Sarath I

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information
System of
Assisting
Residents
And
To u r i s t s t h r o u g h
Helpline
Information
SARATHI
efHebHejer efebeJe[ ceneveiejHeeefuekee,

efHebHejer - 411 018
ceneje^
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
ceneveiejHeeefuekee,
efHebHejer efebeJe[ ceneveiejHeeefuekesee eYeeieefvenee vekeeMee
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
veJee Jeee..
`Jeefyee peveefnleee' ns eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJeses
yeero keeJee Deens. veeieefjJeebee efnleemeeer leebvee DeekeeJe lee
veeiejer meskee-megefkeOee kesUsle GheueyOe Jeve osCeemeeer
ceneveiejheeequeJee eelveeerue Deens.
eEhehejer eEeeke[ ns Peheeeeves efkeJeefmele nesle Demeuesues enj
Deens. leecegUs veeieefjJeebvee DeekeeJe lee veeiejer megefkeOee eehle Jeve osCeemeeer De[eCeer efvecee&Ce
nesleele. lemese ee enjeleerue veeieefjJeebvee ceneveiejheeequeJesee heeCeer hegjkee, yeebOeJeece hejkeeveieer,
mLeehele, efkeegle, Deejesie Deeoer efkeYeeieebee JeeceJeepeebeer ceeefnleer hegjsee eceeCeele GheueyOe vemeles.
veeieefjJeebvee Deeheues Depe& JeesCeeJe[s Jejekesle ke leekej JeesCe efveCe&e Ieslees eeeerner yeNeeeoe ceeefnleer
vemeles efkebJee Demeueeme leer ceeefnleer DeHetjer Demeles. meyeye, eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee veeieefjJeebvee
veeiejer meskee ke megekf eOee hegjefkeCeeyeeyeleeer mebhetCe& ceeefnleer efceUekeer eeJeefjlee vesnceer efkeeejues peeCeejs ee>
(Frequently Asked Questions - FAQs) ke leeeer Gej mJeHeele meefkemlej ceeefnleer DemeCeejs
`meejLeer' ns hegmleJe eJeeefele Jejerle Deens.
`meejLeer' ee Hegmlekeemeesyelee veeieefjJeebveer efkeeejuesuee ee>ebvee Gejs osCeemeeer ke ceeie&oe&ve
JejCeemeeer nsuheueeF&veee Gheece DeepeHeemetve meg JejCeele esle Deens. ne Deleble mlegle Gheece
Deens. leecegUs veeieefjJeebee kesUs ee Dehekee nesCeej veener ke veeieefjJeebvee Iejyemeuee ceeefnleer GheueyOe
nesT eJesue. DeeOegefveJe leb$e%eeveeee keehej Jeve ns veeiejer megefkeOeeefke<eeJe ceeefnleer osCeejs hegmleke ke
nsuheueeF&ve veeieefjJeebeer Jeeces megueYe heleerves nesCeemeeer Gheege jsue.
ee Gheeceeme neefo&Je egYese !
meew. ceesefnveer ueeb[s

ceneHeewj,
efHebHejer efebeJe[ ceneveiejHeeefuekee, efHebHejer
efo. 15 Dee@iem 2013
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
1)
ceneveiejheeequeJee mLeehevee
efo. 11 Dee@Jeesyej, 1982
2)
ceneveiejheeequeJee #es$eHeU
177.3 eew.efJe.ceer.
ceneveiejheeequeJee#es$eeleerue ueesJemebKee
(peveieCevee 2011 vegmeej)
17,27,629
4)
ueesJemebKeseer Ievelee
9770
5)
ceneveiejheeequeJee #es$eeleerue SJetCe ieekes
30
6)
enjeletve keenCeeNee veoee
hekevee, FbeeCeer, cegUe
7)
efveke[CetJe eYeeie mebKee
64
8)
veiejmeome mebKee
SJetCe meome mebKee 133

efvekee&efele meome 128
veeceefveoxef ele meome 5
ceneveiejheeequeJee DeefOeJeejer ke
Jece&eejer mebKee
SJetCe 7575
keie& De 93
keie& ye 200
keie& Je 2980
keie& [ 4302
3)
9)
10)
Deboepehe$eJe (hees)
DeeefLe&Je ke<e&
meve 2013-14
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
pecee
20,24,13,94,400/-
eefle eew.efJe.ceer.
Kee&
20,21,75,67,100/-
oesve HeeTue Heg{.s .

jepeeceOes ceesee eceeCeele enjerJejCe nesle Demetve eEhehejer
eEeeke[ ns jepeeleerue mekee&efOeJe kesieeves kee{Ceejs enj Deens. eeb[
kesieeves kee{CeeNee ueesJemebKesuee jmles, heeCeer, meeb[heeCeer ke IeveJeeje
kekemLeeheve, Deejesie Deee efkeefkeOe eJeejee meeseermegefkeOee
hegjefkeCeeeer ceneveiejheeequeJeskej ceeser peyeeyeoejer Deens.
enjele jenCeeNee veeieefjJeebvee yeNeeeoe esee-esee
JeejCeebmeeer cegKe Jeeee&uee DeLekee eYeeie Jeeee&ueeele eekes ueeieles. (Goe. vekeerve veU JevesJeevemeeer
JeesCeleer Jeeieohe$es pees[ekeerle, efceUJeleereer DeeJeejCeer Jeeer Jesueer peeles F.). ee cetueYetle yeeyeeReer
ceeefnleer veeieefjJeebJeefjlee meesHee ke megmegerle ceeOeceele GheueyOe vemeueeves Deee eJeejeer DeeJeMeke
ceeefnleer eehle JejCeeceOes veeieefjJeebee yejee kesU peelees. leeeyejesyej eeemeveeeeosKeerue cetueYetle
ee>eb eer Gejs osCeemeeer peemle kesU Keeea he[lees. eeb[ kesieeves kee{CeeNee eEhehejer eEeeke[ enjeJeefjlee
otjer sJetve oerIe& cegoleereer OeesjCes DeeKeCes ke leevegmeej Gheeeeespevee JejCes ee JeeceeJeefjlee
ceneveiejheeequeJesee eb$eCesves DeefOeJe kesU osCes iejpeses Deens.
ee heee&Yetceerkej ceneveiejheeequeJesee efkeefkeOe efkeYeeieebeer mebyebefOele ceeefnleer veeieefjJeebvee meesHee
Meyoeble GheueyOe Jeve osCeemeeer eMveesejs (Frequently Asked Questions - FAQs)
mkeheele mebJeequele JejCeele Deeueer Demetve ner ceeefnleer `meejLeer' ee hegmleJeeee heeves veeieefjJeebvee
GheueyOe Jeve osCeele ceuee Deefleee Deevebo nesle Deens.
leb$e%eeveeeer GheueyOelee ke Gheegelee ue#eele IesTve ner ceeefnleer ceneveiejheeequeJesee kesyemeeF&kej
osKeerue FAQs ee mkeheele Deepeheemetve GheueyOe Jeve osCeele esle Deens. lemese veeieefjJeebvee
JeesCeleener #eCeer ner ceeefnleer GheueyOe knekeer ee efJeesveeletve ner ceeefnleer SARATHI (System of
Assisting Residents and Tourists through Helpline Information) ee nsuheueeF&ve
(otjOkeveer e. 8888006666)ee ceeOeceeletveosKeerue Deepeheemetve GheueyOe Jeve osCeele esle Deens.
ee eJeejs ceneveiejheeequeJesee efkeefkeOe efkeYeeieebeer cetueYetle ceeefnleer ceeie&oe&Je Hegmleke, kesyemeeF&
ke nsuheueeF&veee ceeOeceeletve veeieefjJeebheele heesneseefkeCeemeeer cee. ceneheewj, meke& mevceeveveere
heoeefOeJeejer ke ievesles eebes ceesueees ceeie&oe&ve ueeYeues, eeyeue ceer leebes DeeYeej ceevelees. ner ceeefnleer
ee eflevner eJeejee ceeOeceeletve GheueyOe Jeve osleevee ceneheeequeJeses meke& efkeYeeieecegKe eebveer iesueer
4 ceefnves cesnvele IesTve heefjhetCe& ke Deeeekele ceeefnleer leeej Jeve efoueer, eeyeue ceer leebes cevehetke&Je
JeewlegJe Jejlees.
[e@. eerkej HejosMeer

Deeegkele,
efHebHejer efebeJe[ ceneveiejHeeefuekee, efHebHejer
efo. 15 Dee@iem 2013
efHebHejer efebeJe[
SARATHI
ceeie&oMe&ke
cee. ceesefnveerleeF& ueeb[s

ceneHeewj
cee. Mejo GHe& jepet efcemeeU

GHeceneHeewj
cee. veJeveeLe peieleeHe
cee. JewMeeueerleeF& peJeUkej

meYeeHeleer, efJeOeer meefceleer
meYeeHeleer, ceefnuee Je yeeuekeueeCe meefceleer
cee. MegYeebieerleeF& ueeW{s
meYeeHeleer, Menj megOeejCee meefceleer
cee. jeceoeme yeeske[
cee. Deveble keesNneUs
ieveslee, je.keeB.He. eefCele DeHe#e DeeIee[er
meYeeHeleer, eer[e meefceleer
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
ieveslee, cevemes
meYeeHeleer, mLeeeer meefceleer
cee. DeeMeeleeF& megHes
cee. megjsMe cns$es
ceeie&oMe&ke
cee. cebieueeleeF& keoce
cee. efJeveeso ve{s
meYeeie=n veslee Je ieveslee, je.keeB.He.
efJejesOeer He#evesles
cee. Je<ee&leeF& ceef[iesjer

ieveslee, Yee.pe.He.
DeOe#e, De eYeeie meefceleer
DeOe#e, ye eYeeie meefceleer
cee. megjsKeeleeF& ieJneCes
cee. meesveeueerrleeF& pece
meYeeHeleer, efMe#eCe ceb[U
DeOe#e, ke eYeeie meefceleer
cee. peeJeso MesKe
DeOe#e, [ eYeeie meefceleer
cee. DeeHHee GHe& eerjbie yeejCes
ieveslee, efMeJemesvee Je Deej.Heer.Deee. DeeIee[er
cee. ecegveeleeF& HeJeej
cee. He]peue MesKe
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
mebheeove
[e@. eerJej hejoseer (Yee.e.mes.)
Deeege,
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee, eEhehejer 411 018
mebheeove meenee
meke& efkeYeeie ecegKe,
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee,
eEhehejer 411 018
ceeefnleer mebJeueve
efveUkeb HeesceCe (F&-ieJnve&vme DeefOekeejer)
Lee@ceme vejesvne (keeejuesme Fveepe&)
megOeerj yeesje[s
mebJeueve meenee
eerceleer kebovee JegueJeCeea
Deefcele leueeer
Deceesue oseheeb[s
jepe kecee&
jesefnle eqKejeheles
Jeg. efyeuekee oske
cegefleMeesOeve :
JebkesMe eewOejer, veebos[
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
cegKehe= - ceeb[Ceer
veeve yeejeneles, veebos[
De#ejpegUCeer
cees. cegle&gpee DeLej
efkeMeesj Dekeesjs
cegCe :
eje - me=peve JecegefveJesevme, veebos[
YeceCeOJeveer : 09422170623
eJeeeJe
[e@. Goe sJeeUs
meneeJe Deeege, eeemeve
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee,
eEhehejer 411 018
De.e.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
efkeYeeieees veeke
heeve eceebJe
kejDeekeejCeer Je JejmebJeueve .................................................. 11
heeCeerhegjkee ............................................................................ 16
ceueefve:meejCe ......................................................................... 18
yeebOeJeece hejkeevee ................................................................... 21
veiejjevee Je efJekeeme ............................................................. 25
DeveefOeJele yeebOeJeece ............................................................... 33
Deejesie .................................................................................. 36
Goeeve ................................................................................... 38
efkeoegle ................................................................................... 43
mLeehele ................................................................................. 45
mLeeefveJe mebmLee Jej ............................................................... 47
keenletJe .................................................................................. 51
DeeJeeeefevn ......................................................................... 55
keweJeere ................................................................................. 58
eeLeefceJe efMe#eCe ..................................................................... 67
ceeOeefceJe efMe#eCe ................................................................... 73
heee&kejCe ................................................................................ 76
eer[e ...................................................................................... 81
Peeshe[heer efvece&tueve, HegveJe&meve Je Iejkegue eespevee ..................... 86
hejkeevee .................................................................................. 91
heegkeweJeere ........................................................................... 95
F&ieknve&vme ............................................................................ 98
veeiejer megefkeOee JeW ................................................................. 99
hee&ve .................................................................................. 101
meeevme heeJe& ........................................................................ 108
yeer. Deej. er ........................................................................ 109
Deefie>eceve ............................................................................ 111
Deeheeer kekemLeeheve .............................................................. 116
veeiejJemleer efJeYeeie keueeCekeejer eespevee ..................................... 124
efJeJeen veeWoCeer ...................................................................... 128
celeoej veeWoCeer ..................................................................... 131
DeeOeej kee[& ........................................................................ 136
efpeuneefOekeejer keeee&ueeeke[erue oeKeues ............................... 138
Flej Meemekeere keeee&uees ..................................................... 141
efHebHejer efebeJe[ veJeveiej efJekeeme eeefOekejCe ......................... 156
Sce.Deee.[er.meer. .................................................................. 160
omle veeWoCeer efJeYeeie ............................................................. 169
Heer.Sce.Heer.Sce.Sue. yememesJee ................................................ 173
ceeefnleeree DeefOekeej DeefOeefveece, 2005 ............................. 178
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
cebieUJeej, efo. 12 petve 2012

efnbogmleeve DeBeryeeeesefkeme cewoeve, vesnveiej, efHebHejer.
peieodieg meble legkeejece cenejepe HeeueKeer efjbieCe meesnUe
10
eMve 1
Gej
eMve 2
Gej
eMve 3
Gej
eMve 4
Gej
eMve 5
Gej
eMve 6
Gej
11
efceUJeleJejeeer DeeJeejCeer JeesCelee efceUJeleeRkej Jesueer peeles?

ceneheeequeJesee keee&#es$eeleerue meke& Fceejleer ke ceesJeee peefceveeRkej efceUJeleJejeeer DeeJeejCeer Jesueer peeles.
Fceejleereer JejDeeJeejCeer Jejleevee Jeejhes/efyeu DeHe #es$eHeUebhewJeer JeesCeles #es$eHeU efkeeejele
Iesleues peeles ?
Fceejleereer JejDeeJeejCeer Jejleevee efceUJeleeres efyeuDehe #es$eHeU efkeeejele Iesleues peeles.
efceUJeleerkej JejDeeJeejCeer Jeee eJeejs Jesueer peeles?
efceUJeleeree Keeueerue yeeyeer efkeeejele IesTve DeeJeejCeer Jesueer peeles :
1. efceUJeleeres efyeuDehe #es$eHeU
2. efceUJeleeres eJeej - efvekeemeer / efyeiejefvekeemeer / efcee /DeeweesefieJe/
ceesJeee peeiee.
3. efceUJele pee efkeYeeieele Deens, lee efkeYeeieeleerue keeef<e&Je
Jejeesiecetueeee eefle eewjme Het oj.
4. yeebOeJeeceeee eJeej Deej.meer.yeebOeJeece / meeOes yeebOeJeece / he$ee es[.
efceUJeleJejees efyeue Jegs efceUsue?
1. meke& efceUJeleOeejJeebvee efceUJeleJejeee efyeueees keehe
ceneheeequeJee Jece&eejer efceUJeleeree efJeeCeer Jejleele.
2. efceUJele pee efkeYeeieere JejmebJeueve Jeeee&ueeeee
Jeee&#es$eele esles, lee efkeYeeieere Jeeee&ueeele eEJekee ceneheeequeJesee
www.pcmcindia.gov.in ee mebJeslemLeUekej
e-services ceOes Property tax & water tax
ee link kejner efceUJeleJejees efyeue efceUsue.
kejDeekeejCeer
Je kejmebkeueve
efJeYeeie
eer. Yeevegoeme ieeekeJee[
mene. Deeegkele, kej mebkeueve
efceUJeleJej YejCeeeer Debeflece cegole Jeee Demeles?

heefnueer meneceener efoveebJe 01 Sefeue les 30 meHWyej, ee JeeueekeOeereer mebhetCe& efceUJeleJejeeer jJeJece
YejCeeme efoveebJe 30 meHWyej DeKesj Deeer cegole Demetve, ogmejer meneceener efoveebJe 01 Dee@Jeesyej les
31 ceee&, ee JeeueekeOeereer mebhetCe& efceUJeleJejeeer jJeJece YejCeeme efoveebJe 31 ef[meWyej DeKesj
Deeer cegole osCeele Deeuesueer Deens.
efceUJeleJej kesUsle Yejuee veener lej efJeleer ob[ DeLekee efkeuebyeeguJe Yejekes ueeieles?
1. heefnuee meneceenereer jJeJece 30 meHWyej DeKesj ve Yejueeme efoveebJe 1 Dee@Jeesyejheemetve
eefle cene 2 ke ogmeNee meneceenereer jJeJece 31 ef[meWyej DeKesj ve Yejueeme
efoveebJe 1 peeveskeejerheemetve eefle cene 2 ojeves cevehee ob[eeer DeeJeejCeer Jejles.
2. LeJeyeeJeer jJeJeceskej eefle cene 2 ojeves eemleereer DeeJeejCeer Jesueer peeles.
3. efkeefnle cegoleerle efceUJeleJejeeer jJeJece YejCee ve Jesueeme efe#eCeJej,jespeieej nceer Jej ee
eemeveJejekej keeef<e&Je 1 ojeves efe#eCeJej veeserme Heer ke jespeieej nceer Jej veesermeHeereer
DeeJeejCeer Jesueer peeles.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
12
eMve 7
Gej
eMve 8
Gej
eMve 9
Gej
eMve
10
Gej
eMve 11
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
efceUJeleJejeceOes mekeuele efceUekeer eemeeeree Jeener eespevee Deensle Jeee?

Demeueeme JeesCelee ?
mebhetCe& efceUJeleJejeee YejCee LeJeyeeJeermen 30 petveheele Jesueeme eeuet ke<ee&ee mebhetCe& meeceeveJejele
KeeueerueeceeCes mekeuele efoueer peeles.
1. ceepeer mewefveJe ke mkeeleb$e mewefveJe eebee jenlee efvekeemeer Iejeee meeceeveJejele 50 mekeuele
2. Hee ceefnueebee veekes Demeuesuee jenlee efvekeemeer Iejeme meeceeveJejele 50 mekeuele
3. efvekeemeer keehejeee mkeleb$e veeWo Demeuesuee efceUJeleerme meeceeveJejele 10 mekeuele
4. efyeiejefvekeemeer / DeeweesefieJe / peefceveer F. efceUJeleerme meeceeveJejele 05 mekeuele. eehewJeer
SJeee mekeueleeree ueeYe efceUJeleOeejJeeme Ieslee esF&ue.(ee mekeueleeRee ueeYe IesCeemeeer
oesvner meneceeneReer mebhetCe& efyeueeeer jJeJece DeeieeT YejCeeeer cegole 30 petveheele Deens.)
eerve efyeefu[bie jsefbiemeeer efceUJeleJejele Jeener mekeuele Deens Jee?
yeebOeJeece hejkeeveieer efkeYeeieeceeHe&le osCeele esCeeNee Debeflece YeesiekeeHe$eJeeee kesUsme Debeflece eerve
efyeefu[bie meef&efHeJes osCeele esCeeNee efceUJeleerme meeceeveJejele KeeueerueeceeCes mekeuele Deens (mej
jseEiees leHeMeerue ceneHeeefuekesee JesyemeeF&Jej henekesle.)
3 mej jseEie 5 jJeJece mekeuele
efceUJeleeree JejDeeJeejCeer eJejCeer JeesCeleer Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle?
1. peeiesee ceeueJeer nJeJeeeer Jeeieohe$es (Kejsoer-Kele/Fb[Js eme II /7-12 Gleeje / efmeermeknx Gleeje)
2. yeebOeJeecehejkeevee efkeYeeieeJe[erue Keeueerue Jeeieohe$es :
yeebOeJeece hejkeevee oeKeuee.
yeebOeJeece hetCe&lkeeee oeKeuee.
yeebOeJeece cebpetjeree veJeeee.
Sce.Deee.[er.meer Je eeefOeJejCe #es$eeleerue efceUJeleeRyeeyele kesieUer Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle.
efceUJeleereer JejDeeJeejCeer Jejleevee JeesCeleener eJeejeer Heer DeeJeejueer peele veener. leLeeefhe efceUJeleeres
yeebOeJeece hetCe& Peeueeveblej efceUJeleOeejJeeves 15 efokemeeble ceneheeequeJesme JeUefkeCes yebOeveJeejJe Deens.
Sce.Deee.[er.meer Je eeefOeJejCe #es$eeleerue efceUJeleeRee JejDeeJeejCeer eJejCeer JeesCeleer
Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle?
Sce.Deee.[er.meer Je eeefOeJejCe #es$eeleerue efceUJeleermeeer DeekeeJe Jeeieohe$es KeeueerueeceeCes:
1. leeyee he$e ke jeqpemj De@efeceW.
2. jeqpemj ye#eermehe$e / keeCeerhe$e. efceUJeleereer JejDeeJeejCeer Jejleevee JeesCeleener eJeejeer Heer
DeeJeejueer peele veener.leLeeefhe efceUJeleeres yeebOeJeece hetCe& Peeueeveblej efceUJeleOeejJeeves 15
efokemeebee Deele ceneheeequeJesme JeUefkeCes yebOeveJeejJe Deens.
efceUJeleerkej JejDeeJeejCeereer Jeee&keener efJeleer efokemeele hetCe& Jesueer peeles?
JejDeeJeejCeeryeeyele njJele ve Deeueeme 21 efoJemeeble ke njJele Deeueeme 45 efoJemeeble efceUJeleerkej
JejDeeJeejCeereer Jeee&keener hetCe& Jesueer peeles.
eMve
12
Gej
eMve
13
Gej
eMve
14
Gej
eMve 15
Gej
eMve 16
Gej
eMve 17
Gej
eMve 18
Gej
13
efceUJeleJejees efyeue DeLekee efceUJeleJejeeer DeeJeejCeer eebyeeyele leeej Demeueeme Jegs

mebheJe& meeOeekee?
efceUJele pee efkeYeeieere kejmebkeueve Jeeee&ueeeee Jeee&#es$eele esles,lee efkeYeeieere Jeeee&ueeeceOes
leeejeree efvejeJejCeemeboYee&le mebheJe& meeOeekee.
kee{erke yeebOeJeeceeeer JejDeeJeejCeer Jejleevee DeeJeejCeer Peeuesuee hetkeaeee pegvee ojevese
Jesueer peeles Jee?
veener,kee{erke yeebOeJeeceeeer JejDeeJeejCeer eeuet mejJeejer ke<ee&ee eeequele ojevese Jesueer peeles.
efvekeemeer efceUJeleeree keehejele yeoue Jeve efyeiejefvekeemeer keehej meg Jesueeme JejDeeJeejCeer
Jeeer Jesueer peeles?
efceUJeleeree keehejeleerue yeoueeme hejkeeveieer Demeueeme efyeiejefvekeemeer keehejeee eeequele ojeves
JejDeeJeejCeer Jesueer peeles.
efceUJeleeree nmleeblejCeeJeefjlee DeekeeJe Jeeieohe$es JeesCeleer?
efceUJeleeree nmleeblejCeeJeefjlee Keeueerue Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle.
1. ceeueJeer nJeJeeeer Jeeieohe$es KejsoerKele (Kele / Fb[sJeme II)
2. cetU ceeueJeeee DeLekee meesmeeeer Demeueeme meesmeeeeree vee njJele oeKeuee
3. eeuet DeeefLe&Je ke<ee&DeKesj mebhetCe& Jej Ye]juesueer heekeleer
4. nmleeblejCe Heer Jejeesie cetueeee 1
5. ceneveiejheeequeJesee efceUJeleJej Gleeje
efceUJeleeres keejmee nJeJeeves nmleeblejCe JejCeemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es JeesCeleer?
keejmee nJeJeeves nmleeblejCe JejCeeJeefjlee Keeueerue Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle :
1. efceUJeleOeejJeeee ce=let oeKeuee
2. keejmeenJeJeeyeeyele eefle%eeHe$e / Jees& eceeCeHe$e
3. jeqpem[& ce=lethe$e Demeueeme leeeer meleele/Fehe$eeeer meleele
4. eeuet DeeefLe&Je ke<ee&DeKesj mebhetCe& Jej Yejuesueer heekeleer
5. nmleeblejCe Heer Jejeesie cetueeee 1
6. ceneveiejheeequeJee efceUJeleJej Gleeje
efceUJeleeree nmleeblejCeeeer Jeee&keener efJeleer efokemeele hetCe& Jesueer peeles?
efceUJele nmleeblejCe JejCeeyeeyele njJele vemeueeme 21 efoJemeeble ke njJele Deeueeme 45 efoJemeeble
efceUJele nmleeblejCeeeer Jeee&keener hetCe& Jesueer peeles.
efceUJeleJejeee YejCee JeesCelee mkeheele ke Jegs mkeerJeejuee peelees?
1. efceUJeleJejeeer jJeJece jesKe / eske / Dee@veueeF&ve mkeheele mkeerJeejueer peeles.
2. JejmebJeueve efJeYeeieeee 15 efkeYeeieere Jeeee&ueeeble eEJekee ceneheeequeJesee veeiejer megefkeOee JeWeceOes
jJeJece jesKe/eskeves ee efceUJeleJejeeer jJeJece mkeerJeejueer peeles.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
14
3.
eMve 19
Gej
ceneheeequeJesee www.pcmcindia.gov.in> e Services> Property & Water Tax

ee mebJeslemLeUekej efceUJeleJejeeer jJeJece Dee@veueeF&ve YejCeeeer megefkeOee GheueyOe Deens.
Oeveeose / hes Dee@[&j JeesCeeee veekes Jee{ekesle?

Oeveeose / hes Dee@[&j Deeege, eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee, eEhehejer eebee veekes Jee{eJesle.
eMve 20
Gej
JejceeHeer JeesCelee efceUJeleerme ueeiet Deens?

pee efceUJeleeree meeke&peefveJe,Oeeefce&Je hetpee-Deexmeeer keehej neslees ke pee efceUJeleer Oecee&oee eeespeveemeeer
Oecee&oee DeeegeebJe[s veeWoCeerJele Deensle, Deee efceUJeleeRvee JejceeHeer efceUles.
eMve 21
Gej
efceUJeleJej Dee@veueeF&ve YejCeeeer megefkeOee keMeer JeeHejeJeer?

1. ceneheeequeJesee www.pcmcindia.gov.in ee mebJeslemLeUekej e-services ceOes
Property tax & water tax ee link kej click Jeje.
2. leeveblej Property bill ee link kej click Jeje.
3. veceto JesueeeceeCes Deeheuee efceUJeleeree eceebJe Enter Jeve Show yeCeekej
click Jeje.
4. Deeheuee efceUJeleeree leheeerue leheemetve Make Payment kej click Jeje.
eMve 22
Gej
efceUJeleeree Gleeje Jegs efceUsue?

hees 10 /- Heer YejCee Jesueeveblej efceUJele Gleeje efceUsue.
eMve 23
Gej
efceUJeleOeejJeeeer LeJeyeeJeer vemeueeee oeKeuee Jegs efceUsue?

hees 5 /- oeKeuee Heer ke efceUJeleJejeeer mebhetCe& jJeJece Yejueeveblej LeJeyeeJeer vemeueeee oeKeuee
efceUsue.
eMve 24
Gej
Dee@veueeF&ve ieskesceOes JeesCelee yeBJee, esef[ ke [sefye Jee[& eebee meceekese Deens?
Dee@veueeF&ve ieskesceOes Keeueerue yeBJee, esef[ ke [sefye Jee[& eebee meceekese Deens 1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Deueeneyeeo yeBJe
DeebOe yeBJe
De@eqkememe yeBJe
yeBJe Dee@He yeneefjve S@C[ Jegkesle
yeBJe Dee@He ye[esoe Jee@jheesjs
yeBJe Dee@He ye[esoe efjsue
yeBJe Dee@He Fbef[ee
yeBJe Dee@He ceneje
yeerSveheer heefjyeeme
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
peccet DeB[ Jeeeqcej yeBJe

Jevee&Je yeBJe
Jej keeme yeBJe
JeesJe yeBJe
ue#ceer efkeueeme yeBJe Jee@jheesjs
ue#ceer efkeueeme yeBJe efjsue
DeesefjSbue yeBJe Dee@He Jee@ceme&
hebpeeye DeB[ eEmeOe yeBJe
hebpeeye ve@eveue yeBJe Jee@jheesjs
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
Je@veje yeBJe
Je@LeequeJe efmeefjeve yeBJe
meWue yeBJe Dee@He Fbef[ee
efmeer egefveeve yeBJe
Jee@jheesjseve yeBJe
[e@Fe yeBJe
[ermeeryeer yeBJe
osvee yeBJe
Oeveue#ceer yeBJe
Hes[jue yeBJe
Se[erSHemeer yeBJe
DeeemeerDeeemeerDeee yeBJe
Deee[eryeerDeee yeBJe
Fbef[eve Deesknjefmepe yeBJe
Fbef[eve yeBJe
Fb[mueB[ yeBJe
DeeeSvepeer keeme yeBJe
egefveeve yeBJe Dee@He Fbef[ee
esme yeBJe
54.
55.
hebpeeye ve@eveue yeBJe efjsue

jlveeJej yeBJe
meejmkele yeBJe
mB[[& eej[& yeBJe
eecejeke efkeue JeesyeBJe eque.
meeFbef[eve yeBJe eque.
ms yeBJe Dee@He efyeJeevesj DeB[ peehetj
ms yeBJe Dee@He nweyeeo
ms yeBJe Dee@He Fbef[ee
ms yeBJe Dee@He cnwmetj
ms yeBJe Dee@He heefleeeuee
ms yeBJe Dee@He $eekeCeJeesj
eEme[erJes yeBJe
leeefceUvee[t cekeeFue yeBJe
erSveSmemeer yeBJe
egJees yeBJe
egveees[ yeBJe Dee@He Fbef[ee
efkepeee yeBJe
4
5
DecesefjJeve SJemeesme Jee[&

ef[veme& Je}ye Jee[&
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
15
List of Credit cards

1
2
3
FefPeeqJe}Je yeee DecesefjJeve SJemeesme

eqknmee
ceemj Jee[&
efkeYeeieeeer Flej Jeener ceeefnleer nkeer Demeueeme ke Deeheuee Jeener metevee

Demeueeme ptax@pcmcindia.gov.in ee F&-cesue kej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
16
eMve
Gej
1.
vekeerve veUJevesJeeve IesCeemeeeree DeLekee efjJevesJeeve IesCeemeeeree Depe& Jeess efceUsue?

ns Depe& meke& eYeeieeleerue (#es$eere Jeeee&uee) ke cegKe Jeeee&ueeeleerue veeiejer megefkeOee JeWekej
efceUleerue. eeefekeee ce.ve.heeee www.pcmcindia.gov.in >Downloads> forms and
attachments ee mebJeslemLeUekejmege efceUt eJeleerue.
eMve
2.
Gej-
HeeCeerHegjJee
efJeYeeie
eMve
Gej
eMve
eer. eJeerCe ue[kele

keee&keejer DeefYeeblee
peueMege
f kejCe ekeuHe
3.
4.
Gej
vekeerve veUJevesJeeve IesCeemeeer JeesCelee Jeeieohe$eebeer

DeekeeJelee Demeles?
1) veUJevesJeeveee efkeefnle vecegveeleerue mebhetCe& Yejuesuee Depe&.
2) efceUJeleJej Yejueeeer heekeleer efkebJee Depe& kesueeeer leejerKe.
3) efceUJeleeree mLeUoe&Je veJeeee.
4) yeebOeJeece eeuet JejCeeee / yeebOeJeeceeee hetCe&lkeeee oeKeuee /
hetCe&lkeeee oeKeuee efceUekee eemeeer Jesuesuee Depee&eer ele.
5) efkeefnle vecegveeleerue eefle%eehe$e.
vekeerve veUJevesJeeve cebpegjermeeer efJeleer Kee& esF&ue?
veUJevesJeeveee keemeevegmeej ke jmleeee eJeejevegmeej ne Kee& jlees.
eeyeeyele meefkemlej ceeefnleer ceveheeee www.pcmcindia.gov.in
>general info>water charges ee mebJeslemLeUekej ke meke& eYeeie
Jeeee&ueeele (#es$eere Jeeee&uee) GheueyOe Deens.
vekeerve veUJevesJeeve IesCeemeeer DeLekee efjJevesJeeve IesCeemeeeree
Depe& Jeess Jejeeee?
DeeheCe jenle Demeuesuee heefjmejeleerue DeLekee eYeeieeleerue veeiejer megefkeOee
JeWele eemebyebOeeree Depe& DeeheCe osT eJelee.
eMve 5.
Gej
heeCeeee vekeerve ceerj Jemee ke Jeess efceUsue?

ceeveleeeehle Jebheveeres keemeefvenee heeCeees efcej yeepeejele GheueyOe Deensle.
European Economic Commission (EEC) ceeveleeeehle keener Jebheveebeer veekes.
ITRON
De)
ZENER
ye)
ARAD
Je)
BELAN
[)
eMve 6.
Gej
heeCeeeer GheueyOelee, heeCeer efkelejCeees kesUehe$eJe ke otef<ele heeCeer eemebyebOeereer leeej

Jeeer ke Jeess Jejekeer? lemese heeCeerefyeueemebyebOeereer leeej JeesCeeJe[s Jejekeer?
`meejLeer' nsuheueeF&vekej (otjOJeveer e. 8888006666) DeeheCe ee leeejer Je eJelee. lemese
heeCeerefyeueemebyebOeereer leeej mebyebefOele eYeeie Jeeee&ueeele (#es$eere Jeeee&uee) DeLeJee keee&keejer
DeefYeeblee peue MegerkejCe ekeuHe eebeske[s Jejlee esF&ue.
eMve 7.
heeCeer hegjkeeeyeeyeleee DeefYeeee Jeess veeWoefkelee eslees?
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Gej
ceveheeee mebJeslemLeUekej www.pcmcindia.gov.in>General info>SLB reporting

system esLes DeefYeeee veeWokelee eslees.
eMve 8.
Gej
heeCeerieUleeryeue leeej Jeess Jejekeer?

`meejLeer' nsuheueeF&vekej (otjOJeveer e. 8888006666) eEJekee mebyebeOf ele eYeeieeee (#es$eere Jeeee&uee)
Jeee&Jeejer DeefYeebleebJe[s heeCeerieUleeryeueeer leeej Jejlee esF&ue.
eMve 9.
Gej
eMve
Gej
eMve
Gej
eMve
Gej
17
heeCeerhegjkeeemebyebOeeree efkeefkeOe leeejeRee efvekeejCeemeeer efJeleer JeeueekeOeer ueeielees?

1) veUJevesJeeve cebpegjer efkeefnle vecegveeleerue Depe& meeoj Jesueeveblej 7 efokeme
2) ieUleeryeeyeleeer leeej
De) efkelejCekekemLesleerue ieUleer 24 leeme
ye) cegKe peuekeeefnveerleerue ieUleer - ieUleeree mkeheekej Dekeuebyetve;
hejbleg meeOeejCele: 3 efokemeebee Deele
10.
11.
12.
heeCeerheeres oj Jeee Deensle?

heeCeerheeres oj ns heeCeerkeehejeee heefjceeCeevegmeej juesues Deensle. meve 2013 kejerlee oj KeeueerueeceeCes:
Iejiegleer keehejeJeefjlee oj .2.50/- eefle npeej ueerj (eeHes#ee peemle HeeCeer JeeHejeme Jee{erJe oj)
efyeiej Iejiegleer keehejeJeefjlee mejmeJe . 35/- eefle npeej ueerj
heeCeeee BJejmebyebefOele ceeieCeer Jeess veeWokelee esF&ue? lemese leees oj Jeee Deensle?
meoj ceeefnleer www.pcmcindia.gov.in>general info>water tankers esLes GheueyOe Deens.
ceveheeJe[s ceeveleeeehle hejkeeveeOeejJe Huebyej Deensle Jee?
ceveheeJe[s ceeveleeeehle hejkeeveeOeejJe Huebyej Deensle. leebeer eeoer ceveheeee
www.pcmcindia.gov.in>general info >plumbers ee mebJeslemLeUekej lemese eYeeie
Jeeee&ueeeleerue heeCeerhegjkee efkeYeeieeJe[s GheueyOe Deens.
heeCeerhegjkee efkeYeeieees meke& Jeee&Jeejer DeefYeeblee, GheDeefYeeblee ke Jeefve DeefYeeblee eebeer eeoer
ke mebheJe& eceebJe ce.ve.hee.ee www.pcmcindia.gov.in>Quick Links>Engg. staff
ee mebJeslemLeUekej GheueyOe Deens.

