendra Rajonale e Mjedisit (REC), Shqipri, Organizata pr
Zhvillim Ndrkombtar NOVIB Holland etj., t cilat kan kontribuar dhe ndihmuar financiarisht n
zbatimin e disa projekteve, n mbrotje e prmirsim t mjedisit.
N vitin 2000 me nismn e SNV - Peshkopi dhe mbshtetjen e organizatave shoqirs civile, sht
hartuar Strategjia e Mjedisit pr rrethin e Dibrs.
N rrethin e Dibrs n vitet 2000, ka funksionuar edhe Komiteti i Mbrojtjes s Mjedisit nn drejtimin
e Prefekturs Dibr dhe me pjesmarrjen e SNV_Peshkopi dhe OJF_ve mjedisore
Krijimi i ktij organizmi flet pr vlersimin q i bhet mbrojtjes s mjedisit n Rajonin e Dibrs t cilt
jan t vetdijshm pr rndsin q ka mbrojtja e biodiversitetit n pergjithsi.

faqe 22nga 45

3. VLERA T VEANTA NATYRORE dhe EKO-TURISTIKE

A- PRODHIME T TRADITS DIBRANE
Rrethi i Dibrs pr vet pozicionin gjeografik me nj shtrirje t zonalitetit vertikal nga 450 m deri n
2.751 m, si dhe me nj klim mesdhetare kontinentale me temperatura q variojn nga -170 C n
Dimr n + 370 C n Ver dhe me rreth 960 ml shi n vit krijon kushte t favorshme dhe t
prshtatshme pr nj shumllojshmri dhe larmi mbulese barishtore dhe drusore. Kto kushte
klimatike, krijojn kushte t prshtatshme rritje dhe zhvillimi pr pemet frutore si: Molla, Kumbulla,
Qershia, Arra, Gshtenja, Dardha, Ftoi, Lajthia, Mani etj.
Peshkopia ka br emr me Molln q pas viteve 70. Plantacionet e molls t variteteve Starking,
Gold, Belfor, Reneta shtriheshin nga Maqellara n Sllov. N fillim t viteve 90 shumica e
ktyre plantacioneve u dmtuan kjo pr rrjedhoj t ndryshimit t sistemit. Vitet e fundit vrehet nj
shtim i siprfaqeve dhe krijim i pemtoreve t reja si me vet nismn e fermerve privat, ashtu dhe
me donacoinet e ndryshme dhe mbshtetjen e dhn nga shteti. Kto pemtore kan nisur t hyjn
n prodhim dhe po ndikojn drejtperdrejt n rritjen e t ardhurave t fermerve.

Qershia sht ndr pemt frutore q sht e prhapur deri n lartsin 800m, vitet e fundit vrehet
nj shtim siprfaqesh t mbjella me qershi, t cilat plotsojn si krkesat e tregut t rajonit, ashtu
dhe n Tiran apo qytete t tjetra. Qershia e Dibrs sht shum cilsore dhe 2-3 vitet e fundit ka
filluar dhe prpunimi (n kushte artizanale) pr komposto, reel etj.

faqe 23nga 45

Kumbulla:
Gjen kushte prhapje e zhvillimi n pjesn
m t madhe t rrethit deri n lartsin
1.000m. Para viteve 90 gjendej n form
plantacionesh
n
ish-territoret
e
Ndrmarrjes Bujqsore dhe t disa
Kooperativave Bujqsore, sot m shum
gjendet n territoret e fermave private
prreth tokave t buks, n mejat e arave,
si dhe tek- tuk ndonj plantacion t vogl,
nism e ndonj fermeri. Ajo q vlen t
prmendet sht prodhimi i rakis Shliva,
e cila sht shum e prdorshme, por dhe
cilsore dhe e plqyeshme.
Lajthia:
Lajthia rritet dhe gjendet kudo n kt
rreth, n gjendje t egr. Vazhdimisht sht
prdorur pr kullotje, por edhe pr frutin e
saj me vlera t veanta ushqyese. Vitet e
fundit, fermert kan paraqitur interes pr
t trajtuar kto shkurre t degraduara e pr
t marr t ardhura prej tyre. Keshtu,
krahas mbrojtjes s blloqeve t lajthis
natyrore, ato kan filluar t krijojn blloqe
t reja, t mbjella me lajthi.

Gshtenja:
Gshtenja : N prgjithsi ajo krkon nj klim
malore dhe gjen nj zhvillim m t mir n toka
t trasha e t shkrifta. Mbillet kryesisht pr
vlerat q ka fruti. N rrethin ton m e
prhapur ndodhet kryesisht n pjesn lindore
t rrethit. sht frut i krkuar dhe i plqyer nga
konsumatort. Grumbujt me gshtenj nuk
jan dmtuar, jan n prodhim dhe prbjn
nj baz t ardhurash pr fermert q i
posedojn.

faqe 24nga 45

Arra
Rrethi i Dibrs ka kushte t favorshme
ekologjike pr t rritur e kultivuar arrn.
sht e prhapur n pjesn m t madhe
t territorit t rrethit deri n lartsin 800
m, kryesisht n ann perndimore t
rrethit. Plqen terrene t ajrosura, t
thella, jo acide, t freskta, por jo t
lagshta. Gjendet n vende t ndriuara
dhe me rezerva ujore t bollshme.
Kultivohet pr vlera t mdha t frutit, por
edhe pr drurin me bukuri t rrall n
prodhimin e mobiljeve.
Fruti ka shum vlera ushqyese, i pasur me
vitamina A,B, C dhe 50-60% yndyr. sht
ndr frutat m t krkuara n prodhimin e
mblsirave. Plotson kryesisht krkesat e
tregut vendas.

