UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAAJ I KOMUNIKACIJE

WORKSHOP RAD IZ PREDMETA:

Tehnologijski marketing
Tema rada:

Direktor marketinga
Predmetni
nastavnik:
Asistent:

Student:

Usmjerenje:
Godina studija:

Prof.dr. efkija eki

V.ass. Amel Kosovac
Imamovi Lejla, Kadri Amna,
Kadri Zerina, Kamenja Jasmin,
Kavazovi Emir, Kariik Saudin,
Kaknjaevi Nerma, Kovaevi Adnan,
Levi Edna, Mazalovi Alma,
Matijevi Boana, Mehi Denita
Cestovni smjer
III ( trea)

Rezultat rada:

Datum: 30. 12. 2015., Sarajevo

SADRAJ

SADRAJ :
UVOD.........................................................................................................................................3
1. DIREKTORI VELIKIH PREDUZEA.................................................................................4
1.1. Generalni i izvrni direktori.............................................................................................4
1.2. Direktori proizvodnih i operativnih dijelova velikih preduzea......................................5
1.3 Direktori slubi u velikim preduzeima...........................................................................5
2. MENADMENT MARKETING KOMPANIJA.................................................................12
3. DIREKTOR MARKETINGA...............................................................................................13
3.1 Oblasti djelovanja direktora marketinga.........................................................................17
4. PRAKTINI DIO.................................................................................................................21
5. KOSTUR WORKSHOPA.....................................................................................................22
6. STRAIVANJE MARKETING KOMPANIJE....................................................................23
7.1 Planiranje nove saobraajne usluge................................................................................27
7.2 Opravdanost uvoenja nove usluge sa asprekta finansija...............................................28
7.3 Planiranje prevoza Sarajevo-Jahorina.............................................................................29
7.4 Opravdanost uvoenja relacije Sarajevo-Jahorina..........................................................29
7.5 Red vonje Sarajevo-Jahorina.........................................................................................30
8. DIREKTOR FINANSIJA ( ODREIVANJE CIJENE )......................................................31
9. PROMOCIJA USLUGE.......................................................................................................33
10. ODNOSI SA JAVNOU..................................................................................................34
11.ZAKLJUAK......................................................................................................................35

UVOD

1. DIREKTORI VELIKIH PREDUZEA

Direktori velikih preduzea i ustanova upravljaju preduzeima ili ustanovama sa 10 i vie
zaposlenih, odreuju i kreiraju politiku, planiraju, organizuju, vode i kontroliu djelatnost
preduzea ili ustanova,obino pod nadzorom koji provodi uprava ili nadzorni odbor ili drugo
tijelo kojima su odgovorni za poduzete aktivnosti i postignute rezultate.
Ti poslovi ukljuuju: odreivanje i kreiranje politike preduzea, planiranje, organizovanje,
voenje i kontrola osnovnog djelovanja preduzea ili ustanove pod nadzorom koji provodi
uprava ili nadzorni odbor; nadziranje djelovanja i rezultata preduzea ili ustanove;
izvjetavanje uprave ili nadzornog odbora o rezultatima; predstavljanje preduzea ili
ustanove. Ti poslovi mogu ukljuivati i nadzor nad ostalim saradnicima.1

1.1. Generalni i izvrni direktori

Generalni i izvrni direktori upravljaju velikim preduzeima ili ustanovama sa 10 i vie
zaposlenih, odreuju i kreiraju politiku te planiraju, organizuju, vode i kontroliu osnovno
poslovanje preduzea ili ustanove, obino pod nadzorom uprave ili nadzornog odbora, kojima
su odgovorni za poduzete poslove i postignute rezultate.
Ti poslovi ukljuuju:
a) odreivanje i kreiranje politike preduzea ili ustanove;
b) upravljanje (planiranje, organizovanje, voenje i nadzor) osnovnog poslovanja
preduzea ili ustanove;
c) odreivanje i voenje odreene politike uz savjetovanje direktora ostalih dijelova
d) velikih preduzea ili ustanove;
e) nadziranje djelovanja i rezultata preduzea ili ustanove i izvjetavanje nadzornog
odbora ili uprave;
f) predstavljanje preduzea ili ustanove;
g) srodne poslove;
h) nadzor ostalih

1.2. Direktori proizvodnih i operativnih dijelova velikih preduzea

1

http://fzs.ba/kz/KZ-Opis1n.pdf ( pristupljeno 24. 12. 2015.)

Direktori proizvodnje ili poslovanja preduzea i ustanova sa 10 i vie zaposlenih ili njihovih
dijelova upravljaju djelatnostima proizvodnje roba ili pruanja usluga,uz nadzor glavnog ili
izvrnih direktora te uz savjetovanje sa direktorima ostalih organizacionih jedinica preduzea
ili ustanove.
Ti poslovi ukljuuju: upravljanje djelatnou proizvodnje roba ili pruanja usluga preduzea
ili ustanove (planiranje, organizovanje, voenje, nadzor); voenje dnevnih aktivnosti;
nadziranje izbora,osposobljavanja i rada osoblja; kritikog ispitivanja rezultata i izvjetavanje
glavnog ili izvrnih direktora o njima; saradnju sa direktorima drugih organizacionih jedinica;
predstavljanje svoje organizacione jedinice u saradnji sa ostalim dijelovima preduzea ili
ustanove i sa vanjskim tijelima. Ti poslovi mogu ukljuivati i nadzor nad ostalim
saradnicima.2

1.3 Direktori slubi u velikim preduzeima

Direktori slubi u velikim preduzeima i ustanovama sa 10 i vie zaposlenih, upravljaju
djelatnou slubi (planiraju,organiziraju,vode i kontroliraju), uz nadzor glavnog direktora i
izvrenih direktora te uz savjetovanje sa direktorima drugih organizacionih jedinica preduzea
ili ustanove.
Ti poslovi ukljuuju: planiranje, organiziranje, voenje i kontrolu rada slubi; nadzor izbora,
osposobljavanja i rada osoblja; nadzor postignutih rezultata i izvjetavanje glavnog direktora i
izvrnih direktora; saradnju sa direktorima ostalih organizacionih jedinica; predstavljanje
slube u saradnji sa ostalim dijelovima preduzea ili izvan njega.3

1.3.1. Direktori ekonomsko- finansijskih slubi

Direktori ekonomsko-finansijskih slubi upravljaju raunovodstvenim i finansijskim

poslovima velikih preduzea i ustanova sa 10 i vie zaposlenih (planiraju, organizuju, vode i
kontroliu), uz potpuni nadzor izvrnih direktora i nadzornog odbora te uz konsultovanje sa
direktorima ostalih orgnizacionih jedinica.
Ti poslovi ukljuuju:
a) planiranje, organizovanje, voenje i kontrolu raunovodstvenih i finansijskih poslova
velikih preduzea;
2

http://fzs.ba/kz/KZ-Opis1n.pdf ( pristupljeno 24. 12. 2015.)

