Giao trinh va

600 bai t~p calai giai

DUNOD

Giao trlnh Toan - Tap 5

DAI SOl

Cuon sach nay duoc xuat ban trong khu6n khb Chudng trmh Dao tao Ky su Chat IUQng cao tai Viet Nam, vdi sJj: tro giup CUll. BQ phan Van h6a va H9P tac cua Dai Su quan Phap tai nuoc Cong hoa Xa hoi chu nghia Vii;t Nam.

Cours de mathematiqucs - 5

ALGEBRE 1

Cet ouvrage, publie dans Ie cadre du Programme de Formation d'Ingenieurs d'Excellence au Vietnam, beneficia du souticn du Service Culturel et de Cooperation de l'Ambassade de France en Republiquo Socialiste du Vietnam.

Jean - Marie Monier

Giao trinh Toan T~p5

DAI s6 1

•

Giao trinh va 600 bai tap co lai giai

(Tdi ban Ian (hit ndm)

N gum dich :

Nguyen Tirong ~ Nguyen Van Nghi

Hieu dinh :

Nguyen Van Thirong

NHA XUAT BAN GIAo Dl)C

Cours de mathematiques - 5

""'-

ALGEBRE 1

COUfS et 600 exercices corriges

1 re annee MPS!. rest. PTS!

Jean-Marie Monier Professeur en classe de Speciales

au lycee la Mattiniere-Monplaisir li Lyon

@ DUNOD, Paris, 1996

Ldin6idau

8() giao trlnh Toan mrri nay, vOi. nhieu bill t~p' co Uri giai, diroc bien soan danh cho sinh vicn giai doan 1 cac tnrong dai hoc cong nghe qu6c gia (nam lh(i' I va th(i' 2, moi chuycn nganh), cho sinh vien giai doan I dai hoc khoa hQC, va cho cac thi sinh dir thi tuyen giao su trung hoc phd thong,

B6 CI.lC ella bi) giao trtnh nhir sau:

TfiPl:0iiiitfChl}O·'·"h h"l( it ba l' h"2'-/1996)

T· 2 0"" lch uu tic nam 1 u xu at an an t u .~)

:).p : iai ttc 2

Tap 3 :Giiii tfch 3} G'" ich h" 2 ( "b' I' lui 2 6/1997\-

T~ 4 Gia i (ch 4 lal tic nam t 11 xuat an an t 11 , J

<_IP : iat tic

T~p 5: D<;li so 1: D~ s6 nam tlur 1 Tap 6: D~ s6 2: D~ s6 nam tlnr 2

Tap 7: Hlnh hoc: Hlnh hoc nam thtl' I va nam thtl' 2.

De kiem chirng rmrc dQ linh hoi kien thirc, trong m6i chirong d¢c gia se thAY . nhieu bill ti,lp co Uri giai in b CUOl sach, Trir mot vai tnrong hop d~c biet, cac .bai tap nay deu khac voi nhimg bill da c6 trong b¢ bill tap co lui giai g6m tam t*p moi xuat ban.

Nhieu van de b ranh gioi cua chuang trinh dl1qc de cap a cu6i chirong, diroi dang cac bd sung co giai,

Tac gia rat mong nhan diroc nhfmg loi phe binh va goi y cua dQc gia. Xin vui long gjri cac y kien dt!n Nha xuat ban Dunod, 5, ph6 Larorrrigujere, 75005 Paris.

Jean-Marie Monier

Ldi cam dn

T6i xin bay tb tai day long hiet On den cac ban dtlng nghiep dii vui Ihng nhan kj~m tra ".li tirng phan cua ban tluio houc dIU h,'m danh may, I~I: Roher! AMBJ.ARD, Bruno ARSA(", Chantal AIIRAY. Henri BARO/, Alain BERNARD, Jean-Philippe BFRNE. Mohamed BERRAIIO. Isahdk BI(iEARD, Jacques BLANC, Gerard BO(lRU!N, Gerard-Pierre BOIIVII:.R. Gerard CASSAYRE, Gilles CIIAFFARD . Jean-Paul CIIRISTIN, Yves C()(lTARI~r.. Gilles DrMIJISOIS. Catherine DONY, Hermin I){IRANI), Jean !TYI.ER, Marguerite (;AIITIlIFR, Daniel (iFN(){ ]J), Christian GIRAUD, Andre (i R uz, Andre LAFFONT, Jean-Marc LAP! FRRL, Annie MICIIEL. Rerny NICOLA!". Michel PI-:RNOllf), Jean RFY, Sophie RONDEAU, Rene ROY. Nathalie v~ Philippe SAlINOIS, Patrice SCIIWARTZ. Gerard SIBFRT. Mimoun T/dBI.

Toi xin hay t('J niem tlurong tice chan thanh emg A lain (i( HI R I·:T qWI l'fi. Cuoi cung, Wi earn on situ s;1c Nha xu[)t h<'H1 Dunod, Gisclc Mains va Michel Mounic, rna trinh d(J chuyen mon va tfnh kicn III da [;10 di6u kicn houn ihanh de 1~IP such nay.

Jean-Marie Monier

PHAN THU NHAT - GIAO TRiNH

Chu'dng 1. - Ngon ngli' cua Iy thuyet t~p hop

1.1. T~p hop

1.1. I. M~t s6 yeu t6 logic 1.1.2. Tl.!.p hop

1.1.3. Quan h¢ bao ham

1.1.4. Cac phcp loan trong !P(t;)

1.2. Quan h~ 1.2.1. D(l.i cirong

1.2.2. Quan he tuong duong 1.2.3. Quan he 1M tu

1.3. Anh xa

1.3 .1. Cac dinh nghia

1.3.2. Don anh, toan anh, song rum 1.3.3. Thu hep va thac trien Clla rum xa 1.3.4. Th6: n,r va Iinh xa

1.3.5. AM va nghich anh cua cac b() phan qua mot rum xa 1.3.6. H9

H6 sung

Chu'dng 2. - Cau true dai so 2.1. Luat hop thanh trong

2.2. Nh6m

2.2.1. D~ cuong 2.2.2. Nh6m con 2.2.3. DOng cilu nh6m

Ml,IcII,IC VII

3 3 3 5 6

7

11 11 15 18

23 23 26 30 31 32 34 37

39 39 47 47 48 52

II M!,Ie luc

2.3. Vanh

55 55 55 58 59 fil)

fil fi]

2.3.1. Ok dinh nghia

2.3.2. Cac phcp toan trong m¢t vanh 2.3.3. Vanh can

2.3.4. 06ng cau vanh

2.3 . .'5. Vanh nguyen

2.4. Th~ B6 sung

Chu'dng 3. - S6 nguyen. 56 hiJu ty

3.1. Ole tinh chat cua 1>J 3.1.1. Cflu tnic cua 1'1

3.1.2. Nguyen If quy nap 3.1.3. nnh chia htt trong tl

3.2. Tap hQP hiru han, t~p hQP vo han 3.2.1. Tap hop cling iI!C luong

3.2.2. Tap hop hfru han

3.2.3. Tap hop vO han

3.3. Giai tich t6 hQP 3.3.L Hoan vi

3.3.2. Chinh hop 3.3.3. Tel hop

3.4. Nh6m d6i xirng 3.4.1. Can true cua en 3.4.2. Chuyen vi 3.4.3. Chu trinh

3.5. Phep dern

3.5.1. Cac phep dem cd dien 3.5.2. Vi du vC dem

3.6. Cac tinh chat cua 23 3.7. Cae tfnh chat cua 1!2

fi7 67 67 fi8 69

72 72 72 76

78 78 78 79

84 84 84 88

91 91 91

94 96

Chucnq 4. - S6 h9C trong ~2 4.1. Tfnh chia het

4.1.1. O,!-i cuong

4.1.2. 06ng ~u

99 99 99

101

MI,IC luc IX
4.2. V 6e chung 160 nhat - BQi chung nho nhat 107
4.2.1. DlP cuong 107
4.2.2. Tinh cMt 107
4.2.3. Thuat toan Euclide 110
4.3. S6 nguyen t6 cung nhau 113
4.3.1. D~ ctrong 113
4.3.2. Dinh If Bezout 113
4.3.3. Tiuh cMt 116
4.3.4. Ung dung 118
4.4. S6 nguyen t6 121
4.4.1. Dai cuong 121
4.4.2. Th~ 7J p'E' p nguyen t6 122
4.4.3. Phan tich nguyen t6 122
B6 sung 133
ChLfctng 5, - Da thirc, phan thirc hU'u ty 139
5.1. D<,li s6 K[X] 139
5.1.1. Dinh nghia 139
5.1.2. Phep cong 141
5.1.3. Phep nhan 142
5 .1.4. Luat ngoai 144
.. 5.1.5. Phep hop da thuc 147
5.1.6. Phep dao ham 147
5.1.7. Ham da thuc 148
5.1.8. Khai niem ve da thuc nhieu An 152
5.2. S6 hoc trong K[X] 154
5.2.1. Tinh cbia h€t 154
5.2.2. PMp chiaEuclide 155
5.2.3. u'CLN, BCNN 158
5.2.4. Da thiic nguyen t6 cung nhau 162
5.2.5. Da tlurc b1ft khii quy 165
5.2.6. Phep chia theo lily thita tang 167
5.3. Khong di~m cua da thiic 169
5.3.1. D~i CU!1IJ.g 169
5.3.2. Da tluic tach duqc 171
5.3.3. Su dung phep dao ham 176
5.3.4. Tnnmg hop C[X] 177
5.3.5. Tr.lOrt8 hop Iffi.[X] 182
5.4. Phin tlurc hiru ty 186
5.4.1. Th€K(X) 186
5.4.2. Phan tich thanh phan thlic dan gian 191 Chu'dng 6. - Kh6ng gian vecto 6.1. Cau true kh6ng gian vccto 6.2. Khong gian weld coil

6.3. Tinh phu thuoc va tinh ol}c l~p tuyen tinh 6.3.1. HQ phu thuoc, ho doc I~p

6.3.2. Khong gian con sinh bCri Im)t b<) phan 6.3.3. Tclng elm nhicu kgvc

6.3.4. I1q sinh, err sO

6.4. Ly thuyct v~ s6 chien

207 207 211 216 216 219 221 225

21fl

Ml,lcII,lC

Chironq 7. - Anh xa tuyen tfnh

7.1. D<;li cuong

7. 1.1. Cac din h nghia 7.1.2. lI<,It nhan, anh

7.1.3. Anh xa tuyeu tinh va ho vecto

7.2. Cac phep loan trcn cac anh xa tuyen tinh 7.2.1. Khong gian vcctcr ut: F)

7.2.2. Phep hop

7.2.3. Nhom r;,'L(E)

7.3. Tnrong hop hiru han chien 7.3.1. Dinh ly v~ hang va cac h~ qua 7.3.2. S6 chieu ella L(H, F)

00 sung

237 237 237 241 242

245 245 245 250

254 254 258 260

Chudng 8. - Ma tran

8.1. Phep tinh rna tran s.: .1. Khai niem rna tran

8.1.2. Ma tr:;"n va anh x a tuyeu tinh x.t .3. Khong gian vecro Mn. p(K) H.l.4. Phep nhan ma tran

8.1.5. Nhom GLn(K)

H.1.6. Hang ella mot 11k a Ir~1l 8.1.7. Cac phep biEn d6i so eap ttl.H. Chuyen vi

8.1.9. vi!t cua mQt rna t$ vuong

261 261 261 262 264 266 272 276 279 283 284

8.2. D6i co sa

8.2.1. Ma tran chuyen co so 8.2.2. D6i co sO d6i v6i m<)1 veda

8.2.3. DOi CC1 sod6i vbi mot anh xa tuyen tfnh 8.2.4. D6i co sa d6i v6i mQ111! dong Cifll

8.3. Cac rna tran dang chii y

8.3.1. Ma tran d6i ximg.ma [r1'.111 phan d6i xrrng 8.3.2. Ma tran tam Eiac

8.3.3. Ma tr{U1 duong cheo

u6 sung

Ml,IcII,IC XI
286
286
287
287
291
293
293
295
298
30n Chu'dng 9. - Dinh trurc, h~ tuyen tfnh 301

9.1. Anh X<J da tuyen tinh 301

9 .1.1. Dai cmmg 301

9.1.2. Anh xa da tuyen tinh thay phien 302

9.2. Dinh thirc cua mot 119 11 vecto trong mot co sa

ella mOt kgv 11 chieu 304

9.2.1. KMng gian A,,(l~") 304

9.2.2. Tinh chili 306

9.3. Dinh thirc cua mot nr d6ng cau 307

9.4. Dinh thirc cua m(Jt rna tran vuong 309

9.5. Khai trien then mot hang 312

9.5 .1. Phtin phu dal s6 va dinh tlnrc con 312

9.5.2. Ma tran ph", hop 316

9.6. Tlnh dinh tluic 318

9.6.1. Dinh thuc ella rna Ir~ tarn giac 318

9.6.2. Thao lac tren dong va cQI 318

9.6.3. Truong hop II = 2, /I = 3 321

9.6.4. Dinh thuc Vandcrmonde 322

9.7. Dinh huong mot khong gian vectrr thuc hiru han chieu 327

9.8. Hang va rna tran con 329

9.9. H~ afin 333

9.9.1. tJ~tt bill loan 333

9.9.2. Phep gi,'ti 334

MI,IC Il,Ic

Chirong 10. - Khong gian vecta Euclide (Nghien ciru sa bo)

10. 1. Tich v6 huang

IO. 1. 1. D:.ri cirong

10.1.2. Cac Ml dang tlnic va chuan Euclide 10.1.3. Tinh tnrc giao

10.2. Khong gian vectc Euclide 10.2.1. Thu rue tnrc giao h6<1 Schmidt

10.2.2. Phep chieu true giao, phep d6t xung true giao 10.2.3. Sieu phang

10.3. Nh6m tnrc giao 10.3.1. Tl1 d6ng call true giao 10.3.2. Ma tran tnrc giao

10.4. Hinh h9C vectc Euclidc phang 10.5. Hinh hoc vecto Euclide 3 chicu 10.5.1. TI! d6ng.e1fu true giao cua E3 10.5.2. Tfch veda

B6 Sllllg

339 339 339 342 345

348 348 352 354

356 356 358

362 367 367 375 380

PHAN THU HAl

,. = ..... ?..... ,. ..... .-

CHI DAN VA TRA LOI CAe BAI T~P

ChU<1Ilg 1,385; Chuung 2,397; Chuong 3,415; Clnrong 4,429; Chuung 5, 475; Chuong 6,507; Clnrong 7.517; Chuung 8,531; Chuung 9.547; Chuong 10,561.

Bang ky hi~u Bang thuat ngli

575

577

Phan th(t nhat

GIAo TRiNH

ChLtdng 1

Ngon ngu cuo Iy thuyet t~p hqp

Muc dich chuang nay la trinh bay mot bang tit vung va cac tinh chat cua Iy thuyet tap hop "ngay thd', c6 the sir dung duqc va diroc su dung trong rnoi linh vue cua Toan hQC, rna khong che giau m¢t each vO tch hieu luc t6ng quat cua chung, nhirng cling khOng phat triin vo 1:>6.

Chung toi cho rang d¢c gia dii biet nhiing tinh chat so cap cua t~p hop cac so tl! nhien H = 10, 1,2, ... }.

1.1 T*p hQP

1.1.1 MQt s6 yeu t61bgic

Mot khang dinh (hoac: tinh chat) p c6 the dung (D) hoac sai (S) (dung hoac sai, chir khong phai d6ng thm dung va sai). MQt bang chan ly ghi lai hai kba nang d6:

Mot d~nh ly (hoac: menh de) la mot khang dinh dung. Phu djnh cua mot khang dinh p la mot khang dinh diroc ky hieu ill khong p (hoac: 1 p) diroc xac dinh bbi bang chan iy ben.

Cac phep lien ket logic va (hQi), hoac (tuyen), ~ (keo theo), <:::> (tmmg duang logic) duoc xac dinh hOi:

p kh6ngp
D S
S D p q p ve q p hoac q p~q p<:::>q
D D D D D D
D S S D S S
S D S D D S
S S S S D D Chu'dng I Ngon ngO' cua Iy thl!yet t?lP h~p

"va" c6 th~ ky hieu la: 1\; "hoac" la: v-Cach ky hieu {p c6 th~ tien lei hem

, q

la: p va.q_

Trong phep keo theo p => q, p duoc goi la gia thiet, q la ket luan.

Phep keo theo q => p duoc gQi HI. dao (hoac: khang dinh dao) cua phep keo thee p => q.

Ta c6 the dien ta p => q bang mot trong cac each sau day: muon c6 p, can c6 q

muon co q, thi co pia du

neu r. $1 q

P Ia mQ! dieu kien du d6 co q q la mot dieu kien can d~ c6 p

Tuong duong logic p <=> q c6 th~ dien ta hoi: muon do p. can va du la c6 q

p la dieu kien can va du (DKCD) d~ co q p khi va chi khi q (hoac: neu va chi neu q)

Mot dlnh Iy logic (cling goi menh de hang dung) la mot khang dinh dung voi bat ky cac tri chan Iy cua cac phan tir hop thanh, Sau day la IDQt s6 vi du trong so cac dinh ly logic c6 Ich nhat:

(p hoac p) <=> p (p va p) <=> p

p hoac (khong p): luat bai trung khOng (p va (khong p»

p=>p

p<=>p

khong (khong p) <=> p

(p va (p => q» => q: quy tac suy di~n, hoac tam doan luan (p => q) <=> (fkhong p) hoac q)

(p => q) <=> «kh6ng q) => (khOng p»: nguyen Iy phan dao (khong (p hoac q» <=> (Ikhong p) va (khong q»

(khong (p va q» ~ (Ikhong p) hoac (khong q»

(khong (p => q» ¢ (p va (khOng q»

«p va q) va r) ~ (p va (q va r»: tinh k€t hop cua va

«p hoac q) hoac r) ee- (p hoac (q hoac r»: tinh k€t hop cua hoac

«p va q) hoac r) ~ «p hoac r) va (q hoac r»: tfnh phan ph6i cua hoac d6i vci va

«P hoac q) va r) ~ «P va r) hoac (q va r»: tinh phan ph6i cua va d6i voi hoac «P => q) va (q => r» => (p => r): tinh bac cAu cua pbep keo theo,

Thee quy teCte. ta viEt p ~ q ~ r thay cho: (p ~ q) va (q ~ r).

Ta hiiy chirng minh Itjnh ly ve su phu dinh cua mOt phep keo thea nhu m9t vi du:

1.1 Tap hOp 5

p q p:::::>q kh6ng kh6ng P va (khong q) (kh6ng (I' :::::> q») ~
(p :::> q) q (p va (khong q»
D D D S S S t)
D S S D D f) f)
S D f) S S S 0
S S f) s· D S D SUy luan phan ch(ln~

DC chrrng minh ding p => q iii dung, ta gin thiet p 1<'1. dung va q Iii sai, va la chimg minh rang dieu dd ctan den mall Ihlliin.

Vice do quy ve chirng minh rang (p vii (khong q» Iil sui, nrc Ia (tkhong p) hoac q ia dung, cl6 chinh iii f1 => q.

Bili t~p

\) OHmg minh c.ic dinh Iy lOgic sau:

a) (p <=:> q) <=:> (q e:} I))

1" ~ if lfl <::> 'I

b) if => r:::> p <::> r

r~p q cx r

c) (p ~ (q ~ r» e:} «(p va q) ~ r)

d) «(p hoac q) ~ r) e:} «/I ~ r) va (q ~ r).

1.1.2 Tap hop

Ta se chi gim han trong khai niern ngay tho (tnrc quan) v6 t:<}p hl.ip, rna kh6ng d6 cap den khai niem v~ quan h¢ "t~p hop boa", Mt)t t1;ip hop (hay tap) ia mQt sir II) tap nhUng drn IlJ0I1g, chi\ng han {O, 1, 3}, {x E l?',; x ;:::: 2}. Ky hieu .r E J~' c6 nghia: x thuoc (hoac: la pluin tit cua) E; phu dinh cua no dl~ ky hieu x e F. Ky hi~u (21 chi t:<}p hop rt)ng, la t~p hop khong co mot phao ttl nao,

M¢t tap hop co m¢t phan tir x va chi m(lI dtroc g~)i mot dim ttr va dUQ'C ky hieu [x}.

Luong tir phi) cap '\I doc la "voi moi" houc "voi bfit ky" hoac "voi m6i". Luong tit ton tui 3 doc Iii. "16n tai It nhal mot philn tu". Ky hicu 3! co nghia: tOn tai mot va chi mOl phfin Ilr.

Chtr tac dQng hOi mot hrong tir HL earn, 1:6 the dlr~fC thay the hi'1i h;1t ky mot chu nan (chua mang mot y nghia nito):

('\Ix E E, P(x)) <=> ('iy E E, P(v») (3x E (:', P(x)) ~ (3y E E, P (vj).

Phi'. dlnh me)t cau IHI.m~ boa

, {(khOng ('\Ix E E, 1'(:1.-))) <;::> (3x E t: khong P(x) Ta co: (khong (3x E E,P(x))) ~ ('\I_\' E e,kh6ngP(x)).

Chlldng I Ngon nget cua I~ thuyet tojip h9P

MQi cau luong hoa bAt dAu lXri 3x E 0 III sai, MQi cau luong h6a bAt dAu lXri \;Ix E 01a dung.

N6i chung ta khong the thay ddi th(t nr cac luong tll trong mot cau luong hoa, Ching han: (\;Ix E N, 3y EN, x S y) la dung, nhung (3y E H, \;Ix E IT, x S y) la sai,

Tuy nhien, neu cac t~p hqp E, E' c6 dinh thl:

(\;Ix E E, \;Ix' E E', Pix, x') ~ (\;Ix' E E', \;Ix E E, P(x, x'»

va C3x E E, 3x' E E', P(x, x'» ~ (3x' E E', 3x E E, P(x, x'».

1.1.3 Quan h~ bao ham

• f>jnh nghia Cho hai t~p hop E, F, ta n6i rang E bao ham trong F (hoac:

E Ut mot bt) ph$-n ciia F, hoac E la mot t*p hop con (hay t$-p con) cua F; hoac: F bao ham E), va ta ky hieu E e F (hoac: F ::::> E), khi va chi khi: \;Ix E E;x E F.

Ta ky hieu t~p hop cac bQ phan cua E la 1l(E).

vi DlJ:

• ~(0)= {0}

• .({O, I}) = {0, {OJ, {I}, {O, I}}.

NHANXET:

I) A E 'P(E) <::>A cE 2) {x} E fP(E) <::>x E E.

Ta kY hieu E c F thay cho: E e F ve E -* F.

!e-

Ta ky hieu E a: F de chi phu dinh cua E e F, nrc la: 3x E E, x e F.

Ta co: E = F ee- (E e F va FeE).

Ect:.F (3xEE,xeF)

Vay: Eo!- F ee- hoac ~

Fct:.E

ho~c

(3ye F,ye E)

Ta chung minh de dang cac tinh ch~t sau day d6i voi moi t~p hop E, F, G: • 0eE,EeE

{EeF

• FeG ~EeG

(tfnh bile cau cua quan he bao ham).

1.1.4 Cac phep toan trong fP(E)

1.1 T~p hcp 7

• EJjnh nghia 1 Cho E la mot tap hop, A, B E ~(E). Ta dinh nghia cac bo ph1\i.n sau cua E:

• CECA) = [x E E; x e A), phan btl ella A trong E

• A u B = {x E E; x E A hoac x E B \, hop ciia A va B

• A n B = {x E E; XE A va x E B}, giao ella A va B

• A - B = {x E E; x E A va x '1. B L hleu A trir B

• A ~B = (A _ B) u (B _ A), hleu doi x(tng ella A va B.

E /

F.

I

~AUIl

~B

Ii

I

~'

A R

E

..... ,.,.cc... A~B

.

.

A B

De tranh su tan Ion c6 the xay fa vci met y nghia kluic cua "_" (trong cac nh6m Abe 1, cac kh6ng gian vecto, ... ) ta e6 the ky hieu A \ B thay eho A - B.

Cach ky hieu A thay eho C£(A) co tht ti¢n kri, n~ll khong c6 nguy co Ian Ion,

ChllCfng I NgOn ngll cua Iy thuyet tap hap

Ta se thira nh~l rang Dinh nghia tren c6 the mer r¢ng ra tnrong hop khi A va B khong "tI1!C tiep'' la nhtmg b¢ phan cua cung m¢t t~p hop E. Chang han, neu F. G la hai l~p hop, ta thira nhan fang c6 tM dinh nghia F u G, F (\ G, F - G, F 11 G urong tu nhu tren day.

Hai tap hop F. G drroc goi 13. rOi nhau khi va chi khi F n G = 0.

Doc gia c6 the chtmg minh, xem nhu bai U).p, cac tfnh chill sau day: v&i moi bo phan A. B. C cua m¢t t~p hop E:

• Au 0 = 0 u A = A (0 Iii ohan tu trung boa d6i voi u) A u A = A (moi phan til ella ~(E) Iii IUy dtmg d6i vdi u) Au E = E (E hllp thu d6i voi u)

AuB=B ~ AcB

A u B = B u A (u e6 tinh giao hoan)

(A u B) u C = Au (B u C) (u e6 tinh ket hop)

• An0=0nA=0

(0 hap thu d6i voi n)

A n A = A (moi phan lU ella ~(L') 13. lfiy dtmg d6i voi n) An E = A (L·la phan lif trung hoa d6i v6i n) AnB=A<=>AcB

;\ n B = B n A (n e6 tinh k€t hop)

• CE(A u B) = CE(A) n CE(B), C~A n B) = CE(A) u C~B) (cac luat De Morgan)

• An (B u C) = (A n B) u (A n C) (phan ph6i ella n d6i v6i u) Au (B n C) = (A u B) n (A u C) (phan ph6i ella u d6i voi n)

A n (A u B) = A u (A r-. B) = A (cac dtmg thue modun)

• CE(A) = E - A. A - 0 = A A-B=0<=:>AcB

A - B = A n C~B) = A- (A n B)

• A,\ B = B ~ A (Ll c6 tinh giao hoan)

A !; 0 = A (0 la phan tir trung hoa d6i v6i il)

A A A = 0 (moi phan til ella ~(E) III d6i xung ella ehfnh no d6i voi .6.) A ,\ B = (A u B) - (A n B).

1.1

T~p hap

9

• B!nh nghia 2 Cho E la mot t~p hop, P IS. mot b(l ph~n cua ~(E). Ta n6i rang PIa mot phan hoach cua E khi va chi khi:

(i)'ifAEP, A:;t:0

(ii) 'if A E P, 'if B E P, (A:;t: B => A n B = 0) (iii) 'ifx E E, 3A E P, x E A.

vt DlJ:

I) V m moi t~p kluic r6ng E. 1 [<;! va I [v]; X E r;! 111 nhCrng phan hoach ella E.

2) D6i voi 1119i t~p E va moi b~ phan A cua I~' kluic 0 va kluic /,', I A, Ct(A)) III m~1 phan hoach ella 1:".

:+: *... ~ .

3) { R_ , {{)), R+ } la m()t phan hoach cua W':.

Bili ti}:p

o 1.1.2 Cho E lil1ll9t t~p hop. CluIng minh rang. v& moi h1) ph4n A. B. C. Della E tlu:

a) A c B ¢::) CE(i\) ::J C~(B) ¢::) iL v U = B

¢::) A r, H = A ¢::) iL . B = 0 ¢::) CE(A) v B = E

b] A r. 8 c (A r. C) U (B n CE(e)

c) Au B = it n C ¢::) 8 cAe C

d) {11 n R = An C ¢::) B = C

AuB=l1uC .

e) (:1 - BJ u (A • e) = A - (8 n C)

,/J (A - 8) - (11 - C) = (,1 . 8l n C = (A n C) - B

){AnCCBnc 8

" ¢::)Ac

c A-CcB-C

h) A u (8 n (A u e» = it v (8 n e) iJ An (8 v (A n C) = An (U u C)

j) A r, B = enD:::) (A u (8 n ( 'j) n (A u (8 n D) = A

k) (A n B = enD, CuD = 1::. C C A, Dc Bl :::) (C = A. D = B).

o '.1.3 ello E iii m¢! U).]1 hop, X. Y. Z. x. Y', Z' E 'l'(t."). Gilt tit it:l rimg:

jXUYUZ = t:

X n Y = X' n Y' , X n Z = .'(' n Z' . Y n Z .= y'nZ' X c X', Y c Y' ,z c z'.

