KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

Ramiz Kastrati

Elektroteknik
Pjesa II-t

Tetor 2008

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

PJESA II
1.
1.1.

TRANSFORMATORT
NJOHURI TE PRGJITHSHME DHE PARIMI I PUNS
Me trasformator kuptohet nj makin elektrike statike (d.m.th. pa
organe t lvizshme) q lejon transmetimin e fuqis elektrike
(aktive e reaktive) ndrmjet dy sistemeve elektrike (n rrym
alternative) q nuk jan t lidhura direkt e q mund t punojn dhe
n tensione t ndryshme. Trasformatort q kryejn kt funksion
quhen transformator fuqie dhe mund t jen monofaz o trefaz.
Kemi pastaj trasformatort special si jan autotrasformatort (n
t cilt mungon izolimi elektrik ndrmjet dy sistemeve t lidhura) dhe
trasformatort m rrym kostante. S fundi kemi trasformatort e
matjes, t tensionit e t rryms, q shrbejn pr t prshtatur
vlerat e tensionit e t rryms alternative aparaturave matse. T
gjith transformatort e prmendur m lart funksionojn me
frekuenc industriale q, n vendin ton e n Europ sht 50 Hz,
dhe ne do t ndalemi n kto lloj transformatorsh, por duhet
theksuar se veanrisht n elektronik ka dhe tipe t tjer
transformatorsh q funksionojn me frekuenca t tjera e q ne nuk
do ti analizojm.

1.2. TRANSFORMATORT MONOFAZ

Pr sa i prket parimit t puns, mund t thuhet shkurtimisht q
transformatort (monofaz) prbhen nga dy pshtjella me materjal
prcells (bakr ose alumin), q quhen pshtjella primare dhe
pshtjella sekondare t izoluara ndrmjet tyre, reciprokisht t lidhura
nprmjet nj qarku magnetik (i quajtur brtham e i realizuar, me
an fletsh ferromagnetike). Brthama ka pr qllim t qarkulloj
fluksin magnetik brnda dy pshtjellave, n mnyr q kto t jn
reciprokisht lidhura. Fluksi magnetik q qarkullon n primar dhe
konsiderohet i barabart me at q qarkullon n sekondar
Transmetimi i fuqis bhet duke lidhur pshtjelln primare n
sistemin nga merret energjia dhe pshtjelln sekondare nga ana e
konsumatorit.
Nga pikpamja konstruktive trasformatori monofaz mund t
realizohet n dy mnyra (Fig.1.1):
a) me brtham me kollona
b) me brtham t koracuar

1.3. TRASFORMATORI MONOFAZ IDEAL

Quhet trasformator ideal nj tansformator q ka kto cilsi:

Tetor 2008

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

a) Rezistenc ohmike zero t pshtjellave;

b) permeabilitet magnetik t 0=o t ambjentit prqark
brthams, ka sjell q i gjith fluksi t kufizohet n
brtham dhe n pshtjella.
c) Permeabilitet konstant t brthams ferromagnetike, d.m.th.
brthama konsiderohet materjal linear ferromagnetik.
d) Humbje zero n materjalin ferromagnetik.

Fig. 1.1 Dy realizime t transformatorit nj fazor

Tetor 2008

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

a) me brtham me
kollona

LNDA ELEKTROTEKNIK

b) me brtham t koracuar

Fig. 1.2 Pamja e jashtme e nj transformatori njfazor

Skema elektrike e zvndsimit t transformatorit ideal jepet n Fig.

1.3

Fig. 1.3 Skema principiale elektrike e transformatorit ideal njfazor

Transformatori sht nj makin reversibl d.m.th. q mund t

ushqehet si nga primari ashtu dhe nga sekondari, d.m.th. ushqehet
me V1, duke fituar n dalje nj tension V2; ose nga sekondari me
tension V2, duke fituar n dalje tensionin V1 . Tension i ushqimit duhet
t jet gjithnj alternativ, me vlera t tensionit e t frekuencs t
vendosura nga konstruktori. Trasformatori nuk mund t funksionoj
me tension t vazhduar, sepse fluksi n pshtjella do tshte konstant
dhe pr pasoj nuk do t kishte f.e.m. t induktuara as n primar as
n sekondar.
N se shnojm me N1 numurin e spirave t primarit e me N2
numurin e spirave t sekondarit, raporti:

quhet raporti i spirave, kurse raporti:

quhet koefiienti i transformimit t transformatorit.