http://fzs.ba/kz/KZ-Opis1n.pdf ( pristupljeno 24. 12. 2015.)

b) ocjenu finansijske situacije preduzea, pripremu budeta;

c) nadzor i kontrolu nad provoenjem zakona i propisa;
d) nadzor i informisanje o ekonomskom i finansijskom poloaju i planovima likvidnosti
preduzea;
e) kontrolu trokova i osiguranje djelotvornog koritenja sredstava;
f) uspostavu i kontrolu operativnih postupaka;
g) planiranje dnevnih poslova i upravljanje njima;
h) nadgledanje izbora, osposobljavanja i rada osoblja;
i)

predstavljanje slube u okviru nadlenosti u preduzeima i izvan njega;

j)

srodne poslove;

k) nadzor ostalih saradnika.4

1.3.2. Direktori pravnih, kadrovskih, opih i srodnih slubi

Direktori pravnih, kadrovskih, opih i srodnih slubi upravljaju politikom prema osoblju i
privrednim odnosima preduzea ili ustanove (planiraju, organizuju, vode i kontroliu), uz
nadzor glavnog direktora i izvrnih direktora te uz savjetovanje sa direktorom ostalih
organizacionih jedinica preduzea.
Ti poslovi ukljuuju:
a) planiranje, organizovanje voenje i kontrolu politike prema osoblju i privrednim
odnosima preduzea ili ustanove;
b) planiranje i organizovanje postupaka za zapoljavanje, osposobljavanje radnika,
unapreenje, odreivanje strukture plata i pregovaranje o platama, saradnju i
konsultacije sa radnicima te srodna kadrovska pitanja;
c) nadgledanje sigurnosnih, zdravstvenih i srodnih programa i aktivnosti uz sudjelovanje
svih zainteresovanih;
d) kontrolu trokova i osiguravanje djelotvornog koritenja materijalnih i finansijskih
sredstava;
e) uspostavljanje i voenje operativnih i administrativnih postupaka;
4

http://fzs.ba/kz/KZ-Opis1n.pdf ( pristupljeno 24. 12. 2015.)

f) planiranje i rukovoenje dnevnim poslovima;

g) nadzor izbora, osposobljavanja i rada osoblja;
h) predstavljanje slube u okviru nadlenosti u preduzeu i izvan njega;
i) srodne poslove;
j) nadzor ostalih saradnika.5

1.3.3. Direktori slubi marketinga i srodna zanimanja

Direktori slubi marketinga i srodna zanimanja upravljaju aktivnostima marketinga i prodaje

velikih preduzea sa 10 i vie zaposlenih (planiraju, organizuju, vode i kontroliu), pod
nadzorom glavnog direktora i izvrnih direktora te uz savjetovanje sa direktorima ostalih
organizacionih jedinica.
Ti poslovi ukljuuju:
a) planiranje, organizovanje, voenje i kontrolu djelatnosti prodaje i marketinga
preduzea;
b) planiranje i organizovanje posebnih programa prodaje i marketinga zasnovanih na
izvjetajima o prodaji i marketinkim procjenama;
c) odreivanje cijena, uslova isporuke i rabata, trokova akcija unapreenja prodaje,
metoda prodaje i posebnih stimulacija;
d) kontrolu trokova i osiguravanje djelotvornog koritenja materijalnih i finansijskih
sredstava te osoblja;
e) odreivanje mjera i nadzor nad voenjem operativnih i administrativnih poslova;
f) planiranje i kontrolu dnevnih operacija;
g) nadgledanje izbora, osposobljavanja i rada osoblja;
h) predstavljanje slube u okviru nadlenosti u preduzeu i izvan njega;
i) srodne poslove;
j) nadzor ostalih saradnika.6

http://fzs.ba/kz/KZ-Opis1n.pdf ( pristupljeno 24. 12. 2015.)

http://fzs.ba/kz/KZ-Opis1n.pdf ( pristupljeno 24. 12. 2015.)

1.3.4. Direktori slubi za oglaavanje i odnose sa javnou

Direktori slubi za oglaavanje i odnose sa javnou upravljaju aktivnostima propagande,

odnosa sa javnou i obavjetavanja javnosti o preduzeu ili ustanovi sa 10 i vie zaposlenih
(planiraju, organizuju, vode i kontroliu), pod nadzorom glavnog direktora i izvrnih direktora
te uz savjetovanje sa direktorima drugih organizacionih jedinica.
Ti poslovi ukljuuju:
a) planiranje, organizovanje, voenje i kontrolu djelatnosti propagande, oglaavanja,
odnosa sa javnou i obavjetavanje javnosti o preduzeu ili ustanovi;
b) pregovore o ugovorima za oglaavanje sa predstavnicima novina, radija i televizije,
sportskih organizacija, ustanova iz kulture i reklamnih agencija;
c) planiranje i voenje posebnih programa radi obavjetavanja sredstava javnog
informisanja o planovima, dostignuima i pozicijama preduzea ili ustanove;
d) planiranje i voenje aktivnosti za pribavljanje sredstava u humanitarne i sline svrhe;
e) nadzor nad trokovima i osiguravanje koritenja materijalnih i finansijskih sredstava te
rada osoblja;
f) odreivanje mjera i nadzor nad operativnim i administrativnim poslovima;
g) planiranje i kontrolu dnevnih aktivnosti;
h) nadgledanje izbora, osposobljavanja i rada osoblja;
i) predstavljanje slube u okviru nadlenosti u preduzeu ili izvan njega;
j) srodne poslve;
k) nadzor ostalih saradnika.7
1.3.5. Direktori nabavnih i distributivnih slubi

Direktori nabavnih i distributivnih slubi upravljaju nabavkom i distribucijom preduzea ili

ustanove sa 10 i vie zaposlenih (planiraju, organizuju, vode i kontroliu), pod nadzorom
glavnog direktora i izvrnih direktora te uz savjetovanje sa direktorima drugih organizacionih
jedinica.
Ti poslovi ukljuuju:

http://fzs.ba/kz/KZ-Opis1n.pdf ( pristupljeno 24. 12. 2015.)