Demeueeme water@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
18
eMve 1.
Gej
eMve
Gej
2.
eMve 3.
Gej
[svespe ueeF&ve eesJeDeheeer leeej Jeess Jejekeer? eWyej ogmleer meeer leeej Jeess Jejekeer?
meojeer leeej mebyebefOele eYeeie Jeeee&ueeees (#es$eere Jeeee&ueeees) Ghe DeefYeeblee [svespe eebeeJe[s
JejCeele eekeer.
yeebOeJeece hejkeeveieermeeer [svespe NOC efceUefJeCeemeeer Depe& Jeess ke Jemee Jejekeeeee?
cegKe Jeeee&uee lemese eYeeie Jeeee&uee (#es$eere Jeeee&uee) esLeerue veeiejer megefkeOeeJeWele
ueeemevme Deeefke&sJe ceeHe&le Depe& Jejlee esF&ue.
yeebOeJeece hejkeeveieermeeer [svespe efkeYeeieeeer NOC efJeleer efokemeele efceUsue?
Depe& Jesueeveblej 5 efokemeele Dee@veueeF&ve (Online) osCeele esF&ue.
eMve 4.
Gej
ceueefve:meejCe
efJeYeeie
eMve 5.
Gej
eer. Debyeeoeme eJneCe

menMenj DeefYeeblee
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
yeebOeJeece hejkeeveieermeeer [svespe efkeYeeieeee NOC ee Depee&meesyele

JeesCeJeesCeleer Jeeieohe$es pees[Ces DeekeeJe Deens?
1. pee efJeeCeer vekeerve Fceejle yeebOeekeeeeer Deens lee efJeeCeer ceveHeeeer
[^svespe ueeF&ve Deens eEJekee Jemes leeyeeyele ueesJeseve Hue@ve.
2. vekeerve yeebOeJeece JejCeemeeer yeebOeJeece hejkeeveieer efkeYeeieemeeer
meeoj Jesuesuee veJeeeekej emleeefkele Jesuesueer [svespe kekemLee
oeKeefkeCeele eekeer.
[svespe JevesJeevemeeer Depe& Jemee Jejekee ?
ce.ve.hee.es ueeemevme HuebyejceeHe&le mebyebefOele eYeeie Jeeee&ueeeee
(#es$eere Jeeee&uee) veeiejer megefkeOee JeWele Depe& meeoj Jejekee. Depee&meesyele
Keeueerue Jeeieohe$es pees[Ceele eekeerle.
1. Huebyej ueeemevmeeer ele.
2. ceee& 2012 Hetkeea ceeueceeeJej Yejueeeer heekeleer eEJekee yeebOeJeece
hejkeeveieer oeKeuee.
3. ueesJeseve Hue@ve F. meeoj JejCes DeekeeJe Deens.
[svespe JevesJeeve hejkeeveieer keMeer efceUJeeJeer?

ce.ve.hee.es ueeemevme HuebyejceeHe&le Depe& meeoj Jesueeveblej eYeeieees GheDeefYeeblee eebeeJe[tve
HejJeeveieer osCeele esles.
[svespe JevesJeeve JejCeemeeer Depe& Jeess eekee?
veeiejer megefkeOee kesb cegKe Jeeee&uee lemese mebyebefOele eYeeie Jeeee&ueeeee (#es$eere Jeeee&uee) veeiejer
megefkeOee JeWele Depe& meeoj Jejekee.
[svespe JevesJeevees eepexme efJeleer Deensle ?
[svespe JevesJeevemeeer KeeueerueeceeCes eepexme he[leele.
1. . 150/ [svespe JevesJeeve eguJe.
2.
3.
5.
eMve 9
Gej
eMve 10
Gej
eMve
Gej
11
eMve 12
Gej
eMve 13.
. 100/ eefle ceerj jmlee KeesoeF& eguJe([ebyejer jmlee,JeeBef e jmlee, oie[er Hejeer jmlee)
. 50/ eefle ceerj jmlee KeesoeF& eguJe (Ke[er, cegce jmlee)
. 21/ eefle ceerj jmlee KeesoeF& eguJe (ceeleeree Yeeie)
[svespe JevesJeevees eepexme Jegs Yejekeeees ?

veeiejer megefkeOee JeW cegKe Jeeee&uee lemese mebyebefOele eYeeie Jeeee&ueeeee (#es$eere Jeeee&uee)megefkeOee
JeWeceOes YejCeeeer megefkeOee Deens.
[svespe JevesJeeve JejCeemeeer ueeemevme Huebyejeer ceeefnleer Jeess efceUsue?
eYeeie Jeeee&ueeele (#es$eere Jeeee&ueeele) [svespe efkeYeeieeJe[s lemese ceneveiejheeequeJesee kesye meeFkej
equem GheueyOe Deens. www.pcmcindia.gov.in>Downloads>Forms
Depe& Jesueeveblej [svespe JevesJeeve hejkeeveieer efJeleer efokemeele efceUsue ?
Depe& Jesueeveblej [svespe JevesJeeve hejkeeveieer 5 efokemeele efceUsue.
[svespe JevesJeeve Jesueekej HetCe&lkeeee oeKeuee IesCes DeekeeJe Deens Jee?
nese.
Gej
yeebOeJeece hejkeeveieeree HetCe&lkeeee oeKeueemeeer [vs espe efkeYeeieeee NOC meeer Depee&meesyele
JeesCeJeesCeleer Jeeieohe$es pees[Ces DeekeeJe Deens?
yeebOeJeece hejkeeveieeree HetCe&lkeeee oeKeueeee NOCmeeer GheDeefYeeblee eebveer cebpetj Jesuesuee; [svespe
JevesJeeve HetCe&lkeeee oeKeuee pees[Ceele eekee.
eMve 14.
Gej
vekeerve HuebeEyeie ueeemesvmemeeer Depe& Jeess JejeJee?

ceneveiejheeequeJesle menenj DeefYeeblee,peueefve:meejCe efkeYeeie, cegKe Jeeee&uee eebeeJe[s Depe& Jejekee.
eMve 15.
Gej
eMve 16.
Gej
eMve 17.
Gej
19
veJeerve Huee@eRie ueeemesvmeee Depee&meesyele JeesCeJeesCeleer Jeeieohe$es meeoj Jejekeer ueeieleerue?

Depee&meesyele Keeueerue Jeeieohe$es meeoj JejeJeer ueeieleerue.
1. 2 Jeuej Heeses.
2. jefnkeemeer hegjekee. (jseve Jee[&, [eeeqknbie hejkeevee, ueeF& efyeue, otjOkeveer efyeue)
3. Jeeceeee DevegYeke.
4. efe#eCe - Deee.er.Deee. GeerCe& eceeCehe$e.
5. eeUe mees[ueeee oeKeuee F.
HuebeEyeie ueeemevmees vetleveerJejCe efJeleer ke<eeveer Jejekes ueeieles?
HuebeEyeie ueeemevmees vetleveerJejCe oj 5 ke<eeveer JejCeele esles.
HuebeEyeie ueeemevmeee vetleveerJejCeemeeer Depe& Jeess JejeJee?
veeiejer megefkeOee keW, cegKeeuee lemese eYeeie Jeeee&uees (#es$eere Jeeee&uees)eebeeJe[erue veeiejer
megefkeOee JeWele Depe& Jejekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
20
eMve 18.
Gej
eMve 19
Gej
HuebeEyeie ueeemevmeee vetleveerJejCeemeeeree Depee&meesyele JeesCeJeesCeleer Jeeieohe$es meeoj

Jejekeer ueeieleele?
HuebeEyeie ueeemevmeee vetleveerJejCeemeeeree Depee&meesyele Keeueerue Jeeieohe$es pees[ekeerle.
1. hejkeeveeOeejJeeee Depe&
2. cegole mebheuesuee hejkeeveeeer cetU ele
3. 2 Jeuej Heeses
4. jefnkeemeer hegjekee. (jseve Jee[&, [eeeqknbie hejkeevee, ueeF& efyeue, otjOkeveer yeerue)
5. eeuet ke<ee&le Jesuesuee Jeeceebeer eeoer
6. . 1500/- Heer Yejueeeer heekeleer
HuebeEyeie ueeemevmeee vetleveerJejCeemeeer Heer Jeess Yejekeer?
veeiejer megefkeOee JeW, cegKeeuee lemese eYeeie Jeeee&ueeees (#es$eere Jeeee&uee) veeiejer megefkeOee JeWele
Heer YejCeeeer megefkeOee Deens.
eMve 21
Gej
HuebeEyeie ueeemevmeee vetleveerJejCeemeeer efJeleer Heer Yejekeer ueeieles.?

HuebeEyeie ueeemevmeee vetleveerJejCeemeeer .1500/- FleJeer Heer Yejekeer ueeieles.
eMve 22
HuebeEyeie ueeemevmeee vetleveerJejCeemeeer Depe& Jesueeveblej efJeleer efokemeele vetleveerJejCe Jeve

efceUsue?
HuebeEyeie ueeemevmeee vetleveerJejCeemeeer Depe& Jesueeveblej 15 efokemeele vetleveerJejCe Jeve efceUsue.
Gej
peueefvemeejCe efJeYeeieees meJe& keee&keejer DeefYeeblee, GHeDeefYeeblee Je keefve DeefYeeblee

eebeer eeoer Je mebHeke& eceebke ce ve.Hee.ee www.pcmcindia.gov.in > Quick Links >
Engg. staff ee mebJeslemLeUekej GheueyOe Deens.

Demeueeme sewerage@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
yeebOeJeece hejkeeveieer efceUCeemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es JeesCeleer?

yeebOeJeece hejkeeveieer efceUCeemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es
1) YetKeb[eee 7 / 12 Gleeje eEJekee ceeueceee he$eJe. (ceeieerue 6 ceefnveebee Deeleerue)
2) YetKeb[eee ceespeCeer veJeeee (ceeieerue 6 ceefnveebee Deeleerue)
3) efkeJeeme eespevee DeefYeeee
4) . 200/- ee mBcheheshejkej nceerhe$e
5) . 200/- ee mBcheheshejkej eheLehe$e ke yebOehe$e
6) Deej. meer. meer. ef[PeeF&vejes efkeefnle vecegveeleerue he$e
7) DeeefJe&sJeee efkeefnle vecegveeleerue Depe&
8) Geeve efkeYeeieeee vee njJele oeKeuee
9) Deefie>eeceJe efkeYeeieeee vee njJele oeKeuee (DeekeeJelesvegmeej)
10) mee& ke eeue efjhees&
11) yeebOeJeeceees veJeees

Online eJejCe meeoj JejCes DeekeeJe
peesles leheemeCeerkesUer heeCeerhegjkee ke peueefvemeejCe efkeYeeieees
vee njJele oeKeues DeekeeJe Deensle
eMve 2.
Gej
eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
NHAI eebee vee njJele oeKeuee ke heeyebOeejs efkeYeeieeJe[tve
Hetjjs<ee DeeKeCeer JejCes F. ueeiet Demeueeme
yeebOeJeece hejkeeveieer efceUCeemeeer Jeceerle Jeceer YetKeb[#es$e efJeleer?

yeebOeJeece hejkeeveieer efceUCeemeeer ieekeeCe/oekemleer Yeeieele Jeceerle Jeceer
20 eew.ceer. (215 eew. Het) YetKeb[#es$e DeekeeJe Deens. lemese efyeiej
oekemleer/ efyeiej ieekeeCe Yeeieele JeceerleJeceer 50 eew.ceer. (538 eew.Het)
#es$eeee YetKeb[ DemeCes DeekeeJe Deens.
21
yeebOekeece
HejJeeveieer efJeYeeie
eer. DeegyeKeeve HeeCe
GHeMenj DeefYeeblee
(yeebOekeece HejJeeveieer)
yeebOeJeece hejkeeveieereer efveece hegeqmleJee Jeess ke Jeeer efceUsue?

yeebOeJeece hejkeeveieereer efveece hegeqmleJee . 375/- cevehee Jees<eeieejele
Yejueeveblej yeebOeJeece hejkeeveieer efkeYeeieeletve GheueyOe Jeve osCeele esles.
veJeerve yeebOeJeece hejkeeveieer efceUCeemeeer eefeee Jeee Deens?
DeekeeJe Jeeieohe$eebmeesyele yeebOeJeece hejkeeveieeree emleeke uee. DeeefJe&sJe/ meknxDejceeHe&le
ceveheeee veeiejer megefkeOee JeWele ke ceveheeee mebJeslemLeUekej (Website) Online meeoj JejCes
DeekeeJe Deens. leeveblej Jeefve DeefYeeblee eebeeceeHe&le peeiee heenCeer Jeve lemee Denkeeue Online
Yejueekej veJeeee leheemeCeerveblej meojes eJejCe yeebOeJeece#es$eevegmeej GheDeefYeeblee, Gheenj DeefYeeblee
ke enj DeefYeeblee eebee mlejekej cebpetj JejCeele esles. eJejCe cebpetj Peeueeveblej DeekeeJe efkeJeeme
eguJe ke eeceve eguJe cevehee Jees<eeieejele Yejueeveblej yeebOeJeece hejkeeveieer oeKeuee osCeele eslees.
cevehee #es$eeleerue Fceejleerme yeebOeJeece hejkeeveieer/HetCe&lkeeee oeKeuee efceUeuesuee Deens eEJekee
veener ns Jemes JeUsue?
meojeer ceeefnleer cevehee mebJeslemLeU (Website) www.pcmcindia.gov.in >Popular
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
22
links> Authorized Constructions> Constructions approved by PCMC

since 1982 esLes GheueyOe Deens.
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
eMve 8
Gej
cevehee #es$eeceOes YetKeb[ees eF&#es$e efveoxeebJe efJeleer Deens?

cevehee #es$eeleerue cebpetj uesDeeTceOeerue YetKeb[euee 1 eF&#es$e efveoxeebJe osCeele eslees. pee YetKeb[ees
efvekkeU #es$e 2000 eew.ceer. hes#ee Jeceer Deens, leeme 0.85 eF&#es$e efveoxeebJe osCeele eslees. lemese
oe kemleer#es$eele efvekeemeer keehejemeeer 1.5 ke keeeqCepe keehejemeeer 0.5 Demee SJetCe 2 eF&#es$e
efveoxeebJe osCeele eslees.
yeebOeJeece hejkeeveieer efceUefJeCeemeeer Yejekes ueeieCeejs efkeJeeme eguJe efJeleer Demeles?
yeebOeJeece hejkeeveieer efceUefJeCeemeeer lee peeiesee efeIeefme ieCeJe he$eJeeleerue ojeee 0.5% eefle
eew.ceer. ojeves YetKeb[#es$eemeeer efJekeeme Meguke DeeJeejCeele esles. lee peeiesee efeIeefme ieCeJe
he$eJeeleerue ojeee 2% eefle eew.ceer. ojeves jefnkeemeer keehejeee yeebOeJeece #es$eemeeer efkeJeeme eguJe
DeeJeejCeele esles. keeeqCepe keehejeee yeebOekeeceemeeer jefnkeemeerojeee ogHhe oj DeeJeejCeele eslees.
eEhe. efeb. cevehee #es$eele efJeleer ceerj Gbe Fceejleerme hejkeeveieer efceUt eJesue?
cevehee #es$eele YetKeb[eee #es$eevegmeej ke jmleeee boervegmeej peemleerlepeemle 70 ceer. Gbe Fceejleerme
hejkeeveieer efceUt eJesue.
De.
e.
meceesjerue
jmleeeer
boer
1.
6.0
ceer.
2.
6.0
ceer.
YetKeb[ees
Jeceerle
Jeceer #es$e
20 eew.ceer. les
125 eew.ceer.
250eew.ceer.
Fceejleereer
peemleerle
peemle Gbeer
10
ceer.
10
ceer.
12
ceer.
18
ceer.
ceer.
heele
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
250 eew.ceer.
6.0
4.
6.0
ceer.
les 500 eew.ceer.

500 eew.cee.r
5.
9.0
ceer.
1000
eew.ceer.
24
6.
ceer.
12.0 ceer.
15.0 ceer.
18.0 ceer.
1000
eew.ceer.
30.60 ceer.
7.
8.
9.
eMve 9.
Gej
ceer.
3.
12.0
2000
4000
6000
eew.ceer.
eew.ceer.
eew.ceer.
40
50
70
ceer.
ceer.
ceer.
cepeueebeer
mebKee
leUcepeuee +
1 eEJekee heee\Jeie + 2
leUcepeuee +
1 eEJekee heee\Jeie + 2
leUcepeuee + 3
eEJekee heee\Jeie + 4
leUcepeuee + 5
eEJekee heee\Jeie +6
leUcepeuee +7
eEJekee heee\Jeie +8
heee\Jeie +10
heee\Jeie +12
heee\Jeie +15
heee\Jeie +22
SKeeee YetKeb[ekej er. [er. Deej. Keeae eJelee eslees Jee?

nese. efvekkeU YetKeb[#es$eeee peemleerlepeemle 40% #es$eeheeleee er.[er.Deej. lee YetKeb[ekej Keeea
eJelee eslees. veiejjevee efkeYeeieeJe[tve meojyeeyele Jeee&keener JejCeele esles. leevegmeej yeebOeJeece
23
veJeeeebeer cebpegjeryeeyeleeer Jeee&keener yeebOeJeece hejkeeveieer efkeYeeieeJe[tve JejCeele esles.

eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
eMve 14.
Gej
eMve 16.
nefjle efkeYeeieeleerue YetKeb[ekej yeebOeJeece hejkeeveieer efceUt eJesue Jee?

nese. nefjle efkeYeeieeleerue YetKeb[ekej cevehee efkeJeeme efveeb$eCe efveeceekeueervegmeej 4% yeebOeJeeceemeeer
ieesuHe Je}ye, veme&jer, Keleiees[eTve, FuesefJeJeue meyemseve, peueefvemeejCe ke heeCeer eJeuhe lemese
leeceOeerue Jece&eeNeebeer efvekeememLeeves, mhees& ke iesce nsuLe Je}ye, sefveme Jees& ke meefke&me jsme@jb, Heece&
neTme F. yeeyele hejkeeveieer efceUt eJeles.
yeebOeJeece HetCe&lkeeee oeKeuee efceUCeemeeer Jeeceer DeekeeJe Jeeieohe$es JeesCeleer?
yeebOeJeece HetCe&lkeeee oeKeuee efceUCeemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es
1) heeCeerhegjkee, peueefvemeejCe ke Geeve efkeYeeieees vee njJele oeKeues
2) Deej. meer. meer. ef[PeeF&vejes mJeejue m@efyeueereres eceeCehe$e
4) peeieskejerue yeebOeJeeceees veJeees (Record Drawing)
5) Jeeece n oe&efkeCeeje ceespeCeer veJeeee
6) Deefie>eeceJe efkeYeeieeee vee njJele oeKeuee (DeekeeJelesvegmeej)
7) Genve eeueefkeCeeeer Deveg%ehleer (DeekeeJelesvegmeej)
eeefekeee yeebOeJeece hejkeeveieer oeKeueekejerue veceto DeeReer Hetle&lee
peesles leheemeCeer oeKeuee efceUCeemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es JeesCeleer?
peesles leheemeCeer oeKeuee efceUCeemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es.
1) DeJe<eJe oeKeuee
2) Jej mebJeueve efkeYeeieeee vee njJele oeKeuee
3) jsJee@[& Hue@ve
4) Deej.meer.meer. ef[PeeF&vejes mee leheemeCeer eceeCehe$e
6) meeceeefmeJe Deblej leheemeCeer oeKeuee (DeekeeJe Demeueeme)
pej efkeJeemeJe heee\Jeie #es$eemeeer oj DeeJeejCeer Jejle Demesue lej les eesie Deens Jee?
cee. Ge veeeeueeeee Deefheue e. 2182/ 2007 ee efveJeeueevegmeej efkeJeemeJeeme heee\Jeie#es$e
efkeveeceesyeouee GheueyOe Jeve osCes yebOeveJeejJe Deens. meojee efveJeeueeeer DebceueyepeekeCeer
efo. 11/ 06 / 2009 heemetve cevehee #es$eele JejCeele Deeuesueer Deens.
ceePeeJe[s JejDeeJeejCeer heekeleer (ee@heer& @Jeme efyeue) ke Jej Yejueeeer heekeleer Deens,
cnCepes ceePes yeebOeJeece efveeefcele Deens Jeee?
JejDeeJeejCeer heekeleer (ee@heea @Jeme efyeue) ke Jej Yejueeeer heekeleer DemeCes cnCepes
yeebOeJeece hejkeeveieer efceUeuesueer Deens DeLeJee yeebOekeece efveeceerle Deens Demes nesle veener.
efkeJeemeJeeves Jejejveeceevegmeej eekeeeee yeeyeeReer Hetle&lee Jesueer vemesue lej leeeer leeej
Jeess Jejekeer?
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
24
Gej
efkeJeemeJeeves Jejejveeceevegmeej eekeeeee yeeyeeReer Hetle&lee Jesueer vemesue lej leeeer leeej eenJe cebe
(Consumer Court) DeLekee efokeeCeer veeeeuee esLes Jejekeer. lemese cebpetj yeebOeJeece veJeeee ke
hejkeeveieer meboYee&le Jeener leeej Demeueeme leeeer leeej yeebOeJeece hejkeeveieer efkeYeeie, eEhe. efeb. cevehee
esLes Jejekeer.
eMve 17.
Gej
eMve 18.
Gej
yeebOeJeece hejkeeveieermeeer emleeke ceveheeJe[s oeKeue Jesueeveblej efJeleer efokemeele yeebOeJeece

hejkeeveieer efceUsue?
DeekeeJe Jeeieohe$eebee hetle&lesveblej ke cevehee efkeJeeme efveeb$eCe efveeceekeueervegmeej veJeees meeoj
Jesueeveblej 60 efokemeebee Deele yeebOeJeece hejkeeveieer osCeele esles.
Environment Clearance oeKeuee yeebOeJeece hejkeeveieermeeer Jeskne DeekeeJe Deens?
YetKeb[ekejerue yeebOeJeece#es$e 20000 eew.ceer.hes#ee peemle Demeuesuee eJeuheebvee Environment
Clearance oeKeuee DeekeeJe Deens.
yeebOeJeece hejkeeveieer efkeYeeieees GHeMenj DeefYeeblee, GheDeefYeeblee ke

Jeefve DeefYeeblee eebeer eeoer ke mebheJe& eceebJe ce.ve.hee.ee www.pcmcindia.gov.in >Quick
Links>Engg. staff ee mebJeslemLeUekej GheueyOe Deens.

Demeueeme bldp@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
efkeJeeme eespevee cnCepes Jeee?

enj efkeJeemeeee ke efveeespeveeee heg{erue 20 ke<eeee efveeeseqpele DeejeKe[e.
eMve 2.
Gej
efkeJeeme eespevee JeeueekeOeer efJeleer ke<eeee Demelees ?

20 ke<ex.
eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eEhehejer eEeeke[ enjeeer efkeJeeme eespevee Jeskne cebpetj Peeueer?

1) eEhehejer eEeeke[ enjeee pegvee nereer efkeJeeme eespevee (12 ieekes) efo. 18 / 9 / 1995 jespeer
cebpetj Peeueer.
2) eEhehejer eEeeke[ eeefOeJejCeeeer efkeJeeme eespevee efo. 28 / 11 / 1995 jespeer cebpetj Peeueer.
3) meve 1997 meeueer n kee{ Peeuesuee #es$eeeer efkeJeeme eespevee (17 ieekes) efo. 30 / 5 / 2008,
efo. 09 / 7 / 2008, efo. 18 / 8 / 09, efo. 18/ 8 / 2010 ee
eceeCes HHeeHHeeves Yeeiee cebpetj Peeueer.
4) leeLeke[s ieekeeeer efkeJeeme eespevee Deeehe cebpetj Peeuesueer veener.
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJeseer mLeehevee JeOeer Peeueer?
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJeseer mLeehevee eemeve DeefOemetevee e. heermeermeer
1082/ 210(i) eg[er 20, efo. 5 / 10 / 1982 Devkees nesTve
efo. 11/ 10 / 1982 heemetve ceneHeeefuekee Deeqmlelkeele Deeueer Deens.
25
veiej jevee Je
efJekeeme efJeYeeie
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJeseer nkee{ JeOeer Peeueer?

eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJeseer nodokee{ KeeueerueeceeCes Peeueer Deens.
1) eemeve DeefOemetevee, efoveebJe 11 / 9 / 1997 Devkees Keeueerue #es$e
eerceleer eefleYee YeoeCes
meceeefke Peeues Deens.
GHemebeeueke (veiej jevee)
leUke[s, efeKeueer (Gke&efjle), ceeseer (Gke&efjle), [g[tUieeke,
ke[cegKekee[er, efoIeer (Gke&efjle), oehees[er, Yeesmejer (Gke&efjle), meebiekeer
(Gke&efjle), eEheheUs efveueKe (Gke&efjle j#eJe meesmeeeer,
Yeejle FuesJee@efveJeme eque. Jee@ueveer), keeJe[ (Gke&efjle), hegveekeUs,
efJekeUs (Gke&efjle), ceeceg[ea (Gke&ejf le), eesekf emeekee[er (Gke&ejf le), eNnesueer yeg. (Gke&ejf le), yeesheKesue
(Gke&ejf le), jekesle (Gke&ejf le).
2) eemeve DeefOemetevee, efoveebJe 30/ 7 / 2009 Devkees leeLeke[s ieekeeee meceekese Peeuee.
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee #es$e efJeleer Deens?
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJeses SJetCe #es$e 177.00 eew.efJe.ceer. Deens.
1) meve 1982 eceeCes pegveer n 86.00 eew. efJe. ceer.
2) meve 1997 eer kee{erke n 84.51 eew. efJe. ceer.
3) leeLeke[s ieeke 6.49 eew. efJe. ceer.
cevehee SJetCe #es$e 177.00 eew. efJe. ceer.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
26
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee #es$eele efJeleer efveeespeve eeefOeJejCes Deensle ke JeesCeleer?

eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee nerle Keeueerue leerve efveeespeve eeefOeJejCes DeeheDeeheues Jeee&#es$eemeeer
efveeespeve eeefOeJejCe cnCetve Jeee&jle Deensle.
1. eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee.
2. eEhehejer eEeeke[ vekeveiej efkeJeeme eeefOeJejCe.
3. ceneje DeeweesefieJe efkeJeeme ceneceb[U.
efkeJeeme eespevesee Peesve oeKeuee, Yeeie veJeeeemeeer Depe& Jegs Jejekee?
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee cegKe FceejleerceOeerue veeiejer megekf eOee JeWele Depe& Jejekee. eeefekeee
www.pcmcindia.gov.in mebJeslemLeUekejerue TownPlanning eeefJeeCeer Dee@veueeF&ve Depe&
JejCeeeer megefkeOee GheueyOe Deens.
eMve 9.
Gej
efkeJeeme eespevee Peesve oeKeuee Heer efJeleer Deens ke Peesve oeKeuee efJeleer efokemeele efceUsue?
Heer . 100/- eefle me.veb./ ie veb. Demetve oeKeuee 10 Jeeee&ueeerve efokemeele efceUsue.
eMve 10.
Gej
efkeJeeme eespevee Yeeie veJeeee Heer efJeleer Deens ke Yeeie veJeeee efJeleer efokemeele efceUsue?
Heer . 150/- eefle me.veb./ ie veb. Demetve Yeeie veJeeee 15 Jeeee&ueeerve efokemeele efceUsue.
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
efkeJeeme eespeveses veJeees Jeess efceUleerue?

meoj veJeees veiejjevee ke efkeJeeme efkeYeeie, eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee, cegKe Fceejle, eEhehejer,
hegCes 411 018 esLes efceUleerue. lemese ceveheeee www.pcmcindia.gov.in ee mebJeslemLeUekej
Town Planning esLes DekeueesJeveeLe& GheueyOe Deensle.
efkeJeeme eespevee veJeees efkeeeres oj Jeee Deensle ?
1) pegvee nodoeree [er.heer. veJeeee mebhetCe& mebe . 8000/- (eefle eer j.. 310/-)
2) kee{erke nodoeree [er.heer. veJeeee mebhetCe& mebe . 10000/- (eefle eer j.. 500/-)
3) efkeJeeme eespevee veJeees (ieekeefvenee) efkeeer ojmeteer ceveheeee www.pcmcindia.gov.in
ee mebJeslemLeUekej Town Planning esLes DekeueesJeveeLe& GheueyOe Deens.
eMve 13.
Gej
efkeJeeme eespevee veJeees efJeleer efokemeele efceUleerue?

efkeJeeme eespevee veJeees Depe& Jesueeveblej 15 efokemeele efceUleerue.
eMve 14.
Gej
efkeJeeme eespevee DeefYeeeeemeeer Depe& Jeess Jejekee?

eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee cegKe FceejleerceOeerue veeiejer megefkeOee JeWele Depe& Jejekee.
eMve 15.
Gej
eMve 16.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
efkeJeeme eespevee DeefYeeee Heer efJeleer Deens ke meoj DeefYeeee efJeleer efokemeele efceUsue?
efkeJeeme eespevee DeefYeeee Heer . 250/- eefle 100 eew.ceer.#es$e eeeceeCes Demetve meoj DeefYeeee 15
efokemeele efceUsue.
efkeJeeme eespevee DeefYeeee Depee&meesyele JeesCeleer Jeeieohe$es pees[ekeer ueeieleele?
Gej
eMve 17.
Gej
eMve 18.
Gej
eMve 19.
Gej
efkeJeeme eespevee DeefYeeee Depee&meesyele Keeueerue Jeeieohe$es pees[Ces DeekeeJe Deens.

1) eemeJeere ceespeCeer veJeeee. (6 ceefnveeee Deeleerue),
2) 7 - 12 Gleeje / ee@heea Jee[& Gleeje. (veeqpeJeee leejKesee cetU eleer)
3) ceespeCeer veJeeeeee oesve yuet eEedme.
efkeJeeme eespevesee Peesve oeKeuee, Yeeie veJeeeemeeer Depee&meesyele JeesCeleer Jeeieohe$es pees[ekeer
ueeieleele?
efkeJeeme eespevesee Peesve oeKeuee, Yeeie veJeeeemeeer Depee&meesyele efceUJeleeree 7 / 12 Gleeje (eeuet
leejKesee) pees[Ces DeekeeJe Deens.
ceePeer efceUJele efkeJeeme eespevee emleekeeves yeeefOele nesle Deens Jeee eeeer ceeefnleer Jeess efceUsue?
Deeheuee efceUJeleereer eemeJeere ceespeCeer Jeve Ieekeer ke ceneveiejheeequeJesee cegKe FceejleerceOeerue
veeiejer megefkeOee JeWele efkeJeeme eespevee DeefYeeeeemeeer Depe& Jejekee.cnCepes Deeheuee efceUJeleerceOeerue
efkeJeeme eespevee emleekeebeer ceeefnleer mecepesue.
efkeJeeme eespevee DeefYeeee cnCepes Jeee?
Depe&oejebee efceUJeleerceOeerue ceneheeequeJesee ke Deve eemeJeere mebmLeebee efkeJeeme eespevee emleekeebeer
ceeefnleer cnCepes efkeJeeme eespevee DeefYeeee nese.
eMve 20.
Gej
mes ye@Je leheemeCeer oeKeuee Jeess efceUsue?

eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee cegKe FceejleerceOeerue veeiejer megefkeOee JeWele Depe& Jejekee.
eMve 21.
Gej
mes ye@Je leheemeCeer oeKeuee Heer efJeleer ke meoj oeKeuee efJeleer efokemeele efceUsue?
meoj Heer . 250/- eefle 100 eew.ceer.#es$e eeeceeCes Demetve ne oeKeuee 15 efokemeele efceUsue.
eMve 22.
Gej
eMve 23.
Gej
eMve 24.
Gej
27
mes ye@Je leheemeCeer oeKeuee Depee&meesyele JeesCeleer Jeeieohe$es pees[ekeer ueeieleele?

Depee&meesyele Fceejleeree cebpetj yeebOeJeece hejkeeveieer veJeeee meleele (ueeemevme DeeefJe&sJeeer)
pees[Ces DeekeeJe Deens.
efkeJeeme eespevesleerue peeiee Deej#eCeeves yeeefOele Demeueeme ceesyeouee JeeeeJeejs efceUt eJesue?
efkeJeeme eespevesleerue Deej#eCeeves peeiee yeeefOele Demeueeme ceesyeouee KeeueeruehewJeer SJee heee&eeejs
efceUt eJesue.
1) Keepeieer keeeIeeerejs (jesKe mkeheele)
2) Yetmebheeove Jeeeeevkees (jesKe mkeheele)
3) er.[er.Deej. ejs (SHe.Sme.Deee.ee mkeheele)
efkeJeeme eespevesleerue jmlee / jmleeboeree peeiesee ceesyeouee JeeeeJeejs efceUt eJesue?
efkeJeeme eespevesleerue jmlee/jmleeboeree peeiesee ceesyeouee KeeueeruehewJeer SJee heee&eeejs efceUt eJesue.
1) Keepeieer keeeIeeerejs (jesKe mkeheele)
2) Yetmebheeove Jeeeoeevkees (jesKe mkeheele)
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
28
3)
4)
eMve 25.
Gej
eMve 26.
Gej
eMve 27.
Gej
eMve 28.
Gej
eMve 29.
Gej
er.[er.Deej. cnCepes Jeee?

er.[er.Deej. cnCepes nmleeblejCeere efkeJeeme nJeJe. efkeJeeme eespevesleerue meeke&peefveJe eeespeveeeer peeiee
ceneheeequeJesme leeyeele efoueeveblej jesKe ceesyeoueeSskepeer nmleeblejCeere efkeJeeme nJeJe eceeCehe$e (
D.R.C.) Deoe JejCeele esles. peeceOes osCeele Deeuesuee er.[er.Deej. (SHe.Sme.Deee. mkeheele)
ke er.[er.Deej. keehejeee leheMeerue veeWoefkeCeele eslees. meojee SHe.Sme.Deee. D.R.C.OeejJe mkele
keehe eJelees eEJekee ogmeNeeme efkeJet eJelees.
[er.heer. jmleele peeCeeNee #es$eeee Gke&efjle YetKeb[ekej SHe.Sme.Deee. efceUlees Jee ke efJeleer?
nese. jmleeyeeefOele #es$e eEJekee jmleeyeeefOele #es$e mees[tve Gke&efjle YetKeb[ #es$eeee 40 JeJes eehewJeer
Jeceer Ske{ee #es$eeFleJee peeoe SHe.Sme.Deee. YetKeb[OeejJeeme keehejlee eslees.
efkeJeeme eespevesleerue Deej#eCeebeer ceeefnleer Jeess efceUsue?
ceveheeee www.pcmcindia.gov.in ee mebJeslemLeUekej Town Planning esLes efkeJeeme
eespevesleerue Deej#eCeebeer ieekeefvenee, eeespeveefvenee, me.veb./ie veb.vegmeej eesOeCeeeer megekf eOee GheueyOe Deens.
er.[er.Deej. efceUefJeCeemeeer emleekeemeesyele JeesCeleer Jeeieohe$es pees[ekeer ueeieleele?
er.[er.Deej. efceUefJeCeemeeer emleekeemeesyele Keeueerue Jeeieohe$es pees[Ces DeekeeJe Deens.
1) ceeueJeer nJeJeeeer Jeeieohe$es (7 / 12 Gleeje, ee@heea Jee[& Gleeje, leekejerue meke& HesjHeej)eeuet
leejKeses-cetU eleerle.
2) eemeJeere ceespeCeeree veJeeee 6 ceefnveeee Deeleerue. (cetU ele)
3) efkeJeeme eespevee DeefYeeee.
4) 30 ke<eeee mee& ke eeue efjhees&.
5) JeguecegKeleejhe$e ke efkeJemeve Jejejveecee eceeeqCele eleer (ueeiet Demeueeme)
6) KejsoerKele / meesKele. (eceeeqCele eleDeekeeJeleseceeCes)
7) . 200 ee mBcheheshejkej yebOehe$e.
8) . 100 ee mBcheheshejkej eefle%eehe$e.
9) . 300 ee mBcheheshejkej eheLehe$e ke yebOehe$e.
10) yeeefOele #es$eeme meerceebJeve Jeve keeBefe heesue ueekeueeee jbieerle Heeses.
er.[er.Deej. Keeae eJeCeeee emleekeemeesyele JeesCeleer Jeeieohe$es pees[ekeer ueeieleele?
er.[er.Deej. Keeea eJeCeeee emleekeemeesyele Keeueerue Jeeieohe$es pees[Ces DeekeeJe Deens.
1) ceeueJeer nJeJeeeer Jeeieohe$es (7/12 Gleeje, ee@heea Jee[& Gleeje)eeuet leejKeses-cetU eleerle
2)
3)
4)
5)
6)
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
er.[er.Deej. ejs, (SHe.Sme.Deee.ee mkeheele)

kee{erke SHe.Sme.Deee. ejs. (Gke&efjle YetKeb[ekej Deefleefje SHe.Sme.Deee. Deveg%ese Jeve)
efkeJeeme eespevee DeefYeeee.
JeguecegKeleejhe$e ke efkeJemeve Jejejveecee eceeeqCele eleer. (ueeiet Demeueeme)
cebpetj yeebOeJeece hejkeeveieer veJeeee meleele. (ueeemevme DeeefJe&Js eeer)

cetU [er.Deej.meer. HueeeqmJe Heesu[jmen.
. 100ee mBcheheshejkej eefle%eehe$e.
29
7) . 200 ee mBcheheshejkej nceerhe$e.