Tetor 2008

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

Pr rrjedhoj:

koefiienti i transformimit t transformatorit sht i barabart me

raportin e spirave. N praktik n se
N1=N2
kemi
V1=V2.
N se N1>N2 tensioni i primarit do t jet m i madh se ai i
sekondarit d.m.th. V1>V2 transformatori quhet uls, pra tensioni
daljes sht m i ult se ai i hyrjes. N se prkundrazi N2 > N1
tensioni n sekondar do t jet m i madh se ai primar, pra V2>V1,
transformatori quhet i tipit ngrits.

1.4.

TRANSFORMATORT TREFAZOR

1.4.1. Aspekte konstruktive t trasformatorve trefazor

Edhe trasformatort trefazor ndahen n dy tipe: brtham me
kollona, brtham t koracuar (ose mantel). Ndrsa pr
trasformatort monofaz ndryshimi ndrmjet dy tipeve t
brthamave ishte i natyrs teknologjike, pr trasformatort trefasor
tipi i brthams implikon ndryshime efektive n funksionimin e
trasformatorit.

Tetor 2008

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

a) Brthama me kollona

b) brtham e

koracuar
Fig. 1.5 Dy tipet e brthamave t transformatorve

a) Transformator
me vaj

b) Transformator me
rezin

c) Transformator
i that

Fig. 1.6 Pamja e jashtme e transformatorve

Ndryshimi i par ndrmjet dy tipeve t brthamave sht fakti se

meqse n baz t ligjit t Kirchoff-it pr nyjen A (Fig. 1.5):

Tetor 2008

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

d.m.th. t tre flukset nuk jan t lira t ndryshojn arbitrarisht por

duhet t knaqin mardhnjen e mesiprme, prandaj quhen
brthama me flukse t kufizuara. Nj ndryshim tjetr sht q n
trasformatorin me brtham me kollona rezistenca magnetike e
kollons qndrore sht m e vogl se sa e kollonave ansore, kurse
pr trasformatort m brtham t koracuar ajo sht e njjt. Kjo
shpjegohet me faktin q fluksi i prodhuar n kollonn qndrore
mbyllet nprmjet dy qarqeve magnetike (zgjedhat) n paralel
ndrmjet tyre karshi asaj kollone. Flukset e kollonave ansore kalojn
npr qarqe magnetike q jan n seri: pra kemi rezistenca t
ndryshme magnetike pr faza t ndryshme, ka sjell dhe ndryshime
n rrymat e punimit pa ngarkes n pshtjellat e vendosura n
kollona t ndryshme. Meqense flukset duhet t jen t njjt dhe
rezistenca magnetike kolons qndrore sht m e vogl se dy
kollonave t tjera, rryma e fazs qndrore do t jet m e vogl se e
dy fazve t tjera. Meqense rezistenca magnetike n rastin e
brthams me kollona varet nga rezistenca e zgjedhave, athere pr
t evituar kt josimetri seksioni i zgjedhave bhet m i madh se i
kollonave.
Nga pikapamja e izolacionit t ambjentit rrethues t pshtjellave,
trasformatort ndahen n tre grupe:
a) Transformator ajror (i that) vaj (Fig.1.6b)
b) Transformator me rezin (i that)
c) Transformator me vaj (Fig.1.6a)

1.5.

AUTOTRANSFORMATORI

a) Transformatori njfazor
Ekuivalenit i tij si auto transformator

b)

Fig. 1.13 Skema pricipiale e kalimit nga transformatori n autotransformator

Le t kemi nj trasformator monofaz zbrits (Fig.1.13a) q ka nj

pshtjell primare me N1 spira dhe nj sekondare me N2 spira (N2 <
N1). Ne mund t bashkojm nj pik t pshtjells primare me nj

Tetor 2008

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

pik t pshtjells sekondare, p.sh. pikn B me pikn b pa ndryshuar

regjimin e funksionimit. Meqense numuri i spirave primare sht m
i madh se ai i spirave sekondare, mund t gjendet nj pik me t
njjtin potencial si pika a e sekondarit. N kt rast sht e mundur
t lidhet elektrikisht pika me pikn a pa shkaktuar ndryshim t
regjimit t puns se transformatorit. Pshtjella me N2 spira rezulton e
teprt dhe kshtu q mund t realizohet nj transformator me vetm
nj pshtjell: makina e realizuar njihet me emrin autotransformator
monofaz.