Gjithashtu kushte rritje dhe zhvillimi gjejn Perimet dhe Patatja.

Patatja : sht ndr produktet bujqsore q ka gjetur gjersisht kushte rritje dhe zhvillimi n rrethin
ton kryesisht n lartsit mbi 700m. Jan me emr patatet e Cerjanit, Zimurit, Rabdishtit, Zagradit
e Bellovs pr shijen, aromn, mblsin e vlerat ushqyese. Plotsojn trsisht nevojat e rrethit si
dhe nj pjes t nevojave pr Tirann, Durrsin e rrethet e tjera t vendit.
Meqense rrethi si tham shtrihet deri n lartsin 2.751m (Mali i Korabit), kemi nj potencial t
madh kullosor (Kullota verore) me nj larmi flore barishtore gj e cila mundson mbarshtimin e nj
numri t madh blektorie si t imta ashtu dhe gjeth.
Mishi i bagtive t Dibrs : Ka shije dhe arom, kjo dedikuar kushteve t mjedisit si: kullots me nj
flor t pasur dhe t shumllojshme, ujit etj. Fal ktyre cilsive ka krkesa t larta jo vetm n
tregun e qytetit por dhe n Tiran apo rrethe t tjera t vendit.
Kto cilsi vrehen si n bagtite e imta ashtu dhe n gjedh. Pr cilsi t veanta prmendet dhia e
Bulacit dhe delja rud e Lums. Vlen t prmendet dhe krkesa e lart pr Pastrman apo e
thn ndryshe mishi i krypur i cili prdoret gjersisht n rreth kryesisht n periudhn e dimrit.

faqe 25nga 45

Cilsia e lart e ksaj flore ka br q t kemi

prodhime blektorale me emr si Djathi i
bjeshkve t Korabit, Lums, Grams dhe
Hinosks pr vet cilsit e larta q ka me
shumllojshmrin, shijen dhe aromn, sht
shum i krkuar si n tregun vendas ashtu dhe
pr eksport. M shum i prmendur dhe me
vlera t larta prmendet djathi i dhis Bulac,
djathi i deles s Lums etj. Me arritjen e
standarteve n cilsi dhe ambalazhim ka gjetur
treg shitje deri n Turqi.
Me t njjtn cilsi dhe krkes jan dhe
qumshti, gjalpi dhe gjiza, t cilat jan shum t
vlersuara dhe t krkuara si brenda rrethit
ashtu dhe jasht tij .

faqe 26nga 45

B- KORABI PASURI BIOLOGJIKE ME E MADHE E RAJONIT, PROPOZUAR PR ZON T

MBROJTUR
Mali i Korabit prej nga ka marr emrin zona e propozuar pr tu shpall Park Kombtar sht maja m
e lart e Shqipris 2751m mbi nivelin e detit. Vendndodhja gjeografike e tij shtrihet n Veri-lindje t
rrethit t Dibrs, n kufirin lindor shtetror q ndan Shqiprin me Maqedonin. Ky territor
karakterizohet nga nj shumllojshmri formash t relievit t shoqruara me formacione t mdha
shkmbore, pjesa m interesante e t cilave jan formacionet e gipsit mbi t cilt sht instaluar
bimsia pyjore n kushte relativisht t vshtira, duke krijuar n kt mnyr nj ansambl
magjepss natyror me efekte t mdha panoramike

MJEDISI EKOLOGJIK.
1. Pozicioni gjegrafik, kufizimet.
Pjesa e marr n studim prfshin nj pjes t teritorit jug-lindor t rrethit t Kuksit, q kufizohet me
kufirin shtetror t Republiks s Kosovs, duke zbritur m n jug prgjat kufirit lindor t
Republiks s Shqipris me at t Maqedonis, vazhdon me vargmalet e Deshatit deri n pikn
kufitare t Bllats.
2.Kushtet klimatike.
Klima prbn nj nga elementt m t rndsishm n instalimin, prhapjen dhe zhvillimin e
bimsis. Kjo zon karakterizohet nga nj klim e ashpr malore, me temperatur mesatare vjetore
20,60C. Temperaturat minimale absolute variojn nga 10 deri 150C n raste t rralla deri n
300C, ndrsa maksimalet absolute variojn nga 34 deri n 360C. Periudha me shtres dbore zgjat
60 deri n 90 dit. Sasia e reshjeve arrin deri n 760mm, pjesa m e madhe e t cilave n
faqe 27nga 45