8) . 200 ee mBcheheshejkej TDR Undertaking.
9) Letter of Consent for TDR utilisation.
10)
eMve 30.
Gej
eMve 31.
Gej
eMve 32.
Gej
eMve 33.
Gej
eMve 34.
Gej
eMve 35.
Gej
veeWoCeerJele er.[er.Deej. nmleeblejCe Jejejveecee. (cetUele / eceeeqCeleele)
er.[er.Deej. ejs peeiee leeyeele osCeeee emleeke ke er.[er.Deej. Keeae eJeCeeee emleeke
Jeess oeKeue Jejekee?
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee cegKe FceejleerceOeerue veeiejer megefkeOee JeWele oeKeue Jejekee.
er.[er.Deej. eJejCeer eveveer eguJe efJeleer Deens?
eveveer eguJe . 5/- eefle eew.ceer. eeeceeCes Demetve efJeceeve . 1000/- ke Jeceeue . 20000/Deeer
ceee&oe Deens.
er.[er.Deej. Keeae eJeCeees emleekeemeeer eveveer eguJe efJeleer Deens?
eveveer eguJe . 10/- eefle eew.ceer. eceeCes Deens.
cegbyeF& eebefleJe ceneveiejheeequeJee DeefOeefveece 1949 Jeuece 205 Devkees Ieesef<ele jmleemeeer
er.[er.Deej. efceUlees Jeee?
veener. er.[er.Deej. ne Hee cebpetj efkeJeeme eespevesleerue Deej#eCes/ jmles / jmleeboermeeer Deveg%ese Deens.
SHe.Sme.Deee.ejs jmleeyeeefOele #es$e leeyeele osCeemeeer JeesCeleer Jeeieohe$es eJejCeemeesyele
oeKeue Jejekeer ueeieleele?
SHe.Sme.Deee.ejs jmleeyeeefOele #es$e ceveheeee leeyeele osCeemeeer emleekeemeesyele Keeueerue Jeeieohe$es
oeKeue Jejekeer ueeieleele.
1) ceeueJeer nJeJeeeer Jeeieohe$es (7 / 12 Gleeje, ee@heea Jee[& Gleeje, leekejerue meke& HesjHeej)eeuet
leejKeses cetU eleerle.
2) eemeJeere ceespeCeeree veJeeee 6 ceefnveeee Deeleerue. (cetU ele)
3) efkeJeeme eespevee DeefYeeee.
4) 30 ke<eeee mee& ke eeue efjhees&.
5) JeguecegKeleejhe$e ke efkeJemeve Jejejveecee eceeeqCele eleer. (ueeiet Demeueeme)
6) KejsoerKele/ meesKele. (eceeeqCele ele DeekeeJeleseceeCes)
7) . 300 ee mBcheheshejkej eheLehe$e ke yebOehe$e.
8) . 100 ee mBcheheshejkej eefle%eehe$e.
9) . 200 ee mBcheheshejkej yebOehe$e.
10) yeeefOele #es$eeme meerceebJeve Jeve keeBefe heesue ueekeueeee jbieerle Heeses.
yeer.Deej.er. Jee@efj[e@j cnCepes Jeee?
yeer.Deej.er. dme ke Heer[j dmeee oesvner yeepetme 100 ceer. Deblejeheelees #es$e cnCepes yeer.Deej.er.
Jee@efj[e@j nese.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
30
eMve 36.
Gej
eMve 37.
Gej
eMve 39.
Gej
eMve
40.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
yeer.Deej.er. Jee@efj[e@jceOes efJeleer SHe.Sme.Deee. Deveg%ese Deens?

YetKeb[eee cetU SHe.Sme.Deee
1.00
kee{erke SHe.Sme.Deee.
De) jes[ SHe.Sme.Deee. eEJekee jes[ er.[er.Deej. 0.40
ye) Deej#eCe er.[er.Deej.
0.40
Je) muece er.[er.Deej.
0.20
eeeceeCes Deefleefje SHe.Sme.Deee.
1.00
(Deefleefje er.[er.Deej. ne efeefceece DeeJeeve Deveg%ese Deens.)
yeer. Deej. er. Jee@efj[e@jceOes er.[er.Deej. Keeae ekeCeemeeer efeefceecees oj Jeee Deensle?
yeer. Deej. er. Jee@efj[e@jceOes er.[er.Deej. Keeae ekeCeemeeer lejleto efoveebJe 03/ 03/ 2010 Devkees
cebpetj Demetve efeefceecees oj Deepeefceleerme KeeueerueeceeCes Deensle.
1) veJeerve ieekeeleerue er[erDeej Demeueeme
. 12000/- eefle eew.ceer.
2) pegvee nerleerue efkeJeeme eespevesleerue meer Peesve
3) pegvee nerleerue efkeJeeme eespevesleerue yeer Peesve
4) pegvee nerleerue efkeJeeme eespevesleerue S Peesve
meoj efeefceece ojeceOes Yeefke<eele yeoue nesCeeeer eJeelee Deens.
er.[er.Deej. Peesve efJeleer ke JeesCeles?
er.[er.Deej.es S, yeer, meer Peesve Demes 3 Peesve Deensle.
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee efveeespeve efveeb$eCeees #es$e KeeueerueeceeCes er.[er.Deej. PeesveceOes
efkeYeeieues Deens.
1) S Peesve : meke& ieekeeCes.
2) yeer Peesve : eEhehejer, eEeeke[, Yeesmejer, DeeJeg[ea, efveie[er, jekesle ee ieekeebceOeerue S Peesvees #es$e
mees[tve Gke&efjle #es$e.
3) meer Peesve : meebiekeer, eEheheUs meewoeiej, eEheheUs iegjke, eEheheUs efveueKe, keeJe[, jneCeer, Lesjieeke,
ceeseer, efeKeueer, oehees[er, lemese ceneheeequeJee efveeespeveeKeeueerue Gke&efjle meke& #es$e
(S Peesve ke yeer PeesveceOeerue #es$e mees[tve).
er.[er.Deej. keehejemebyebOeer Jeee lejleto Deens ? (JeesCelee Peesveee er.[er.Deej. Flej
keesCekeesCelee PeesveceOes keehejlee eslees?)
er.[er.Deej. keehejeyeeyele efveece e. Sve 2.4.9.ceOes KeeueerueeceeCes lejleto veceto Deens.
1) er.[er.Deej. S PeesveceOes keehejlee esle veener.
2) pee efJeeCeer muece [sknueheceW eqmJecemeeer heefjefe er vegmeej Deefleefje SHe.Sme.Deee.
Deveg%ese Deens ke pee efJeeCeer 1 SHe.Sme.Deee.hes#ee Jeceer SHe.Sme.Deee.Deveg%ese Deens Deee
efJeeCeer er.[er.Deej. keehejeme hejkeeveieer veener.
3) yeer.Deej.er. Jee@efj[e@jceOes JeesCeleener Peesveee er.[er.Deej. keehejlee eslees. hejbleg leemeeer efeefceece
ceveheeme Deoe Jejekee ueeielees.
4) S Peesveee er.[er.Deej. ne yeer, meer PeesveceOes keehejlee eslees.
5) yeer Peesveee er.[er.Deej. ne yeer, meer PeesveceOes keehejlee eslees.
6)
eMve 41.
Gej
eMve 42.
Gej
eMve 43.
Gej
eMve 44.
Gej
eMve 45.
Gej
31
meer Peesveee er.[er.Deej. ne Hee meer PeesveceOes keehejlee eslees.
yeer.Deej.er. dme ke Heer[j dme JeesCeles?

De) yeer.Deej.er. dme KeeueerueeceeCes
1) DeeQOe-jekesle jes[ (mke.jepeerke ieebOeer Hetue les efJekeUs SJemeesme kes pebJeeve )
2) cegbyeF&hegCes jmlee (n@efjme efyepe les Yeeer eeer efveie[er peJeele veeJee)
3) veeefeJe Heee les keeJe[
4) JeeUskee[er Heee les osnt DeeUboer jmlee
5) osnt DeeUboer jmlee (leUke[s peJeele veeJee les [g[U
t ieeke peJeele veeJeeDeeUboer veiejheeequeJee n)
6) veeefeJe Heee les FbeeCeer veoer (ceeseer)
7) efkeeeblekee[er les DeeUboer jmlee,(efoIeer peJeele veeJee les JeeUs Jee@ueveer,eNnesueerDeeUboer veiejheeequeJee n)
8) suJees jmlee (ueeb[skee[er les DebJege eewJe efveie[er)
ye) Heer[j dme KeeueerueeceeCes
1) SJemeesme kes (efkeJeUs) les Yeeer eeer (efveie[er)
2) eEnpeke[er Deee.er. heeJe& les leUke[s Deee.er. heeJe&
3) mheeF&ve jes[
4) DeeQOe jekesle jmleeme meceeblej jmlee
js[ Peesve cnCepes Jeee?
efoIeer ce@ieefPeve (oeieesUe Jeesej) meYeeskeleeuees 1145 ceer. Deblejees mebjef#ele #es$e, lemese osntjes[
DeBcegefveeve [sheeses meYeeskeleeuees 2000 ee[&es mebjef#ele #es$e (eeyeeyele veeeeueeele oeJes eeuet
Deensle). ee#es$eele mebj#eCe efkeYeeieeee eefleyebOeecegUs JeesCeleener eJeejes yeebOeJeece JejCeemer Devegceleer veener.
Jeeje [sheesmeeer yeHej Peesve efJeleer ceerjee Deens?
ceeseer Jeeje [shees ke hegveekeUs Jeeje [shees meeer 500 ceer Deblejeee vee efkeJeeme efkeYeeie emleeefkele
Deens. leeme yeHej Peesve mebyeesOeleele.eeceOes heee&kejCe Keeleeee DeYeemeeDebleer veeefkeJeeme #es$e eemeve
ceevelesveblej Debeflece JejCeele esF&ue.
hetjjs<ee cnCepes Jeee?
hetjjs<ee oesve eJeejee Deensle.
1) efveUer (efve<esOeJe) hetjjs<ee : pes #es$e JeesCeleener ke<eea hetj esCeeee eJeelescegUs yeebOeJeeceeee
efJeesveeletve efveef<e jefkeleele. (mejemejerves 25 ke<ee&letve SJeoe ee JeejbJeeefjlesves esCeeje
hetjefkemeie& keentve vesCeemeeer pes veoeres hee$e ke ueielees #es$e DeekeeJe les #es$e cnCepes efveef<e #es$e)
2) ueeue ( efve$ebeJe) hetjjs<ee : hepe&veceeveeee erves JeesCeleener ke<eea (meeOeejCele
100 ke<ee&le SJeoe) pee efJeeCeeheele hetj esT eJelees lees leueebJeoe&Je
efveUer ke ueeue hetjjs<ee eeceOeerue YetKeb[ele yeebOeJeece Jejlee esF&ue Jeee?
nese. leLeeefhe efveebe$f ele #es$eeceOes yeebOeJeeceeee leUcepeueeee peesleeeer heeleUer ner ueeue (efveeb$eJe)
hetjjs<ee DeeeqCe veeqpeJeee heesnese jmlee eeeer heeleUer eeceOeerue peer heeleUer kej Demesue leehes#ee 0.50
ceer. kej Demeekeer ueeieles.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
32
eMve 46.
Gej
eMve 47.
Gej
veoer ke efveUer hetjjs<ee eeceOes yeebOeJeece Jejlee esles Jeee?

veoer n les efveUer hetjjs<ee eeceOeerue #es$e efveef<e #es$e Demetve Deee #es$eeee Gheeesie Hee ceesJeee
peefceveeree mkeheeves Goe. Geeves, KesUeeer cewoeves eEJekee nueJeer efheJes IesCes DeeemeejKee JeejCeebmeeere
Jesuee peekee, Demes ceneje eemeve, heeyebOeejs efkeYeeieees meve 1989 ee heefjhe$eJeele veceto Deens.
eemeJeere ceespeCeermeeer Depe& Jeess Jejekee?
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee efveeespeve efveeb$eCe #es$eemeeer 3 Yetceeheve Jeeee&uees Jeee&jle Deensle.
1) veiej Yetceeheve DeefOeJeejer, eEhehejer eEeeke[, eEhehejer , hegCes 411 018.
Jeee&#es$e : eEhehejer, eEeeke[, Yeesmejer, DeeJeg[ea, efveie[er, meebiekeer, eEheheUs iegjke, eEheheUs
efveueKe,eEheheUs meewoeiej, jneCeer, efJekeUs ( Yeeie), ceeceg[ea (Yeeie), jekesle (Yeeie), efeKeueer(Yeeie).
2) GheDeOeer#eJe Yetceer DeefYeuesKe, nkesueer, hegCes 411 001.
Jeee&#es$e: enesueer, eesefkemeekee[er, ke[cegKekee[er, efoIeer, yeesheKesue, ceeseer, [g[tUieeke,
efJekeUs (Yeeie), ceeceg[ea (Yeeie), jekesle (Yeeie), efeKeueer (Yeeie).
3) GheDeOeer#eJe Yetceer DeefYeuesKe, cegUeer, heew[, hegCes 412 108.
Jeee&#es$e : keeJe[, leeLeke[s, hegveekeUs, Lesjieeke.
eMve 48.
Gej
Gleeje Jeess efceUsue?

mebyeefOele ieekeeee leueeer Jeeee&ueeele.
eMve 49.
Gej
ee@heer& Jee[& Jeess efceUsue?

veiej Yetceeheve Jeeee&uee, eEhehejer eEeeke[, eEhehejer, hegCes 411 018.
eMve 50.
Gej
7/12
veiejjevee efkeYeeieeeer ceeefnleer mebJeslemLeUekej Jeess efceUsue? lemese veiejjevee efkeYeeieeeer

mebyeefOele leeej JeesCelee F&cesuekej Jejekeeeee?
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee www.pcmcindia.gov.in ee mebJeslemLeUekejerue Town
Planning ee efJeeCeer veiejjevee efkeYeeieeeer mebyeefOele ceeefnleer GheueyOe Deens.
veiejjevee efkeYeeieees veiejjeveekeej, GheDeefYeeblee ke Jeefve DeefYeeblee eebeer eeoer ke mebheJe& eceebJe
ce.ve.hee.ee www.pcmcindia.gov.in>Quick Links>Engg. staff ee mebJeslemLeUekej GheueyOe Deens.

Demeueeme townplan@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
33
JeesCelee mkeheees yeebOeJeece DeveefOeJele jles?

JeesCeleener keeer / efkeJeemeJeeves mebyebefOele efveeeseqpele eeefOeJejCeeeer (ce.ve.hee./ eEhehejer eEeeke[
eeefOeJejCe / Sce.Deee.[er.meer) hejkeeveieer ve Ieslee Jesuesues yeebOeJeece ns DeveefOeJele jles.
DeveefOeJele yeebOeJeeceeyeeyele JeesCeeJe[s leeej Jejekeer?
DeveefOeJele yeebOeJeeceeyeeyele Deeheuee eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeees GheDeefYeeblee eebeeJe[s leeej
Jejekeer.
DeveefOeJele yeebOeJeeceebkej ceneheeequeJee Jeeer JeejkeeF& Jejles?
JeesCeleener keeerves DeLekee efkeJeemeJeeves DeveefOeJele yeebOeJeece Jesueees efveoe&veeme Deeueeme ceneje^
ceneveiejheeequeJee DeefOeefveece/ceneje^ eeefoMeke veiej jevee DeefOeefveece 1966 ceOeerue lejlegoervegmeej
Jeeeoseerj veeserme osTve leebeekej JeejkeeF& (cegoleerle mkele:ntve Jee{tve
eJeCeeeer mebOeer, yeebOekeece ve kee{ueeme Heewpeoejer iegvne, ce.ve.hee.leHex
yeebOeJeece Jee{tve eJeCes F. mkeheeeer) JejCeele esles.
DeveefOeJele yeebOeJeece JejCeeNee keeEeefke Jeee JeejkeeF& Jesueer
peeles?
DeveefOeJele yeebOeJeece JejCeeNee keeEeefke ceneje^ ceneveiejheeequeJee
DeefOeefveeceeleerue Jeuece 260 ke 397 (Je) ke 478 ceOeerue lejlegoervegmeej
Jeeeoseerj JeejkeeF& JejCeele esles.
leelhegjlee mkeheele es[ GYeejCeemeeer yeebOeJeece hejkeeveieereer
DeekeeJelee Deens Jeee?
nese.
DeveefOeke=le
yeebOekeece
eer. ceneJeerj keebyeUs
Menj DeefYeeblee
pegves yeebOeJeece hee[tve vekeerve yeebOeJeece JejCeemeeer DeLekee

vetleveerJejCeemeeer hejkeeveieereer DeekeeJelee Deens Jeee?
nese. (meoj yeeyele ceneheeequeJesee efkeefnle vecegveele yeebOeJeece hejkeeveieer
efkeYeeieeJe[s jerlemej Depe& Jejekee.)
peefceveereer iegbskeejer Jesuesuee peeieskej yeebOeJeece JejCeemeeer hejkeeveieereer DeekeeJelee
Deens Jee?
nese. (meoj yeeyele megOeejerle/Jee{erJe yeebOekeeceemeeer ceneheeequeJesee efkeefnle vecegveele yeebOeJeece
hejkeeveieer efkeYeeieeJe[s jerlemej Depe& Jejekee.)
iegbskeejer DeefOeefveeceevkees efveeefcele Jesuesuee Fceejleerkej vekeeves kee{erke yeebOeJeece Jejlee
esF&ue Jee ?
pee YetKeb[ekej efe}Je eF& #es$e Deens leeee mebjeveelceJe eqmLejlesme DeOeerve jentve efMeuekeke eF&
#es$eeFleJes yeebOeJeece Jejlee esF&ue, leLeeefhe leemeeer efkeefnle vecegveele yeebOeJeece hejkeeveieer efkeYeeieeJe[s
jerlemej Depe& Jejekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
34
eMve 9.
Gej
DeefOeJele yeebOeJeeceebeer eeoer Jeess GheueyOe Deens?

ceveheeee mebJeslemLeUekej meoj yeeyeleeer Deeeekele ceeefnleer GheueyOe Deens.
www.pcmcindia.gov.in >Popular links> Authorised Constructions>
Constructions approved by PCMC since 1982
eMve 10.
Gej
ceneheeequeJesee nerleerue DeveefOeJele yeebOeJeeceebeer eeoer Jeess GheueyOe Deens ?

ceneheeeq u eJes ee meb J es lemLeUekej ee yeeyeleeer Deeeekele ceeef n leer GheueyOe Deens .
www.pcmcindia.gov.in>Popular links> Unauthorised Constructions>
Summary report
eMve 11.
Gej
DeveefOeJele yeebOeJeeceebyeeyele cee. Ge veeeeueeeves ceneheeequeJesme efouesues Deeose Jeess

heenlee esleerue?
ceveheeee meb J es lemLeUekej ee yeeyeleeer Deeeekele ceeef n leer GheueyOe Deens .
www.pcmcindia.gov.in >Popular links >Unauthorised Constructions>
Orders of Hon High Court
eMve 12.
Gej
eMve 13.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
DeveefOeJele yeebOeJeeceeJejCeer Heewpeoejer iegvne oeKeue Peeueeme efJeleer efe#eseer lejleto Deens?
meoj eJejCeer iegvne efme Peeueeme peemleerle peemle leerve ke<ee&heele legbiekeeme DeeeqCe . 50,000/heele ob[ DeeJeejuee peelees.
DeveefOeJele yeebOeJeece JejCeeNee keeerves les mkele:ntve hee[ues veener ke ceneheeequeJesves pej les
hee[ues lej leeee Keee&eer peyeeyeoejer keesCeeeer?
Gej
35
keeeosMeerj veeserMeerme Devegmeve DeveefOeke=le yeebOekeece kejCeeNee Jeeqkeleves mJelentve kee{tve IesCes
yebOevekeejke Deens. leMeer keee&Jeener mebyebefOeleebke[tve ve Peeueeme meoj yeebOekeece ce.ve.Hee. Hee[tve
ekeles Je leemeeer ueeieuesueer eb$emeecegeer lemese hegjefkeCeele Deeuesuee heesueerme oueeee Kee&osKeerue
mebyebefOele yeebOeJeece JejCeeNee keeerbJe[tve kemetue kesuee peelees.
eMve 14
Gej
DeveefOeJele yeebOeJeeceebyeeyele ceeueceee Jejekej eemleer DeeJeejCesyeeyele ce.ve.hee.es Jeee

OeesjCe Deens?
peeveskeejer 2008 veblej Peeuesuee DeveefOeJele yeebOeJeeceeyeeyele ceeueceee Jejeee ogHhe FleJeer
jJeJece eemleer cnCetve DeeJeejCeeeer Jeeeeele lejleto Deens.
eMve 15.
Gej
ceneveiejheeequeJesves efJeleer DeveefOeJele yeebOeJeeceebkej JeejkeeF& Jesuesueer Deens?

ceveheeee meb J es lemLeUekej ee yeeyeleeer Deeeekele ceeef n leer GheueyOe Deens .
www.pcmcindia.gov.in >Popular links> Unauthorised Constructions>
Details of action taken
DeveefOeJele yeebOeJeece efveeb$eCe Je efve<keemeve efkeYeeieees meke& Jeee&Jeejer DeefYeeblee, GheDeefYeeblee ke Jeefve DeefYeeblee
eebeer eeoer ke mebheJe& eceebJe ce.ve.hee.ee www.pcmcindia.gov.in >Quick Links> Engg. staff
efkeYeeieeeer Flej Jeener ceeefnleer nkeer Demeueeme ke Deeheuee Jeener metevee Demeueeme
civil@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
36
eMve 1.
Gej
jmleebee meeHemeHeeF&meboYee&leerue leeej Jegs Jejekeer?

DeeheCe jenele Demeuesuee efveke[CetJe eYeeieeleerue Deejesie efvejer#eJeeJe[s jmleebee meeHemeHeeF&meboYee&leerue
leeej Jejekeer.
eMve 2.
Gej
GIe[er ieejs / veeues eebeer meeHemeHeeF& JejCeeyeeyeleeer leeej Jegs Jejekeer?

mebyebefOele efveke[CetJe eYeeieeleerue Deejesie efvejer#eJeeJe[s eemebyebOeereer leeej Jejekeer.
eMve 3.
Gej
meeke&peefveJe mkeleeie=nebeer/ cegleeNeebeer mkelee JejCeeyeeyeleeer leeej Jegs Jejekeer?

mebyebefOele efveke[CetJe eYeeieeleerue Deejesie efvejer#eJeeJe[s eemebyebOeereer leeej Jejekeer.
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
Deejesie
efJeYeeie
eMve 6.
Gej
eer. jepeejece eJneCe

Deejesie keee&keejer DeefOekeejer
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
keekemeeefeJeebJe[erue /veeieefjJeebJe[erue oejesoejer peeTve Jeeje ieesUe

JejCeeyeeyeleeer leeej Jegs Jejekeer?
mebyebefOele efveke[CetJe eYeeieeleerue Deejesie efvejer#eJeeJe[s eemebyebOeereer leeej
Jejekeer.
JeeNeees {erie GeueCeemeboYee&leerue leeej Jegs Jejekeer?
Jejekeer.
yeskeejme je[ejes[e GeueCeeyeeyeleeer leeej Jegs Jejekeer?
Jejekeer.
ueneve ce=le peveekejs (Goe. Jeg$ee, ceebpej) GeueCeeyeeyeleeer leeej
Jegs Jejekeer?
Jejekeer.
JeejeJegb[erleerue Jeeje GeueCes / ne@sue kesm GeueCes ee mebyebOeereer leeej Jegs Jejekeer?
mebyebefOele eYeeie Jeeee&ueeeJe[erue (#es$eere Jeeee&uee) Deejesie efvejer#eJe (Jeeje keenletJe efkeYeeie)
eebeeJe[s ner leeej Jejekeer.
mesefHJe BJe GhemeCeeyeeyeleeer leeej Jegs Jejekeer?
eemeeer Deeheueeuee mebyebeOf ele eYeeie Jeeee&ueeeleerue (#ese$f ee keeee&uee) veeiejer megekf eOee JeW esLes efkeefnle
vecegveele Depe& Jejekee ueeiesue. Depee&meesyele ce.ve.hee. efceUJeleJej Yejueeeer heekeleerner meeoj Jejekeer ueeiesue
ke leee efJeeCeer eguJe pecee Jejekes ueeiesue. eguJe KeeueerueeceeCes DeeJeejCeele esFu& e.
1) efvekeemeer Fceejle . 100/- eefle Keshe
2) efyeiejefvekeemeer Fceejle . 150/- eefle Keshe
(mesefHJe BJe GhemeCes keenveeeer eefle Keshe #ecelee 3000 ueerj Deens.)
eMve 10.
Gej
37
[emeeefleyebOeJe Deew<eOeHekeejCeer JejCeeyeeyeleeer leeej Jegs Jejekeer?

mebyebefOele eYeeie Jeeee&ueeeJe[erue Deejesie efvejer#eJe ke ceuesefjee FvmhesJej (JeerJeveeeJe
efkeYeeie)eebeeJe[s ner leeej Jejekeer.
Deejesie efkeYeeieees meke& Deejesie efvejer#eJe eebeer eeoer ke mebheJe& eceebJe ce.ve.hee.ee
www.pcmcindia.gov.in>Quick Links >Engg. staff ee mebJeslemLeUekej GheueyOe Deens.
efkeYeeieeeer Flej ceeefnleer nkeer Demeueeme ke Deeheuee Jeener metevee Demeueeme

health@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
38
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
ceuee Pee[ lees[eees Deens. leemeeer hejkeeveieer IesCes DeekeeJe Deens Jeee? Demeueeme Deeer
hejkeeveieer JeesCeeJe[tve Ieekeer ueeieles?
nese. ce.ve.hee. nerleerue JeesCelesner Pee[ lees[eees Demesue lej ceneheeequeJee ke=#e eeefOeJejCeeeer hejkeeveieer
IesCes DeekeeJe Deens. leemeeer efkeefnle vecegveeleerue Depe& Yeve lees ke=#e eeefOeJejCe leLee ke=#eeefOeJeejer
eebee veekes ce.ve.Hee.ee JeesCeleener veeiejer megefkeOee JeWeceOes eekee.
ke=#elees[eryeeyeleee hejkeeveieermeeer Depee&ee jeefJeJe vecegvee Deens Jee? Demeueeme lees Jegs
GheueyOe nesF&ue?
Depee&ee vecegvee cegKe Geeve DeOeer#eJe/ke=#eeefOeJeejer eebee Jeeee&ueeele lemese ce.ve.hee.ee
kesyemeeF&kejner GheueyOe Deens. www.pcmcindia.gov.in > Downloads > Forms and
attachments. Jeeee&ueeeee heee : eekeblejeke ekneCe iegueeye heg<he Geeve, iekeUer ceeLee,
vesnveiej, Yeesmejer, hegCes 411026. otjOkeveer : 020 - 27121791
eMve 3.
Gej
Geeve
efJeYeeie
eer. megjMs e meeUgkb es
cegKe Geeve DeOeer#eke
eMve 4.
Gej
1.
2.
3.
4.
5.
6.
eMve 5.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Depe& efoueeveblej meeOeejCeheCes efJeleer efokemeeble ke=#elees[erme hejkeeveieer

efceUles?
efkeefnle vecegveeleerue Depe& eehle Peeueeveblej efveeb$eCe DeefOeJeejer heenCeer Jejleele.
heenCeerveblej cee. ke=#e eeefOeJejCe leemeboYee&leerue Deeheuee efveCe&e osles. Depe&
eehle Peeuesuee leejKesheemetve 60 efokemeebee Deele Depe&oejeuee hejkeeveieer
osCeele Deeueees eEJekee veeJeejCeele Deeueees JeUkeues peeles.
Depee&meesyele meeoj Jejekeeeeer Jeeieohe$es
1) peeiesee ceeueJeer nJeJeemebyebOeereer Jeeieohe$es.
2) cebpetj yeebOeJeeceveJeeee. (Demeueeme)
3) lees[eeee ke=#eebes Heeses. (eJee Demeueeme)
4) Jeuece 11 (2) Keeueerue nceerhe$e.
efkeveehejkeevee ke=#elees[ nesle Demeueeme JeesCeeJe[s leeej Jejekeer?
efkeveehejkeevee ke=#elees[ JejCes Jeeeeeves iegvne Deens. Demes Dee{Utve Deeueeme
Keeueerue efJeeCeer lkeefjle mebheJe& meeOeekee.
cegKe Geeve DeOeer#eJe/ke=#eeefOeJeejer

Geeve DeOeer#eJe (ke=#e)
eer.meer.meer.ceesjs `De' eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee
eer.[er.Jes. yewes `ye' eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee
eer.heer.Sue. JegbYeej `Je' eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee
eer.kner.S. esueej `[' eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee
9922501518
9922501928
9922501938
9922501936
9922501935
9922501937
keeoUkeeNeecegUs ke heekemeecegUs Pee[ he[ueeme JeesCeeeer mebheJe& meeOeekee?

Demes Dee{Utve Deeueeme Heg{erue efJeeCeer lkeefjle mebheJe& meeOeekee.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
cegKe Geeve DeOeer#eJe / ke=#eeefOeJeejer

Geeve DeOeer#eJe (ke=#e)
eer. meer.meer. ceesjs `De' eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee
eer. [er.Jes.yewes `ye' eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee
eer.heer.Sue. JegbYeej `Je' eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee
eer. kner.S. esueej `[' eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee
Deefie>eeceJe efkeYeeie eer. efJejCe ieeke[s
39
9922501518
9922501928
9922501938
9922501936
9922501935
9922501937
9922501901,
27420212 (Les)
efkeveehejkeevee ke=#elees[ Jesueeme Jeee efe#ee Deens?

efkeveehejkeevee ke=#elees[ JejCes, Pee[ebee Heebee eCes, DeLekee Pee[ peeUCes Demes JeesCelesner kele&ve JejCes
ne Jeeeeeves iegvne Deens. Deee iegveeme ceneje (veeiejer #es$e) Pee[ebes peleve DeefOeefveece 1975 vegmeej
hees 5,000/- hee&le ob[ DeeeqCe 1 ke<ee&Heele Jeejekeemeeeer efe#ee Deens.
ke=#e eeefOeJejCe cnCepes Jeee?
ke=#elees[erkej efveeb$eCe sketve DeeeqCe efveeceve Jeve jepeebee veeiejer #es$eeleerue ke=#eebes peleve JejCeemeeer
DeefOeJe eebieueer lejleto JejCeeJeefjlee lemese lee #es$eele eesie eceeCeele vekeerve Pee[s ueekeCeeeer lejleto
JejCeeJeefjlee ceneje (veeiejer #es$e) Pee[ebes mebj#eCe ke peleve DeefOeefveece 1975ee DebceueyepeekeCeermeeer
veeiejer mLeeefveJe eeefOeJejCeeves ke=#e eeefOeJejCeeeer mLeehevee Jesuesueer Deens. cee. Deeege ns DeOe#e DeeeqCe
Flej eebmen JeceerleJeceer 5 ke peemleerle peemle 15 keeer eeefOeJejCeeee meomeHeoer efveke[uee peeleele.
Je=#e ueeieJe[ermeeer jeshes Jegs efceUleerue?
1) ce.ve.hee es mes.veb27 ceOekeleea veme&jer eeefOeJejCe, efveie[er hegCes 411044.
eer. S. Sue. meesceemes, Geeve efkeeslee cees. : 9922501428
2) eekeblejeke ekneCe, iegueeye heg<he Geeve
eer. [er.Sce. Dee{Us, Geeve efvejer#eJe cees. : 9922501934
3) efeKeueer jeshekeeefJee efeKeueer
eer. yeer. Jes. Yeesmeues, meneeke Geeve DeOeer#eJe cees. : 9922501929
Keepeieer veme&jeReer eeoer
De.e
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
veme&jeres veeke
meeF&jepe veme&jer
efkeveesos Heece& veme&jer
yemebleer Heece& veme&jer
megHeueced veme&jer
ef$ecetleea veme&jer
eervekn@ueer veme&jer
FbeeCeer veme&jer
efekejece veme&jer
efJeeCe
keeJe[
keeJe[
keeJe[
keeJe[
keeJe[
jekesle
jekesle
keeJe[
ceesyeeF&ue vebyej
9822004729
9822021227
9890605505
9881123850
9822004729
9881190277
9850220981
9850656409
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
40
9.
10.
11.
12.
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 12.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
keeJe[
keeJe[
Jeemeejkee[er
Jeemeejkee[er
9422213138
8888070099
9970513334
9860415577
ce.ve.heeee veme&jerceOeerue jesheebes meke&meeOeejCe oj Jeee Deensle ?

ce.ve.heeee veme&jerceOeerue jesheebes oj Keeueerue eceeCes
1) ceesee jesHeeeer ye@ie . 25/- eefle ye@ie
2) esee jesHeeeer ye@ie . 5/- les . 10/- eefle ye@ie
ceeveJeeeceeCes efceUJeleerceOes efJeleer ke=#e Demeekesle?
ceneje (veeiejer #es$es) Pee[ebes peleve DeefOeefveece 1975 vegmeej efceUJeleerle efJeleer ke=#e Demeekesle
eeyeeyeleee ceeveebJe jkeuesuee Demetve lees KeeueerueeceeCes Deens.
1.
2.
3.
4.
5.
eMve 11.
Gej
[sJeJeve nekexm veme&jer

mevejeF&pe De@ees
hejeie iee[&ve
vet heeefjpeele
100 eew.ceer hee&le

101 eew.ceer. les 200 eew.ceer.
201 eew.ceer. les 300 eew.ceer.
301 eew.ceer les 400 eew.ceer.
401 eew.ceer ee heg{s elesJe 100
eew.ceer.uee
(1 iegbe)
(2 iegbe)
(3 iegbe)
(4 iegbe)
1 ke=#e
2 ke=#e
3 ke=#e
5 ke=#e
1 ke=#e
jmleeee Je[sves efJeleer ke=#e Demeekesle?

ceneje (veeiejer #es$e) Pee[ebes peleve DeefOeefveece 1975 vegmeej jmleeee Je[sves efJeleer ke=#e Demeekesle
eeyeeyele ceeveJe juesuee Deens.
1) 24 ceer. ke DeefOeJe boeres jmles elesJe 10 ceer Deblejekej 1 ke=#e (ceOe ogYeepeJeeee oesvner
yeepetme meeseervegmeej nspesme)
2) 12 ceer. les 24 ceer. boeres jmles jmleebee ogleHee& 10 ceer. Deblejekej 1 ke=#e
3) 6 ceer les 12 ceer. boeres jmles elesJeer 20 ceer. Deblejekej 1 ke=#e
ceneheeequeJee #es$eeceOes SJetCe efJeleer Geeves Deensle ke leebes #es$e efJeleer Deens?
ceneheeequeJee #es$eeceOes Kegueer DemeCeejer SJetCe Geeves 154 Deensle ke leees #es$e 142.00 nsJej Deens.
leeceOeerue cegKe Geeves, leebee kesUe, Geeveeleerue meeseermegefkeOee ke ekeseHeer eemeboYee&le ceeefnleer -
De.
e.
Geeveees veeke
Geeveeeer
kesU
Geeveeleerue
meeseermegefkeOee
ekese
Heer
eew{
ekese
Heer
ueneve
1.
ogiee&oskeer Geeve,
efveie[er
me. 11 les
mee. 6
10/-
5/-
2.
keerj meekejJej Geeve,

me.veb. 26, eeefOeJejCe
10/-
5/-
3.
Yeesmejer menue JeW,
me. 6 les
me. 9
mee. 4 les
mee. 7
og. 12 les
mee. 7
10/-
5/-
4.
eent Geeve,
eentveiej, eEeeke[
efceveer ceneyeUsej,
3 efJe.ceer. pee@efiebie @ke
efkemleerCe& efnjkeU
DeeJe<e&Je OeyeOeyee,
efkemleerCe& uee@ve, mJeseEie
eeGb[,meekejJej efeuhe
vewmeefie&Je veeuee ke leueeke
pee@eEieie @Je, jeCeeree
efJe}e, PegJePegJe iee[er,
efkemleerCe& efnjkeU
PegJePegJe iee[er, iepesyees,
efkemleerCe& efnjkeU,
DeeJe<e&Je DeejeKe[e
efkeefkeOe eJeejes he#eer,
mehe& Fleeoer
2/-
1/-
10/-
5/
10/-
5/-
5.
6.
yeefnCeeyeeF& eewOejer
Geeve, mebYeepeerveiej,
eEeeke[
eEheheUs iegjke, me.
veb72 / 2 Geeve
7.
Lesjieeke yeesJeuye,
Lesjieeke
8.
ue#ceeryeeF& yeejCes
Geeve, Lesjieeke
eekeblejeke ekneCe
iegueeye heg<he Geeve,
%eevepeesleer meeefke$eeryeeF&
Hegues Geeve,
efkeeeueveiej, keeJe[
meble %eevesej Geeve,
ve#e$e keeefJee, efveie[er
ye[& kn@ueer Geeve,
sukees jes[,
9.
10.
11.
12.
mebYeepeerveiej
og. 12 les
7:30
me. 11 les 2
og. 3 les 6
og.
12
les 8 DeeJe<e&Je jevee,
[eeveemee@j eefleke=leer,
efkemleerCe& efnjkeU,
pee@eEieie @Je, OeyeOeyee
10/me. 11 les 7 DeeJe<e&Je jevee,
PegJePegJe iee[er, efkemleerCe&
efnjkeU, OeyeOeyee, iepesyees F.
2/og. 12 les 8 efkemleerCe& uee@ve,
pee@efiebie @Je,
2/og. 12 les 7 efkeefkeOe iegueeyeebee
peeleer, PegJePegJe iee[er.
10/me. 6 les 9 DeeJe<e&Je jevee, e{
mee. 4 les 8 Gleejees uee@ve, iepesyees,
Fleeoer
6
10
me. les
ve#e$e keeefJee,
mee. 4 les 8
10 /og. 12 les 7 leUs, yeesefbie,
1450 ceer. pee@efiebie @Je
41
5/-
1/1/5/-
5 /-
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
42
13.
14.
eMve 13.
Gej
eMve 14.
Gej
eer. meeF& Geeve,

mebYeepeerveiej
Yeeer eeer Geeve,
efveie[er
me. 6 les 10
meeeb. 4 les 8
me. 6 les 8
mee. 5 les
meeeb. 8:30
efkemleerCe& uee@ve,
meYee ceb[he,
$eHeleer efekeepeer cenejepe
ke meble legJeejece cenejepe
eebee Yeseres efeuhe
Jegb[ee Yee[eeves Ieeees oj Jeee Deensle?

