Ma.Sc.

Fatmir Halili, PhD (c)

Universiteti i Prizrenit "Ukshin Hoti", Prizren
fatmir.halili@hotmail.com;
fatmirhalili4@gmail.com;

shtjet martesore - sipas Sheriatit Islam dhe sistemit laik

Abstrakt
sht e ditur se familja paraqet nj institucion jashtzakonisht t rndsishm shoqror,
konkretisht nj nga agjenset kryesor t socializimit. Nga rndsia e saj shoqrore, edhe vet
shoqrit jan kujdesur q t krijojn norma q rregullojn marrdhniet brenda antarve t
familjes si dhe t tjerve. Rndsia e familjes qndron n rritjen dhe edukimin e fmijve dhe
vazhdimsin e jets s shoqris njerzore n tok. N kt punim kemi trajtuar dy qasje t
ndryshme ndaj martess, si institucion me t ciln themelohet familja, qasjen jo fetare laike
dhe qasjen fetare Islame. N punim kemi prfshir: mnyrn e rregullimit ligjor dhe fetar-Islam
t martess, t drejtat dhe detyrat midis bashkshortve e deri te prfundimi i marrdhnieve
martesore. N doktrin shpeshher hasim n shtje t ndryshme t trajtuara nga akademikt ku
si objekt studimi jan shtjet q rregullohen edhe nga e drejta laike edhe nga e drejta fetare duke
br krahasime t ndryshme me qllim t arritjes s objektivave t caktuara. Se sa sht e drejt
njra apo tjetra varet nga bindja e secilit individ, rruga e edukimit t tij, shoqria n t ciln jeton
si dhe faktor t tjer.
Fjal kye: Familje, Fejes, Martes, Shkurorzim, Bashkshort, etj.

Familja
Lirisht mund t thuhet se q nga fillimi i shoqris njerzore familja paraqet themelin e
shoqris. Si nj koncept sociologjik familja trajtohet si qeliza e do shoqrie dhe nj nga
agjenset kryesor sociologjik. Si thekson edhe sociologu i njohur Giddens Studimi i familjes
dhe martess prbn nj nga fushat m t rndsishme t sociologjis. do njeri n t gjitha
shoqrit rritet n nj mjedis familjar dhe n do shoqri shumica drrmuese e t rriturve jan t
martuar ose kan qen t till1. Ligji i Kosovs pr Familjen, e prcakton familjen si nj
1 Anthony Giddens, Sociologjia, Tiran, abej, 2007, fq. 371
Page 1 of 12

bashksi vitale t prindrve dhe fmijve t tyre si dhe personave t tjer n gjini dhe sht
brtham natyrore dhe themelore e shoqris2. Sipas Islamit familja sht nj institucion hyjnor,
origjina e s cils sht q me krijimin e njeriut t par 3, n lidhje me kt Zoti n Kuran
porosit O ju njerz! Kini frik Zotin tuaj, q ju ka krijuar prej nj veteje dhe nga ajo krijoj
paln e saj dhe prej atyre t dyve, u shtuan shum burra e gra4. Nga kjo mund t prfundohet
se familja paraqet nj institucion shoqror shum t rndsishm dhe t pazvendsueshm, baz
pr krijimin e marrdhnieve shoqrore t gjithanshme.