Cturng minh: X = X'. Y = y', Z = Z'.

10

ChLfcfng I

Ng6n ngU' cua 19 Ihuyet tap hop

o 1 .1 .4 Cho E III m(lt ~p hop, A, B E .(E), Gilli trong fPCE) cac phuong trinh sau: a)X u A:= B

b)X nA =B

c) x- A = B

d) X I\. A := B.

o 1.1.5 Clio E III mot ~p hop, P Iii. m(lt phan hoach cua E, .A III mot b(l phan cua P, B:= Cp(.A). Ta ky hieu:

F:= Ix E E; 3A E A,XE AI, G:= {xE E;:3B E fl. x E B).

a) Cturng minh rang.A (tuong Ung: B) Ja mOl phan hoach cira F (ttrong tIng: G).

b) Cturng minh: G:= C,,(F).

o 1 .1 .6 Cho E Iii. mOt ~p hop, n E rr, A., ... , A. Iii. nhilng bO phan cua E sao cho: o == A. C A, C A" ... C An "" E.

oF oF oF

Ta k9 lueu B, == '\1 - 1'10, ••• , B" == A. - A._i'

Chung minh rang {B I' ... , B.) lil. mot phan hoach cua t;.

1.2 Quan h~ 11

1.2 Quan h~

1.2.1 f)~i cuong

• B,nh nghia 1 VOi hai phfin ti:r x, y, tap hop {{x), (x, y J ) dltqc goi la cap (x, y).

Day Hi. mot each dinh nghia (x, y) nhu la viec cho hill phan lu .x, y (khOng nhfit thiet khac nhau) thea mot thtr tv nha't dinh: x tnroc, y sau,

• MeA. nh de A' 1 V" . h" " "

en mQI p an nr .r, y, x, y , ta co:

( ) (' '\ {x :::: X'

x, y = x, Y J <=> , .

. y=y

CltulIR minli:

• Phep kco thea <:= lit hi011 nhien,

• Gi,'tsu (x, y):::: (x', y'), Ilk la: {{x\, [x, y II:::: \lx'i. {x', y'll.

NC"n x ;;t. x'.lhi [x] ;;t. [x'}, vay [x] = \x', y'} va [x, yl = [x'}, suy rax = y' vax' = y. Nlurng khi do I [x ], [x. x'}}:::: {{x'}, {x', xiI. suy ra [x ] = {x'J,x = .r', mau thuan.

V(ly ta co x = x', suy ra lx, y} = \x', y'} = lx, y'). va vi vay y = y'. V~y ta c6 the noi rang cap (x, y) ltl each cho x va y "trong tlur tv do" .

•

• B,nh nghia 2 Cho hill rap hop E, F. Ta goi tap hop cac cap (x, y) sao cho x E F va y E F Iii. tich Descartes ella E va F :

F x F = {(x, y); X E F vav E F}.

Tap hop Ex F thirong duoc ky hi~u t?

Trong thuc hanh, dang Ie vi€t vex, y) E P, ... , ta c6 th6 viet: Vx, y E E, ... Tit dinh nghia d~ dang suy ra:

• M~nh de 2 VOi moi t~p hop E, F. G, H:

1) Ex F = 0 <=> (R = 0 hoac F = 0)

2) E x F = F x E <=> (Ie: = 0 hoac F = 0 hoac E = f)

3) (E x f) u (£ x G) = E x (F u G)

4) (E x F) u (G x F) = (E v G) x F

5) (E x F) n (G x H) = (£ n G) x (F n H).

2 Chu'dng 1 Ngon ngii cua 19 thuyet t$p hop

NIIANXET:

C6 th2 (E x F) u (G x H) *- (E u G) x (F u H), chang han nhu trong VI du sau:

E=F= \OJ,G=H= [L]. •

Cho n E ::;;'., EI, •. " E" Ia nhirng t~p hop. VOi moi Xl thuoc E" .," X" thuoc E,,, ta ky hieu (Xl' .. " X,,) :::: ( ••. «XI' X2), X3), , .. , X,.), goi ia mot bo-n, va ky hieu la

n

n E, (hoac E, x .,' x E,,) ; tich Descartes cua EI, •• " E", Ia tap hop cac

i=1

b(!-n (XI' ... , x,.) trong do XI EEl' "., X" E E". Mot b(!-3 duoc goi Ia mot be) ba.

"

R6 rang rang voi moi (XI> .. " x,,) va moi (YI' ... , y,.) thuoc IT EI, ta eo:

i=l

(XI, "" XII) = 0'1' .. " YII) c:> ('\Ii E {I, "., n}, x,:::: y.).

• £)jnh nghia 3 Cho hai {~P hop E, F.

M9i bQ ba (E, F. F), trang do rUl. mot bo phan cua Ex F goi Iii. quan he (hoac: nrong ung) tir Eden F. Ta ky hieu xRy thay eho (x, Y) E F.

E duoc goi ill tap nguon ella R

F duoc goi la t~p dich ella R

r diroc goi III do th] cua R.

Ta co thi bieu dien mot quan h¢ bang mot bh~u do (hinh ten) trang do mui ten di tir X den y khi va chi khi x Ry. Vf du:

R

F

E

D6 thi ella RIa: {(1, a), (1, h), (2, d)},

Hai quan he Z SIll bang nhau khi va chi khi:

{R va S co cung mot tap ngu6n, ky hieu Ia E R va 5 co chung mot tap dlch, ky hi¢u la F Vex, y) E Ex F,(xRy c:> xSy)

•

•

Neu RIa mot quan h¢ lir Eden F, ta ky hieu 1j (hoac: khong R) la quan he tit Eden F xac dinh boi:

, V(.r, y) E Ex F, (x,jzy <==> (khong (xRy)).

1.2 Quan h$ 13

• Djnh nghia 4 Cho E, F, G lit ba tap hop, R (nrong img: 5) la mot quan h~ ttl Eden F (urong img: tu F den (;). Ta dinh nghia quan he h<JP (hoac: tich) cua RVd 5, ky hicu iii S () R, ILr I,' den G hoi:

Vex, z) E I:' x G, lx 50 R z ~ ( 3y E F, t,~,)) .

vi Dl): 1)

R F

S

0:.

y.

E

S"R

2) E = F = G Iii t~p hop cac dl1o-ng thlmg ella mot mat phang afin Euclide R= 5=.1, tinh tnrc giao.

ThO:: thl So R= II (tfnh song song), VI voi moi dl1(tng thing D, f)" cua E:

f) II f)" ~ (3f)' E I,' {IJ j_ I)' J

' IJ' j_ IJ"

\_

V~y trong tnrong hop nay ta co the viet: j_ 0 j_ ='11.

• M~nh de 3 (Tmh k€t hop cua phep hop cac quan he)

010 E, F, G, II la nhUng t~p h{JP, R (nrong img: S, urong img: 7) la m()1 quan h~ nr E d€n F (nrong img: F den G, tuang img: G d€n H). Th€ thi ta co:

(T () _Sj () R= Ttl (So T ... "

Chuang 1

Ngon ngiJ ella Iy tnuyet t.$P hap

Clurll!: iuinh:

Truce ticu, (T 0 ~) 0 R va To (5 o f....") co chung IIlQI I~p nguon (E) va mot t~p dfch (1/).

Giil slf (-I, I) E E x H. Ta co:

x (To 5J 0 RI <::> (:::lYE ,. {Xf...""'!' _ )'<::>[:::lVE F'3ZE(;>(-::~'~

. y7 ~I' .

. () - zTI

(::I (,{_I SO" z) 7 (_ 1.'"

<::> _jZ E , ~ <::> x . o _~u ",I.

~ T I

• £>!nh nghia 5 Cho E, F HI. hai t~p hop, Ria mot quan h¢ IU F clen F. Ta dinh nghia quart h~ nguqc ella R, ky hieu la I\: -I, ur F den L, hi'ri:

Vex, Y) E Ic' x F, (,·R -1,_ c:> X"')').

Ch,\ng 11<.111 quan h¢ nguoc cua S troug I. I la ? .

• M~nh de 4

I) Vrri moi quan he; 1,: (R-I) -I :::: R.

2) Cho F, F, C 1:1 nhirng I:}p hop, J.:: (urong irng: 5) Iii. mot quan he; lu /,-' den F (urong trng: F den C). Ta co:

(So 1<')'1:::: t:' 0 S·I.

Chuu-; uu nh:

1 ) 1)0 dang.

2) V6i moi (I. z) thuoc I:' x (;:

( - 1.;' - 1.: (::I I-'{Xr.._,\,)

Z ~ o ",)- _I <::>.\ ~ o ~ Z <::> av E' .:

. y~z

[ { __ -I 1

<::> ::ly E F, z~ -t'" <::> Z R-' o sol .\.

_vR x

• Dinh nghia 6 M(H quan h¢ Rtu li den F du\}c g_(_li III mot quan h~ hai n~{>i khi va chi khi ,.-:::: F. LlIC do La noi rang 7, lit mot quan h~ hai ngoi tnmgL

PhAlI It111 cac quail h¢ duc_J<.: dLUIg trong Toan hoc lit nhitng quan h~ hai 11£o6i (,S ~rong W, lfnh cilia h0't trong I. j hoac ::;, bao ham 11"01Ig 1l(l~)), hoac cac anh X'.I (xem 1.3 dum dflY) .

• £>!nh nghia 7 Cho I,' Iii mot t~p lujp, "-!ia llH)t quan h¢ hai ngoi trong t-, 1\ E ~(F)). Quan h¢ hai ngoi lrong 1\, ky hieu I~I R.-I' xac djnh boi:

Vex. _v) EN, (x r"ll' ~ .\" F.."'!') dUl_1C g9i Iii. quan h~ sinh bt'li I,>tren (hoac: trong) 1\.

1.2 Quan he 15

VI »u.

QUiUl h¢ cam sinh trcn tap hop ":'cac s0 nguyen 10 (F'= 12,3.5, 7. II, ... 1), biri rfnh chia hel trong :~j lit qUail h0 bang nhau .

• B!nh nghia 8 M(ll quan h¢ hai ngCli Rtrong mot t:)p hop E d~r(jc g(.)i Iii: phan xa khi va chi khi: \Ix E F .. \ f..:_r

d6i x(rng khi vii chi khi: \I(x. y) E F', (.r"-.).' => y"-.'x)

h" d"" khi 1·'],1'\-/ ) /·'l"{·\!-...'V J

p an 01 xung xm V,IC11r(1l: v(\.v E ,', yRr=>.I=Y

• < '. , • .j Ii J.\ I\r )

hac call khi va chi khi: \I(_r, v, z ) E E'; 1 t' =>1 A.'z .

\, l.l'''''7

vi DlJ:

I) Quan he s; trong i llil phan X',I, khong rl6i xirng , ph;'m doi xirng. hill: ..:flU.

2) Quan h¢ .L trong t~p hop cac dl((trlg I hlmg I;ll<l mat phang afi II l-uc I i de I a deii x(rng, nlurng khong pluin xa, khoug phan d6i xirng. khoug bac Gill,

1.2.2 Quan h~ ttnmg drrong

• B,nh nghia 1 Cho 1-: Iii mot quan h¢ hai ng()i [rang. melt I.)p hop 1:'.

Ta noi rang Ria m()1 quan h~ tmmg dmmg khi va chi khi: """ 1;1 phan X',I, df5i xrrng va hac ctiu .

• Bjnh nghia 2 Cho R la nU)1 'luan he hai ngoi trong mot 1[lp hop F.

V(1i moi x thuoc F, 16p nrong dltlmg ella x (modulo r,1 HI 1(lp hop, ky hieu Ii!. d ,,~x) (hone .\' , hn¥-: \', hO(IC .i) dlrqe xac dinh boi:

dJ.r) =0 Lv E F; .\"")-'1.

Moi phlintlf ella d,JI') cilf(_lC £9i Iii mill dal dicn cua cl,,-.(.r).

Tap I lnrong cun I:' hi'li 1\, v it k y h i~u til E/ R, 1 it t~p hop C,IC lltp nrong dirong modulo R, tue la:

nA:= (d",(.I): x E E!.

vi DlJ:

I) Quan h~ b:tll£ nhau trong 111M 1(11' hop bfll ky I:' la mot quan h¢ urong rhroug.

V6i mtli .r thuoc r;, ta co cL(x) = Cd, vi"! U= = ll.d; .r En.

2) Trong me)1 tap hop F, quan he R xac dinh hoi: \:;f(_r. )-') E I'::. .v r.;v li:t llIQt quan h¢ nrong dirong. V6-i 1Il9i .r thuoc L, ta co d;J_r) = I:, va N R = 1 n.

ChU'Clng 1 Ngon ngli' cua Iy thuyet tap h<;,p

3) Voi moi n thuoc r-", quan h¢ "Iii. dong du vrn ... modulo n", duoc xac djnh bbi:

Vex, y) E ':}, (x:: yIn I ¢::> n I x - y)

Iii. mot q uan he tuang duang (xem duoi day, 4.1.2, Menh de), v oi rnoi x thuoc '~, lap cua x diroc goi Iii. lap modulo II ella x, va du9'C ky hieu Iii. .~ (hoac x , boac .v), va : ~\' = Ix + kn; k: .. : .» ).

4) Trang t~p hop d cac duang thang afin cua mot mat phang afin P, quan he song song la mot quan he tirong duong, V6'i moi D thuoc d, lap modulo song song cua D duoc goi Iii. phuong cua D.

• M~nh de Cho mot t~p hop E.

1) V oi moi q uan h~ nrong dirong R trong E, t~p tlurong E/ R la mot phan hoach cua E.

2) V6i moi phan hoach Peua E, quan he R xac dinh trong E boi:

V(x,y) E E2, (XT")'<=>(3PEP'{~:~))

la mot quan h¢ nrong dtrong trong E, va P= EIR.

C 111(/1 g III ill h :

I ) Gill. Slc R I a mot ljuan h¢ nrong dirong trong E.

• (,VI" E E, clJx) of. 0), VI,\" E cl~x).

• Gia sir (x, y) E £2 sao eho cl~x) r-. clJy) of. 0.

V4Y ton tai Z E clJx) n dl',.JJ..'). Khi do ta co .r R z va yR" z, VI vay (do tmh doi xung va bac cau) xRy. Suy ra cl~x) c cl~y). That vay, gia sir t E clJx); ta co xRl va xRy, do d6 yJ...""t. urc la t E clh). Han nita, vi x va y c6 nhimg val tro d6i ximg nen: cl~x) = cJ.Jy).

• VI (''if X E E, x E clJx)), nen hop de phan tir cua EIR Iii. E.

2) Nguoc lai, gill sir PUI. mot phan hoach cua E va R Iii. quan he diroc xac dinh trong E boi:

V(x,y) E E2, (xRy ¢::>(3PEP,e:~)).

a). VI (Vx E E, 3P E P, X E P), nen ta c6: 'ilx E E, xRx, v~y Rphan xa . • V6i moi (x, y) thuoc E2:

xRy ¢::> (3P E p,{~:;) ¢::>( 3P E p,{~:~) ¢::> yRx;

vay Rdoi xirng .

• Gia sir (x, y, z) E E' sao cho xK)' va yRz. T6n tai P, Q E Psao cho: {~: ~ va

{y E Q. VI P n Q '" 0 va P 1i1. mot phan hoach, nen ta c6 P = Q va {x E pP , suy ra

ZEQ Z E

xR z. Nhir the, RbAc cau.

1.2 Quan he 17

h) n) Oii\. sit x EO I~', TOn tai P EO P sao cho .r EO P, vi, khi d6 ta co cl,,(x) = P, That vay:

V " , huoc P {x EO I' . t:»,

• 0'1 ITI{)I yt UyC • Y EO I' ' v<,lf .v I"\.}' •

• V6i rnoi y thuoc cldx), 16n ",Ii Q E J.,>sao elm {x E Q)J , viI Q ::::: /' (v] I' E T-~ Y E (d

Q E P, J> n Q *' 0), vay y E J>, Dieu nay clurng 1(') rang: U" c l-'.

1:1) Nglrqc lai, giil slt F E l-~ 1'6n tui .r E P va khi d6 ta co: dd,l) = I' thea ttl, Dibu nay clurng 10 rang: Pc Uk.

NilAN X(:T:

I) N6u k Ih mOt quan h~ luang dirong trong E, thi voi moi (.1. v) thuoc f:2:

2) Meuh de trcn ncu 11(11 song .inh (XClIl 1.3.2, Dinh nghia I) giua t~p hop cac 111l,\I1 h¢ tucmg duong treu I" vii Iflp hop de phnn hoaeh l'lla F.

Bili t9P

I) 1.2.1 Cl 10 F Iii mot 1<:lp jll,Yp, k Iii 111(11 q uan II¢ pI dn X~ Iron)! I: sao elm:

({IRV )

V(x, v, ;0) E f:\, 'yJ...~ => 2 J,!.r ,

Kif III clurng fang r.?!ft mot quun h¢ nrong dwmg.

I) 1.2,2 Cho /:' 1ft 111(\1 tlip hop, R IiI mot '-1l1an h~ pluin xa va hac c.iu trung F, ,..:: iii nn:)1 quau h¢ xac dinh trong F brJJ:

.I_--:V <;:::> (x 1",:>, va v ,,'x) KI~11l chung rang _'-o' la mot quan It¢ urong duong,

x7,,'\, <;:::> x" -,\" = t - y,

a) K leIll ~ 11Iing rim!, ""' I it 1II()1 q uan It,' 1 It< m r, du, 111 g, h) Vtll moi x Ihu(lC :,1:.:,. linh cl,Jxj

lX' T 2)(v" -+ I) = (V' T 2)(.\' T I J,

a 1 K iiil 11 clnrnj; rang R b II t()t qu ,\11 Iti: I uon g dunng,

, <: ~ .,-,.

ChlIdng 1

Ngon ng[( cua Iy thuyet top hdp

1.2.3 Quan he thu tv

I) lJt;li cuong

• E>inh nghia 1 Cho 7': I,~l melt quan h~ hai ngoi trong m<jl I~p hl.'1p 1:".

Ta noi ran!! A' Iii mot quun h~ tlur tv khi vii chi khi: R ph.in X'.I, phun deli xirng va h~IC duo

Ta lin/bug noi Ihlr tu thay cho: qunn Ill! Ih(/ ur. M()t 'luan he \11(1 tir Illllang dlmc k~' hicu :s; tch~ing han, :s; Ih6ng thll(1Ilg Iron g'" }, hoac <-

MI)I Il)p hqp dmjc ~.tp thu In (hay: duoc .~.ill) Ii't m61 cap (I~-, "") troug d6 < l:t 111(11 Ilut It.r 11'011 L

• E>,nh nghia 2 Cho (/:., <:) 1;1 m(l( I:)p hl.111 ttl/I}C sap Ih(r tv.

I) Hai phfin nr .v, Y cua Ie' lIlr'.K g.1.li h't SCI sanh dmjc (t1()i V(fj =s) khi V(L chi khi:

\ ~ _\' h( ),)c \' <: _r .

2) Ta noi ding < Iii m(li quan h~ thu tu tnan phan (hoac: hi I1H)t thu ttr toan phan) khi viI chi khi 1111.)i phan Il'/ ella L dell so s(lnh diroc tirng deli, 1 ire iii:

vi DlI;

t) ::; thong thuong trong -:: liIlll{lt tlni ur to;m ph.in.

2) N(II I: Iii m(lI 1(lp IH/p I.;{l il nh,YI hai pldn 11/, thi quan h~ hao hiun trong '-l\(!~') l:t

1I\()1 I h{, ur k hong 10:11\ ph ~ill. •

Cho (F. <) III melt U).p h(.T lhr(.K silp. Ta dinh nghTa Irong I:" mot quan he, k)' hicu I~l <, goi Iii thtr tv nuhiem ngl}t (Ing v(ri <:, xac dinh h(1i:

, r ( ,,< v )

V(x, Y) E 1:'-, .\' --< y ¢::> { . • •

\ l_ct-.\'

Til chu Y rang (neu E khac n'lIlg), ~ k hon g ph ~'\i iii m(l\ quan he I h If nr, v I no k lion g phan xa,

Quan he ngtroc (xcm 1.2.1, f)\nh nghia .) ella mot lil(1 nr "" trong l: Iii lllQI Illll III ky hicu tl""_ ; nrii kluic di:

vel,., Y) E 1''-:, (_\ ",._ Y = _I' """,, _1.').

Nell <: b m(ll tlur nr trcn F, thi vll'i I11l1i h(l phtm ;\ ella F, quan h¢ Ci'l111 sinh hi'1i ~ trong A (xcm 1.2.1. Dmh nphia 7) IiI m(lt (h(r It.f. dtrt_1c g_t_)i Iii thu tv cam sinh hi'li ~ trong I\.

1.2 Quan h~ 19

2) Cdc phdn tu d(ie bi¢t ena mot tq.p hifp duoc sap th« tu

• B!nh nghia 1 Cho (E,~) la mot tap hop duoc sap tlnr tu.

1) Cho A E ~(E),.r E E. Ta n6i rang .\: la mot chan tren (hoac: can tren) (tuong ling: chan diroi (hoac: can dum» cua A trong E khi va chi khi:

'7a E A, a ~ .v (tirong ling: \:fa E A,.\" ~ a).

2) Cho A E 'l!(F."). Ta n6i rang A bl chan tren (nrong ling: bl chan dum) trong E khi va chi khi A c6 ft nhat mot chan tren (nrong irng: chan durri) trong E, tire la:

3.r E E; \:fa E A, a ~.r (urong ling: 3x E E, \:fa E A,.r ~ 0).

3) Cho A E ~(E), a E E. Ta n6i rang a la mot phan nr 1611 nhat (nrong ling: be nhat) cua A khi va chi khi:

(tuang ling:{UEA J.

\:faE A, a ~ a

4) Cho A E ~(E), .r E A. Ta noi rang x la mot phan til qJC dai (nrong ung: Cl;I."C lieu) cua A khi va chi khi:

\;fa E A, (x ~ a =::) x::: a) (tuong ling: \:fa E A, «(I ~.r:::::} x::: an.

Ta c6 the" ky hicu t~p hop cac chan trcn (wong I1ng: chan dirot) cua A trong E la Majf(A) (urong irng: Mint(A». V6'i (a, h) E £2, ta n6i rang b la mot chan tren ella 1I

(hoac a la mot chan dum cua h) khi vii. chi khi a 0:::$ h.

NHANxET:

I) Ncu a, P Iii. nhirng phan ur IOn nhat cua A, thl a ~ P (VI a E A va fJ la m91 phan ti'c IOn nhat cua A), va wong II! fJ ~ a, suy ra a =: fJ. Nhir the', mot bo phan A cua E co nhieu nhat mgt philn nr Ian nhat, Ncu A co mot phan tu 100 nhat (nrong irng: be nhat) thl no dircc ky hieu Max(A) (urong img: Min(A».

2) M(H bo phan A ella E co Ihe" co hoac kh6ng co phan ur 100 nhat. Chang han, lrong C , $), ;'_ co mat pharr tu 100 nhar (Ia 0), nhirng .. + kh6ng co phan til IOn nhat.

.1) Mgt bo phan A cua E co the: khong co phan ur eire dai, hoac co mot, hUlIC co nhieu. Chang han:

• trung (;,:, $), ,;. + kh6ng co phan ur eire dai

• Iron g C', <), 10; 1 I co mot ph an Ill" cue dai va chi mot, d6 J a 1 va d6 cling la phan ur Ion nhat cua 10; II

• trong ( .. - 10, 11, I),,' - 10, I I co vo so ph:1n tll" cue tieu, do III cac so nguyen to.

ChU'Ong 1 Ngon n9ft cua Iy thuy€it tap hop

4) Neu (E, ,,*) dU't;1c sap 1M II,!' toan phan, thl E c6 nhieu nhat m¢t phan IU cue dai, do cling la phan lit Ibn nha:1 cua E. That vay, neu x Itt phdn tii cue dai eua E, thi VI ~ la thli tl! loan phan trong E, nen la co:

'Va E A, (a ~ x hoac x "* a)

va nhu vay: 'Va E E, (a "* x hoac x = a), nic la: 'Va E E, a ~ .r.

Vay khai niem phan tit cue dai chi co feh trong tnrong hop "* la thu II,!' kh6ng loan phAn .

• E>inh nghia 2 010 (E, ~) la m()t tap hop diroc sap thtl tu, A E ~(E).

1) Neu t~p hop Maj~A) cac chan tren (hoac: can tren) cua A trong E co mot phan ttt be nhtlt M, thl M diroc goi la bien tren (hoac: can tren dung) eua A (trong E) va diroc ky hieu Sup£(A), hoac Sup(A).

2) Neu t~p hop MinJA) cac chan duo; (hoac: c~n dU'6i) cua A trong E c6 mot phan tir Ian nhai m, thi m diroc goi la bien duOi (hoac: can duM dung) cua a (trong E) va diroc ky hieu Inf£(A) hoac Inf(A).

Neu A gom hai phan tit x, y, boac mot ho cac phan tit (x;}j E I' thi la se ky hieu Supix, y), Infe<x, y), Sup xi, Inf xi thay eho SuP£(A), Inf£(A).

iet ie I

NHA"NXET:

Cho (E, ~) Iii mot t~p diroc slip Ihtl II,!', A E ip(E), M E E. Mu6n eho M 1ft bien tren (neu ton tai) ella A trong E, d.n va du Iii:

{'VaE A, a ~ M

'VxEE, «'VaEA,a~x):::::>M~x)

vi ou.

1) E = '3,,"-;; thong tlnrong, A"" [0; 11.

Ta c6: • MaMA) = [1; +co[, v~y SllpiA) ton tai va SUPE(A) = 1. • MinE(A);= I-co; 0], vay InfiA) tOn tai va Inf£(A) = O.

Ta chu y rang, theo vi du trim, bien tren (nrong ling: bien duCti) cua A trong E, nell ton tai, c6 the khong thuoc A.

2) E = Q,"-;; thong tlnrong. A = Ix E Q+;x2 < 2).

Ta c6: MajiA) ;= tx E Q+; x2 <:= 2) = Ix E ::2+; x2 > 2), I~p nay khong e6 phan tit be nhat (tuC" Iii: ..fi Ii!: ::2); v~y A khong eo bien tren trong E.

3) E = ~(F), trong d6 F Iii met tap hop, c la quan h¢ baa ham. V6i moi (X, Y) thuoc E2, ta e6:

SUP'llW)(x, Y) = Xv Y va Inf,,(f)(X, Y) = X r, Y.

4) E "" W - to; 1), l la tlnh chia h~t. Voi moi (x, y) thuoc E2, ta e6 (xem 4.2.2, Menh de 3) :

Su (x, ) = x v = BCNN(x, ), Inf(x, ) = x A ;= VCLN(x, ).

1.2 Quan he 21

NIIt\N xnr.

I) • SUPf-(O) ttl phan III b~ nhat cua 1:' (neu ton tai) • Inff(O) III. phau tir krn nhfi\ cua I~' (neu t6n tai),

2) Vai moi b(l phan khac rlmg It cua ".:, neu IlIff-(A) va SUPrJA} ton tai, thi: 111[/0(11) s; .suPr:(iI.).

Biii t{ip

o 1.2.5 Cno t; = 11. 2, 3, 4, .'i I. R Iii quan hi; 11111 LV xac djnh trong E hoi hi~u d6 hen (theo quy uoc !chong c(i l(nli phan x<,I va tin I I b.lc cluj, i\ = 12, 31, IJ = {2. 41. c = { r. 2, .'i I.

4

V(ri BIOi I'll? ph;j.n A.B. (.', khao s::il ~l.r (em 1<.li va tri e(i Ule eo cua I~r hqp de chan tren CUD. chung trong L, ella tap II!.rp de phan It( eire dai, bien tren, va phfln (ll Ion nhat ella cllung.

o 1.2.6 a) Clio (!;' . .,; J IiI nl('\( 1(lp 11I.1P duoc sap tlnr 1 ~1. ,\. /J IiI hai 1'10 pliZm cua f:' sao cho i\ C /J. Chung niinh rang. neu A va U Cll eric bien tren (c:)n tren d(11Ig) irong E liti SUPF(A J .,; SUPr..uJ)·

h) Cho bu VI d~1 v0 cac 1(11' tillp dU..1C sap 1111( 1\1 (l;. "') V;I die h(? ph,ln ,I. /J cua L sao cho A C IJ va thoa IlIan:

{A co hi ~n lfen Imllg t:

I)

Il k htlllg eli bien lren trong f':

{A kl I(lng cd hl~ n tr': n trong I;' 2)

B C{) hi~ n Ire n trong l:

.~) { i~ v;11I ell hle~1 tren trong F Sup I': (A) '" Sup l~ (II).