Jegb[ee Yee[eeves Ieeeee Demeleerue lej eefle Jegb[er . 50/- FleJeer Deveecele jJeJece ke Yee[s jJeJece
hees 5/- eefle Jegb[er eefle efove Demes Deens.
GeeveeceOes meebmJeefleJe Jeee&ece IesCeeJeefjlee Jeee Yee[s Deens?
GeeveeceOes meebmJeefleJe Jeee&ece Meem$eere ieeeve, Jeefkeleekeeeve, keeKeeve, eeuese Jeee&ece
IesCeeJeefjlee eefleefoveer . 1000/- FleJes Yee[s Deens ke Deveecele jJeJece . 1000/- skeekeer ueeieles.
OeesjCe heefjefe Je eceeCes :
GeeveeceOes efe$eerJejCe JejCes 1 efeHe 8 leemeemeeer . 5000/-
efkees<e mLeU OeyeOeyes Fleeoermeeer elesJeer . 700/-
GeeveeceOes HeeseseeHeer JejCeseefle efoveer eefle Geeve . 250/-ke eefle ceefnvee eefle Geeve .5000/eMve 15.
Gej
eMve 16.
Gej
eMve 17.
Gej
Geeveeble efveeefcele esCeeNee veeieefjJeebmeeer ekese Heer Deens Jeee?

GeeveeceOes efveeefcele keeeeceemeeer esCeeNee veeieefjJeebmeeer ke pes veeieefjJeebmeeer (kee 60 ke<ee&kejerue)
Geeve efkeYeeieeceeHe&le ceesHele heeme efoues peeleele.
Geeve efkeYeeieeee Jeeceees mkehe Jeee Deens?
Deeqmlelkeele Demeuesuee Geeveebeer osKeYeeue, mebj#eCe ke efkeJeeme JejCes, vekeerve Geeveebes efveeespeve ke
efkeJeeme JejCes.
ke=#emebkeOe&ve efkeYeeieeee Jeeceees mkehe Jeee Deens?
ke=#eejesheCe ke mebkeOe&ve JejCes lemese ceneje (veeiejer #es$es) Pee[ebes peleve DeefOeefveece, 1975 ceOeerue
lejlegoervegmeej Jeee&keener JejCes.
Geeve efkeYeeieees meke& DeefOekeejer Je mebyebefOele DeefYeeblee, eebeer eeoer ke mebheJe& eceebJe
ce.ve.hee.ee www.pcmcindia.gov.in >Quick Links>Engg. staff
garden@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
43
efJeegle efkeYeeieeMeer mebyebeOf ele leeejer `meejLeer' nsuHeueeF&veJej (otjOJeveer : 88006666) DeLeJee
electrical@pcmcindia.gov.in ee F& - cesueJej DeLeJee mebyebeOf ele efJeegle DeefYeebleebke[s veeWoefJelee esT Mekeleerue.
eMve 1.
Gej
eMve 2.
ceePee Iejemeceesjee efokee yebo Deens DeLekee Deeceee Yeeieeleerue /eYeeieeleerue efokes yebo Deensle.
Jeheee JeesCelee Yeeieeleerue Deens, lee Yeeieees eEJekee eYeeieees veeke meebiee. pekeUeer KetCe meebiee. oesve
efokemeebee cegoleerle meojee efokee ogmle JejCeele esF&ue.
Gej
mêr ueeF& Keebyeeuee ee@Je yemelees / peefceveerletve He He Deekeepe eslees / peefceveerletve Oetj
efveIeeuee Deens / JeejbpeemeejKee peeU esle Deens / Keebyeekejerue meeqkn&me keeej legtve Keeueer
he[ueer Deens.
Jeheee Keebyeees efJeeCe meebiee /eYeeieees veeke eEJekee pekeUeer KetCe meebiee.
erhe lee KeebyeepekeU JeesCeeueener peeT osT veJee. eeCeebveemege KeebyeepekeU
peeT osT veJee. ce.ve.hee.ee Jece&eejer leelJeeU heeefkeCeele esFu& e.
eMve 3.
1)
Gej
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
Keebyeekejerue eqm ueeF& efHeeEie ueeWyeJeUle Deens.

2) Pee[eeer Heeboer he[tve Keebye keeJeuee Deens.
3) De%eele keenveeves Keebyeeuee Oe[Je efoueer Deens ke Keebye jmleeceOes
Dee[kee Peeueeves keenletJe peece Peeueer Deens.
4) Keebyeekejerue er.kner., Fbjvesee keeej OeeskeeoeekeHeCes Keeueer
ueeWyeJeUle Deensle.
5) Pee[eee HeebeecegUs efoJeeee Deefpeyeele eJeee he[le veener.
Jeheee efJeeCe eEJekee pekeUeer KetCe meebiee. lee Yeeieees veeke meebiee
ce.ve.hee.ee Jece&eejer leeefJeeCeer lkeefjle heeefkeCeele esF&ue.
efJeegle
efJeYeeie
eer. DeMeeske megjieg[s
efJekeeme DeefYeeblee (efJeegle)
ceneveiejheeequeJesee efkeegle oeefnveer Deensle Jeee? lee Jeess Deensle?

ceneveiejheeequeJesleHex 3 efkeeCeer efkeegle oeefnveer GYeejCeele Deeuee Deensle.
1) efveie[er
2) Yeesmejer
3) efhebhejereEeeke[ eEueJe jes[
ceneveiejheeequeJesee efkeegle oeefnveeryeeyele efkeegle efkeYeeieeMeer mebyebefOele Jeener leeej Demeueeme
Jeess mebheJe& meeOeekee?
1) efveie[er
i) eer. JeebyeUs
8007982403
9011597107
ii) eer. GppewveJej
iii) eer. jepeJegceej

9764472033
iv) eer. ie[Jejer

7798369324
v) eer. Yeesmeues
7507873073
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
44
2)
i)
ii)
iii)
3)
i)
ii)
iii)
iv)
Yeesmejer
eer. peekeUsJej
eer. JeebyeUs
eer. Deefveue
eEhehejereEeeke[ eEueJe jes[
eer. DeCe GheJes
eer. Jesjyee JeebyeUs
eer. jepese hebef[le
eer.meboerhe ye[x
9175393993
9011498288
8605938750
9922794982
9527645697
9822010481
9765531762
eMve 6.
Gej
ceneveiejheeequeJesee efkeegle oeefnveerceOes eke onveeJeefjlee efJeleer eguJe DeeJeejues peeles.?

efkeegle oeefnveerceOes eke onveeJeefjlee eguJe Iesleues peele veener. efkeveecetue meskee osCeele esle Deens.
eMve 7.
1.
ceneefJelejCe kebHeveeree ueeue jbieeee yee@Jemeuee ojkeepee veener. leeceOetve Oetj esle Deens /
mheee\Jeie nesle Deens / ee@Je yemelees Deens.
2. ceneefJelejCe kebHeveeree evmeHee@ce&j heesuekej mheee\Jeie nesle Deens ke Iejeleerue ueeF& iesueer
Deens. ueeF& keskne esCeej Deens?
Jeheee Yeeieees veeke meebiee. pekeUeer KetCe meebiee. meojeer leeej ceneefkelejCe JebheveerJe[s heeefkeCeele esFu& e.
Gej
efJeegle efkeYeeieees meke& Jeee&Jeejer DeefYeeblee, GheDeefYeeblee ke Jeefve DeefYeeblee eebeer eeoer ke
mebheJe& eceebJe ce.ve.hee.ee www.pcmcindia.gov.in >Quick Links> Engg. staff

electrical@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
eMve 2.
jmleekejerue Keeebyeeyele JeesCeeJe[s leeej Jejekeer?

Deeheuee eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeees Jeefve DeefYeeblee eebeeJe[s leeej Jejekeer.
Gej
jmleekejerue heekemeeUer heeCeees eWyej legues Deens lee efJeeCeer OeesJeeoeeJe heefjeqmLeleer
efvecee&Ce Peeuesueer Deens.
Deeheuee eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeeee Jeefve DeefYeeblee eebeeJe[s ogmleeryeeyele leeej Jejekeer.
eMve 3.
Gej
jmleekejerue ej (ee@me Je) JeesCeeceeHe&le yegpeefkeCeele esleele?

jmleekejerue ej mebyebefOele eYeeieeee Jeefve DeefYeebleeee efveeb$eCeeKeeueer yegpeefkeCeele esleele.
eMve 4.
Gej
jmleekejerue heeCeeee efveeje nesCeemeeer JeesCeeJe[s leeej Jejekeer?

Deeheuee eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeees Jeefve DeefYeeblee eebeeJe[s leeej Jejekeer.
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
eMve 10.
45
10
pegves ke OeesJeeoeeJe yeebOeJeeceeyeeyele Jeess leeej Jejekeer?

Deeheuee eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeees efveeb$eke GheDeefYeeblee eebeeJe[s
leeej Jejekeer.
mLeeHele
efJeYeeie
ieeflejesOeJe (mheer[ yesJej) vekeerve GYeejCes ke ogmleeryeeyele Jeess

leeej Jejekeer?
Deeheuee eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeees GheDeefYeeblee eebeeJe[s leeej
Jejekeer.
eer. jJeeR ogOeskej

keee&keejer DeefYeeblee
(mLeeHele cegKeeuee )
jmlee Deesueeb[Ceemeeer Pesyee ee@eEmeie hes jbiekeCes yeeyele leeej

JeesCeeJe[s Jejekeer?
Deeheuee eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeees GheDeefYeeblee eebeeJe[s leeej
Jejekeer.
jmlee ogYeepeJe ke jmleekejerue HegheeLe ogmleeryeeyele Jeess leeej
Jejekeer?
Deeheuee eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeees GheDeefYeeblee eebeeJe[s leeej Jejekeer.
jmles ke eewJeeleerue veekeees HeueJe ke efoeeoe&Je HeueJe yemeefkeCes ke ogmleeryeeyele
JeesCeeJe[s leeej Jejekeer?
Deeheuee eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeees Jeee&Jeejer DeefYeeblee eebeeJe[s leeej Jejekeer.
Gej
ceveheeee jmleekej meskeekeeefnvee eJeCeekeeceerr KeesoeF& hejkeeveieermeeer JeesCeeJe[s Depe&

Jejekee?
Deeheuee eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeees Jeee&Jeejer DeefYeeblee eebeeJe[s Depe& Jejekee.
eMve 11.
mceeeveYetceer ke Ieeeee ogmleermeeer JeesCeeJe[s leeej Jejekeer?

SARATHI
efHebHejer efebeJe[
46
Gej
eMve 12.
Gej
meeke&peefveJe mkelee ie=n ke cegleejer ogmleeryeeyele leeej JeesCeeJe[s Jejekeer?

Deeheuee eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeees mebyebefOele GheDeefYeeblee eebeeJe[s leeej Jejekeer.
eMve 13.
Gej
Geeveeleerue mLeeheleefke<eeJe ogmleermeeer JeesCeeJe[s leeej Jejekeer?

eMve 14.
Gej
meeke&peefveJe veeuee ogmleeryeeyele JeesCeeJe[s leeej Jejekeer?

eMve 15.
Gej
meeke&peefveJe eer[ebieCe ke heesnCeeee leueekeeee mLeeheleefke<eeJe ogmleeryeeyele

JeesCeeJe[s Depe& Jejekee?
eMve 16
Gej
ceveheees mLeeheleefke<eeJe eeuet Jeeceeee iegCekeesyeeyele JeesCeeJe[s leeej Jejekeer?

eMve 17.
Gej
vekeerve yeebOeJeece eeuet Demeleevee leees yeebOeJeece meeefnle jmleekej De[LeUe Jejerle Demeueeme
leeej JeesCeeJe[s veeWokeekeer?
Deeheuee eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeees GheDeefYeeblee eebeeJe[s leeej veeWokeekeer.
eMve 18.
Gej
jmleeee Je[suee je[ejes[e eJeuee peele Demeueeme JeesCeeJe[s leeej veeWokeekeer?

Deeheuee eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeees cegKe Deejesie efvejer#eJe eebeeJe[s leeej veeWokeekeer.
mLeehele efkeYeeieees meke& Jeee&Jeejer DeefYeeblee, GheDeefYeeblee ke Jeefve DeefYeeblee eebeer eeoer ke
mebheJe& eceebJe ce.ve.hee.ee www.pcmcindia.gov.in >Quick Links> Engg. staff
civil@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
eMve 2.
veeWoCeer JeesCeer Jejekeer?

Je. keeheejer, pees Deeeele JejCeeje Demesue DeeeqCe leeves ke<e&Yejele Deeeele Jesuesuee ceeueees cetue
. 1,00,000/- hes#ee Jeceer veener.
Ke. Deve JeesCeleener yeeyeleerle Keb[ (Je)Devkees SKeeoe keeheejer mLeeefveJe mebmLee Jej YejCeeme
hee$e Peeuesuee vemesue DeeeqCe leeee meke& Kejsoer eEJekee efkeeereer Guee{eue ke<e&Yejele .
5,00,000/- hes#ee Jeceer veener.
Gej
SKeeee keeheeNeeves leeee kekemeee nmleebleefjle Jesuee Demesue DeeeqCe pej leeeeJe[s mLeeefveJe
mebmLee Jejeeer yeeJeer Demesue Deee kesUer mLeeefveJe mebmLee kej JeesCe Yejsue?
pee keeerJe[s Demee kekemeee nmleebleefjle Jesuee Deens leer keeer mLeeefveJe mebmLee Jej YejCeeme hee$e Demesue.
eMve 3.
1 Sefeue 2013 Hetkeaeee ke<eec& eOes pee keeheeNeeves
Gej
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
eMve 8.
47
Deeeele kesuesuee ceeueees cetue SJe ueeKeehes#ee

Jeceer Deens, Je leeeer Kejsoer Je efJeeer Guee{eue 5 ueeKeeHes#ee keceer
Deens. hejbleg 1 Sefeue 2013 veblej pej lees ee efveeceevkees veeWoCeerme hee$e
Demesue DeeekesUer leeves veeWoCeer kejCes DeekeeJe Deens Jeee?
nese. pee leejKesme lees efveece 3 Devkees veeWoCeer JejCeemeeer hee$e Peeuesuee
Demesue lee leejKesheemetve 30 efokemeeble leeves veeWoCeer JejCes yebOeveJeejJe Deens.
SKeeee keeheeNeeeer SJeee veekeeves kekemeeeeeer efJeeCes SJeehes#ee
peemle Demeleerue lej veeWoCeermeeer efJeleer Depe& Jejekesle?
SJee Depe& Jejekee. hejbleg leeceOes meke& efJeeCeebeer veeWo Demeekeer. peske{er
kekemeeeeeer efJeeCes Deensle leske{er eceeCehe$es mLeeefveJe mebmLee Jej
efkeYeeieeJe[tve IesCeele eekeerle ke leer kekemeeeeee elesJe efJeeCeer ueekeCeele
eekeerle.
11
mLeeefveke mebmLee
kej (LBT)
eer DeMeeske ceb{g s
meneeke Deeegkele
mLeeefveke mebmLee kej
veeWoCeer eceeCehe$e nmleebleefjle Jejlee esF&ue Jeee?

veener.
OebeeceOes / kekemeeeeceOes Jeener yeoue Jejekeeeee Peeueeme Jeee Jejekes?
OebeeceOes / kekemeeeeceOes JeesCeleener eJeejee yeoue Jejekeeeee Peeueeme leeyeeyeleeer uesKeer
ceeefnleer Deeege eebvee osCes yebOeveJeejJe Deens. Goe. Deeeele Jejekeeeee kemletceOes yeoue, YeeieeroejeceOes
yeoue F.
veeWoCeer eceeCehe$e j JejCeemeeer Deeege eebvee JeUefkeCes DeekeeJe Deens Jeee?
nese. peebvee kekemeee yebo Jejekeeeee Deens Deee keekemeeefeJeebveer uesKeer vecegveeceOes Depe& JejCes
yebOeveJeejJe Deens.
SKeeee keeheeNeeves Oebeeee veekeeceOes yeoue Jesuee Demesue eEJekee pej leer Yeeieeroejer mebmLee
Demesue DeeeqCe eflees efkemepe&ve ve Jejlee jevesle yeoue Jesuee Demesue eEJekee lees efkeemle kekemLesee
efkeemle Demesue DeeeqCe lee efkeemleeceOes yeoue Peeuee Demesue eEJekee lees heeueeee heeueJe
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
48
Gej
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
eMve 14.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Demesue ke heeueJeeceOes yeoue Peeuee Demesue lej Deee kesUer hejle vekeeves veeWoCeer JejCeeeer
DeekeeJelee Deens Jeee?
veener. Hee yeoueeyeeyeleeer meefkemlej ceeefnleer mLeeefveJe mebmLee Jej efkeYeeieeme hegjefkeCes DeekeeJe Deens.
leeveblej veeWoCeer eceeCehe$eeceOes leeeceeCes yeoue Jeve Ieekesle .
veeWoCeer eceeCehe$e j JesueecegUs/PeeueecegUs veeWoCeer eceeCehe$e j Peeueeee efoveebJeehetkeae
pej lee keekemeeefeJeeJe[s mLeeefveJe mebmLee Jej / ob[ / keepe F. eer jJeJece yeeJeer Demesue
Deee kesUer Deeer jJeJece JeesCe Yejsue?
Deeer jJeJece YejCeeeer peyeeyeoejer ner mebyebefOele keekemeeefeJeeeer Demesue.
Oebeeee kekemLeeheJeees veeke keeheeNeeves peenerj JejCes DeekeeJe Deens Jeee?
nese. SJe ceefnveeee Deele kekemLeeheJeees veeke `vecegvee e' ceOes Deeege eebvee JeUefkeCes DeekeeJe
Deens.
SKeeee veeWoCeerJele keeheeNeeves enjeleerue Flej keeheeNeebJe[tve Jejeesie ceeue Kejsoer Jesuee
Demesue DeeekesUer ceeue Kejsoer JejCeeNee keeheeNeeves Jeee Jejekes?
enjeleerue pee keeheeNeeJe[tve Jejeesie ceeue Kejsoer Jesuesuee Deens lee keeheeNeeJe[tve mLeeefveJe
mebmLee Jej efveece 21ke 22 ceOes veceto JesueeeceeCes ceeue Kejsoer JejCeeNee keeheeNeeves lee ceeueees
efyepeJe ke eceeCehe$e IesCes DeekeeJe Deens.
cevehee #es$eeceOes kekemeee JejCeeNee keekemeeefeJeeves cevehee #es$eeleerue JeesCeleener Flej
keekemeeefeJeeme ceeue efkeJeuee Demesue lej eeyeeyele efkeeer JejCeeNee keeheeNeeves Jeee Jejekes?
Deee efkeeer JejCeeNee keeheeNeeves mLeeefveJe mebmLee Jej efveece 22 ceOes veceto JesueeeceeCes efyepeJes ke
eceeCehe$es ceeue Kejsoer JejCeeNeeme osCes yebOeveJeejJe Deens. lemese Kejsoer JejCeeNee keekemeeefeJeeeer
veeWo leeeeJe[erue Kejsoer efkeeer jeqpemjceOes skeCes DeekeeJe Deens. eeceOes leeee mebhetCe& heee,
leeee Oebeees mkehe ke leeeeJe[erue kekemeeeeee mLeeefveJe mebmLee Jejeee veeWoCeer eceebJe eeee
meceekese Demesue.
jemle yeepeej cetue efveOee&efjle JejCeees DeefOeJeej Deeege eebvee Deensle Jeee?
nese. Demes DeefOeJeej Deeege eebvee Deensle. peekesUer jemle yeepeejcetue efveOee&efjle JejCes DeekeeJe
keesue DeeekesUer ceeue Deeeele JejCeeNee keeheeNeees cnCeCes SsJetve IesTve jemle yeepeejcetue efveefele
Jejlee esF&ue.
cevehee nerceOes efkeeer / GheYeesie / Gheeesie ee JeejCeebmeeer JeesCeleener keeheeNeeves eEJekee
keeerves Deee ceeueeeer efkeeer eEJekee Kejsoereer eEJecele efveefele Jesuesueer vemesue eEJekee Demee
ceeue efkeeer eEJekee Kejsoerejs efceUefkeuesuee vemesue Deee ceeueeee yeeyele lee ceeueeeer eEJecele
efveefele Jejlee esT eJesue Jeee?
nese. Deee ceeueeeeyeeyele eEJecele efveefele Jejlee esF&ue. Deeege mebyebefOele keeheeNeeme eEJekee keeerme
leeeer yeepet ceeb[Ceeeer mebOeer osTve Deee kemletes jemle yeepeej cetue efveefele Jejleerue. (efveece 25)
eMve 15.
Gej
eMve 16.
Gej
eMve 17.
Gej
eMve 18.
Gej
eMve 19.
Gej
eMve 20.
Gej
eMve 21.
Gej
eMve 22.
Gej
eMve 23.
Gej
49
efkekejCe he$e meeoj JejCeeee heleer JeesCelee Deensle?

1. elesJe veeWoCeerJele keeheejer efveece 29 Devegmeej leebveer eEJekee leeves eEJekee `vecegvee e' ceOes
veeceefveoxefele Jesuesuee keeerves eLeesefeleefjlee mkee#ejer Jesuesues mebyeefOele ke<ee&leerue `vecegvee e'
ceOes keeef<e&Je efkekejCe he$e ke<e& mebheueeveblej 90 efokemeebee Deele Deeegeebme meeoj Jejerue.
2. Deeeele ve JejCeeje elesJe veeWoCeerJele keeheejer keeef<e&Je efvejbJe efkekejCehe$e meeoj Jejerue.
mLeeefveJe mebmLee Jejeeer jJeJece Jeskne Yejekeer?
mLeeefveJe mebmLee Jejeeer jJeJece lees ceefnvee mebheueeveblej heg{erue ceefnveeee
DeekeeJe Deens.
20
leejKesheele YejCes
efkeeer JejCeeNee keeheeNeeves efkeeer Jesuesuee ceeueees efyeue ve efoueeme eEJekee efyeue osCeeme
veJeej efoueeme leekej Jeee JeejkeeF& nesF&ue?
Deee kesUer efkeeer JejCeeNee keeheeNeekej leeves efkeeer Jesuesuee ceeueekej peske{e mLeeefveJe mebmLee Jej
nesle Demesue, leske{er jJeJece efkeeer JejCeeNee keeheeNeees cnCeCes SsJetve, leebeeJe[tve kemetue Jesueer
peeF&ue. efveece (48 (1))
SKeeee keeheeNeeves veeWoCeer ve Jejlee keeheej eeuet skeuee Demesue Deee kesUer Jeee JeejkeeF&
nesT eJesue?
veeWoCeer ve Jejlee pee keeheeNeeves leeee kekemeee eeuet skeuee Demesue, lee JeeUeceOes leeves Deeeele
Jesuesuee ceeueekej peske{ee jJecesee mLeeefveJe mebmLee Jej nesF&ue, leeee 5 he jJeJece leeeeJe[tve
kemetue JejCeele esF&ue.
SKeeee keeheeNeeves peeCetveyegpetve egJeereer, Keeser hejleekeeeer ceeieCeer Jesueeme DeeekesUer
Jeee lejleto Deens?
Deeeyeeyele mLeeefveJe mebmLee Jejeee oesve he ob[ kemetue JejCeeeer lejleto Deens.
pee leejKesme mLeeefveJe mebmLee Jej YejCes DeekeeJe Deens lee leejKesme mLeeefveJe mebmLee Jej
Yejuee veener lej Jeee lejleto Deens?
ee efoveebJeeveblej 2% eceeCes keepe kemetue JejCeeeer lejleto Deens.
SKeeee keeheeNeeves mLeeefveJe mebmLee Jej YejCeemeeer Keeser efyeues, Keeser GodIees<eCee eceeCehe$es,
Keeser Jeeieohe$es meeoj Jesueeme DeeekesUer Jeee lejleto Deens?
Deee kesUer mLeeefveJe mebmLee JejeSke{er jJeJece kemetue JejCeeeer lejleto Deens. (efveece 48 (4) Je)
mLeeefveJe mebmLee Jejeee mee@HekesDejceOes meOee JeesCelee megefkeOee meg Deensle
mLeeefveJe mebmLee Jejeeer veeWoCeer JejCes (Dee@veueeF&ve ke Dee@HeueeF&ve)
mLeeefveJe mebmLee Jejeeer jJeJece YejCes (Dee@veueeF&ve ke Dee@HeueeF&ve)
1.
2.
mLeeefveJe mebmLee Jej JeesCelee eJeejs ke Jeess Yejlee eslees?

1. mLeeefveJe mebmLee Jej ne Dee@veueeF&ve lemese Dee@HeueeF&ve Yejlee eslees. Dee@veueeF&ve YejCee kejCeemeeer
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
50
www.pcmcindia.gov.in ee mebkeslemLeUeJej e services ceOes Local Body Tax

ee link ee GHeeesie keve Yejlee esT Mekelees.
2.
3.
eMve 24.
Gej
ne Jej De@eqJememe yeBJesee eEhehejereEeeke[ ceneveiejheeequeJee nerleerue JeesCeleener eeKesceOes

peeTve Yejlee eslees lemese ee keefleefje pee yeBJee Deeege JesUesJesUer heoefveoxefele Jejleerue lee
yeBkeebceOes osKeerue Yejlee esF&ue.
mLeeefveJe mebmLee Jej Dee@HeueeF&ve Yejekeeeee Peeueeme mebyeefOele keekemeeefeJeeves mLeeefveJe mebmLee
Jejeee Jeeee&ueeeceOes mebyeefOele Jece&eeNeebvee etpej Deee[er, heemeke[& meebietve eueve pevejs
Jeve De@eqJememe yeBJesle Yejlee esF&ue.
mLeeefveJe mebmLee Jejeeer jJeJece Jeeer Yejlee esF&ue.

mLeeefveJe mebmLee Jejeeer jJeJece jesKeerves, ef[ceeb[ [eHe, Oeveeose, ves yeBeEJeie, DeejerpeerSme ke
SveSHeerSme ejs Yejlee esF&ue.
lbt@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
eEhehejer eEeeke[ cevehee nerleerue jmleebkej mheer[ yesJeme& yemeefkeCeeyeeyele JeesCeeJe[s eewJeeer
Jejekeer?
eEhehejer eEeeke[ cevehee nerleerue jmleebkej mheer[ yesJeme& yemeefkeCeemeeer ceveheeee #es$eere Jeeee&ueeeleerue
mebyebefOele Jeee&Jeejer DeefYeeblee (mLeehele) DeeeqCe Jeee&Jeejer DeefYeeblee (yeerDeejerSme) eebeeJe[s
eewJeeer Jejekeer.leebes hees KeeueerueeceeCes
1) Jeee&Jeejer DeefYeeblee, De eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee (mLeehele)
mebheJe& 9922501453 / 54
meble %eevesej eewJe, mes. 25, eeefOeJejCe, efveie[er
2) Jeee&Jeejer DeefYeeblee, ye eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee (mLeehele)
mebheJe& 9922501455 / 56
Suees Jebheveeres Deekeej, eEeeke[ ieeke
3) Jeee&Jeejer DeefYeeblee, Je eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee (mLeehele)
mebheJe& 9922501457 / 58
hee@equeeeme ne@Jeer eeGb[pekeU,vesnveiej, Yeesmejer
4) Jeee&Jeejer DeefYeeblee,[ eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee (mLeehele)
mebheJe& 9922501459 / 60
DeeQOejekesle jneCeer jmlee, jneCeer
5) Jeee&Jeejer DeefYeeblee (yeerDeejerSme)cegKe keeee&uee (mLeeHele)
mebheJe& 67331407
51
12
Jeenletke
efJeYeeie
eMve 2.
Gej
eMve 3.
Gej
eEhehejer eEeeke[ cevehee nerleerue jmleebkej efmeie>ue ogmleer eEJekee vekeerve

efmeie>ue yemeefkeCeemebyebOeereer ceeieCeer JeesCeeJe[s Jejekeer ?
meoj ceeieCeer Jeee&Jeejer DeefYeeblee, efkeegle ye eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee
(efmeie>ue) eebeeJe[s kejeJeer.
mebheJe& 9922501455 / 56
eer. yeeHet ieeekeJee[

Deefme. êvmeHees& Hueevej
eEhehejer eEeeke[ cevehee nerleerue leguesues jmleeogYeepeJe ogmle

JejCeeeer , vekeer v e og Y eepeJe yemekeCeeeer DeLekee keenve
keUkeCeeJeefjlee jmlee ogYeepeJe lees[vt e lesLes jmlee Keguee JejCeeeer ceeieCeer JeesCeeJe[s Jejekeer?
ceveheeee #es$eere Jeeee&ueeeleerue mebyebefOele Jeee&Jeejer DeefYeeblee(mLeehele) DeeeqCe Jeee&Jeejer DeefYeeblee
(yeerDeejerSme) eebeeJe[s eewJeeer Jejekeer.leebes hees KeeueerueeceeCes
1) Jeee&Jeejer DeefYeeblee, De eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee (mLeehele)
mebheJe& 9922501453 / 54
meble %eevesej eewJe, mes.e. 25 efveie[er eeefOeJejCe -44
2) Jeee&Jeejer DeefYeeblee, ye eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee (mLeehele)
mebheJe& 9922501455 / 56
Suees Jebheveeree Deekeej, eEeeke[ ieeke 411033
3) Jeee&Jeejer DeefYeeblee, Je eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee (mLeehele)
mebheJe& 9922501457 / 58
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
52
4)
5)
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
hee@equeeeme ne@Jeer eeGb[pekeU, vesnveiej, Yeesmejer

Jeee&Jeejer DeefYeeblee, [ eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee (mLeehele)
mebheJe& 9922501459 / 60
Jeee&Jeejer DeefYeeblee (yeerDeejerSme) cegKe keeee&uee (mLeeHele)
mebheJe& -67331407
eEhehejer eEeeke[ cevehee nerleerue jmleebkejerue ej, Kes yegpeefkeCeeyeeyeleeer ke jmlee hetke&kele
JejCee yeeyeleeer leeej JeesCeeJe[s Jejekeer?
ceveheeee #es$eere Jeeee&ueeeleerue mebyebefOele Jeee&Jeejer DeefYeeblee(mLeehele) DeeeqCe Jeee&Jeejer DeefYeeblee
(yeerDeejerSme) eebeeJe[s eewJeeer Jejekeer.leebes hees KeeueerueeceeCes
1) Jeee&Jeejer DeefYeeblee,De eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee mLeehele
mebheJe& 9922501453/54
meble %eevesej eewJe, mes.e. 25, efveie[er eeefOeJejCe-44
2) Jeee&Jeejer DeefYeeblee,ye eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee (mLeehele)
mebheJe& 9922501455 / 56
Suees Jebheveeres Deekeej, eEeeke[ ieeke 411033
3) Jeee&Jeejer DeefYeeblee,Je eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee (mLeehele)
mebheJe& 9922501457/ 58
hee@equeeeme ne@Jeer eeGb[pekeU, vesnveiej, Yeesmejer
4) Jeee&Jeejer DeefYeeblee, [ eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee (mLeehele)
mebheJe& 9922501459/ 60
5) Jeee&Jeejer DeefYeeblee (yeerDeejerSme) cegKe keeee&uee (mLeeHele)
mebheJe& 67331407
eEhehejer eEeeke[ cevehee nerleerue jmleekeenlegJeerme De[LeUe jCeejer hejer / neleiee[er /keenves
GkeCeeyeeyeleeer leeej JeesCeeJe[s Jejekeer?
eEhehejer eEeeke[ cevehee nerleerue jmleebkej jmlee keenlegJeerme De[LeUe jCeejer hejer / neleiee[er /
keenves GkeCeeyeeyeleeer leeej mebyebefOele eYeeie DeefOekeejer, eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee, De / ye / Je
/ [ ke mebyebefOele keenletJe heesueerme efvejer#eJe efveie[er / eEhehejer / eEeeke[ / Yeesmejer / meebiekeer / eEnpeke[er
/ efkeeeblekee[er / osnt jes[ eebeeJe[s Jejekeer.
eEhehejer eEeeke[ cevehee nerleerue jmleebkejerue efkeegle efokes yebo Demeleerue lej leeyeeyeleeer leeej
JeesCeeJe[s Jejekeer?
eEhehejer eEeeke[ ceveheeee eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee DeefOeJeejer De/ye/Je/[ DeLekee Jeee&Jeejer
DeefYeeblee (efkeegle) De/ye/Je/[ eYeeie (#es$eere) Jeeee&uee eebeeJe[s leeej veeWokeekeer.
eEhehejer eEeeke[ cevehee nerleerue jmleekejerue keenlegJeerme De[LeUe jCeejer DeLekee jmleekej
he[uesueer Pee[s / Heebee leele[erves Geueekeerle eeyeeyeleeer leeej JeesCeeJe[s Jejekeer?
Gej
eEhehejer eEeeke[ cevehee nerleerue jmleekejerue keenlegJeerme De[LeUe jCeejer DeLekee jmleekej he[uesueer
Pee[s / Heebee leele[erves Jee{Ceeyeeyeleeer leeej cegKe Geeve DeOeer#eJe eebee Jeeee&ueeele Jejekeer.
leebee heee KeeueerueeceeCes Deens:
cegKe Geeve DeOeer#eJe,
iegueeyeheg<he Geeve, vesnveiej,Yeesmejer. Heesve veb. 27121791
eMve 8.
Gej
eMve
53
9.
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
eEhehejer eEeeke[ cevehee nerleerue jmleebkej keenlegJeerme De[LeUe jCeeNee DekewOe heee\Jeieyeeyeleeer
leeej JeesCeeJe[s Jejekeer?
keenlegJeerme De[LeUe jCeeNee DekewOe heee\Jeieyeeyeleeer leeej mebyebefOele keenletJe heesueerme efvejer#eJeebJe[s
Jejekeer. keenletJe heesueerme Jeeee&uees KeeueerueeceeCes :
1) keenletJe heesueerme efvejer#eJe eEhehejer/Yeesmejer
2) keenletJe heesueerme efvejer#eJe eEeeke[/efveie[er
3) keenletJe heesueerme efvejer#eJe eEnpeke[er/meebiekeer
4) keenletJe heesueerme efvejer#eJe,efkeeeblekee[er
5) keenletJe heesueerme efvejer#eJe,osnt jes[
eEhehejer eEeeke[ cevehee nerceOeerue jmleebkej heekemeeeele heeCeer meetve keenletJe KeesUbyeueeme
leeej JeesCeeJe[s Jejekeer ?
heekemeeeele jmleekej heeCeer meetve keenlegJeerme De[LeUe efvecee&Ce Peeueeme ceveheeee eYeeie (#es$eere)
Jeeee&uee ke hetj efveeb$eCe Je#e (020- 67333333) cevehee cegKe Fceejle, eEhehejer esLes mebheJe& meeOeekee.
eEhehejer eEeeke[ cevehee heefjmejeleerue jmleekej DeheIeele Peeueeme JeesCeeJe[s mebheJe& meeOeekee ?
cevehee heefjmejeleerue jmleekej DeheIeele Peeueeme mebyebefOele heesueerme eCeeeer mebheJe& meeOeekee.
eEhehejer eEeeke[ ce.ve.hee. nerleerue heesueerme eCeer KeeueerueeceeCes:
1) heesueerme eCes, meebiekeer
2) heesueerme eCes, eEnpeke[er
3) heesueerme eCes, eEeeke[ 4) heesueerme eCes, efveie[er
5) heesueerme eCes, Yeesmejer
6) heesueerme eCes, eEhehejer
7) heesueerme eCes, MIDC
8) heesueerme eCes, osnt jes[
eEhehejer eEeeke[ cevehee heefjmejeleerue yeme keenlegJeermeboYee&le eewJeeer DeLekee leeej Jeess Jejekeer?
eEhehejer eEeeke[ cevehee heefjmejeleerue yeme keenlegJeermeboYee&le eewJeeer DeLekee leeej hegCes ceneveiej
heefjkenve ceneceb[U eque. ee Jeeee&ueeeJe[s Jejekeer. leebee heee KeeueerueeceeCes Deens:
menkekemLeeheJeere mebeeueJe,
hegCes ceneveiej heefjkenve ceneceb[U eque.
mkeejies, hegCes37 Heesve vebyej24503355
9881495589 ee eceebJeekej Sme.Sce.Sme Jeve Deeheueer leeej veeWoket eJelee.
Jeheee leeejerceOes yeme eceebJe DeeeqCe yemeee ceeie&ner veeWokeekee.
eEhehejer eEeeke[ cevehee heefjmejeleerue efj#ee keenlegJeermeboYee&le leeej Jeess Jejekeer?
1) heesueerme eCes, meebiekeer 2) heesueerme eCes, eEnpeke[er
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
54
3)
5)
7)
heesueerme eCes, eEeeke[ 4) heesueerme eCes, efveie[er

heesueerme eCes, Yeesmejer 6) heesueerme eCes, eEhehejer
heesueerme eCes, MIDC 8) heesueerme eCes, osnt jes[
keenletJe efkeYeeieees meke& Jeee&Jeejer DeefYeeblee, GheDeefYeeblee ke Jeefve DeefYeeblee eebeer eeoer ke
mebheJe& eceebJe ce. ve. hee. ee www.pcmcindia.gov.in >Quick Links>Engg. staff
traffic@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
peeefnjele HeueJe GYeejCeemeeeree Depe& Jegs efceUsue ?

ne Depe& hejkeevee efkeYeeieele DeLekee ce.ve.hee. veeiejer megefkeOee JeWele Jeeee&ueeerve
kes U s l e ef c eUs u e. lemes e www.pcmcindia.gov.in >Downloads> Forms and
attachments ee mebJeslemLeUekeve [eTveuees[ Jeve Ieslee esF&ue.
eMve 2.
Gej
Depee&eer eEJecele Jeee Deens?