Fejesa
Fejesa nnkupton dhnien e fjals apo betimit se do t ndodh martesa midis dy personave me
gjini t kundrta (mashkullit dhe femrs). Fejesa sht e parapar edhe n ligjet mbi familjen, ku
ve t tjerash parashihen edhe pasojat n rast t mos mbajtjes s fjals apo betimit t dhn nga
t fejuarit. Ligji mbi familjen i Kosovs institucionin e fejess apo dhnien e fjals nga qifti i
ardhshm e ka parapar n nenin 9 n t cilin sht prcaktuar se: fejesa sht premtim reciprok
i dy personave me gjini t kundrta pr tu martuar n t ardhmen. Edhe ligjet e shteteve t tjera
n t njjtn mnyr e parashohin institucionin e fejess si nj premtim apo akt i par apo lidhje e
par drejt arritjes s martess. Nuk ekziston ndonj kufizim sa i prket takimit t femrs dhe
mashkullit para se t lidhin fejesn, prkundrazi takimi dhe bisedat paraprake q i paraprin
fejess shihen si dika me vler q do t jen nj arsye e fuqishme n qndrueshmrin e
martess midis personave q vendosin t martohen. N fen Islame duke pasur parasysh detyrat
dhe prgjegjsit e partnerve n lidhjen martesore, Islami lejon q si mashkulli ashtu edhe femra
t njihen para se t bjn fejesn. Profeti Muhamed kur u njoftua nga nj i ri se u fejua, Ai i tha:
shko dhe shikoje se dashuria do t jet m e gjat 5. Sipas Islamit duhet t dallohet fejesa nga
martesa, fejesa shrben vetm si nj faz njohjeje midis partnerve t ardhshm.
2 Ligji nr. 2004/32 pr familjen i Kosovs, neni 2.1 dhe 2.2
3 Muhammed Kutub, Dilemat rreth Islamit, Prishtin, 2001, fq. 24
4 Kuran, prkthim me komentim n gjuhn shqipe nga H. Sherif Ahmeti, sureja En Nisa, ajeti 1
5 Muhammed Kutub, Dilemat rreth Islamit, Prishtin, 2001, fq. 34
Page 2 of 12

Martesa
Martesa paraqet lidhjen e dy personave me gjini (sekse) t ndryshme, konkretisht midis
mashkullit dhe femrs, dhe nuk lejohet midis personave t t njjts gjini. Ligji i familjes i
Kosovs ka parapar q martesa sht bashksi e regjistruar ligjrisht n mes t dy personave t
sekseve t ndryshme, me an t s cils ata lirshm vendosin q t jetojn s bashku me qllim t
krijimit t familjes6. Mirpo, kohve t fundit duke u mbshtetur n parimin e
mosdiskriminimin gjinor (seksual) ka filluar t lejohet edhe lidhja e martess midis personave t
t njjtit seks pr shembull rasti i Holands ku parashihet se martesa mund t lidhet nga dy
persona me sekse t ndryshme, ose t t njjtit seks7, prve ksaj, edhe Danimarka, Norvegjia,
Suedia, Belgjika, Franca, Gjermania etj,.. kan ligje pr lejimin e martesave me gjini t njjt.
Ktu duhet prmendur se lidhja e martess midis personave me t njjtn gjini n shumicn e
shteteve paraqet nj tem t ndjeshme, e posarisht n vendet myslimane kjo as q mund t
diskutohet pr faktin se feja Islame e ndalon rreptsisht nj lidhje t till, ndrsa e nxit martesn
midis personave me sekse t ndryshme. Ashtu si e ndaloi amoralitetin dhe at q shpie n
kurvri (prostitucion), Islami ndaloi edhe perversionin seksual q njihet me emrin
homoseksualizm. Ky akt pervers kundrshton rendin natyror, korrupton seksualitetin e njeriut
dhe konsiderohet krim kundr t drejtave t femrave8. Po ashtu n Kuran prmendet rasti i
popullit t Lutit9, t cilt e praktikonin kt ves t flliqt dhe i braktisnin grat e tyre me qllim
q ta praktikonin aktin e till jo t rndomt, t gabuar dhe t ndaluar. Pr kt shkak, pejgamberi
6 Ligji nr. 2004/32 pr familjen i Kosovs, neni 14.1
7 Ian Sumner, H. C. S. Warendorf, Family Law Legislation of the Netherlands: A Translation
Including Book 1 of the Dutch Civil Code, Procedural and Transitional Provisions and Private
International Law Legislation Intersentia nv, 2003, fq. 36

