Valon Murati

Janar 2016

Definicioni
Diskriminim

konsiderohet do form e dallimit,

prjashtimit, kufizimit ose ndonj preferimi, me qllim t
mohimit ose refuzimit t t drejtave t barabarta dhe
mbrojtjes, si dhe paraqet mohim t parimit t barazis dhe
fyerje t dinjitetit njerzor. Varsisht nga arsyeja pr
trajtim t till, ne mund t flasim pr diskriminim n baza
racore, kombtare, ngjyre, gjinie, religjioni etj.
Diskriminimi sht ngusht i lidhur me parimin e barazis
dhe dinjitetit t njeriut

Sidoqoft jo t gjitha dallimet duhet t trajtohen si

diskriminim n kuptimin e shkeljeve t t drejtave t

njeriut.
P.SH. N t gjitha shtetet punsimi n ushtri, polici apo

institucione tjera publike sht i kufizuar vetm pr

shtetasit.
Parimi i barazis sht nj ndr parimet m kontroverse t

t drejtave t njeriut.

Tri elementet e diskriminimit:

Veprimet t cilat cilsohen si diskriminuese si dallimi,

prjashtimi, kufizimi dhe preferimi.

Shkaqet e diskriminimit, pra karakteristikat personale si
raca, ngjyra, prejardhja, origjina kombtare/etnike, gjinia,
mosha, integriteti fizik etj.
Qllimet dhe/ose pasojat e diskriminimit, t cilat kan pr
qllim, parandalimin e viktimave t ushtrojn dhe/ose ti
gzojn t drejtat dhe lirit e tyre fundamentale

Ather
kur trajtoheshi diskriminuar:
keq, n krahasim me personat e
Kur
konsiderohesh

tjer, t cilt jan n situat t njjt, pr shkak t ndonjrs

nga bazat e ndaluara t diskriminimit.
Sillen padrejtsisht ndaj teje, prmes rregullave ose
kushteve, t cilat duken neutrale, por prmes t cilave ti
faktikisht trajtohesh m keq pr shkak t ndonjrs nga
bazat e ndaluara t diskriminimit.
Bhesh objekt i ngacmimeve, komenteve shtypse ose
prqeshse, q lidhen me ndonjrn nga bazat e ndaluara t
diskriminimit.
Bhesh objekt i krcnimeve sepse ke br ankes si i
diskriminuar.

Cilat jan format e diskriminimit?

Diskriminimi i drejtprdrejt
Ather kur qartazi tregohet prpjekja pr diskriminim
Diskriminimi i trthort
Edhe kur qndrimi neutral, apo nj dispozit neutrale
favorizon nj person ose nj grup n krahasim me t tjert.
Shembull: Dyqanet zejtare t cilat nuk punsojn njerz me
fustane t gjata ose kok t mbuluar kto dispozita
neutrale, n praktik n mnyr disproporcionale mund t
dmtojn antart e grupit.
ka mendoni pr shtjen e shamive n shkolla: a sht
diskriminim apo jo ndalimi i bartjes s tyre?

Karakteristikat e tjera t diskriminimit

Diskriminimi institucional u referohet politikave, ligjeve dhe zakoneve t

cilat sistematikisht rezultojn n pabarazi dhe diskriminim n shoqri,

organizat ose institucion.

Dominimi:
I nj grupi dominant etnik
Klasor

Diskriminimi pozitivi apo veprimi afirmativ nnkupton masa t veanta dhe

t prkohshme t qeveris, t cilat synojn arritjen de facto t barazis dhe

tejkalimin e formave institucionale t diskriminimit. Ky duhet t ndodh
vetm pr nj periudh t caktuar kohore, sepse thelbi i mos-diskriminimit
sht trajtimi i barabart i njerzve.
Kushtetuta e Kosovs

Masat afirmative - SHBA

Akti pr t Drejtat Civile 1964
Lindon B.Xhonson, ish President i SHBA-ve, 1965:
Nuk mund q nj person i cili pr shum vite sht mbajtur
n pranga ta lirosh, ta vsh n vijn e startit e ti thuash
Tani mund t hysh n gar me t tjert dhe t mendosh se
ke vepruar plotsisht drejt. Nuk mjafton vetm ti hapsh
dyert. T gjith shtetasit tan duhet t mund edhe t ecin
prmes ktyre dyerveNe nuk e mtojm vetm barazin
n drejtsi e n teori, porse e synojm nj barazi si fakt dhe
si rezultat.