a) planiranje, organizovanje, voenje i kontrolu skladitenja te nabavke i distribucije

preduzea ili ustanove;
b) pregovore sa dobavljaima o kupovini robe, ugovaranje prihvatljive cijene i garancija
za kvalitet kupljene robe;
c) planiranje i uspostavu sistema za inventuru;
d) nadziranje trokova i osiguravanje koritenja materijalnih i finansijskih sredstava te
rada osoblja;
e) uspostavljanje i voenje operativnih i administrativnih postupaka;
f)

planiranje i kontrolu dnevnih aktivnosti;

g) nadgledanje izbora, osposobljavanja i rada osoblja;

h) predstavljanje slube u okviru nadlenosti u preduzeu ili izvan njega;
i)

srodne poslve;

j)

nadzor ostalih saradnika.8

1.3.6. Direktori slubi za raunarske usluge

Direktori slubi za raunarske usluge upravljaju slubom za raunarske usluge u preduzeima

ili ustanovi sa 10 i vie zaposlenih (planiraju, organizuju, vode i kontroliu), uz nadzor
glavnog direktora i izvrnih direktora te uz savjetovanje sa direktorima ostalih organizacionih
jedinica.
Ti poslovi ukljuuju:
a) planiranje, organizovanje, voenje i kontrolu raunarskih usluga preduzea ili
ustanove;
b) usmjeravanje izbora, postavljanja, upotrebe i odravanja raunarske opreme i
programske podrke te ugovaranja raunarskih usluga za vanjske korisnike;
c) planiranje ukupne politike obrade podataka u preduzeu ili ustanovi te koordiniranje
aktivnosti na pronalaenju alternativnih rjeenja;
d) nadzor trokova i osiguravanje djelotvorne upotrebe materijalnih i finansijskih
sredstava te rada osoblja;
e) uspostavljanje i usmjeravanje operativnih i administrativnih postupaka;
8

http://fzs.ba/kz/KZ-Opis1n.pdf ( pristupljeno 24. 12. 2015.)

f) planiranje i usmjeravanje dnevnih radova;

g) nadzor i izbor osposobljavanja i rada osoblja;
h) predstavljanje slubi u okviru nadlenosti u preduzeu ili izvan njega;
i) srodne poslove;
j) nadzor ostalih saradnika.9

1.3.7. Direktori razvojno- istraivakih slubi

Direktori razvojno-istraivakih slubi upravljaju istraivakim i razvojnim djelatnostima

preduzea ili ustanove sa 10 i vie zaposlenih (planiraju, organizuju, vode i kontroliu), uz
nadzor glavnog direktora i izvrnih direktora te uz savjetovanje sa direktorima ostalih
organizacionih jedinica.
Ti poslovi ukljuuju:
a) planiranje, organizovanje, voenje i kontrolu istraivakih i razvojnih djelatnosti
preduzea ili ustanove radi razvijanja novih ili unapreenja postojeih tehnikih
procesa proizvoda i upotrebe materijala;
b) planiranje cjelokupnog programa istraivanja i razvoja preduzea ili ustanove te
odreivanje ciljeva i utvrivanje potrebnih trokova;
c) kontrolu trokova i osiguranje djelotvornog koritenja materijalnih i finansijskih
sredstava te osoblja;
d) uspostavu i voenje operativnih i administrativnih postupaka;
e) planiranje dnevnih poslova i upravljanje njima;
f) nadzor izbora, osposobljavanja i rada osoblja;
g) predstavljanje slubi u okviru nadlenosti u preduzeu i izvan njega;
h) srodne poslove;
i) nadzor ostalih saradnika 10

1.3.8. Direktori slubi drugdje nerazvrstani

9

http://fzs.ba/kz/KZ-Opis1n.pdf ( pristupljeno 24. 12. 2015.)

10

http://fzs.ba/kz/KZ-Opis1n.pdf ( pristupljeno 24. 12. 2015.)

10

Ova skupina obuhvata zanimanja direktora slubi u preduzeu ili ustanovi sa 10 i vie
zaposlenih koja nisu nigdje razvrstana.11

2. MENADMENT MARKETING KOMPANIJA

Upravljanje marketingom je takvo upravljanje kompanijom koje obezbjeuje odgovarajuu
integraciju i valorizaciju trinih, ekonomskih i irih drutvenih interesa. Savremeni koncept
marketinga podrazumijeva integrisanje, sinhronizaciju i koordinaciju aktivnosti iz domena
poslovanja kompanije i van nje, koje imaju za cilj poveanje efikasnosti poslovanja,
zadovoljenje potreba potroaa i drutva u cjelini. Sutinu marketinga ini sposobnost
prilagoavanja nastalim promjenama na tritu i u drutvu, te se stoga marketing smatra
podesnim instrumentom za provoenje neophodnih strukturnih promjena.Upravljanje
marketingom je proces kojim se pokree i usmjerava marketing aktivnosti u cilju zadovoljenja
potreba graana kao potroaa, privrede i drutva u proizvodima i uslugama, uz ostvarenje
dobiti.Upravljanje marketing aktivnostima treba da doprinese ekonomiji faktora proizvodnje u
procesu identifikovanja, anticipiranja i zadovoljenja tranje i usmjeravanja proizvoda i usluga
od proizvoaa prema potroaima. Upravljanje marketingom je dinamian proces, jer se u
marketing okruenju stalno dogaaju promjene, i kompanije se moraju prilagoavati tim
promjenama, te kroz proces prilagoavanja unapreivati svoje poslovanje.Upravljanje
marketingom obuhvata integraciju i sinhronizaciju svih aktivnosti u kompaniji koje doprinose
ostvarenju marketing koncepta.
11

http://fzs.ba/kz/KZ-Opis1n.pdf ( pristupljeno 24. 12. 2015.)

11

Ta integracija se obavlja po uputstvima i pod nadzorom najodgovornije osobe-direktora

marketinga, koji je odgovoran za sve aktivnosti u kompaniji i van nje, a koje se odnose na :

analizu trita,

stvaranje novih proizvoda i njihovo pakovanje,

odreivanje cijena,

fiziku distribuciju,

prodaju,

distributivne kanale,

utvrivanje budeta,

promotivne aktivnosti i oglaavanje,

odnose sa kupcima i distributivnim kanalima,

koordinaciju izmeu proizvodnje, finansiranja i marketinga.12

3. DIREKTOR MARKETINGA
Osnovne funkcije direktora marketinga su planiranje i rukovoenje marketinkim
programima, odravanje i opremanje dobro uigrane organizacije za realizaciju marketinkih
programa, te da rukovodi svim marketinkim operacijama u cilju postizanja projektovanih
zadataka kompanije. Direktor marketinga, zajedno sa timom menadera, odgovoran je i za :

planiranje, kontrolu i strategiju prodaje,

organizaciju prodaje,

trina predvianja,

utvrivanje i ostvarivanje ciljeva prodaje,

odnose sa javnou (PR),

razvoj i planiranje proizvoda,

istraivanja proizvoda, trita, prodaje, potroaa i motivacije,

12

http://nubl.org/wp-content/uploads/2014/12/Slobodan-S.-%C5%BDupljanin-MARKETING-AKTIVNOSTI-ISTRATEGIJSKA-POZICIJA-U-SAVREMENOJ-TRGOVINI.pdf ( pristupljeno 23. 12. 2015.)