8 Jusuf Kardavi, Hallalli dhe Harami n Islam, Prishtin, Logos, 2002, fq. 205
9 Luti sht nj nga profett e Zotit i ardhur m hert se profeti Muhamed, si edhe profet t tjer si: Isai,
Musai, Jusufi, etj. q i prmend Kurani dhe historia Islame.
Page 3 of 12

i tyre Luti u ka thn: (T mjert ju) A shkoni pas meshkujve t ksaj bote! E grat tuaja i
lini anash, t cilat Zoti juaj i krijoi pr ju! Por ju jeni nj popull q kalon do kufi! 10.
Sa i prket racs dhe kombsis s personave q lidhin martes nuk paraqet penges si n ligjet
laike po ashtu edhe n t drejtn e Sheriatit, por dallimi ekziston kur sht n pyetje religjioni.
N t drejtn laike as religjioni nuk paraqet penges pr lidhjen e martess, kjo e drejt
garantohet edhe me deklaratn e prgjithshme pr t drejtat e njeriut n t ciln parashihet se
Burrat dhe grat n mosh t pjekur kan t drejt t lidhin martes dhe formojn familje, pa
kurrfar kufizimi pr sa i prket racs, shtetsis ose besimit. Ata kan t drejta t barabarta si n
rastin e lidhjes s martess, gjat martess si dhe n rast shkurorzimi 11, n t njjtn mnyr
sht prshtat edhe n ligjet e shteteve p.sh. ligji i familjes i Kosovs ka parapar se mashkulli
dhe femra kan t drejt t lidhin martes dhe t formojn familje pa ndonj kufizim n baz t
racs, kombsis apo religjionit, si dhe jan t barabart gjat lidhjes s martess, vazhdimit t
martess dhe zgjidhjes s saj12. N t drejtn e sheriatit qndron ndryshe kur kemi t bjm me
persona q kan seks t ndryshm. Nj femre myslimane i ndalohet t martohet me jo
myslimanin edhe nse ai sht ithtar i Librave t shenjt (Ungjilli), n kt kontekst Zoti n
Kurani-n famlart porosit: Mos i martoni idhujtart derisa t besojn 13. Sa i prket
mashkullit n Islam lejohet q myslimani t martoj hebraiken ose t krishtern, ngase burri
sht shtylla e shtpis, m i fuqishm se gruaja dhe prgjegjs ndaj saj. Islami garanton besimin
e gruas q sht ithtare e Librit n martesn me myslimanin dhe i respekton t drejtat e saj n
prgjithsi, mirpo asnj fe tjetr nuk i garanton t drejtat e gruas q i takon fes tjetr e as lirin
e besimit t saj, si p.sh. Krishterimi dhe Hebraizmi 14. Sipas Kardavit Islami nuk mund ta
10 Kuran sureja esh-shuara, 165-166, cituar sipas Jusuf Kardavi, Hallalli dhe Harami n Islam,
Prishtin, Logos, 2002, fq. 205
11 Neni 16.1, Deklarata e Prgjithshme mbi t Drejtat e Njeriut, Asambleja e Prgjithshme e Kombeve t
Bashkuara nxori dhe shpalli m10 dhjetor t vitit 1948

12 Ligji nr. 2004/32 pr familjen i Kosovs, neni 14.2

13 Kuran, prkthim me komentim n gjuhn shqipe nga H. Sherif Ahmeti, sureja El-Bekare, 221
14 Jusuf Kardavi, Hallalli dhe Harami n Islam, Prishtin, Logos, 2002, fq. 225-226
Page 4 of 12

rrezikoj ardhmrin e myslimaneve dhe ti gjuaj n duart e atyre q nuk e nderojn fen e tyre si
dhe nuk i mbrojn t drejtat e tyre, n baz t ksaj, nnkuptohet se burri obligohet t respektoj
besimin e gruas s vet pr t pasur mirkuptim n jet 15. Qllimi i Islamit n mos lejimin e
martess s femrs myslimane me nj jo mysliman, dhe lejimi i martess s myslimanit me nj
femr t besimit tjetr fetar, arsyetohet me faktin se myslimani beson n origjinn e
Hebraizmit dhe Krishterimit si fe qiellore, pa marr parasysh devijimet. Ai beson n Tevratin e
Inxhilin si libra t shpallur nga Zoti, ashtu si beson n Musain dhe Isain si pejgamber t Zotit.
Pra, ithtarja e Librit jeton n kraharorin e njeriut q respekton fen e saj dhe pejgamberin e saj,
bile nuk ka iman nse vepron ndryshe, kurse hebreu dhe i krishteri nuk e pranojn as Islamin, as
Librin e Islamit e as Pejgamberin e Islamit, pra si mund t jetoj nj myslimania n at rreth, kur
dihet se ajo ka obligime fetare, farze e vaxhibe, hallalle e harame!?16.

