6.

MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

ODOL
EMAIL
EAK
GARA

IZENA:________________________________________________________________________

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

AURKIBIDEA
A. ZIRKULAZIO APARATUA.
ODOLA.
B. ODOL ZIRKULAZIOA.
C. ZIRKULAZIO BIKOITZA.
BIHOTZ UZKURDURAK.
D.ODOL TALDEAK.
E. ODOL EMAILEAK.
F. PROIEKTUA

KPSI
(hasiera)

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

Markatu ezazu x batez zuk dakizuna:

BAIEZTAPENAK:
Zirkulazio aparatua oxigenoa eta mantenugaiak
garraiatzeaz arduratzen da.
Zirkulazio aparatua karbono dioxidoa eta
hondakinak biltzeaz arduratzen da.
Odola hiru zelula motez osatuta dago.
Odola garraiatzeko hodi ezberdinak ditugu.
Sistolea eta diastolea bihotz uzkurdurak dira.
Odol talde ezberdinak ditugu eta horren arabera
odola ematerakoan kontuan hartu behar dira
hainbat ezaugarri.
1.- Nire lagunei azaltzeko gai naiz.
2.- Uste dut badakidala.
3.- Ez dut ulertzen.
4.- Ez dakit.

KPSI
(bukaera)

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

Markatu ezazu x batez zuk dakizuna:

BAIEZTAPENAK:
Zirkulazio aparatua oxigenoa eta mantenugaiak
garraiatzeaz arduratzen da.
Zirkulazio aparatua karbono dioxidoa eta
hondakinak biltzeaz arduratzen da.
Odola hiru zelula motez osatuta dago.
Odola garraiatzeko hodi ezberdinak ditugu.
Sistolea eta diastolea bihotz uzkurdurak dira.
Odol talde ezberdinak ditugu eta horren arabera
odola ematerakoan kontuan hartu behar dira
hainbat ezaugarri.
1.- Nire lagunei azaltzeko gai naiz.
2.- Uste dut badakidala.
3.- Ez dut ulertzen.
4.- Ez dakit.

ALBISTEA (elkarrizketa)
Gizartea
ALVARO LARREA. BIZKAIKO ODOL EMAILEEN ELKARTEKO
PRESIDENTEARI ELKARRIZKETA
Garai egokia da odol emaile berriak animatzeko
2013-08-29 / Urtzi Urkizu
1994. urtean sortu zen Bizkaiko Odol Emaileen elkartea, eta 2004an izendatu zuten
presidente Alvaro Larrea (Bilbo, 1955). Azkeneko urteetan, uda partean odol

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

emaileen jaitsierarekin antzeko egoera izan dutela aitortu du. Baina, normalean,
lasaitasunez egiten diote aurre.
Odol emateak %30-40 inguru gutxitu dira uda honetan. Ohituak al zaudete
horretara?
Bai. Bizkaian, urteko hilabete normal batean, 450-500 odol emate izaten dira
egunean, eta udako hilabeteetan, 200-250 ingurura jaisten da kopurua. Baina,
bestalde, ospitaleetan odolaren kontsumoa beste sasoi batzuetan baino txikiagoa da.
Irailaren erdialdera arte desoreka pixka bat izaten da. Kurtso berria hasten denean
egonkortzen da egoera. Bitartean, justu samar ibiltzen gara, batez ere A- eta O- odol
taldeetan.
Aipatutako bi odol talde horiekin ba al duzue arazo nabarmenik?
Oraingoz, ari gara A- eta O- multzoetako odola ospitaleetara bidaltzen. Baina aitortu
behar dugu oraintxe bertan ez dugula erreserba askorik.
Ohiko odol emaileentzat deialdi bereziak egiten ari al zarete?
Ez. Izan ere, unitate ibiltariarekin herrialde edo auzo batera joatea programatuta
badaukagu, aurretik hitzartuta dauden odol emaileekin harremanetan jartzen gara,
dela posta bidez, dela mezu elektroniko bidez. Odola eman aurreko orduetan ere
telefono bidezko SMS bat bidaltzen diegu gogoratzeko non egongo garen.
Zer-nolako erantzuna jasotzen ari zarete Bizkaiko odol emaileen partetik?
Erantzuna ona da, baina arazoa da jende asko dagoela kanpoan oporretan.
Horregatik, odol emaileei bidali behar diegun mezua argia da: ez badira oporretan
kanpora joan, gerturatu daitezela ohiko tokietara odola ematera.
Hirietako ospitaleez gain, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan hainbat autobus
ibiltzen dira herritarren odola jasotzen.
Euskal Autonomi Erkidegoan dozena bat unitate ibiltari daude, odola jasotzeko.
Ondo funtzionatzen dute auzoetan eta herrietan, baita nekazaritza guneetan ere.
Odola eman ala ez eman zalantzan dauden herritar horiei zer informazio
emango zenioke?