Fig. 1.14 Pamja e jashtme e nj autotransformatori njfazor

N punn pa ngarkes sjellja e autotransformatorit sht krejt e

ngjashme me at t trasformatorit.
N punn me ngarkes, n se mbesin konstante tensioni dhe
frekuenca e ushqimit, duhet t mbes konstant dhe fluksi i dobishm,
dhe si pr rastin e transformatorit do t krkohet nj rrym I1 n
primar pr ngarkes I2 n sekondar. Duke e konsideruar rastin e
transformatorit (autotransformatorit) ideal (pa humbje)mund t
shkruajm:

Rryma n primar do t jet me shenj t kundrt me rrymn e

ngarkess dhe me modul m t vogl. Duke aplikuar ligjin e
Kirchhoff-it pr nyjen fitohet:

Tetor 2008

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

Kjo marredhnje tregon q n pjesn me N2 spira t prbashkt me

sekondarin dhe primarin qarkullon nj rrym qe mund t jet mjaft e
vogl se ryma q jep autotransformatori.
Pr t shikuar avantazhet e autotransformatorit n krahasim me
transformatorin duhet t shikojm fuqit e dimensionimit t njerit
dhe t tjetrit. Me fuqi dimensionimi t nj pshtjell kuptohet
produkti i tensionit me rrymn n t.
N nj transformator meqense,
, fuqia e dimensionimit
e t dy pshtjellave sht e barabart dhe prputhet me fuqine e
dukshme nominale t trasformatorit.
Nga sa tham m sipr autotrasformatori ka kosto m t ult
prodhimi sepse fuqia e dimensionimit lejon t zvoglohet seksioni i
brthams dhe i prcjellsave t pshtjellave.
Rendimenti i autotransformatorit do t jet m i madh, sepse
humbjet n bakr do t jen pr densitet rryme t njejt n
pshtjella:

Humbjet n hekur me gjithse prdoret m pak hekur se n

transformator, ngelin pothuajse t pandryshueshme per fuqi t
njjta natyrisht).
Si prfundim prparsit e autotransformatorit mund t prmblidhen:
a. Autotransformatori ka vetm nj pshtjell, n vend t dy
pshtjellave q ka transformatori;
b. N nj pjes t pshtjellave t autotransformatorit kalon nj
rrym m e vogl se e sekondarit t transformatorit.

Por mund t rrjeshtojm dhe disa mangsi:

Tetor 2008

Ndrsa n transformator t dy pshtjellat jan elektrikisht t

ndara, n autotransformator jan t lidhura ndrmjet tyre. Pr
kt arsye, ndrsa nj transformator lejon gjithnj tokzimin e
sekondarit, autotransformatori e lejon vetm kur sht i ushqyer
nga nj burim me neutr t izoluar ose nga nj burim i tokzuar
dhe kur jemi t sigurt pr tokzimin e borns s AT me neutrin.
Ndrsa n transformator si rezultat i kputjes s nj spire t
pshtjells sekondare ngarkesa mbetet pa tension, n rastin e
autotransformatorit ngarkesa i nenshtrohet nj tensioni t
barabart me at t primarit, me pasoj kuptueshme.

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

2.

MOTORT ASINKRON

2.1.

Fusha rrotulluese

LNDA ELEKTROTEKNIK

Motort asinkron bjn pjes n makinat rrotulluese. Ato

transformojn energjin elektrike n energji mekanike duke
shfrytzuar Ligjin e Induksionit Elektromagnetik, parimin e Fushs
Magnetike Rrotulluese si dhe parimin e Motorit elektrik.
Quhet fush rrotulluese nj fush magnetike me intensitet kostant,
drejtimi i s cils rrotullohet n mnyr t njtrajtshme. Kjo gj
mund t fitohet duke rrotulluar nj magnet permanent ose nj bobin
t ushqyer me rrym t vazhduar, por dhe si kombinim fushash
alternative sinusoidale.

2.1.1. Komponentet rrotulluese t nj fushe alternative

sinusoidale

Fig. 2.1 Fusha magnetike pulsante

N solenoidin e fig.2.1 kalon nj rrym alternative sinusoidale i(t) =

IMsin(t) e cila do t krijoj gjat boshtit x nj fush magnetike
sinusoidale h(t) = HMsin(t). Me pika jan shnuar drejtimet e
rryms q dalin(majat e shigjets) dhe me x (fundet e shigjets) ato
q hyjn. Mund t vrtetohet q n do ast, fusha magnetike
sinusoidale h(t) sht e barabart me shumn vektoriale t dy

Tetor 2008

10

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

fushave
me intensitet HM/2 e q rotullohen simetrikisht n
sense t kundrta me shpejtsi kndore [rad/s] t barabart me
at t fushs sinusoidale.
Fusha e Solenoidit me rrymn e dhn n Fig.2.1 quhet pulsuese
sepse intensiteti i fushs h(t) shkon nga zero deri n Hm duke
mbajtur drejtimin e aksit x t bobins.
Arrihet n prfundimin se, duke mbivendosur dy ose m shum fusha
alternative me t njjtn amplitud e frekuenc, q veprojn n
drejtime t prshtatshme e t sfazuara n koh n mnyr t
prshtatshme, mund t krjohen komponente fushe rrotulluese q n
njrin sens anullohen kurse n sensin tjetr mblidhen, duke dhn
kshtu nj fush ekuivalente rrotulluese me intensitet konstant.