-'0,

Chlldng 1

Ngon ngCi eua Iy thuyet tap hop

o 1.2.7 Thu t~ tich

Cno {E, ... ), l/", ~) la hai tap h9P diroc sap thu ur. Pili quan he xac dinh trong L' x I' obi:

( P'" {X""X'

x. y) (x . y ! = _,' ..

. , y"'v

a) Chung minh P Iii. mot tlur ltpren t; x F, p~i lillillfru tiel! cua cac tlur II! tren I:' va tren F.

b) La:y t; = F = II'i. duQ'C trang bi tha tl! thong thirong.

a) VOi 1Il9i cap (x. v) cua 1I:i.", xac dinh ~p hop cac chan tren dfti vOl f.- 'ella (x. y) tmng J~ •. ~) 11lu W Pea Iii. 1II0t thu II! toan ph;'\n Irong :[<" khoug?

y) Xac dinh tap hop cac phan IiI eire d,,Ii ella A = 1 IX- v) E ?,'; x + y 2 0 I doi voi tlnr II! P.

il) Trong f.' III I (l~.:)' co bien tren dbi v(ji P hay k h6ng'! va ncu co. II iiy xae dinh bien trcn ti<').

o 1.2.8 'I'M II! tlr dieD

010 (f'.', ""), (F. <) Iii hai 1~lr 11(.111 duoc S:IP tlI11 ur, L Iii quan h~ xric dinh trong I,' x to lxn:

Ix.,V) L (x', _v'J = nouc (x=x'vay"'y')

_\ -':'Xl

a) ChUng nunu rang L. la 1lI()l thu Itt tren r; x F, gl)1 lilt/Utll_(!lf di/n (cua cac thu Il,r tren /<; V~I trcn F).

0) Chung minh r.1ng neu ..; ella F va ella F lillllu ur toan phan, Uli L Iii \l1()! IllIll1! ((lim ph<i.n. c) l..iy E = F = it::., duoc [rang hi tlni III thong tluroug.

a) Vo; 111(,1i cap (x. v) tnuoc i~~~, hay xac dinh li,ip bop C:IC chan tren d6i v6i L cua (x, _v) trong JR';!.

*

~) IR; _ x 1M e6 bien tren doi v6'i L Imng N: hay khong? va neu co, hay xtic dinh no.

1.3 Anh xa 23

1.3 Anh xa

1.3.1 Cac dinh nghia

• £)!nh nghTa 1 Cho hai tap hop E, F.

Ham tit Eden F la mot quan h¢fttc Eden F thoa man:

Vex, y, y') E Ex F x F, (t:·,{ .~, ~ Y = iJ .

Khi do ta tlurong ky hieu y =/(x) han laxfy.

Tap hQP (hoac mien) xac dlnh ella ham f, ky hieu Def(f) la tap hop de phan nr x cua E sao eho ton tai y E F thoa man y = f(x}.

Voi rnoi x thuoc E, neu t6n tai phan tir y ella F sao cho y = f(x), thl y diroc goi la anh cua x bOif(hay: quaJ).

V6i moi Y thuoc F, mot phan tir x ella E sao cho y = .f(x) (e6 th€; khong t6n tai phan nr .r, t6n tai mot, t6n tai nhieu) duoc goi 13. mot tao anh cua y bOi _f (hay: quaj).

Nh U Vl)Y, mot q uan h~ la mot ham khi va chi kh i moi phan lU cua tap nguon eo q uan he voi nhicu nhat mot phan til cua tap dfch .

• 1 M~nh de 1 Neu! la mot ham tir Eden F va g la mot ham tir F den G, thi quan h¢ go/ (xern 1.2.1, Dinh nghia 4) la mot ham tir Eden G.

Clnrng minh:

Gia Slr (x, z. :') E E x G x G sao cho: {x (80 I) z . T6n tai (y, y') E Fl sao cho:

x (go I) z' .

{.< I y va y s ::

.v f y' va y' g z' .

V1 {x fl, y, va vlI la mot ham, nen ta co: y = y'. Sau d6, do {y s z, va g la mot ham,

x, y yg:

nen ta ket luan z "" z ',

• £)jnh nghia 2 M9t ham/tit Eden F duoc goi la mot anh xa khi va chi khi Def(f) = E. Tap h9P cac anh xa tit E vao F diroc ky hieu la FE.

Noi khac di, mot quan h4 R tit E den F la mot anh xa khi va chi khi, voi moi x thuoc E, t6n tai mot va chi mot phan tU y cua F sao eho xR y. Ky hieu FE sc diroc Iy giai diroi day (3 _ 5.1).

Mot anh X<!-!ti1 Eden F duoc ky hieu !:E --)- F , trong do chir x la dim .

. \H!(,)

NHANxET:

lIai anh xe ], It la bang nhau khi va chi khi chiing co chung mot t~p nguon (ky hicu E), chung mot t~p dfch. va: V.r E E, I(x) = g(x).

l Chlldng 1 Ng6n ngll ella 19 thuyet tap hdp

., M{!:nh de 2 Neu f: E ---+ F, g : F ---+ G la hill anh XQ., thi ham hop

g 0 f Hi. m¢t anh X~. ..

Chung minh:

Theo Menh d~ I, g 0 f dn la m.:)t ham. Cho x E E. Vi f Ill. mot anh xa nell t6n tai y E F sao clio Y = j(x). Ngoai ra, VI .II la Ill.:)! anh xa, nell t6n tai Z E G sao cho z = ge).'). V (ly thea dinh nghia cua go f ta e6: z = (g of )(x).

NHA.N xrrr.

Neu j": E ~ F, g: F ~ G la hai anh xa, thl ta co:

\;Ix E E, (g of )(x) = g(j(x)),

• M{!:nh de 3 (Tinh kct hop cua phep hqp cac anh XI.l)

V6i moi anh xa f: E ---+ F, 1< : F ---+ G, II : G ---+ fl, ta ell: (Ii a g) of == II a (g 0 f) .

CIUflJg minh:

D6 la m¢t truong hop rieug cua l.2. 1 , Mcnh 0.3 :I.

NIIAN XI~T:

Phep hop cac auh xa khong giao hoan, urc la co tht go/ *" fag. ChAng h •. m,

j : R ~ R va ,II: R ~ R kh6ng giao horin d6i vci 0 ,vi:

_0-->.<+1 yH y"

I 2

(,II a f)(x) = g(x + 1) = (x + I)

<J 0g)(x) = J(x2) == x2 + 1 va dac bier (g 0 f)(l) *" (/0 g) (I).

Vx E i~::,

VI nu

l) V m t~p hop E bat ky, ta ky hieu Idr:: E ~ E , goi la anh X~ dong nMI (hO(.IC XHx

phep dong nhat) ella E.

2) Cho E 11k m¢t t~p hop, A E ~(E); anb xa nhUng chmh tac lir;\ ViUll~' la anh X~, ky hieu iA,E (hoac i;l)' xac djnh boi:

iA f: .4.----)£.

, xHx

3) Cho E la mot H)p hop, f: E ----) 1:.' la m()l auh xa. Ta ky hieu j 0 = Id~., f L == j, va v(ri moi 11 thuoc H - {O, 1 ! ,J" = f 0 f II-I , neu khong c6 nguy co bi Ian vm. cac ph':p

loan khac if·1 co the chi -7 ,F"J c6 the chi dao ham dip II cuaj. .. ).

4) Cho E, F la hai l~p h9P. U E F. Anh xa hang a la anh xa thuang dune ky hieu cilng III a, xac dinh boi; a: I~' ----) E .

xHa

1.3 Anh xa 25

. 5) Cho E la mot tap hop. V m tap con A tuy 9 ella E. ta dinh nghia ham di)c trung (hoac: bam chi) cua A. ky hieu M (hoac: IJ.lA) nhu sau:

M : E --+ 10. 1 f

{I ne'tlX Ell

-~ H 0 r

n€uxE~E(II)

6) 010 /I E If, E, •... , E" la uhimg t~p hop. V6i m3i i thuoc 11 •...• /II. ta dinh nghia anh Xl;' chieu chinh tac thu i, ky hieu Iii Pi> nhu sau:

P.- : E] x ... x En --+ E; (x, •... , Xn) 1--7 X,

Chang han, voi /I ::: 2:

p, : E, X E2 --+ E, va P2: I~', x E2 --+ E2•

(Xl' X2) 1--7 x, (X" X2) 1--7 X2

NHAN XET:

V6i moi anh X'.lf: E --+ F. ta c6:

f 0 IdE::: f va IdF of::: f.

• B!nh nghia 3 MQt hi? phan A cua mot tap hop E duqc goi la 60 dinh d6i v6i mot anh ss f>: E -+ E khi va chi khi: 'Va E A.f(a) EA.

Biii t~p

o 1.3.1 010 E Ill. mOt t4P hQP. V6i moi b¢ ph~ A cua E. ta leY hieu: CflA : E --+ {O, 1)

{l neu x Ell

xH _

OneuxEA

Il ham dac tnrng cua A (xem Vi du 5). trong d6 A::: C E (A). ChUng mirth cac cong thirc sau d6i v6l rnoi bO phan /I, B cua E:

1) A C B 6- 'PA :;; 'PB 2) A ::: B ~ 'PA = 'PB

3) 'P~ :::'PA 4) 'PAnB ='PA(/JB

5) fIlA ::: I.-(/JA

7) rpll-B =rpA(l-rpn)

8) 'PA 6.B ::: (fIA + (fiB - 2(f1A(fIB '" ('PA -(fIB)2 ::: I(fIA -(fIBI·

o 1.3.2 010 E, F lit hai t4P hqp.L4la t4P hop cac cap (X /J tao thanh bOi ml)1 b¢ phan khac rOng X cua E va mOt anh xe] tir X vito F, Ta dinh nghia trong U mOt quan h~, IcY hi¢u R, lit:

{XC X'

(X/JR(X,n ~ 'r/x EX, fix) = j'(x)

a) Cturng minh rang R la mot quan h¢ ttur nr trong U.

b) Cac phan ti'r eve dai (urong tmg : eve tieu) cua U d6i vci 'R Iii. gi?

6

ChlIOng 1

Ng6n ngLi' cua Iy thuyet lap hop

t: o 1.3.3 OIOE, F,(;, J:;', F',(;'[il nhCrng 1'}pll(,1p. /I t F'

.L; F F ~
J_ \' , \.J_
=r: r F' -------7
,~ (; J_ '" c:

la nhfrn]; hiti'll do' guw hoan, urc Iii sao clio \' 0 f '" j' 0 11 vii W 0 g z; g' 0 v ,

'. 1:-

Chung mi nit rang hi ,'u till II J_ C

co tlnh giao hO{II1.

g'Qj'

o 1.3.4 I\him 11'( hda m (JI an h xa Clio L::. {:, c: 1,1 ha t:lpIH_Jp kluic J'tlllg_

<\) Cho f: I~' -4 1', g : F:_" (; la luu <lull X,L ClILrng minh rimg, d~ l(\n tai Ii : F -4 (; sao cho

h- -~ c;

hl~u ([Ii / J_ ~ Iii pall hotin (nrc Iii: II 0 I = g ). di~u k)~n can vii du la:

F Ii

'\I (.\' , x') E [:", \/(1) =' j(x') ~ ;I(x) '" g(x'j)_

III ('110 hai ,inll xa ,~ : E -4 (;. Ii '" F -4 (;, ('IIUng nunh rang, d~ Ion [.,11 f: I: -4 F sao cho L -I:----,)O c:

huill di\ ! t _? Iii giao hoan (tire Iii: h 0 f = g ), cfln vii diJ lil: , .' /Ir

'\Ix E E. 3v EO F, .1:(.1') = ht»],

1.3.2

Don anh, roan anh, song anh

• Binh nghia 1 M(Jt anh xu I: F ----')0 F dtroc gC}i la anh X'.I:

• don an h khi va chi khi: I;f (x. .r) E I:", (j(x) = /(x' J =:> I: = .1:)

• toan anh khi va chi khi: I;fy E F, 3.r E F, y = J(.t)

• song anh khi va chi khi: fla roan anh va don anh, nrc 111:

'dy E F, 3!x E E, _v = jtx).

Ta cfing noi don anh (urong lrng: toan anh, nrong rrng: song anh) thay cho anh xu don anh (tuong ling: unit X<.I toan <l.llh, urong lrng: :Iuh xa song anh).

NHAN XI~T:

I) M(lI anh xaf: I~' ---)- F la don (mil khi va chi khi :

'd(x, x') E E', (x '*- .r ' = f( x) '*- fix'»).

Ndi khac di,f: J: ---)- F la dun anh khi va chi khi 1TI(,li pld.n III etta F co IIhir;'1I 11//(;1 1l1()1 tao anh boi I trong t-:

2) M<?t anh X'.lf: /.; ---)- F 11\ loan anh khi va chi khi moi phfill til cua ". c6 it /l/ll]l m()t tao anh hCti.;;,trong t-:

1.3 Anh xa 27

vi Dl):

1) Neu AcE. ann xa nhung chfnh tac iA: A --t E la mot don ann, cflng dl1l1C goi

x HX

don anh chinh tac tu A vao E.

2) Cho E 1a mot tl,l.p hop, R la mot quan h¢ urong dueng trong E. Anh xa

s : E -+ E / R ia mot toan anh, dl1l1C goi toan anh chinh tac tit E lim EIR.

x HclR(x)

• f)!nh nghia 2

1) MQt song anh ba't ky tit E vao E goi la mot hoan vi ella E.

2) D6i hQP (hoac: anh xa d6i hQP) ella E 111 mot anh xa f: E ____". E ba't ky sao cho f c f == IdE'

.1 M~nh de 1 Hop ella hai don anh (nrong ling: toan anh, tirong ling: song anh) la mot dan anh (nrong ling: toan anh, nrong irng: song anh),

Chung minh:

Cho hai anh xe ]: E ~ F, g ; F ~ G.

1) Gia sit Iva g Hi don anh,

V6'i moi (x, x') thuoc £1 ta co:

(80 f)(x) = (g 0 I)(x') <:::> g(j(x» :: g(f(x')) ~ j{x) = j{x') ~ x = x', v~y go f 111 don anh.

2) Gia sufva g la toan anh.

Cho Z E G. Vl 8 la toan anh nen tOn tai Y E F sao cho Z == g(y). R6i, vi Ii?! toan anh nen t6n tl,li x E E sao cho y = j{x). V ~y ta c6 z = g(ftx» = (g 0 f)(x), dieu nay cmrng to go f Iii toan anh,

3) if'}" 'h) {f va s Iii don anh {g 0 f la don anh

va g ... song an ~ f " \" ' .< h ~ I }' , 'h

v ... g ... toan ... n goa toan an

~ (g 0 I Iii song anh).

• M~nh de 2 Cho f: E -+ F, g : F -+ G. 1)' Neu go I la don anh, thi f la don anh, 2) N€u go f 111 toan anh, thi g 1a toan anh.

Chung minh:

1) Gia sit go f IA don anh. V6i moi (x, x') thuoc E2 ta co:

j{x) = fix') ~ g(j(x» = g(ftx')} <:::> (g 0 I )(x) = (g o f )(x') ~ x = x', v!).y Ila don anh,

2) Giil. su g o f la toan anh. 010 Z E G. tOn tai x E E sao cho z = ( g 0 f )(x) = g(j(x», chung to g la toan anh.

Chu'cfng 1

Ng6n ngli cua 19 thuyet tap hop

+ M~nh de 3 Cho mot anh xef : E --t F. Dti quan he ngiroc cua I HI mot anh xa, can va di'L la: f la song anh, Han nun, ncu f Iil song anh th) anh xa ngirocj":' cua f la m()t song anh.

Chung minh:

I) Ta nho lai rfing quan h(: nglI(jc t' cuaj(x~lll 1.2.1, Dinh nghia 5) duqc dinh nghia brri:

V(x. y) E Ex F, vL'» ¢::> xlY <=;> Y = j(x).

Ta co: (fIll. song anh) ¢::> (''if_\" E F, ::3!x E [,", y = I(x))

¢::> (l;;7y E F, ::3!x E E, Y FiX) ¢::> o la mot anh xa).

2) Neu T 111 song anh thi I" lit mt)1 anh xa nhu trcn dl1 noi) va VI ({-'r' = f lit mot anh xa, neu Fila song anh.

+[ M~nh de 4 Neu f : t: --t F va g : F --t a la nhirng song anh, thl

./-: 0 f ; E --t r; la song anh va (!-: 0 I r I = r' 0 g -! .

ClUing minh: Do Menh de J va 1.2.1, Menh de 4. NHAN X(:T:

Tir nay, ta se khong Slr dung Loi quan h~ nguuc cua mQI quan he, ngoai trir tnrong hop khi quan h~ do la mQI song anh. V(IY ky hi~llrl si3 chi anh X'.I ngtroc .:lJajvoi giii thiet j I a song anh. T uy nh icn, La s0 su dung ky hicu I -I (A) (ngh ich anh cua Im)1 t~p COli /1' cua tap dfch) dui voi mOL anh x<.lfhtlt ky, xem 1.3.5, Diuh nghia.

+ M~nh de 5 Cho)": f:" --t F Iii lm)t anh x,~. Muon choflll song anh, di6u kicn can va du Iii 16n tai m()t anh X'.l X : F --t f:' sao cho:

{gof=[t!E fog=lcI,.. .

Han nira, voi cac gi a thiet d6, ta c6: g = r: .

Chung mink:

1} Nell I la song anh thi f -I Ion tai nlur la mQI anh xa, va ro rang rang:

{f-1 0 f = IdE r-r: = IdF

2) Nguoc lai, neu IOn tai s: F -----). E sao eho {j:~: ~~~ ,Ihi, theo M¢nh dc 2, VI Ide lit don anh va Id, la loan anh, ta suy ra f 111 don anh va Loan anh, do do la song anh, Tuong tu d6i v&i g. Cu6i cung;

g = g 0 ({ 0 rl) = (g 0 j) 0 [-I = IdE 0 F' = J"'.

• H¢ qua M9t anh xs ]': E --t E III d6i hop khi va chi khi:

{f la song anh

I-I =T .

1.3 Anh xa 29

Boi tt;ip

o 1.3.5 Om E, F la hai Ii).p hop, f: E ~ F. g : F ~ E Iii hal anh )",L sao elm fog 0 f IiI song anh, OILIng mini L I va $I deu Iii song anl L,

o 1,3.6 Cho E, F, c lit ba l~LP hqp,f: E ~ F, X: F ~ (, la hal :lnh X',I, ChLl'ng minh: a) Ne'u go I Ifl don anh valla loan anh, Ihi g la ckm inh,

h) Nc'u g 0 f la toan anh va g I a don ann, thi I Iii loan ann.

o 1.3.7 Clio hai Ii).p IH.rp khac ri'mg I;', FJ: f.' ~ F. ChLl'ng minh (sU: dung bai I;)p 1.3.4): a) I la don anh kl L I va chi klu 16n l').i fllQI toan .inh II : F ~ I~' sao cl 10 II 0 I = Id~,

b) II a roan an h kh i va chi kh i 16n tai 11 u)t dan :Inh X : F ~ 1;' sao cho f 0 ~ ::; 1°1,,_

o 1.3.8 lim hai q.p h~rp khac ri'mg I~', ,.._ Clurng rninh rimg hal tinh eIL:!1 sau day la urong duong:

(j ) To'In 1~11 111(\1 dan :mIL Ill' l: V;lO F, (ii) T6n tai I!lQt toan emil Ill' " van L

o

1.3.9 Cho/: n ~ n vu xl-> 2"

.II: ll---'J> II

r~

,'f-> j2

_ Y - I

~

nou v I. Ie.

a) Khao sat cac tfnh chal don anh, loan ann, song anh ci.iafvitcua g.

b) xac dinh go f va fog.

o 1.3.10 Tieh ella hal quail hi; nrona dunng

Gi;l. si1 E. F l<i. hai tap hop, R(tuong ung: _ .... ) ia mt)t quan h¢ tmmg duong trong E (wong LIng: F). Tla mot quan h¢ xac dinh trong Ex F boi:

{x.p x.' (x. v) -[ (x', ~,,) = "_, '

- . y:;, y

a) Hay kitm clurng rang T lu mot quan h¢ lUong duong trong /:; x F. h) Nell r6 mot song anlL giua E/R x F/5 va (E x FlU.

o 1.3.11' Trong E;:; IF.P ta dinn nglua 1I\t)1 quan h~ k'hoi:

f r» (3 E {iplaSOng{l11h]

1'11= o e ts. I .

, (jJO "'gorp

a) Clnlng minh rang Ria lll()t quan h¢ tumlg duong trong E. bj Co hay kuong chRsh (cac ham hypebolic)? eosRsin?

c) 'lim \\\0\ di011 kicn din va tlu d6i voi (p, q) EWi! M I: R ---'J> R va g: xl-> x2

R----?R Iii

x I-'> x2 +px+q

tuoug duong,

Chu'c1ng 1 Ng6n ngLi' cua Iy thuyet tap hop

1.3.3 Thu hep va thac tri~n cua anh X",

• Bjnh nghia 1 Cho /:" F la hai t~p hqp, / : t: --t F Iii mot anh xa, A E 'P(E). Thu hep cua r vao A Iii anh x<;l, ky hieu lajlA> xac dinh h('l1:

.n~ : A --t F' .

xHfL<)

Ky hieu i : A -+ E Iii. anh xa nlning chinh rae, vay ta e6: flA ::: f 0 i .

• Djnh nghia 2 Cho L, F iii hai t~p h(,lpJ: t: --t F Iii mot anh xa, t: iii mot tap h0P sao cho I~' c L', Thac tricn (hoac: mb r(lOg) cliaftrcn F' iii mot anh X~ g : E' --t F sao cho: 'Vx E E, g(x) = j(x).

Ky hieu i : E -+ E' la anh xa uhung chinh tac, g la lll¢t thac tri~n cuaj tren E' khi va chi khi go i ::: J.

NIlAN XET:

Neu d1i cho f: I~' -+ F va /0.,", f co (trir ngoai I";) nhicu hon llI¢t thac lrien trcn V Ching han J: R *4 R CO vo sO thac Iricin Ir011 iPi, cluing 1:\ cac tinh xa

sinr XH

R-+R

{ siru: .

-- neux;tO xH x

(l neu.'=O

Trong cac thac trien nay, C() mot anh Xl.1 dang clni y la g: R -+ R VI dola

{~~n"-\lx;t-o

xH .r

1 ncux=O

thac trien duy nhilt lien tuc tai O .

• E>inh nghia 3 Cho E, F la hai t~p hop, f : E --t F la mot anh xa,

A E 'P(E), B E 'P(l:') sao cho:

'Va E A, f(a) E B

Anh xa dun sinh bOiftren J\ (,"1 nguon) va B (0 dich) 11'1. rum X~ A --t B

XHf(X)

D~c biet, cho J: E --t F: Iii mot rum X~ va A la mot bl) phan cua I~' On dinh d6i voi J; anh xa earn sinh bbi I tren i\ 0 ngu6n va A a dich dlIQC gl)i la anh xa cam sinh biri_ftren A va thU'll'l1g dlfqc leY ru¢uJ~. V~y ta c6/~: A --t A

xHf(X)

1.3 Anh xa 31

1.3.4 Thir tl;l va anh X;,I

1) Tinb don di¢u

• £)jnh nghia Cho (E, =s). (F. ~) la hai t~p hop diroc sap thu tu, MQt anh xe f': E ----)0 F duqc goi 13. anh xa:

• tang khi va chi khi: V'(x. y) E £2, (x ~ y:::::) f(x) ~ f(y»

• giam khi va chi khi: V'(x. y) E £2, (x ~ y:::::) fry) ~ f(x»)

• don dieu khi va chi khi:fIa tang hoac giam,

• tang nghiem ngat khi va chi khi: V'(x. y) E £2, (x -< y:::::) f(x) -< f(y».

• glam nghiern ngat khi va chi khi: V'(x.y) E £2, (x -< y =u» -< j(x».

• dan di¢u nghiem ngat khi va chi khi: f In tang nghiem ngat hoac giam nghiern ngat.

vi DU:

. *,.

I) Anh xe ]: M ~ ~ lang nghiem ngat neu ta trang bi cho w' (ngu6n va dfch)

.\"I--+_(

Ihii' HI I (tfnh chia het),

2) Anh xa : E: IR ~ Z (phan nguyen) Iii. tang, nlurng khong tang nghiem ng!).!

• XH E(x)

(d6i vcri thu tt! ::;; thong thtrong).

3) V6i rnoi ti)p hop E, anh xa ~E) ~ ;peE) la giam nghiem nMt d6i voi thii' tt!

XH~(X) bao ham.

4) Anh xa lR ~ ~ khong dan dieu (d6i voi thu tl! thong thuong).

XHX

2) Thft tu cdm sinh tren FX hOi m9t thft tt! eua F Ta chrmg minh de dang menh de sau:

• M~nh de Cho Xla. mQt t:,.p hop, (F, ~) In met tap hop diroc stip thu tu, Quan h¢ trong FX, ding duoc ky hieu Ia. ~, duqc xac dinh boi:

f ~ g <;::) (V'x E X, fIx) ~ g(x» la mot quan he thu tu tren FX.

NHANXET:

Du thu tt! tren F Iii. toan phan thl thu tu tren F" ci1ng e6 the kh6ng toan phan. Vi du n hir, voi X "" P "" I 0, II, dtroc sap boi thii' tt! :s; thong thuOng, cac phan tii J. g cua pX xac din h boi flO) '" 0, ft I) = 1, g(O) = 1, g( I) = 0 khOng so sanh v6i nhau diroc d6i vcri ...,;.

Chu'dng 1 Ng6n ngu cua Iy thuyet tap hgp

Bili t9P

o 1.3.12 Cho E Iii. m¢t ~p hop, (F, ~) 13. mot t~p duoc s~p thu h!,f: E,. F Ill. m¢t don anh. Ta dinh ngh'ia Irong E mot quan h~ RbOi: x Ry ~ f(x) ~ fly).

Chung minh rling Ria met quan h¢ thu ur tren E,

o 1.3.13 Cho (E, ~), (F, ~), (G,~) la ba ~p dtroc slip thu ia.]: E,. F, g: F,. G la hai anh xa.

a) Neu I va g don di~u (nrong Ung: dan dieu nghiem ng~t), thl eo thi n6i gi ve go [ ?

b) Cho met VI du trong d6 I tang va la song anh, nhirng I" khong tang.

c) Chimg minh rang, neuj'tang va la don anh, thl/tang nghiem ng~L

d) Chimg minh rang, neu/la tang nghiem ngi:it va neu thu 11! ~ ciia E la toan phlln, Ihiflli don anh,

o 1.3.14 Cho E \a mot ~p hop.j": It}{E) ,. .lE) la mot anh xa, ChUng minh rang hai tlnh chat sau la nreng duong:

(i) -o: Y E I.¥(E),flX u y) ~/(f(X) u I(Y) u y

{/lX) ~ x

(ii) '<Ix, Y E I.¥(E) , f(f(X» = I(X) .

x c Y ~ f(X) c I(y)

(LUll Y rangf (X) khong ehi anh bail cua mot b9 phan X, "em 1.3.5, Dinh nghia dum day, ma chi anh cua mot phan tit X cua t~p nguon cuaj),

o 1.3.15 Cho (E, ~), (F, ~) 111 hai tap duqe sap thu I,!,f: E,. F, g: F,. E dtu tang, A = Ix E E; (go fj(x) =x\,B = {y E F; s i=« )(Y) =y).

a) ChUng minh rang: {~x E ;J((x)J E B. Ta ky hi¢u I'; A,. B va g'; B,. A

y E ,g YEA XH/(xj yHg(y)

b) ChUng minh rang I' va g' ia nhUng song anh tang nghiem ng~t va \11 anh xa ngucc cua nhau (A va B duqe trang bi cac tM t1,f cam sinh hOi cac thu- nr cua E va F).

1.3.5 Anh va nghich anh ella cac be) phan qua me)t anh xa

.+ £)! n h ng hia Cho E, E' la hai tap hop, [: E ---+ E' la mot anh xa,

1) V6'i moi bo phan A cua E, ta dinh ngh"ia anh cua A bOi. f, ky hieu la f(A):

f(A)= [x' E E';::Ja E A,x'=f(a)j.