Depe& ceesHele GheueyOe Deens.
eMve 3.
Gej
Depe& Yeve Jegs pecee Jejekee ueeielees?

meke& Jeeieohe$eebmen hetCe& Depe& veeiejer megefkeOee JeWeceOes me.10.00 les og. 1.30 ee kesUsle pecee Jejekee.
eMve 4.
Gej
55
13
oerIe& cegoleeree peeefnjele HeueJe (nese\[ie) hejkeeveemeeer Depee&meesyele JeesCeleer Jeeieohe$es

pees[ekeer ueeieleele?
peeefnjele hejkeevee (nese\[ie) Depee&meesyele Keeueerue Jeeieohe$es meeoj Jejekeer
ueeieleele.
1. efkeefnle vecegveeleerue ceeieCeer Depe& (elesJe peeefnjele HeueJeemeeer
mkeleb$e Depe& DeekeeJe).
2. peeefnjele HeueJe GYeejCeeme emleeefkele Jesuesues efJeeCe oe&efkeCeeNee
peeiesee veJeeeeee 3 eleer (mkee#ejermen).
3. pee peefceveerkej / Fceejleerkej peeefnjele HeueJe GYeejCeele esCeej
Deens lee peefceveeree / Fceejleeree ceeueJeeeer . 100/- ee
m@che heshejkej veesjeF&p[ uesKeer hejkeeveieer.
eer. meleerMe keguekeCeea
4. peceerve / Fceejle ceeueJeer nJeJeeyeeyele cetU Gleeje eEJekee meleele
2
7-12
II
Gleeje/Fb[sJeme Gleeje / ceeueceee Jee[&).
( ceefnveeleerue
meneeke Deeegkele
5. Yee[sJe Demeueeme jeqpemj Yee[sJejejveecee / ueerkn DeB[ ueeemevme
(DeekeeMeefevn)
Jejejveecee meleele.
6. mebjevee DeefYeebleeves Jee{uesuee peeefnjele HeueJeebee mebJeuhe efe$eeeer
(ceeveleeeehle mJeejue Fbepq eefveDejes mJeej ef[PeeF&ve) cetUele.
7. cegKe Geeve DeOeer#eJe eebeeJe[erue vee njJele eceeCehe$eeeer cetUele.
8. mebyebefOele eYeeie Jeee&Jeejer DeefYeeblee eebee vee njJele oeKeueeeer (cevehee peeieskej Demeueeme)
cetUele.
9. peeefnjele HeueJe Fceejleerkej Demeueeme Fceejle Yeesiekee eceeCehe$eeeer meleele.
10. heesueerme (keenletJe eeKee) eebee vee njJele eceeCehe$eeeer cetUele.
meeoj Jesuesuee cetU Jeeieohe$eebkeefleefje Deve Jeeieohe$eebee eeeeleer mkemee#eebefJele keve
meeoj kejCes DeeJeMeke
DeekeeMeefevn
efJeYeeie
1.
2.
Depe& cebpetj Peeueeveblej 15 efokemeeveblej eekeeeeer Jeeieohe$es.

. 100/- m@che heshejkej veesjeF&p[ nceerhe$eeeer cetUele.
ceeveleeeehle mJeejue FbeqpeefveDejves efouesuee m@efyeequeer eceeCehe$eeeer cetUele.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
56
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve
Gej
eMve
Gej
eMve
7.
8.
9.
Gej
eMve
Gej
eMve
10.
11.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Deuhe cegoleeree peeefnjele HeueJe hejkeeveemeeer JeesCeleer Jeeieohe$es ueeieleele?

DeeJeeeefevn hejkeevee (leelhegjlee mkeheele / Deuhe cegoleermeeer)
Depee&meesyele meeoj Jejekeeeeer Jeeieohe$es :
1. efkeefnle vecegveeleerue ceeieCeer Depe& (elesJe peeefnjele HeueJeemeeer mkeleb$e Depe& DeekeeJe).
2. peeefnjele HeueJe GYeejCeeme emleeefkele Jesuesues efJeeCe oe&efkeCeeNee peeiesee veJeeeeee 3
eefle. (mkee#ejermen)
3. peceerve / Fceejle ceeueJeer nJeJeeyeeyele cetU Gleeje eEJekee meleele. (2 ceefnveeleerue 7 - 12
Gleeje / Fv[sJeme II Gleeje / ceeueceeeJee[&).
4. mebyebeOf ele eYeeie Jeee&Jeejer DeefYeebleeee DeefYeeeeeeer (DeekeeJe lesLes cevehee peeieskej Demeueeme)
cetUele.
5. heesueerme (keenletJe eeKee) eebee vee njJele eceeCehe$eeeer cetUele.
6. pee peefceveerkej / Fceejleerkej HeueJe GYeejCeele esCeej Deens lee peefceveeree / Fceejleeree
ceeueJeeeer uesKeer hejkeeveieer.
oerIe& cegoleeree peeefnjele HeueJe (nese\[ie) hejkeevee vetleveerJejCeemeeer JeesCeleer Jeeieohe$es
pees[ekeer ueeieleele?
peeefnjele HeueJe (nese\[ie) hejkeevee vetleveerJejCe Depee&meesyele meeoj Jejekeeeeer Jeeieohe$es :
1. efkeefnle vecegveeleerue ceeieCeer Depe&. (elesJe peeefnjele HeueJeemeeer mkeleb$e DeekeeJe)
2. ceeveleeeehle mJeejue Fbepq eefveDejee m@eyf eequeeryeeyeleee oeKeueeeer cetU ele. (ess veeceHeueJe
ke efoeeoe&Je keieUtve)
3. cetU hejkeevee ele.
4. Yee[sJejej mebheuee Demeueeme heg{erue kee{erke JeeUemeeer jeqpemj Yee[sJejejeeer ele.
5. kejerue Jeeieohe$eebkeleerefje efkeefe Jeeieohe$eebeer ceeieCeer Jesueeme leer osCes DeekeeJe Deens.
meeoj Jesuesuee cetU Jeeieohe$eebkeefleefje Deve eeeeleer Jeeieohe$es mkemee#eebeJf ele JejCes DeekeeJe.
oerIe& cegoleeree peeefnjele HeueJe (nese[\ ie) hejkeevee, Depe& Jesueeheemetve efJeleer efokemeele efceUlees?
Depe& heefjhetCe& Demeueeme 30 efokemeeble ceevelee efceUles.
leelhegjlee peeefnjele HeueJe hejkeevee, Depe& Jesueeheemetve efJeleer efokemeele efceUlees?
Depe& heefjhetCe& Demeueeme Jeeee&ueeerve Jeeceeee 7 efokemeeble efceUlees.
peeefnjele HeueJe (nese\[ie) hejkeevee vetleveerJejCe Depe& meeoj JejCeeeer eskeeer leejerKe Jeee
Deens?
eeuet hejkeeveeeer cegole mebheCeehetkeea SJe ceefnvee DeeOeer hejkeevee vetleveerJejCe Depe& meeoj Jejekee ueeielees.
vekeerve peeefnjele HeueJe (nese\[ie) hejkeevee efJeleer JeeueekeOeermeeer efouee peelees?
vekeerve peeefnjele HeueJe (nese\[ie) hejkeevee SJee kesUer 1 ke<ee&meeer efouee peelees. veblej leees vetleveerJejCe
Jeve Ieekes ueeieles.
leelhegjlee peeefnjele HeueJe hejkeevee efJeleer JeeueekeOeermeeer efouee peelees ?
Gej
leelhegjlee peeefnjele HeueJe hejkeevee peemleerle peemle 30 efokemeebmeeer cebpetj JejCeele eslees.
eMve 12
Gej
eMve
Gej
eMve
Gej
eMve
Gej
57
13.
14.
15.
peeefnjele hejkeeveemeeer efJeleer Heer DeeJeejueer peeles?

hejkeeveemeeer hejkeevee Heer, peeefnjele Jej ke peeieeYee[s (cevehee peeieskej Demeueeme) Deee eJeejs
DeeJeejCeer Jesueer peeles. kejerue DeeJeejCeeres oj eewjme Hegevegmeej efveefele JejCeele Deeuesues Deensle.
leeyeeyele ceeefnleer www.pcmcindia.gov.in> General info > Sky sign rates ee efkeeCeer
Heenlee esT Mekeleerue.
DeveefOeJele peeefnjele HeueJeeeer leeej JeesCeeJe[s Jejekeer?
DeveefOeJele peeefnjele HeueJeeeer leeej mebyebefOele eYeeie DeefOeJeejer DeLekee mene-eJe Deeege (hejkeevee)
eebeeJe[s Jejekeer.
enjeleerue DeefOeJele peeefnjeleHeueJeebeer (nese\[ieeer) ceeefnleer Jegs efceUsue?
DeefOeJele peeefnjeleHeueJeebeer eeoer ceneveiejheeequeJesee www.pcmcindia.gov.in ee
mebJeslemLeUekej henekeeeme efceUsue.
DeveefOeJele peeefnjeleHeueJe (nese\[ie) GYeejueeme JeesCeleer JeejkeeF& Jesueer peeles?
1) ceneje ceeueceesee efkeheCeeme eefleyebOe JejCeeJeefjlee DeefOeefveece 1995 ceOeerue lejlegoervegmeej
leerve ceefnves Jewo eEJekee . 2000/- ob[ eEJekee oesvnerner SJeef$eleheCes JejCeeeer lejleto Deens.
2) DeveefOeJele HeueJeekej 200 eew.Het ceespeceeheeheeleee HeueJeeJeefjlee ob[ . 2000/- ke 200
eew. Hegehes#ee peemle DeeJeejeee HeueJeemeeer .3000/- ob[eeer lejleto Deens.
DeveefOeJele peeefnjele HeueJe GlejefkeCeeee Kee&ner peeefnjeleoejeJe[tve kemetue JejCeele eslees :
1) De) ueesKeb[er Sue DeBieue, er ke e@veue, Jeehe[er ye@veme&men eeDeeOeej GYeejuesues mJeej
Jee{Ceemeeer . 10730/- eefle mJeej
ye) ueesKeb[er mJeejkejerue Hee ye@vej Jee{Ceemeeer Kee& . 4050/- eefle mJeej
2) yeebyetkeemes ee DeeOeejs GYeejuesues HeueJe Jee{Ceemeeer . 1620/- eefle HeueJe
3) Jeehe[er ye@veme& Jee{Ceemeeer . 255/- eefle HeueJe
4) Jeeieoer eEJekee HueeeqmJe eqmJeme& Jee{Ceemeeer 255/- eefle HeueJe

skysign@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
58
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eEhehejer eEeeke[ cevehee nodoerceOes ceveheeeer SJetCe efJeleer iCeeuees Je okeeKeeves Deensle?
eEhehejer eEeeke[ cevehee nodoerceOes ceveheeeer SJetCe 8 iCeeuees ke 21 okeeKeeves Deensle.
eEhehejer eEeeke[ cevehee nodoerceOes efkees<e, Deefleefkees<e ke Flej meke& eJeejee keweJeere meskee
GheueyOe DemeCeejs iCeeuee JeesCeles?
meke& eJeejee keweJeere meskee eekeblejeke ekneCe mce=leer iCeeuee, meble legJeejeceveiej, eEhehejer 18 esLes
GheueyOe Deensle. eeefekeee Flej iCeeueeeleerue meskeemegefkeOeebeer ceeefnleer cegodoe e. 5 ceOes veceto Deens.
eMve 3.
Gej
14
cevehee heefjmejeleerue iCeeuees / okeeKeeves eebes hees ke mebheJe& eceebJe

Jeee Deensle?
1.
2.
meble legJeejeceveiej, eEhehejer - 18
eekeblejeke ekneCe
mce=leer iCeeuee
(020 - 67332222)
leeuesje iCeeuee
JeeJe[s heeJe& pekeU, eEeeke[ieeke - 33

(020 - 27610042)
Jewekeere
efJeYeeie
[e@. Deefveue je@e
Deejesie Jewekeere DeefOekeejer
3.
Yeesmejer iCeeuee
Yeepeer ceb[F& meceesj, heermeerSceer eewJeepekeU,

Yeesmejer - 39 (020 - 27120089)
4.
eqpepeeceelee iCeeuee
peeeEno neemJetuemeceesj, eEhehejerieeke - 17

(020 - 27416985)
5.
DeeJeg[ae iCeeuee
cevehee eeUsee ceeies, hegCes-cegbyeF& neekespekeU,

DeeJeg[ea - 35 (020 - 27244035)
6.
meebiekeer iCeeuee
meebiekeer cevehee eeUsespeejer, meebieJeer 27

(020 - 27280324)
7.
Lesjieeke iCeeuee
ceveheeee eJeerpekeU,iegpejveiej, Lesjieeke - 33

(020 - 27276613)
8.
eMve 4.
Gej
eMve 5.
ecegveeveiej iCeeuee
mesJej veb 22, efveie[er 44
keeemeerSce iCeeueeeceOes Sce.Deej.Deee./ meer er mJe@eEveieeer leheemeCeer JejCeemeeer yegeJE eie

Jegs Jejlee esF&ue?
keeemeerSce iCeeuee, leUcepeuee esLes Sce.Deej.Deee meWjmeeer mebheJe& 020-67332317
keeemeerSce iCeeuee, leUcepeuee esLes meer.er. mJe@ve meWjmeeer mebheJe& 020-67332170
eEhehejer eEeeke[ ceveheeee iCeeueeebceOes GheueyOe DemeCeeNee DeeblejiCe leLee yeeeiCe

meskee-megefkeOeebeer ceeefnleer ee
eekeblejeke ekneCe mce=leer iCeeuee (24 leeme meskee GheueyOe)
Gej
Je. leele[ereer meskee (yeeeiCe efkeYeeie)
Ke. yeeeiCe ke DebelejiCe meskee
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
cesef[meerve ke Deee.meer.et.
yeeuejesie efeefJelmee, eeefeee, Sve.Deee.meer.et.
ceveesefkeJeej Gheeej ke mecegheoseve
4. esm Dees.heer.[er. ke #eejesie Gheeej JeW,
5. lkeeejesie efeefJelmee ke Gheeej
Jegjesie efeefJelmee ke Gheeej
6. [eeequemeerme meWj
7. yeer SueJesDejes oejesie efkeYeeie
8. eue efeefJelmee
9. DeeqmLejesie efeefJelmee, eeefeee
ie. yeee iCe meskee
1. ce@ceeseeHeer ke mJe@eEveie meWj
2. efHeeqpeDeesLesjsheer JeW,
3. uemeerJejCe efkeYeeie,
4. ART meWj (Se.Deee.kner. yeeefOele iCeebJeefjlee
ceeie&oe&ve ke Gheeej JeW)
Ie. pevce-ce=let veeWoCeer efkeYeeie
1.
2.
3.
18.
ves$ejesie efeefJelmee, eeefeee,

ceesleereEyeot eeefeee
veeJe, Jeeve, Iemee efeefJelmee, eeefeee
JeJe&jesie yeeeiCe Gheeej
oblejesie efeefJelmee, Gheeej ke eeefeee
emetleer ke eerjesie efeefJelmee ke eeefeee
meesveeseeHeer ke SJeme - js megefkeOee
he@Lee@uee@peer ue@yeesjsjer ke je mebJeueve JeW
mejJeejceeve ieYe&heele JeW vemeyeboer eeefeee
Jeef$ece Dekeeke JeW
5.
6.
7.
8.
9.
SJeeeqlceJe mecegoseve ke leheemeCeer JeW

Deeegkexo Gheeej heleer
nesefceDeeshe@Leer Gheeej JeW
De@verjsyeerpe eqJe}efveJe
pevejue Deesheer[er
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
59
.............................................................................................................................................................................
leeuesje iCeeuee (me. 9 les meeeb. 5 Heele lep%e meskee ke meeeb. 5 veblej leele[ereer mesJee)
Je. eehesJej yebOet jehes{er (24 leeme Jeee&jle) leele[ereer meskee, yeeeiCe efkeYeeie,
Ke. yeeeiCe ke DeeblejiCe meskee
7 . ves$ejesie efeefJelmee, eeefeee, ceesleereEyeot eeefeee
1. cesef[meerve
8. veeJe,Jeeve,Iemee efeefJelmee, eeefeee
2. yeeuejesie efeefJelmee, eeefeee
9. oblejesie efeefJelmee, Gheeej ke eeefeee
3. esm Dees.heer.[er. ke #eejesie Gheeej JeW
10. emetleer ke eer jesie efeefJelmee ke eeefeee
4 lkeeejesie efeefJelmee ke
11. meesveeseeHeer ke SJeme - js megefkeOee
Gheeej Jegjesie efeefJelmee ke Gheeej
12. he@Lee@uee@peer ue@yeesjsjer
5. eue efeefJelmee
13. mejJeejceeve ieYe&heele JeW vemeyeboer eeefeee
6 . DeeqmLejesie efeefJelmee, eeefeee
ie. yeeeiCe meskee
1. pevejue Deesheer[er
5. SJeeeqlceJe mecegoseve ke leheemeCeer JeW
2. efHeeqpeDeesLesjsheer JeW
6. De@verjsyeerpe eqJe}efveJe
3. uemeerJejCe efkeYeeie
7. ceelee yeeue mebieesheve
4 . National AIDS Research InstituteceeHe&le
jeere Deejesie Jeee&eceebleie&le meskee
Se.Deee.kner.yeeefOele iCeebJeefjlee ceeie&oe&ve ke Gheeej JeW,
Ie. pevce-ce=let veeWoCeer efkeYeeie
.............................................................................................................................................................................
Yeesmejer iCeeuee (me. 9 les meeeb. 5 Heele lep%e meskee ke meeeb. 5 veblej leele[ereer mesJee)
Je. yeeeiCe ke DeeblejiCe meskee
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
60
1.
2.
3.
7 . oblejesie efeefJelmee, Gheeej ke eeefeee

cesef[meerve
8 . emetleer ke eer jesie efeefJelmee ke eeefeee
yeeuejesie efeefJelmee, eeefeee
9 . SJeme - js megefkeOee
esm Dees.heer.[er. ke #eejesie Gheeej JeW
4 . eue efeefJelmee
10 . he@Lee@uee@peer ue@yeesjsjer
5 . DeeqmLejesie efeefJelmee, eeefeee
6 . ves$ejesie efeefJelmee, eeefeee, ceesleereEyeot eeefeee
12. mejJeejceeve ieYe&heele JeW, vemeyeboer eeefeee
Ke. yeeeiCe meskee
1. pevejue Dees.heer.[er.
3 . SJeeeqlceJe mecegHeoseve ke leheemeCeer JeW.
2. uemeerJejCe efkeYeeie
4 . ceelee yeeue mebieesheve, jeere Deejesie Jeee&eceebleie&le meskee
ie. pevce-ce=let veeWoCeer efkeYeeie
.............................................................................................................................................................................
eqpepeeceelee iCeeuee (me. 9 les meeeb. 5 Heele lep%e meskee ke meeeb. 5 veblej leele[ereer mesJee)
cesef[meerve
7 . emetleer ke eer jesie efeefJelmee ke eeefeee
yeeuejesie efeefJelmee, eeefeee
8 . SJeme-js megefkeOee
esm Dees.heer.[er. ke #eejesie Gheeej JeW
9 . he@Lee@uee@peer ue@yeesjsjer
ceOegcesn Gheeej ke efeefJelmee
eue efeefJelmee
11. mejJeejceeve ieYe&heele JeW, vemeyeboer eeefeee
ves$ejesie efeefJelmee, eeefeee, ceesleereEyeot eeefeee
Ke. yeeeiCe meskee
3 . SJeeeqlceJe mecegoseve ke leheemeCeer JeW
1 . pevejue Deesheer[er
4 . ceelee yeeue mebieesheve, jeere Deejesie Jeee&Jeceebleie&le meskee
2 . uemeerJejCe efkeYeeie
1.
2.
3.
4.
5.
6.
.............................................................................................................................................................................
DeeJeg[ae iCeeuee (me. 9 les meeeb. 5 Heele lep%e meskee ke meeeb. 5 veblej leele[ereer mesJee)
1 . pevejue Dees.Heer.[er.
2 emetleer ke eerjesie efeefJelmee ke eeefeee
3 . yeeuejesie efeefJelmee
4 . esm Dees.heer.[er. ke #eejesie Gheeej JeW
Ke. yeeeiCe meskee
1. pevejue Deesheer[er 2. uemeerJejCe efkeYeeie
ie. pevcece=let veeWoCeer efkeYeeie
5.
he@Lee@uee@peer ue@yeesjsjer
6. Fmeerpeer megefkeOee
7 . De@verjsyeerpe eqJe}efveJe
8 . ceelee-yeeue mebieesheve,
jeere Deejesie Jeee&Jeceebleie&le meskee
9 . mejJeejceeve ieYe&heele JeW vemeyeboer eeefeee
.............................................................................................................................................................................
meebiekeer iCeeuee (me. 9 les meeeb. 5 Heele lep%e meskee ke meeeb. 5 veblej leele[ereer mesJee)
1 . yeeuejesie efeefJelmee, eeefeee
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
5.
De@@verjsyeerpe eqJe}efveJe
6 . ceelee yeeue mebieesheve,
61
3.
4.
emetleer ke eerjesie efeefJelmee ke eeefeee

jeere Deejesie Jeee&Jeceebleie&le meskee
7 . mejJeejceeve ieYe&heele JeW, vemeyeboer eeefeee
Ke. yeeeiCe meskee 1. pevejue Deesheer[er 2. uemeerJejCe efkeYeeie,
ie. pevcece=let veeWoCeer efkeYeeie
.............................................................................................................................................................................
Lesjieeke iCeeuee (me. 9 les meeeb. 5 Heele lep%e meskee ke meeeb. 5 veblej leele[ereer mesJee)
1 . yeeuejesie efeefJelmee,
3 . emetleer ke eerjesie efeefJelmee ke eeefeee
Ke. yeeeiCe meskee
1 . pevejue Deesheer[er 2. uemeerJejCe efkeYeeie
ie. pevce-ce=let veeWoCeer efkeYeeie -
4.
5.
6.
3.
mejJeejceeve ieYe&heele JeW vemeyeboer eeefeee
ceelee-yeeue mebieesheve, jeere Deejesie Jeee&Jeceebleie&le meskee
.............................................................................................................................................................................
ecegveeveiej iCeeuee (me. 9 les meeeb. 5 Heele lep%e meskee ke meeeb. 5 veblej leele[ereer mesJee)
1 . yeeuejesie efeefJelmee,
3 . emegleer ke eerjesie efeefJelmee ke eeefeee
Ke. yeeeiCe meskee
1 . pevejue Deesheer[er
2 . uemeerJejCe efkeYeeie
3 . ceelee yeeue mebieesheve, jeere Deejesie Jeee&Jeceebleie&le meskee
eMve 6.
Gej
4.
5.
6.
mejJeejceeve ieYe&heele JeW, vemeyeboer eeefeee
eEhehejer eEeeke[ enjeceOes jehes{er (yue[ yeBJe) Jeess Deens? jkeleHes{ereerr JeeceJeepeeeer
kesU ke leemeeer Demeuesues oj eeyeeyeleeer ceeefnleer ee.
eebleeJeerj eehesJej yebOet jehes{er, leeuesje iCeeuee, eEeeke[ieeke, hegCes 33 (kesU : 24 leeme)
(otjOkeveer : 020-27610054) yue[ yeBJees ojhe$eJe Heg{errueeceeCes (ceveHee iCeeueeemeeer)
De.e. jkele / jkeleIeJe veeke
1.
2.
3.
4.
PCV WB
FFP
Platelets
Cryopre cipitate
ceveHee iCeeueeemeeer Keepeieer iCeeueeemeeer

425 /400 /400 /200 /-
850/400/400/200 /-
ee keefleefjkele Heg{erue Keepeieer iCeeueeebceOes jehes{ereer megefkeOee GheueyOe Deens.

020-30717664
1. Deeefole efyeuee& ne@efmHeue jehes{er, Lesjieeke.
020-27423844
2. efkeesej jehes{er, [er.keee.heeerue Jee@uespe, eEhehejer.
3. eEhehejer efmeje@uee@peerJeue Fvmeret, KejeUkee[er, eEhehejer. 020-27421179 / 27422279
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
62
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
eEhehejer eEeeke[ yue[ yeBJesceOes yegeEJeie JejCes eJee Deens Jee?

nese, DeekeeJe jeieees je GheueyOe Demeueeme yegeEJeie JejCes eJee Deens.
(otjOkeveer : 020-27610054)
eEhehejer eEeeke[ enjeceOes ves$eoeve Jejekeeees Demeueeme Jeess mebheJe& Jejekee?
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee ke Deeefole efyeuee& cesceesefjDeue ne@efmheue eebes mebege efkeeceeves
heer.meer.Sce.meer. Deeefolepeesle ves$ehes{er Deeefole efyeuee& cesceesefjDeue ne@efmHeue esLes Jeee&jle Deens.
leemeeer [e@. efjlese JeeJejeefveee eebeseer 020 - 30717500 ee eceebJeekej mebheJe& meeOeCeele eekee.
cevehee heefjmejele iCekeeefnJee meskee eemeeer mebheJe& Jemee Jejekee?
cevehee heefjmejele Keepeieer ke cevehee iCekeeefnJee meskee GheueyOe Deens. eeyejesyeje ceneveiejheeequeJesee
keee.meer.Sce. iCeeueeeceeHe&le 11 iCekeeefnJee 24 leeme mesJesmeeer GheueyOe Deensle. ceneveiejheeequeJesee
nerle iCe keenletJe JejCeemeeer . 110/- eefle efhe eguJe DeeJeejues peeles. cevehee neryeensj iCe
keenletJe JejCeemeeer Deejesie keweJeere DeefOeJeeNeebeer Hetke&hejkeeveieer IesCes DeekeeJe Deens ke keenlegJeermeeer
eefle efJeueesceerj j.. 10/- FleJes eguJe DeeJeejues peeles.
mebheJe& 020-67332101
heee eekeblejeke ekneCe mce=leer iCeeuee, meble legJeejece veiej, eEhehejer, hegCes 18.
heer.meer.Sce.meer. ceOeerue 24 leeme GIe[er Demeuesueer cesef[Jeue ogJeeves JeesCeleer?
eEhehejer eEeeke[ enjeceOes Keeueerue efJeeCeer 24 leeme Deew<eOe hegjkee GheueyOe Deens.
veeke
1.
2.
3.
4.
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
mebheJe&
Deeefole efyeuee& cesceesefjDeue ne@efmHeue
efvejecee ne@efmHeue, eEeeke[
ueesJeceeve ne@efmHeue, efveie[er
ueesJeceeve ne@efmHeue, eEeeke[
020-30717632
020-27607777
020-30612010
020-46606822
peUerle iCeebJeefjlee JeesCeleer meskee GheueyOe Deens?

peUerle iCeebJeefjlee keee.meer.Sce.iCeeueeeee leele[eree efkeYeeieeceOes eeLeefceJe Gheeej osCeele
esleele. leLeeefhe, heg{erue GheeejeJeefjlee memetve mekeexheeej iCeeuee, hegCes esLes meboefYe&le JejCeele esles.
eekeefleefje Keeueerue efJeeCeer peUerle iCeebmeeer Keepeieer iCeeueeeceOes Gheeejeeer meese GheueyOe
Deens.
hegCes cesef[Jeue HeeTb[sevees
hegCes Fbjve@eveue yevme& S@C[ Jee@mcesefJeme meWj,
efekeiebiee Jee@cHuesJeme, eeboCeer eewJe,
meskee efkeJeeme yeBJesee kej, Yeesmejer,
hegCes 411 039. otjOkeveer 020-27110111
keweJeere efkeYeeieeceeHe&le Dehebielkeeee oeKeuee osCeele eslees Jee?
ceveheeee keee.meer.Sce. iCeeueeees keweJeere DeOeer#eJe eebeeceeHe&le Dehebielkeeee oeKeuee efkeefnle
63
Deer eleeavegmeej osCeele eslees.

eMve 13.
Gej
eEhehejer eEeeke[ cevehee iCeeueeeceOes iejesoj ceelee ke yeeueJes eebvee JeesCelee eJeejee meskee
ceesHele efceUleele?
meke& iejesoj ceeleebvee iejesojheCeeleerue leheemeCee, je eeeCee, meesveeseeHeer (keeemeerSce ke leeuesje
iCeeuee) ke ceesHele emetleer ee meskee cevehee iCeeueeeletve ceesHele hegjefkeuee peeleele ke 30
efokemeeheeleee vekepeele yeeueJeebvee ceesHele Gheeej ee meskee ceesHele hegjefkeuee peeleele (peveveer
efeet megj#ee eespeveebleie&le)
meke& yeeueJeebvee 16 ke<ee&heele ceesHele uemeerJejCe Jesues peeles.
meeke&peefveJe Deejesie efkeYeeie ceneje eemeve efveCe&e e Jegefvee2007/ he.e. 197 / 07 /
Jeg.Je. 1. ceb$eeuee cegbyeF& 32 efo 20 / 12 / 2007 Devkees Jeggbye JeueeCe eeefeesveblej
eekeeees DeeefLe&Je ueeYe heg{erueeceeCes (.)
ceesyeoueeme
Hee$e Jekeleer
heg<e vemeyeboer eer vemeyeboer

eer vemeyeboer
esje
(meke&
(Hee oeefjdejs<esKeeueerue ( Flej
Jeggbye efveeespeve
ueeYeeLeemeeer) /Sme.meer./Sme.er.
ueeYeeLeemeeer) eeefeee
ueeYeeLeemeeer)
JejCeeme pej
ueeYeeLeea mkele:
1100
600
250
ueeYeeLeea
eke=e Peeueeme
ekele&Jeeme ose
200
150
150
ekele&Je
Demeuesueer jJeJece
(eke=e ke
ueeYeeLee&me
heehegjekee
eemeveefveCe&eevegmeej
JejCeeNeebmeeer)
osCeele esles.
peveveer megj#ee eespevee
meeke&peefveJe Deejesie efkeYeeie ceneje eemeve efveCe&e e pemegees2006/ he.e. 175 / Jeg.Je.3
ceb$eeuee cegbyeF& 32 efo 22 / 12 / 2006 Devkees Devegmetefele peeleer, Devegmetefele peceeleer ke oeefje
js<esKeeueerue ueeYeeLeevee 20 Deeke[eehetkeea emetleerhetke& veeWoCeer, JeceerleJeceer 3 emetleerhetke& meskeebee ueeYe
Iesleuee Demeueeme ke iCeeueeele emetleer Peeueer Demeueeme . 600/ FleJee ueeYe osCeele esle Deens.
lemese Hee oeefje js<esKeeueerue ueeYeeLeevee 20 Deeke[eehetkeea emetleerhetke& veeWoCeer, JeceerleJeceer 3
emetleerhetke& meskeebee ueeYe Iesleuee Demeueeme ke Iejer emetleer Peeueer Demeueeme . 500/ FleJee ueeYe
osCeele esle Deens.
eMve 14.
Gej
ceuesefjee, [Wiet, eebmeejKee Deepeejebee Hewueeke Jemee jesKeCeele esT eJelees ke leemeeer
ceneveiejheeequeJee Jeee Jejles?
1. keweefeJe heeleUerkej Ieekeeeeer o#elee
heeCeeee meeeekej Ie PeeJeCe ueekeCes.
DeeJe[eeletve Ske efoJeme Jeesj[e efokeme heeUCes.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
64
DebieCeele, ieeerkej Demeuesuee; heeCeer meeet eJesue Deee legkeeeHegkeee kemlet ve JejCes
Iejemeceesj Kee Demeueeme yegpeefkeCes, heeCeer meeeues Demesue les keenles JejCes.
cejoeCeeree keehej JejCes.
[emeefveeb$eCe Deew<eOeebee keehej JejCes.
mesefHJe BJeee heeF&heuee peeUer yemeefkeCes.
2 . eEhehejer eEeeke[ cevehee mlejekej IesCeele esCeejer eefleyebOeelceJe Jeee&keener
[emeeslheeer mLeeveebceOes ieHheer ceemes mees[Ces.
JeerJeveeeJe HekeejCeer ke Oetj HekeejCeer JejCeele esles.
[Wiet, ceuesefjee ke efeJeveiegvee meeer Iejebes mekex#eCe, leehe mekex#eCe JejCeele esles.
lemese pee Yeeieele ee Deepeejeee iCe Dee{Utve eslees lee Yeeieeleerue IejebceOes efJeJeveeeJe
HekeejCeer ke Oetj HekeejCeer JejCeele esles.
eMve 15.
Gej
eMve 16.
Gej
eMve 17.
Gej
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee iCeeueeeletve Gheeej IesCeeNee JeesCelee iCeebvee eemeJeere

Devegoeve efceUles?
1 . eer ke heg<e vemeyeboer eeefeee Jeve IesCeeNeeme DeeefLe&Je ueeYe efouee peelees.
2. ieYe&keleer ceeleebes kee 19 ke<eeee kej Deens ke leer Devegmetefele peeleer peceeleereer ke oeefje js<esKeeueerue
Demesue ke efleves efJeceeve leerve kesUe iejesojHeCeer leheemeCeer Jeve Iesleueer Deens ke efleeer emetleer
ceveheeee iCeeueeele Peeueer Demesue Deee eeruee peveveer megj#ee eespevesDebleiele DeekeeJe Jeeieohe$es
Demeueeme meele efokemeeble DeeefLe&Je ueeYe efouee peelees.
pevce-ce=leteer veeWo Jeeer JejCeele esles?
1. pevcece=leteer veeWo JejCes Jeeeeeves yebOeveJeejJe Demetve leemeeer pevce-ce=let metevee he$e Yeve
osCes DeekeeJe Deens.
2. pevce-ce=leteer veeWo ner Ievee Ie[ueeheemetve 30 efokemeebheele GheefveyebOeJe eebee heeleUerkej
Jejlee esles. 30 efokemeeveblej hejbleg 1 ke<ee&ee Deele efveyebOeJe (Deejesie keweJeere DeefOeJeejer)
eebee DeefOeJeej Je#eele Jejlee esles.
3. pevcece=leteer veeWo ner Ievee Ie[ueeheemetve 1 ke<ee&veblej Jejekeeeeer Demeueeme lenmeerueoej
eebee uesKeer Deeoseevkees efkeuebye eguJe DeeJeeve Jejlee esles.
pevce ce=letes oeKeues Jeess ke efJeleer efokemeeble efceUt eJeleele?
1. pevce ce=letes oeKeues ns Ge veceto JesueseceeCes veeWo Peeueeveblej Ievee Ie[uesuee nodoerleerue
mebyebefOele Keeueer veceto Jesuesuee pevce ce=let Jeeee&ueeele GheefveyebOeJe eebeeceeHe&le efkeefnle
vecegveele Depe& Jeve ke eesie leer Heer Yeve 3 efokemeeveblej efceUt eJeleele.
2. oeKeuee efceUCeeeer efJeeCes.
1.
2.
3.
4.
5.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eebkelejeke ekneCe mce=leer iCeeuee

leeuesje iCeeuee
DeeJeg[ea iCeeuee
Yeesmejer iCeeuee
020 - 67332222
020 - 27610042
020 - 27244035
020 - 27416985
020 - 27120089
6.
7.
8.
9.
10.
eMve 18.
Gej
eMve 19
Gej
eMve 20.
Gej
eMve 21.
Gej
eMve 22.
meebiekeer iCeeuee
eEKekemeje heeerue iCeeuee,Lesjieeke
eeefOeJejCe okeeKeevee
Yeejlejlve [e@.yeeyeemeensye Deebyes[Jej
okeeKeevee, eEhehejer keeIesjs
Hegieskee[er okeeKeevee
020 - 27280324
020 - 27276613
020 - 27653890
020 - 27457189
020 - 27146117
65
pevce - ce=let oeKeues efceUCeemeeer efJeleer Heer ueeieles?

pevcece=letee oeKeuee eeuet ke<ee&ee Demesue lej heefnuee veJeJeue meeer .20/- FleJee Kee& eslees ke
leeheg{erue elesJe eleermeeer . 10/- DeeJeejues peeleele.
pevce-ce=letee oeKeuee ne pegvee Demesue lej leeJeeceer eefleke<e& .5/- eesOeCeekeU Heer lemese Ghejese
veJeJeue Heer Yejekeer ueeieles.
pevcece=leteer veeWo vemeueeme Jeee Jesues heeefnpes ?
1. pevce-ce=leteer veeWo vemeueeme pevce-ce=let pee efJeeCeer Ie[uee Deens lee efJeeCeee nodoerleerue
Jej veceto JejCeele Deeuesuee okeeKeeveeiCeeueeeletve GheefveyebOeJe eebeeJe[tve efkeefnle vecegveeleerue
veeWo vemeueees eceeCehe$e eehle Jejekes ke leemeesyele ueeieCeejer efkeefnle Jeeieohe$es lenmeerueoej
eebesJe[s efkeefnle vecegveeleerue Depe& meeoj Jeve pevce -ce=leteer veeWo JejCeeyeeyele Deeose
efceUkeekee ueeielees.
2. veeWo vemeueees eceeCehe$e efceUCeemeeer Ge veceto Jesuesuee nodoerleerue iCeeuee okeeKeeveeceOes
efkeefnle vecegveele Depe& Jeve leeyejesyej leekesUsee jefnkeemeer hegjekee pees[Ceele eekee.
pevce ce=letee veeWoerceOes ogmleermeeer Jeee eefeee Deens?
pevce-ce=leteer veeWoerceOes ogmleer JejCeemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es ner Jej veceto JejCeele Deeuesuee
iCeeuee-okeeKeeveeceOes GheefveyebOeJe eebvee meeoj Jesueeveblej meoj ogmleer eJejCes efveyebOeJe,
keweJeere efkeYeeie, cegKe Jeeee&ueeeme heeefkeCeele esleele ke efveyebOeJe eebeeJe[tve ogmleer Deeose
Jee{Ceele eslees ke leeveblej GheefveyebOeJe ogmleer Jejleele.
leLeeefhe cee.GhemebeeueJe Deejesie meskee eebeeJe[erue heefjhe$eJe e. DeeceepeerDee / Je#e83 / veekeele
yeoue / 8153 332 / 2008, efo. 8 meHWyej 2008 Devkees yeeUeee pevce veekeeeer SJeoe veeWo
Peeueskej meoj veeWoerle JeesCeleener yeoue Jejlee esle veener.
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee heefjmejele heesm ceexceeer meese Jegs Deens ke lee efJeeCeer
eerleie=n Deens Jee?
eEhehejer eEeeke[ ceneheeequeJesee eekeblejeke ekneCe mce=leer iCeeueeeee Deekeejele heesm ceexce meWj
meg JejCeele Deeues Deens. lemese ceveheees nodoerle ceneje eemeveeee DeeQOe esLeerue eqpeune iCeeueeele
heesm ceexce meWj Jeee&jle Deens.
meeeqmLeleerle keeemeerSce iCeeueeeee heesm ceexce meWjceOes 36 eke skeCeemeeer eerleie=neeer meese
GheueyOe Deens.
Jeener De[eCeercegUs eerleie=nele pej eke skeekeeees Demeueeme les keeemeerSceee ekeeieejele
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
66
Gej
skelee esles Jeee? Demeueeme leemeeer efJeleer oj DeeJeejCeele eslees?