2.1.2. Fusha rrotulluese bifazore

Fig. 2.2 Dy bobina t zhvendosura n hapsir me 90

Le t marrim dy bobina(Fig.2.2) t njjta akset e t cilave x1 dhe x2

jan t zhvendosura me 90 nga njra tjetra dhe ushqehen me t
njjtn rrym (senset e rrymave n bobin tregohen me pik dhe me
kryq si m par) sinusoidale:

Bobina 1 do t krijoj fushn e saj pulsante e cila si e pam m

sipr mund t mendohet e prbr nga dy fusha rrotulluese me sens
t kundrt me vektort D1 dhe S1 me amplituda Hm/2 seicili; po
kshtu Bobina 2 do t krijoj fushn e saj pulsante e cila si e pam

Tetor 2008

11

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

m sipr mund t mendohet e prbr nga dy fusha rrotulluese me

sens t kundrt me vektort D2 dhe S2 e me amplitud Hm/2 secili.

Fig. 2.3 Fusha rrotulluese bifazore

Mund t konstatohet leht (Fig. 2.3) q fushat S1 dhe S2 eliminojn

njera tjetrn kurse D1 dhe D2 mblidhen duke dhn nj fush
rrotulluese ekuivalente me amplitud Hm:

2.2.

PARIMI I PUNS S MOTORIT ASINKRON

N Fig.2.8 jepen pjest kryesore prbrse t nj Motori
asinkron.Figura i referohet prerjes trthore normal me aksin e
motorit.
Pjest kryesore t Motorit asinkron si shihet jan:

Tetor 2008

statori i prbr prej fletsh llamarine ferromagnetike t

presuara ku jan hapur kanalet pr futjen e prcjellsave t
pshtjellave (n figur nuk jan treguar prcjellsat e statorit).

12

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

Fig. 2.8 Pjest kryesore t Motorit

Rotori edhe ky i prbr prej fletsh llamarine ferromagnetike

t presuara, n t cilin jan hapur kanalet pr futjen e
prcjellesave t pshtjellave t rotorit t cilat mund t jen dy
tipesh:
a) Pshtjella normale q prfundojn n tre unaza prej bakri
(rotor me faza)
b) Zbarra prcjellse (bakri ose alumini t lidhuar n t
shkurtr (rotor kafaz ketri)

Tetor 2008

13

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

a) Prerja trthore me pshtjellat

b) Parimi i puns

Fig. 2.9 Parimi i puns s Motorit asinkron

Pr t kuptuar parimin e puns s Motorit asinkron do ti referohemi

Fig.1.9b tregohet parimi i.
Pshtjellat trefazore t statorit t zhvendosura n hapsir me 120
nga njra tjetra e t ushqyera nga nj sistem simetrik rrymash
trefazore t zhvendosura n faz me 120 elektrike nga njra tjetra,
si e pam m lart prodhojn nj fush magnetike rrotulluese m
induksion B [Wb /m2] dhe me shpejtsi rrotullimi n1 [rrot / min] q
varet nga frekuenca e ushqimit f1 [Hz] dhe nga numuri p i ift poleve
sipas formuls s mposhteme:

Imagjinojm pr nj moment q rrotori t jet i ndalur, pra n2 = 0 .

Fusha magnetike me induksion B do t pres prcjellsat e rotorit q
prbjn ant aktive t nj spire t mbyllur n qark t shkurtr. N
spir p shkak t ligjit t induksionit elektromagnetik, do t lind nj
rrym I2, sensi i t cils tregohet n figur. Kjo rrym duke
bashkvepruar me fushn magnetike do t bj t lindin nj ift
forcash elektromagnetike F t cilat krijojn nj moment rrotulles CM .
Pr shkak t ktij momenti rrotullues rotori do t lviz n t njjtin
kah me at t fushs rrotulluese. Me rritjen e shpejtsis s rotorit
nn veprimin e momentit rrotullues, filllon t zvoglohet shpejtsia