2) V (rl rnoi b~ phan A' cua E', ta dinh nghia nghlch anh cua A' bOi. f, ky hieu laj'l(A'):

r1(A,) = Ix E E;f(x) E A'I.

1.3 Anh xa 33

NHANxET:

1) Ta co: • V6'i rnoi A thuoc \P(E) va x' thuoc E': x' E ,itA) <=> (3a E A, .r ' =: fla» • V 6i moi A' thuoc \p(E,) va x thuoc E: .r E f -I(A ') <=> fix) E A'.

Ditu nay chirng to tinh toan voi cac nghjch lillh "dan gian" hon la tfnh toan voi cac anh,

2) Ky hi¢uj"I(A') (trong d6 A' la mot b¢ phancua E') kh6ng gia thiet{ia song anh, Doc gia Co th6 chtrng minh rang, ncu f: E ----7 E'ia song anh, thl, voi rnoi A'

thuoc ~(E'), ann cua A' bOi.f -I cfing ift nghjch anh cua A' boi f

Ta co tht clurng minh, xem nhir bai t~p, cac ket qua sau day:

• M~nh de Cho E, E' la hai tap hop.j": E ~ E' la mot anh xa,

1) V6'i moi bo phan A, B cua E, ta co:

• A e B => fiA) efiB)

• t(A u B) == teA) u fiB)

• t(A n B) eftA) nj(B),

2) V0i. moi b<? phan A', B' cua E', ta co:

• A' c B' => ft(A ') ert(B,)

• j-I(A' u B,) == j-\A ') u rl(E')

• j-t(A'nB')==j-I(A,)nj·I(B,)

• j-teC£, (A'» == Cif·I(A').

3) • VA E ~(E), A cf"\f(A»

• VA' E ~(E'),N-l(A') e A'.

Boi t(_itp

o 1.3.16 Cho E. F III hai lap hqp,.f: E ~ F, g: F ~ E 111 hai anh Xl!- thea man fog = Id., Chung rninh: (g 0 f )(E) = g(F).

o 1.3.17 Cho hai tap hop E, E', j: E ~ E'. ChUng minh:

'VA' E \P(E~, fij'\A'» == A' nj(E).

o 1,3.18 Cho hai t:).p h9'P E. E'. f: E ~ E'. Chung minhf III song anh khi va chi khi:

VA E \P(E), j(C!,(A» '" tl .. (j(A»).

o 1.3.19 Cho hai tap hop E. E',_{: E ~ E'. Chimg minh ding cac tfnh chat sau day la luang duong:

(ilfHI loan 3:nh

(ii) 'Vy E E',fij-I( {y)) '" {y)

(iii) VA' E \P(E,),fij-'{A') = A'

(iv) VA' E \P(E,), (jollA') '" 0 ~A'= 0).

ChU'dng 1

Ng6n nglt cua ly thuyet t~p hop

o 1.3.20 Cho hai t~p hop E, E', f: E -) E',

a) Chung minh: VA', B' E IP(E~, f"(A' aB') == f-'(A') 11/"(B'),

b) Chirng minh j la don anh khi va ehi khi: VA, BE IP(E), f{A _,,_ B) == j(A) _,,_/(B) ,

o 1,3.21 Cho E lit mot I~p hqp,A la mot I!J-p eon cua EE, F== (X E IP(E), ":if E A fiX) c XI.

ChUng minh rang tmng F moi lap eon khac r6ng cua F c6 mot bien tren va mQI bien duoi doi vrri thii II.! bao ham.

1.3.6 HQ

• £)!nh nghia 1 Chomot tap hop E. Ho phan tiI cua E la mot anh xa b.:ft ky co t~p dich la E.

Mot ho phan tu cua mot tap hop E dircc ky hieu (x.li S I thay VI I --f E ; Wp ngu6n I

iHX(i)

cua ho duoc goi la tap chi so cua ho,

Olfmg han, mot day la mot ho rna tap chi sola 0".

M6t ho (x,), E I diroc goi lit hnu han khi va chi khi Ila mot tap hop hiru han. Neu I = { 1, ... , P \ trong d6 P E :<*, thi (x), "I cling duge ky hieu la (xi)\ ,;,5p va diroc xern nhu trung voi b¢ - P (x}, .,,' xp) (xem 1.2. I).

HQ can ella mot ho (Xi), e I nhfmg ph!l.n tfr thuoc E lit m¢t ho (xj)! "J , trong d6 J Iii. mot bo phan cua l . Ky hieu lj) : J --f I Iii. anh xa nhting chinh uk va/la ho (x;), e I (nrc la :

jHj

f: I -4 E ), th! ho can (x)j e J la /0 C(): J -4 E . Chang han mot day trich tu mot

iHXi jH"j

day (x,)" <Cd W. mot ho con elm (x"),, 0(1 rna tap chi sola vo han.

• £)!nh nghia 2 Cho mot t~p hop E, (A); c / la mot ho nhirng b¢ phan cua E. Ta dinh nghia:

• HQ'P ella he (A,). c /, ky hieu la U Ai , boi: ie!

UAj = Ix E E; 3i E /,x E Ail

iel

• Giao cua ho (Ai). e h ky hieu la n AI ' boi:

iel

nAi = Ix E E; 'if; E /,x E Ai)' iE/

Nhu the', voi m6i x thuoc E, ta c6: • x E U Ai ¢:> (3i E I, x E A;) 'E!

·xe nAi <::>(Vie/,xEAJ ;E/

Truong hop d~c biet, thea dinh nghia ta co: U Ai = 0 va n Ai = E.

1.3 Anh x~ 35

• £)jnh nghia 3 Cho mot tap hop E. Mot ho (A.);" I nhtrng bo phan cua E duoc goi la m¢t phan hoach cua E khi va chi khi:

(i) 'ifi E I, A .. "* 0

(ii) "d(;, 11 E f. (i "* j -;::::';> A; n Aj = 0) (iii) U Ai = E.

iEI

Djnh nghia nay ia hoan toan nrong thfch voi dinh nghia d5 thay 0 1.1.4, Dinh nghia 2, boi vi muon cho (A,); e Iii mot phan hoach theo dinh nghia tren, can va du la {Ai; i E I} ia ffi¢t phan hoach ella E theo nghia cua '1.1.4, Dinh nghia 2.

Chang han, I In; n + 1[; n E !i! va (In; n + 11)" E:; ia nhirng phan hoach ella .t>o

8cii t{ip

o 1.3.22 01.0 t~p hop E. O1Ung minh cac cong thlk sau, d6i voi moi ho nhilng bo ph~n cua Eva moi b¢ phan cua E:

a) CH(UA;) '" neE (Ai)' e, (nAi)'" Uc E (Ai)

'iEI iEI iEI JEI

b) (~A;JnB= ~<AinB), (OAi)UB= Q(AjUB)

c) (UA;I n(lJBj] = . U<A; nBj)' (nA;)U( flBj) "" n<AjUBj)

,el ) jE.! (IJ)eJx/ reI UEI OJ)E/";

{UAiCUBi

d) (Vi E t. A, c: B,)::::} niEI ni"l

Aj c: B,

jel iel

e) n(Ai-Bi) "" (nAi)-(~i)'

leI lei lEI

o 1.3.23 010 E. E' 111 hai t~p hop, I: E --t E' 111. milt anh X\I. a) V6"i mlli ho ( A; h« I nhilng bo phan ella E', chirng minh:

b) V6i moi ho tA; )iEI nhOng b¢ ph~n ella E. clnrng rninh:

f (UA;)= UI(A;), I (nA.)C: nl(A;) .

;el ie I iel ie!

c) O1U"ng minh fling, neulHt dcm anh, thi, v6i moi ho (A,li E I nhOng bll phan cua E:

f(nA;)= nf(A;).

;e' iEI

Chuang 1

Ng6n ngu cua Iy- thuyet tap h~p

o 1.3.24 010 m{_it t1)p IU1P u, I. x : E ~ E. a) Gil su A E !P(I:l,

a) (lll:ing minh rang, neu A 6n dinh d6i vm Iva ddi vm g, thl t\ 6n d\nh tl6i voi go I . Il) Suy fa rang. n6u A 6n di nil d6i voi I, thl day if "(Ai)" " f! lit day giii.lll, [rung do r = Id~J' =LF =1 0 "." 0 fIn nhan tir),

y) OlUng minh rang, neu A 6n dinh d6i vm Iva neu ton t<_ti 11 E H sao cho I "(A) ;: A, thl flAJ = A.

h) Clio (A,l,d li\ IIlQt IH_l nhiing h{_i phan cua E. Clurng minh rimg, neu nroi 11, U E J) dcu 6\1 di nil d6i vOl I, (hi U A, ~'il n A, 5n dinh d61 voi f

iEI iEI

o 1.3.25 a) Clio E, 10" Iii. hai t~r hl,J'p./: F ~ t_")iI. mQt toan anl1, Chung iuinh r,lng, voi !!!l"i phan ho,!-ch (:1'/ liE/ cua E', ho (rl(A'j )liE/Iii fll{_il phan hoach cua E.

OJ Cho !!lOt VI du v~ C(IC Iftp E. J;', (Dim anlt f . /'; ~ E' va phau hoach (,li liE I cua /;', sao clio (/(/\j »iE / khon]; phai Iii. lIl\lt pllJ.n hoach cua W.

B6 sung 37

~

80 sung

o C 1.1' Tinh tmmg thich giUa cac quan h~ luang dumrg va anh XI.'A T'inh' 11I(1IIg thtch.

OlD E, F Iii. nai tap hop, R (urong ling: 5J la mOt -quan h¢ urong duong trong t; (llIOTJg ling: F), f: E ~ F Iii. mot anh xa, Ta noi rimgf tuang thich voi R va S khi va chi khi:

V(.\". x) EEl. (xR x' => f(x) .'1/(.\").

1) Cho E. F Iii. hai li_l.p hop, R (luang irng: 50") la mOt quan Il¢ tucng duong trong E (IUO"I1g ling: Fl. p : I:: ~ t;; R (tuong img: q : F ~ FI!:-oj HI toan anh chinh lac.!: E -+ F Iii.

Clum]; minh rang dieu kien can va du de tOn tai ({I: EIR~ FISsao cho hi~u d6 sau giao hoan uec la: ({lop == q 0 j), lafpllili tUO"I1g thfch vm Rva 5va. neuftlfO'llg thieh v(ji /.:! va 5, tht ({lIlt duy nhAt.

E .L, F
pJ... .!-q
EfR ---4- I'-I S
l{J ['<eu f II10000g thfch v6i. R va 5, ta ky hi¢u f la anh xa duy nhat tv Ef R vao F I S sao cho lop =: q 0 f : ta n6i rang 1 thu diroc If! [bang each chuyen sang cac I;).p thuOllg.

2) a) Cno E, 1'-, G lil ba ti_l.p hop, R (urong img: S, tuong iing: n lil met quan h¢ nrong duong trong E (turmg rmg: F. tuerng Ung: G},f: E ~ F la mot :inh xa nrong Ihich voi R vii. S. g : F -+ G la mot :inh xa nrong thfch v6i. Sva T. Clumg nunh K 0 [:

,.-...' -.

E ~ G urong tluch vm R va T, va K 0 f == g 0 f .

0) Cho E la mot ~p hQp va Ria mot quan h¢ tuong duong trong E. Ki~m cturng rang IdE nrong thfeh v&i R va R, va WE = Ict"lI<'"

B PM" liell ehilill Ide coo m¢1 ",d, x~

I) 010 E. F la hai ~p hop, [: E -+ F la mot ann xa,

a) Cluing minh rfmg quan h¢ Rf X3C dinh trong E bai:

.\" RJx' ~ f(x) = /(x) III 111\11 quan h¢ tuong duong.

b) Ta IcY hieu r :f(E) ~ F la drm :inh chinh tac va P : E -+ EIRflli loan anh ehinh lac.

ChUng minh 16n tai mOt anll xa j: E I T.::f -+ / (F.) duy nil at sao clio I= J 0 j 0 p . va j la song anh,

Ta nrii rang h? tlurc f =' i 0 fop Iii dang phan tich chinh tac cuaf 2)Vidu

al Xac dinn d~ng phan tich cninh lac cua anh x~ phan nguyen E: R ~ R _ f!-- ... EU)

b) Ch{l E Iii. mot ~p hgp, A E !p(E), f: ip(E)-+ip(E) .

XHXnA

g: ip(E) -+ ;P(E) .

XHXuA

Xac djnh cac d'.'ng phAn tfch chinh tac cuafva g.

Chironq 2

Cou true doi so

2.1 Luat lurp thanh trong

• B!nh nghia 1 Luat hop thanh trong (viet dt: Ihtt) tren mOl I~r hop F la rnoi anh X<;I It! Ie' x /c.' vao E.

M 01 Ihu t rcn I~' I htrong dlf{jC ky hieu HI. *: Fe' x t: ---? E, hoac T, 1, +, " 0, ••• (x. v) H x*y

t)()i khi ta noi luat thay clio JU(lt hQ'P thanh trong.

V! ]){):

I) Phcp cong va phcp nhan Iii nlurng lhtr trong [1.

2) V(1i I~p hop Xbfll ky, phcp hQ'P va phep giao la nhtrng Ihn [rollg'l-\(X).

• Blnh nghia 2 Phi'mg nh6m (magma) lit mot ci;ip (E, =) trong d6 /c.' iii m91 tap hop va * la mot Ihtt trong E.

• Blnh nghia 3 Mot lhtt * trong mot t~p hop H diroc g<)i la ket hqp khi va chi khi: '\i(x, _v, z) E e, (x * y) * z = .r * (v * z).

'I1IaY cho can "* la ket hop", ta Cling n6i: phong nh6m (E, "') HI k~t hop. vt DlJ:

I) Phep cong va phcp nhan trong Ie lit ket hQ'P. 2

2) Lhu "': Q.. ~ Q khong ket hop, vi «-I) '" 0) '" I ;;;:

.\+V (.<.}')H .; ,

. 2

I va (-1) '" (0 '" 1);;;: - - . 4

• Ky hi~u Cho /'_' Iii mor t~p hop, * hoac . hoac + Iii. mOt lhtt ket hop lrong E,1I E rr, XI' .•• , X" E H, X E E. Ta ky hieu:

4

n

* x; ;;;: x] * x" * .... '" .1',,, i:l

n n

n Xi == XIX,.'" .r, , L-t, == XJ + x, + ... + X"'

i=1 ;=1

.I~' = .\" * .\ * .... * x, .e' = xx ... X, IIX = .\" .j... .r + ... + x

(II hang til hoac nhan nr) (dac bict: Xl == x).

ChU'ong 2 ct!iu true: <'lai s6

Ta n6i ding hai phfi.n lii .r. y cua m~)! phong nh6m (E, *) Iii. giao hoan (hoac: co the huan vi) khi va chi khi: x * y = y * .r .

• Bjnh nghia 4 M9t lhu * trong mot t:)p hop E duq'c goi Iii ~iao hoan khi va chi khi: 'i(x, .v) E E', .\' * V = Y >I< .r,

vt nn.

I) Phcp cong va phep nhan trong ,C_; la giao hoan, 2) Phep trir trong ,:; Iii kh6ng giao hoan,

Ta cluing minh dc dang (bang 1(11' luan quy nap) M~nh de sau:

• M~nh de 1 ella F Iii mot t:)p hop tllrlJc trang hi mot lhtt kel hlJP va giao hoan, ky hicu la +, The thi:

I ) 'ill E 1(, 'iC'-I' ... , -',,) E F', 'i(vl, ... v,,) E E",

n 'l n

L(-li +y, J = L'" + LY,

;=1

i=1

,=1

JI n

:') 'ill E if, 'icr E Z,,, 'i(-'I' ... ,x,,) E F", L/"liJ = LX,

;=1 i=1

(Xcm :tJ.l, vc nhom doi xi'nlg $.) .

• Bjnh nghia 5 Cho (/:', *) la mot rhtmg nhoru, a E F.

I) Ta noi rang a la chinh quy (hoac: gian uoc rhroc) trai c16i voi *, khi va chi khi:

'V(x,y) E F~,

(a >I< X = a * v => x = v).

- .

2) Ta noi rang a Iii ehinh llUY (hone: gian U(ie dmjc) phai tl6i v6i *, khi va chi khi:

'i(x, Y) E F?,

(x * (l = v * a => x = v),

. .

3) Ta noi dmg a la chinh quy (hoac: gian U(ie dtnjc) d6i v6i * khi va chi khi a Iii. chfnh guy Inii va phili d6i voi *, ItIC lit:

'i(X, v) E Fe,

{a * x = a * v => .v = v .\"*(/==)-'*a=>x=y·

vf DlJ:

I) TrongC moi phan tir dcu ehfnh quy d6i v{Ji +.

2) Cac pluin nr chinh quy cua ,::_: d(ji voi • iii cac s6 plnrc :;'- O.

3) V6i /I E 'tt, ciic ph:llllii chfuh quy cua M,,(':C) HI de ma Ir~U1 tnuoc Mo(-C) co dinh tlurc :;t; 0 (XClIl 9.4, Menh de 2) 4)).

2,1 Lu§t hop thann trong 41

+ f}!nh n~hia 6 Cho (E, *) III mot phong nhom, eEL

I) Ta noi rang e la trung hoa trtil d61 voi * khi V:I chi khi: \;f_r E F. (' * .r = .r,

2) Ta n6i rang e Iii trung hua phai dOl v(n * khi vii chi khi: \Ix E E, x * e = .r,

3) Ta noi rang e la trllng hoa dui vrii * khi V~I chi khi l' vira la trung hoa trai vira la trung hoa phai d61 voi *, uic Iii: \;fx E I~', t' * X = _\" * e = .r,

Ta ding uoi phtlll IU trung hoa thay cho Irung hoa.

vi nu.

I) () la trung boa doi vbi + trong ,:;.

2) iJOi v6i 11111 =: N2 _ N • 1I19i pluin Ilr cuar I Et trung 110a tr,ii vii khong \.:0 lIl()!

pllfln IU nao cua I' la Inlllg hoa pluii.

+, Ky hi~u Nell (/';, *) Ia mot phc'mg nhom co mot phan tir trung hoa ky hicu la e, thi, vl'1i moi .r thuoc E, ta ky hieu: XII = e.

+1 M~nh de 2 (Tmh duy nhat cua phan ttl trung hila, neu n6 t{)n tai) Ncu e. {" HI hai phan ur trung hoa ct6i veri. * trong E, tht (' == e',

Cluillg minh:

H;llg quat hon, ncu t' h't ph,tn III trung hoa trai va Il~U {" III phfin IiI trung hoa phai, thl e = e', vi e * e' = e' (do e Iii pluln tlC trung hi)a trai) va e * e' = e (do (" la phan ur trung hoa phai).

+ B!nh nghia 7 Vi nhom HI mot phong nhom (1-:, *) thoa man:

{* la kct hop

I:· (,,;() phfin Ilr trung hoa deli v6i *.

VI Dll:

• Of. +) V:I (11', x } III nllull£ vi nhom.

• Y6i moi IZlp hop X. (~(Xl, n). (~(Xl, v) lil nhullJ; vi nhorn.

• V6i moi 1(lp hop X. (X', 0 ) Ellll(?1 vi nhom.

• B~nh nghia 8 Chn (E, *) la mot phi'mg nhom co phfin Ilr trung hoa e.

Mt)t phan IiI .r cua I: dW,1C noi Iii khii d(';j xtmg (hay: kha nghieh) t16i v(ri * khi va chi khi ton uu It nh[lt mot pluin Ilr y elm I:· sao cho .r '" Y = .v >I< .\ = e: mi)l phan Ilf .v nhu the (neu 16n tai) dlrqc g9i iii nll)t d(ii x('ng cua .v dbi v(ri *.

+, Menh d~ 3 Cho (E, *) la mot vi nnom, va .v E E. Neuv kh,l dell xtrng d6i voi -, thi .r c6 motva chi mOl dell x{mg t16i v(ri *.

CII/fng minh:

,.'." . {,\.*\,=v*.'=1'

Giii SIt)'. Z E /, sao d10 " .

. x *;; =' ? *.\ = e

Chuang 2 Cau true dai $6

• Ky hi~u Cho (E, *) la mot vi nh6m, x la mot phan tir cua E kha d6i xrrng doi voi *. Doi xrrng ella .r dLIqe ky hieu la .r", va cling goi Iii nghich dao ella .r, Kill luat ky hieu HI +, thl d61 ximg cua x (ncu n6 ton tai) dl1lJc ky hieu -x va cling goi dui cua .r .

• M~nh de 4 Cho (E, *) la mot vi nhorn, x, .\' E E. Neu .r va y kha doi xirng dili voi *, thl x * y kha doi xirng d6i voi * va:

(x * y)"i = v' * .e'.

C/II(lIg minh:

(y"' * .v") * (x * y) = (y"' * (x·1 * x)) * y = r' * Y = e va luang nr; (x * y) * (v-' * .r') = e.

+ Bjnh nghia 9 Cho fe' 1.\ mt)! tap hop, =, T Iii hill luat hop thanh trong E,

I) Ta noi rang T philo phol trai (urong ling: phai) tren (hoac: dili v(ri) * khi va chi khi:

vex. y, z ) E e, .r T (v * z) = (x T y) * (x T z) (urong ung: ("\' * z) T .r = (v T x) * (z T x).

2) Ta noi nlng T la phan phfli tren (hoac: d6i voi) * khi va chi khi T vira phan phoi t nii vira phan ph6i phai dt)l voi *.

vi ])lJ:

1 ) 'Irong iV, phcp nhan phan rhoi deli voi phep cong,

2) Vrii t(lp 11(.1p hrit ky X, mlJi Im)t trong hai IU(1I u, n phan pheli J6i v6i IU(II kia trong '-P(X) .

• Djnh nghIa 10 Cho hai phong nhom (I:', *), (r, T), dong diu phong nh6m (hoac: d{)ng diu) ItT (/~', *) vao (r, T) HI moi anh X'4f: E ~ F sao cho:

vex. Y) E E', .I(x '" v) = .I(x) T i(")'

M9t tu d{ing cau ella mot phong nhom (L, *) til mot d6ng diu phong nhom Iu tE, *) vao tE, *).

M(ll dAng CaD phong nhom la mot d6ng cau song anh cua phong nhom. MOt h.t dang cau cua nu)t phong nhom (E, *) Iii m<)t II! d()ng call song anh cua phong nh6m (t.:, *).

Ta co the ky hieu mQI dong cau phoug nhom laj': (E; *) ----+ (F, T). vi nn.

I) Anh X~.I In : R: ----+ R lil m(H d(mg cau ItT phong nhom ( R: ' x) Wn phong

nh6m (If':, +).

2) Clio h' lil mot tap hop, *, T \1\ hai Ihtt Irong E. Muon cho T phan phoi trai (nroug l(l1g: phai) d6i vrii *, dieu kien din va dii ia anh xa '{a: E ----+ E (urong

x"'" "Tx

lIng f\,: i: ----+ 1~ ) la m(l\ til d6ng cau cua phong nhom (E, * l. vrri moi a thuoc f~'.

.r ..... .r T,

2.1 t.uat h<;Sp thanh trong 43

• M~nh de 5

1) N6u f: (E, *) --) (F, T) va g : (F, T) --) (G, .L) la hai dong call phong nhom, thi go I: E --) G la mot dOng cau phong nhorn tir (E, *) vao (G, .L).

2) V6i moi phong nhom (E, *), IdE: E --) r.la !TI{)! ur d[ll1g cau ella phong

_(t---:!- x

nhom (E, =),

3) Neu!: (R, *) --) (F,T) Iii mot ding cau phong nh6m, thi f-l : F --) E Ia mot dang cau cua phong nhom (P, T) len phong nh6m (E, *).

CluIng mill":

I) 'Ii(x. Y) E e, (g 0 _f) (x * y) = g([(x) T I(y)) = (g 0 Ii (x) _l_ (g 0 I) (y). 2) Ili~n nhicn,

?) Vi I la song anh, ncn anh xa ngircc t' : F ~ l~' t6n rai, va veri 1Il9i (u, v) thuoc F" ta co: u T \. = lif ,I (II)) T 1([·1 (v)) = I([·I(U) * I-L(V)),

do do bang each hop himg/-I, ta duoc: rl(u T v) = 1-1(11) .. rl(\") .

• Bjnh nghia 11 Cho XHt mot tap h91)' (E, *) la mot phong nhorn. Ta co the trang bi EX mot luat hop thrum trong, vilil "-1 hieu la *, dtroc xac dinh h<':1i:

'\/.f. M E Fr, '\Ix E X, (f * g)(.t) = [t x) * g(x),

va diroc g!]i la khuyech ra It elm luat >I< tren E.

vi D~J:

Neu j, g: iRl-+ m;, thl! + 8 : ~ -+ ~~{

x ~ I(X)+8(X)

• 9,nh nghia 12 Cho (E, *) la m(lt phong nhom. Ta co th6 trang bi cho ~(E) mot lhtt, van ky hieu la *, dU"Qc xac dinh hbi:

\j A, B E ff(E), A*B = {x E E; 3«(1, b) E A x B, x;= u*h! ;= {1I*1); (a, b) E A x B), va dUQC goi 18. khuyech ra 'l\(E) ella luat * tren t: '.

vt J){):

Trong JR!, (1,2) + (4,9! = (5,6, 10, 11), ]-00; O[ + ]0; +::01 = IE,

V6i A ;= ~(E) va a E A, ta e6 th~ ky hieu a * A thay cho {a I * A; vi du nhu, trong (IT'~, .) thong tlnrong, v6i moi x thuoc =.~, x:::'; = {XII; /I E '::; I .

• B!nh nghia 13 Cho (/'.., *) la mot phong nhom. Mot h¢ phan A ella H dU"qc noi la {in dinh d6i voi * khi va chi khi A * A c A, nrc la;

'Ii(x. _\') E A~, x * YEA.

NEu A Iii m()t b¢ phan ella I:' 6n dinh d6i voi *, thi Ihtt trong A duoc xac dinh hOi A x A --) A diroc goi la lhtt cam sinh tren A hUi luat * tren E,

(X,y) HX*y

va cung dlf9c ky hieu 11\ *.

Chuang 2

Cau true dai so

• B!nh nghia 14 Ttch ciia hai phong nhom (E, T). (P. .L) 1<1 mot phong nh6m (F x F. =), trong du * lit Ihll trong t: x F ctuqc xac dinh boi: 'IJ'(x, v), (v', y) E II )( P, (x, v) * (x', y) :::: (x T .v', y _l v').

VIm}:

1["", duvc trang bi Ihn + va xac dinh boi:

'11(." V), (x', VI E";, (.\, y) + (.\', YJ :::: (.\ + .v'. Y + y'l lit tich cua phong nhorn (Ii':, +) v6'i chinh no.

Biii t9P o 2,1.1

Cho • Iii lht! xiic dinh trong T: biri:

I' • Y = xv + (.t' , 1 Kv' . I),

3) Ki.:!1l\ clnrng * giall hO:I\1, khr)ng ki't hop viI c6 ph:in tu trung \loa,

h) Cii,li Gil' pluronj; trmh sau (vrli iln x E ""j:

1) 2 * x"')

o 2,1.2 ('\1<) * lillllt)l lhtt Inl1l!,!;: Ihi"<llIlan:

{o* a = ~(/

'V(a, h, c) E:.', '

u. (h. c) = c.(h. a)

Cillin!,! nunh: I;/(u, 1>. c) E :'-,', a. (I>. C) = (a. h). ("').

Cho mOt vi du v0 1 \1{lt • nhu I h0',

o 2.1.3 Clio (L .• ) Iii 111(11 plli\n" II hom k0't hvp. a E t: T 1,1 I Ii It xuc d ill Ii I f(ln" L h6i: .1. T _v =: x • (/ * _\-'. Clltin" minll T ni tinlt k,"1 la,'p.

o 2.1.4 Clio U:' .. ) 11'1 IlH1I phl'lIIj: nh6111. Ct, _\-') E E': ta giii tlll~t . lit ke't IU,lp vii X)'''' V,\, Cluing uj inh:

'1(11, p) E Ii r)o. \,'')1' = _\pe'.

o 2.1.5 Cho (I: .• ) m\_il vi nhom; chung IInlill r;lng moi phan til cua F kha doi xt:rng d61 v(li • dell chlnh quy (\01 v(n •. CII01l1()t vi du trollg do ~h:lI1g dinh Mill sui.

o 2.1,6 Cho myt plu'mg nluuu (I;, .). V ('Ii 1I1(.'i (I EO I~·. 1 a k}' h icu r" : L ----J- F va

.lHallo.,·

4,: /;' -----) E . theo tlllr nr dW,lC g9i 1,\ tinh lien ~nA IrM va tlnh lien sanA ph,ii tueo ll.