Martesat e ndaluara
Para se t lidhet martesa paraprakisht duhet shikuar se a ekziston ndonj arsye q nj martes e
till nuk e lejon. N t drejtn laike zakonisht si ndalesa martesore jan: rastet kur nuk ekziston
vullneti i lir i partnerve t ardhshm, nuk mund t lidhet martes derisa martesa e par nuk
pushon juridikisht, nse nuk ekziston aftsia pr t vepruar e ndonjrit prej partnerve, personat
n gjini e gjaku, adoptimi po ashtu paraqet penges pr martes, krushqia dhe kujdestaria
gjithashtu paraqesin ndales pr martes17, etj. Edhe n Sheriatin Islam jan parapar ndalesat
dhe pengesat martesore. Prkundr asaj se n Islam ndalohet rreptsisht shikimi i femrave t
huaja, konkretisht pjest e turpshme t trupit t femrs si prcaktohen n Islam, megjithat
lejohet q para fejess t shikojn njri tjetrin personat q pretendojn t lidhin martes. Kjo
tregon se plqimi pr martes nga partneret e ardhshm sht ky e posarisht kur i shtohet
ksaj edhe hadithi i Profetit Muhamed a.s. ku thot se Gruaja e martuar q ka qen e martuar ka
15 Po Aty, fq. 226
16 Po Aty, fq. 226
17 Shih ligjet mbi familjen dhe marrdhniet martesore t shteteve, apo ligjet civile t vendeve ku
marrdhniet familjare dhe martesore rregullohen me ligje civile, gati n mnyr uniforme i parashohin
ndalesat dhe pengesat pr martes. T gjitha kto ndalesa dhe pengesa pr martes jan t prmendura
edhe n ligjin e Kosovs pr familjen n nenet 18 -24
Page 5 of 12

m shum t drejt pr vetn e saj se tutori, ndrsa prej vajzs krkohet plqimi, e plqimi i saj
sht edhe heshtja18. Plqimi i personave q pretendojn t lidhin martes sht i lir dhe nuk
mund t imponohet nga askush, si parashihet edhe me ligje se martesa nuk do t jet e
plotfuqishme, nse plqimi sht arritur prmes shtrngimit, krcnimit ose lajthimit, apo t
ndonj mungese tjetr t vullnetit t lir nga ana e bashkshortve t ardhshm 19. Kjo na jep t
kuptojm se mungesa e plqimit t lir nga partneret e ardhshm na qon te nj martes e
pavlefshme, q nuk njihet juridikisht. Nga kjo rrjedh, q njjt si n t drejtn laike po ashtu edhe
n t drejtn e Sheriatit krkohet t ekzistoj plqimi i partnereve t ardhshm pr lidhjen e
martess.
Ndales tjetr pr lidhjen e martess sht nse burri ka nj lidhje martesore dhe derisa t
ekzistoj ajo lidhje, nuk i lejohet t lidh martes tjetr, prve ksaj martesa me dy ose m shum
gra, n vende t ndryshme parashihet edhe si vepr penale. Kjo shtje n t drejtn e Sheriatit
qndron m ndryshe. Islami lejon martesn edhe me m shum gra, konkretisht deri me katr
gra, mirpo ekzistojn kushte t caktuara pr kt martes. Islami e kushtzoj myslimanin q n
martesn me m shum se nj grua t jet plotsisht i drejt mes dy ose m shum grave t tij,
gjegjsisht t jet i drejt n veshmbathje, n ushqim, n vendbanim dhe n furnizim 20. N kt
kontekst duhet prmendur ajetin Kuran-or t sures En NISA n t cilin Zoti urdhron robrit e
tij nqoftse friksoheni se nuk do t jeni t drejt, ather (martohuni) me nj (grua)! 21.
Kjo shtje n Islam arsyetohet me faktin se ka njerz q kan dshir t madhe pr vazhdimin
e rrjedhs mirpo jan t martuar me gra sterile, ather a nuk do t ishte m mir q ata t
martohen edhe me gra tjera dhe ta realizojn dshirn e vet, por me kusht q ti mbroj t drejtat
e t pars? Gjithashtu ka njerz q kan potencial t madh seksual mirpo jan t martuar me gra