nese, keeemeerSceee ekeeieejele eke skelee esles. leemeeer KeeueerueeceeCes oj DeeJeejues peeleele.
De. ceneheeequeJesee iCeeueeeleerue eke
Dee. ceneheeequeJesee nodoerleerue Flej iCeeueeeleerue eke
F. ceneheeequeJesee nodoeryeensjerue eke Demeueeme
eMve 23.
Gej
eMve 24.
Gej
. 110/- eefleefove
. 220/- eefleefove
. 330/- eefleefove
heesm cee&sce JejCeemeeer Jeee eefeee Demeles? leeme Geerj Jee ueeielees?
1. DeJemceele ce=le Peeuesuee keeeres, ce=letes JeejCe vesceJes ceenerle vemeueecegUs [e@Jej ce=le
Jeeqkeleee veeleskeeF&Jeebvee meoj ce=le keeeres heesm cee&sce JejCeeeer iejpe Deens Demes meebieleele,
leemeeer mLeeefveJe heesueerme eewJeerceOes JeUefkeCes DeeJeMeke Demeles.
2. meoj heesueerme lesLes esTve ce=le keeeree hebeveecee Jejleele.
3. leeveblej eke efkesoveemeeer heesm cee&ce meWjuee heeefkeleele.
4. keweJeere DeefOeJeejer eke efkesove Jejleele.
5. eke Debeflece efkeOeermeeer veeleskeeF&JeebJe[s meesheefkeCeele esles.
6. eke efkesoveeee Denkeeue heesequemeebJe[s osleele ke leebeeceeHe&le veeleskeeF&Jeebvee DenJeeue eehle
neslees.
cnCetve meoj eefeesme Geerj nesCeeeer eJeelee veeJeejlee esle veener.
mceeeve heeme Jeess ke Jemee efceUsue?
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee 8 iCeeueeebceOes [e@Jejebveer efouesuee ce=letee JeejCeees keweJeere
eceeCehe$e meeoj Jesueeveblej mceeeve heeme osCeele eslees. meojeer meskee ner 8 iCeeueeebceOes 24 leeme
GheueyOe Deens. meskee GheueyOe Demeuesuee iCeeueeebeer veekes KeeueerueeceeCes
1.
2.
eekeblejeke ekneCe
mce=leer iCeeuee
leeuesje iCeeuee
meble legJeejeceveiej, eEhehejer 18

(020 - 67332222)
JeeJe[s heeJe&pekeU, eEeeke[ieeke 33

(020 - 27610042)
3.
Yeesmejer iCeeuee
4.
Yeepeer ceb[F&meceesj, heermeerSceer eewJeepekeU

Yeesmejer 39 (020 - 27120089)
peeeEno neemJetuemeceesj, eEhehejerieeke - 17
(020 - 27416985)
5.
DeeJeg[ea iCeeuee
6.
meebiekeer iCeeuee
cevehee eeUseeceeies, hegCes-cegbyeF& neekespekeU,

DeeJeg[ea 35 (020 - 27244035)
meebiekeer cevehee eeUsespeejer, meebiekeer 27
(020 - 27280324)
7.
8.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Lesjieeke iCeeuee
ceveheeee eJeerpekeU, iegpejveiej, Lesjieeke 33
ecegveeveiej iCeeuee
(020 - 27276613)
mesJej veb 22, efveie[er
- 44

medical@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
eMve 1.
Gej
ceneveiejheeef}Jee Jeee&#es$eele eeLeefceJe mlejekej ceveheeee eeLeefceJe, Keepeieer Devegoeefvele,

Keepeieer efkeveeDevegoeefvele ke Jeeece efkeveeDevegoeefvele ceeOeceefvenee efJeleer MeeUe Deensle?
ceneveiejheeef}Jee Jeee&#es$eele ceveheeee 136 eeLeefceJe MeeUe, Keepeieer Devegoeefvele 72 eeLeefceJe
MeeUe, Keepeieer efkeveeDevegoeefvele 20 eeLeefceJe MeeUe ke Jeeece efkeveeDevegoeefvele 115 eeLeefceJe MeeUe
Deensle. leebeer ceeOeceefvenee mebKee heg{er}eceeCes
De. ceeOece cevehee
e.
1.
2.
3.
4.
cejeer
Fbepeer
Got&
eEnoer
SJetCe
Keepeieer Keepeieer Keepeieer

Devegoeefvele efkevee
Jeeece
Devegoeefvele Devegoeefvele
SJetCe
119
2
12
3
70
0
0
2
19
0
1
0
0
113
01
01
208
115
14
06
136
72
20
115
343
eeefMekeee eEhehejer eEeeke[ cevehee Jeee&#es$eele jeere yees[& (C.B.S.E.)

eebee MeeUebeer SJetCe mebKee 17 Deens.
MeeUebee eeoermeeer www.pcmcindia.gov.in > Know your city >
education eqJe}Je Jeje.
eMve 2.
Gej
eMve 3.
67
yee}Jeebee ceesHele ke meJeleeree efMe#eCeeee DeefOeJeej DeefOeefveece

2009 (R.T.E.) vegmeej eeLeefceJe MeeUebceOes efJeceeve JeesCelee Yeewelf eJe
megefkeOee DemeCes DeekeMeJe Deens. ?
yee}Jeebee ceesHele ke meJeleeree efMe#eCeeee DeefOeJeej DeefOeefveece 2009
(R.T.E.) vegmeej eeLeefceJe MeeUebceOes Kee}er} YeewefleJe megefkeOee DemeCes
DeekeMeJe Deens.
1) Fceejle
2) cegKeeOeeheJe Jeeee&}e /Yeeb[ej Kees}er
3) elesJe efMe#eJeeme keie& Kees}er
4) ceg}eRmeeer mkeleb$e mkeleeie=n
5) ceg}ebmeeer mkeleb$e mkeleeie=n
6) efheCeeee heeCeeeer megefkeOee
7) KesUees cewoeve
8) j@cHme
9) efJeeve Mes[
10) meerceeeEYele
15
eeLeefceke efMe#eCe
efJeYeeie
eer. meleJeeve meesveJeCes
eMeemeve DeefOekeejer
(eeLeefceke efMe#eCe)
cevehee ke Keepeieer eeLeefceJe MeeUsle Feee 1 }ermeeer vekeerve ekesMe IesCeeJeefjlee JeesCelee
Jeeieohe$eebeer DeekeMeJelee Demeles?
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
68
Gej
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej:
eMve 6.
Gej
MeeUe ekesMeeee kesUer yee}Jeeee pevce veeWoCeeree oeKe}e eEJekee hee}Jeebes meeOee Jeeieoekej pevce
veeWoCeeryeeyelees eefle%eehe$e DeeeqCe MeeUe ekesMeeee Depe& ee Jeeieohe$eebeer DeekeMeJelee Demeles.
eeLeefceJe MeeUsleer} ekesMeeeer Jeee&heleer Jeee Deens?
eeLeefceJe MeeUsle ekesMe Iesleevee Jejerue Jeeieohe$es meeoj Jejekeer }eieleele. efjJele peeieebee Ske{s eEJekee
leehes#ee Jeceer Depe& eehle Peeueeme Depe& Jes}suee meke& yee}Jeebvee JeesCeleerner ekesMe hejer#ee ve Ieslee
ekesMe efo}e peelees. cee$e ekesMe eekeeeee peeieebhes#ee ekesMe Depee&eer mebKee peemle Demeueeme JeesCeleerner
ekesMe hejer#ee ve Ieslee hee}Jeebmece#e mees[le Jee{tve }e@jer heleerves ekesMe hee$e yee}Jeebeer veekes efveefele
Jes}er peeleele.
Deej.er. F&.vegmeej 25 JeJes Deej#eCeeceOetve, JeesCelee keiee&le ekesMe efo}e peelees?
s meoj keiee&eer
SJetCe ekesMe #ecelee efJeleer?
yee}Jeebee ceesHele ke meJeleeree efMe#eCeeee DeefOeJeej DeefOeefveece 2009 vegmeej eeLeefceJe MeeUsleer}
ekesMemlejekejer} keiee≤ veme&jer, S}.Jes.peer, et.Jes.peer. kee 1}eree keiee&ee SJetCe ekesMe #ecelesee
25 JeJes peeieebkej ceesHele ekesMe efo}e peelees.
25 JeJes ceesHele peeieskej JeesCelee ekeiee&leer} /mebkeiee&leer} ceg}ebvee ekesMe efo}e peelees?
1) Devegmetefele peeleer ke Devegmetefele peceeleerceOeer} meke& efkeeeLeevee
2) efkecegJele peeleer, YeJeee peceeleer, Flej ceeieeme keie& ke efkeMes<e ceeieeme ekeie& ieeleer}
3)
eMve 7.
Gej
. 1,00,000/ - (Hees SJe }#e)Hes#ee keceer keeef<e&Je GlheVe Deme}suee Jeggbyeebleerue heeueebvee
jepe Meemeveeves efkeefveefo& Jes}suee Oeeefce&Je DeuhemebKeeJeebmen Flej yee}Jes. (cegueeRvee eeOeeve)
25 JeJes Deej#eCeevegmeej eekeeeee ekesMeeee Depee&ee vecegvee Jeess efceUs}?
ekesMeeee Depe&, pee efJeeCeer ekesMe Ieekeeeee Deens lee mebyebefOele MeeUsceOes eEJekee
www.mpsp.org.in ee mebJeslemLeUekeve [eTve}es[ Jeve Ieslee esF&}.
eMve 8.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
25
JeJes Deej#eCeevegmeej ekesMe Depe& Yejleevee leemeesyele JeesCeJeesCeleer Jeeieohe$es pees[Ces

DeekeMeJe Deens?
25 JeJes Deej#eCeevegmeej ekesMe Depe& Yejleevee Depee&meesyele Keeueerue Jeeieohe$es pees[Ces DeekeMeJe Deens.
1) kebefele ieeleer} yee}Jeebmeeer (Devegmetefele peeleer, Devegmetefele peceeleer) efvekeemeeee hegjekee,
GheeqpeuneefOeJeejer eEJekee Flej JeesCeleener me#ece eeefOeJeejer eebee opee&hes#ee Jeceer opee& veme}suee
cenmeg}er DeefOeJeeNeeves efo}s}s yee}Jeees eEJekee ceeleeefhelee DeLekee hee}Je eebes peeleeres eceeCehe$e.
2) ogye&} ieebleer} efkecegJele peeleer,YeJeee peceeleer, Flej ceeieemekeie& ke efkeMes<e ceeieeme ekeie&
yee}Jeebmeeer efvekeemeeee hegjekee GhejesJeleeceeCes peeleeres eceeCehe$e lemese lenmeer}oejeee opee&hes#ee
Jeceer opee& veme}suee cenmet} DeefOeJeeNeeves hee}Jeebvee efo}s}s . 1,00,000/- (Hees SJe
}#e)Hes#ee keceer GlheVeees eceeCehe$e.
3) jepe Meemeveeves efkeefveefo& Jes}suee Oeeefce&Je DeuhemebKeeJeebmen Flej yee}Jesefvekeemeeee hegjekee,
GhejesJele 1 eceeCes peeleer eceeCehe$e /DeuhemebKeebJe ke Flej ogye&}yeeyele hegjekee lemese lenmeer}oejeee
opee&hes#ee Jeceer opee& veme}suee cenmet} DeefOeJeeNeeves hee}Jeebvee efo}s}s . 1,00,000/- (Hees
SJe }#e)Hes#ee keceer GlheVeees eceeCehe$e.
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
eMve 13.
MeeUeyeee yee}Jeebvee Mew#eeqCeJe ekeenele oeKe} JejCeeJeefjlee Deej.er.F&.vegmeej JeesCeleer

lejleto JejCeele Dee}er Deens? leemeeer JeesCelee Jeeieohe$eebeer DeekeMeJelee Deens?
MeeUeyeee yee}Jeebvee Mew#eeqCeJe ekeenele oeKe} JejCeeJeefjlee MeeUe ekesMeeee Depe& ke leemeesyele
pevceveeWoCeer oeKe}e eEJekee pevceveeWoCeeryeeyelees hee}Jeebes meeOee Jeeieoekej eefle%eehe$e meeoj JejCes
DeekeMeJe Deens.
MeeUeyeee ceg}ebvee Mew#eeqCeJe keiee&le ekesMe osleevee JeesCelee keeesieeleer} ceg}ebvee ekesMe
efo}e peelees?
6 les 14 ke<e& keeesieeleer} ceg}ebvee ekesMe efo}e peelees ke efkeMes<e iejpee DemeCeeNee ceg}ebvee keeeee 18
ke<eeb&hee&le ekesMe efo}e peelees.
DeOeeveele ceeies jeefn}suee efkeeeLeevee / meceJe#e keiee&le ekesMe Iesle}s}s efkeeeLeae eebeemeeer
JeesCelee mkeheees efkeMes<e ceeie&oMe&ve Jes}s peeles?
ee efkeeeLee&bJeefjlee Mee}se Fceejleerle MeeUe YejCeeHetkeea 1 leeme ke MeeUe megueeveblej 1 leeme
efMe#eJeebejs efkeMes<e ceeie&oMe&ve Jes}s peeles.
eeLeefceJe MeeUsle F.Heefnueerle ekesMe IesCeemeeer ceg}ees kee efJeleer DemeCes DeekeMeJe Deens?
eeLeefceJe MeeUsle F. Heefnueerle ekesMe IesCeemeeer MeeUe meg nesleevee yee}Jeees kee 6 ke<ex& DemeCes
DeekeMeJe Deens.
Gej
ceeOece yeo}tve ogmeNee ceeOeceeee MeeUsle ekesMe Ieekeeeee Demeueeme JeesCelee keiee&le
(Feesle) ekesMe efo}e peelees?
ceeOece yeouetve ogmeNee ceeOeceeee MeeUsle ekesMe Ieekeeeee Demeueeme meOee efMeJele Deme}suee
Feeslee ekesMe efo}e peelees.
eMve 14.
Gej
hee}Jeebveer efkevebleer Jesueeme heeueeme leee keiee&le hegvne yemekelee (skelee) esF&} Jee?
JeesCeleener efkeeeLee&}e leee keiee&le yemekelee esCeej veener.
eMve 15.
Gej
eMve 16.
Gej
69
yee}Jeebee ceesHele ke meJeleeree efMe#eCeeee DeefOeJeej DeefOeefveece 2009 eer ele heenCeemeeer
Jeess Ghe}yOe nesF&}?
Meemeveeee www.mpsp.org.in ee mebJeslemLeUekej lemese eEhehejer eEeeke[ ceveHeeee
www.pcmcindia.gov.in>>Know your City> Education ee mebJeslemLeUekej Ghe}yOe.
cevehee eeLeefceJe MeeUsleer} meke& efkeeeLeevee JeesCeles meeefnle ceesHele hegjefke}s peeles?
1) heeehegmleJes, mkeeOeeehegeqmleJee (ojke<eea MeemeveeceeHe&le)
2) Mee}se ieCekesMe (ojke<eea ceveheeceeHe&le)
3) KesU ieCekesMe (ojke<eea ceveheeceeHe&le)
4) heer. er ieCekesMe (ojke<eea ceveheeceeHe&le)
5) jsveJees (oj 2 ke<eea ceveheeceeHe&le)
6) yet, mee@Jeme (ojke<eea ceveheeceeHe&le)
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
70
ohlej (ojke<eea ceveheeceeHe&le )

mkesj (oj 2 ke<eea ceveheeceeHe&le )
Jebheemeheser F. 5 keermeeer ke Hetheer F. 1 les 4 Leermeeer (ojke<eea ceveheeceeHe&le)
10) Yetiees} veJeeMee kener /efe$eJe}e / eeesiekener F. 1 les 7keermeeer (ojke<eea ceveheeceeHe&le)
Keepeieer eeLeefceJe MeeUsleer} (Devegoeefvele ke DebMele Devegoeefvele) efkeeeLeevee MeemeveeceeHe&le heeeHegmleJes,
mkeeOeeehegeqmleJee efkeleefjle Jesuee peeleele. ceveheeceeHe&le Deve eJeejes meeefnle meoj Keepeieer MeeUsleerue
efkeeeLeevee efkeleefjle Jes}s peele veener.
7)
8)
9)
eMve 17.
Gej
eMve 18.
Gej
eMve 19.
cevehee, Keepeieer Deveg. MeeUsleer} efkeeeLeevee JeesCelee mkeheele Mee}se hees<eCe Deenej efo}e
peelees?
eeLeefceJe ke ceeOeefceJe MeeUebleer} Feee 1}er les 8keeree meke& efkeeeLeevee, Deeke[eeee JesUeHe$ekeevegmeej
efMepeefJeuesuee KeeeheoeLe& ceOeuee megerle Mee}se hees<eCe Deenej cnCetve efo}e peelees.
MeeUe mees[ueeee oeKe}e efceUCeemeeer Jeee eefJeee Deens?
cegKeeOeeheJeebee veekes meeOee Jeeieoekej Depe& Jejekee. leekej peeee oeKe}e nkee Deens lee
efkeeeLeees veeke, Feee, MeeUe mees[ueees ke<e& Fleeoer veceto Jejekes.
Gej
cevehee eeLeefceJe MeeUsceOes MeeUe mees[ueeee oeKe}e efceUCeemeeer efJeleer Meguke DeeJeejues
peeles?
efkeeeLee&}e MeeUe mees[ueeee oeKe}e osleevee (eLece eEJekee ogyeej ele) MeguJe DeeJeej}s peele veener.
eMve 20.
Gej
eeLeefceJe MeeUsleer} efkeeeLeevee JeesCelee eJeejee eeslmeenvehej eespevee Deensle?

eeLeefceJe MeeUsleer} efkeeeLee&meeer eeslmeenvehej eespevee Jee}ekeOeer ke oj Heg{er}eceeCes
De.
e.
eespeveses veeke
}eYeeLeae
JeesCelee
Jee}ekeOeermeeer
meeefke$eeryeeF& Heg}s
GheeqmLeleer Yeee
Deveg.peeleer, peceeleer
ee mebkeiee&leer}
yee}Jeebvee
GheeqmLeleer Yeee
F. 5 les F. 7 keer
meke& ceg}er
F. 1 }er les 7
keer ceg}s/ceg}er
10
oj
ceefnves
eefle ceefnvee
. 60/eefleefove
. 2/
Mew#eeqCeJe ke<e&
DeuhemebKeeJe efkeeeLeemeeer
De.
e.
eespeveses veeke
}eYeeLeae
JeesCelee
Jee}ekeOeermeeer
GheeqmLeleer Yeee
F. 5 keer 7 keermeeer
ieCekesMe Yeee
F. 1 }er les 4 Leermeeer
ce@efJeHetke& efMe<eJe=eer
F. 1 }er les 10 keermeeer
ceg}s / ceg}er
10
ceg}s
Mew#eeqCeJe ke<e&
200/-
Mew#eeqCeJe ke<e&
eefle ieCekesMe
efJeceeve .
2
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
ceg}s / ceg}er
ceefnves
oj
eefleefove . 2/220 efokemeebmeeer
1000/-
eMve 21.
Gej
eMve 22.
Gej
eMve 23.
Gej
eMve 24.
Gej
71
DeeOeej Jee[& efkeeeLeeJeefjlee Jee{Ces iejpeses Deens Jeee? leemeeer JeesCeJeesCeleer Jeeieohe$es
DeekeMeJe Deensle?
nese. Meemeveeee efkeefkeOe efMe<eke=eer ke meke}leeree }eYe efceUCeeJeefjlee DeeOeej Jee[&ee eceebJe
DeekeMeJe Deens. 3 ke<ee&hes#ee peemle keeeee yee}Jeebme DeeOeej Jee[& efceUt MeJeles. leemeeer efkeeeLee&ee
Heeses Deme}s}s MeeUsee cegKeeOeeheJeeves efo}s}s yeesveeHeeF&[ meef&efHeJes, efvekeemeeee hegjekee cnCetve
jsMeveJee[& Fleeoer Jeeieohe$eemen DeeOeej JeWekej Depe& Jejekee.
yeesveeHeeF&[ meef&efHeJes Jemes efceUles?
mebyeefOele MeeUsee cegKeeOeeheJeebJe[s meeOee Jeeieoekej Depe& Jeve meojes meef&efHeJes efceUefkelee
esles.
efkeeeLeevee veeke, peele, pevceefoveebke F. yeeyeeRrceOes yeo} Jejekeeees Demeueeme Jeee Jejekes?
pes efkeeeLeea meOee MeeUsle efMeJele Deensle leebeeyeeyelee ne yeo} Jejlee esF&}. leemeeer cevehee /
Keepeieer eeLeefceJe MeeUsee cegKeeOeeheJeebee veekes Depe&, meesyele efkeefnle vecegveeleer} Depe&, pee
yeeyeerbceOes yeo} Jejekeeeee Deens leeyeo}eyeeyele DeefOeJele hegjekes, . 100/- ee m@cheheshejkej
eefle%eehe$eemen cegKeeOeeheJeebJe[s meeoj Jejekeerle. mebyebefOele cegKeeOeeheJe leebee efMeHeejMeermen
eMeemeve DeefOeJeejer, eEhehejer eEeeke[ cevehee eebeeJe[s Jeee&keenermeeer emleeke heeefkeleele. MeeUe
mees[ueeveblej cee$e Demee yeo} Jejlee esle veener.
ceneheeef}Jee Jeee&#es$eeleer} Dehebie / efkeMes<e iejpee Deme}suee ceg}ebmeeer JeesCelee meeseermegefkeOee efouee peeleele?
eEhehejer eEeeke[ ceveheeee eeLeefceJe efMe#eCe efkeYeeieele meke& efMe#ee DeefYeeeveebleie&le Dehebie meceekesefMele
efMe#eCe Gheece meg Deens. meoj efkeYeeieeceeHe&le oj ke<eea DeMee efkeeeLeees mekex#eCe (MeesOe) nesTve
lep%e [e@JejebJe[tve MeejerefjJe leheemeCeer Jes}er peeles ke leeceOes Dehebielke Dee{UCeeNee yee}Jeebvee
iejpesvegmeej ceesHele meeefnle hegjefke}s peeles.
1) leerve eeJeer meeeJe}
5) yet
2) Je@ef}heme&
6) Jegye[er
3) Jner} esDej
7) Jecees[ esDej
4) ceesHele e<ces
8) ekeCeeb$e
lemese Kee}er} Meeefeee meke& efMe#ee DeefYeeeve Debleie&le ceesHele JejCeele esleele.
1) JeCe&oes<e
2) DebOe
4) yengekf eJe}ebie
3) DeeqmLekebie
5) mesjsye} heeumeer
eeefMekeee DeMee yee}Jeebvee MeeUsle efkeveeDe[LeUe ekesMe Jejlee eekee eemeeer elesJe MeeUsee
Fceejleerle, ekesMe ejepekeU Gleejeee jmlee (j@cHe)Deefvekeee& Jes}s}e Deens.
eMve 25.
Gej
cevehee MeeUsle efMe#eCeemeeer, ekesMeemeeer efJeleer Heer DeeJeej}er peeles?

JeesCeleener eJeejeer Heer DeeJeej}er peele veener. mekee&vee meeseermegefkeOee ceesHele hegjefkeuee peeleele.
eMve 26.
ceveHee eeLeefceJe MeeUsefke<eeer ceeefnleer efceUefkeCeemeeer ceeefnleeree DeefOeJeejele JeesCeeJe[s

SARATHI
efHebHejer efebeJe[
72
Depe& Jejekee }eielees? ceeefnleer ve efoueeme JeesCeeJe[s DeHeer} Jejekes?

efkeefnle vecegveele Depe& Jeve mebyebefOele MeeUsee cegKeeOeeheJeeJe[s ceeefnleer ceeiekeekeer. ceeefnleer ve
efceUeueeme eMeemeve DeefOeJeejer eebeeJe[s Deheer} Jejekes.
Gej
eMve 27.
Gej
eMve 28.
Gej
eMve 29.
Gej
eMve 30.
Gej
cevehee Jeee&#es$eele ceveheeves ee}ke}suee Fbepeer ceeOeceeee MeeUe efJeleer ke Jeess Deensle?
ceveHeeleHex Fbepeer ceeOeceeee oesve MeeUe eeueefJeuee peeleele.
1) $eheleer efMekeepeer cenejepe eeLeefceJe MeeUe, heer Sce heer Sce S} eewJe,Yeesmejer
2) eeLeefceJe MeeUe, ceesjee ieesmeekeer cebefoj jes[, eEeeke[
ee efMekeee Lejce@Jeme meesMe} FveerefMeSefkn HeeTb[sMeve ke DeeJeeb#ee HeeTb[sMeve eebee menJeeeeves
heg{er} MeeUe meve 2013-14 heemetve meg JejCeele Deeuee Deensle.
1) eerceleer DevemegeeyeeF& veeceoske keeIesjs eeLeefceJe MeeUe, leheeskeve cebefoj jes[,
oskeIej ne@eqmhe}pekeU, eEhehejer keeIesjs
2) $eheleer Meentpeer cenejepe eeLeefceJe efkeee}e, Jeemeejkee[er
Hetke& ceeOeefceJe ke ceeOeefceJe Feee 4 Leer ke 7 keer efMe<eke=eer hejer#esceOes iegCekeee eeoerle
Dee}suee efkeeeLeevee eeslmeenvehej JeesCeles ye#eerme efo}s peeles?
DeMee efkeeeLeevee ceveheeceeHe&le jesKe mkeheele . 5000/- efo}s peeleele.
Keepeieer eeLeefceJe MeeUebceOes Heer DeeJeejCeer JeMeer Jes}er peeles?
1) Devegoeefvele eeLeefceJe MeeUsle Meemeve efveCe&eevegmeej Heer DeeJeej}er peele veener.
2) efkevee Devegoeefvele eeLeefceJe MeeUsle Meemeveceeve Deuhe ojeves Heer DeeJeej}er peeles. cee$e
MeguJeceeHeerme hee$e efkeeeLeeJe[tve Heer Iesle}er peele veener.
3) Keepeieer Jeeece efkevee Devegoeefvele eeLeefceJe MeeUebceOes hee}Je efMe#eJe mebIe / me#ece DeefOeJeejer
eebveer ceeve Jes}suee yeeyeerkej ke ceeve ojeves Heer DeeJeejCeer JejCes Dehesef#ele Deens.
Keepeieer eeLeefceJe MeeUebye} leeej Demeueeme leer JeesCeeJe[s Jejekeer?
Keepeieer eeLeefceke MeeUebyeeyele leeej Demeueeme eJejCe HejmHej heg{er} DeefOeJeejer/eeefOeJeejer eebeeJe[s
meeoj Jejlee esF&}.
1) mebyebefOele MeeUe cegKeeOeeheJe
2) mebyeefOele mebmLee
3) eMeemeve DeefOeJeejer (eeLeefceke efMe#eCe efkeYeeie, eEhehejer eEeeke[ cevehee)
4) efMe#eCeeefOeJeejer eeLeefceke (eqpeune heefj<eo, hegCes)
5) efMe#eCe Ghemebee}Je, hegCes efkeYeeie, hegCes

primary@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheke& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
eMve 8.
73
efHebHejer efebeJe[ ceneHeeefuekeseer mJele:eer efkeleer ceeOeefceke efJeeeuees Deensle

efHebHejer efebeJe[ ceneHeeefuekeseer mJele:eer 18 ceeOeefceke efJeeeuees Deensle
ceneheeequeJee Jeee&#es$eele Demeuesuee ceveheeee ceeOeefceJe efkeeeueeebhewJeer efJeleer efkeeeuees
Devegoeefvele ke efJeleer efkeveeDevegoeefvele Deensle?
ceneheeequeJee Jeee&#es$eele ceveheeee SJetCe 18 (17 cejeer ceeOece ke 1 Got& ceeOece) ceeOeefceJe
efkeeeueeebhewJeer 15 ceeOeefceJe efkeeeuees Devegoeefvele Demetve Gke&ejf le 3 ceeOeefceJe efkeeeuees efkeveeDevegoeefvele
Deensle. ee MeeUebeer eeoer www.pcmcindia.gov.in>Know your City> Education ee efkeeCeer
HeneJeer.
ceveheeee ceeOeefceJe efkeeeueeele efkeeeLeevee ekese IesCeeeer Jeee eefeee Deens?
efkeeeueeele ekeseemeeer efkeeeLeeves Keeueerue Jeeieohe$es meeoj kejCes DeeJeMeke Deens.
1 . ekese Depe&.
2 . Hetkeeaee eeUsee eeUe mees[ueeee oeKeuee.
3 . ceeieerue ke<ee&eer iegCeheef$eJee
ceveheeee ceeOeefceJe efkeeeueeeleerue efkeeeLeeJe[tve efJeleer Heer
DeeJeejueer peeles?
cevehee ceeOeefceJe efkeeeueeeleerue efkeeeLeevee ceesHele efe#eCe efoues peeles.
ceveheeee ceeOeefceJe efkeeeueeeleerue efkeeeLeevee ceveheeceeHe&le
JeesCeJeesCelee meeseermegefkeOee hegjefkeuee peeleele?
1. eefceJe hegmleJes (ceesHele)
2. ieCekese (ceesHele)
16
ceeOeefceke efMe#eCe
efJeYeeie
eerceleer Geje keebyeUs
efMe#eCeeefOekeejer
(ceeOeefceke efMe#eCe)
ceveheees eer[e eyeesefOeveer efkeeeuee Jeess Deens?

ceveheees eer[e eyeesefOeveer efkeeeuee Geceveiej, vesnveiej, eEhehejer esLes
Deens.
ceveheeee eer[e eyeeseOf eveer efkeeeueeeceeHe&le efkeeeLeevee JeesCelee meeseermegekf eOee hegjefkeuee peeleele?
ceveheeee eer[e eyeesefOeveer efkeeeueeeceeHe&le efkeeeLeevee ceesHele @Je met, yemeheeme, Deej.Sme.heer.
ieCekese, eer[e meeefnle, SJe kesUsee Deuheeshenej ke peskeCe efoues peeles.
Gej
eEhehejer eEeeke[ ceneheeequeJesceeHe&le ceveHee MeeUe Je Keepeieer MeeUsleerue efkeeeLeevee peeCeeesCee

meeer Jeee meese Jesueer peeles?
eEhehejer eEeeke[ ceneheeequeJesceeHe&le ceveheeee eeLeefceJe ke ceeOeefceJe efkeeeuee lemese ceeveleeeehle
Keepeieer efkeeeueeeleerue F. 5 keer les F. 10 keer ee efkeeeLeevee heer.Sce.heer.Sce.Sue es ceesHele yemeheeme
osCeele esleele.
eMve 11.
F. 10 keer ceOes 80 JeJes hes#ee peemle iegCe eehle JejCeeNee efkeeeLeemeeer JeesCeleer efe<eke=eer
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
74
Gej
eMve 12.
Gej
efoueer peeles?
eEhehejer eEeeke[ ceneheeequeJesceeHe&le Hee ceveheeee ceeOeefceJe efkeeeueeeletve F. 10 keer ceOes 80
JeJes hes#ee peemle iegCe eehle JejCeeNee efkeeeLeemeeer eeslmeenvehej jesKe mkeheele yeef#eme efoues peeles.
JeesCeleerner efe<eke=eer efoueer peele veener.
cevehee nerleerue Keepeieer eeUebceOes efe#eCe Iesleuesuee onekeeree efkeeeLeevee ceveheeceeHe&le
osCeele esCeeNee eeslmeenvehej ye#eerme efceUsue Jee?
Hee ceneheeequeJeses ceeOeefceJe efkeeeueeeleerue onekeeree efkeeeLeeJeefjlee eeslmeenvehej ye#eerme jJeJece
efoueer peeles.
De.e. iegCe JeJeskeejer
1.
2.
3.
eMve 13.
Gej
eMve 14.
Gej
eMve 15.
Gej
eMve 16.
Gej
eMve 17.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
91% ke leeheg{erue eEJekee

18 ceeOeefceJe efkeeeueeeletve
86% les 90.99%
80% les 85.99%
ye#eerme jJeJece hees

meke& eLece
1,00,000/50,000/25,000/-
eeUe mees[ueeee oeKeuee Jeess efceUsue?

pee eeUsceOes efe#eCe Iesleues Deens, lee eeUsceOese eeUe mees[ueeee oeKeuee efceUsue.
eeUe mees[ueeee oeKeuee efceUCeemeeer efJeleer Heer DeeJeejCeele esles?
efkeeeLee&uee eeuet ke<ee&ee oeKeuee nkee Demesue lej eguJe DeeJeejues peele veener. hejbleg eeuet ke<ee&hetkeeaee
ew#eeqCeJe ke<ee&heemetve ceeieee JeeueekeOeeree oeKeuee nkee Demeuesme lej eefle ke<eea 1/- eeeceeCes eguJe
DeeJeejCeele esles ke oeKeuee Heer 5 hees Iesleueer peeles.
eeUe mees[ueeee ogyeej oeKeuee efceUCeemeeer Jeee eefeee Deens?
pee eeUsceOes efe#eCe Iesleues Deens, lee eeUsceOese eeUe mees[ueeee ogyeej oeKeuee efceUsue. hejbleg
leemeeer 100 heeeee m@che heshejkej nceerhe$e Je eefle%eeHe$e Jeve Depee&meesyele meeoj Jejekes
ueeiesue. leemeeer hees 10/ eeeceeCes Heer DeeJeejueer peeles.
yeesveeHeeF&[ meef&efHeJes efceUCeemeeer Jeee eefeee Deens?
eeuet ew#eeqCeJe ke<ee&le efkeeeLeea pee eeUsceOes efe#eCe Iesle Deens, lee eeUsceOes yeesveeHeeF&[ meefe& Hf eJes
JeesCelee JeejCeemeeer DeekeeJe Deens, leeee Depe& oeKeue Jesueekej hees 3/- eguJe DeeJeeve
yeesveeHeeF&[ meef&efHeJes efoues peeles.
eeUe mees[ueeee oeKeueeleerue JeesCeleener mkeheees (Goe. pevceefoveebJe, veeke, peele)
veeWoerleerue yeoueeyeeyele Jeee Jejekes ueeiesue?
efkeeeLeea peesheele efkeeeueeele efe#eCe Iesle Deens leesheele lee efkeeeLee&ee veeWoCeer jeqpemj ceOeerue
veeWoCeer ceOes yeoue ceeOeefceke efe#eCeeefOeJeejer, eqpeune heefj<eo, hegCes eebee uesKeer hejkeeveieerves Jesuee
peelees.
leemeeer efkeeeLee&ves efkeefnle vecegveeleerue Depee&meesyele hegjekes meeoj Jesueeveblej cegKeeOeeheJe eebeeceeHe&le
75
meoj Depe& efeHeejeermen ceeOeefceke efe#eCeeefOeJeejer, eqpeune heefj<eo, hegCes eebesJe[s meeoj Jesuee
peelees.
eMve 19.
Gej
eMve 20.
Gej
eMve 21.
Gej
efkeeeuee ke efkeeeueeees cewoeve meebmJeefleJe Jeee&eceemeeer GheueyOe Jeve efoues peeles Jee?
efkeeeueeebee efokeeUer ke GvneUer ee oerIe&Jeeueerve megeebceOes eeuese Jeee&ece vemesue lej efkeeeuee
pee eYeeieele esle Demesue lee eYeeieeee mLeehele efkeYeeieeee hejkeeveieerveblej eesie leer Heer DeeJeeve
Je efJeefMe Deer - MeleeAJej efkeeeueeees cewoeve meebmJeefleJe Jeee&eceemeeer GheueyOe Jeve efoues peeles.
efkeeeuee ke efkeeeueeees cewoeve meebmJeefleJe Jeee&eceemeeer efceUCeemeeerr Depe& Jeess Jejekee?
pes efkeeeuee ke efkeeeueeees cewoeve meebmJeefleJe Jeee&eceemeeer nkes Deens leee efkeeeueeele Depe& Jejekee.
eEhehejer eEeeke[ ceneheeequeJee nerleerue ceveheeee ceeOeefceJe eeUebee erkeeCeer ceeefnleer GheueyOe
Deens Jee?
eEhehejer eEeeke[ ceneheeequeJee nerleerue ceveheees meke& ceeOeefceJe eeUebeer www.pcmcindia.gov.in
>Know your city >Education ee Website kej ceeefnleer GheueyOe Deens.

secondary@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
76
eMve 1.
Gej
heee&kejCe efkeYeeieees Jeece JeesCelee Jeeeeevegmeej eeueles?