Tetor 2008

14

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

me t ciln fusha rrotulluese pret pecjellsat aktiv (ato q jan

normal me fushn magnetike) t rotorit e s bashku me t
zvoglohen rrymat n rotor dhe momenti rrotullues. N mnyr
ideale, n se nuk prfillen forcat e frkimit, momenti rrotullues bhte
zero kur shpejtsia n2 e rotorit barazohet me shpejtsin n1 t fushs
rrotulluese. N t vrtet, megjithse motori punon pa ngarkes
(d.m.th pa moment frenues n boshtin e tij), humbjet mekanike pr
shkak t frkimeve n kushineta e n ventilim t rotorit n ajr,
bjn q gjithmon n2 < n1 e kshtu mbetet nj moment i vogl
rrotullues i aft pr t mposhtur momentin e rezistencs.
N se motorit t ushqyer (pra egziston fusha magnetike rrotulluese)
e q po punon pa ngarkes, i aplikohet nj moment frenues rotori
fillon t ngadalsohet e kshtu rritet shpejtsia me t ciln fusha
rrotullues pret pshtjellat e rotorit. Kjo sjell ritjen e rryms e rryms
n rotor e me t dhe t momentit rrotullues derisa momenti
rrotullues t barazohet me momentin frenues duke rivendosur kushte
t reja ekuilibri dinamik me nj shpejtsi me t vogl se ajo e
mparshmja. N se momenti frenues do t jet shum i madh,
rotori do t frenohet deri sa t ndalet plotsisht dhe motori do t
gjndet n kushtet e lidhjes n t shkurtr (ose me rotor t
bllokuar). N kto kushte motori mund t qndroj vetm pr nj
koh t shkurtr pr shkak t rrymave t mdha n pshtjella.

Tetor 2008

15

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

PJESA III

1.1 `jan normat I.E.C

Nga vet grmat prbrse t saj I.E.C do t thot International Electrotechnic
Comunity.
Ky sht nj institut i cili merret me standartizimet dhe normat e sigurimit teknik t
nj impianti dhe personi. Kto norma jan t detyrueshme n zbatimin e nj impianti
elektrik. N fund t realizimit t impiantit nevojitet kolaudimi i tij i cili bhet nga
persona t deleguar duke kontrolluar standartizimin e impiantit. Kto norma do vit
psojn ndryshime n prmirsim n mnyr q t rritet n maksimum siguria dhe
mbrojtia e impiantit elektrik.
Nj instalues duhet q t njoh mir normat I.E.C dhe t`i zbatoj ato n reptsin m
t madhe. Vetm n kt mnyr do t sigurohet impianti, pajisjet dhe personi q
prdor ato.

1.2

Prgjithsime mbi impiantet elektrike

T gjitha impiantet elektrike t prmndura n kt libr, pr t siguruar nj mbrojtje

ndaj personave dhe t mirave materiale, duhet t`i nnshtrohen disa rregullave t
rndsishme; Kto rregulla ndahen n dy sektor: legjislativ dhe normativat
IMPIANTI ELEKTRIK sht nj bashksi pajisjesh, materialesh, struktura, n
mnyr q t mundsoj funksionimin e pajisjeve mekanike, aparatura, pajisje
elektroshtpiake, sistemet elektrike, etj. Impianti elektrik sht ndrmjetsi midis
ardhjes s energjis elektrike dhe prdoruesit (makina ose pajisje t ndryshme)
IMPIANTI ELEKTRIK duhet t prmbaj t gjitha sistemet e mbrojties s
mundshme dhe parandalimin e defekteve t mundshme q mund t shkaktohen.
Defektet q mund t shkaktohen duhet t reduktohen n kufijt m minimal t
mundur duke e ngushtuar n maksimum mbrojtien e saj n nj pjes t caktuar t
impiantit. Kjo gj realizohet duke prdorur sisteme mbrojtse t nj shkall m t
lart.