X~J;'·*(/

a) CIiUng miuh rung, voi moi a IlIu(\c ":. y" (It((ll1J,"! ung: 6,,) I~t don [mh khi viI chi klu (j Iii pll(lIl tu clunu 4 uy Irtli (t \I(mg ung: phai),

h) (~hlrng uunh rang. la k~[ IHrp khi va chi khi: \:J(a, b) EO E:, y" 0 (~, 0:: 0, 0 Yo,.

o 2.1.7 Cho (F-. *) la 1I1()[ phong. nl16111 k0"t h0P, h[ru han, Tn giii. Ih i';l t6n tai lI1(l[ phan tv x cua F chilli I quy d6i Vlii • _ (11lmg IIl1l1h r<ing • co pll:inltr trun]; hila vi'! x lit k.llil ,Ioj x Ii:ng ,

o 2.1.8 Clio m(i\ pht'lI1g nhoiu (L. * L M()t ph:in ttr x ella F dlf(_lC lUll 1;1 Iii} danA n0\1 va chi 110·\1:.r * .r =: .r.

a) Ch(mg niinh rang. nell • Iii k0'( ill,1f' va neu v viI v la luy (h'mg vii t'i<l(llm~in. thl _I • _I-' b luy dang,

h) Clum g III in II rang. lieu. l:t kct II<-,p. co pll{in t i1 trung hila v;~ ncu x li~ luy d[1I1 I' va k II,t dfii xirng , thl X-I iii Hiy di'ng.

2.1 Luat hOp thanh trong 45

o 2.1.9 am mot ~p hqp K m\)t lhtt k.el hlJP • trong E, mot Ihtt T trong E pMn ph6i d6i vrn •. a) Chung minh rimg. neu x. x'. v. y' E E Iii nhlmg phAn tiI sao elm x T x' va y T y' (teu chinh quy dlii v6i., thl x T y' vav T x' giao hoan d6i vm· (ttnn (x· y) T If· v') hang hai cach khac nhau),

h) Suy ra dlllg. neu T co phfin Iii Irung hoa, thi hai ph<in Iii: cuinh quy d6i voi * \i! giao noan dUVc (\6i voi *.

c) Clurng minh rang. neu T co philn Itt trung hoa va neu tat ca cac ph<ill tii: cua E la chfnl! quy d6i voi •. Ihl * \11. giao hoan,

o 2.1.10 a) Khao sal (tinh kct hQp. giao hoan, tfln tai phin Itt trung hoa) lu(lt * xac dinh

lrongIO;+O<Jjh6i: x*y=~x2+y2.

h) Vm (n. a) E p' x 10; +<t'.lj, tfnh II * ... * a (n nhan IU).

o 2.1.11 a) Khao sal (Ifnh kel hqp. giao hoan, tfln tai phan Itt trung hoa, tfln tai phan It! d6i xdng) luat * xac dint! trong T~ h6i: x * Y == .r + y • .rv,

0) Vai (11. (I) E IT' x T~. tinh a * ... * a (11 nhan til).

o 2.1.12 Cho (F', *), (1'. T) Iii. hai ph6ng nh6m,f: E --)0 F lit mijl d6ng cuu phi'mg nhoru. a) Chung minh rang. neu IllQt tx'? ph1!11 11 ella!:' 0n dinh deJi voi *, thl RAJ 0n dinh d6i vm T.

11) aIling 111mh rang, neu I11QI h\I phan 8 ella F tin dinh dN v6i T, thl["(8) On dinh d6i veri *.

o 2.1.13 Cho X \iI. mijt I*p hop, (E, *) lit !llQt phong nh6m, * Iii. luat hqp thanh trong trong J:" duqc xac dinh hCri (xcrn Dinh nghia II):

'<If, gEE', '<Ix E X, if* g)(x) "'- f{x) * glx).

Chung mirth rang. n~u * (trong E) co mOt trong nhung linh chAt sau, thi * (trong EX) cling c6 tinh chAt do:

1 ) tinh klt hqp

2) tfnh giao hoan

3) tOn tai phlln til" trung hoa

4) t6n tai phin tiI trung hoa va, vm moi phin til", t6n I~i phin IU d6i xung,

o 2.1.14 Cho mOt phong nh6111 (E, *); ta cling k.y hieu * la k\lu&h clla * ra I.p(E) (xciu Dinll nghia 12),

a) Clurng minh:

{A eA'

I) V'A. B. A'. 8' E m(!:'), ~ A *R e ;\'* B'

~ ReR'

2) Neu * co tinh ket II(.'P (urong irng: giao 11Oan) trong f;, tlu * cling \;£1 h<.-rr (tU<1llg img: giao hoan) trong I.p(t:).

3) Ne'u * co phan Itt trung hoa e trong E, thl 1 e 1 Iii. phan Itt trung hoa dei vdi * lrung 'P(El.

b) N€u * co ph:1.n Ilr trung hoa va moi phan til" cua £ dtu kha 116i x (fIlg d6i veri *, Ihl ta co the khling dinh rimg 11\(.,i ph:1.n ttl cua 1.p(E) III k.ha d6i xung d6i vai * khnng?

o 2.1.15 Cho (E. *) la IllQt phont: nhorn ket hgp. (a, h) E E2. Chdng minh rim)! jill * F.

E * 1 b I. I a I * E * 1 b!. E. 1 a I * EOn dinh d6i voi *.

o 2.1.16 010 lllQt phong nnom (E, "). Vm A. 8. C E .(1:;'), so sanh:

a) A * (8 u C) va (A. 8) u (A * C)

b) A * (n n n va (A" B) n (A .. r ').

ChU'dng 2

Cnu true dai s6

o 2.1.17 Clio (t;, *) Iii m(\t phong nh6m ke'l hqp vii gian hoan, vu A Ii\. lap hop cdc phan IU cua E knong chinh quy dOi voi *. Chung minh: /;' * r\ C ,,: (t~\e hi¢l, A 6n (Ijnh d6i voi *.

o 2.1.18 Cho (E. *) la m/)t phi'mg nhrim k~1 hqp. Chlmg minh: 11) Voi hO ph,:tn 6n djnh t\ tuy y. ,\ - A. On dinh.

h) Voi hi) phan i\ hal ky ella E, hmin t~l) ella ,\ '(dune dinl: nghia Iii:

AC = I x EO I~': Va EO A, II * X = X * a I)

cung on dinh,

o 2.1.19 Cho (E, -) Iii 11101 phong nhorn. A = {x EO E: V(_v. z) EO E2, (x - y) * z = x * (_v * 2) I.

a) Chung mirth rang A 611 o:1inh <leii Vl'ii •.

b) Cturng minh rang luat cam sinh hOi * trong A eo tinh kc'! h"T!l.

o 2.1.20 Clio (E. *) la niot phi'mg nh0111, C = ]X E E, Vy co I'.:, x * y = y * x I o:1U(.Je gQi lil tam cua (I:". *). 'Iu &iii IIlI':1 * IiI kd hop.

a) Cluing uunh l~ 6n dinh d6i vdi *.

n) Chling minh r.lng lu,it cam sinh hbi * trong I' co tinh giao 1102.n.

o 2.1.21 Cho (1:". T), (F. .L) iiI hai phong nhom, * la luat Hell, duoc dinh ngnia Ii\. (XCTll

Dinh ngilia 14): (x. _\") • (x ', -",) = (x T .v', Y .L v").

Cllllng III i n It rilllg neu T vii L co 111(1\ t rong nhling Ilnll Chal sau, till * <':llllg eo tlnh char d(l:

1 ) tmh ki'\ h(.Yp 2) I in h gi au hotin

3) l{,n 1',li l'hin IU trunj; lIi)a

4) t6n 1;,11 pluin nr Irullg hila va moi pllan Itr d~u co phdn llr d6i xung.

o 2.1.22 Cho X 1:1 IllO! lap hop, t_' = x- duoc trang hi tuat 0 ,f EO E. Clnmg nnnh: a).f Ii> don anI! khi vil chi klu f chinh quy trai deli voi 0 lnmg E,

b) flit toan anh kit i va chi khi f chlnh q U Y pluii dui voi 0 trong E.

o 2.1.23 Clio W, *J la 11I\ll phung nhom va ::; Iii m!?t quan h¢ thu W trong E. Ta gia thit't rang, vol moi (a. b. x) lhu(le E-';

(i) a * b ::; a

(ii) 1I * h :::; h

( __ ,).I:::,;a} b

III b => x $ a * .

.I$

Clumg minh:

a) * giao hoan

b) Y\ql pltJ.n tu cua E deu lily dAng d6i voi * (xem bai tJ).p 2.l. 8)

c) V(a. b, /") EO e, (a $ b => a * c::; b» c)

d) V(u, /I, c. d) E E". ({~~!)=>a*C:::;b*d

c) * c6 tinh ket hop.

2.2 Nh6m 47

2.2

Nh6m

2.2.1

D'.li cuong

+ f>jnh nghia 1 Ta n6i rang mot t~p hop (; c6 trang bi mot luat hop thanh

trong * 1<\ my I nhom khi va chi khi:

{* co tfnh ket hlJp

G co phan ti'r Inmg hoa d6i v6i *

MQi phan Ill' cua G co phan I i'r d6i xirng d6i voi *

Ntt! hon nira * co tfnh gino hoan, thi ta noi rAng G ia mot nhnm Abel (hoac: nhom giao hoan).

vf ))lJ:

I) ('::;, +) la m(ll nhom Abel.

2) Tap hop cac phep dil.ng cu vecto cua mot mi.\t phang vecto Euclidc Iii llI¢t nhom <lui voi o.

Cac ky hi¢u diroc sir dung nhicu uhat Iii nhu sau:

I.U~ll Heb hai Ph at! Iii: Phan Iii: d6i xtrng cua Tfeh cua x voi phau
phan III trung hoa mQI phfin Iii: x III d6i xirug CUll Y
* x*y e, I x" x * .I"
D X 0 Y I, I x·' 'LJ
. 1 ., .,
xy x xy
+ x+y 0 -x .\ . )' + M~nh de

Trong mot nh6m, moi phan ti':r d~u chfnh quy.

CIII(lIg mill":

V {li bal ky (x, v. z) thuoc (;3:

(x * y = x * z => x·1 * (x * .v) ;:: x·' * (x * z) => (x·' * x) * y = (x·' * ,1.) * z.:::::> y =- z). Lap luan nrong II! voi phep nhan ben phai .

• £>jnh nghia 2 Neu (G. *) la mot nh6m hiru han, tW ban s6 cua G dtroc gqi la cap cua G.

Chang han, v6i moi n thuoc i'l', (01 n'!l.' +) (xcm 4.1 .2, Menh de 3) \a mot nhom hiru

Chuang 2

Cau true dai 56

Bi:iIit~p

o 2.2.1 Clio «(;, ,) \a mot nhOli1 sao clio; 'Vx EO (;. x:! == e. Clillng minu rang G gino hoau,

o 2.2.2 Clio \ C; •• ) la 111(11 n hOIll h ffU han, II, IJ Iii hai hO pli,in cua (i sao cho: ( 'an1 (A) + C«[(t(ln > Ou'd( ( i),

Chung minh ; (; == :1/1 (IUc 1;\; 'Vx E (;, :3(11. h) EO II x II. x eo (/h).

o 2,2.3 ('110 «( ;. - I 1;1 111(11 n h6111 huu han cap cluin, S 1;1 tZlp Iu,rr l:,\l: pll[in 1\1 L'[ip 2 cua ( ;. t trc la: S == 1 x E (; :,' == (' ViI" or. e j.

a) Cluing nunh r'lIlg quan he: R xuc dinh tTOng (; b('1I: x I':: v = r v = X hoac v = X-I) [il n u)1 q uan he: nrong d \lOllg.

b) Suy ra rang Card(.\) k.

o 2.2.4 C[lung Illin)) rang ,-I = 11., I,: R -----)0 R ; (rI, h) EO :,;,' x }' I 1;1 nu)t nhom ct6i vli"i .tH(lX-!J

o . ;.,:() cli gino \loiin kllllng'!

2.2.2 Nh()111 con

• Djnh nghia 1 Cho (e. *) Iii m(ll nnom, 1/ E '-P(e). Ta noi rang 1-/ Ill. mot nhom con ella G khi va chi khi:

(i) li(x,Y)E/(,x*vEII

(ii) I' E /I

(iii) Ii.\" E 1/, _\-1 E II

(trong d6 e la phan tiT trung hoa ella (; va X-I Iii phan tlr d6i xirng cua .v trong e).

vf Dl_J:

I) Vm moi /I thuoc 1'1, liZ; = (lila: a E :=; I) III mot nh6m COil e¢ng ella':;.

2) Tl).p hop cac phep d:l.ng cu vecto thuan cun 111<.)t m(l.1 phAng Euclidc P la mot nh6m con d6i v&i. 0 cua nh6m cac phep drmg ctr vecto ella P .

• M~nh de 1 Cho (G, *) la mot nhom, II E ,¥(G). De H la mot nhom con cua G, dieu kien can va du Iii:

{II 6n dinh d6i v(ij *

II lil mot nhorn d6i vC1i luat cii m sinh bOi luat *cuaG.

Cllllllg minli:

1) Gia SLr J/ lit m¢t nh6m con cua G. 111C{) (i), '* Ill. Ihtt trong II.

Luat * trong 111.:0 tinh kct hop (VI no kct hop trong G), co e lit pilau ttt lrung hoa theo (ii), va moi phau lic ella II co pluin Ill' doi xang d6i voi * trong H thco (iii). Nhu the' (II, *) la IllQt nhom.

2.2

Nh6m

49

2) Nguqe lai, gia sir II 6n dinh d6i vci * va (ll , =) la m(H nhom,

• Ro rang (i) duoc thoa man.

• Ky hi~u e' lit phan ur trung hoa ella II. Ta eli e' * ,,'::: 1" = e' * 1', vay (do tinh chinh quy cua e' trong (;), f" = e. NIHr Ih.-:·" E II.

• Gill sir x E fl. VI (II, *) 1ft m(JI nhom n611 ,\ (,:() phan tU dCii xl'rng y d6i vbi * Irong H: x * }'::: y * x::: e.

Suy ra .y la doi x ung elm .v d(ji v{li * trong G, vay (x':!11 2. I, Mcnh d0 _1) _\-1 = ve Ll,

+ M¢n h de 2 Cho G 1:1 mot nhorn, (I/.) , '_ I la 1111)1 ho nh irng nhorn CDn ella G. Th6 thi n 1/, I ~l mot nhom con cua G.

lEI

(,IU(l!g minh:

Ky hieu II = n!l,

iEt

1) v(ti moi (v, y) thuoc (;~:

(.I, Y) E If ~ (VI E I. (_\ E /I, viI yEII,))::-> (Vi E l ,» * Y E fI,) ~ x * v E /I.

2) (VI E I, e Eli,), v:ly e E II.

3) Voi moi x thuoc G: .r E 11 ~ (Vi E 1,.\ E Hi) ~ (Vi E I. x·1 E 1/,) ~ _,., E II.

Menh d~ tren d:ul dc'n t)jl1h nghia sau:

+ f)~nh nghia 2 Cho (rr, *) la m(ll nh6m,;\ E ~((;). Giao cua Hit d cac nh6m con cua G e6 eh(ra;\ In. mot nh6m con ella G, diroc goi la nhom con sinh bin. ;\ va dUQ'e ky hicu < i\ >.

VQ_y ta co: < A > :::

n

If.

ilia nnom con cua(;

Voi moi (J thuoc G, ta ell the: ky hicu < a > thay clio < ! (/) ».

+1 M~nh de 3 Chn (G, *) 1:1 mot nhClm,;\ E ~.'(G); < i\ > Hl nh6rn con he nhf(t cua C (then nghia hao ham) el) clnra A.

('II//lig minh:

I ) 111':0 Menh df 2, < ,1 > lil 1I}()t II h6111 con C('I<I (; ell ch (fa ;\.

2) Glii. SU lila m(1I nhrim COli ella (; ch(ra;\. Thco dinh nghia cua < II >. Iii 0.:6: < .1 > c 11. Nlur tit.:' < .1 > dtJ(.le bao ham Irong moi nhom COil cua (; cluia A_

• M~nh de 4 Cho (C, *) la mot nhorn, 1\ E "~(G).

1) < 0 > = (e \, trong do I! Iii phrin ti'r trung hoa cua G.

2) V (Ii 1TI(.)i hI) phan khac rbng 1\ cua (;, 1 i\ 1 1:1 \ZIp hop cac hop 1 hanh h()i ella cac phrin Ilr ella A vii cac phan It'r rJ6i x(mg ella cac phan tu eihl/L

Chuong 2 Cilu true dai so

Clutng minh.

I) IIi 6n nhien,

2) 'I'a ky hicu zt' = 1y E (;;_v"' E Al = 1x";x E /1).B=/\uA-1.lllat:lph(!pcae hop thanh rn)i ella die pluin Ill: ella H, tIre HI:

"

II:::: {x E (;; 3/1 E P',3(/1" ... ,h,,) E B",x= * h,).

i= [

Ta s~ clurng miuh lila nuom COil chua A nh() nhfll ella (f. a) 'la clurng mi nh 1/ I a m9t n hom con ella (;.

IJ

• {Iii'l sir (x. _v) E 1 t', TClll 1<.Li II. P E i. (,1)" "" II", c" ... , cp E B sao cho x = * II,

,=[

, I' " . {", nell 1 :0; J.:. < n ,

va )' = * (' _ Ky hieu d!:::: "_ • ta CO:

. _ I . ('k-!1 n('UII+!::; k:o:; 11+ j!

J = [

"+1'

x * y:::: II, * ... * 1),,- * ('! * .. - * 'I':::: <1, * --- * d" * d"+i * '" * 11"+1' = * Ilk E fl. k=1

• Vl A*- 0, nen tou tui a E /\, v;iy <':::: a * If' E II.

/I

• Gi~'1 si:r .1 E /I. Ton lui /I E :t r, h, ... , II" E H sao cno _\ = * Iii'

,=[

"

V• ! -[ I -[ I)' -, I -[ I -r I -\ II

ay '[ , ... , "I E r va -1 = * 'II+I-i :::: ',I * ... * 'j E .

i~ 1

0) A c 11 VI A c Bell.

c) Gii'l sir L HI mql nh6m COil cua c; sao clio A c L

Khi (161a C(): \/.\ E A, (.\ E I~ V~\_\-I E 1.), Ilr day n c I., f(li II c L

VIII Iii nhom con chua II nh6 nhitl cua C. ncn In k.:!"t luan (XClTl Mcnh de 3): II = < A > .

• £>lnh nghia 3

1) MOl nhom G duoc noi I~I nhom don khi V~\ chi khi ((in tai a E G sao cho G = < u >.

2) Ncu G If. m(ll nhom don thl m<)t phfm ti'r bJt ki' a ella G thoa man G = < II > dW1e g~)i la phan tJ'r sinh cua G.

3) Mot nhom G diroc gl)i iil nhom xycllc khi vf. chi khi 06 U. nh6m don va htru hun.

vi DlJ:

I) C=;, +) I~I 1ll()1 nhom don, mil mot phan Ilr sinh HI 1 (hoac -I).

2) ('-=,I:,,~:_., +) lit m(ll nh6m don, mil m()1 phrill Iii sinh, ch~\llg han Et ? .

3) G'.. +) khong phai IiI mot nhom don.

()If(1i (lilY ta si.: khao sAl (hili t~\P 4.1.32) vice phan loai cac nhom don.

2.2

Nh6m

51

80i tiJip

o 2.2.5 Clio I; Iii 1m)! nhoru. tt. K 1;lllili 111\(1111 eon e\l" a. Clurnj; 111Inl1' l! v K = Ii = (II = Ii hoac K = Ii)

o 2.2.6 Cho (; = :1:' ;< ;c· vii" Iii 11Il! (wnic I; xtic dinh h,'w (x, .!'J * (X', v' ) " {.u', xv' + v), u) Chung iuinh (( i, *) Iii 111.:)( nluim kliong gian ho.in,

.

hI Clilrng nunh R + »: R lit nlt)l nli61ll con cu., I;,

o 2.2.7 (~IIO 1(;, .) Iii nll)l 111101[1, B(~ pll<:m ella I; x{u; dinh htfi:

(" = Ix Eli: Vy E Ii, .rv = ,\'x), dm,rc g(.'1 ];,Iilm cuu Ii, ('hLIn" iuinh I ' Iii 111<)1 nh6111 con cun I;,

o 2.2.8 (~h() Ii = :.":' x i;'. vii. Iii lhn tron!, ( i xac eli nh obi:

C\, yJ. U'. _v') '" (.u' , .I,V' +~),

\ .1

a) Clumg minll rang ((;, .) lillll(ll nhom. h) Chi fa tam cua Co (xem bai t~p 2.2,7).

c) Chung minh nll1g ~:' x 101, {I ) x it':, {e' x l~;~ Iii nliung nhruu con cua I i.

d) Chung minh rang. wii h.'ll ky r.: thuoc If". I*r hop Ilk = {[ s .]; (I - ~)}x E R' } Iii nlr~1 nh6111 con giao hoan ctH\ ( ;,

o 2.2.9 (:110 (i Iii IIlr)1 nhom liihl han.

(]Ilrng 1IIInl1 rane. vdi hat ky 1111(1111 COil II cib I;, ncu (':]n1(ll) > _!_ ('anl(( i). thi If = (i,

~ 2

o 2.2.10 ell" (( i, T), (I t'. .L: IiI hai nll0111, * la luat Heir (XCIII 2. I. Dinh nghia 14) OU('l' x;ie dinh Iron" (; x (;' hbi' (X, vI * (_I', .1-') -= (x T r', v j_ v').

a) OilIng 1Il11l1r «(; x t ;', * J Ii! IIIClt 1111(;111,

h) Cltung iuinh ril1l!,-, neu II (tUlJll!'- (rng: I/'J 1,1 111\'\1 nlrlln I con cua (; «(U(Jng llll!'-: I;') 111'1 II x If' Iii 111(11 nl16111 COil cua (; x I;',

o 2.2,11' Cho (( i) lil 1I\(\t nhoiu cuu ('C, + ) sao clio: '\Ix EO i (); II, x + 1.1' EO (i, Cluing uunh I; = ;::.

Chlfdng 2 Ct.lu true o8i s6

2.2.3 t)()ng diu nhom

• £)jnh nghia 1 Cno (G, *), «(;', T) lil hai nh6m,f: G ~ G' I{I mot <1.nh xa. NeulJa m(Jt dong dill (Luong rrng: IV d6ng Call, nrong irng: c1tmg can, tu(mg trng: nr dfmg cau) phtmg nhom, 1m r (hrvc goi HI ((tlng: can (nrong irng: tu dclllg cau, urong rrng: <hi.ng cau, nrong ling: h.' Mmg (':.111) nh6m.

• M~nh de 1 Chor: (G, *) ~ (G', T) Iii mQI (ling dIll nhom. TIle thi: 1).1((') = 1"

2) 'lix E G, .I(.r"i) = (j(_rj)-l

trong llt'l e (tHOIlg irng: l'IUi phrin nr trung hoa ella G (nrong irng: G').

l)j(e) T Fe) =/(1' * 1') =.f\(') =}«') T e', vay do unh chfuh quy eilaf(el troug (;': j(e) = e' ..

2) 1/(\") T I<_I -I) = I(x * _I -I} = I(e) = <,' "j.( _ -I) = (j.( 0»-'

1 1 • vay _I _I.

/(.1"- )T fed = /(_r- *-1) = I(e) = /"' 0

• £>jnh nghia 2 Cho (G, *), «r, T) la hai nh6m,f: (C, *) ~ (G', T) Iii m()t dclng Crill nhom. Ta co:

• Hut nhan cua r, va ky hieu Kcr(f) 1i'1:

Kcr(f) := Ix € G;_I(r) := c') =/"l( k'}). trong do e Iii ph.in Itr trung hoa ella G'.

• Anh cuaj', vii ky hieu Im (f), EI:

Im(f) := tv E G'; 3x E C, _\-' =_f{x») =j(G) .

• 1 Mi;nh de 2 Neu f: (G, *) ~ (G', T) 1:1 mot d6ng: cau nh()1TI, thl Kcr(/) (urrmg img: Imen) Iii mQt nhom con ella C (tl«m!' (rng: G').

CIII(lIg minh.

I). Giil sir (.I. Y) E (Ker(f)f. Ta co: /(.~ '" y) = /(.1) T ley) = e' T e' = --', vay

,I * Y E Ker(j),

• j'(i') = e', vay e E Ker(f).

• Ncu .r E Kcnj), Ih1/(.\"-I) = (fbW' = .,'1 = 1", vay .r' E Ker(j).

2). Oi;l si:r (x', YI E (lm(j)'. Vf\y lOlll<.li (.I. Y) E (;'c sao cho x' =.f(_I), y' = j'(y).

sUY ra: .r' T v' = j(x) T/(v) = I(-I '" _v) E 1\H(j).

• (" = j(e) E Im(f).

• Ncuv' E_ Im(j), thl ton tai .I E (; sao clio .1" = /(.r), va la co: .r' -t = (j(_t))"' = /(.(1) E Im(f)-

Ulng qu.it hun, XCIll h~li t~p 2.2_12.

2.2 Nh6m 53

• £)jnh nghia 3 MOt nh6m (G, *) duoc goi HI. dang cau v6i mot nh6m (G', T) khi va chi khi 16n tai mot dang cau nh6m tLl (G, *) len (G', T).

vi D\J:

(R:. x) ding cau voi (JR., +) VI In : JR.: --+ 1R. Ill. mQI ding cnu n.h6m.

.r l-+ 1m

NIlAN xET:

Quan he "di'tn!,\ cau voi" giila cac nhom Ih mot quan h~ wong duong tren moi t(lp hop de nh6m (nhung kh611£ t6n tai t~p hop uti d. de nhom) .

• M~nh de 3 (Chuyen cuu true nhom)

Cho (C, *) la my! nhom, (F,', T) la mQI phong nhom. Nell t6n tai myt d[mg cau phong nhorn III (G, *) len (E, T), thi (P., T) la mot nhorn ctfing cau voi nhorn (G, =),

Ta ding n6i truycn thay cho chuyen. CIII(lig mi IlII.

Gi{1 sir 16n tai mot dang cau phoug nh6mf: (G, *) --+ (J~, T). Ta ky hieu e 1a phau tit trung hoa cua G.

(liii sir .r. y, Z E E, X= r(:t:), Y = F'(y), Z=F'(z).

1) (x T y)T z = if(X) T [(Y» T j(Z) = I(X * y) T I(z) = j«X * y) * Z)

= [(X * (Y * Z» = j(X) T [cy *.Z) = [00 T <f(Y) T [(I:) = x T (y T z), Vl}y T co tfnh ket hop trong E.

2) {x T fee) == f(X) T [(e) == [(X *e) == f(X) == .r j(e)T x == [(e)T [(X) = j(f'* X) = j(X) = x'

vay fif'! la phrin ttr trung hon doi voi T trong E.

3) {x T j(X-!) == j(X)T j(X-1) = I(X *X-J) = f({') , j(X-1)T.\ = [(X-1)T [(X) = [(X~j * X) = [(e)

vay t6n tai phin Itr doi xrrng cua .r d6i vm T trong H. vi Ol):

Xet luat * xac dinh trong ::Y boi:

V(x,y) E :1';.", x* y= xN +y~.

R6 rang anh xa sh : IE -7' ?, (sin hypecbolic) HI. song allh va thoa man: \1(/1. v) E W,2, sh(iI + v) = shu * shv,

Vay CR'., *) Iii mQI nhom, d~nJ; cflu voi (It'',, +), vi anh Xl.1 sh 11'1 mot dang C:lU nhom Itt (F<!', +] len (l~{, *).