12

odnose meu zaposlenima u odjeljenju marketinga i sa ostalima zaposlenima.13

Odgovornosti direktora marketinga

planiranje, kontrolu i strategiju prodaje
organizaciju prodaje
trina predvianja
utvrivanje i ostvarivanje ciljeva prodaje
odnose sa javnou (PR)

razvoj i planiranje proizvoda

istraivanja proizvoda, trita, prodaje, potroaa
odnose meu zaposlenima u odjeljenju marketinga
Slika 1. Odgovrnosti direktora marketinga
( izvor: autori istraivakog rada)

Osnovni zadatak direktora marketinga je usklaivanje i obavljanje marketing poslova i s

njima povezanih djelatnosti. Glavni cilj svake organizacije je stvaranje dobiti prodajom
vlastitih proizvoda ili usluga. U manjim firmama poslove prodaje i marketinga uglavnom
obavlja jedna osoba (direktor ili "direktor prodaje"). Vea preduzea, koja nude brojne
proizvode i usluge na nacionalnoj ili svjetskoj razini, zapoljavaju direktora marketinga.
Direktori marketinga pripremaju i vode cijelu marketinku djelatnost - pripremaju strategije
marketinga, istraivanje trita, razvoj proizvoda ili usluge, politiku cjena, prodaju, reklamu,
promociju, odnose s javnou, itd. Njihov je zadatak prije svega razvijanje strategije
marketinga. Pritom sarauju s rukovodiocima specijalizovanih slubi za razvoj proizvoda i
istraivanje trita. Predviaju potranju proizvoda ili usluga vlastitog preduzea. Istrauju
(identifikuju, opisuju) potencijalne potroae na polju iroke potronje ili industrijske
potronje (druga poduzea, vlada i sl.). Rezultati njihovih istraivanja jesu opisi potroaa u
13

http://nubl.org/wp-content/uploads/2014/12/Slobodan-S.-%C5%BDupljanin-MARKETING-AKTIVNOSTI-ISTRATEGIJSKA-POZICIJA-U-SAVREMENOJ-TRGOVINI.pdf ( pristupljeno 23. 12. 2015.)

13

svjetlu vanih svojstava, kao to su vrsta naselja u kom potroai ive, podruje, dob, prihodi,
ivotni stil i sl.
Direktori marketinga vode i politiku cjena proizvoda. Glavni je cilj odrediti najprikladniju
cjenu kojom e se, uz maksimalno zadovoljstvo potroaa, ostvariti to vea dobit preduzea.
Direktori marketinga rade sa menaderima propagande i promocije kako bi najbolje
promovisali proizvode i usluge svoje kompanije te kako bi privukli potencijalne potroae.
Oni upravljaju i poslovima same prodaje. Organizuju akcije unapreenja prodaje. Organizuju
i razliita takmienja i nagradne igre.
Direktori marketinga odravaju veze sa dobavljaima i distributerima. Prate podatke o prodaji
koju prikupljaju njihovi zaposleni da bi odredili potencijale prodaje i potrebe za odreenim
proizvodom. Oni upravljaju propagandom prilagoavajui je motivima kupovine, a kako bi
poveali prodaju roba i usluga. Vano je stoga da imaju stalni pregled stanja na tritu i meu
potroaima. U velikim firmama s veim brojem proizvoda direktori marketinga nadgledaju
regionalne i lokalne menadere prodaje i njihove podreene. U manjim firmama koja nemaju
vlastite reklame i istraivanja direktori marketinga predstavljaju vezu izmeu preduzea i
promotivne ili reklamne agencije. S njima se sklapaju ugovori za obavljanje poslova s ovog
podruja. Voditelj marketinga nadgleda osoblje koje je zadueno za promociju.14
Direktor marketinga mora aktivno uestvovati od poetka svake marketing aktivnosti,
naroito u fazi planiranja. Mora aktivno saraivati sa svim zaposlenim u kompaniji i uticati na
posveenost svih zaposlenih utvrenim ciljevima kompanije, odnosno kvalitetnom plasmanu
proizvoda na trite. On mora ostvariti korisne uticaje u oblasti:

14

finansija,

nabavke,

istraivanja i razvoja,

istraivanja marketinga,

proizvodnje,

oglaavanja,

prodajne operative na svim nivoima menadmenta.15

http://www.biznis-akademija.com/B.akademija-Sta-radi-direktor-marketinga_520 ( pristupljeno 23. 12. 2015.)

15

http://nubl.org/wp-content/uploads/2014/12/Slobodan-S.-%C5%BDupljanin-MARKETING-AKTIVNOSTI-ISTRATEGIJSKA-POZICIJA-U-SAVREMENOJ-TRGOVINI.pdf ( pristupljeno 23. 12. 2015.)

14

finansija
prodajne
operative

nabavke

Oblasti
uticaja
direktora
marketinga
oglaavanja

proizvodnje

istraivanja i
razvoj

istraivanja
marketinga

Slika 2. Oblasti uticaja direktora marketinga

( Izvor: autori istraivakog rada)

15

3.1 Oblasti djelovanja direktora marketinga

Znaaj uloge direktora marketinga objasniemo kroz etiri najznaajnije oblasti njegovog
djelovanja:
1. marketinke aktivnosti,
2. principi marketing menadmenta,
3. marketinke tehnike,
4. strategija marketinga.16

Oblasti
djelovanja
direktora
marketinga

Marketinke
aktivnosti

Principi
marketing
menadmenta

Marketinke
tehnike

Strategija
marketinga

Slika 3. Oblasti djelovanja direktora marketinga

(Izvor: autori istraivakog rada)

3.1.1. Aktivnosti marketinga

16

http://nubl.org/wp-content/uploads/2014/12/Slobodan-S.-%C5%BDupljanin-MARKETING-AKTIVNOSTI-ISTRATEGIJSKA-POZICIJA-U-SAVREMENOJ-TRGOVINI.pdf ( pristupljeno 23. 12. 2015.)

16

U teoriji i praksi izdvajamo osam osnovnih marketinkih aktivnosti:

1. Marketing istraivanje podrazumijeva sve aktivnosti koje imaju za cilj dobijanje
trita i informacija o marketingu. Informacije sa trita su neophodne kako bi
upravljake strukture mogle donijeti najbolje marketing odluke, koje e biti zasnovane
na injenicama, a ne na pretpostavkama i nagaanjima.
2. Planiranje proizvoda bavi se razvojem proizvoda i pakovanja. Osnovni cilj
planiranja proizvoda je da se zadovolje potrebe i elje potencijalnih potroaa uz
istovremeno racionalno korienje kapaciteta kompanije i ostvarenje dobiti.
3. Odreivanje cijena je aktivnost koja dovodi do konane cijene proizvoda ili usluge
na tritu. Prilikom odreivanja cijena potrebno je paljivo razmotriti trokove
proizvodnje, distribuciju, eventualne popuste, nivo cijena konkurencije, platenu
sposobnost potroaa.
4. Menadment prodaje ima osnovni zadatak da na najbolji mogui nain realizuje
prodajni program koristei najefikasnije i najekonominije metode prodaje.
Odgovoran je za rangiranje, obuku, motivisanje i kontrolu prodavaca.
5. Propaganda se brine o dovoenju kupca do proizvoda ili usluge na nain da stvara i
objavljuje njegovu potranju.
6. Prodajna promocija vodi proizvod prema potencijalnom korisniku i obuhvata sve
aktivnosti koje se odnose na prodaju i rasprodaju, a koje nisu ukljuene u oglaavanje.
7. Distribucija ima osnovni zadatak da obezbijedi dostavu proizvoda od proizvoaa do
potroaa. Obuhvata utovare, prevoz, istovare, skladitenja i sl.
8. Odnosi sa kupcima javnou (PR) su veoma vana marketinka aktivnost koja je
direktno povezana sa onim dijelom marketing miksa koji utie na odnose kompanije
sa tritima.17