18 Transmetim unanim nga transmetuesit e hadithve t Profetit Muhamed a.s.

19 Ligji nr. 2004/32 pr familjen i Kosovs, neni 18
20 Jusuf Kardavi, Hallalli dhe Harami n Islam, Prishtin, Logos, 2002, fq 232
21 Kuran, prkthim me komentim n gjuhn shqipe nga H. Sherif Ahmeti, sureja En NISA, ajeti 3
Page 6 of 12

frigjide22, t smura ose me periudh t gjat t t prmuajshmeve. Nse kta njerz nuk mund t
durojn ather pse tu mos u lejohet martesa me nj grua tjetr n vend q t ken dashnore?23.
Ndales tjetr n martes sht edhe gjinia e gjakut, gj q parashihet n mnyr t njjt edhe n
t drejtn laike edhe n t drejtn e Sheriatit. N kt kontekst duhet prmendur ndalimin e
martess midis vllait dhe motrs nga i njjti baba dhe nn si dhe nga babai ose nna, xhaxhai
dhe mbesa, daja dhe mbesa, tezja dhe nipi, as fmijt e vllezrve dhe motrave etj24.
Nj penges tjetr martesore sht edhe adoptimi, n disa ligje kjo barazohet si penges
martesore me gjinin e gjakut. Por sa i prket Sheriatit Islam, adoptimi nuk lejohet, sipas
Islamit, adoptimi falsifikon natyrn dhe realitetin bn q individi i huaj t hyj n familje e t
jetoj n mesin e grave t cilat jan t ndaluara dhe t huaja pr t. Gruaja e burrit q adopton
nuk sht as nn, as motr e as hall e tij..., dhe kryesisht fmija i adoptuar sht i huaj pr t
gjith25.

Marrdhniet midis bashkshortve

Me rastin e lidhjes s martess krijohen edhe t drejta dhe detyrime midis personave n martes.
Kto marrdhnie jan rregulluar me ligj, e posarisht marrdhniet pasurore t bashkshortve
n martes, kur kemi parasysh faktin q Islami i kushton rndsi t veant familjes dhe martess
marrdhniet midis burrit dhe gruas jan t rregulluara shum n detaje. E drejta laike n trsi e
barazon burrin dhe gruan n martes duke parapar se bashkshortt n martes jan t
22 Fjala frigjiditet rrjedh nga fjala latine frigiditas q dmth ftohtsi, n mjeksi nnkupton ftohjen
seksuale, apati seksuale, indiferencn seksuale t femrs, pra mungesn e aftsis seksuale normale
23 Jusuf Kardavi, Hallalli dhe Harami n Islam, Prishtin, Logos, 2002, fq 233-234
24 Haxhi Gashi, Abdulla Aliu, Adem Vokshi, KOMENTAR i Ligjit pr familjen i Kosovs, GIZ, 2012,
fq. 68, 69, 70
25 Jusuf Kardavi, Hallalli dhe Harami n Islam, Prishtin, Logos, 2002, fq. 272
Page 7 of 12