Tetor 2008

16

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

IMPANTI ELEKTRIK duhet t jet i dimensionuar n pjes sa m t vogla t

veanta, duke i kordinuar n mnyrn m racionale ndrhyrjet e pajisjeve
mbrojtse.
IMPIANTI ELEKTRIK duhet t jet i realizaur duke ndjekur n mnyr t
rrept normat I.E.C. Normat I.E.C thojn q nj impiant elektrik duhet t jet
realizuar sipas rregullave t arta pr t qn konform ktyre normale.
Npr IMPIANTET ELEKTRIKE duhet t prdoren materiale, pajisje,
prdoruesa dhe aksesor t ndryshm t nj cilsie t lart. Cilsia e nj impianti ose
pajisje t prdorur duhet t jet i njohur dhe kontrolluar nga I.M.Q. (Istituto del
Marchio di Qualita,).
Materialet q prmbajn simbolin e I.M.Q jan materiale t kontrolluara
sipas normave I.E.C. Garancit e ofruara nga I.M.Q. vijn nga nj kontroll i rrept dhe
rastsor q kryhet npr fabrikat e prodhimit pa u njoftuar duke u testuar materiali
n t gjitha parametrat teknik t tij.
IMPIANTET ELEKTRIK klasifikohen n varsi t prdorimit t tij, t ambientit
ku do t prdoret etj. Impiantet elektrike mund t jen:
IMPIANTET E TRANSFORMIMIT (kabina elektrike)
IMPIANTET E SHPRNDARJES (pr prdorim industrial ose shtpiak)
IMPIANTET T NDRIIMIT PUBLIK DHE PRIVAT
Pikrisht n baz t ktyre klasifikimeve realizohen edhe impiantet elektrike t cilat
mund t jen: n tuba, kanalin, brnda mureve, t mbrojura, kundrazjarrit etj
gjithmon duke respektuar normat I.E.C pr seciln kategori t impiantit.

1.3

Impianti i transformimit

Shmbuj tipik jan pikrisht kabibat elektrike t transformimit. Kto impiante

realizohen ku nevoja pr energji elektrike sht e madhe, dhe pr kt arsye ajo
shprndahet n tension te mesm 6/10/20 kV. Me kto vlera t tensionit sht m
ekonomike transporti i energjis elektrike edhe pse duhet t kemi vmndje t
madhe n sistemin e izolimit. Impianti i transformimit n t vrtet shndron
tensionin e msm n tension t ult dhe sht i prbr si n fig.1.1
Shprndarja n
TU

Tetor 2008

17

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

Fig. 1.1Shmbull i nj kabine transformimi nga tension i mesm n TU

Nj kabine transformuese sht e ndrtuar nga nj seksionator nn ngarkes, nga
nj els automatik dhe nga nj grup siguresash me aftsi t lart vepruese pr
ndrprerje, nga transformatori uls i cili sht i lidhur n YLL/TREKNDSH 10/04 kV
+ N, nga nj mbrojts automatik pr tension t ult, dhe m pas tij lidhet ngarkesa
(konsumatori).

1.4

Impianti i shprndarjes n tension t ult

TU

Kto impiante shprndajn energjin n prdoruesa t ndryshm ose konsumator

q ushqehen n tension t ult. Ato jan t realizuar sipas skems bllok t fig 1.2
dhe n veanti nga, nga nj els automat t instaluar n fillim t impiantit; nga
nj automat diferencial magneto-termik t instaluar n vndin ku sht lidhur
konsumatori, dhe nga automatt e ndryshm magneto-termik t instaluar n
secilin deg t impiantit sipas ngarkess s tyre. Sipas rrezikshmris ato mund
t jen edhe automat diferencial. Pr parimin e puns s ktyre mbrojtsave do t
studiohet n mnyr m t detajuar n kapitullin e mbrojtsave.

Tetor 2008

18

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Fig. 1.2

1.5

LNDA ELEKTROTEKNIK

Impiant shprndarje t tensionit t ult

Impiant ndriimi publik

Kto impiante realizohen pr ndriimin e rrugve urbane dhe ndrurbane n

mnyr t veant aty ku ndodhen edhe kryqzime. Impiantet e ndriimit publik
prbhen nga nj kuadr elektrik i cili prmban nj els automat; nj
programator e cila jep munsin e komandimit t ndriimit n mnyr parciale dhe
koh t ndryshme. Dalja e ktij programatori do t komandoj bobinn e nj
rleje kontaktor fuqie (do t shihen n mesimin e rleve t drits) e cila e ndan
grupin e dritave n grupe t ndryshme. Realizimi i ushqimit nga nj shtyll n
tjetr realizohet n disa mnyra sipas kushteve t caktuara psh. mund t
realizohet me linj ajrore t trhequr nga nj fije zinngu (tirand). N kt rast
kablli i ushqimit duhet t ket disa karakteristika t veanta teknike pasi sht i
ekspozuar n ambient; ose me linj t nndheshme t futur n tubacione
prkatse.
Nj shmbull tipk i nj impianti ndriimi publik sht ajo e paraqitur n fig 1.3

Fig. 1.3 Shmbull tipik i ndriimit public

Tetor 2008

19

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

1.6

LNDA ELEKTROTEKNIK

Impiant elektrik i realizuar me tuba jasht

murit

Kto lloj impiantesh realizohen kryesisht duke i fiksuar t gjitha linjat dhe
pajisjet elektrike t ushqimit dhe t komandimit n mnyr t dukshme. Kto
impiante instalohen kryesisht npr kapanone industriale, ofiina, palestra etj.