3.1.2. Principi marketing menadmenta

17

http://nubl.org/wp-content/uploads/2014/12/Slobodan-S.-%C5%BDupljanin-MARKETING-AKTIVNOSTI-ISTRATEGIJSKA-POZICIJA-U-SAVREMENOJ-TRGOVINI.pdf ( pristupljeno 23. 12. 2015.)

17

Prvi i osnovni princip marketing menadmenta je da kompanija mora da ima proaktivan stav
prema tritu. Kompanije ne mogu oekivati od potroaa da kupuju njihove proizvode samo
zbog toga to su ih one proizvele. Kompanije koje imaju ispravan stav prema tritu i
potroaima paljivo e istraiti trite, izvrie pravilnu i dobru promociju proizvoda ili
usluge da proizvod bude dostupan i jednostavan za kupovinu.
Drugi princip je da kompanija mora prihvatiti vanost marketinga barem u onom obimu
koliku vanost pridaje i drugim poslovnim funkcijama (proizvodnja, finansije,
administracija).
Trei princip je da marketing kompanije mora biti integrisan, to znai da marketinke
ciljeve i ciljeve kompanije uopte, moraju proteirati svi zaposleni i sve organizacione cjeline
kompanije, a ne samo odjeljenja marketinga. Vaan dio posla se zavrava u odjeljenju
marketinga, ali e krajnji efekti izostati ako se na tome i zavre sve aktivnosti. Nezaobilazno
je vaan odnos svih zaposlenih prema ukupnim ciljevima kompanije. Ni jedna funkcija u
kompaniji ne moe sama realizovati utvrene ciljeve kompanije. Sve zajedno u interaktivnom
dejstvu, sasvim sigurno mogu.
etvrti, ali i najvaniji, princip je da zahtjevi, potrebe i elje potroaa, moraju biti osnovna
vodilja u svim fazama planiranja proizvoda i proizvodnje, izbora distributivnih kanala,
strategije prodaje, nivoa zaliha i distribucije.18

3.1.3. Marketing tehnike

Za ostvarivanje svojih ciljeva, marketing, kao i ostale nauke, koristi odgovarajue metode i
tehnike. Pored vlastitih metoda i tehnika, marketing se koristi i ve usvojenim tehnikama
18

http://nubl.org/wp-content/uploads/2014/12/Slobodan-S.-%C5%BDupljanin-MARKETING-AKTIVNOSTI-ISTRATEGIJSKA-POZICIJA-U-SAVREMENOJ-TRGOVINI.pdf ( pristupljeno 23. 12. 2015.)

18

nekih drugih nauka, kao to su : ekonomija, statistika, primijenjena psihologija i sl.

Marketinke tehnike i vjetine mogu se podijeliti u etiri osnovne grupe:
Prvu grupu vjetina i tehnika marketinga ine marketinke informacije. U preduzimanju
marketing aktivnosti menadment kompanije mora dobiti odgovore na neka kljuna pitanja.
Ko, kada, kako i gdje e kupiti odreeni proizvod ili uslugu, su polazna pitanja. Ako imamo
precizne odgovore na njih, onda je uspjeh na tritu potpuno izvjestan. Odgovori na ova
pitanja dobijaju se u vidu informacija kroz provedena istraivanja. Informacije se dobijaju
kroz razliita istraivanja koja se tiu potroaa, operacija prodaje proizvoda, komunikacija,
ekonomskih i poslovnih kretanja na tritu.
Drugu grupu marketing tehnika ine one koje su namijenjene da utiu na potroaa i
stimuliu potranju proizvoda ili usluge propagande, promocione prodaje, medijske
kampanje.
Treu grupu marketing tehnika ini analiza podataka. Analitiki procesi moraju prethoditi
svakoj vanoj odluci iz oblasti marketinga. Menadment kompanije moe donositi dobre
upravljake odluke samo onda kada su one rezultat prethodne paljive analitike aktivnosti.
Analiza podataka je alat u rukama dobrog menadera kojim e kanalisati proces donoenja
vanih upravljakih odluka.
etvrta grupa marketing tehnika u stvari predstavlja svojevrsne marketinke vjetine.
Odreene marketinke aktivnosti provode specijalisti marketinga koji koristei se posebnim
vjetinama dolaze do podataka i informacija koje su im neophodne za donoenje valjanih
menaderskih odluka. Ove vjetine takoe primjenjuju istraivai trita, savjetnici za PR
aktivnosti, razne marketinke agencije i drugi.19

4. PRAKTINI DIO
U daljem radu smo odluili da budemo kompanija koja e predstavljati
konkurenciju transportnom prevozniku Centrotrans Eurolines. Naziv kompanije
Happy wheels prije dolaska na trite detaljno smo istraili politiku poslovanja
trinog lidera kompanije Centrotrans.
U nastavku emo prikazati dijagramom organizaciju poslova u toj kompaniji :
19

http://nubl.org/wp-content/uploads/2014/12/Slobodan-S.-%C5%BDupljanin-MARKETING-AKTIVNOSTI-ISTRATEGIJSKA-POZICIJA-U-SAVREMENOJ-TRGOVINI.pdf ( pristupljeno 23. 12. 2015.)