periudhen e dimrit sht n formn e reshjeve t dbors. Prsa i prket regjimit t errave
mbizotrojn ato t veriut me shpejtsi nga 15m/s dhe rrall deri ne 30m/s.
3.Morfologjia e terrenit, relievi, lartsia mbi nivelin e detit, kundrejtimi.pjerrsia etj.
Siprfaqja e propozuar pr t qen Zon e Mbrojtur paraqet nj larmi formash t terrenit me shpate
t thepisura, lugina dhe hone t thella, me fomacione gipsesh t dala n siprfaqe si edhe
rrafshnalta t vogla t pasura me bimsi barishtore e bim shumngjyrshe, n trajtn e bjeshkve.
Lartsia minimale sht 850m mbi nivelin e detit dhe ajo maksimale 2751m (maja e Korabit). Nj
konfiguracion i tille i relievit mundson zhvillimin e turizmit elitar malor dhe alpin. Pr kt do t
ishte i domosdoshm zhvillimi i infrastrukturs s nevojshme si pjes integrale e nj plani t
prgjithshm menaxhimi pas shpalljes si zon e mbrojtur.
4. Flora dhe Fauna.
4.1. Bimsia Pyjore
Variacioni i madh i ktij territori prsa i prket lartsis mbi nivelin e detit ka br t mundur
instalimin e nj bimsie t pasur pyjore.
N t hasen zonat fitoklimatike t ahut (fagetum), t hormoqit (picetum) dhe zona e kullotave alpine
(alpinetum), n kufirin e siprm t vegjetacionit. N kt zon gjenden llojet kryesore n arealin e
tyre t prhapjes n kushte t prshtatshme klimatike dhe toksore zhvillimi si ahu (Fagus
sylvatica), bredhi i bardh (Abies alba), pisha e zez (Pinus nigra), rrobulli (Pinus heldreichi), arneni
(Pinus peuce), vrriu i zi (Alnus glutinosa), lajthia (Corilus avellana), akacia (Robinia pseudoacacia).
Llojet kryesore q cituam m sipr jan t shoqruara edhe me nnpyll me llojet e tjer si murrizi
(Crataegus monogina), dllinja (Juniperus oxycedrus), thana (Cornus mas) etj. Prve llojeve t
msiprme n kushte natyrale gjendet i prhapur tisi (Taxus bacata) dhe mshtekna (Betula
pendula), e cila krahas forms natyrale sht e instaluar edhe n rrug artificiale nprmjet
pyllzimeve.
4.1.2 Bimsia barishtore dhe bimt mjeksore.
N kt zon jan t prhapura nj numr i madh bimsh mjeksore dhe barishtore t tilla si:
dllinja e zez (Juniperus communis), dllinja e kuqe (Juniperus
oxycedrus), molla e egr (Malus communis), murrizi njbrthamsh (Crataegus monogina), shtogu i
zi (Sambucus nigra), trndafili i egr (Rosa canina), drunakuqi (Arbutus andrachnea), mjedra (Rubus
ideus), qershigla (Vasinium myrtillus) etj.
Lloje barishtore me vlera t mdha mjeksore mjaft t krkuara nga tregu i jashtm i industris
farmaceutike si agulie (Primula officinalis), trumz (Saturea Montana), shpendr (Helledorum
odorus), luleshtrydhe (Fragaria vesca), lulebasani (Hipericum perforatum), netull (Verbascum),
lulkuqe (Papaver rhoeas), hithra (Urtica dioica), qumshtorja (Taraxum officinalis) etj.
Prve bimve mjeksore n kt territor gjendet nj numr i madh bimsh barishtore me vlera t
mdha ushqyese pr blegtorin.

faqe 28nga 45

4.2 Fauna
Prania e larmishme e formacioneve pyjore sht e lidhur edhe me egzistencn e llojeve t ndryshme
t fauns s egr, gjitarve si ariu i murrm (Ursus arctos), derri i egr (Sus scrofa), ujku (Canis
lupus), kaprolli (Capreolus capreolus), dhia e egr (Rupicapra rupicapra), shpendve si shqiponja
(Aquila chrysaetos), thllnxa e malit (Alectoris graeca), gjeli i egr (Tetrao urogallus), skifteri (Falco
naumanni), bufi (Bubo bubo), qukapiku (Dryocopus martius), mllenja (Turdus merula) etj.

5. Hidrografia
5.1.Hidrologjia
Rrjeti hidrologjik i zons q po prshkruajm sht i dendur dhe karakterizohet nga prrenj t
mdhenj me prurje t prhershme gjith vjetore dhe m t vegjl apo prroska me prurje t
prkohshme n periudhn e rnies s reshjeve dhe t shkrirjes s dbors. Prroi i Veleshics sht
m i madhi me prurje gjat gjith periudhs s vitit, q grumbullon ujrat e fushs s Korabit,
Sorokolit si edhe t pjess m t madhe t ans perndimore t territorit t komuns Kala e Dods.
Pas tij vijn prroi i Grams dhe prroi i Bellovs, t cilt kan prurje gjat gjith vitit. Gjithashtu,
prve ktyre prrenjeve gjenden nj numr i madh prrenjesh t tjer m t vegjl me prurje m t
pakta dhe sezonale n koh reshjesh. T gjitha prurjet e tyre derdhen n lumin Drin i Zi.
5.2 Burimet ujore.
Territori q po prshkruajm sht mjaft i pasur n burime ujore t nj cilsie t lart, jo vetm pr
plotsimin e nevojave pr uj t pijshm t banorve t ktij komuniteti, por edhe t nevojave t
blegtoris q verojn n bjeshkt e pasura t ksaj zone. Burimi m i madh sht ai i Preshit q
furnizon me uj t pijshm qytetin e Peshkopis dhe fshatrat prgjat rrugs nga ku ai kalon.
5.3. Liqenet.
N kt territor gjenden disa liqene t natyrs alpino-karstike n prmasa t vogla, pasqyra ujore e
t cilve n brendsi t formacioneve pyjore prfaqson nj mrekulli m vete duke rritur n kt
mnyr vlerat natyrore t zons.