0" '0

ChU'dng 2

Bciit~p

o 2.2.12 Cho (c. T). (G' . .1) Iii. hai nh6m,f: G --'Jo G' In lll(ll rl6ng diu nh6m.

a) Chung rninh rang, v6i moi nhorn con H cisa (;,.fUf) Iii. lIl¢t nhom con cua G'.

b) Chung minh rang voi nioi nhom con If' ella G', f "(If,) In met nh6m con cua (;.

o 2.2. 13 Chung minh rang I~p hop cac ur ding cau cua m(lt phong nhou I W .• ) 13. mt)1 nh6m d6i VOL o.

o 2.2.14 Cho G. (i' 1ft hai nhrim. e 1ft phan tll [rung hou cua G.{: (, --'Jo (,' IiI m(lt dong cau

nhorn. Chung n rinh f In don :inh khi vii chi khi K~r(j) = (I' J.

o 2.2.15 (~h() a In mot nh6m II 1hI han, / Ii'! nl(lt It! dAng cau eva (; sao cho:

I

Card(x E (,; fix) = x·l ) > - Carct((,). 2

Chung minh: /2 = Id,;.

o 2.2.16' Cho (G •• ) Iii. milt nh6m. II. K Iii. hal nh6m con hiru han cua G. Clurng nnnh rang Card(1/ ).Card(K)

bo phau 11K cuu (T In hlhl han va: CanhJIK) = --'-------

Card(!f n «,

o 2.2.17' Cho ((T, .) la mot nh6m sao eho [: G ~ (; IiI ruot n.r dong cau loan anh cua 3

xl----+.t

nhom (,. Clurng ininh rang (; Iii nhrim Abel.

o 2.2.18 010 I li .• ) I a m(ll nhoru sao cho tfln tai /I E rr thoa man f,,: G --'Jo G Iii lIIt)1 tl.r

n xHX

dOng cau toan anh cua nhrnn G. Chung minh rang:

o 2.2.19 010 G Iii. mQl nh6m dan (lUang img: xychc), f : (, --'Jo (j' lit mot d6ng cau nh6m toan anh, Chung minh rang G' Iii nhom dan (luang lIng: xyclic).

o 2.2.20 Clumg minh rang cac nhom liD!, +l va (Q...:, x) khong ding cau voi nhau,

o 2.2.21 Chung rninh ning eric nh6111 oPt, x ) va «r. x) kh6ng ding cau v6i nhau.

2.3 Vanh 55

2.3 Vanh

2.3.1 Cac dinh nghia

• £t!nh nghia Cho A la mot t~p hop co trang bi hai luat hop thanh trong kf hieu Ill. +, '.

1) Ta noi rang (A, +, .) (hoac : A) la mot gia vanh khi va chi khi :

{(A, +) Ia mot nhorn Abel . ket hop

. phan ph6i d6i voi +.

2) Ta noi rang A Ill. mot vanh khi va chi khi :

{(A, +, .) la mot gia vanh

A c6 phan tu trung hoa d6i voi .

3) Ta noi rang A Ill. mot vanh giao hOI in khi va chi khi :

{A 1a mot vanh . giao hoan

\-~ -:)U:

1) (Z, +,.) Iii mot vanh giao hoan

2) (K{X], +,.) la mot vanh giao hoan.

3) VCri moi n thuoc I J -{ 0,1 l, M ,(K) ia mot vanh khOng ~iao hoan (xem 8.1.4).

4) V6i moi tap hop X, (IP(X), h., n) lit mot vanh giao hoan (xem bai t~p 2.3.6 dU'oi day),

2.3.2 Cac phep toan trong met vanh

Cho (A, + •. ) Ill. mot VaM, Ta ky hieu : o Ia phan tu trung hoa d6i voi +

-x la d6i ximg cua phan tit x cua A d6i voi + 1 (hoac 1 A) la phdn IU trung boa d6i voi "

Ta chirng minh d~ dang cac cong thuc sau :

1) Vx E A, 0 . x = x' 0 = 0 (ta noi rang 0 co tinh hap thu d6i voi ,)

2) v X E A, (-1 A) , x = x . (-1 A) = -x

3) V(x,y) E A2, {(-X)y=x<-y)=-xy (-x)( -y) = xy

4) Vex, y, z) E A3, {(X - y)z == xz - yz z(x - y) == zx - zy

Chlldng 2 C~U true d~i s6

n-l (n-l)

5) ';fn E ft, ';fa E A, (1- a) L:ak:= Iak (1- a):= 1 - a"

k: =0 k=0

• Ky hi~u Cho mot vanh (A, +, -), Voi moi (n, x) thuoc Z x A, ta ky hieu :

{nx:=x+, .. +x (n hang tir) neu n E N*

nx =0 n€u n =0

( ,*

nx:= - -nx) neu n E z..

Doc gia chimg minh de dang cac cong thll'c sau :

1) 'tien, p) E 2?, ';/X €"'A, en + p)x =- nx + px

2) 'tin E ;t, ';/x E A, n(-x) =- (-n)x = -(nx), ky hieu lii-nx

4) ';/(n,p) E 7.:::,2, 'tix E A,

5) ';/n E 7., ';/(x, y) E A2,

{n(x + y) = nx +ny n(x-y)=nx-ny

(np).x = n(px)

II(XY) = (nx)y:::: x(ny)

3) ';/ n E 2. ';/(x, y) E A2,

6) \:In E Z, ';Ix E A, nx = (nl,\}x =x(n1,\).

Doi khi ta ky hieu n thay cho n1,\, vm 11 E /Z, n€u khOng gay ra Ian I¢n .

• £)!nh 19 (Cong thU"c nhl thue Newton)

Cho m¢t vanh (A, +, .), nEW, (x, y) E A2 sao cho xy := yx. Ta co :

n

(x + y)" = I C~xk yn-k

k=O

6 lap cu6i cap trung hoc pho thong d¢c gia dii bitt Mn cac h~ s6 Cf, . Dt!&i day, b 3.3.3, ta se nghien cou d.c h~ s6 do,

2.3

Vanh

57

CluIng mill" : 1'/u{(Y!!g plllifJ IMr I Quy nap thco n.

Voi u = 0 cong thuc ia hiLin nhien.

Ch{1 y rang cac lily thua cua x va cua y giao hoau vb; nhau (xem hili t(lp 2.1 .4). Gi a thiel cong tlnrc dung voi II . .1", yeo dinh. Ta c() :

(.r + v)" + I = (x + v)"(.r + y) = [f C~,.rk yll-k) (x + v)

b,o

_ (f-('k .k ,II-k) _ [f-Ck _k ,II-k I .

- Lwl.\ _\ + L /1"1.\ 1.1-

lk=O k",O)

n u

'Ck J + 1 ,II-k + 'Ck .u k ,,,-k + 1

L w\ _\ L "x .1

k",O 1;=0

11+1 11+1

'C'·l 1 11+1-/ 'Ck k "+I-k

= Z: n .v Y + L "X)I

1=0 k=O

O=k+l)

__ '~[ 'C,k-t Ck \ _k .n+l-k _ '~Ck ,k ,II+I-k

L..-~ /I + II!, _i - L 11+['\ ..

k=() k=()

J'Il1{(fn~ I'fltip 'luI 2

Bang each "khai tri€ll II[(Jng minh" (x + y)" thanh tong cua de hang Itr eo dang x'y"-,() s k S II ; rrong tong nay, s6 cac hang tir .<V,,·k, vdi k E (0, ... , 11\ co dinh, bang s6 k

nhan IU hlY trong II nhan t\'t,luc la C~.

Biii t~p

o 2.3.1 Cho A la llll;lt vanh sao cho : V x E rI, x' = .v, I) Chung minh : \;Ix E A, 21: '" O.

2) Suy fa r1 giao hnan,

3)CI- . I' ""b'" k' ) I A AJ ({X(V+llZO;O

- nmg nun I rang, VUI "I Y (x, y, z t iuoc : U + _v)z = ).;:::,. .

(x+l)vz=O

o 2,3.2 Cho (/\, +v ') la Ill{_;t gill. vanh, C Iii tam cua A, C = {x E A , Va E A, ax 0; xa}.

Ula thiet : \Ix E ..1, x2 - X E C.

1\) ClIUng minh : V(x, y) E A 2, xy + yx E C. h) Suy ra : V(x, _v) E A'. xy = yx.

o 2.3.3 Cht; i\ Iii m(lI vann. MOl phiin Iu- x ciia A dl1Q'c gQi Iii lOy linb khi va chi khi t6n t<.li n E ir sao clio .r" = O.

a) Chung minh rang, neu .r, _v Iii lily I inh viI gi.1o hoan, thl x + y cung 1ft lCiy \inh. hl Clurng minh rang, 1l\:'U x IiI lliy linh va.l')' = yx, till .\)' cling la lliy Iinh.

c) (ii;( slr x E A la lliy linh. Clurng uiinh rimg 1 . x kha nghich va Ifnh (I - X)"l.

ChllClng 2 Cau true dai so

o 2.3.4 D~e so ella mot vanh

Cho A 1a mot vanh, E == (n E f)' ; n 1 A == 0 A I. Neu E == 0 thl ta n6iA co dij,e s60.

Neu E * 0, phM tli nho nhat ella E diroc goi 111 dac so cua A.

N6i khac di, dij,e s6 ella A la so tl! nhien nho nhat II thuoc ';)" sao cho n 1 A == 0", ncu ton t\1i. va bang 0 neu trai I(j.L

£)~e s6 ella Z 13. bao nhieu ? cua ';:"/n7£ (n EN') 111 bao nhieu ?

o 2.3.5' Cho A 13. mot vanh, (I E A. Ta gia thiet rang a co it nhlit mot nghieh dao trai va kh6ng c6 nghich dao phili nao, Chung rninh a c6 vo han nghich dao trai.

2.3.3 Vanh con

• Dinh nghia Cho mot vanh (A, +, .), B E ~(A). Ta noi rang B iii. mot

vanh con eua\ khi va chi khi :

\B ia mot nhom con cua (A, +) V(x,Y)EB2, xYEB

lAEB

NHANxET:

Neu B la mot vanh con eua A, thi B la mot vanh (d6i voi cac luat cam sinh bai cac luat !rong A) va e6 cung phan ur trung hoa doi voi • nhir A.

VfDU:

1) ::;; ia mot vanh con ella vanh C~, +,0).

2) 2;:;:; khong phai ia mot vanh con ciia (:7;:::, +,0) .

• M~n~ de Cho mot vanh (A, +, .), B E ~(A). D~ B Iii. mot vanh con cua A, dn va di't Iii. :

10) V(x.y) E 82, x- Y E B (H)V(X,Y)EB2, xYEB (iiij l , E B

Chirng minn "

1) Ro rang rang, neu 8 13 mot vanh con ciia A, thi cac ditu kien (i), (ii), (iii) duoc thoa man.

2) Ngiroc lai, gill Slt (i), (ii), (iii) thoa man. The th'l : 0,1 = 1,\ - lA E B

'r/x E B, -x = 0 - X E B '1(x,y) E 82, x+y =x - (-y) E 8 vay 8 la mot nhom con cua (A, +).

2.3 Vanh 59

2.3.4 Dong Call vanh

• D!nh nghia Cho A, A' HI. hai vanh, f : A ~ A' HI. mot anh xa. Ta n6i rlingfUl mot dong cau vanh khi va chi khi :

f(:r + y) = f(x) + fey) f(xy) c:= f(x)f(y)

Mot ur dong cau ella mot vanh (A, +, .) Iil mot dong cau vanh tit (A, +, .) vao (A, +, -).

M9t da.ng call vanh la mot d6ng c;fu vanh song anh.

Mot t~ da.ng call ella met vanh (A, +, .) la mot tl,l" d6ng diu song anh ciia vanh (A, +, .)

• M~nh de

1) Neuj : A ~ A' va g: A' ~ A" Iil hai d6ng C<lU vanh, tht g 0 I: A ~ A" 18. mot d6ng cau vanh,

2) Id4 : A ~ A la mot nr dilng cau cua vanh.(A, +, .).

3) Neu j": A ~ A' la mot ding cau vanh, thi!"' : A' ~ A Iil mot dilng C<lU vanh.

Chung minli :

Ttrong tlf nhu phep chirng minh cua 2.1 , Menh de 5.

Hoi t9P

o 2.3.6 Cho mot tap hqp X

a) ChUng minh rang (U:'ln)X, +. 0) la m¢t vanh giao hoan,

b) V6i moi b¢ phan A cua X. ta ki hieu BA : X -)0 'ii-121!.. la anh xa diroc de dinh boi :

BA(x) '" {~ neu x E:' A

o n€uxeCX(A)

goi la ham dac In-trig cua A (xem 1.3.1, Vf du 5).

Chung minh r;ing anh X~ B: 'l\(X)-)o(Z I 2z) X la m¢t dAng cau tit (!P(X), ~, n) vao AH9A

(c.Jrf, +, 0), va suy ra rang ('l\(X),.1, n) HI m¢t vanh giao hoan.

Chllong 2 csu true dai so

2.3.5 V anh nguyen

• £>inh nghia 1

Cho Ala mot vanh, a E A.

1) Ta noi rang a Ii! mot uue trai cU3 khong trong A khi va chi khi :

{a :;to

3b E A (h ;t; 0 va ab = 0).

2) Ta noi rang a la uuc phal ella khong trang A khi va chi khi :

{a;t;O

3c E A (c-:;t Ova ca = 0).

3) Ta noi rang a la ml)t HOC ella khnng trang A khi va chi khi a la mot uoc trai ciia khong trang A noac ia mot iroc phai ella khong trang A.

VI D~I:

1) z:; khong eo mQI iroc cua khong uao.

2) Trong '2/67!.,' i, :3, 4. 111. nhimg uC1c cua khong, con 0, i , .5 khong phai Iii u6'e ella khong.

3) Trong M1(lP:!,), (~ ~J la tnQI u6c trai cua khong, eon (~ ~) 111. m<)t uoc phai

ella kh6ng, VI : (~ ~) (~ ~) = O.

va g: ID: --? 1:'

XM{:::~;;~ XH{;

la 11 hUng u(1e ella khong, neu _\":5 0 '

nC\1 .v> 0

vi: f*O,g*O,fg=O .

• Binh nghia 2 MQt vanh A diroc goi la vanh nguyen khi va chi khi :

lA giao hoan

A khong co UGC ella khong A :;t{01.

ViDU:

1) GZ, +, .) la vanh nguyen.

2) (,?z.;6';Z, +, .) khong phai la VaM nguyen.

2.4 Th~ 61

2.4 Thi;

• Bjnh nghia 1 MQI t~p hop K co trang bi hai Iuat +, . diroc goi the khi

vii chi khi :

{ (K, + , .) la mot vanh OK::f::- IK

MQi phan ur thuoc K ~ {O} dell co mot nghich dan doi voi . trong K.

Nell hem nira . giao hoan trong K, thi ta n6i rang (K, +, .) la mQt the g:iao hoan.

vi nu .

,(~, p~, ·,C Ill. nhilng th~ giao hoan (d6i voi cac IU~ll th6ng thuong + .• ).

Trang giao trinh nay, moi th~ diroc xet d€u giao hoan, Mat khac, ta co the chtmg minh (diuh I ( Wedderburn) rang moi th6 hiru h:;UI deu g iao h0<111.

NI'I!\N xET:

M9i t1l\~ giao hoan la m¢t van . .h nguyen,

Khang dinh ugiroc I:~i Ill. sai : Z; I:' Ill¢t vanh nguyen. nhimg khong phdi 13 mot th6 .

• Bjnh nghia 2 Cho (K, +, .) Iii mot the, L E 1J(K). Ta n6i rang L 101 mot

h·' , K khi ' hi khi {L Iii mot vanh con ciia Kj , 1:\

t c con ella va c : . .-1 ' tue d

'<ixEL-{O},.\ EL

'<i(x,Y) E C',.x - Y E L

'<i(x,y) E L2 •. \y E L

IK EL

'<ixEL-{O}, X·iE[,.

vi D~J:

I{): 101 lTI¢t th~ COli cua lit va l~<.la mot the con cua 'C (d6i VOl cole IU~lt thong thuong +, .).

Nl-IAN xET:

Moi the con cua m011h6 Kia lll¢t thl! d6i vrri cac lu~t cam sinh, va cac phan IU trung hoa cua L d6i voi + va • la cac phan tu trung hoa cua K .

• Bjnh nghia 3 Cho K, K' Iii. hal the,_(: K -----t K' iii mot anh X<;l. Nellflii mQI d6ng call (urong trng : II! dOng Call, urong img : dang call, urong img :

Il.r dAng Call) vanh, thi f SG goi la dilng call (urong ling : hj dong call, nrong img : d:1ng call. nrong img :h,t dang call) the.

vt DlJ :

Ide: C ---,) eva anh xa lay lien hop C ---,) _C la nhirng tu dang effu cua the C (d6i voi

'H' ,H'

cac lu~t thong thuong).

ClIO Y : Neu f: K -----) K' III mot d6ng cau the thl, vo-i moi x thuoc K ~ {O} : f(x) * () va (1(x))-' = f(x').

ChU'cfng 2

Cau true d9i s6

Bciit9P

o 2.4.1 010 mQt th;': K, (x,y) E (K - 10))2 sao cuo x + v= -I vav + _v,L :=c L Chung minh : xv = -\ va x" + y" = 7.

(0 day La da k)' lueu n thay cho n IK' vm n E ;:. xem 2.3.2).

o 2.4.2 Cho lllQt the K. Clnmg minh rang dac s6 cuu vanh K (xcm hai 14[1 2.3.4) lit () hoac -la ml)t s6 nguyen 16. Dt).c 56 ella Q> Iii. ow nhieu '! cua '!JI'L (]I nguyen (6) la bao nhieu 'l

o 2.4.3* Cho K Iii mot tht giao hoan hiiu han. Chung minh rang : \Ix E K, 3(a. h) E K". x::; 11' + h'.

(Sle dung bui t;).p 2.2.2).

o 2.4.4" T6n tai hay khong mQI th~ K suo cho cac nnom (K, +) va (K - 1 (j 1, ,,) d;;mg cau w'Ii nhau?

B6 sung 63

.I

80 sung

o C2.1 Lap trai trong m(tt nhom, dinh Ij Lagrange Cho (G,.j 111. m¢1 nhom, phan ttr trung hoa ky hieu Iii. e.

1) Gia sli R Iii. mot quart h¢ nrong duong trong G, nrong thich trai voi luat cua G, tuc la sao cho :

\1(x, x', y) E G\ (xRx' :::;. yx Ryx') Voi x E G, ta ky hieu X 111. lap modulo Rcuax.

a) Chirng minh fling e iii. m¢1 nhorn con cua G.

b) ChUng minh : "t/(x, x') E G2, (xRx' ¢:;) x·1x' E e). V~y : Vx E G, X = xe .

2) Nguoc lai, gili sir H 111. m¢1 nhorn con ciia G, vii. RIJ 111. mot quan h¢ xac dinh trong G bci :

"t/(x, x') EO. (x R,,x' ¢:;) x·lx' E H).

a) Chung rninh rang R" 111. mot quan h¢ nrong duong trong G, nrong thfch trai voi lu~t cua G, va H IA e, lap modulo RI/ cua e.

b) Chung minh rang, v6"i moi x thuoc G, anh X!_I y H- .ty Iii m¢t song anh ttr e len X .

3) Dinh Iy Lagrange

ChUng minh rang, neu G Ja rnet nhom hihL han, thl, vm moi nhorn con cua H cua G, ban s6 cua H chia her ban s6 cua G.

4) Vi du vifc ap dung dinh Iy Lagrange

a) Trong mot nnorn hihL han g6m 24 pMn Iii, co l6n tai hay khong cac nhom con co 10 phan nr ?

b) Cho G IA m¢t nhorn, voi phan Iii trung hoa ky hieu Iii. e, H, K Iii. hai nhdm con hiiu han cUB. G sao cho VCLN (Card (H), Card (K» = 1 (xem 4.2.1, Menh de - Dinh nghia). ChUng minh ; H n K = (e).

o C2.2· Nh6m con chuAn tAC, nh6m thuong I Nh6m con chUffn tac

Cho (G, .) III. met nhom, v6i phan ltr trung hoa ky hieu la e.

I) Gia str R Iii mot quan h¢ nrong duang trong G, nrong thich trai va phai v6i luat cua G, utc Iii sao cho (xem C2.1 1)):

...,( ') J , {YX Ryx' )

vX,x,y EG",(xRx::=. xyRx'y

V oi x E G, to. ky hieu X Ja lap modulo R cua x.

Chung minh rang e 111. mo:)t nhem con cua G, va : \1x E G, "t/y E iF, xyx·1 E iF.

2) M¢t nhom con H cUa G 111. chuAn tAc trong G va ta ky hieu H <l G, khi va chi khi : \1x E H, Vy E G, yxy.! E H.

Gui str H Iii. mot nhom con chudn tac cua G. To. ki hieu RH Iii quan h¢ trong G diroc xac dinh boi :

\1(x, .r') E 0, (x~r' ¢:;) x·lx' E H).

Chirng minh rang ~/IA mot quan h¢ urong dirong trong G, luang thfch trai va phai v6i luat cua G, va H Ia lap modulo ~, cua e.

ChU'dng 2

Cau true dai s6

3) a) Clumg n nnh nill)!" Il~U G giao hoan thl lllql nh6111 con ella ( , d':u d luan tac trong (!. b) Cho mOt vi du v~ m(lt nhoru (j vii lIl(ll n h6m con II ella (i sao dill II khOllg chuan tac trong G.

4) Cho G. (_;' Iii hui nhom, I : c; -c> ( i' la 1119\ dl'ing c:iu n hrim.

a) Chung minh rang, vdi iuoi nh6m eon cllll~n tuc f t' ella ( ;'J.J (I f'J Iii llI(lt nhcuu con chuan tac cua (;. Dac hl?t, Kcr(j) Iii llI(lt nhotu con chuan 1;"\C ella (;.

b) Cho IIlQt vi du vf cac nhom (;. (I' voi dOng C.-ill nl1(1111 f: (i ~ G', va vrri nl16111 con II chuan tac trong (;, ilia j( 1J) klillng phi'li la 111()1 nhom con ch uan lac cua ( ;'.

e) Clnmg minh rang. neu ff <I G va neu f 111 loan ann, \ h Ij(! lj <I ( ; '.

5) a} Cho (G.·) lil.lIl(Jt nnom. ('((I) 1:11am cua c; xac dinh ht,.i:

("((i) == {II E Ii; \Ix € Ii, ax = Xii).

Clnmg minh : C(I;) <I t i.

b) Cho (i Iii lIn)t nhom hiru 11,.111 veri hiin S0 cluin 211 (/1 E it). Chung ruiul: n'tng 111(." nhoru con cua Ci vdi han ~6 II d':u chu{tn 1,1e trung (i.

II N 110m tilt/mil(

Cho (i Iii m(l! n116m. II la nl(ll nluuu con chuan lac cua (;. Ta ky Iti~u "II Iii quun II~ Ilflrllt' duoug trong (i xac dj nh hl'''l:

vel. x'J E (? (x f.(,r'·' = .1".1' E fl).

V6"i .r E (T, ta 0:)' lueu i Iii lop modulo I":" cua .r. Ta k'Y' hieu Gl}! limy vi (;1 "II"

I) Clurng uunh: \;I(_\. x' .. v, y') E (;., ({;:~,: = .lyK:,' y')'

2) Suy ra rang tn co tll~ dinh nglli<llll(1l lu~t 11<.'1' IIIiu111 irong tren (;/1 I. vtlll ky Iti¢ulil '. I·ill:

\;I(x.y) E (;'. x r = .1''>',

:I) Clnrng iuinh rang tr ;11 ( .. ) Iii 111(11 nnom. dinjc g~)i iii nhorn 1 huong l'll a I; \ hco n h6111 con chuan tac fl.

4) a) l'ihim ILl hoa m(lt d()ng dill nhom

Cho (; (IU<:l'11g ung: U') lit 111(1l nhrini, II (lU(l'11g ung: If'J lilm()t n)llllll con chunn lac cua Ci (luang ung: {!),f: (i ~ c;' b 111<)1 d6ng cau nli(lll1,ao clio 1\11) elf'. Cilling minh rang f urong tluch vdi de q uun h': I umlg d 1Il1l1g k'l/ trong (j va r..:" trong I i' (xem C 1.1 A).

V l).y 16n t~i (xem C L LA I) 1lli)1 anlt xa 7 : (;/11 ~ (;'/1 f' d uy nlt<it, sao cho hili u

G d6 p J, fi!1I

.L; (t"

! p' giao ho.in, trong do p. p' iii cue loan :inll clunh tac, ~ (;'/11'

f

Chung minh f la 1lli)1 dong cau nhom,

b) Phan lich chinh tac mQI dong diu nnom

Cho G, (;' IiI hai nhoill./: (; ~ (;' la 1111)1 dong cau nhom. (]llr1l!! nunh r.l.11g l(in t.u

. ,

IIll)l dOng cau nhoiu duy nh,'{\ f: (,/Kerlj) ~ Itn(j) sao cho / = I 0 f 0 IJ (trullg

d6 Ker(j) = {x' E (;;flx) = 1"), 1m(/} '" {x ' E Ii'; ::Ix E (i, x' '" fix Jl. i : llll(j) ~ (i' lit (11m anh chinlt \,]C, p : (; ~ ( ;(KCf(j) }illoim anh chfnh tac), va f la 111(11 (I:mg du nhruu,

Vi du: (xetn 4.1.2): Xuc dinh i, f, I) klli (, -;'~;. c: -; ';J,,'C.:., (1/ EI r J. I: (; ~ J i' (lrong tit'> k Iii 1(11' modulo /I ella k).

h--+/.:

Be sung 65

o C2.3 Vanh Hoole hihl han

M(ll vanh 1\ duoc gQI I~\ vimh Boole kni V;I chi khi: Vx EO it x" = x.

I I) Fi dl.'

Clio IIH)I t(1p hQ'jl L

a) Clurnp 1I1Inh rimg ((':)2:/' +. ,) b lllijl vanh Hook (trong till :~h;s = \ 0,1 ) dUlye trang 11i phcp c()ng va ph';p nlt.ln modulo Z, X~1114_l.2. \l¢nh d0 3).

b) (,himg 11,linh r~lIl!,- (Va;) .. 1, n) la 1\)(11 vimh Boule dim!'. cau v(li (('7;_J,~l, -t. -}.

2) (,ho/\ Iii llu)1 vanh Book.

;1) Chung nunh: Vx EO rl, _I + x:= n. h) Chung minf rang A glau hoan.

c) Cluing uunh: IiCr. _\-') EO Ilc, xyiX 1" vi = n.

dl Chi trong cau I 2) ,/) nay la !'-l:l tlnet ri\n!,- il Iii vanh nguyen. Oiling uunh rill)): A (\,inr C[lll v(li In) hO'.le vdi .=~ r:_', (Slr dung c)).

II Cho A lit HI<)I vanh Book.

1) Chung iui nh rang 1.1 uun 110 :5 trong A xac dinh hbi: V (x .. v) EO A ~, (x:5 _v <=> xy = xl \il 1119t quun h'; I hu tt! trong A.

2) a) ChUng Ill_inh rang, v(ri moi (x, y) thuOc A2, Inltx. v) va Sup(x. y) ({in lai va tuong ung hang xv vax + v +- .vv,

b) Ky hi~u x 1\ y == Iuttx, y) va x v y = SUp(x. y). clnmg minu r.ing cac luat hQ'jl thanh trong 1\ vii v ket hop, giao hodn, va luat nay pllttn ph6i dill vrn. luat kill.

3) a) ChUng rninh rang A c6 mOt phJn til he nhat, do HI O.

Il) Chung minh rang, vOi 1l19i x thuoc A. lfin I~i mOl phAn lir duy nhal cua A, ma ia

si3 ky hi~u Iii x'. sao cho {x i\ .\: =: O. vi\ Itily tfnh ,,' thco .r,

xv_\, =1

c) Chung nunh eric COil!, link sau, vrri llH.'i lx. v) t\m(,c :\2: 1 ) (l' ::0 I V;) I' '" ()

2).1''' =x

:1) (XV_v)o=_\, f\Vo V;I (XI\Y)':=x'vy' -+) x ::; v ~ v' ::;,'

.'1).\::::v <=>x f\v':= () ~X· v v = I.