19

Slika 4. Organizacija posla Centrotrans firme

5. KOSTUR WORKSHOPA
Marketing istraivanje
Obzirom na aktuelnu sezonu skijanja i postojeih problema sa smogom u Sarajevu,
potencijalni korisnici pokazuju sve veu zainteresovanost za izlete na planine. Sprovedeno je
istraivanje na bazi koja lokacija bi korisnicima najvie odgovarala. Istraivanjem
20

konkurentskih kompanije, dobijene su informacije da korisnici nisu zadovoljni u potpunosti

obzirom na ponude koje su ukljuene u cijenu same usluge. Nedostatak tih usluga izaziva
nezainteresovanost potencijalnih korisnika za istom.
Nakon sprevedenog istraivanja, kompanija je donijela odluku uvoenja nove linije SarajevoJahorina koja pored usluge prevoza ukljuuje i mnoge druge usluge.
Planiranje usluge
Potrebe i elje potencijalnih kupaca za ovom uslugom su sline. Potojei uslovi u glavnom
gradu, izazivaju zdravstvene probleme kod ljudi. Zbog toga potencijalni korisnici ele da
odreeno vrijeme provedu na istom zraku. Izlet na planinu je jedan od naina da se ispuni
njihova elja. Kompanija treba da omogui najbolji nain ispunjenja njihovih elja. Izleti e
biti organizovani ponedjeljkom, srijedom, petkom, subotom i nedjeljom. Raspoloivi broj
autobusa je 3 radnim danom ( ponedjeljak, srijeda i petak) i 5 vikendom ( subota i nedjelja).
Odreivanje cijene
Usluga prevoza na liniji Sarajevo- Jahorina kota: 5 KM za odrasle ( jednosmjerna) i 7 KM
povratna, a za djecu do 12 god 3 KM jednosmjerna i 5 povratna.
Promocija usluge
Cijena usluge pored usluge prevoza ukljuuje i 50% popusta na iznajmljivanje sanki i skija, te
30 % popusta na ruak u oblinjem restoranu. Prilikom kupovine karte, kupci dobijaju kupone
koju ukljuuju ove popuste.

Neke ideje za promociju

Ovo moe da ukljuuje tipine vrste marketinga, kao to je postavljanje oglasa u turistikim
asopisima ili nudjenje popust-kupona u publikacijama kao to su na primer turistiki vodii.
Promocija takoe moe ukljuivati i odlazak od hotela do hotela u odredjenoj oblasti i
ostavljanje promo materijala svojih usluga/ponuda uslugu na vratima svake hotelske sobe.

6. ISTRAIVANJE MARKETING KOMPANIJE

Direktori marketinga pripremaju i vode cjelu marketinku djelatnost - pripremaju strategije
marketinga, istraivanje trita, razvoj proizvoda ili usluge, politiku cjena, prodaju reklamu,
promociju, odnose s javnou, itd. Njihov je zadatak prije svega razvijanje strategije

21

marketinga. Pritom surauju s rukovodiocima specijalizovanih slubi za razvoj proizvoda i

istraivanje trita.
Neophodno je da nastavljaju sa obnavljanjem voznog parka jer jedino na taj nain moemo
ostati ravnopravni sa ostalim konkurentima ili zadrati konkurentsku prednost u odnosu na
ostale prijevoznike. Cilj direktora

je svaku godinu zavriti sa pozitivnim rezultatima

poslovanja.
Aktivnosti treba usmjeravati na: kontinuirano pruanje kvalitetnih prijevoznih i drugih vrsta
usluga razvojem i stalnim unapreenjem vlastitih tehniko-tehnolokih i ljudskih resursa,
osiguranje stalne edukacije i dodatnog obrazovanja svih uposlenika, stvaranje imida
drutveno odgovornog privrednog subjekta, investiranje u nove vozne jedinice kako bi
omoguili korisnicima kvalitetan i siguran prijevoz.
Osnovni razlog istraivanja marketinga u sklopu kompanije : informacije koje dobijamo slue
kao osnova menaderima za donoenje odreenih odluka, informacije slue da se donesu
prave odluke u pravo vreme kroz pouzdane izvore, ne smije da bude kanjenja to poveava
konkurenciju.
Cilj kompanije

jeste prezentovanje i shvatanje vanosti organizacije i upravljanja u

ostvarivanju postavljenih ciljeva i razvoja kompanije Sarajevo. Istovremeno, trebalo bi da

pomogne kod definisanja problema sadanje organizacije te projektovanja nove organizacije
preduzea kompanije Sarajevo, koji je u sadanjem poslovnom trenutku suoen sa brojnim
izazovima trita i neadekvatnog privrednog ambijenta u kome djeluje.

Navedene promjene je potrebno pod hitno uraditi, jer samo na taj nain moemo osigurati
konkurentsku prednost u odnosu na ostale prevoznike u unutranjem i meunarodnom
prevozu putnika. Sve ovo moe se provoditi samo ukoliko se, uz osiguranje potrebnih
finansijskih sredstava, prate dostignua savremene tehnike, tehnologije i organizacije rada
Svaka uspjena, marketinki orijentirana kompanija njeguje hijerarhiju vrijednosti na ijem se
vrhu nalaze kupci. U dananje vrijeme kupci su najvanija imovina jedne kompanije. U
kompaniji Centrotrans to je prepoznato jo prije desetak godina, kada je putnik postavljen u
sredite panje i postao Najvanija osoba u Centrotrans-u. Prema putniku su od tada

22

usmjerene aktivnosti svih organizacionih dijelova kompanije, kako bi se pruila maksimalno

kvalitetna usluga, koja e na kraju rezultira putnikovim zadovoljstvom i lojalnou.
injenica da je lider cestovnog prevoza putnika na teritoriji Bosne i Hercegovine ne govori da
je primijenjena organizacija i upravljanje na optimalanom nivou, te bi mogui pomaci ka
optimizaciji doveli do poveanja efikasnostit i uspjeha poslovanja najmanje za 20% od
dosadanjih rezultata.
Osim glavne radne hipoteze,definisane su i pomone hipoteze i to:
-Sistem organizacije marketinga-funkciju stavlja u jednak poloaj sa tehnikom (saobraaj i
odravanje) i zajednikom funkcijom (finansije i kadrovi);
- kapaciteti, kadrovi i politika cijena kao elementi marketing-mixa, (ne)dovoljno se koriste u
vremenskom i vrnom poveanju odnosno smanjenju potranje za prevoznim uslugama.
- Trenutni softveri sa zastarjelom tehnologijom (ne)dovoljno se koriste i ne pruaju dovoljnu
podrku. Uvoenjem Integralnog informacionog sistema stvorit e se uslovi za postizanje
daleko boljih rezultata od dosadanjih.
Istraivanje i prikupljanje podataka kompanije obuhvata prikupljanje podataka o predmetu
istraivanja, teoretskih rasprava u relevantnim asopisima i literaturi iz oblasti saobraaja,
marketinga i informacionih sistema, postojeih studija, web-stranica kompanija, udruenja i
institucija koja se bave saobraajem, internih podataka o organizaciji i primjeni marketing
koncepta u radu i poslovanju kompanije .
Prikupljanje primarnih podataka obavlja se u nekoliko faza. Svi podaci su prikupljeni putem
anketnih upitnika.
Primjer istraivanja marketinga moe biti i istraivanje zadovoljstva putnika npr kompanija
Centrotrans Eurolines je u prethodnom periodu vrila anketiranje korisnika usluga na
gradskim linijama u Kantonu Sarajevo u cilju istraivanja zadovoljstva putnika
prijevoznikim uslugamaCentrotrans-a.
Vie od 5.000 putnika dalo je svoje miljenje u anketiranju koje je trajalo 15 dana, te su
svojim pozitivnim ocjenama i prijedlozima potvrdili dosadanji trud, ali i pomogli u daljim
planovima i aktivnostima usmjerenim u cilju pruanja to bolje prijevoznike usluge. Kao

23

rezultat istraivanja Centrotrans nudi novine u prijevozu, a to su povratna karta na relaciji

Vijenica - Dobrinja i WiFi u gradskom prijevozu.