II.ANALIZA SOCIAL- EKONOMIKE

Pjesa e propozuar pr Park Kombtar prfshin komunat Bushtric, Kala e Dods, si dhe pjes t
territoreve t komunave Sllov, Fush-idhen, Kastriot, Tomin, Melan dhe Maqellar. Banort e tyre
jan t prirur drejt blegtoris dhe mbarshtimit t saj pr vet kushtet e favorshme pr zhvillimin e
nj veprimtarie t till, por edhe me bujqsi e grumbullim t bimve mjeksore. Megjithse ky
territor prfaqson burime t mdha natyrore, ku mungesa e nj strategjie pr nj zhvillim t
qndrueshm ka sjell keq-menaxhimin e ktyre burimeve sidomos gjat periudhs s ekonomis
s centralizuar, duke kompromentuar rnd zhvillimin e ktij rajoni. Pavarsisht ktyre zhvillimeve
negative n t kaluarn duhet thn q vitet e fundit si rezultat i vnies nn mbrojtje t fondit pyjor
nga ana e popullsis lokale t zons si edhe i zbatimit t projektit t pyjeve komunal gjendja e tyre
faqe 29nga 45

ka ardhur n prmirsim t vazhdueshm duke prbr garancin e nevojshme pr nj zhvillim t

qndrueshm t nj territori t till n t ardhmen. Me qllim arritjen e synimit t zhvillimit t
qndrueshm t burimeve natyrore t zons sht i nevojshm hartimi i nj plani menaxhimi, i cili t
marr n konsiderat jo vetm zhvillimin e qndrueshm t ktyre burimeve, por edhe zhvillimin e
infrastrukturs s nevojshme rrugore dhe hoteliere, n mnyr q t funksionoj si nj qendr e
turizmit elitar malor dhe alpin, me ndikime t mdha social-ekonomike pr banort e ktij komuniteti

faqe 30nga 45

4. PRCAKTIMI I NEVOJAVE DHE PROBLEMEVE

Problemi

Shkaku

Shkalla

Popullsia qe

ndikimit

preket

E larte

12000 nxenes

Ndikimi

Prioriteti

Ndikon negativisht ne edukimin

***

1-EDUKIMI SOCIAL DHE EKONOMIK

Ndergjegjesimi dhe

-Mungesa e nje program te vecante per

edukimi mjedisor ne

edukimin mjedisor

e pergjithshem mjedisor te

programet mesimore - Koncepte jo te drejta ne qendrimin ndaj

nxenesve dhe komunitetit

mjedisit
Mangesi ne

- Mungesa e strukturave lokale

struktures se

- Organizimi dhe roli i dobet i shoqerise

per rrjedhjen si duhet te

informacionit per

civile

informacioni

E mesme

40000

Nuk arrihet te organizohet puna

**

biodiversitetin
E mesme

20000 banore

-Ndertime ne menyre te

Mungesa e nje

-Mungesa e interesimit dhe vizioneve te

masterplani te

organeve te qeverisjes vendore

paligjeshme dhe mungese e

zhvillimit urban

- Mungesa e burimeve financiare dhe

perspectives se zhvillimit

njerezore

-Prishje e siperfaqeve te

***

gjelberta
Nxitja e

-Mungesa e burimeve alternative te

alternativave te

energjise

ndryshme ne

-Mungesa e tradites ne perdorimin e gazit

perdorimin e

-Pamundesia financiare ne perdorimin e

energjise

ngohjes diellore

E mesme

65000

-Ulet konsumi i drureve te zjarrit

-Permiresohet gjendja e pyjeve

**

E larte

90000 banore

-Standarte i ulet i jeteses se

Mungesa e nje plani

-Mungesa e projekteve cilesore

per per sistemimin e

-Mungese fondesh

komunitietit

rregullimin e ujrave

-Mosvleresim i problemit me seriozitetin e

-Rezik real per semundje

te bardha e te zeza

duhur

infektive

Moslargimi

-Mosndergjegjesim i komunitetit per te

sistematik i

paguar taksen e pastrimit dhe neglizhenca

ambientit

mbeturinave urbane

e drejtuesve lokal

- Perhapje e semundjeve te

ne fshatra

-Mungesa e educates qytetare

ndryshme

E larte

60000 banore

-Rritje e rrezikut te ndotjes se

***

***

-Ndotja e mjedisit
Niveli i ulet i

-Mosvleresim i problemit me seriozitetin e

E larte

90000 banore

-Rritje e ndergjegjesimit dhe

bashkepunimit me

duhur.