4) Ta ~i,\ Iln,<:t r,'m& tron!,' cau l\(,i nay A lIi(1/ han. Ta k)' Iti';u M Iii l.!P 11Q'jl cac phtin Ilr cue dai cua A : III (X<.:1lI 1.2.:1,2), Dinh ngltia l. 4) va ¢: il -----» 'l\(M) la rinh Xi.1 xac dinh Ix'ri:

, 'x E fl. rfr.,x) = I m EO M: kh6ng (x:o; m) I, a) ('1;;':,;; minh, vdi hflt ky IX. m) thu()c A x M:

(kh{)ng (.1":0; m)) <=> //IX 0# X <=> x':o; m <=> (1 + m)( I + .r) ::0 o.

ChllO'ng 2

Cau true dai s6

b) Clumg minh, vrri moi (.x, y. m) thuoc A x i\ x /11:

.x "Y 5; m (:::) (x :s; m hone y :'0 ml.

e) Suy ra, voi moi (x, v) thuoc A~:

L) tAx) = 0 (:::) x = 0

2) tAx') = C~,(tAx»)

3) tAx" y) = ¢i..x) r1 ¢!..y)

4) ¢!..x v y} = ¢!..x) v rAy).

ct) Clurng minh rang ¢ la mot ctAng_ cau vanh.

Chu'dng 3

So nguyen, so him ty

3.1 Cac tinh chat ciia N

3.1.1 Cau true cua N

d day ta nhac lai cac tfnh eMt thuong dung ella t~p hop W cac so ur nhlen, xem nhu da hic't. D¢e £ia nao quan tam se tim tha:y m¢t each xay dung W (thco tien de cua Peano) trong giao trtnh cua J .M. Arnaudies va H.Fraysse, Tap 1, trang 41-54.

Tap hop N = { 0, 1, 2, 3 .. } dUl?'c trang b] hai luat hop thanh trong + (phcp cong) va . (phep nhan), thoa man:

+ kel hop, + giao noan, + co phan tir trung hoa ky hieu Hi O. Moi phan tir ella 11" d8ll chfnh guy d6i v6i +

• k~t hop, • giao hoan, • c6 phan til trung hoa, ky hieu 10. 1

• phan phoi d6i voi +

MQi phan tir cua rf (= I\! - {O}), dell chfnh guy d6i voi e ,

Tap hop N diroc trang bi m0t quan h~ thd tl! toan phan :::; thoa man:

MQi bQ phan khac r6ng ella 1,T co mot ph:ln til he nhat (ta n6i rang 1'-1 la t~p hop daqe sap tlur h,l tor).

MQi b¢ phan khac r6ng va bi chan trcn cua T'.r co mot phan fir IOn nhat. ::; tuong thich voj +, nrc Hi: ';;/(a, b, C)E If, (a s b ~ a + c S b + c)

::; nrong thich voi • , nrc la; 'II(a, b, c) E Y::f, (a::; h ~ ac she).

Ta suy ra cac tfnh chat sau:

'II(a,b.c,d)EN4, ({~:~~a+c::; b+ d) V(a, b, c) E N', (a + c::; b + c ~ a::; b)

V(a, b, c, d) E I:J\ (t ~ ~ ~ ae < bd)

';;/(a. b. c) E r·T x tJ x l·r, (ae s he ~ a::; b) \;/(a, b, 11) E It x H x If, (a S b ~ a" S b")

Chl1dng 3 se nguyen - S6 hCtu ty

a. ,., ' bA hA E • "Y h " - {O E I~'

161 cung, nell mot 0 p an ~ cua 1, t , na man '-' E . • . v n E ...

thi E == I-Y (nguyen Iy quy nap).

3.1.2 Nguyen Iy lilly nap

Nguyen Iy quy nap dii n6i tren day 6 3.1.1 cung c6 th~ di~n Iii nhu sau:

Gia sir 110 E H va P(II) la mQt tfnh chat ct6i vdi mot sO t~r nhien 1/ d:? lin. Muon cho P(lI) dung vai moi II thuoc H m;11I ;?_ lin (1ieu kien din vII clll III ta co:

{• P( flo) dung

• Voi moi 11 thuoc iT ma II ~ 1111, ncu pen) dung, tht P(II + I) cung dung.

VI DlJ:

"

C h((lIg minh: VII Ej,r. 2 I k = Il{ IJ + 1).

tool

"

Cong tlurc HI hi6n nhien v6i II == I. NC'u 2 L k = II( II + I), thi:

k=1

2 ~f> = r 2 f k 1 + 2( II + I) = n( It + I) + 2( II + I) = (IJ + 1)( /I + 2) -

k=l ~ k=l

Ta ciui y rang cung co the thu duoc cong tlnrc phAi cluing minh bung each cong lung ve:

I Ik=I+2+ .... +(II-l)+1I

k=l II

Lk = 11+(11-,1)+ ... +2+1. k=1

Coi nhu ta eta biet khai niem phan s6 (xcm 3.7), ta co:

\;filE 1-1', IJ = 1!(1I+1) .

k=1 2

D¢c gi~l e6 the chtmg minh theo each tuong tu, bong quy nap, de c6ng tluic kinh

'j ,_.'. '. ~ 2 /1(11+1)(211+1) ~ 1 (11(11+1))2

dien sau day voi n bal ky thuoc tel: LJ = 6 ' L_.k- = 2

k=! k=l

n

T(\ng qual han, d0 tfnh I kl' • xcm blli t(lp 3.".19. k=l

•

3.1 Cac tinh chat cua \1 69

Trong mOt 1~lp luau quy nap, dl! suy ra 1'(11-1- I). ra dl Ihe: do den khong nhtrng chi P(II), mil con cac P(k) vui /10 s: t: s: /1. Ap d~1I1g nguyen I)"' quy o:m van tfnh chal Q(II) xac dinh htli:

Q(II).;::>('dkE !no.· .. ,n} .. P(k»,

ta dlfqc; Mucin cho P(II) la dung vt'1i hilt ky II thuoc ·1.' ma » 2: 11(1, can vii du la la Cll:

1- P(/ln) dung

- V (n /I hitt ky thuoc },l SCIU cho II 2: II" , nell l'(k) ching voi 11191 k thuoc III", .... II}, thl 1'(1/ + 1) dllng.

Trong tnrong hop nay, la noi E\ oil ap dung phcp quy nap manh,

3.1.3 Tinh chia het trong .t r

• fljnh nghia 1 Cho (a,h) Elf. Ta noi rang a chia het h (trong rT) , va

ky hieu a I h, khi va chi khi Ion I~i ("E Xl sao cho h== ac,

M()I s61~r nhicn II (!t.J\IC goi ia chan (le) khi va chi khi 2111 (nrong (nJg: 2111+ 1)

NilAN xr.r. 1)'1ilE:i1, illo.

2) 'd b En, (0 I h ¢::> b == 0) .

• M~nh de

Quan h¢ I \il ml)1 quan h~ thu nr khong loan ph.in trong i.!.

ell/III!; minh:

1) Tfnh phil;l xa ia hi6n nhien.

2) Oi" sir u I b va b I a. V(ty IOnl:.li c, d E ~ sao cho b = ac va u = bd; suy fa /) == fwd.

Neu h oj:. 0, Ihl cd == I, vay (' = d == I, a == b. Neu b == 0, thi a == O. vay a == /J.

Nhu th(!·, I phan d6i xltng.

:I) <iii\, sU: a I b va /) I c. Vay tOn tni d, e E 1''1 sao cho b = ad va (' = he, Ilr (!flY C = il(de) va de E 1'1, vay ill c. Nhu Ihe I co uuh hac criu.

Chlldng 3 S6 nguy~n - se hCiu ty

4) 2 f3 va 3 (2, v:).y I la khong toan phan.

Ta chung minh d~ dang cac tinh chat sau, dum day ta se trcr lai cac tinh chat d6 trong s6 hoc ella .~', (4.1.1, Menh de 2):

I) '\I(a, b, c) E :n3, (a I b ~ a I be)

,1 ({a I b )

2)'1(a,b,c) Ell, alc~alb+c

3) \I(a, b, a, jJ) E W, ({~:~ ~ aal bP)

4) \I(a, II, /I) E I,\ x I<J x Ir, (al b ~ ani b").

ni thuan li¢n, neu <II b va a ;c 0, III e6 th6 ky hieu phan tit duy nhat c cua W sao cho b = ac la !!_, coi nhu eta eli tnrdc vice khao sat C;> (3.7).

h .'~

+ £) ~n h n 9 h ia 2 M(lt phan ttl P eua i:! dlll.x; goi 13. nguyen to khi va chi khi: f p 2': 2

l \:Ill E l'.l, (all' ~ (a= I hoac a = p)).

Du6'i day (4.4.3, Diuh Iy 2), ta si! cluing minh r~ng t~p hop de s6 nguyen t6 t>-. { 2,3,5,7, I L.llit vb han.

3,1

cac tfnh eha't cua W

71

Bcii t9P

o 3,1,1 Chung minh: V(a, b, c) E (N°)l, (ah < C ~ a + h S c).

o 3.1.2 Giai trong W': lOx + I5y + 6z == 133.

o 3.1.3 Chirng minh ling veti moi n thuoc H: (i) 12" + 22" + 32" 2': 2. 7".

(ii) 12"+1 +2,"+I+Y"+1 2': 6,..-1

va khao sat cac truang hop ding thirc.

Cae hili l(ip 3.1.4 w13. \.5 minh hoa nguyen (yquy nap.

o 3.1.4 Chimg mirth:

"1 3n

a) 'In EN - (0, 11. L,->--

k=1 k2 2n+1

b)VnEW', c) 'In E W',

4"(n! ).1 < (n + I)'"

I !3! ... (2n + I)! <:= «n + I)!)"+I

/3 TIn 4k+1 rs V~<k:14k+3 <V~·

o 3.1.5 Cho nEW - 10, 1), E IA mQt tap hop, (Ai)1 SiS" 111. mQI ho nhiing bQ phan cua E.

n

ChUng minh rang 11 Ai (trong do !::. III hieu d6i xeng) Ja ~p hop cac pMn tic cua E thucc i:1

dung mQI s6 Ie A,.

d) 'In E N°,

o 3.1.6 ChUng minh f: W X WO -4 W 111 dan anh.

(x, y) H (x + y)2 + Y

o 3.1.7 lim cac cap anh Xl1- if, g) tu- W'" vao WO sao cho:

V(x. y) E (WO)', (ftx))R<Y! + (/ty»g('1 = x + y .

o 3.1.8 lim tAL ca cac be ba anh X\I if, g, h) lU- WO vao w· sao cho:

V(x,y,Z)E (W'i, (ftx»R<Y! + (g(v))'~') + (h(Z»),,'1 = x + y + z • o 3.1.9' lim tat ca cac anh X\I!: H -4 N lang nghiern ng~t va thoa man:

{f(2) = 2

V(P,q)E N2,f(p.q) == f(p)f(q)

n

03.1.10 Tfnh L.k(n+l-k)v6inEWo. k=l

n

o 3.1.11* yeti (n, p) E WO x W, la ky hieu S,,(n) = L,kP . lim tAt ca cac b¢ ba (p, q, r) k=!

thuoc (NO)l sao cho : r 2': 2 va: 'In EN', Sp(n) = (Sin»)'.

Chlfong 3 So nguyen - So hw ty

3.2 Tap hop huu han, tap hqp Vtl han

Chu dfch cua La ('J day khoug ph;'li Ii. XlV dirng 1Il!)1 1.9 thuyet v.: ban sci, mil chi nit ra cac Iinh chat en ban ella cac IZlp hfru h •. in. !'hrlll I{m (",1<: tfnh chat nay d) Ih~ xcm nlnr n hj~n nhicu lm)1 dch true quau.

Ta kh6ng d~ cap den van d0 dem duoc (cimg luc Immg v6i['1. m;1 dl)e giii c{) Ih..:' tham khuo Irong Gitio trlnh ella J .M.Arnm\{li~s V;I l l.I-ruvssc (T.!p J', Irang .'i'l-(1).

3.2.1 Tap IlI.lll Cling luc Im,rug

* 8!nh nghia Ta noi rtl11g nH)1 1(lp lujp I: ellIl!! luc Im.mg (bay: d:1ng hrc) vtri m()l 1~IP h'-.1P F khi va chi khi lrin tai m(ll song iinh Ilr F len F.

VI DI_j_-

I) 12, 4! dimg I trc vaj 1 1 , 2!_

2) I r dimg 11.(t: veri 1 t VI ;i n h xa )_ j-' -)- 1" El m(>L son g lill h.

IlHI1-i

*1 M~nh de Quan hi; "cling lire I Ir'-.mg" (hay "dfl11g II,rC") iii mot quan he tuong dircrng gil'ra cac Iflp h'.'I]).

Cll/rllg minh:

I) V(ri ItlP hqp C h,11 ky', ld.: I; --,> I:' la Im)1 sOllg .inh.

2) Neu f " F --,> F I a 1ll!)1 song an h, th I f I 1:1 Im)1 song ,] n h Itt F len I~' (xcm 1.3,2, M~nh d0 3).

3) Neu j". I: --,> F, g " F ~ (; lh 1Il()1 song anh thl X 0 I j~' --j. (; lit mot song .iuh (xcm 1.3.2, Mi!nh d0 I).

Ta ky hieu F,:::o F de: chi h' d&ng lire v('1i F.

3.2.2 Tap hC.ll> hiru han

<1 day ta kY hieu Fo:::: 0 va, v6i moi /I thuoc n', F" :::: { I, ... , II! :::: (k E l I, 1 _:o:; k _:o:; II). Dl)c gi i't cling co I h~ gap ky hieu rr I; /111 d~ eh i fin'

* £)jnh nghia 1 Mt)l t:)p hop F duqe goi la hiru IH,m khi va chi khi !tin

tai II E: U sao cho F (ting luc vl'1i Fit"

+1 M~nh ~e 1 NC'u mot I~p hqp t: Ii:! him han, 1h1 moi t~p hop F' dlmg hrc

v6i I:' dell hiru hun,

CIUfllg miuh '

N0'u r; "" F" V;l I: ' '" I~-Ihl/~- , "" F" VI "" co tinh b(te dIU.

'I'a (.;6 Ihe: xcm Mcnh d0 sail dtlY la hicll nhien thco tnrc g_i{)c :

3.2 Tap hop hU'u han, lap nop vb han 73

• M~nh de 2 Cho (n, p) E I f.

I) Ton tai mot don anh ItT F" vao F; khi V~I chi khi n :; Jl ' 2) T6n tai mot tuan anh ItT F" len F; khi Vii chi khi /I ?: II . ~) T6n tui mot song anh tir P" len Fp khi va chi khi /I = P .

Thco dicim 3) cua Mcnh d.:.' :2 11'':11 day, ta C(l tilli ph,lt biciu Diuh nghia san:

• B!nh nghia 2 Cho I,' IiI nH)1 tap hop hiru han, Ton tai mor so ur nhicn /I duy nhtit thuoc 1.\' sao cho F lffmg lire VIti F" ; /I dW~c &1.1i Ii"I han sb cua /;. va ttuqc ky hicu C<lrd(F) hoac #(/0").

Tu mcnh d.:.' 2 la suy ru Mcnh d': J san:

• M~nh de 3 Cho hai I~p hop /,', F' .

I) Nell F ' hiru h'.10 thl I(in tai Im)1 don unh tir I:" van /:. 'khi va chi khi /~. hiru han va #(/:'):; #(1,,'').

2) Ncu F hefU han thl l(l!1 tai toan anh Ill' C len I,' 'khi va chi khi r hilil han V:l # U,') 2:: #(1;;').

:.) Net! F hone F ' hiru han thl I(ln t ai m()1 song anh Iil" {c' len /;' 'khi V:I chi khi

.\ M~nh de 4 Neu I:' L\ mot \(Ip hl;fP hiru han, thi moi hI) phan F elm F dcu.htru han, V(\ ra C0: #(F) S; #(J;).

CIII(lIg miuh _

Gil c.in lip dung Mcnh do:.' 3.1 van don ,111h chinh tuc F ---). I;.

Nell I:, F Iii hai 1(lp hop hiru han, th] f u F hiru han va: #(E u F) + #(1,'(1 F) = #(1,') + #(1").

C/u'(lIg minh:

I) Oi,'1 sir A, B Ii\. hai \~IP hqp huu han, I'm nhau; ta ky hieu: <l = #(A)." = #(11).

T6n tai m~)\ SOll~ anh a : 1'" -) ,.1 vii m()t song auh jJ: F" -) 8_ R;-) rang '\11h xa

. , . . . , {C a ( /I) ncu 1 :; /I :s; 11

y: ",HI, ---). Au n xac dinh bm: '111, /-.,,, Y(II) = f3( c' I

1/ - II) Il\!U u + I :s; /I $ a + !

li1 m(ll song anh. SUy ra A un hiru han va : # (Aum = #(A) + #(B).

2) Ap dung 1) d6i v(ti (I~'y -m thay cho (A. B). ta k.::t lU(\H I~ u F hfru han V;I #(L u F) + #(I~ [\ F) = #(1; u (I .. F)) + #(F n I') = (#(h) + #(F . I,,)) + #(/:- n I:) = #(h') + (#(F . i;') + #(l~ n I'll = #(1,,) + #(F).

ChU'dng 3 S6 nguylm - s6 hrtu tY

ve viec md rong ra cho tnrong hop n t~p hop hihi han (cong thuc cal sang), xern bai tap 3.2.7.

• H~ qua 1 Cho E la mot t~p hop hiru han, FE '-P(E). Neu #(F) = #(E), thl F= E.

Chung minh:

Neu #(F) = #(E), thl do #(E) = #(F) + #(E - F), nen ta suy ra #(E - F) = 0, E - F= 13, F=E.

• H~ qua 2 Cho n E :':i,-* va E1, ••• , E" la nhiing ~p hop hiru han, Neu

E" "', E" rm nhau tirng d6i thi : #(9. E, 1· t. # (E,), ChUng minh:

Quy nap thea n.

Tfnh chat dang xet dung voi n = I, n = 2 (xem Menh de 5).

Neu n6 dung voi n, va neu E1, ••• , £,,+1 Itt nhtmg tap hop huu han roi nhau tirng doi thl

E1, ... , En rai nhau tirng doi va (u E; 1 n E n+l :=: 13, suy ra :

,'=]

· #(9E'l = # [9. E} # (E'+I )= t. # (E,) + #(E,+I)· % # (E,) ,

• M~nh de 6 Cho E, E' la hai t~p hop hfru han c6 cung mot ban s6, va f: E ~ E' la m¢t anh xa, Cac tinh cha:"t sau la nrong dirong:

(i)fla dan anh (ii)fIa toan anh (iii)flil song anh,

Chung minh:

I) (i) ~ (ii), va (i) ~(iii):

Neu/la don anh. thl 1.- E -+ I(E) la song anh, vay #(j{E» = #(E) = #(E,), suy ra xt-tf(x)

[(E) = E' (xem H¢ qua 1), I I1\. toan anh, va nhu v~y I la song anh,

2) (ii) -+ (i), va (ii) -+ (iii):

Gia si'r I Ii roan anh va ichOng don anh. Vay ton tai XI' x2 E E sao cho: XI # x2 va [(Xl) = [(x2). Anh xa g: E - JX21 -+ E' la toan anh, v~y (xern Menh de 3, 2» :

x Hf(x)

#(E - {x2)) ~ #(E').

Nhimg #(E - {x21) = #(E)-1 va #(E,) = #(E), mau thuan, Nhu the I la don anh, do d6 song anh,

3) (iii) ~ (i), va (iii) ~ (ii) la trun thuong.

3.2 T~p hQ'p hCtu han, ~p hQ'p vO han 75

.1 M~nh de 7 N€u E ,F III hai tap hop hfru han, thi Ex F huu han va

#(E x F) = #(E).#(F).

Chung minh:

K:9 hieu n = #(E), P =:: #(F), r6 rang rfing Flo x Fp hlhl han, co ban s6 np va E x F dAng luc v(ti Flo x Fp.

Ta cilng co th~ chu:9 rang: Ex F = U(E x ttl> ,va ap dung He yua 2. •

fEF

Ta suy ra d~ dang (do quy nl;!p theo n), voi rnoi n thuoc l':!* va rnoi tap hfru han

E" "', E,,, rang tap hop !J E, hiru han va #[!J E,) = !J #(E,) •

D~c biet, voi n ba"t ky thuoc :&i!" va tap hop htru han E bat ky, En htru han va:

#(g) = (#(£)y .

• H~ qua Neu E, F la hai tap hop hiru han, thl FE hifu han va: #(FE) = (#(F»II(E).

ChWJg minh:

Chi ean chii :9 rang P£ dang hrc v6i P'(K) va lip dung kc!t qua tren day.

NJV,.NxET:

I) Cong thuc tren 19 giai cho k9 hieu tOng quat FE dung d~ chi t~p hop cac anh XI,l tlr E veo F,

2) Nc!u E = 0, thi P£ dltqc tao thanh bOi mQt anh X~ duy nhat, d6 la anh xa rong, e6 do thi 0, va nhu v~y #(P) = I; ta I~i duqc (#(F)fl\El = (#(F) y' = 1. D~c biet: (jJ "" 1.

Oi.n chu y khong IAn lQn ky hieu dai s6 0° nay v(ti mQt gi(ti han rna ta co the g~p.

ChU'tlng 3 se nguyen - se hll'u ty

3.2.3 T~p hqp \,(, 111,,"

• f)~nh nghia MOl t~p hop dlr~1c goi iii v6 hun khi va chi khi n6 khong hrru han.

U:'U1g each l~p luan phan dao, hoac phan clnrng. lil 3.2.2 ta suy ra de kc-t qua sau:

• Me~. nh de~' l' 1 . /' l' ,. Nell mot I(Lp 1l!P i: vo nan, Ih1 1111)] 1(lp h(.--,p :' t rmg lire vo"!

I,' den vo han .

• M~nh de 2 Cho hai I~IP h(.-rr F , C.

1) Neu C vO han vii ncu I ('\n tai mot rkm anh I ir F V~IO F', I hl F' vo han.

2) Nell f~" vf) han va nell ttin tai mot IO~lI1 anh II'r r: len E', th] h' v() han .

• 1 M~nh de 3 Nell m()1 tZlp h(_:ip ctl it IIh[l\ 1ll()1 h() phan v6 hun Ihl chfnh t;1p Ilt.-rr d6 CLing, V(1 han .

• 1 M~nh de 4 Nell le'V() han vii F khac n1ng. Ih) t: x t: v() han.

Cu6i cimg , ta e{j I hl! xem de k':l qli<l sau nh If HI "till nu icn '':

.1 M~nh de 6 Nell E VI) han, Ihl ttln tai m(H don anh lfr 1 y V~IO I:'.

3.2 T~p hQ'p hC'ru nan, ~p hl;lp vb han 77

Bai t{ip

o 3.2.1 Cho mot t~p hop hiiu han E. Chung minh 'P(E) Iii hiiu han va: #('P(E» '" 211\E),

o 3.2.2 Cho m¢t ~p hop E • chirng mmh ding neu .'P(E) hiiu han thl E hiiu han,

o 3.2.3 Cheng minh rang rnoi day giam veri hang tir thuoc N Ii; day dirng.

o 3.2.4 Cho hai t~p hop E, F,j: E ~F la mot anh )1.1)..

a) Gift sir A 111 mot b¢ phan hiiu han cua E. clnrng minhf(A) hiiu han va : #(j(A») $: #(A)_

b) Gia su B Iii mot hO ph~n hiiu han cua F. ta co the khang d[nh r~ng I .1(B) hiiu han hay khong? Xet tnrong hop I la don anh,

o 3.2.5 Cho E 11t mot ~p hop.j". E ~ E 11t mot phep d6i hop, A", 1x E E .. I(x),. x}. Gift thiet A hiiu han, chilng minh #(A) chan.

o 3.2,6 Crnrng minh rang I::Rl ~ N. xac dinh bci: (x+ y)(.x+ y+ 1)

I(x,y)= +x

2

11t song anh (gia thiet doc gia da hQC qua v~ t~p Q).

o 3.2.7' C6ng thuc sang

Cho n E 01., El, ...• E" Ill. nhitng ~p hiiu han, Ch6ng minh :

#(UEiJ = ::t( _l)k-I L #(n EiJ'

i=1 k=I lEIJ\({l, .. .,n}) ie!

trong do 'Pk ({I, ,. '. n I) chi 1~p hop cac h¢ phan c6 k phan tir cua ! 1 •... , n I. chang han: #(EI u EluEl) =#(E\) +#(E2) +#(E~) - (#(ElnE,)+ #(E1n EJ + #(E2n E)) +#(El n ElnEJ.

o 3.2.8 Cho E \11 mot tap hop hiiu han, n = #(E), R \11 mot quan he urong dirong trong E, N '" #(EI R), v 111 s6 cac cap (x, y) thuoc E2 thoa man x R y.

N

a) Ky hieu E" ...• EN IlL cac phAn til ciia EIR, chimg minh : v = L (# (Ei »2 , i=!

b) Suy fa: n2::; Nv.

o 3.2.9' Cho (u").,~,., (h")"~,. 11t hai day c6 hang Ill' thuoc N. Ch6ng rninh : 3(p, q) E N2• tp » q, up s uq, hp $: hq).

o 3.2.10 Cho (n. p) E N". sao cho n '2 p2 + 1, (Xl' ... , xo) E 'N". Chimg minh : ft nhat p + I s6 Xl' ...• X" bang nhau

hoac

it nhat p + I s6 xI' ... , x" khac nhau nmg dOL

o 3.2.11 Cho m¢1 t~p hqp E. Cheng minh rang, de cho E hiiu han, can va du 11t rnoi hI'? ph~n khac r6ng cua 'P(E) dtu c6 It nhat mot phan Ii! C\!C dai (d6i veri quan h~ bao ham),

Chl/ang 3 S6 nguy6n - s6 hCRJ tY

3.3 Gild tich t6 hQ'P

Trong muc 3.3 nay ta se ky hieu F; = 11, ... , n), voi n e fit.

3.3.1 Hoan vi

Ta nho lai rang hoan vi cua F" la moi song anh tll' F n VaG F" (Din h nghia 2).

• Ky hl~u Ta ky hieu en 1ft t~p hop cac hoan vi cua { I, ... , n J.

Viec cho mot phan tlt cr ella en dircc xac djnh bai viec cho lien tiep cr(1)(o-(l) E F,,), cr(2)(0-(2) E F" - 10-(1) l), ... , o-(n) ... Suy ra: Card(e,,) = n(n - 1 ) ... 1.

n

Tfch TI k dU''Jc goi 13. giai thira (cua) n, va ky hieu la n 1.

k=l

Nhu v~y ta dtroc: Card(en) = n1

3.3.2 Chinh hop

• D!nh nghia Cho n. p E :rt sao eho p ::;; n. Chinh hop p phan ttt cua F; Hi moi ~ - p (x I, ... , Xp) thuoc (F nJP sao cho x I> ... , xp tung doi khac nhau.

vi DlJ:

1) (1,4,2) 13. met chinh hop ba phfut ttt ella F5•

2) (3,2,2,5) khong phai ia mQt ehinh hop (v] 2 dU'l;JC lap lai).

Viec cho mQI chinh hop p phan ttt ella F" guy ve viec cho mQI don anh tu Fp VaG Fl" Chfnh xac hon. anh xa fH (ft.l), ... ,flp)) 111 mot song anh cua t~p hcp cac don anh tu FII vao F/J' len I!j.p hop cac chinh hop P phan Ill' cua F;

Viec cho mot chinh h<;1P (XI' ... , xp) quy ve viec eho lien ti€p Xl (trong F,,), x2 (trong F;

- {xd), xp (trong F; - {Xl> .•. , xp.l)). Suy fa s6 de chinh hop P phan Ill' ella F" 13.:

11(11-1)· (1I-P+ 1). •

Ta ky hieu s6 chinh hQP p phan tu cua F n la AP "" 11(11 -1) ... (11 - P + 1) = _"_! - ;

II (n _ p)!

theo guy iroc : A~ =0 neu p > n. Di;ic biet: A~ = n!

NHANXET:

Chung ta vira dem, bang mot cong thirc dan gian, cac dan anh nr Fp vao Fip :S 11). Nguoc 1<;\1, khong e6 mQt cong thuc "dan gian" cho s6 cac loan anh tu F" I~n Fp (n <:= p), xem bai tap 3.3.18.

3.3 Giai tich t6 ht;lp 79

3.3.3 T6 hop

• £)!nh nghia Cho (n, p) E )\{2. MQi b<) phan e6 bin s6 P cua F; goi la t6 hop p phan nr cua F, (hoac: kh6i~p cua Fn).