,, Plan je nita, planiranje je sve

Pitanje plana i planiranja je jedno od najvanijih aktivnosti u svim segmentima poslovnih

aktivnosti. Planiranje sadri skup svih ciljeva koje pojedinci i drutva imaju ili postavljaju
pred sebe. U savremenom poslovanju se uopte ne postavlja pitanje da li treba praviti
planove, bilo da su to mali, kratkoroni ili planovi koji podrazumijevaju velike projekte i
dui vremenski period. U procesu planiranja osnovni princip je da u odabiru izmeu
spontanog i planiranog dogaanja poslovnih aktivnosti biramo planirano. Evidentno je da
tete koje mogu nastati uslijed spontanog rada mogu biti nesagledive. Ovo navodi i na
zakljuak da onaj ko ne moe sagledati moguu tetu ne moe sagledati ni moguu korist. U
sutini vrlo je vano detaljnim i sveobuhvatnim planiranjem smanjiti potencijalne rizike.
Naela planiranja nam daju sliku o ozbiljnosti, profesionalizmu, opredjeljenosti ka uspjehu,
metodinosti, organizacionoj sposobnosti, sposobnosti adekvatnog koritenja resursa i na
kraju svjesnosti onoga to se eli postii unutar neke organizacije ili preduzea.

Na poetku svakog planiranja obino se postave pitanja pred onoga ili one koji planiraju.20
1. Gdje se sada nalazimo?
20

www.centrotrans.co ( preuzeto 18.12.2015 g. )

24

2. Prema emu idemo?

3. Kako emo doi do eljenog cilja?
Odgovori na ova pitanja u sutini kreiraju plan. to je taj odgovor jasniji i realniji to je i plan
kvalitetniji, bolji i daje jasne okvire kretanja poslovnih aktivnosti.Postoji nekoliko izreka koje
najbolje govore o planiranju.
Zapamtimo neke od njih:
1. ,,Plan je nita.Planiranje je sve. ( Dwight David Eisenhower )
2. ,,Ne planirati znai planirati neuspjeh. ( Benjamin Franklin )
3. ,,Dobar plan danas je bolji od savrenog plana sutra. ( GeorgeS. Patton )

Sve ove mudre izreke koje su produkt empirije koja nam alje najbolju poruku o tome ta je
planiranje.

7.1 Planiranje nove saobraajne usluge

Pri izradi plana za usvajanje nove saobraajne usluge koju odreeno preduzee nudi potrebno
je sagledati mogunosti koje se pruaju u linijskom saobraaju te efekte koji se mogu postii.
Pored planiranja iskoritenosti kapaciteta i prihoda koje oni donose teite se kod planiranja
usmjerava na trokove koji e nastati koritenjem navedenih kapaciteta. Naravno, tu postoje
odreene ciljne veliine prema kojima se ide i koje odreuju i ograniavaju planske veliine a
to su prije svega: stabilnost, solventnost, likvidnost, rast naknada zaposlenicima,
diferenciranje u odnosu na konkurenciju kroz kvalitet, mogue investiranje, profitabilnost,
25

povrat na uloeni kapital i druge. Ovo je jedan od najteih dijelova izrade plana poslovanja jer
se u njemu trebaju sinhronizovati i usmjeriti postavljeni ciljevi koji dolaze od vlasnika
kapitala, interesa zaposlenika, stratekih opredjeljenja i svih ostalih kratkoronih i dugoronih
finansijskih odrednica koje se odraavaju na finansijsku stabilnost preduzea. Neke odrednice
plana su interne prirode a neke su eksterne prirode i nije mogue postii veliki utjecaj na iste.
Jedna od osnovnih odrednica poslovanja jeste i cijena goriva. Naime, kao eksterna kategorija
koja utie na poslovanje u znaajnom omjeru, ovaj troak ne ostavlja nimalo prostora za
sigurno planiranje i poslovanje. Uvijek je neophodno biti spreman i imati alternativne planove
po pitanju kretanja ove kategorije trokova koja moe znaajno da ugrozi ak i poslovnu
stabilnost preduzea. Ovaj primjer je indikator koji govori da se o svim ostalim resursima i
mogunostima mora konstantno voditi briga, traiti rezerve u istim i predviati alternativne
aktivnosti u sluaj znaajnijih odstupanja od planiranih veliina.

Slika 5. Elementi izrade nove relacije

Na predhodnoj slici predstavljeni su elementi na koje trebamo obratiti panju prilikom izrade
nove usluge.

7.2 Opravdanost uvoenja nove usluge sa asprekta finansija

Nakon sagledavanja planiranog iskoritenja kapaciteta vri se i izrada finansijskog plana
poslovanja. Naravno ovaj finansijski dio Plana poslovanja je jedan od najvanijih djelova
plana jer nam govori o tome ta smo planirali postii sa aspekta poslovnog rezultata kao i o
svim ostalim ekonomskim indikatorima. U sutini se sastoji od analitike planiranih prihoda i
rashoda za period za koji se planira. Osnovni pokazatelji koji se mogu izvesti iz bilansa
uspjeha i bilansa stanja su:

26

Slika 6. Primjer trokova

7.3 Planiranje prevoza Sarajevo-Jahorina

Jahorina je planina u Bosni i Hercegovini koja pripada Dinarskom planinskom sustavu.Nalazi
se u neposrednoj blizini Sarajeva i jedno je od omiljenih izletita stanovinitvu glavnog grada.
Jahorina je 33 kilometara udaljena od centra Sarajeva, te se putuje oko 40 min.

27

Slika 7. Udaljenost Sarajevo-Jahorina

7.4 Opravdanost uvoenja relacije Sarajevo-Jahorina

Svjesni trenutane situacije u naem gradu, sve vea potreba kod stanovnitva je odlazak na
nae planine. Ljudi vrlo rado mijenjaju gradsku guvu smog i zagaenost za malo svjeeg
vazduha. Samim time stvara se pogodno tlo, za ostvarivanje profita saobraajnih komapnija.
Iz predhodnog teksta moemo uoiti da veliki uticaj na opravdanost i uvoenje usluge ima
cijena goriva. Budui da se Jahorina nalazi na udaljenosti 33 km od Sarajeva, moramo biti
svjesni potronje goriva naeg vozila po jednom kilometru puta.
Direkori planiranja nove usluge, prije samog uvoenja moraju biti sigurni da e pored
zadovoljenja potreba kupaca, ostvariti i rentabilno poslovanje svog preduzea.