mbrojtje e vlerave te

strukturat e

-Mosndergjegjesim i komunitetit

biodiversitetit

***

qeverisjes vendore
dhe komunitetin
Evidentimi i bazave

-Mungesa e fondeve te domosdosh. per

E larte

90000 banore

-Ndikon ne permiresimin e te

gjenetike autoktone,

nje studim te tille

ardhurave

ruajtja dhe stimulimi

-Informim dhe ndergjegjesimii

-Rritet numri i turisteve

***

pamjaftueshem i komunitetit per vlerat e

ketyre prodhimeve
2-AJRI
E larte

60000 banore

***

-Demtohet shendeti i

Ndotja e ajrit me

-Djegia e mbetjeve familjare ,sidomos

gaze te demshem

atyre plastike

komunniteti,rritet mundesia e

NO x ,CO x ,NH 3 ,

-Djegia e mbeturinave urbane ne fushen e

infeksioneve

PM 10 etj. Nepermjet

depozitimit

-Ndikon ne zvoglimin e numrit te

faqe 32nga 45

djegies se

-Ndotja nga shkarkimet e ujrave te zeza

turisteve

mbetur.urbane

-Clirimi I gazrave nga jashteqitjet e

-Ndotje e mjedisit ne zonen e

bagetive

banuar

3-Uji
Mos menaxhimi i

- Shfrytezimi i baseneve lumor

burimeve ujore

- Erozioni dhe permbytjet

Mungesa e furnizimit -Mungesa e burimeve financiare

me uje te pishem te

E larte

45000

Demton burimet ujore te zones

**

dhe habitatet prane tij

E larte

90000 banore

-Mungese e standarteve te larta

***

te jeteses

-Mungesa e projekteve te ujesjellesave

qytetit e fshatrave

-mundesia e ndotjes se ujit

-perhapja e semundjeve
infective
-zhvillim i paqendrueshem i
turizmit

4- Toka
E larte

40000 banore

***

-Ulje e rendimenteve

Perdorimi i

-Permbytjet ,kimikatet etj

pakontrolluar i

-Mosvlersim ne shkallen e duhur te flores

-Ulje e te ardhurave

kimikateve duke ulur

dhe faunes

-Rritje e shkalles se ndotjes ne

cilesine e

-Mosnjohje e ndikimit nga ana mjedisore

toke

perberesve te tokes

-Mungesa e njohjes se rrezikut per

-Ndotje e ujrave nentokesore e

shendetin e njerezve

siperfaqesor

Disiplinimi i perroit te -Mungesa e studimeve dhe investimeve

llixhave
Largimi i

E mesme

12000 banore

-Demtim i tokes bujqesore dhe

-Ndertimet pa kriter e pa leje ne kete lagje

shtepive te banimit ne fshatin

turistike

Dohoshisht

-Mungesa e fondeve perkatese

E mesme

20000 banore

-Ndotje e mjedisit ne fshatin

**

**

faqe 33nga 45

mbeturinave urbane

-Mosinteresim i mjaftueshem i komunitetit

dohoshisht

te fushes se vjeter

dhe

-Ndotje e ujrave te perroit dhe te

per te mbrojtur

pushtetit vendor

Drinit te Zi - Rritje e mundesise

se perhapjes se

fshatin Dohoshisht

semundjeve te ndryshme
Perqindja e ulet e

-Prerjet pa kriter te pyjeve

humusit ne tokat

-Prerjet massive te gjetheve te dushkut per

bujq

ushqim

Prezenca e erozionit

-Mungesa e studimeve dhe investimeve

ne siperfaqen e

-Prerjet pa kritere teknike te pyjeve

E mesme

40000 banore

-Shkaktohet erozioni

**

-Ulet numri i turisteve

E mesme

40000 banore

-Prishje te peisazhit natyror

**

-Ulet prodhimtaria e bimesise se

tokave pyjore me

ulet

bimesi te ulet
Perdorimi joracional

-Mospasja e nje plani rregullues per cdo

E mesme

e abuziv i tokes

fshat

urbanistike

truall

-Moszbatimi ligjshmerise

-Ndotet mjedisi

Mungesa e nje

-Mungesa e fondeve te domosdosh. per

studimi te plote per

nje studim te tille

E larte

40000 banore

90000 banore

-Varferimi dhe ulja e ketyre

***

***

llojeve

gjendjen aktuale dhe -Informim dhe ndergjegjesimii

masat per mbrojtjen

-Shkaktohet nje masaker

-Demtim total i gjeneratave

pamjaftueshem i komunitetit per vlerat e

e llojeve te rralle e te ketyre llojeve.