1. ceneje ceneveiejheeequeJee DeefOeefveece
2. heee&kejCe (mebj#eCe) DeefOeefveece, 1986
3. ceneje DeefkeIeveeerue Jeeje (efveeb$eCe) DeefOeefveece, 2006
4. IeveJeeje neleeUCeer ke kekemLeeheve efveece, 2000
5. F&-kesm kekemLeeheve ke neleeUCeer efveece 2011
eMve 2.
Gej
17
Heee&JejCe
efJeYeeie
eer. mebpee keguekeCeea
keee&keejer DeefYeeblee (Heee&JejCe)
eMve 4.
heee&kejCe efkeYeeieeceeHe&le JeesCeJeesCeleer Jeeces Jesueer peeleele?

1. IeveJeeje kekemLeeheve Debleie&le eefeee eJeuhe jeyekeCes
2. cewueeegerJejCe eJeuheebeer osKeYeeue ke ogmleer JejCes
3. keeet ke Okeefveeot<eCe Jeceer JejCeemebyebefOele Jeeces JejCes
4. veoer, veeues megOeej eJeuheebleie&le heee&kejCeefke<eeJe DeekeeJe leer Jeeces JejCes
5. heee&kejCehetjJe Fceejleermeeer eerve efyeeEu[ie jseEie efmeefmce jeyeefkeCes
6. heee&kejCemeeeqmLeleer Denkeeue leeej JejCes
7. heee&kejCemebkeOe&ve ke pevepeeie=leerefke<eeJe Jeeces JejCes
8. heee&kejCeefke<eeJe Flej Deveg<ebefieJe Jeeces JejCes
eMve 3.
Gej
IeveJeeje kekemLeeheveeblb eie&le JeesCelee eJeejeer Jeeces Jesueer peeleele?

1. ceeseer esLeerue Jeeje [sheesceOes jespe esCeeNee IeveJeeNeekej eeeese
heleerves efkeunskee ueekeCes Debleie&le cesJe@efveJeue Jebheesm Hue@vceOes
eefeee Jeve Kele efveefce&leer Jesueer peeles ke Gke&efjle JeeNeees me@efvejer
ue@v[efHeueceOes [beEheie Jesues peeles.
2. ieeb[tUKele eJeuheebleie&le jespe esCeeje Yeepeerheeuee ke Pee[ebee pecee
Peeuesuee heeueeheeeesUe lemese Jeener eceeCeele cewueeegerJejCe JeWeleerue
muepe Deee Deesuee keeNeeJej eefeee Jeve Kele efveefce&leer JejCeele
esle Deens.
3. owvebefove esCeeNee IeveJeeNeeleerue Hue@efmJe JeeNeeheemetve eeeesefieJe
lekeekej FbOeve efveefce&leer JejCeele esle Deens.
4. pegvee JeeNeees Je@eEheie heefnuee HHeele JejCeele Deeuesues Demetve
Gke&efjle JeeNeees Je@eEheiees Jeece ogmeNee HHeele eeuet Deens.
5. megceejs 14 SJej #es$eeceOes eeeese heleerves me@efvejer ue@v[efHeue
meeF& efkeJeefmele JejCeele Deeueer Deens.
Gej
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesle SJetCe efJeleer cewueeegerJejCe JeWs Deensle ke SJetCe efJeleer
cewueeheeCeekej eefeee Jesueer peeles?
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesle SJetCe 13 cewueeegerJejCe JeWs Jeeee&evq kele Deensle. meke& cewueeegerJejCe
JeWeeer SJetCe #ecelee 338 oeue#e ueerj eefleefove (MLD) FleJeer Demetve meeeqmLeleerle megceejs 210 les
225 o.ue.eque. eefleefove (MLD) cewueeheeCeekej eefeee Jesueer peeles.
eMve 5.
eefeee Jesuesuee cewueeheeCeees eemeveeee efveeceevegmeej efveJe<e JeesCeles?
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Gej
77
ceneje eot<eCe efveeb$eCe ceb[Ueves eefeee Jesuesuee cewueeheeCeeJeefjlee efveOee&efjle Jesuesues efveJe<e
Keeueerue eceeCes
Parameters
Concentration
BOD
COD
TSS
Oil & Grease
Residual Chlorine
<
<
<
<
=
30mg/lit
250mg/lit
100mg/lit
10mg/lit
1mg/lit
BOD - Biological Oxygen Demand

TSS - Total Suspended Solids
COD - Chemical Oxygen Demand
eMve 6.
Gej
nkee eot<eCeeyeeyele JeesCelee mkeheees Jeece JejCeele esles?

nkee eot<eCe ceespeCeemeeer mesJej 23, peueegerJejCe JeW, efveie[er ke eesLe ue@ye, veeefeJe jes[,
Yeesmejer esLes oesve efJeeCeer IITM (INDIAN INSTITUTE OF TROPICAL METEOROLOGY) eebee
ceeHe&le ce.ve.hee.ee menJeeee&ves GheJejCes yemeefkeCeele Deeueer Deensle. lemese eEhehejer eewJe ke eeHesJej
eewJeele nkesee iegCekeeseer heeleUer oe&ekf eCeejs LED DISPLAY (Light Emitting Diode) ueekeCeele
Deeuesues Deensle.
nJee eot<eCeekeefjlee efveke<e

Sr.
No
1
2
3
Pollutants
Time
Weighted
National Ambient Air Quality Standards

Industrial, Residential,
Rural and Other Area
24 hours
SO2
NO2
24 hours
RSPM(PM10) 24 hours
80
80
100
Ecological Sensitive area

(Notified by Central Government)
80
80
100
SO2 - Sulphur diaoxide

NO2 - Nitrogen diaoxide
RSPM(PM10) - Respirable Suspended Particulate Matter Below 10 micron
eMve 7.
Gej
Okeefveeot<eCeeyeeyele JeesCelee mkeheees Jeece JejCeele esles?

Okeefve#esheJe eb$eeves OkeefveheeleUer ceespetve OkeefveheeleUer efveeceevegmeej vemeueeme eeyeeyele enjer Yeeieemeeer
heesueerme efkeYeeieeceeHe&le mebyebefOeleebkej Jeee&keener Jesueer peeles.
eemeveeee Okeefveeot<eCe (efveeb$eCe Je efveeceve) efveece, 2000 ceOeerue keuece 3(1) ke 4(1) vegmeej
enjeleerue veeeeuees, okeeKeeves ke ew#eeqCeJe mebmLeebee 100 ceerj Heeleee heefjmejele eeblelee #es$e
(Silence Zone) peenerj JejCeejs HeueJe ueekeCeele Deeues Demetve leeeer DebceueyepeekeCeer heesueerme
KeeleeceeHe&le JejCeele esles.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
78
Deekeepeeee mebyebOeeleerue meYeesleeueee nkesee iegCekeesee opee&

#es$e mebJesleebJe
#es$e/Peesve ekeie&
[sefmeyeueceOeerue ceee&oe
efokemee
(meJeeUer 6.00
les je$eer 10.00)
(De)
(ye)
(Je)
([)
DeeweesefieJe #es$e
keeeqCeeqpeJe #es$e
efvekeemeer #es$e
eeblelee #es$e
75
65
55
50
je$eer
(je$eer 10.00
les meJeeUer 6.00)
70
55
45
40
erhe eeblelee #es$e cnCepes iCeeuees, ew#eeqCeJe mebmLee, veeeeuees, Oeeefce&Je efJeeCes eEJekee me#ece
eeefOeJejCeeves Deeer #es$es cnCetve Ieesef<ele Jesuesueer Flej JeesCeleerner #es$es eebee meYeeskeleeueee 100
ceerjheelees #es$e.
eMve 8.
Gej
eerve efyeeEu[ie jseEie efmeefmce cnCepes Jeee? eeceOes JeesCelee mekeueleer efouee peeleele?
eeeer eefeee Jeee Deens?
1. eerve efyeefu[bie eEJekee nefjle Fceejleer cnCepes heee&kejCehetjJe ef[PeeF&ve, DeeefJe&sJeej, efyeefu[bie
meeefnle, meewjTpee&, hekeve Tpee&, heeCeer ke IeveJeeje eebes megeesie efveeespeve Jeve yeebOeuesueer
Fceejle nese. eeDebleie&le 34 eJeejee heee&kejCeefke<eeJe cegodoeebeer hetle&lee Jesueeveblej eehle
iegCeebJeveevegmeej mej jseEie osCeele esles ke leevegmeej efkeJemeveJelee&uee efeefceececeOes mekeuele
osCeele esles lemese eerve efyeeEu[ie hetCe& Peeueeveblej Heue@OeejJeebvee IejheerceOes mekeuele osCeele
esles. ee mebhetCe& eefeeseer ceeefnleer eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee
mebJeslemLeUekej www.pcmcindia.gov.in esLes GheueyOe Deen.s lemese meoj ceeefnleer
www.grihaindia.org ee mebJeslemLeUekej osKeerue GheueyOe Deen.s
2. efHebHejer efebeJe[ ceneveiej Heeefuekee #es$eele Heee&JejCe mebJeOe&ve Je mebj#eCe eeme eeuevee osCeemeeer
GRIHA (Green Rating for Integrated Habitat Assessment) ner eerve efyeefu[bie
jsefbie efmeefmce jeyeefJeCeele Deeuesueer Deens.
3. Yeejle mejkeejee veJeerve DeeefCe veJeerkejCeere Tpee& ceb$eeueeeceeHe&le MNRE - (Ministry of
New and Renewable Energy), Je TERI (The Energy and Resources
Institute) eebee ADaRSH (Association for Development & Research of
Sustainable Habitate) mebmLesceeHe&le GRIHA ner èerve jsefbie efmeefmce' 2500 eew. ceer.
Hes#ee peemle #es$eemeeer efJekeefmele kejCeele Deeuesueer Deens Je leeeer DebceueyepeeJeCeer
efo. 20/ 01/ 2011 Heemetve eeuet kejCeele Deeueer Deens.
eerneceOeerue ekeuHeebvee KeeueerueeceeCes efeefceece Je meeceeve kejeceOes meJeuele osCeele esles.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eehle iegCeebJeve
mej jsefbie
efeefceece mekeuele
meeceeve Jejeleerue
mekeuele
50-60
61-70
71-80
81-90
91-100
*
**
***
*****
******
10%
20%
30%
40%
50%
--5%
8%
10%
79
4. MNRE (Ministry of New and Renewable Energy) ke TERI (The Energy

and Resources Institute) eebee ADaRSH mebmLesceeHe&le mJeie=n (Swagriha)
Huee@meeer (2500 eew.ceer. hes#ee Jeceer) eerve jsefbie efmeefmce efJekeefmele kejCeele Deeueer Demetve
leeeer DebceueyepeekeCeer efo. 20 / 02 / 2013heemetve eeuet JejCeele Deeueer Deens.
mJeie=nemeeer Keeueerue eceeCes efeefceece Je meeceeve kejele meJeuele osCeele esles.
eehle iegCeebJeve
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
mej jsefbie
efeefceece mekeuele
meeceeve Jejeleerue mekeuele
25-30
31-35
*
**
10%
20%
5%
8%
36-40
41-45
45-50
***
*****
******
30%
40%
50%
10%
12%
15%
heee&kejCe peeie=leermeeer heee&kejCe efkeYeeieeceeHe&le JeesCelee eJeejeer Jeeces Jesueer peeleele?

1. ceveheeee eeUebceOes efkeeeLeevee lemese Deejesie efkeYeeieeleerue Jece&eeNeebvee heee&kejCeefke<eeJe
ceeie&oe&ve Jesues peeles.
2. efkeefkeOe FbeqpeefveDeefjbie Jee@uespesme ke keweJeere Jee@uespeee efkeeeLeevee ele#e cewueeegerJejCe JeW
oeKeketve ceeefnleer osCeele esles.
3. ceveheeleerue efkeJemeveJelex, DeeefJe&sJe ke ceveheees FbeqpeefveDeme& eebee Jeefjlee eerve efyeefu[bie, IeveJeeje
kekemLeeheve F. yeeyele Jeee&eeUe Deeeeseqpele JejCeele esles.
4. ceveheeee Geeveebee meerceeeEYeleer lemese Flej meeke&peefveJe FceejleeRee meerceeeEYeleerkej heee&kejCe
mebkeOe&veefke<eeJe Iees<ekeeJees equeefnCeele esleele.
heee&kejCe meeeqmLeleer Denkeeue cnCepes Jeee? lees JeesCelee efveeceevegmeej eefme Jesuee peelees?
heee&kejCe meeeqmLeleer Denkeeue cnCepes eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee nerleerue keeet, Okeveer,
peue, Yetceer F. eot<eCeeeer meeeqmLeleer oe&efkeCeeje Denkeeue. ee Denkeeueeleerue ceeefnleeree Gheeesie
eot<eCe Jeceer JejCeemeeer DeekeeJe lee eespeveebee efveeespeveemeeer neslees. ceneje ceneveiejheeequeJee
DeefOeefveeceee Jeuece 67(De) Devkees ne keeef<e&Je Denkeeue leeej JejCes DeekeeJe Deens.
enjeleerue he#eer efvejer#eCeeeer (Bird Habitats) efJeeCes JeesCeleer?
CME (College of Military Engineering) esLeerue leueekeele he#eer efvejer#eCeeeer meese Deens.
hejbleg meoj mLeU mebj#eCe Keeleeee nerle Demeueeves CME Authority eer hetke& hejkeeveieer IesCes
DeekeeJe Deens.
ce.ve.hee. #es$eele ye[&kn@ueer, mebYeepeerveiej esLesner keener he#eer Dee{Utve esleele.
HueeefmJe keehejeyeeyele ce.ve.hee.es OeesjCe Jeee?
eeyeeyele efkeIeveeerue ke DeefkeIeveeerue Jeeje efveeb$eCe DeOeeose efveece 2006 vegmeej Jeee&keener
Jesueer peeles. eeceOes ce.ve.hee. ceeHe&le 50 ceeeee@vehes#ee Jeceer pee[eree efheekeebee keehej, efkeeer,
Kejsoer ke neleeUCeer JejCeeNeekej ob[elceJe Jeee&keener JejCee yeeyelees Deeose efo. 1/ 12 / 2012
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
80
jespeer efveie&efcele JejCeele Deeues Demetve leeDevkees leeyeeyeleeer DebceueyepeekeCeer meke& eYeeie DeefOeJeejer ke
Deejesie Jeee&Jeejer DeefOeJeejer eebeeceeHe&le JejCeele esles. lemese ce.ve.hee.ceeHe&le HueeeqmJeee keehej
ke neleeUCeer Jeceer JejCeeyeeyele OeesjCe efveefele JejCeeeer Jeee&keener eeuet Deens.
heee&kejCe efkeYeeieees meke& Jeee&Jeejer DeefYeeblee, GheDeefYeeblee ke Jeefve DeefYeeblee eebeer
eeoer ke mebheJe& eceebJe ce.ve.hee.ee www.pcmcindia.gov.in > Quick Links > Engg. staff

Demeueeme environment@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee eer[e megefkeOee JeesCeJeesCelee Deensle? leebee kesUe ke

eguJe Jeee Deens ?
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee eer[e megefkeOeebee kesUe ke eguJe KeeueerueeceeCes
De. eer[e
eb megefkeOee
mebKee
1.
cewoeves
11
2.
leueeke
11
3.
12
5.
yeB[eEceve ne@ue
uee@ve sveerme mebsj
mJeseEie efjbie
6.
keeeece eeUe
72
4.
7.
8.
9.
10.
11
81
jeeHeue
MeteEie meWj
efieee&jesnCe eEYele
Lesjieeke yeesJe}ye
mJeke@e Jees&
yee@eqJemebie meWj
5
3
1
1
1
1
2
kesU
me. 6 les 10 ke
meeeb. 4 les 8
me. 6 les 10 ke
meeeb. 2.30 les 6.30
me. 6 les meeeb. 9
me. 6 les meeeb. 9
me. 6 les 10 ke
meeeb. 4 les 8
me. 6 les 9 ke
meeeb. 4 les 8
me. 10 les 12
ke meeeb. 4 les 6
me. 10 les meeeb. 6
me. 11 les meeeb 5
me. 6 les meeeb 9
me. 6 les 10 ke
meeeb. 6 les 8
yegeEJeie
meOeees
eguJe
300/-eefle
10/-
Dee@veueeF&ve
Dee@veueeF&ve
15 eefle
10/-
efove
eefle leeme
leeme
600/- eefle ceen
25/- eefle leeme
18
eefle ceen
eer[e
efJeYeeie
100/-
eefle ceen
30/- eefle Hesjer
Dee@veueeF&ve 25/- eefle leeme

10/ eefle ceen
eer. De]peerp] e keejes

meneeke Deeegkele (eer[e)
meOeeee eguJeele eer[e OeesjCeevegmeej kee{ JejCes emleeefkele Demetve kee{erke oj ke

Deer eleea www.pcmcindia.gov.in> General info> Sportspolicy
ee kesyemeeF&kej GheueyOe nesleerue.
eMve 2.
Gej
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJeses efJeleer ye@[eEceve ne@ue Deensle? ke Jeess Deensle?

eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJeses 12 ye@[eEceve ne@ue Deensle. leebee leheeerue KeeueerueeceeCes Deens.
De.e. ye@[eEceve ne@uees veeke
1.
2.
3.
heee
vesleepeer megYee<eeb yeesme ye@[eEceve ne@ue peuelejCe leueekeeespeejer,

eeefOeJejCe, mes. 25, efveie[er - 44
ceoveueeue eEOeee ye@[eEceve ne@ue
$eHeleer efekeepeer cenejepe
peuelejCe leueekeeespeejer ecegveeveiej,
ye@[eEceve ne@ue
mes.22, efveie[er - 44
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
82
eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
4.
hekeveeveiej ye@[eEceve ne@ue
5.
6.
7.
8.
9.
10.
mejoej ke}YeYeeF& hesue

ye@[eEceve ne@ue
[e@. nsie[skeej ye@[eEceve ne@ue
meble %eevesej eer[e mebJegue
ceeLeeyeeF& [ebies ye@[eEceve ne@ue
Jeeefeyee eEeos ye@[eEceve ne@ue
JeeUgjece peieleehe ye@[eEceve ne@ue
11.
12.
iekneCes kemleer ye@[eEceve ne@ue

meebiekeer ye@[eEceve ne@ue
ye@[eEceve ne@uees yegeEJeie Jemes Jejlee esles ?

ye@[eEceve ne@uees yegefJebie Dee@veueeF&ve heleerves www.pcmcindia.gov.in> Popular link>
Sports venue booking ee JesyemeeF&kej Jejlee esles.
ye@[eEceve ne@uees yegeEJeie (Deej#eCe) efJeleer efokemeebmeeer Jejlee esles ?
ye@[eEceve ne@ue yegeEJeie 4 keeerbee SJee eghemeeer ojjespe SJeleeme eceeCes.
1 ceefnvee, 2 ceefnves, 3 ceefnves, cegoleermeeer Jejlee esles. meoj Deej#eCeemeeer ceee&, petve, meHWyej ke
ef[meWyej ceefnveeee eskeee Deeke[eele mLeeefveJe kele&ceevehe$eele ke Fbjveskej peenerj eJeve efoues
peeles.
ye@[eEceve ne@ueceOes Dehegje eJeee Demeueeme JeesCeeeer mebheJe& meeOeekee?
ye@[eEceve ne@ueceOes Dehegje eJeee Demeueeme eer[eefOeJeejer Jew.DeCCeemeensye ceiej msef[ece vesnveiej
eEhehejer eer. jppeeJe heevemejs cees. 9922501011 eEJekee eer[e efkeYeeieeee Jeeee&ueeele mene-eJe
Deeege (eer[e) 020-27439115 eebeeeer mebheJe& meeOeekee.
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJeseer efJeleer uee@ve sefveme meWj Deensle? Jeess?
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJeseer 5 uee@ve sefveme meWj Deensle.
De. uee@ve sefveme
e. meWjes veeke
1.
2.
3.
4.
5.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Heesebo pewve eeUsmeceesj,

eEeeke[ieeke 33
meble legJeejeceveiej, Geeveemeceesj,
eEhehejer - 18
Depecesje Jee@ueveer, eEhehejer - 18
FbeeCeerveiej, Yeesmejer - 39
[ebies eewJe, Lesjieeke - 33
eEhehejerieeke - 17
peuelejCe leueekeeespeejer,
eEheheUs iegjke - 27
Yeesmejerieebke - 39.
heer.[yuet.[er cewoeve,
meebiekeer - 27
mes. 26 uee@ve sefveme meWj

ceesnveveiej uee@ve sefveme meWj
meebiekeer uee@ve sefveme meWj
meble %eevesej uee@ve sefveme meWj
mes. 35 uee@ve sefveme meWj
meWjee heee
Jees&eer
mebKee
eeefOeJejCe, efveie[er - 44
ceesnveveiej, efebeJe[ -33
heer.[yuet.[er. cewoeve, meebieJeer - 27
FbeeCeerveiej Yeesmejer - 39
4
2
3
2
2
Jees&
Jees&
Jees&
Jees&
Jees&
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
uee@ve sefveme Jees& yegeEJeie Jemes Jejlee esles?

uee@ve sefveme ne@uees yegefJebie Dee@veueeF&ve heleerves. www.pcmcindia.gov.in> Popular link>
Sports venue booking ee JessyemeeF&kej Jejlee esles.
ceneveiejheeequeJeses peuelejCe leueeke efJeleer ke Jeess Deensle?
ceneveiejheeequeJeses SJetCe 11 peuelejCe leueeke Deensle.
De. e.
peuelejCe leueekeees veeke
heee
1.
Jew. DeCCeemeensye ceiej msef[ece

peuelejCe leueeke
. efekeepeer cenejepe
peuelejCe leueeke
eEKekemeje heeerue peuelejCe leueeke
Jew. yeeUemeensye efeleesUs
peuelejCe leueeke
Yeesmejer peuelejCe leueeke
jepe<eea eent peuelejCe leueeke
Jew. kemleeo yeeUemeensye ieeke[s
peuelejCe leueeke
Jew. JeeUgjece peieleehe
peuelejCe leueeke
[e@. yeeyeemeensye Deebyes[Jej
peuelejCe leueeke
Jew.ceerveeleeF& eJejs
peuelejCe leueeke
eEhehejer keeIesjs peuelejCe leueeke
eEhehejer (eieleerHeLeeJej)
vesnveiej, eEhehejer - 17
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
83

[ebies eewJe, LesjieeJe - 33
meebiekee - 27
Yeesmejer - 39
ceesnveveiej, eEeeke[ - 33
Jesekeveiej, eEeeke[ - 33
eEheheUs iegjke - 27
Jeemeejkee[er -
34
ecegveeveiej, efveie[er - 44
eEhehejerieeke - 17
peuelejCe leueekeemebyebOeer JeesCeeJe[s leeej Jejekeer?

peuelejCe leueekemebyebOeer leeej peuelejCe hee&kes#eJe eer. DeeesJe efJemeve hesJej cees.9552539852
eer[e DeefOeJeejer eer. jppeeJe heevemejs cees.9922501011 eEJekee meneeke Deeege eer[e 020274391150 eebeeJe[s Jejekeer.
ceneveiejheeequeJeseer efJeleer mJeseEie eEjie Deensle? Jeess Deensle?
ceneveiejheeequeJeseer KeeueerueeceeCes 03 mJesefbie eEjie Deensle.
De.e.
mJesefbie eEjiees veeke
heee
ceesnveveiej mJesefbie eEjie
2.
hetpe ieesUkeueJej mJeseEie eEjie
ceesnveveiej leueekeeespeejer,
eEeeke[, hegCes-411 033
Jew. ceerveeleeF& eJejs eer[e mebJegue,
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
84
3.
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
eMve 14.
Gej
eMve 15.
Gej
eMve 16.
Gej
eMve 17.
Gej
ceemetUJej Jee@ueveer mJeseEie eEjie
mJesefbie eEjiees Deej#eCe Jeess Jejekes ?

mJesefbie eEjiees Deej#eCe Jew. DeCCeemeensye ceiej msef[ece esLes eer. ejo heeerue, efueefheJe, eer[e
efkeYeeie eebesJe[tve efkeefnle vecegveeleerue Depe& Yeve Jejekes.
ceneveiejHeeefuekesee keeeece eeUe efJeleer Deensle?
ceneveiejheeequeJesee 72 keeeece eeUe Deensle. leeleerue 36 keeeeceeeUe meskeeeguJe lekeekej
eeuekeCeemeeer meeke&peefveJe ceb[Us ke eer[e mebmLeebvee efouee Demetve 36 keeeeceeeUe cenevejheeequeJesceeHe&le
eeuekeuee peeleele. keeeece eeUebeer eeoer Je leheeerue ceneheeequeJesee www.pcmcindia.gov.in
> Download> Sports facility ee JesyemeeF&kej GheueyOe Deens.
ceneveiejheeequeJeseer keeeeceeeUe meskeeeguJeekej eeuekeCeeme IesCeemeeer Jeee Jejekes ueeieles?
ceneveiejheeequeJeseer keeeeceeeUe eeuekeCeeme IesCeemeeer efkeefnle vecegveele m@che heshejkej Jejejveecee
Jeve eekee ueeielees. leemeeer meoj mebmLee veeWoCeerJele DemeCes yebOeveJeejJe Deens. lemese hees
20,000/- ef[hee@Peer ceneveiejheeequeJesJe[s skeekes ueeieles.
keeeeceeeUe meskee eguJeekej IesCeemeeer JeesCeeeer mebheJe& Jejekee ?
keeeeceeeUe meskee eguJeekej IesCeemeeer eer.megOeerj ceeves, efueefheJe, eer[e efkeYeeie cees. 9922509038
ke eer[e DeefOeJeejer eer. jppeeJe heevemejs cees. 9922501011 eEJekee meneeke Deeege eer[e
020-27439115 eebeeeer mebheJe& meeOeekee.
ceneveiejheeequeJeseer keeeece eeUe efJeleer keeueeJeOeermeeer Jejejeves efoueer peeles?
ceneveiejheeequeJesee keeeece eeUe 11 ceefnves cegoleeree Jejejeves efouee peeleele.
ceneveiejheeequeJesee keeeeceeeUs mebyebOeer leeej JeesCeeJe[s Jejekeer?
ceneheeequeJesee keeeece eeUsmebyebOeer leeej eer[e DeefOeJeejer jppeeJe heevemejs cees. 9922501011
eEJekee mene-eJe Deeege (eer[e) 020-27439115 eebeeJe[s Jejekeer.
ceneveiejheeequeJeseer efJeleer cewoeves Deensle? Jeess Deensle ?
ceneveiejheeequeJeseer 11 cewoeves Deensle leebee leheeerue KeeueerueeceeCes Deens.
De.e. cewoeveees veeke
1.
2.
3.
4.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
ecegveeveiej, efveie[er, hegCes-411 044

eEhehejer, hegCes-411 018
5.
6.
7.
8.
[e@. yeeyeemeensye Deebyes[Jej eer[emebJegue

[e@. ns[ieskeej eer[emebJegue
eer. ceesjee ieesmeekeer eer[emebJegue
Yeesmejer ieekeleUs cewoeve
Jew. meoeefeke yeefnjke[s cewoeve
Jew. eyeesOeveJeej eJejs eer[emebJegue
Jew. mebpee JeeUs eer[emebJegue
jepeerke ieebOeer eer[emebJegue
heee
meble legJeejeceveiej, eEhehejer - 18
Depecesje Jee@ueveer, eEhehejer - 18
eEeeke[ - 33
Yeesmejer - 39
eentveiej - 19
ecegveeveiej - 44
Lesjieeke - 33
9.
10.
11.
eMve 18.
Gej
eMve 19.
Gej
eMve 20.
Gej
eMve 21.
Gej
eMve 22.
Gej
eMve 23.
Gej
eMve 24.
Gej
Jew.ieCehele Hegies eer[emebJegue

Jew. DeCCeemeensye ceiej msef[ece
ceoveueeue eEOeee cewoeve
85
Yeesmejer - 39
vesnveiej - 18
ceneveiejheeequeJesee cewoeveees Deej#eCe Jemes Jejekes?

ceneveiejheeequeJesee cewoeveees Deej#eCe eer. ejo heeerue, equeefheJe, eer[e efkeYeeie eebeeJe[tve efkeefnle
vecegveele Depe& Yeve Jejekes.
ceneveiejheeequeJesee Jeef$ece efieee&jesnCe efYeble (Je}eF&eyf ebie kee@ue) mejekeemeeer JeesCeeeer mebheJe&
meeOeekee ?
ceneveiejheeequeJesee Jew.DeCCeemeensye ceiej msef[ece esLeerue kee@ue Je}eF&efyebie mejekeemeeer eer[e
hee&kes#eJe eer. Deefveue ceiej cees. 9421722235 eEJekee mene.Deeege, eer[e 020 - 27439115
eebeeeer mebheJe& meeOeekee.
ceneveiejheeequeJee JeesCeeuee eer[e efe<eke=eer osles Je efJeleer?
ceneveiejheeequeJee cevehee nodoerleerue eeuese ke ceneefkeeeueeerve efkeeeLeea KesUe[tbvee ojke<eea jepe ke
efkeeeheermlejekej 3000/- hees ke jeere heeleUerkejerue KesUe[tbvee SJe jJeceer 5000/- hees eer[e
efe<eke=eer meOee efoueer peeles.
eer[e efe<eke=eermeeer JeesCeeeer mebheJe& meeOeekee?
eer[e efe<eke=eermeeer eer. megOeerj ceeves, equeefheJe, eer[e efkeYeeie cees. 9922509038 eEJekee meneeke
Deeege eer[e 020-27439115 eebeeeer mebheJe& meeOeekee.
KesUe[t oeJe eespevee Jeee Deens?
Jeyeer, De@LeuesefJeme, vesceyeepeer, peuelejCe, efeJes, ne@Jeer, uee@ve sefveme, ye@[eEceve ke yee@eEJemeie ee 9
KesUeleerue Deeblejjeer e, jeer e ke jepemlej KesUe[tvb ee oeJe IesTve leebvee KesUeeer cewoeves, DeenejYeee,
yemeheeme, eer[e meeefnle ke ieCekese Fleeoer megefkeOee osCes, Deeer eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJeseer
KesUe[t oeJe eespevee Deens.
KesUe[t oeJe eespevesmeeer JeesCeeeer mebheJe& meeOeekee ?
KesUe[t oeJe eespevesmeeer eer[e hee&kes#eJe eer. efkeeeme ieWiepes cees. 9822578542 ke eer[e DeefOeJeejer
eer. jppeeJe heevemejs cees. 9922501011 eEJekee meneeke Deeege (eer[e) 020-27439115
eebeeeer mebheJe& meeOeekee.
ceneheewj e<eJe mheOee& JeesCelee KesUeee, JeOeer ke Jeess Yejefkeuee peeleele?
ojke<eea 10 KesUebee ceneheewj e<eJe mheOee& Yejkeuee peeleele. mheOee& JeesCelee KesUebee, Jeskne ke
Jeess IeeJeeeee ns eer[e meefceleer ke ceneheewj eebeeJe[tve jefkeues peeles ke leevegmeej mheOexes efJeeCe
ke kesU ceneveiejheeequeJesee kesyemeeF&kej eefme Jesues peeles.
efkeYeeieeeer Flej Jeener ceeefnleer nkeer Demeueeme ke Deeheuee Jeener

metevee Demeueeme sports@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
efHebHejer efebeJe[
SARATHI
86
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
Peeshe[heer efkeYeeie ecegKeees heoveece ke Jeeee&ueeeee heee Jeee Deens?

me#ece eeefOeJeejer leLee mene-eJe Deeege, Peeshe[heer efvecet&ueve ke hegveke&meve efkeYeeie
Jeeee&ueeeee heee : Dee. e. 205, keeheejer mebJegue, Yeepeer ceb[F& espeejer,
eehesJej eewJeepekeU, eEeeke[ieeke - 411033
F&-cesue : www.slumpcmcindia.gov.in
otjOkeveer : 020-27350013
ceneheeequeJee nerle efJeleer Peeshe[heee Deensle? eeceOes Ieesef<ele/DeIeesef<ele efJeleer Deensle?
1) meve 2002 es meknx#eCeevegmeej SJetCe Peeshe[heee
- 71
- 37
2) eemeveeceeHe&le Ieesef<ele Peeuesuee Peeshe[heee
3) DeIeesef<ele Peeshe[heee
- 34
19
eMve 3.
Gej
PeesHe[Heer efvece&ut eve,

HegveJe&meve Je
Iejkegue eespevee
eer. efoueerHe ieeJe[s
meneeke Deeegkele (Pees.efve.Heg.)
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 4.
Gej
ceneheeequeJee nerleerue Peeshe[heee JeesCeeee peeieskej Deensle?

ceneheeequeJee - 6, eeefOeJejCe - 8, SceDeee[ermeer - 16, mejJeejer - 16,
Keepeieer - 25
Peeshe[erOeejJeebvee DeesUKehe$e efceUefJeCeemeeer ke eespevesmeeer hee$e
jCeemeeer JeesCeJeesCeles hegjekes meeoj Jejekes ueeieleele?
1) meve 1987 ee cetU Heesesheeme eEJekee ieCeveehe$eJeeeer heesnese.
2) De) efo. 1 / 1 / 1995 hetkeeaes celeoej eeoerleerue veeke, eEJekee
ye) efo. 1 / 1 / 1995 hetkeeaes efveke[CetJe DeesUKehe$e, eEJekee
Je) efo. 1 / 1 / 1995 hetkeeaes meoj efJeeCeekejerue eemeJeere
eEJekee efveceeemeJeere hejkeeves eEJekee hegjekespevcece=let
oeKeues / iegceemlee hejkeevee / keerpe efyeue/ sequeHeesve
efyeue / efkeeerJej, kekemeee Jej, DeeeJej DeLekee Flej
Jej YejCee Jesueees hegjekes eehewJeer SJe hegjekee.
3) meOeees hegjekes DeeOeej DeesUKehe$e eceebJe / meOeees
efveke[CetJe DeesUKehe$e / celeoej eeoerleerue veeke
4) meoj Peeshe[erle meeeqmLeleerle keggbyeees keemleke DeekeeJe
Peeshe[heerceOes veU JevesJeeve ke keerpe JevesJeeve vee njJele oeKeueemeeer JeesCeJeesCeleer

1) Peeshe[erOeejJeeee Depe&
2 ) Deeeekele Heesesheemeeer Pesje@Jemeele
3 ) eeuet DeeefLe&Je ke<ee&es meskeeeguJe YejCee heekeleereer eeeele
ogyeej DeesUKehe$e efceUCeemeeer JeesCeJeesCeleer Jeeieohe$es eekes ueeieleerue?
1 ) ogyeej DeesUKehe$e ceeieCeer Depe&
2 ) cetU DeesUKehe$eeeer Pesje@Jeme ele
3 ) eeuet DeeefLe&Je ke<ee&es meskeeeguJe YejCee heekeleereer eeeele
4)
5)
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
87
cetU DeesUKehe$e njkeueeyeeyele heesueermeebJe[erue SHe.Deee.Deej. oeKeuee

heleerhelveeres SJeef$ele oesve Heeses.
Peeshe[eres nmleeblejCe JejCeemeeer JeesCeJeesCeleer Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle?

1 ) cetU Peeshe[erOeejJeeee meve 1987 ee Heesesheeme eEJekee ieCeveehe$eJeeeer heesnese
2 ) . 100/- es m@cheheshejkej Jesuesues nmleeblejCe eefle%eehe$e
3) efkeefnle vecegveeleerue nceerhe$e
4) De) efo. 1 / 1 / 1995 hetkeeaes celeoej eeoerleerue veeke, eEJekee
ye) efo. 1 / 1 / 1995 hetkeeaes efveke[CetJe DeesUKehe$e, eEJekee
Je) efo. 1 / 1 / 1995 hetkeeaes meoj efJeeCeekejerue eemeJeere eEJekee efveceeemeJeere hejkeeves
eEJekee hegjekes pevcece=let oeKeues / iegceemlee hejkeevee / keerpe efyeue / sequeHeesve efyeue /
efkeeerJej, kekemeee Jej, DeeeJej DeLekee Flej Jej YejCee Jesueees hegjekes eehewJeer SJe hegjekee
5) Peeshe[er Iesleuesuee keeeres hegjekes DeeOeej DeesUKehe$e eceebJe / meOeees efveke[CetJe DeesUKehe$e/
celeoej eeoerleerue veeke
6) meoj Peeshe[erle meeeqmLeleerle keemleke DeekeeJe
Peeshe[eree keejme nJeJeeyeeyele JeesCeJeesCeleer Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle?
1) cetU Peeshe[erOeejJeeee meve 1987 ee Heesesheeme eEJekee ieCeveehe$eJeeeer heesnese
2) DeeF& / keef[ueebee ce=let oeKeuee
3) Flej keejmeoej eebes mebceleerhe$e (. 100 / ee m@che heshejkej eefle%eehe$e)
4) De) efo. 1 / 1 / 1995 Hetkeeaes celeoej eeoerleerue veeke eEJekee
ye) efo. 1 / 1 / 1995 Hetkeeaes efveke[CetJe DeesUKehe$e eEJekee
Je) efo. 1 / 1 / 1995 Hetkeeaes meoj efJeeCeekejerue eemeJeere eEJekee efveceeemeJeere hejkeeves
eEJekee hegjekes pevcece=let oeKeues / iegceemlee hejkeevee / keerpe efyeue / sequeHeesve efyeue/
efkeeerJej, kekemeeeJej, DeeeJej DeLekee Flej Jej YejCee Jesueees hegjekes eehewJeer SJe hegjekee
5) keejmeoej keeeres hegjekes DeeOeej DeesUKehe$e eceebJe / meOeees efveke[CetJe DeesUKehe$e /
celeoej eeoerleerue veeke
6) meoj Peeshe[erle meeeqmLeleerle keggbyeees keemleke DeekeeJe
ceneveiejheeequeJesJe[tve Peeshe[ermeeer keeef<e&Je meskee DeeJeej oj efJeleer Deens ?
Peeshe[er #es$eHeUevegmeej keeef<e&Je meskeeDeeJeej oj KeeueerueeceeCes Deensle.
peeiee ceeueJe
peeiesee keehej
eemeJeere peeiee
efvekeemeer
mebege
efyeiejefvekeemeer
225
#es$eHeU
eew.Het.heele
keeef<e&Je
eguJe
(Hees)
eew. Het.
Hes#ee peemle
kee{erke #es$eemeeer
eefle eew.Het. oj (.)
225
225
300
600
3.00
4.50
225
900
6.00
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
88
Keepeieer peeiee
eMve 10.
Gej
efvekeemeer
mebege
efyeiejefvekeemeer
eMve 13.
1.80
2.70
3.60
nmleeblejCe Heer .
40000/60000/60000/-
Peeshe[eree DeesUKehe$eemeeer (Heesesheeme) Heer efJeleer?