Gia sir p :5 n. Ta ky nieu t~p hop cac chinn hop p phan ttr ella F" la ;A(n, p) va tap hop die t6 hop p phan ttr ella F. la C (n, p). Anh xa ;A(n, p) ~ C (11, p) la toan anh.va

(Xj ..... X,,)H!XI·····x,,1

rn6i phan ttr {x/, ... ,xp)ella C (n, p) e6 dung p! tao anh, nhan duoc bang each giao hoan (XI' ... , x,,),

Suy ra: Card (;A(n. p)) = piCard (C (n, p», tir d6 e6 Menh d~ sau:

• M~nh de ~ £)!nh nghia Cho (n, p) E ;:\.2. Neu p :$; 11, 56 cac t6 hop p phan ttt cua { 1, ... , n}, ky hieu 130 c; (hoac: (;), la

n(n -J) ... (n - p + 1)

pI

Nhu vay, voi moi in, fJ) thuoc N2 sao cho p s n :

cp = n!

n p!(n _ p)!

NHANXET:

I) Theo dinh nghia C~ i30 mot s6 tlJ nhien khac kh6ng (voi 0:5 P :5 n), va nhu

v~y p! ehia het A~ .

2) Neu p > n, thl c,; == 0 .

3) Ta rno rong dinh nghia cac C: bang quy uac C: = 0 neu (n, p) E N x 2:_ .

4) ';f n E N, ~ = C~ = 1 .

• M,nh de2

1) ';fen. p)E N x Z, C;, = c,:- p

Cp +Cp+! =CP+!

2) V(n, p) E"" x .. , n n 11+1 (c6ng thirc co ban).

Chung minh:

~-p n' cP

1) • Neu 0 :5 P ::; n: ...... n = . = n'

(n- p)ip!

Cp Cn-p -

• Neu p < 0 hoac p > n : n == 0 va n - 0 .

2) • Neu 0 :5 P :5 n - 1 :

Cp CP+ 1 _ II! II! fli

,,+ ,,- + =' «p+ 1)+(11- p»

pie/! - p)! (p + 1)1(11- P -I)! (p + 1)!(1I - p)!

= (n + 1)1 = cp+1

(n+l)!(n+I)-(p+l))! n+1'

ChU'CIng 3 S6 nguyen - S6 hCru ty

, - Cl' CI'+1 C[)+1

• Nell I' < -I hoac I' > II: ,,= II = 11+1 = () .

, CT> Cl'+ 1 CO 'CPH CO

• Nell I' == -I: II + II = II = I va ,,+1 = 11+1 = I

, (l' C1>+1 ("

• Nell I' = /I : ,,+ /I = ,,= I

, C,)+1 C"+1

va 11+1 = Il+J = I .

•

Ta sap xep cac C:; thanh m¢t tam !,!iUl:, goi ia tam ghic Pascal. trong d6 C:; bhang th~ /I va eQt thu p (vOl 0 ::; fI :S: II).

p 0
/I
2
3
4
.'i
/I
/1 + l 2

4

5

I)' lJ+i

2

3 3

4 .'i

6 J()

4 iO

5

• E>jnh Iy (ClIng tlurc nhi thirc Newton)

Gia sir /I E IT, ;\ I~t m(){ vanh, (X. Y)E If sao cho .rv == yx. Ta co:

elll(lIg minh:

Quy nap thco II, xem 2.3.2, Dillh 1Y.

Ap dung cong tluic nhi tlun, Newlon cho (x.yl = (1,1) hoac (x,y) = (1,-1). ta <luge:

+ H~ qua

\:;/11 EN,

II

",ck =2" L.. /I

k=o

CCJIlg tlurc nhi tlnic Newton sO:; dUlYe slr dung d6i v6i. cat: so x.y thuc, plurc, cilng nhu d6i voi de ina tr0.n vuong giao hoan (xcm, chang h •. tn bai t~p ::;.1.9).

3.3 Giai tich t6 hc;1P 81

• M~nh de 3 V6i moi tap hihl han E, 'P(E) hiru han va:

Card('P(E» = 2Ca,d(£).

Chung minh:

Ky hieu n = Card(E), ta c6 :

'lJ(E) =

trong d6

U ~(E),

ke{O, ... ,n}

'lJk(E) = {F E 'lJ(E); Card(F) = k I.

Vay I.p(E) hihi han va:

n n

Card('lJ(E» = ~ Card('lJ.t: (E» == L e~ = 2" .

k:o k=O

•

Xem them bai t~p 3.2.1.

Cu6i cung ta di tnroc viec khao Sal cac da thll'e (chuong 5) M thu dU\1e m~t hang d~ng thtic vC cac h¢ tir ella nhi thirc.

Cho II, p, q E A sao cho n :::; p + q. Theo c6ng tlnrc nhi thirc Newton, h~ tll cira

n

X" trong (X + I rex + 1)q la L e~e;-k , thu diroc bang each khai trien tfch k=O

(X + l)P(X + l )". Mat khac, cung thea cOng thuc nhi thee Newton, h¢ Itt cua X"

trong (X + 1 Y'" la e;+q .

Bcd t~p

o 3.3.1 Cho n E N sao cho n ~ 4. Chung minh :

C~2 = 3C:+l'

"

o 3.3.2 Cbo (n, p) E (N·f sao cho n > p. Giai phmmg trlnh e~ = C~_I + e~~_~ vm an XE pt.

n-l c':'

o 3.3.3 nnh, viii n E N': L (k + 1) ----!!;r .

*"'0 en

n r.k p n-l n

o 3.3.4 Ky hieu Pn = TI Ln .clumg minh, v6i moi n thuoc N"': .:«: = _II_-I = ~ .

k=O Pn-I (n -1). n.

" c!

o 3.3.5 V6i (p, q) E (K')l, tfnh : L p . Cq

P+q-k

k=O p+q

Chllang 3 se nguy~n - se hiJu ty

p Ck

o 3.3.6 VOi. mQi (p, q) E Nl sao eho I s p s; q, chung minh : L ~ = P

k",\ Cq a : p+l

o 3.3.7 Cmmg minh ; 'in EN'. (n!/""l)1 I (nl)!. q-i

o 3.3.8 Chlhlg minh : 'i(p, q) E <N'l, L (p - 2k)C; =:; qC; . k=O

n

, '"'Cq __ cq+l _ Cq+1 .

o 3.3.9 010 (n, p. q) E N sao chop 2:: n + q + 1. Onmg minh: ~ p+]: p+1 p+n

k=O

o 3.3.11

o 3.3.10

o 3.3.12

s. Cp-kCP+k

Clio (n, p) E(N'i' sao cho n 2:: 2p. Tfnh L n n .

k=O

o 3.3.14

., J 0 Cn-kCk np C"

Chung rninh : '<t(n.p, q) EN. ~(n-k) p q =-- p+q :

k=(I P +q

a) Chung minh rang v6i. moi (n, p) thuoc N" sao eho n 2: p :

f(_l)n-kC~Cf = {I neu n '" p

k=O 0 ncu n » p

b) Cho A la m(}t vanh, (x.l" EN Ii!. mot day trong A, 0'.)" C N Iii. day xac dinh bb:i:

o 3.3.13

'<tn EN. r; =:; i:c!Xk . k=o

-f. n=]: k

Chtrng minh : Vn E N. Xn = ~(-l) CnYk'

k=O

o 3.3.15 a) Ven blft ky (n, p, q) thuQc ~ sao eho n :;;; p + q, chong minh rang:

f. c;C;-k == C;+q '.

k=O

E(n;:l) 2

'in EN', '"' (n - 2k Ck) ;:o! Cn-I

Z: n n n 2n-2

k=O

b)' Suy ra:

o 3.3.16 Cho tk: n) E N' sao cho 3k:;;; n + I.

. I k a) OlOOg minh : 'ii E {a, ... , k) , en :;;; -,. -. Cn • 2"'-0

3.3 Giai tfch t6 hop 83

o 3.3.17' Cho n E N; xac dinh s6 cac s6 nguyen Ie trong cac s6 C~ , o s k 5 n \SlI dung den each viet n trong h? nit! phan),

o 3.3.18 010 (n, p) E uti sao cno n ? p. Ta 1<)' hi?u sa" cac 100'In anh lui l , "" n I len II> ... ,

p} Iii. 5% ,ChUng rninh :

i

k. k /I

C"SII '" P .

k=\

Suyra cac tri Sf vsn p « (1, .... 5).

/I

C 3.3.19 ViJi (n. p) E lTc, ky Iti¢u '\'1' (II) == 2)1) - k=O

p+l

, "ck S ( )

a) Clurng unnn: V(n. p) EN', Sp.,(11 + I) L.. I'+\'·k /I.

k=O

-r +L .j!.,C"-

b) Suy ra: V(n. p) E B-', (n + I)p '" L 1'+1'\ (II)

k=O

n It n

c) Iliiy tun 1;.11 cac gift tri cua c{\C t6ng c6 dien I k , l: k 2, L k:3 •

k=i k=1 k=1

o 3.3.20 Cho (p, q) E If, E == (O, I) }p+q+l,

B == (._(A).

a) V(ri moi k thuoc 10, ."", q}, gia sir At Ill. t.'p hop eric phan tu (Xl' ... , Xp+') ella E sao cho l,+k

L Xi == P va Xp+l+l = 1. i=1

b) Suy ra Card(A) , rOi Card(8).

<lCk pC"

L~+I~=2

k=O 21'+k "-=0 2,,+k

c) Chung minh :

d) Suy ra: Vp E N,

o 3.3.21' ChUng minh rang voi moi 11 thu(lc 11;

n 1 n + I ,,+12A

"'---"'- 6,c~, 2'1+1 t k

Chu'cfng 3 S6 nguyen - so hLtu ty

3.4 Nh6m doi ximg

Ki!1 qua cua phtin nay sl\ dtroc si't dung chu yeu troug ly 'huyet cac dinh link (clnroug 9),

Ta nhac lai rang (xem 33.1), voi II E 1(, en lit I(tp hop cac hotin vi ella \ L "" 11) va Cmd($n) = II! ,

3.4.1 eftu true elm ell

.1 M~nh de en HI. mot nhom d6i v(:1i luat 0, duqe g(}i lit nh6m d6i x((ng.

rlui"lIg miuh:

I) 'if p.a E $,,, a 0 p E 5" (XCIll 1.3.2, Menh dc I). 2) 0 co tinh ker hop.

4) YOI moi o thuoc 1$,,, ala song anh viI a" EO' Z ..

DC: thuan tien, til s0 ky hieu anh xa dong nh:!! cua 11, .. ; ,11) la ('

(J 2 11-] n '1

M6t hoan vi ada en s0 duoc ky hieu HI )

" " a(l) a(2) ... a(/l- I) a(ll) .

•

3.4.2 Chuyen V!

o day ta gia thiet II 2: 2 .

• El!nh nghia 1 V(i'i moi (i.;) thuoe { I" .,,11)2 sao cho i <]; hoan vi cua { 1, ... , II / xac dinh 11('li

t'J{i) =l, tih) = i, tJk) = k, v(Ji moi k thuoc {I •... , II) - I i,j)

diroc goi la chuyen vi d6i chb iva j va ky hieu In t'J (hoac tiJ' hoac (i,)) ) vt Dl}:

Y.<.: ~ (I 2 :'I 4 5\ UI/l=·~."t~.4=(2.4)= J 4:'125)'

NilAN XI~T:

""" lui ]' C2 1 . .

J) ~n C1Ua (ung "c iuyen V!,

2) Moi chuycn vi dell <l6i hop.

• E>jnh Iy 1 Cac chuyen vi ella ( I, , II \ sinh ra nhom e".

N6i khac di, moi hoan vi cua { 1, II) co th6 phan tfch dLrlJc (it nhflt hting

mQI each) thanh mQI tfeh (nhieu) chuyen vi,

3.4 Nh6m d6i Xlmg 85

Chung minh .' Quy nap thea n.

2i'? = le,TI,!) va e = T\1' vay ITl.2) sinh ra $1'

Gill sir n E H sao cho !! ;::: 2. Ta gill thiet rang cac chuyen vi cua II, ... , fI) sinh ra en, va gia sir o E $0\+1'

Truong hop th" 1: o(n + 1) = /I + L

Vi a ia song auh, nen {I, ... , /I) 611 dinh d6i v&i a, va anh xa cam sinh

a': 11, ... ,11\ ----')0 [l, ... , /1\ la mi)l hoan vi cua {I, ... , II}. Thea gill thie: quy nap, tOn tai kHO(k)

N EN" va cac chuyen vi /1" ••• ,IN' ella {I, ...• II} sao cho:

a' = II' 0 ••• 0 IN' •

{I' (k) ucu I ::;: k :::; II V6i m6i r thuoc {I, ...• N), '-<I leY hi¢u rum xa xac dinh bCri.: I,(k) = r I

n + neu k = /I + I '

lil I,: {I, ... , /I + I) ----')0 {I •... , /I + 1\ ; tht ro rang II' ... , III la nhimg chuyen vi ella II •... , II + 1 \ va a = 1/ 0 ••• 0 IN'

Trmmg hop th" 2: cr( /I + 1) ~ n + I.

Xet P = "n+I.O"fIl-1 i 0 a. Ta e6 P E $n+1 va All + I) = T"+I.O"("+IJ(cr(n + 1)) = n + I. Theo tnrong hop thtr 1, ton tai N E r( va nhimg chuyen vi II •••• t."1 cua {I, ...• /I + II sao cho p = II 0 ... 0 1,'1/' VfJ.y a= T"+I,"ln+l) 0 /1 0 ••• 0 til va do d6 0- la m¢t tfch nhimg

chuyen vi cua I 1, ... , /I + 1 ). •

Phep chriug minh tren cung cap m¢t thuat toan cho phep phan tich Im')l hoan vi bat ky thanh mot tich nhtrng chuyen vi: sap xep lai cac phan nr 1, , .. , /I theo thir nr, bang each (it nhat) trong m6i chang dua m¢1 phan tiI ve vi to cua n6.

, h . -., =: (I 2 3 4 5 6 7 8)

Chang an, gia sU: c 6 3 7 4 8 1 5 2

2 3 4 5 6 7 8:L 637 4rnl sIT] (T

6 3 [1] 4 2 1 [1J R ~ :::

ITJ3 S 4 2W7 8

3 W 4 [2J 6 78 ~ ::.:

1 ~ ~: : : : : 2 't

Trang m6i hang, ta da dong khung hai phan tiI. clning se deli eh6 cho nhau M dl1(.1C hang tiep thea.

Vl)y tao co : T2.3 0 "2,5 0 "1,(0 0 ",.7 0 "2,~ 0 (T= e, suy ra 0-= 1;2.8 0 "',7 0 "1.0 0 "[~.5 0 "2,:;'

em) y:

Thuat toan tren chimg m inh rang moi hoan vi cua \ 1, ... , II} deu phan tfch diroc, it nhat hang mot each, thanh mot rich ella nhieu nhtfl II chuyen vi.

ChllOng 3 se nguyen - se hU'u ty

• f)inh nghia 2 Cho a E e".

Ta noi rang mot cap (a(i), cr(j) la mot nghich the doi v6i 0" (hoac: Iii. m4}t nghich the ciia a), khi va chi khi: / <j V~I o(i) > a(j).

Ta ky hicu s6 cac nghich the cua ala 1(0'), va s6 ky hieu I~I [,'(0') diroc xac dinh bbi : &CO') = (_I)I'trl goi Ht ky s6 cua rr;

Ta n6i fang a chan (nrong ling: Ie) khi va chi khi E(a) = 1 (nrong ling :

E(a) = -1).

Nhu tM:. 0" chan <;::> &( a) = 1 <;::> I( 0") chan, • 0" h! <;::> &( d) = -I c> I( d) 1(:.

• M~nh de 1

YOi moi 0" thuoc e": 0" 11=

n

a(j)-O"(i) d'

.. ,trang 0

I=!

'lMn) chi t~p bop cac cap thuoc {1, ... , II} .

Df! thuan tien, cr day ta cia M ci.J.p truce den khai niem 86 huu ty (xem 3.7). Chung m/1I1l :

1) VI 0"] a m()t hoan vi cua \ 1, ... , 11\ nen anh xa az: '-P:! (II) ~ ~ (11) Iii mot (i .j)f-7(O"(i ) .aU))

hoan vi cua ~2(1I), va nhu vay:

Tlla(j) - ami = IT Ij - ii

{i.j)E"'':!(n) (i,j)E~(r,)

dieu nay cluing t6:

n

\i,j)E"'':!(lI)

_O"_:(}c_")_-_a_(i_)I = 1 j-i

2) f;'A' I' -J h A~ \ I ) h a(j) - a(i) < () ]' I() ~

JV cac cap I,} t uoc •...• n sao c 0 a a, vay

TI

(j,j}E~(II)

(T(j) - (TO) cnng dau v6i £( (T). }-I

Tl (T(j). - (T. (i) _ Ta ciing c6: b{ d) =

15i<j":;" I=!

• £)jnh 19 2 Arm xa IcY s6 e : en ~ {-t, l } la mot d6ng cau nr nhom (en, 0) 16n nhom nhan {-I, I} .

Chung minh .-

Giii sir p. a E e". Ta c6 :

0(0'0 p) TI (aD p)(j) - (a 0 p)(i)
j-i
{i';)E~(Il)
= TI O'(p(j) - O"(p(i)) n
{i,jIE~(Il) p(j)-p(i,) {i,j)E~(n) p(j) - p(i) }-I

3.4 Nh6m d6i x(mg 87

Do anh xa {i j) f-){,c(i),,c(j) }1a mot hoan vi ella ~2(1I), nell ta e6

b{O' 0 p) = n 0'(1) - O'(k) n p(j~ - P(i\ = c(O')c(p)

) i-» J-I

{k,/\E'4J...(I' \i.j}E~ (n)

Mat khac, ro rang I ~ I, 1 } la mot nhom doi vai phep nhan.

• M~nh de ~ Eljnh nghia 2

Hat nhan cua f,'!il. mot nhom con ella en, diroc goi Iii nhom thay phien, va diroc ky hieu Iii A/J'

Cluing minh :

Ta biet (2.2.3, Menh d~ 2) rang hat uhan cua milt dong Call nh6m iii. 1ll¢1 uh6m con. • Nhu lh0 An = E'( {I)) = \ a E $Ll; ~;(O') = 1), ttIC ia r\ ia t(l.p hop cac hoan vi chan cua \1, ...• /I ) _

vi DU:

V" 31',e .) d' (123), ,(123) 0

(1111= ,111=,=lc",:'.,'u"2.3'c,c trong oc= 231 var= 312 =c-,

V1Ir\J = [e , 1', r']:
o~ e c C , 'I 3
"1"1 1. "L.!-,
I' I' C c' '1.2 'I., '2.-1
(' C (' e 'u '2.1 'TL2
.: 1" e c '2,1 1:,.2 1:1,J
'l.~ '11,2 1:2.3 1:1.3 e t' C
'1.3 1:1.3 1:u C e c ,
1:2-'
C , e
'2,3 1:2,) 'I.J 1:, ,2 C
• M~nh de 3
MQi chuyen vi cua { 1, ... , ,,} deu Ie.
CIUllig minh:
Gia su (i. j) E {I •... , 1/}2 sao cho i <j. Vi
",{ '" i-I i i+I ... j-I J j+l . .. "]

'" 1-1 J i + 1 .. , j-I j+l n
l.__j uen cac cap lam thanh lll¢t nghich the (trcn hang thu 2) lit

(j, i + I ),(j, i + 2), ... , (j. j ~ I), U. i), (i + I, i), (i + 2, i), .... (j ~I. i),

Chl/dng 3 86 nguyen - 86 hC'ru tY

s6 cap nhu th~ ia 20' - i) - 1.

VfJ.y I{'ti) Ie, l{'tiJ) = -1 va 'tiJ Ie .

• , H, qua Giii si'r a E en, N E :01"", 11, .•• , tN Ia nhfrng chuyen vi cua

{1, ... ,nj sao cho a= 110 ••• 0 tN' Ta c6 &(0) = (_1)N.

Nhu the, mot hoan vi chan (nrong (rug: Ie) chi co thi phan tfch thanh mot tfch cua m¢t s6 chan (tuong (rug: Ie) nhfrng chuyen vi.

3.4.3 Chu trlnh

o day ta gia thi~t n ;:: 2 .

• £)jnh nghia Cho p E :N sao cho 2 s P s n. MQi hoan vi rr cua {I, ... , n j sao cho ton tai Xl' ... , Xp E { 1, ... , n I, tirng doi khac nhau, thoa man:

{a(XI) :::: X2, o(X2)::: Xl' , o(Xp_I)::: xp~ a(xp)::: Xl

VkE{I, ... ,n}-{xl, ,xpl. O"(k)-k

goi HI. mot p - ehu trlnh (hoac ehu trinh -p) cua { 1, ... , n } .

Tap hop {Xl' .,', XpJ (r6 rang la duy nhat d6i vci mot p- ehu trinh dii cho) duoc goi la gia ella 0", va ky hieu la 0":::: (Xl' "., Xp),

Mot hoan vi ella {I, ... , n J diroc goi la mot ehu trinh khi va chi khi t6n tai p E {2, "', n J sao eho rr la mot p- ehu trlnh.

vi Dl,I:

G ; i : ~) III 3- chu trlnh (2, 5, 3)

NHANXET:

I) (x1, •• " xp) = (x2' .. " xP' XI) = ... = (Xp, Xl' ···,xp-l)·

2) Cac 2- chu trlnh IA cac chuyen vi.

3) e khong phai 111 mot chu trlnh.

• £) in h 19 Moi hoan vi ella { 1, .. , ,n J deu e6 th~ phan tfch thanh mot tich nhirng ehu trinh tirng d6i e6 gia rOi nhau, mot each duy nhtlt, sai khac v~ thir nr cac ehu trinh,

Ta co thi quy uoc rang e 111 phan tfch duoc thanh mot tfch r6ng nhfrng chu trinh, Chung minh : (c6 the gac lai khi doc lin dtiu)

1) Ton tal Quy nap thea n.

V 6'j 'I = 2 tinh chat la tam tlurong.

Gia Slr n e !\ sao cho n ~ 2, va a e e'M-l'

3A Nh6m do; x(tng 89

Truong hap thu 1: a(n + I) = n + 1,

Ta lap luan nhu trong phep chrrng minh Dinh 19 1, 3.4.2. Vi a la song anh, nen \ 1, ... , n I 6n dinh d6i voi a va anh xa earn sinh: d : [l, ... ,n) ~ {I, ... ,n) III mot hoan

kHa(k)

vi ella \ 1, ... ,.n). Theo gil thiet guy nap, ton tai v E ::t va nhfrng chu trinh c;, ... ,c~ ella \ 1, ... , n}, timg doi e6 gia rffi nhau, sao eho a' = c; Q ••• 0 c~, VOl moi r thuoc {I, ... , v}, ta ky hieu c,: {I, ... , n +1) ~ {I, ... , n + 1) la anh xa xac djnh hOi

. (kJ-jc'.(k) neu l$k5n h' - ~ , . I~ h- h inh cr \1 I)

'r - I ,t lrorangtl, ... ,ty an Iffige u tnn eua , ... ,n+

n + I neu k = n + 1

tirng doi co gia roi nhau, va a = C1 Q ••• 0 Cv.

Truong hop thu 2: a(n + 1) *" n + 1.

Vi n + 2 s6 tu nhien n + 1, oin + 1), ... , o"+l(n + I) deu thuoc \ 1, ... , n + 1), nen ton tai (k, I) E \0, ... , n + 1)2 sao eho k « 1 va ak(n + I) = a'(n + I). Ky hieu m = /- k, ta co m E {I, ... , n + 1) va cr'"(n + 1) = n + 1.

VJl.y, tJl.p hop \q E \ I, ... , n + 1); cr4(n + 1) = n + I)ia mot b¢ phan khac r6ng ella <', nen e6 mot phlln tu be nhat, ky hieu 1a p,

Nhu vay ta e6 : aP(n + I) = n + 1.

Mat khac, p s6 tl! nhien n + 1, a(n + 1), ... , aP-I(n + 1) timg d6i khac nhau, VI neu Ion tai (k, l) E {O, 1, . ." P - 1 )2 sao eho (k < f va al(n + 1) = a I(n + 1», tht neu ky hieu q = 1- k, ta se e6: q E {I, ... , n + 1 L o''(n + 1) = n + 1, q 5, P - 1, dieu nay rnau thu!n voi dinh nghia ella p.

Ta ky nieu p-ehu trtnh c = (n + I, a(n + 1), ... , aP-1(n + 1 »Ia c, va p = c·l 0 a, do do {i.,n + 1) = c-\o(n + 1)) = n + l.

Theo ke't qua khao sat ella tnrong hop tM nhat, ton 4Li v E S va cac ehu trtnh c l' ... , c v ella {I, ... , n + I) timg d6i co gia rai nhau, thea man P= (_'1 0 ••• 0 c'"

Vi: {i.,n + 1)= II + 1, {i.,o(n + 1» = o(n + 1), ... , {i.,ap""l(n + I»=: up·l(n + 1), nen cae gia ella cac ehu trlnh 1.'1' ..• , c,. khong chua mot phlln lil nao trong cac phan tll' n + 1, 0(11 + 1), ... , aP·1(n + I). Cu6i cung, a = c 0 ('I 0 ... 0 Cv trong d6 c, cl, ... , ('Y la nhirng ehu trtnh ella {I, ... , II + 1) tirng doi co gia roi nhau.

2) Duy nhat

Gia su o = C1 0 ••• 0 c; ~ d, o ..• 0 d ; Iii. hai dang phan tfeh cua o thanh cac chu Irinh timg dOi eo gia roi nhau.

Ta chu y tnroc tien d.ng ('], ... , c" giao hoan voi nhau timg doi, va d., ... , d ; ding giao hoan vOi nhau tung doi.

Truong hop a= e, co the tha:y ngay; ta gia thiet a*" e.

V~y tOn tai i E [1, ... , 11) sao cho o(i) *" i, va r Ell, ... , vI va r' E (I, ... , v '] sao cho i thuoc gia cua (', va thuoc gia ella d V' .

"_-" {i o(i), ... 0 p-l (i) khac nhau

Cung nhu trong 1) tren day, ton tat p E ~ sao eho :' ,

o p (i) = i timg dbi

o

ChllClng 3

se nguyen - se hltu Iy

'!11e Iii ta co c, = d.. = (I, o(i), ... , cP'·\i)).

Bang each Iap lai, ta suy ra v' = v va {c I, ..•• C v} = {d I, ..• , d v' }.

•

vim):

(1 2 3 4 5 6 7 8 9 10) = (1 4) 0 (2 6 8 7) 0 (3 9 10).

46915827103 ' ". "

Bcii t~p

o 3.4.1 Clumg minh rang e, khong giao hoan khi 11:::3.

o 3.4.2 VOl n EN, xac dinh ky s6 ella a: \1, .... 111 ~ (1,.,., n). iHII+l-i

o .3.4.3 Voi II E It, xac dinh ky s6 cua:

(1 2 3 a= 2 4 (,

n n+l n+2

211 1 3

211 )

2n-l

a) Xac dinh s6 nghich the va tfnh chan Ie cua cr.

b) Phan tich a(it nh<lt theo mot each) thanh mot tfeh nhimg chuycn vi,

c) Pnan nch 0" rhanh mot tieh nhiing elm trinh c6 gi:i rei nhau. Tim lai tri cua t.'( 0").

o 3.4.5 ella II E N sao cho II::: 3.

a)Vm rnoi cap (i.j) thuoc \ I, ... , Il)! sao cho 2 s: i <j s: II, hay ki¢lll ChUng:

Suy fa ('tl;; 2 s: j s: n) sinh ra nh6m en.

b) Vm moi cap (i. J) thuQc \ 2, ••• , n)~ sao cho j ~ j. kiern clurng : (I. I, j) = T'J 0 ,,.' Suy ra rlmg HI, i, j); (i, J) E {2, ... , n }2, i ~ j} sinh ra nh6m con A, .

c) VOl moi k thuoc {3 .... , n}, hay kic~m clnmg :

"C"o "C12 = Yt va "C110"C" = Y~, trong d6 YI = (I. 2, k).

Suy ra: 'Ii ° "Clj = y.o Y/ v{ti moi (I. j) thuoc 13, ... , n )1. Suy ra rang {( I, 2, i) ; 3 s i s n) sinh fa nnom con An'