barabart, n t gjitha marrdhniet personale dhe pronsore26, mbi bazn e ksaj marrdhniet
familjare jan bazuar n parimin e barazis ndrmjet burrit dhe gruas, pr m tepr, t respektit
reciprok dhe ndihms s ndrsjell midis tyre dhe antarve tjer t familjes 27. Prve ksaj,
barazia midis burrit dhe gruas ka gjetur mbshtetje edhe n aktet ndrkombtare, e till sht
Konventa pr eliminimin e t gjitha formave t diskriminimit ndaj grave28.
Sa i prket Islamit, nj pik kryesore e martess theksohet qllimi shpirtror i saj, duke e
konsideruar parim mbi t cilin ngritt jeta bashkshortore, n kt kontekst Zoti n Kuran
thekson: Ai krijoj nga vet lloji juaj paln (grat), ashtu q t gjeni prehje tek ato dhe
ndrmjet jush krijoj dashuri e mshir29. N aspektin shpirtror Kurani parashikon qart se
gruaja sht e barabart me burrin n shikimin e Zotit. Kurani tregon qart se martesa sht nj
marrveshje midis dy gjinive dhe synimet e saj prve vijimsis s jets njerzore, jan
mirqenia emocionale dhe harmonia shpirtrore. Rregullat pr jetn martesore n islam jan t
qarta dhe n harmoni me natyrn njerzore. Duke marr n konsiderat veorit fiziologjike e
psikologjike t dy kan t drejta dhe detyrime t barabarta ndaj njri-tjetrit, me prjashtim t nj
prgjegjsie: at t drejtimit30. Zoti n Kuran thot: Edhe atyre (grave), u takon e drejta
sikurse edhe prgjegjsia n bashkshortsi, e burrave u takon nj prparsi ndaj tyre ...31,
sipas shpjeguesve t Kuran-it prparsia e burrave ndaj grave e prmendur n kt ajet ka t
bj p.sh. Kuiwma (trajtimi dhe mbrojtja). Kjo i referohet ndryshimeve t natyrshme midis
26 Ligji nr. 2004/32 pr familjen i Kosovs, neni 42.1
27Haxhi Gashi, Abdulla Aliu, Adem Vokshi, KOMENTAR i Ligjit pr familjen i Kosovs, GIZ, 2012, fq.
26
28 Shih nenin 1 t Konvents, e miratuar dhe hapur pr nnshkrim, pr ratifikim dhe pr aderim nga
Asambleja e Prgjithshme e OKB-s me rezolutn 34/180 t dates 18 dhjetor 1979, hyri n fuqi m 3
shtator 1981
29 Kuran, prkthim me komentim n gjuhn shqipe nga H. Sherif Ahmeti, sureja Er RRUM, ajeti 21
30 Muhammed Kutub, Dilemat rreth Islamit, Prishtin, 2001, fq. 53 - 55
31 Kuran, prkthim me komentim n gjuhn shqipe nga H. Sherif Ahmeti, sureja EL BEKARE, ajeti
228
Page 8 of 12

gjinive, logjikisht nj gjini m t dobt duhet ta mbrosh. Kjo nuk nnkupton superioritetin, ose
avantazhin prpara ligjit. Roli i burrit, si drejtues n lidhje me familjen e vet, nuk duhet kuptuar
si diktatur e burrit ndaj gruas s tij. Mendimi islam sht i rndsishm, sepse t dy palt japin
argumente n vendimet familjare q merren32.

Shuarja e martess
Kur kemi parasysh q martesa paraqet nj kontrat t veant midis palve, q lidhet me pajtimin
e t dy palve, ather si do kontrat tjetr edhe kontrata pr martes mund t shuhet. Kshtu
shuarja e martess mund t bhet n disa mnyra si: me anulimin e martess, me shkurorzim,
dhe fakte t tjera q n mnyr natyrore ndikojn n prfundimin e martess 33. Legjislacioni njeh
disa forma t prfundimit t martess si: shuarja e martess me vdekjen e njrit nga
bashkshortt, me shpalljen e bashkshortit t zhdukur pr t vdekur, me anulimin e martess
dhe me shkurorzim34. Martesa pushon me anulimi dhe shkurorzim kur vendimi i nj gjykate
lidhur me anulimin ose shkurorzimin bhet ligjrisht efektiv. Nse bashkshorti i zhdukur
shpallet i vdekur, martesa pushon n ditn q sht prcaktuar me an t vendimit ligjrisht
efektiv t nj gjykate q t jet dita e vdekjes s bashkshortit t zhdukur.

