NH

HNG
CA I
1 SSNG
NHN
T V
SINH
LN
SINH VT

Nguyn Quc t

Yu t v sinh
L thnh phn khng sng ca t nhin, gm cc cht v c
tham gia vo chu trnh tun hon vt cht nh CO 2, N2, O2, C,

H2O, cc cht hu c ring bit (nh protein, lipid, glucid,

mn) v cc yu t vt l nh cc yu t kh hu (nh sng,
nhit , nc, khng kh-gi-p sut), t (thnh phn khong
vt, thnh phn c gii t, cc tnh cht l ha hc ca t),
a hnh ( cao, trng, dc, hng phi ca a hnh).
S phn loi cc nhm sinh thi nh trn, ch yu cho cc sinh
vt trn cn. i vi cc sinh vt di nc cng chu tc ng
tng hp ca nhiu yu t do tnh cht ca mi trng nc
quyt nh.

NH HNG CA 1 S NHN T V
SINH LN I SNG SINH VT
nh sng
nh sng gip cho cy xanh thc hin chc nng quang hp.
Mi loi thc vt c cng quang hp cc i cng
nh sng khc nhau. Ngi ta phn ra hai nhm thc vt: cy
a sng (gm nhng thc vt c cng quang hp cc i
khi cng chiu sng ln, nh cy g rng tha, cy bi
savan, bch n, phi lao, la, u phng ); cy a bng (gm
nhng thc vt c cng quang hp cc i khi cng
chiu sng thp, nh lim, vn nin thanh, l dong, rng rng
).
nh sng tc ng r rt n s sinh sn ca thc vt. Thi
gian chiu sng cng di th cy cc vng n i (cy di
ngy) pht trin nhanh, ra hoa sm; ngc li phn ln cc cy
nhit i (cy ngn ngy) ra hoa mun.
nh sng to nn cc c im thch nghi v hnh thi, gii
phu v sinh l cc sinh vt.
Nhie
o
S sng
c
th
tn
ti
trong
khong
nhit

t
200
C
o
+100o C, nhngo a s loi ch tn ti v pht trin trong khong
t 0 C n 50 C. Mi loi sinh vt ch c th sinh sn mt
nhit ti thiu gi l nhit nn v pht trin trong mt
bin nhit nht nh. V vy, c sinh vt rng nhit, sinh vt

hp nhit, c ng vt ng nhit, ng vt bin nhit.

Nhit trn tri t ph thuc vo nng lng mt tri v
thay i theo cc vng a l, theo nhng chu k trong nm.
Nhit c th tc ng trc tip hoc gin tip n s sinh
trng pht trin v s phn b cc c th, qun th, qun x.
Nhit cn nh hng n cc yu t khc ca mi trng
nh m, t
S khc nhau v nhit trong khng gian v thi gian to
ra nhng nhm sinh thi c kh nng thch nghi khc nhau.

Nc v m
Cn c vo nhu cu thng xuyn v nc, ngi ta chia thc
vt ra thnh bn nhm l thc vt thy sinh (sng hon ton
trong nc nh rong, to vi thn di, mnh, l mnh v di,
m kh pht trin, l kh nhiu); thc vt a m (mc cc
vng b ao, m ly, rung la ); thc vt cn m trung
bnh (cn nhit , nh sng, dinh dng va phi v ph bin
kh rng); thc vt chu hn (nhng cy va chu nng, a
sng v c kh nng t tch ly nc hoc iu tit nc, t
thot hi nc, nh h xng rng, h thu du, h du, h
ha tho ).
Nc c vai tr quan trng trong i sng ca cc sinh vt.
Trong c th sinh vt th khong 60-90% khi lng l nc.
Nc cn cho cc phn ng sinh ha din ra trong cc c quan,
m v t bo ca cc sinh vt, nc l nguyn liu cho cy
quang hp, l phng tin vn chuyn ca cc cht v c, hu
c, vn chuyn mu v cht dinh dng ng vt. Nc cn
tham gia vo qu trnh trao i nng lng v iu ha nhit
c th.
m tng i l yu t quyt nh tc mt nc do bay
hi, l mt yu t sinh thi quan trng i vi thc vt trn
cn. Trn thc t, nh hng ca m tng i thng kh
tch ri nh hng ca nhit .

Khng kh v gi
Gi c nh hng r rt n nhit , m ca mi trng
dn n s thay i thi tit, nh hng n s thot hi nc
ca thc vt. Gi c vai tr rt quan trng trong pht tn vi

sinh vt, bo t, phn hoa, qu, ht thc vt i xa.

Nhn dn ta c cu ca dao "Gi ng l chng la chim, gi
Bc l duyn la ma" ni ln mi quan h gia la v gi.
Gi ng Nam thi t bin ng vo lm cho thi tit m,
nhiu hi nc, gy ma. La chim theo thi v trc y (
ng bng Bc b) l th la c cy t trc tt m lch, gt
vo thng 6. Khi gi ng thi ti (cui ma xun), tri m,
c ma lm cho la chim ti tt, nhnh khe v tr bng.
Gi Bc l gi ng bc t vng cao p Xibri ti mang tnh
cht lc a kh v lnh. La ma theo thi v c l th la
c cy t cui thng 6, gt vo cui thng 10, thng 11. Khi
gi Bc n sm (cui thng 10) kh hu tr nn mt m, c li
cho sinh trng v pht trin ca la ma. Ngoi ra, c gi th
la mi th phn c.
Loi c ln sng trn bi bin c qu xp ta trn quanh mt
trc, khi gi thi mnh, cm qu b gy v ln trn bi ct, ln
n u rng qu n y, nh m chng phn b rt rng
trn cc bi bin nhit i chu , chu Phi, chu i dng.
Gi gip cho s vn chuyn ca nhiu ng vt, nh chn bay,
cy bay c kh nng ln nh gi .v.v
Tuy nhin, nu gi mnh s gy hi cho ng vt, thc vt v
ph hy mi trng (gi mnh, bo lm hn ch kh nng bay
ca ng vt. Ong mt ch bay khi gi c tc 709 m/giy,
mui 3,6 m/giy).
Khng kh cung cp kh oxy (O2) cho sinh vt h hp sinh ra
nng lng dng cho c th. Thc vt ly kh cacbonic (CO 2)
t khng kh di tc dng ca nh sng mt tri to ra cht
hu c. Khng kh chuyn ng (gi) c nh hng n nhit
, m.

Cc cht kh v PH
CO2 v pH: CO2 cng vi nc tham gia tng hp cht hu c,
l cht m gi pH mi trng nc trung tnh. Trong mi
trng nc, CO2 tn ti dng:
Ca(HCO3)2 CaCO3 + CO2 + H2O
O2 cn cho s h hp ca cc sinh vt (tr sinh vt k kh bt
buc). Ngun oxy trong thy vc l do oxy khuch tn t

khng kh (nh gi v s chuyn ng ca nc).

Nit (N2): L thnh phn bt buc ca protid-cht c trng
cho s sng, cung cp nng lng cho c th, tham gia cu to
ADP, ATP.
Phospho (P): Thiu phospho, ng vt mm xng, ci xng,
lit na thn sau. T l thch hp i vi N/P trong nc l
1/23.
Canxi (Ca): Hm lng Ca cao ngn chn s rt cc nguyn+ t
khc- nhau ra khi t. Ca cn cho s thm nhp ca NH 4 v
NO3 vo r. Tm c th sng c nc l hoc nc ngt
hon ton nhng phi giu Ca.