rezikuar
Mbrojtja nga

-Mungesa e studimeve dhe investimeve

erozioni

-Prerjet pa kritere teknike te pyjeve

E larte

40000 banore

-Humbje e siperfaqes se tokes

**

bujqesore
-Prishet peisazhi natyror
faqe 34nga 45

Gjuetia pa kriter e

-Mosfunksionimi i ligjit

me mjete te

-Mosndergjegjesimi i banoreve

E larte

90000 banore

-Demtim total i gjeneratave

***

E larte

40000 banore

Varferimi dhe ulja e prodhimit te

***

paligjeshme
Bimet mjeksore,

-Mbledhje pa kriter dhe pa zbatuar kushtet

gjendja dhe

teknike

shfrytezimi me kriter

-Mbikullotje ne zonat e pasura me keto

i tyre

bime

Mbrojtja e

-Prerjet pa kriter te pyjeve dhe gjetheve te

ekosistemeve

dushkut

kullosore

-Mungesa e ujit te pishem per bagetine

Mbrojtja e specieve

-Gjuetia ilegale e me mjete te

te rezikuara

jashteligjeshme

ketyre bimeve mjeksore

E mesme

40000 banore

-Shkaktohet erozioni

**

-Ulet numri i turisteve

E larte

90000 banore

-Varferimi dhe ulja e ketyre

***

specieve

- Mosndergjegjesimi i banoreve
Evidentimi jo i plote I

-Mungesa e investimeve per kete problem

E larte

40000 banore

-Varferimi dhe ulja e prodhimit te

bimeve mjeksore me -Mos interesim ne shkallen e duhur te

ketyre bimeve mjeksore

vlera te vecanta

-Demtim total i gjeneratave

strukturave perkatese

***

5-Peisazhi malor dhe ekosistemet specifike

Turizmi dhe ruajtja e

-Mungesa e investimeve per kete problem

peisazheve

-Ndryshime te ngadalta ne qendrimin ndaj

pushuesve

menaxhimit

-Ulje e ritmit te zhvillimit

Mungesa e nje

-Mosangazhim i intelektualeve te zones ne

guide turistike

pergatitjen e nje guide turistike cilesore e

E larte

E larte

50000 banore

20000 banore

-Ulje e numrit te turisteve e

-Mos zhvillim cilesor dhe sasiori

**

***

turizmit

dinjitoze

faqe 35nga 45

5. PLANI I VEPRIMEVE
PROBLEMI

VEPRIMET

PRIORITETI

Aktoret e

* pak i rendesishem

bashkepuntoret

**mesatarisht i rendes
***shume i rendesish

KOSTOJA

EFEKTI

e mundshem

AFATI KOHOR:
Afat shkurter(deri 5 vjet
Afat mesem(deri 10 vjet
Afat gjate (deri 15 vjet)

1 EDUKIMI SOCIAL E EKONOMIK

Ndergjegjesimi dhe

1-Te parashikohet futja ne

***

-Ministria e

-Edukohet brezi I ri

edukimi mjedisor ne

programe mesimore edukimi

Afat mesem

Arsimit

me njohuri te reja

programet

mjedisor.

-Bashkia

mesimore

2-Te botohen tekste per

Peshkopi

-Arrihet

edukimin mjedisor

- OJF

ndergjegjesimi I

1 000 000 lek

per mjedisin

3-Te shfrytezohet media

nxenesve ne

elektronike dhe e shkruar per

shkolla per

edukimin mjedisor

mbrojtjen e mjedisit
2.000.000 lek

-Mbrohet e

Mangesi te

1-Studim I plote mbi gjendjen e

***

-D.SH.P

structures se

biodiversitetit

Afat shkurter

-Instituc.

permiresohet

informacionit per

2-Planifikimi masave per

Shkencor

biodiversiteti

biodiversitetin

mbrojtjen dhe permiresimin e

-Donatore

-Sigurohet

biodiversitetit ne kete rajon

Pushteti vendor

informcioni I duhur
faqe 36nga 45

3-Ngritja e nje zyre informacioni

mbi biodiversit.
-Rritje e numrit te
turisteve

Mungesa e nje

1-Hartimi I masterplaneve

***

-Bashkia

-Administrim i

masterplani te

urbane per bashkine

Afat shkurter

Peshkopi

qendrueshem

zhvillimit urban

Peshkopi,duke pasur parasysh

K.Rr.T.R.SH.

perspektiven.

MPPTT

20 000 000 lek

urban
-pakesim I
potencialit ndotes

2- Pergatitja e nje plani

urbanistik per bashkine
Nxitja e

1-Ngrohja e perqendruar ne

***

-Shteti

-Ulet konsumi I

alternativave te

pallate banimi me kaldaje

Afat gjate

-Bashkia -

ndryshme ne

2-Perdorimi I burimeve

perdorimin e

ekonomike te energjise si gazi

pyje

energjise

dhe panelave diellore

-Perdoren burime

E pallogaritur

-Biznesi

druve te zjarrit
-Ulen demtimet ne

energjie te pastra
dhe nuk ndotet
mjedisi
Mungesa e nje plani 1-Ndertimi i sistemit te

70 000 000 lek

-Ulje e shkalles se

***

-Bashkia

Afat shkurter

Peshkopi

ndotjes

per per sistemimin

kanalizimeve per ujrat e bardha

e rregullimin e

e te zeza te qytetit.

-Komuna

-Permiresimi i

ujrave te bardha e

2-Ndertimi I gropave septike per

-Donatore

ndjeshem I

te zeza

ujrat e zeza

-OJF mjedisore

kushteve te jeteses

3-Ndertimi i impianteve te

-Eleminim i

pastrimit te ujrave

semundjeve
faqe 37nga 45

4-Ndergjegjesimi i publikut per

infective

pasojat e ndotjes nga keto ujra

-Krijimi i kushteve

Moslargimi

1-Caktimi i nje vendgrumbulli te

***

-Komunat

sistematik i

pershtatshem per mbetjet

Afat shkurter

perkatese

mbeturinave urbane

urbane ne fshatra.

-Donatore

per banoret

ne fshatra

2- Ndergjegjesimi i komunitetit

-Komuniteti

-Permiresim i

per pasojat e ndotjes nga keto

-Shoqatat

kushteve higjenike

mbeturina

mjedisore

te jetes se

50 000 000 lek

te mira ekologjike

komunitetit
-Zonat e banuara
behen me
terheqese per
turistet
Niveli i ulet i

-Informimi I komunitetit ne

***

-Pushteti vendor

bashkepunimit me

menyre transparente per

Afat shkurter

-OJF mjedisore

strukturat e

problemet mjedisore dhe

-vendime me te

qeverisjes vendore

biodiversitetin

drejta dhe

dhe komunitetin

2-Marrja pjese e komunitetit ne

transparente qe I

vendim marrje per problem te

sherbejne

biodiversitetit

komunitetit

Evidentimi i bazave

-Evidentimi i siperfaqeve me

***

D.Rajonale e

gjenetike autoktone

llojet autoktone te bimesise dhe

Afat mesem

Pyjeve

, ruajtja dhe

venia e tyre ne mbrojtje

D.Bujqesise

stimulimi

-Ndergjegjesimi i komunitetit per

Pushteti vendor

-komuntet me te
80 000 lek

ndergjegjesuar

-Nje baze e mire

2 000 000 lek

gjenetike autoktone
e mbrojtur,qe do ti
faqe 38nga 45

rendesine dhe vlerat qe

OJF mjedisore

sherbej te ardhmes

paraqesin llojet autoktone.