Shkurorzimi (divorci)
Shkurorzimi paraqet prfundimin e nj martese t vlefshme, pr dallim me rastin e anulimit ku
kemi t bjm me martes t pavlefshme. Shkurorzimin mund ta krkojn vetm bashkshortt
pr arsye t caktuara. Sa i prket arsyeve t shkurorzimit si n t drejtn laike po ashtu edhe n
t drejtn e Sheriatit, parashihet se rregullimi i marrdhnieve midis bashkshortve dhe
pamundsia pr t prmirsuar ato marrdhnie qojn deri te shkurorzimi. Ndr shkaqet e
shkurorzimit prmenden jeta e padurueshme e bashkshortve, rastet e shkeljes s besnikris
bashkshortore, keqtrajtimi serioz nga bashkshorti, smundja psikike e pashrueshme etj. Ligji i
Familjes i Kosovs ka pranuar nj sistem t przier sipas t cilit shkurorzimi mund t krkohet
32 Muhammed Kutub, Dilemat rreth Islamit, Prishtin, 2001, fq. 55
33 Abdulla Aliu & Haxhi Gashi, E Drejta Familjare, Prishtin, 2007, fq. 147
34 Shih Akti mbi familjen e Kroacis, Neni 34.1, ligji pr familjen i Kosovs, neni 60 etj.
Page 9 of 12

pr shkaqe t prgjithshme t cilat nuk jan numruar n mnyr taksative, porse prshkruhen n
mnyr t prgjithshme si rregullim serioz dhe i vazhdueshm i marrdhnieve
bashkshortore. Gjithashtu, prve shkaqeve t prgjithshme shkurorzimi mund t krkohet
edhe pr shkaqe t veanta ose ndryshe t numruar n mnyr laksative (numerus clasus) nga
ligji35. Kjo tregon se ligji parasheh rastet kur mundet nj qift t krkoj shkurorzim, dhe jo n
fardo lloj rasti mund t bhet shkurorzimi.
Sa i prket Sheriatit Islam, jan caktuar prkufizime t shumta me qllim q sa m shum ta
ngushtoj sfern e shkurorzimit36. Kjo vjen nga ajo se shkurorzimi sipas Islamit sht nj nga
lejimet m t urrejtura te Zoti dhe trajtimi i Talakut (shkurorzimit) si hallall i urrejtur vrteton
se ky sht lehtsim n rast nevoje, gjegjsisht ather kur bashkjetesa vshtirsohet dhe kur dy
palt gjykojn se vshtir sht t prmirsohen marrdhniet midis burrit dhe gruas 37. Nj
mendim unanim edhe brenda dijetarve mysliman ekziston se Divorci lejohet vetm n rast
nevoje, kur nuk ekziston zgjidhje tjetr m e mir pr problemet e shfaqura midis
bashkshortve. Prve ksaj, n Islam ekzistojn edhe kufizime sa i prket kohs se kur duhet t
bhet shkurorzimi. N rastin kur femra sht n ciklin menstrual nuk lejohet t bhet
shkurorzimi derisa femra t kaloj n trsi kt koh. Ky kufizim nuk parashihet n asnj nga
ligjet laike. Ky kufizim n Islam lidhet me faktin se ndalohen marrdhniet seksuale midis
bashkshortve derisa femra sht n ciklin menstrual, dhe kjo shkakton nervozizm tek
mashkulli, kshtu q ai duhet ta pres mbarimin e ciklit menstrual t gruas e pastaj ta shkurorzoj
dhe at pa ju afruar fare (pa br marrdhnie seksuale). Po ashtu, ndalohet shkurorzimi edhe
pas marrdhnieve seksuale gjat periudhs s pastrtis s saj, sepse ekziston mundsia e
shtatznis, dhe kur t kuptoj burri se gruaja e tij sht shtatzn mund t ndryshoj mendimin
pr hir t fmijs s nisur n barkun e saj. Por nse edhe m tutje vazhdon t insistoj ta
shkurorzoj ather kuptohet se kemi t bjm me krijimin e antipatis s thell, dhe n kt rast