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

Odola ematera animatuko nituzke, berehala egiten den zerbait baita. 18 urtetik 65
urtera bitarteko pertsonek eman dezakete, gutxieneko baldintza batzuk betez gero.
Edozein unetan emailearen informazio telefonora dei dezakete, 900 303 404
zenbakira. Bertan edozein zalantza argituko diete, eta odola ematera nora joan
daitezkeen esango diete. Odola emateko zentroen ordutegiak,
berriz, www.donantesdesangre.comwebgunean kontsulta daitezke.
Ohiko odol emaileak ez direnei eta pausoa ematekotan daudenei mezurik
bidaliko al zeniekete?
Bai, noski. Sasoi honetan garrantzitsua litzateke guretzat odol emaile berriak iristea.
Pertsona batzuk zalantzan izaten dira odola eman edo ez eman, eta, agian, haietako
batzuentzat inoiz ez da unerik egokiena. Garai hau oso egokia izango litzateke
zalantzan dauden horiek animatu eta odola ematera joateko.

ARIKET
AK:
-

Eman zuen iritzia aurreko albisteari buruz.

Ekar ezazu zuk etxetik odol emaileei buruzko informazioren bat. Inguruan
ezagutzen duzun odol emaile bati eska diezaiokezu. Ondoren:
Komentatu lagunei ozen.
Azaldu zerk deitu dizun arreta.
Galdetu lagunei beraien iritzia.

6.MAILA

A)

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

6.MAILA

B)

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

6.MAILA

C)

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

D) Odol taldeak
Gizakiok lau odol talde izan ditzakegu:
-

Antigenorik gabea
A antigenoduna
B antigenoduna
A eta B antigenoduna

0
A
B
AB

Horrez gain odol talde horietako bakoitzak RH + edo RH izan dezake.

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

Odol taldea eta RHaren konbinazioari esker odol mota hauek izan
ditzake gizakiak:
0

AB

0+

0-

A+

A-

B+

B-

AB+

AB-

Pertsona batek beste baten odola jaso behar duenean, hau, ezin da
edozein eratara burutu.
Ezer berezirik ez duen odol taldea 0- da eta hori beste odol mota
guztiekin bateragarria da, odol mota hau dutenei emaile unibertsalak
deitzen zaie, edozein pertsonari eman diezaiekeelako odola.
Baina beste odol motak dituzten guztiek beraien berezitasuna duten
odol motakoei bakarrik eman diezaieke, hau da, bere antigeno (A,B, AB)
edo RH (+) duenari.
Hau hobeto ulertzen lagun diezazuke taula honek.

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

E) Odol emaileak.
1 Nolatan hasi ziren odol emaileak odola ematen?
Istripuetan, ebakuntzetan edo gaixotasunen baten ondorio dela eta,
sarritan beste pertsona baten odola behar izaten dugu.
Duela 300 urte inguru hasi zen gizaki odol ematearekin probak egiten,
hasiera baten bi txakurrekin probatu zuten.

Proba honetatik odola jaso zuen txakurrak bizirik irtetea lortu zuen
baina eman zuen hil egin zen. Hiltzearen arrazoia odol gehiegi atera
ziotela izan zen.
Handik urte batzuetara alaba gaixorik zuen mediku batek bere alabari
eman zion odola, baina alaba ez zen bizirik atera, aita medikuaren odola
eta alabarena ez zirelako bateragarriak.
Horrela pixkanaka-pixkanaka ikasten joan ziren eta pauso horiei guztiei
esker gaur egun milaka bizitza salbatzen dira odol emaileei esker.

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

2 Odol emaileen ezaugarriak.

Odol emaileek bete beharreko ezagugarri batzuk:
Odola emateko gutxieneko adina 18 urte da, eta
gehienekoa 65. Hori bai, 65 urte baino gehiago
dituenak osasuntsu dagoela uste badu medikuari eska
liezaioke baimena 70 urte arte odola ematen

jarraitzeko.
50 kg baino gehiago izatea.
Osasuntsu egotea.
Odola ematea borondatezkoa da.
Odola jasotzea eskubidea da.

Odolaren bidea.

Pertsona batek odola eman ondoren odol hori ODOL BANKURA eramaten
dute.
Bertan odola mugimenduan jarriz globulu gorrietan, plasman eta
plaketatan banatzen da.
- Globulu

gorriak,

pertsonentzat

odol

asko

izaten

dira.

galdu

duen

(istripuak,

ebakuntzak)
- Plasma, erredurak izan dituzten pertsonentzat
izaten da, izan ere plasmari esker organo, gihar
eta bestelako gorputz egiturak birsortzen dira.
- Plaketak zauriak ixteaz arduratzen dira eta
hauek

minbizia

duten

beharrezkoak izaten dituzte.

pertsonek

oso

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

Odola hiru zati horietan banatu ondoren, gorde egiten dute eta
ospitaletara banatzen dute behar dutenean.
Baina odol honek bere iraungitze data izaten dutenez momentu oro
behar izaten da odola:
- Globulu gorriak 4Ctako tenperaturan gordetzen
diren arren 40 egunez irauten dute erabilgarri.
- Plasma -20Ctako tenperaturan gordetzen da
eta 2 urtez egoten da erabilgarri.
- Plaketak 20Ctako tenperaturan gordetzen dira
eta gordeta dauden momentu oro mugimenduan
egon behar dute. Hala ere 5 egunez bakarrik
egoten dira erabilgarri.

Hori dela eta une oro behar izaten da odol emailea.

F) PROIEKTUA.

6.MAILA

INGURUNEA
3.HIRUHILEKOA

PROIEKTUA EGITEKO AZPIAN DUZUEN WEBQUESTA

JARRAITU BEHAR DUZUE:

http://www.phpwebquest.org/euskera/webquest/soporte_tab
lon_w.php?id_actividad=4104&id_pagina=1