2-Ajri
Ndotja e ajrit me

1-Te nderhyhet prane pushteti

**

Pushteti vendor

-Permiresim cilesor

gaze te demshem

vendor per mosdjegien e

Afat gjate

Komunat

i ajrit

NO x ,CO x ,NH 3 ,

mbeturinave ne vendepozitime

Fermeret e

-Krijohet nje mjedis

PM 10 etj. Nepermjet

2- Ndergjegjesimi i komunitetit

komunes

djegies se

per pasojat e ndotjes nga djegia

D.Rajonale e

komunitetin dhe

mbetur.urbane

e ketyre mbeturinave

Pyjeve

turistet.

3-Te diskutohet me komunitetin

OJF mjedisore

- Nje komunitet me

per mundesine e largimit te

KSHA

i ndergjegjesuar

500 000 lek

me atraktiv per

bagetive prane shtepise se

per mjedisin

banimit.

-Nxjerrja nga

4-Te rriten siperfaqet e

qarkullimi I

pyllezuara ne fshatra

makinave pa

5-Forcimi i kontrollit mbi

standart

automjetet e vjetra qe ndotin

ajrin
3-Uji
Mos menaxhimi i

1-Permiresimi i infrastructures se

***

Pushteti vendor

-Shtimi isasise se

burimeve ujore

burimeve ujore me synim

Afat shkurter

M.P.L

ujit dhe furnizimi 24

menaxhimin me te mire te tyre

2-Instalimi i matesve te ujit ne

Donatore

30 000 000 lek

ore i komunitetit
-Eliminohen
faqe 39nga 45

fshatra

semundjet infective

3-Ndergjegjesimi i komuntetit per

-Zhvillim i

miremenaxhimin te burimeve

qendrueshem I

ujore

turizmit
-Sigurohet uji I

Mungesa e

1-Zbatimi i projekteve te reja per

***

N.Ujesjellesit

furnizimit me uje te

furnizimin normal te banoreve

Afat shkurter

Bashkia

pishem te qytetit e

me uje te pishem

Peshkopi

e qytetit

fshatrave

2- Venia ne pune e ujesjellesit te

Donatore

-Pakesim i

60 000 000 lek

pishem per banoret

potencialit ndotes

Luznise per furnizimin e qytetit

dhe disa fshatrave te tjere
3-Evidentimi I lidhjeve te
paligjeshme dhe kontrolli ndaj
tyre
4- Toka
Perdorimi i

1-Ngritja e sherbimit te

**

MBUMK

-Sigurimi I

pakontrolluar i

prognozes e sinjalizimit

Afat shkurter

Pushteti vendor

prodhimeve BIO

kimikateve duke

2-Rritja e efektshmerise se

Keshill i Qarkut

-Mbrojtja e faunes

ulur cilesine e

farmacive bujqesore

Diber

perberesve te tokes

3-Zbatimi i ligjshmerise dhe VKM

Donatore

5 000 000 lek

-Kontrolli ne
perdorimin e
herbicideve

per sherbimin e mbrojtjes se

bimeve
Disiplinimi i perroit

1-Ndalimi I hedhjes se

***

Bashkia

-Evitimi I erozionit

te llixhave

mbeturinave te ndertimit

Afat mesem

Peshkopi

nga prurjet e

D.Rajonale e

medha te perroit

2-Marrja e masave hidroteknike

faqe 40nga 45

dhe biologjike per ndalimin e

Pyjeve

30 000 000 lek

-Permiresimi I

erozionit dhe sistemimin e perroit

Shoqatat

mjedisit

te llixhave

mjedisore

-Mbrojtja e tokave
dhe shtepive te
banimit
-Rritja e vlerave te
peisazhit ne qytet