1.7

Impiant
brnda murit

elektrik

realizuar

me

tuba

Kto impiante realizohen ku pr probleme t estetiks nuk mund t realizohet

asnj nga impiaantet e prmndura m lart; n mnyr t veant ndrtesa
banimi cilvile, n zyra, n shkolla, spitale dyqane etj. Kto impiante elektrike
realizohen duke futur brnda n mur tuba pr prcjellsa elektrik (sipas nj
seksioni t prshtatshm n varsi t numrit t prcjellsave q do t futen). Pr
t realizuar nj impiant brnda n mur, nevojitet q tubacionet t shtrohen n
mnyr t till q t krijohet mundsia e heqjeve ose futjes s prcjellsave n
mnyr t leht pa psuar dmtime n t. N kto tipe impiantesh elektrik, ashtu
si edhe n ato t prmndura m sipr nevojitet q t prdoren materiale t
garantuara teknikisht nga IMQ.

1.8

Impiant elektrik i realizuar me kanalin

kalimtare me mbajts kabllosh elektrik

Kto impiante realizohen n ndrtesa industriale, n ofiina t mdha, n

laboratore etj. Kto tipe impiantesh realizohen n kt mnyr pasi kabllot e
prdorura pr ushqimin e makinerive jan t nj seksioni shum t madh dhe
npr t kalojn rryma t mdha industriale. Realizimi n kt mnyr i ktyre
impianteve krijon mundsin e kontrollimit gjithmon t impiantit elektrike si
edhe shtimin dhe modifikimin n mnyr m t leht n nj periudh m t
vonshme. Nj shmbull tipik i ktyre impianteve elektrike t realizuar me sistem
kanalin kalimtare ose kanalin t tjera sht i treguar n fig. 1.4. Edhe n kto
impiante kshillohet t prdoret nj material i kontrolluar nga IMQ dhe t
realizohet sipas normave t veanta IEC pr kt karakteristik impianti.

Tetor 2008

20

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

Fig. 1.4 Shmbull tipik i impiantit realizuar me kanalin kalimtare

1.9

Impiante elektrike kundrr shprthimeve

dhe zjarreve

N disa ambiente sht e nevojshme instalimi i nj impianti i cili duhet t jet

plotsisht i ndar nga jasht. Ky lloj impianti i realizuar n kt mnyr mbron
prcjellsit elektrik nga nj zjarr ose shprthim i mundshm.
Pr kt arsye impianti duhet t realizohet m prcjellsa kundrzjarrit (antifiam)
dhe duhet t prdoren rekorderi n mnyr q n rast t nj zjarri, npr linja
dhe pajisje t mos kemi vshtirsim dhe rritje t rrezikshmrise s tij. Npr tipet
e impianteve antideflagrante (kundr shprthimeve dhe zjarrit) instalohen pajisje
t ndrtuar me t njjtn kriter si prmndm m sipr.
Nj pajisje e ndrtuar pr kto kushte pune (AD) njihet nga mnyra se si
sht e ndrtuar dhe e rrethuar nga nj shtres kallaji.

Tetor 2008

21

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

Kto tipe impiantesh gjejn prdorim t madh n t gjitha ato vnde ku kryhen
punime me shkndija zjarri ose me shprthime.
Kshillohet q t prdoret n mnyr t rrept normat I.E.C q i prkasin
impianteve (AD) si edhe t gjitha ato norma t tjera q jan t parashikuara nga
autoritetet vendore. N fig1.5 jan paraqitur disa pajisje dhe rekorderi t
ndrtuara sipas (AD).

Fig. 1.5

Tetor 2008

Rekorderi dhe pajisje antideflagrante (AD)

22

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

MJETET E PUNS T NEVOJSHME PR

NJ INSTALUES ELEKTRIK

Tetor 2008

23

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Tetor 2008

LNDA ELEKTROTEKNIK

24

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Tetor 2008

LNDA ELEKTROTEKNIK

25

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Tetor 2008

LNDA ELEKTROTEKNIK

26

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

SHENJAT
I.E.C.