Obligimet e aktorve t ndryshm n

shoqri pr mbrojtjen nga diskriminimi
Obligimet e shtetit:
Pr t respektuar t drejtat
Pr t mbrojtur t drejtat
Pr t prmbushur obligimet q dalin nga marrveshjet ndrkombtare
Obligimet e sektorit privat
Liria pr organizimin sindikal
Respektimi i normave q garantojn t drejtat e puntorve
Promovimi i mos-diskriminimit
Obligimet e mediave dhe t shoqris civile
Ngritja e vetdijes s shoqris kundr diskriminimit
Monitorimi
Fuqizimi i viktimave

Mbrojtja e diskriminimit n nivel

ndrkombtar
1948,DeklarataUniversaleprtDrejtateNjeriut,Neni2: Secilit i

prkasin t gjitha t drejtat dhe lirit e shpallura n kt Deklarat pa kurrfar

dallimesh n pikpamje t racs, ngjyrs, seksit, gjuhs, fes, mendimit politik,
ose do mendimi tjetr, t prejardhjes kombtare a shoqrore, t pasuris, t
lindjes apo t ndonj gjendje tjetr juridike...

1950,KonventaEvropianeprtDrejtateNjeriut,Neni14: Gzimi i t

drejtave dhe lirive t njohura n kt Konvent duhet t sigurohet pa asnj

dallim t bazuar n arsye t tilla si seksi, raca, ngjyra, feja, opinionet politike
ose do opinion tjetr, origjina kombtare ose shoqrore, prkatsia ndaj ndonj
minoriteti kombtar, pasuria, lindja ose do rrethana tjetr.
Protokolli i 12-t i KEDNJ pr Diskriminimin q ka hyr n fuqi m 2005.
Rasti i par me Sejdiq dhe Finci kundr Bosnj dhe Hercegovins - 2009.
Mekanizmi:GjykataEvropianeprtDrejtateNjeriut
NdonseKosovaezbatonsidokumenttobligueshmnsisteminevetjuridik,qytetart

esajnukkanqasjenGjykatnEvropianettDrejtavetNjeriut.Aprbnkjonj
diskriminim?

 1963,DeklarataprEliminiminetGjithaFormavetDiskriminimitRacor,

1965,KonventaNdrkombtareprEliminiminetGjithaFormavetDiskriminimit

Racor,Neni1:N kt Konvent shprehja diskriminim racor nnkupton do dallim,

prjashtim, kufizim ose preferenc, q bazohet n racn, ngjyrn, prejardhjen ose origjinn
kombtare e etnike, q ka pr qllim t shkaktoj ose komprometoj njohjen, gzimin ose
ushtrimin n kushte barazie t t drejtave t njeriut e t lirive themelore n fushat politike,
ekonomike, shoqrore dhe kulturore ose n do fush tjetr t jets publike.
Mekanizmi:KomitetiprEliminiminetGjithaFormavetDiskriminimitRacial

1966,PaktiNdrkombtarprtDrejtatPolitikedheCivile,Neni26: T gjith njerzit

jan t barabart para ligjit dhe kan t drejt n mbrojtje t barabart nga ligji, pa asnj dallim.
N kt kontekst, ligji duhet t ndaloj do diskriminim dhe t garantoj pr t gjith nj
mbrojtje t barabart e t efektshme, kundr do diskriminimi, veanrisht pr shkak t racs,
ngjyrs, gjinis, fes, opinionit politik dhe do opinioni tjetr, origjins kombtare apo
shoqrore pasuris, lindjes ose do statusi tjetr.
Me kt pakt, jo vetm q ndalohet diskriminimi por lirin nga diskriminimi e shndrron n t

drejt t njeriut m vete, pr dallim nga aktet e tjera, t cilat e ndalojn diskriminimin vetm n
ushtrimin e t drejtave t garantuara me to.