Largimi i

1-Hartimi i nje projekti konkret

***

-Komuna Tomin

-Eliminimi i

mbeturinave urbane

per largimin e mbeturinave

Afat shkurter

-Komuniteti i

shperndarjes se

te fushes se vjeter

urbane nga fusha e vjeter

fshatit

per te mbrojtur

2-Nxitje e strukturave te pushtetit

Dohoshisht

per ne fshatin

fshatin Dohoshisht

vendor per largimin e ketyre

-Bashkia

Dohoshisht

mbeturinave

Peshkopi

-Rritja e cilesise se

-Shoqatat

jetes dhe ulja e

mjedisore

semundjeve

20 000 000 lek

ketyre mbeturinave

infektive
Perqindja e ulet e

1-Te behet pleherim organik i

**

Komuniteti

humusit ne tokat

siperfaqeve te tokave

Afat shkurter

Shoqatat

bujqesore

2-Ndergjegjesim i banoreve

-Permiresim I
E pallogaritur

structures se tokes

mjedisore

bujqesore

Pushteti vendor

-Rendimente me te
larta per njesin e
siperfaqes

Prezenca e

1-Zbatimi i projekteve konkrete

**

-Shoqata

-Ndalohet erozioni

erozionit ne

per pyllezimin e zonave te

Afat gjate

mjedisore

siperfaqesor
faqe 41nga 45

40 000 000 lek

-Permiresohet

siperfaqen e tokave

zhveshura

-D.Rajonale e

pyjore me bimesi te

2-Ndertim i veprave hidroteknike

Pyjeve

ekologjia

ulet

antierozive te gershetuara me

-Pushteti vendor

-Ulen prurjet nga

vepra biologjike

-OJF mjedisore

perrenjt
-Shtohet biomasa

Perdorimi joracional

1-Kryerja e studimeve te

***

Institucion

-Ruhet toka

e abuziv i tokes

pjeseshme urbanistike sipas nje

Afat gjate

shteterore

bujqesore

truall

plani rregullues

Pushteti vendor

3 000 000 lek

-Behet zgjerimi i
studiuar i fshatrave

2-Prishja e ndertimeve pa leje ne

token bujqesore
Mungesa e nje

1-Botimi i nje broshure per bimet

**

D.Rajonale e

-Te njihen vlerat e

studimi te plote per

me vlera te vecanta qe rriten ne

Afat shkurter

Pyjeve

vecanta te ketyre

gjendjen aktuale

kete rajon

Donator

bimeve dhe te

dhe masat per

2-Shfrytezim i kontrolluar i ketyre

Instituc

mbrojtjen e llojeve

bimeve sipas kritereve te

shkencore

te rralle e te

percaktuara

nga grombullimi e

rezikuar

3-Ndergjegjesimi I komunitetit

shitja e tyre

per venien nen mbrojtje te llojeve

-Institucione dhe

te rezikuara

komunitete me te

2 000 000 lek

mbrohen ato.
-Rriten te ardhurat

ndergjegjesuara
Gjuetia pa kriter e

1-Ndergjegjesimi i komunitetit

***

D.Rajonale e

-Mbrohet dhe zhvill

me mjete te

per zbatimin e kritereve ne

Afat gjate

Pyjeve

fauna

paligjeshme

ushtrimin e gjuetise sportive

Pushteti vendor

2-Forcimi I kontrollit dhe zbatimi i

Organet e rendit

500 000 lek

-Sigurohet
vijueshmeria e
faqe 42nga 45

ligjshmerise

jetes se eger

Bimet mjeksore,

1-Botimi i nje broshure per bimet

***

-Biznesi

-Sigurohet

gjendja dhe

me vlera te vecanta qe rriten ne

Afat gjate

-Shoqatat

vazhdimesia e

mjedisore

shfrytezimi me kriter kete rajon

i tyre

2 000 000 lek

zhvillimit te ketyre

2-Shfrytezim i kontrolluar i ketyre

-Komuniteti

bimeve

bimeve sipas kritereve te

-D.Rajonale e

-Rriten te ardhurat

percaktuara

Pyjeve

nga grombullimi e
shitja e tyre

3-Ndergjegjesim I komunitetit per

rregullat e vjeljes se ketyre
bimeve
Mbrojtja e

1-Te behet pleherim I

**

Komuniteti

-Mbrohet

ekosistemeve

siperfaqeve te kullotave

Afat shkurter

Shoqatat

biodiversiteti

kullosore

2-Ndergjegjesim i banoreve

mjedisore

3-Te behet shfrytezimi me kriter i

Pushteti vendor

kullosor

siper. kullosore

D.Rajonale e

- Rritet numri I

Pyjeve

krereve

1 500 000 lek

-Rritet kapaciteti

1-Te kryhet ndergjegjesimi I

**

-Institucion

-Njohja me vlerat

Mbrojtja e specieve

banoreve nepermjet flet-

Afat shkurter

shkencore

shkenc te ketyre

te rrezikuara

palosjes,medias se shkruar dhe

-D.Rajonale e

elektronike per rendesine

Pyjeve

-Ruhen vlerat e

shkencore te ketyre specieve

-Pushteti vendor

biodiversitetit

1 000 000 lek

specieve

2-Te ndalohet rreptesisht

zhdukja e specieve te rrezikuara
5-Peisazhi malor dhe ekosistemet specifike
faqe 43nga 45

-Rritje ekonomike,

Turizmi dhe ruajtja

1-Studimi dhe evidentimi I

***

Pushteti vendor

e peisazheve

vlerave turistike te rajonit

Afat shkurter

MTKRS

2-Harmonizimi I vlerave te

2010 - 2013

Shoqata

natyrore te mjedisit.

turizmit malor me ate familjar

mjedisore

-Zhvillim i

3-Ruatja dhe permiresimi i

D.Rajonale e

qendrueshem i

peisazheve natyrore dhe vlerave

Pyjeve

turizmit

E pallogaritur

riaftesim I vlerave

turistike te zones
500 000 lek

-Behet nje

Mungesa e nje

-Pergatitja e nje guide cilesore te

***

Bashkia

guide turistike

zones

Afat shkurter

Peshkopi

propaganda per

2010 - 2013

Shoqata turistike

vlerat turistike te

Muzeu historik

zones
-Shtohet numri i
turisteve ne kete

zone

faqe 44nga 45

PLANI LOKAL I VEPRIMIT PR BIODIVERSITETIN