35 Haxhi Gashi, Abdulla Aliu, Adem Vokshi, KOMENTAR i Ligjit pr familjen i Kosovs, GIZ, 2012,
fq. 193
36 Jusuf Kardavi, Hallalli dhe Harami n Islam, Prishtin, Logos, 2002, fq. 258
37 Po Aty, fq. 252
Page 10 of 12

lejohet ta shkurorzoj38. N Islam lejohet deri n tri her shkurorzimi, pas t trets her nuk
lejohet t prsritet, personat q prsrisin m shum se tri her shkurorzimin (ktu bhet fjal
pr t njjtit bashkshort) konsiderohen kundrshtar t Sheriatit t Zotit dhe devijojn nga rruga
e drejt e Islamit39.

Shqyrtime prfundimtare
Nga e gjith kjo q u tha mund t konkludojm se martesa paraqet institucion t rndsishm
shoqror prmes t cils krijohet familja dhe sigurohet vazhdimi i ekzistencs njerzore n
planetin tok. Pr shkak t rndsis s saj martesa sht e rregulluar dhe e mbrojtur me ligj.
Sociologjia i kushton nj vend t posam studimit t familjes duke e konsideruar si qeliza e
shoqris njerzore.
Rregullimi i marrdhnieve martesore dhe familjare posedon pika t ngjashme si edhe pika
dalluese n legjislacionet e ndryshme, jo vetm n krahasimin e legjislacionit laik dhe atij fetar
por edhe brenda vet legjislacionit laik. Kto pika dalluese kan t bjn me ndarjen e pasuris
me rastin e shkurorzimit, sjelljen dhe respektin midis bashkshortve n jetn martesore,
mnyrn dhe kohn e shkurorzimit etj.
Se cila nga mnyrat e rregullimit sht m e mir, mnyra laike apo mnyra fetare sht diskutim
i pafund dhe varet nga bindja personale e secilit studiues se ciln e konsideron m t drejt dhe se
si i parashtron faktet dhe argumentet shkencore. Natyrisht personat fetar do t pranojn si m t
drejt dhe m t arsyeshm rregullimin fetar t familjes dhe martess ndrsa studiuesit e pa
ndikuar nga feja mund t jen t ndryshm n interpretimet e tyre.

Reference:
1. Anthony Giddens, Sociologjia, Tiran, abej, 2007
38 Po Aty, fq. 260
39 Po Aty, fq. 263
Page 11 of 12

2. Muhammed Kutub, Dilemat rreth Islamit, Prishtin, 2001

3. Kuran, prkthim me komentim n gjuhn shqipe nga H. Sherif Ahmeti
4.

Ian Sumner, H. C. S. Warendorf, Family Law Legislation of the Netherlands: A

Translation Including Book 1 of the Dutch Civil Code, Procedural and Transitional
Provisions and Private International Law Legislation Intersentia nv, 2003

5. Jusuf Kardavi, Hallalli dhe Harami n Islam, Prishtin, Logos, 2002

6. Haxhi Gashi, Abdulla Aliu, Adem Vokshi, KOMENTAR i Ligjit pr familjen i Kosovs,
GIZ, 2012
7. Deklarata e Prgjithshme mbi t Drejtat e Njeriut, Asambleja e Prgjithshme e Kombeve
t Bashkuara nxori dhe shpalli m10 dhjetor t vitit 1948
8. Konventa pr eliminimin e t gjitha formave t diskriminimit ndaj grave, e miratuar dhe
hapur pr nnshkrim, pr ratifikim dhe pr aderim nga Asambleja e Prgjithshme e OKBs me rezolutn 34/180 t dats 18 dhjetor 1979, hyri n fuqi m 3 shtator 1981
9. Abdulla Aliu & Haxhi Gashi, E Drejta Familjare, Prishtin, 2007
10. Akti mbi familjen i Kroacis, Last check: 28.07.2009
11. Ligji nr. 2004/32 pr familjen i Kosovs

Page 12 of 12