Mekanizmi:KomitetiprtDrejtateNjeriut

 1966,PaktiNdrkombtarprtDrejtatEkonomike,Socialedhe

Kulturore,Neni2.2:Shtetet pal t ksaj Konvente, zotohen se do t

garantojn q t drejtat e shpallura n t t zbatohen pa kurrfar diskriminimi
bazuar n racn, ngjyrn, gjinin, gjuhn, fen, opinionin politik ose gjendje
tjetr.
Mekanizmi:KomitetiprtDrejtatEkonomike,SocialedheKulturore
KushtetutaeKosovsnukeprmbansidokumenttobligueshm.A

mundtndikojkjondiskriminim?

1973,KonventaNdrkombtareprNdalimindheDnimineKrimitt

Aparteidit
1979,KonventaprEliminiminetGjithaFormavetDiskriminimit
ndajGruas

Mekanizmi:KomitetiprEliminiminetGjithaFormavetDiskriminimitndajGruas

1998,StatutiiGjykatsNdrkombtarePenale

2008,KonventaprtDrejtatePersonavemeAftsitKufizuar

Diskriminimi dhe mos-diskriminimi n

Kosov
Historik i shkurtr
UNMIK-u: Rregullorja 1999/1 Pr Autorizimin e

Administrats s Prkohshme n Kosov (ligjet e vlefshme deri

m 24 mars 1999), Rregullorja 1999/24 Mbi Ligjin n Fuqi
(ligjet e vlefshme deri m 22 mars 1989)

Korniza Kushtetuese, neni 3.1: T gjith personat n Kosov

gzojn, pa diskriminim t asnj lloji dhe barazi t plot, t

drejtat dhe lirit themelore t njeriut.

LigjiNr.2004/2PrBaraziGjinore
Neni 1.1: Me kt ligj mbrohet, trajtohet dhe vendoset, barazia
ndrmjet gjinive si vler themelore e zhvillimit demokratik t
shoqris s Kosovs, me mundsi t barabarta pr pjesmarrje t
femrave dhe meshkujve dhe pr kontributin e tyre n zhvillimin
politik, ekonomik, social, kulturor dhe n t gjitha fushat e jets
shoqrore.
Neni2.1: Me barazi gjinore do t thot pjesmarrje e barabart e
femrave dhe e meshkujve n t gjitha fushat e jets, pozit t
barabart, mundsi t barabarta pr t gzuar t gjitha t drejtat e
tyre dhe pr t vn n shrbim potencialet e tyre individuale n
zhvillimin e shoqris si dhe t ken prfitim t barabart nga t
arriturat e ktij zhvillimi.
Neni 3.2: Pjesmarrja e barabart e femrave dhe meshkujve
arrihet n rastet kur pjesmarrja e nj gjinie n institucione,
organe apo n nivele t pushtetit sht 40%.

 LigjiNr.2004/3KundrDiskriminimitligjiiparnrajon
Neni 1: Qllimi i ktij ligji sht parandalimi dhe luftimi i diskriminimit,

ngritja e shkalls s barazis efektive dhe realizimi i parimit t trajtimit t

barabart t qytetarve t Kosovs para ligjit.
Neni 2:Mos-diskriminimi mbshtetet n kto parime:

T trajtimit t barabart
T prfaqsimit t drejt
T mirkuptimit dhe tolerancs ndr-etnike

Neni 4:Fusha e zbatimit t ligjit (shih ligjin)

Neni 6.1: Masa afirmative
Neni 8: Barra e provave bie mi t paditurin.