7.5 Red vonje Sarajevo-Jahorina

Uzimajui u obzir da se elja za odmorom javlja vikendima, kada stanovnitvo ima slobodne
dane, prevozna kompanija bi trebala osigurati vei broj polazaka ka odreditu.
Prijedlog reda vonje nalazi se u nastavku:
28

DANI

PON.

UTOR.

SRIJEDA

ETVRTAK

PETAK

SUBOTA

NEDJELJA

POLAZAK

08:30

08:30

08:30

08:30

08:30

08:00
09:00
10:00

08:00
09:00
10:00

POVRATAK

16:00

16:00

16:00

16:00

16:00

16:00

16:00

16:30

16:30

17:00

17:00

Iz predhodnog predloka za red vonje na relaciji Sarajevo Jahorina uzeto je u obzir da je

vea potreba za prijevozom neradnim danima. Te samim time imamo vei broj putnika i bolju
opravdanost za prijevozom te veim brojem polazaka.

Budui da je planiranje nove usluge veoma zahtijevan i odgovoran posao,samim tim velika
odgovornost pada na direktora planiranja prevozne usluge.Prije svega on treba posjedovati
dobre razloge i temelje za sprovenje iste u djelo.Osnovni zadatak direkora jeste da u isto
vrijeme zadovolji neizraene potrebe kupaca i omogui rentabilno poslovanje preduzea.U
predhodnom tekstu naveli smo osnovne probleme i zadatke sa kojima se direktor susree. Kao
to potreba za uslugom, planiranje reda vonje, uestalost linija , planirana neto i bruto dobit
itd.

8. DIREKTOR FINANSIJA ( ODREIVANJE CIJENE )

Na sektor imao je zadatak da odredi sve trokove koji ce biti za uspostavljanje linije i da
odredi hoe li ta linija biti profitabilna. Glavni cilj svega jeste da se odredi potreban budet za
marketing jer on predstavlja jednu od najbitnijih sektora u citavom preduzecu.
Za marketing smo odredili da bi potreban budzet trebao da bude 50000 KM i da ce se on
isplatiti za nekih mjesec dana odrzavanja te linije.
29

Odreivanje cijena za relaciju Sarajevo -Jahorina

Na odreivanje cijene za spomenutu relaciju uzima se u obzir nekoliko parametara:

Broj preenih kilometara

Cijena karte konkurencije
Trokovi za marketing

Karta putovanja i vrijeme koje je potrebno da se izvri prevoz

Slika 10. Karta putovanja i vrijeme

Broj preenih kilometara

Indeks za odreivanje cijene za ovu relaciju jeste po preenom kilometru 1,17 KM sto
uzimamo niu cijenu od cijene nae konkurencije to u raunici daje da na preenih 31 km
imamo zaradu novca od 40 KM
Od toga imamo troskove za :

30

Gorivo 0.60 kf po km
Odravanje 0,20 kf po km,
Marketing 0.20 kf po km

Kada sve saberemo doemo do zakljuka da nama ostaje profit 0.17 kf po km.
Sa uvrtavanjem ovih svih indeksa imamo profit po jednom putniku 5,30 KM za kartu u
jednom smijeru a kao povratnu uzimati emo tu pogodnost da smo mi ve popunili
mijesto u autobusu u povratnom smijeru, cijena povratne karte je 7 KM.

Cijena karte konkurencije

Cijena karte konkurencije je u jednom smijeru 6 KM a povratna 8 KM, to nama daje

prednost da privuemo korisnike zbog jeftinije karte.

Trokovi za marketing

Zbog samog profita uloit emo odreena sredstva u marketinku kampanju da bi se

probili na sami vrh, da postanemo lider na toj linij.
Primjer tih trokova jeste prva promotivna vonja nae kompanije da bude besplatna i sa
tim primjerom moemo vidjeti zato 0.20 kf od samoe zarade ide na marketing.

9. PROMOCIJA USLUGE

31

10. ODNOSI SA JAVNOU

Odnosi sa javnou( PR-Public Relations) se tradicionalno tretiraju kao poseban oblik
odnosno instrument promocije koji ima za cilj stavaranje pozitivnog publiciteta, izgradnju
dobrog imida kompanije te otklanjanje negativnih glasina, pria I dogaaja. Postoji vie
tehnika odnosa sa javnocu
- tampana rije,
- iva rije
32

- izlobe i konferencije
- lobiranje i parlamentarne veze i
- sponzorstvo.
PR je lociran uz vrhovni menadment te se fokusira na odnose sa medijima, vlasnicima,
dravnim institucijama, lokalnom I irom zajednicom. Osnovna uloga odnosa s javnou je da
na adekvatan nain pripremaju i osiguraju objavljivanje odreenih informacija o organizaciji.
Novi proizvod emo najvjerovatnije kupiti ili koristiti odreenu uslugu, jer smo vidjeli
privlanu reklamu za njega ili zato to nam ga je neko od prijatelja preporuio. Generalno,
veinu odluka u ivotu emo donijeti na osnovu neijeg miljenja koje za nas predstavlja
svojevrstan autoritet. Na ovoj injenici bazira se i nastanak i razvoj odnosa sa javnou.
U naoj transportnoj kompaniji posebno je znaajna uloga PR-a. Kompanija ne plaa za
prostor ili vrijeme u medijima nego samo trokove osoblja koje priprema informacije,
zanimljive price ili dogaaje koje privlae panju javnosti. Sve to moe znaajno utjecati na
poznatost I imid kompanije I njenih usluga u javnosti uz bitno nie trokove u odnosu na
ekonomsku propaganda, odnosno plaeno oglaavanje. Neka od tehnika koju moemo
koristiti je sponzorstvo odnosno sponzorske aktivnosti.
Sponzorske aktivnosti nae kompanije odnosile bi se na novano pomaganje rada pojedinaca
ili organizacija na podruju sporta, umjetnosti, kulture I drutvenih aktivnosti tako da se time
ostvaruju I ciljevi integralne marketinke komunikacije kompanije.
Kao glavno pitanje postavlja se kako pridobiti to vise korisnika koji e koristiti uslugu nae
transportne kompanije? Pa vrlo jednostavno, postojee korisnike uiniti zadovoljnim, jer su
oni naa najvea reklama. Ukoliko to uspijemo imamo velike anse da pridobijemo jo
korisnika, a sve to na besplatan nain, besplatnom reklamom putem naih sadanjih korisnika.
Ukoliko uvedemo neke dodatne usluge, snizimo cijene, obezbjedimo popuste za odreenu
grupu korisnika, sve to moe uticati na stvaranje pozitivne price odnosno pozitivnog
publiciteta o naoj kompanije ime bi postigli eljeni cilj.

11.ZAKLJUAK

33

34