DHE

LNDA ELEKTROTEKNIK

SIMBOLET

GRAFIKE

Shenjat grafike kan rndsi t veant n paraqitjen skematike t

impianteve elektrike. Ato tregojn pajisje t caktuara, pjes pajisjesh, ose
plotsojn specifikimin e aparaturave q duken t ngjashme por q kan
karakteristika dhe funksione t ndryshme. Edhe n kt fush ekzistojn nj seri
normash, t nxjerra nga IEC, q kan pr qllim klasifikimin e skemave ose
diagramave t ndryshme q prfaqsojn impiantin elektrik.
Prpara se t bjm nj prmbledhje t shenjave grafike t pajisjeve
komanduese dhe t ushqimit q shrbejn pr realizimin e impianteve civil sht
e nevojshme tju japim nj prkufizim t prmbledhur e t thjesht t skemave q
do t studiojm.

SKEMA FUNKSIONALE paraqet n mnyr t thjesht veorin e funksionimit t

pajisjes q prbn impiantin . Kjo skem paraqet n mnyr t detajuar mnyrn
e lidhjes s pajisjeve komanduese duke pasur parasysh morsetat e tyre. Kjo
skem prdoret m shum pr instaluesit pr t kuptuar m mir mnyrn e
funksionimit t impiantit. Sipas skems funksionale linjat e ushqimit L dhe N
paraqiten horizontalisht t barazlarguar 10 12 cm ndrsa vertikalisht paraqiten
qaret e ndryshme t komandimit. Duhet t theksojm se nj pjes e mir e
pajisjeve komanduese ndryshojn simbologjin n kt skem.

SKEMA E MONTIMIT
paraqet aparaturat dhe pajisjet n formn e tyre t
plot t pozicionimit dhe instalimit. N kt skem, prve aparaturave apo
pajisjeve elektrike, paraqiten edhe kutijat e shprndarjes dhe degzime q
ndihmojn n realizimin e nj impianti. N skemn e montimit linjat e ushqimit
paraqiten t barazlarguar me njra tjetrn dhe t shoqeruara gjithmon bashk.
Qllimi i ksaj skeme sht q instaluesi t krijoj nj ide t qart prmnyrn e
lidhjes s pajisjes pa pasur parasysh mnyrn e funksionimit t tij. N kt skem
instaluesi sht n gjndje t bj nj llogari t prafrt t materialeve q mund
te ket nevoj.

SKEMA TOPOGRAFIKE ose e quajtur ndryshe arqitektonike paraqet pajisjet

elektrike dhe ato jo elektrike n vndin real ku do t montohen dhe instalohen
ato. Kjo skem sht ndryshe nj model i skems s montimit por i pasuruar dhe
me detaje t tjera t rndsishme. Nga vet emri kjo mnyr paraqitjeje prfshin

Tetor 2008

27

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

LNDA ELEKTROTEKNIK

t vizatuar planimetrin e plot t ambientit ku do t realizohet instalimi prfshi

ktu muret dyert, dritaret, mobilimi n disa raste etj. Skema topografike mund t
paraqitet n dy mnyra

Skem topografike nj-vijore

Skem topografike shum-vojore
Skema njvijore sht paraqitja m e thjesht nprmjet nj linje. Mbi kt linj
paraqiten disa segment t pjerrt q prcaktojn fazn L, nulin N, tokzimin T.
Nj linj mund t prmbaj disa vija t pjerrta n varsi t numrit t
prcjellsave.
Skema sumvijore paraqet t gjitha prcjellsat q nevojiten pr realizimin e
impiantit. Prparsi e ksaj mnyre paraqitjeje sht se n kt mnyr mund t
llogaritet n mnyr t sakt preventivi i nj impianti elektrik si edhe prcakton
vndin ku do t montohen saktsisht pajisjet e komandimit. Kjo skem paraqitet
veanrisht nga arkitektt t cilt bjn edhe projektimin e impiantit.

Tetor 2008

28

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Tetor 2008

LNDA ELEKTROTEKNIK

29

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Tetor 2008

LNDA ELEKTROTEKNIK

30

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Tetor 2008

LNDA ELEKTROTEKNIK

31

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Tetor 2008

LNDA ELEKTROTEKNIK

32

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Tetor 2008

LNDA ELEKTROTEKNIK

33

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Tetor 2008

LNDA ELEKTROTEKNIK

34

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Tetor 2008

LNDA ELEKTROTEKNIK

35

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Tetor 2008

LNDA ELEKTROTEKNIK

36

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Tetor 2008

LNDA ELEKTROTEKNIK

37

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati

KOLEGJI AGA XHITE FERIZAJ

Tetor 2008

LNDA ELEKTROTEKNIK

38

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

Ramiz Kastrati