Mekanizmi: Avokati i Popullit (Neni 10), organet administrative dhe

gjykatat kompetente (nenet 7 dhe 9)

Kodi Penal i Kosovs 6 muaj deri n 5 vite dnim pr shkelje t statusit

t barabart t banorve t Kosovs (neni 193).

Ligji i Puns ndalon t gjitha format e diskriminimit n nenin

e tij 5.

Neni 5 i Ligjit t Puns ndalon t gjitha llojet e diskriminimit:

1. Diskriminimi sht i ndaluar n punsim dhe profesion, lidhur me

rekrutimin n punsim, trajnimin, promovimin e punsimit, kushtet e
punsimit, masat disiplinore, ndrprerjen e kontrats s puns ose shtjeve t
tjera nga marrdhnia e puns t rregulluara me Ligj.
2. Ndalohet diskriminimi i drejtprdrejt ose i trthort i personave me aftsi
t kufizuara gjat punsimit, avancimit n pun dhe avancimit profesional,
nse pr at vend pune sht i aft ta kryej punn n mnyr adekuate.
3. Nuk konsiderohet diskriminim, do dallim, prjashtim ose dhnie e
prparsis, prkitazi me ndonj vend t caktuar pune, n baz t kritereve t
caktuara q krkohen pr at vend pune.
4. Pundhnsi sht i obliguar q n rastin e punsimit t puntorve, pr t
njjtin vend pune t prcaktoj kritere dhe mundsi t barabarta si pr femra
ashtu edhe pr meshkuj.
5. Dispozitat e Ligjit nr. 2004/3 Kundr Diskriminimit, do t zbatohen
drejtprsdrejti kur sht n pyetje marrdhnia e puns e lidhur n mes t t
punsuarit dhe pundhnsit.

KushtetutaeRepublikssKosovs,Neni21,Baraziapara

Ligjit:

1. T gjith jan t barabart para ligjit. dokush e gzon t

drejtn e mbrojtjes s barabart ligjore, pa diskriminim; 2. Askush

nuk mund t diskriminohet n baz t racs, ngjyrs, gjinis,
gjuhs, fes, mendimeve politike ose t tjera, prejardhjes
kombtare a shoqrore, lidhjes me ndonj komunitet, prons,
gjendjes ekonomike, sociale, orientimit seksual, lindjes, aftsis s
kufizuar ose ndonj statusi tjetr personal. 3. Parimet e mbrojtjes
s barabart ligjore nuk parandalojn vnien e masave t
nevojshme pr mbrojtjen dhe prparimin e t drejtave t
individve dhe grupeve q jan n pozit t pabarabart. Masat e
tilla do t zbatohen vetm derisa t arrihet qllimi pr t cilin jan
vn ato.

Edhe njher mbi diskriminimin pozitiv (neni 64.2 dhe ai 148)

Diskriminimi n shtetet fqinje dhe n

rajon
Republika e Shqipris
Ligji Nr.10 221, 4.2.2010, Pr mbrojtjen nga diskriminimi
Mekanizmat:

Ankesat civile
Padit penale
Masat e prkohshme
Komisioneri pr mbrojtjen nga diskriminimi (Irma Baraku)

Republika e Serbis t ngjashme si Republika e Shqipris

Republika e Maqedonis:
Ligjin n vitin 2010: pa orientim seksual
Mekanizmat: Komision prej 7 vetsh me fuqi pr t dhn vetm
opinione dhe pr t bashkpunuar me Avokatin e Popullit
Procedurat e tjera t ankesave dhe t padive t njjta me shtetet e tjera.

Bosnja dhe Hercegovina

E kan ligjin pr mos-diskriminim
Mekanizmi themelor sht Avokati i Popullit
Ankesat, ankesat kolektive
Bashkpunimi me OJQ-t
Obligim t mbledh rastet e diskriminimit
Rol kshillues pr qytetart

Kroacia
Avokati i popullit
Avokatt e veant