Peeshe[eree DeesUKehe$eemeeer (Heesesheeme)Heer KeeueerueeceeCes Deens.
peeiesee keehej
efvekeemeer
mebege
efyeiejefvekeemeer
eMve 12.
Gej
180
360
540
Peeshe[er nmleeblejCe Heer efJeleer Deens?

Peeshe[eres nmleeblejCe Heeres oj KeeueerueeceeCes Deensle
peeiesee keehej
efvekeemeer
mebege
efyeiejefvekeemeer
eMve 11.
Gej
225
225
225
DeesUKehe$e Heer j..

200/600/800/-
Peeshe[erle heesceeUe, cepeuee DeLekee Gbeer kee{kelee esles Jeee?

Demes Jejlee esCeej veener. Peeshe[ereer Gbeer 11 Hegehes#ee peemle Demelee Jeecee vees. Demes Jesueeme
ceneje PeesHe[er efvece&tueve megOeejCee Jeeeoe 1971 ceOeerue megOeeefjle Jeuece 3 Pes[ 1 ee lejlegoervegmeej
DeveefOeJele yeebOeJeece mecepetve les nkeCeeeer JeejkeeF& JejCeele esles.
Gej
ceneheeequeJee nerleerue Peeshe[heerleerue DeveefOeJele Peeshe[er/ DeveefOeJele yeebOeJeeceemeeer

JeesCeeJe[s leeej Jejekeer?
cevehee nerle DeveefOeJele Peeshe[er DeLekee yeebOeJeeceeyeeyele mebyebefOele efveke[CetJe eYeeie heoefveoxefele
DeefOeJeejer leLee Jeefve< DeefYeeblee eebeeJe[s leeej Jejekeer.
eMve 14.
Gej
eeHetJeer& ceneheeequeJesves JeesCeJeesCeles Peeshe[heer hegveke&meve eJeuhe jeyeefkeues Deensle?

eeHetkeea ceneheeequeJesceeHe&le jeyeefkeCeele Deeuesues Peeshe[heer hegveke&meve eJeuhe KeeueerueeceeCes...
De.e.
hegveke&meve eJeuheees veeke
hegveke&meve Peeuesuee Jeggbyeebeer mebKee

efvekeemeer
efyeiejefvekeemeer
(ogJeeve ieeUs)
1.
2.
Yeeveiej,eEhehejer
efceefueboveiej Hhee 1, eEhehejer
Fbefojeveiej, eEeeke[
Depebeveiej Hhee 1, DeeJeg[ea
1088
882
22
-
344
646
38
3.
4.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 15.
Gej
89
meOee pesSveSveegDeejSce/yeerSmeegheer eespeveslebie&le ceneheeequeJesee keleerves JeesCeJeesCelee

Peeshe[heeebceOes hegveke&meve eJeuhe jeyeefkeCeele esle Deens?
JnNURM / BSUP eespeveslebie&le KeeueerueeceeCes Peeshe[heer hegveke&meve eJeuhe jeyeefkeCeele esle Deensle.
De.e
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Peeshe[heeres veeke
yeebOeekeeeeer Iejs yeebOeekeeeee Fceejleer
11760
147
efveie[er mes.veb. 22*
1456
13
efkeueveiej (vesnveiej)
1456
13
kesleeUveiej (eEeeke[)
1456
12
Depebeveiej (DeeJeg[ea)
1344
5
efceefueboveiej (eEhehejerveiej)
560
13
Geesieveiej/oUkeerveiej (eEeeke[)
668
6
eEueJejes[ he$eees[ (eEeeke[)
18700
209
SketCe
erhe : mes.veb. 22, efveie[er esLeerue hegveke&meve eJeuheeme cee. Ge veeeeueeeee efo. 19/ 03/ 2012 jespeeree
Deeoseevegmeej letlee&me mLeefieleer Demeueeves JeesCelesner Jeece Jesues peele veener.
eMve 16.
Gej
eMve 17.
Gej
Peeshe[heer hegveke&meve eespevesDelebie&le ueeYeeLeae hee$elesmeeer efveJe<e Jeee Deensle ?

Peeshe[heer hegveke&meve eespevesDelebie&le ueeYeeLeea hee$elesmeeer efveJe<e KeeueerueeceeCes Deensle.
1) meve 1987 ee cetU Heeses heeme eEJekee ieCeveehe$eJeeeer heesnese.
2) De) efo. 1 / 1 / 1995 hetkeeaes celeoej eeoerleerue veeke eEJekee
ye) efo. 1 / 1 / 1995 hetkeeaes efveke[CetJe DeesUKehe$e eEJekee
Je) efo. 1 / 1 / 1995 hetkeeaes meoj efJeeCeekejerue eemeJeere eEJekee efveceeemeJeere hejkeeves
eEJekee hegjekespevcece=let oeKeues / iegceemlee hejkeevee / keerpe efyeue / sequeHeesve efyeue /
efkeeerJej, kekemeee Jej, DeeeJej Jee Flej Jej YejCee Jesueees hegjekes eehewJeer SJe hegjekee
3) meOeees hegjekesDeeOeej DeesUKehe$e eceebJe/meOeees efveke[CetJe DeesUKehe$e /celeoej eeoerleerue veeke
4) meknx#eCe eeoerceOes veeke, Je@[mer eue veJeeeekej Peeshe[er ke DemesmeceW jeqpemjceOes Peeshe[ereer veeWo
5) meeeqmLeleerle meoj Peeshe[erceOes keggbyeees keemleke Demeues heeefnpes.
6) ceneheeequeJee nerle Deve Jeesn
s er ogmejer meoefveJee / ieeUe Demeueeme ke Demes JeOeerner Dee{Uueeme
leeeer hee$elee j nesTve hegveke&meve eespevesee ueeYe Ieslee esCeej veener.
hegveke&meve JejCeele Deeuesuee ueeYeeLeeeer eeoer Jeess efceUsue?
hegveke&meve JejCeele Deeuesuee ueeYeeLeeeer eeoer Keeueerue efJeeCeer GheueyOe Deens.
1) Peeshe[heer efvecet&ueve ke hegveke&meve efkeYeeie, Dee.e. 205 keehejer mebJegue,Yeepeer ceb[F& espeejer,
eehesJej hegleeepekeU, eEeeke[, hegCes 411033
2) ceneheeequeJee kesyemeeF&kej www.pcmcindia.gov.in> General Info>
List of BSUP - EWS Beneficiaries.
eMve 18.
Gej
IejJegue eespevesle (EWS) heefnuee HHeeceOes efJeleer meoefveJee yeebOeCeele esle Deensle ?
ee eespevesle heefnuee HHeeceOes 6720 meoefveJee yeebOeCeele esle Deensle.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
90
eMve 19.
Gej
eMve 20.
Gej
eMve 21.
Gej
eMve 22.
Gej
IejJegue eespevesle (EWS) ogmeNee HHeeceOes efJeleer meoefveJee yeebOeCeees efveeespeve Deens?
ogmeNee HHeeceOes eNnesueer ke [g[tUieeke esLes 1134 meoefveJee yeebOeCeees efveeespeve Deens.
IejJegue eespevesle ogmeNee HHeeleerue ueeYeeLeevee efJeleer mkeefnmmee Yejekee ueeiesue ?
ogmeNee HHeeleerue efveeeseqpele 1134 meoefveJeebJeefjlee ueeYeeLeevee . 3,76,000/- mkeefnmmee Yejekee
ueeiesue.
IejJegue eespevesleerue hee$e ueeYeeLeevee yeBJe Jepe& GheueyOe nesF&ue Jeee?
yeBJeseer efveke[ JejCeemeeer cevehee menJeee& Jejsue. leLeeefhe, ueeYeeLeeveer yeBJeses efveJe<e ke ceeieCeereceeCes
DeekeeJe leer Jeeieohe$es osCes ueeYeeLeeJej yebOeveJeejJe jenerue.
yesIejebmeeer Iejs (HDH) Je DeeefLe&ke<ee ogye&ue (EWS) Deej#eCeebee peeieskej meoefveJee
Jeskne yeebOeCeele esleerue?
meoj Deej#eCeebHewkeer leeyeele Deeuesuee peeieebkej Deej#eCe efkeJeefmele JejCeees OeesjCe jefkeCeeeer
Jeee&keener meg Deens. ceveheeleHex OeesjCe Debleerce Peeueeveblej Meemeveeeer ceevelee IesTve leeveblej
meoefveJee yeebOeCes, ueeYeeLeea jefkeCes, eEJecele efveefele JejCeeeer Jeee&keener JejCeele esF&ue.

Demeueeme slum@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eve 1.
Gej
eve 2.
Gej
eve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
91
GeesieOeboe / kekemeee / meee eemebyebOeeree hejkeeveemeeeree Depe& Jegs efceUsue?

ns Depe& hejkeevee efkeYeeieele DeLekee ce.ve.hee. veeiejer megefkeOee JeWele Jeeee&ueeerve kesUsle efceUleerue. lemese
www.pcmcindia.gov.in> Downloads> Forms and attachments ee
mebJeslemLeUekeve [eTveuees[ Jeve Ieslee esleerue.
Depee&eer eEJecele Jeee?
Depe& ceesHele GheueyOe Deens.
Yejuesuee Depe& Jegs pecee Jejekee ?
meke& Jeeieohe$eebmen hetCe& Yejuesuee Depe& veeiejer megefkeOee JeWeceOes me. 10.00 les og. 1.30 ee kesUsle pecee
Jejekee.
20
GeesieOeboe/kekemeee/meee ee meboYee&leerue hejkeevee Depee&meesyele
JeesCeleer Jeeieohe$es pees[ekeer ueeieleele ?
vekeerve GeesieOeboe hejkeevee IesCeeJeefjlee Keeueerue Jeeieohe$es pees[Ces
DeekeeJe Deens.
1 . ee@he De@Je ueeemevme eEJekee Sme.Sme.Deee. eceeCehe$e. (GeesieOeboe
ele#e meg Demeueeme)
2 . heerefiejCeer hejkeeveemeeer DeVe ke Deew<eOe eeemeve, ceneje jepe
eebeeJe[erue DeVe hejkeevee.
3 . mLeUoe&Je veJeeee.
4 . 31/ 03 / 2012 hetkeeaeer veeWo Demeuesuee cevehee ceeueceee Gleeje /
yeebOeJeece eejbYe eceeCehe$e ke cebpetj yeebOeJeece veJeeee. lemese ceveHee
veiej jevee efJeYeeieeke[erue efJekeeme eespevee DeefYeeee
meneeke Deeegkele (HejJeevee)
5 . . 100 / ee mBheheshejkej veesjeF&p[ eefle%eehe$e. (vecegveeeceeCes)
6 . Yee[sJe / Yeesiekeeoej Demeueeme ceeueJeees mBheheshejkej
mebceleerhe$eJe/jeqpemj Yee[sJejejveecee/equekn DeB[ ueeemesvme Jejejveecee
7 . Peeshe[heer Demeueeme Peesefveheg efkeYeeieeee vee njJele oeKeuee
DeekeeJe. (Hee heerefiejCeerme hejkeevee efceUsue)
8 . jemeeeefveJe ke pkeueveeerue heoeLe&efveefce&leer DeLekee leebee keehej JejCeeNee Geesieebmeeer Deefie>eeceJe
ke ceneje eot<eCe efveeb$eCe ceb[U, hegCes ee efkeYeeieeee vee njJele oeKeuee.
9 . Ke[erceeerve ke keerYeer DeLekee lelmece hejkeeveemeeer ce.ve.hee. heee&kejCe efkeYeeieeee oeKeuee.
meeoj Jesuesuee cetU Jeeieohe$eebkeefleefje Deve eeeeleer Jeeieohe$es mkee#eebefJele JejCes DeekeeJe
HejJeevee
efJeYeeie
kekemeee hejkeevee (Trading) IesCeeJeefjlee Keeueerue Jeeieohe$es pees[Ces DeekeeJe Deens 1 . ee@he S@Je veeWoCeer eceeCehe$e (kekemeee ele#e meg Demeueeme)
2 . kekemeeeeee peeiesee mLeUoe&Je ke #es$eoe&Je veJeeee.
3 . 31/ 03/ 2012 hetkeeaeer veeWo Demeuesuee cevehee ceeueceee Gleeje /yeebOeJeece eejbYe eceeCehe$e ke
cebpetj yeebOeJeece veJeeee
4 . 100/- mBheheshejkej veesjeF&p[ eefle%eehe$e.(vecegveeeceeCes)
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
92
Yee[sJe/Yeesiekeeoej Demeueeme ceeueJeees mBheheshejkej mebceleerhe$eJe/ jeqpemj Yee[s Jejejveecee.

equekn DeB[ ueeemesvme Jejejveecee.
6. Peeshe[heer Demeueeme Peesefveheg efkeYeeieeee vee njJele oeKeuee.
7. hese us ehebhe, ceess cee@ue, ueive Jeeee&uee, ceess ne@us e lemese lelmece kekemeeeeJeefjlee meer.meer.er.kner.Je@cesjs
yemeefkeCes DeekeeJe Deens. les yemekeues Demeueeyeeyeleee oeKeuee.
8 . jemeeeefveJe ke pkeueveeerue kemletbee kekemeeeemeeer Deefie>eeceJe ke ceneje eot<eCe efveeb$eCe
ceb[U, hegCes ee efkeYeeieeee vee njJele oeKeuee Depee&meesyele pees[Ces DeekeeJe
5.
meee hejkeevee IesCeeJeefjlee Keeueerue Jeeieohe$es pees[Ces DeekeeJe Deens 1 . ee@he S@Je ueeemesvme eEJekee Sme.Sme.Deee. eceeCehe$e. (kekemeee ele#e meg Demeueeme)
2. 31/ 03/ 2012 hetkeeaeer veeWo Demeuesuee cevehee ceeueceee Gleeje / yeebOeJeece eejbYe eceeCehe$e ke
cebpetj yeebOeJeece veJeeee
3. . 100/ ee mBheheshejkej veesjeF&p[ eefle%eehe$e. (vecegveeeceeCes)
4 . Yee[sJe/Yeesiekeeoej Demeueeme ceeueJeees jeqpemj mebceleerhe$eJe/ jeqpemj Yee[sJejejveecee /
equekn DeB[ ueeemesvme Jejejveecee
5 . mLeUoe&Je veJeeee
6 . jemeeeefveJe ke pkeueveeerue heoeLeeee meee JejCeemeeer Deefie>eeceJe ke ceneje eot<eCe efveeb$eCe
ceb[U, hegCes ee efkeYeeieeee vee njJele oeKeuee
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
ceveheeee JeesCelee #es$eele hejkeeves efoues peeleele?

Deej#eCe / js[ Peesve / jmlee boerJejCe / hetjjs<ee / lelmece yeeefOele #es$e keieUlee Flej #es$eele lemese
cevehee efkeJeeme efveeb$eCe efveeceekeueerme Devegmeve hejkeevee efouee peelees.
Peeshe[heerceOes JeesCelee GeessieOebeeme / kekemeeeeme hejkeevee efouee peelees ?
Peeshe[heerceOes Hee heerefiejCeer kekemeeeeme hejkeevee efouee peelees. (leemeeer Peesefveheg efkeYeeieeee vee
njJele oeKeuee DeekeeJe.)
heefjhetCe& Depe& meeoj Jesueeveblej efJeleer efokemeele hejkeevee efceUlees ?
meke& Jeeieohe$eebmen heefjhetCe& Depe& meeoj Jesueeveblej Keeueerue JeeueekeOeerle hejkeevee efouee peelees.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
eMve 8.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
vekeerve GeesieOeboe hejkeevee

vekeerve kekemeee hejkeevee
meee hejkeevee
vetleveerJejCe GeesieOeboe hejkeevee
vetleveerJejCe kekemeee hejkeevee
vetleveerJejCe meee hejkeevee
:
:
:
:
:
:
10
10
10
7
7
7
efokeme
efokeme
efokeme
efokeme
efokeme
efokeme
hejkeevee Depe& meeoj Jejleevee Depee&meesyele efJeleer eguJe Yejekes ueeieles ?
Gej
1.
2.
eMve 9.
Gej :
eMve 10.
Gej
93
GeesieOeboe / kekemeee / meee eemeeeree vekeerve hejkeeveeJeefjlee eguJe .100/

GeesieOeboe / kekemeee / meee eebee hejkeevee vetleveerJejCeemeeer eguJe . 100/
hejkeeveemeeer efJeleer Heer DeeJeejueer peeles ke Heer DeeJeejCeeeer hele Jeee Deens ?
1 . GeesieOeboe hejkeeveeeer Heer Jece&eejer mebKesvegmeej Iesleueer peeles.
2 . kekemeee hejkeeveeeer Heer kekemeee mkeheevegmeej Iesleueer peeles.
3 . meee hejkeeveeeer Heer meee #ecelesvegmeej Iesleueer peeles.
kejerue ceeefnleer www.pcmcindia.gov.in> General Info ee mebJeslemLeUekej GheueyOe Deens.
vetleveerJejCe Depee&meesyele JeesCeleer Jeeieohe$es meeoj Jejekeerle?
GeesieOeboe hejkeevee vetleveerJejCeeee Depee&meesyele Keeueerue Jeeieohe$es meeoj Jejekeer ueeieleele.
1 . Yee[sJejej mebheuesuee Demeueeme heg{erue JeeueekeOeermeeer jeqpemj Yee[sJejejeeer ele.
3. cetU hejkeeveeeekesUer meeoj Jesuesues vetleveerJejCe JeeueekeOeermeeer eee meke& vee njJele oeKeues.
cetU Jeeieohe$eebkeefleefje Deve eeeeleer Jesuesuee Jeeieohe$eebee mkee#eebefJele eleer.
kekemeee hejkeevee vetleveerJejCeemeeer :
1 . cetU hejkeeveeeekesUer meeoj Jesuesues vetleveerJejCe JeeueekeOeermeeer eee meke& vee njJele oeKeues.
3. Yee[sJejej mebheuee Demeueeme heg{erue kee{erke cegoleermeeer jeqpemj Yee[sJejejeeer ele
meeoj Jesuesuee cetU Jeeieohe$eebkeefleefje Deve eeeeleer Jesuesuee Jeeieohe$eebee mkee#eebeJf ele eleer
meee hejkeevee vetleveerJejCeemeeer :
1 . cetU hejkeeveeeekesUer meeoj Jesuesues vetleveerJejCe JeeueekeOeermeeer eee meke& vee njJele oeKeues
2 . Yee[sJejej mebheuee Demeueeme heg{erue kee{erke cegoleermeeer jeqpemj Yee[sJejejeeer ele
3 . cetU hejkeevee ele
meeoj Jesuesuee cetU Jeeieohe$eebkeefleefje Deve eeeeleer Jesuesuee Jeeieohe$eebee mkee#eebeJf ele eleer
eMve
Gej
11.
eMve 12.
vetleveerJejCeemeeer Depe& meeoj JejCeeeer eskeeer leejerKe Jeee Demeles ?

hejkeevee cegole mebheuesuee DeeefLe&Je ke<ee&veblej heg{erue ke<ee&ee 30 petveheele vetleveerJejCeemeeeree Depe&
meeoj Jejekee ueeielees.
Gej
GeesieOebeecegUs keeegeot<eCe, peueeot<eCe, Okeefveeot<eCe F. $eeme nesle Demeueeme leeej Jegs

Jejekeer?
Jeee&Jeejer DeefYeeblee (heee&kejCe efkeYeeie) DeLekee mene-eJe Deeege (hejkeevee efkeYeeie) eebeeJe[s
leeej Depe& meeoj Jejekee eEJekee ceneje^ eot<eCe efveeb$eCe ceb[UeJe[s leeej Jejlee esF&ue.
eMve 13.
Gej
HejJeeveees vetleveerJejCe efJeleer ke<eemeeer Jejlee esles?

HejJeeveees vetleveerJejCe Skee JesUer 3 ke<eemeeer Jejlee esles.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
94

skysign@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
95
HeMegJewekeere okeeKeevee Jeess Deens? HeMegJewekeere okeeKeeveeeer kesU Jeee Deens?

HeMegJewekeere okeeKeeveeee heee :
1. Jew. veejeeCe cesIeepeer ueesKeb[s Yekeve, eEhehejervesn veiej jes[, cenelcee Hegues hegleeeespeejer,
eEhehejer. 411018. otjOkeveer e. 020-27423755
2 . eer $eheleer efekeepeer cenejepe peuelejCe leueeke, ieeUe e. 8, mes. veb. 26, eeefOeJejCe,
efveie[er. 411044
oesvner HeMegJewekeere okeeKeeveeeer kesU meJeeUer 10.00 les ogheejer 1.30 Deeer Deens.(jefkekeej ke
meeke&peefveJe megeres efokeme mees[tve)
eefvekeejjefkekeej oesvner efokeme yeeeiCe efkeYeeie (OPD) eeuet skelee esleerue Jee?
meke& eefvekeej yeeeiCe efkeYeeieees JeeceJeepe eeuet Demeles. Fcepemeer Demeueeme veeieefjJeebee efkevebleervegmeej
eeefOeJejCe esLeerue yeeeiCe efkeYeeieeceOes meskee efoueer peeles. HeMegJewekeere okeeKeevee meueie 2 efokeme
yebo jenCeej veener eeeer JeeUpeer Iesleueer peeles.
HeMegJewekeere okeeKeevee meeebJeeUer eeuet Demelees Jee?
okeeKeevee meeebJeeUer eeuet vemelees. hejbleg HeMegJewekeere DeefOeJeejer, Fcepemeeree
kesUer efkevebleerkeve GheueyOe nesT ekelee.
Jeguee eJeejee eeCeebkej ce.ve.hee.ee HeMegJewekeere okeeKeeveele
Gheeej nesT eJeleele?
meke& heeUerke eeCeer Goe. Jeg$ee, ceebpej DeeeqCe he#eer eebeekej Gheeej Jesues
peeleele. cee$e ieee, Iees[e eebeekej Hee DeheIeeleeee eqmLeleerle Gheeej
Jesues peeleele, lemese eeveobe Peeueeme DeeeqCe Fcepemeeree kesUer Gheeej
Jesues peeleele.
21
HeMeg Jewekeere
efJeYeeie
[e@. meleerMe ieesjs
HeMeg Jewekeere DeefOekeejer
peKeceer / Deepeejer ieee, cnwme eebeemeeer JeesCelee meskee GheueyOe

Deensle?
YeJeee ieeF&/cneerbvee Gheeejeeer iejpe Yeemeueeme ce.ve.hee.ee JeeW[kee[e
esLes vesTve DeekeeJeleseceeCes Gheeej Jesues peeleele. ieeF&/cneeRkej jepe eemeveeceeHe&le leeLeke[s, enesueer esLes Jeee&jle Demeuesuee Deee.heer.[er. JeWe kej Gheeej Jesues peeleele.
heee : 1. peveeJejebee oJeeKeevee (Meemekeere), eeUspekeU, eNnes&ueer (yeg.)
2. efkeoseer heeg hewoeme JeW, [ebies eewJe, leeLeke[s
peveekejebvee Gheeejemeeer oeKeue (IPD) Jeve IesCeeeer megefkeOee GHeueyOe Deens Jee ?
peveekejebvee oeKeue Jeve IesCeeeer ceneveiej heeequeJesJe[s megefkeOee GheueyOe veener.
heeUerke eeCeebeer ceneveiejheeequeJesceOes veeWo Jejeeeer Demeueeme leemeeer JeesCelee
Jeeieohe$eebeer iejpe Deens? efJeleer veeWoCeer eguJe Yejekes ueeiesue?
ceneveiejheeequeJesJe[tve Jeg$ee heeUCeemeeer hejkeevee efouee peelees. leemeeer
1. mebyebefOele eeCeebeer heemehees& DeeJeejeeer 3 eeeefe$es
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
96
2.
3.
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
eMve 14.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
jsyeerpees uemeerJejCe Jesues Demeueeee Deeeekele eceeCehe$eeeer ele

SJee ke<ee&es veeWoCeer MeguJe 75/- DeeeqCe leeheg{erue elesJe ke<ee&meeer 50/- FleJes vetleveerJejCe
eguJe ojke<eea YejCes DeekeeJe Deens.
yeeeiCe efkeYeeieeceOes Gheeejemeeer eeCeebvee IesTve esCes eemeeer iCekeeefnJee eEJekee

eeCeebee keenlegJeermeeer keenve GheueyOe Deens Jee?
eeCeebmeeer keenveeeer meskee GheueyOe veener. hejbleg ceebpej, ceess he#eer Deepeejer Demeueeme leebee
keenlegJeermeeer efkevebleer vegmeej eEhepejs GheueyOe Jeve efoues peeleele.
jmleele DelekemLe DekemLesle DeheIeeleele peKeceer Peeuesuee eeCeer Dee{Uueeme JeesCeeuee
JeUkeekes?
HeMegJewekeere DeefOeJeejer eebvee JeUkelee esF&ue. lemese hegCes ke eEhehejer eEeeke[ esLes Jeece JejCeeNee
Jeener mkeebmeskeer mebmLee eeyeeyele ceole Je eJeleele. meoj mkeebmeskeer mebmLeebes otjOkeveer eceebJe
HeMegJewekeere efkeYeeieeJe[s GheueyOe Deensle.
heeUuesuee eeCeeves eekee Iesleueeme Jeee Jejekes? heeUerke eeCeeves eekee Iesleueeveblej
FbpesJeeve IesCes iejpeses Deens Jee?
pee keeeree eekee Iesleuesuee Deens lee keeerves heg{erue Gheeejemeeer keweJeere DeefOeJeeNeebee me}e
IesCes iejpeses Deens. lemese eekeuesuee Jeg$ee eEJekee ceebpej eebeer HeMegJewekeere DeefOeJeeNeebJe[tve leheemeCeer
Jeve IesCes iejpeses Deens.
eeCeebes epeveve, Keee eeefke<eeer ceeefnleer efceUt eJesue Jee?
eeCeebes epeveve, Keee DeeeqCe Deve DeekeeJe megefkeOee / meskee osCeeNee JeWebeer ceeefnleer HeMegJewekeere
efkeYeeieeJe[s eehle nesT eJesue.
Deeceee IejepekeU DevesJe YeJeer peveekejs /Jeg$eer Deensle ee meboYee&le JeesCeeJe[s leeej Jejekeer?
eemeeer DeeheCe veterinary@pcmcindia.gov.in ee F&cesue Deee[erkej F&cesue Je eJelee
eEJekee HeMegJewekeere efkeYeeieeJe[s uesKeer leeej Je eJelee. HeMegJewekeere efkeYeeie eesie leeejeRkej
leele[erves JeejkeeF& Jejles.
YeJeer Jeg$eer pebieueele mees[CeeSskepeer leee efkeYeeieele hejle Jee mees[ueer peeleele?
mebleleer efveeefceve eeefeee Jesueeveblej YeJeer Jeg$eer pee efkeYeeieeletve heJe[Ceele Deeueer nesleer leee
efkeYeeieele mees[ekeerle Demee JeW eemeveeee efveece Deens.
heeUerke eeCeebeer mceeeveYetceer Jeess Deens? ke leeeer kesU Jeee Deens? heeUerke eeCeer je$eer
ce=le heekeueeme Jeee Jejekes?
heee : he@eueereeme ne@Jeer msef[ecemeceesj, vesnveiej, efHebHejer - 18
kesU : heeUerke eeCeebee mceeeveYetceereer kesU Jeeee&ueeerve kesUseceeCes meJeeUer 10 les meeebJeeUer
5.45 Deeer Deens. je$eeree kesUer efkevebleerkeve meskee GheueyOe Jeve efoueer peeles.
eMve 15.
Gej
eMve 16.
Gej
eMve 17.
Gej
eMve 18.
Gej
eMve 19.
Gej
eMve 20.
Gej
eMve
Gej
21.
97
ce=le eeCeer mceeeveYetceerheele vesCeemeeer megefkeOee GheueyOe Deens Jee?

ceneheeequeJesceeHe&le Deeer meskee meOee GheueyOe veener. hejbleg DeeemeJeere mebmLesee ceoleerves Deeer meskee
GheueyOe Jeve osCeeeer eespevee Deens. hejbleg Deee megefkeOesmeeer Deefleefje eguJe DeeJeejues peeF&ue.
ce.ve.Hee. ee mceeeveYetceerle heeUerke eeCeebes oHeve JejCes yebOeve JeejJe Deens Jee ?
ce.ve.Hee. mceeeveYetceerle heeUerke eeCeebes oHeve JejCes yebOeveJeejJe veener. ner megefkeOee heeUerke eeCeebes
oHeve JejCeemeeer peeiee GheueyOe veener; leebeemeeer Deens.
ce.ve.Hee. efkeYeeieeleerue mehe&efce$eebes otjOkeveer eceebJe Jeess efceUleerue?
meehe heJe[Ceees Jeece JejCeeNee mehe&efce$eebes otjOkeveer eceebJe meheexeeveeceOes GheueyOe Deensle.
mehe&efce$eebeer eeoer ceneveiejheeequeJesee mebJeslemLeUekej General Info esLes GheueyOe Deens.
meehe efke<eejer eEJekee veener ns Jemes DeesUKeekes ?
meheexeeveeleerue Jece&eejer ke enjeleerue mehe&efce$e ns meeheebee epeeleer DeesUKet eJeleele.
heeUerke eeCeebvee mehe&obe Peeueeme eeflemehe& efke<e Anti Snake Venom GheueyOe Deens Jee ?
heeUerke eeCeebvee mehe&obe Peeueeme Anti Snake Venom GheueyOe Deens. eEhehejer esLeerue neHeefJeve
FeqvmetceOes keweJeere DeefOeJeeNeebee ceeieCeervegmeej Anti Snake Venom efceUt eJeles. lemese
Jeener eceeCeele ASV [esmespe Fcepemeer JeeHejemeeer meheexeeveele GheueyOe skeues Deensle.
Deeceee IejepekeU / IejeceOes / yeeiesceOes ceOeceeeebes heesUs Deens. les Jee{CeeJeefjlee JeesCeeeer
ceole Ieekeer?
ceOeceeeees heesUs Jee{Ceeeer / nueefkeCeeeer Jeeces Keepeieer lep%eebejs JejCeele esleele. leebes mebheJe&
eceebke HeMegJewekeere efkeYeeieeJe[s eEJekee meheexeeve Jeeee&ueeeJe[s efceUt eJeleele.
Deeceee Yeeieele DeeeveJe ceeJe[ / keevej Deeues Demetve Gheke osle Deens, leebee yeboesyemleemeeer
Jeee Jejekes ueeiesue?
keve efkeYeeieeceeHe&le eekej JeejkeeF& Jesueer peeles. eeyeeyele DeekeeJe metevee meheexeeveeceeHe&le eehle nesT
eJeleerue. Jeener Keyejoejeres Gheee veeieefjJeebveer DeeekesUer Jejekesle. keevej ke ceeJe[ebvee KeeeheoeLe&
osT veesle, leebvee ef[keet vees ke oie[ cee veesle. eeyeeyele DeekeeJe metevee meke& mLeeefveJe
veeieefjJeebvee, efkees<ele: ueneve cegueebvee eekeele.
HeMegJewekeere efJeYeeieeefJe<eeer Flej ceeefnleer nJeer
Demeueeme, DeeHeueer keener leeej Demeueeme
DeLeJee keener metevee kejeJeeeeer Demeueeme
cenJeees otjOJeveer e.
1) HeMegJewekeere oJeeKeevee :
veterinary@pcmcindia.gov.in
2)
ee F&-cesueJej mebHeke& kejeJee.
020 - 27423755
meHeexeeve :
020 - 27371036
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
98
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eMve 3.
Gej
22
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJeseer DeefOeJele kesyemeeF& Jeee Deens.?

www.pcmcindia.gov.in ner eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJeseer DeefOeJele kesyemeeF& Deens.
kesyemeeF&ejs Dee@veueeF&ve efyeues Jeee heleerves mkeerJeejueer peeleele?
ceneheeequeJesee kesyemeeF&kej e-Service (F&megefkeOee) ner eEueJe GheueyOe Deens. leeejs efceUJeleJej,
heeCeerheer Fleeoer efyeues mkeerJeejueer peeleele.
kesyemeeF&kej cewoeves, eer[emegefkeOee DeeoeRmeeeres Deeieeket Deej#eCe Jemes Jejlee esF&ue ?
ceneheeequeJesee www.pcmcindia.gov.in ee kesyemeeF&kej Popular links ee link Keeueer
Sports venue booking Deens. efleLes DeeheCe ns Deej#eCe Je eJelee.
eMve
Gej
F& - ieJnve&vme
efJeYeeie
eer. efveUkeb HeesceCe
mebieCeke DeefOekeejer
eMve 7.
Gej
eMve
4.
5.
Gej
eMve
Gej
6.
kesyemeeF&kej leeejeReer veeWoCeer Jeee heleerves Jejekeer?

ceneheeequeJesee www.pcmcindia.gov.in ee kesyemeeF&ee
cegKe heeveekej Citizens Communication Deeer eEueJe Deens leeceOeerue
Complaint ee megefkeOeWleie&le leeejereer veeWo Jejlee esles. lemese Deeheuee
metevee, JeuheveeosKeerue (Suggestion - Idea) esLes veeWokelee esleele.
ceveheees DeefOeJeejer / veiejmeskeJe / Deeege eebes mebheJe& otjOkeveer
eceebJe DeeeqCe F&cesue Deee[er Jegs efceUleerue?
ceneheeequeJesee www.pcmcindia.gov.in ee kesyemeeF&kej efkeYeeie
(Departments) DeeeqCe veiejmeskeJe (Corporators)ee ceeefnleerceOes
ns mebheJe& eceebJe DeeeqCe F&cesue Deee[er osCeele Deeuesues Deensle.
ceveheeceOeerue efjeheos YejCeemebyebOeereer ceeefnleer Jegs efceUsue?
ceneheeequeJesee www.pcmcindia.gov.in ee kesyemeeF&kej About>
Recruitment ee eEueJekej ee efke<eeereer meke& ceeefnleer GheueyOe Deens.
ceveheeee meke& DeefOeJeeNeebes F&cesue Deee[er Jegs efceUleerue?

ceneheeequeJesee www.pcmcindia.gov.in ee kesyemeeF&kej Corporation>Department
ee eEueJeceOes DeefOeJeeNeebes F&cesue Deee[er efouesues Deensle.
efkeYeeieeeer Flej Jeener ceeefnleer nkeer Demeueeme ke Deeheuee Jeener

metevee Demeueeme egov@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
99
veeiejer megefkeOee JeW cnCepes Jeee?

veeiejer megefkeOee JeW cnCepes veeieefjJeebvee ceveheeee keleerves osCeele esCeeNee efkeefkeOe meskee (Goe. efJeefJeOe
efkeYeeieebes oeKeues / hejkeeves F.) SJeee efJeeCeer DeeeqCe cegoleerle efceUekeele eemeeer JejCeele
Deeuesueer kekemLee nese.
veeiejer megefkeOee JeWeceOes JeesCelee megefkeOee efceUleele?
ee JeWeceOes efkeefkeOe eJeejee 128 meskee GheueyOe Deensle. ee meskeebeer eeoer ceveheeee
www.pcmcindia.gov.in> e Services> About CFC ee mebJeslemLeUekej eefme JejCeele
Deeuesueer Deens.
oeKeues efceUCeemeeer efJeleer Heer Yejekeer ueeieles? meoj Heer Jeee eJeejs pecee Jejekeer ueeieles?
elesJe oeKeueemeeer DeeJeejueer peeCeejer Heer kesiekesieUer Demeles. JeesCelee oeKeueemeeer efJeleer Heer
DeeJeejueer peeles eeeer ceeefnleer www.pcmcindia.gov.in> e
Services> About CFC ee mebJeslemLeUekej osCeele Deeuesueer Deens.
jesKe jJeJece Yeve eEJekee ef[ceeb[ [eHeejs Heer mkeerJeejueer peeles.
oeKeuee efceUCeemeeer efJeleer JeeueekeOeer ueeielees?
elesJe meskesmeeer jeefJeJe cegole efveefele JejCeele Deeuesueer Deens. leeeer
ceeefnleer www.pcmcindia.gov.in> e Services> About CFC
veeiejer megefkeOee JeWs Jegs Deensle?
veeiejer megefkeOee JeWees JeeceJeepe Jemes eeueles?
veeiejer megefkeOee JeW cegKe Jeeee&uee ke 4 eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeebceOes
Jeee&jle Deens. veeiejer megefkeOee JeWebes JeeceJeepe meOee heerheerheer (heeqyueJe
eeekns hee&vejeerhe) lekeekej eeueefkeues peele Deens. ces.meer.Sme. FvHeesmeerme
(Fb) ee. eque. cegbyeF& eebvee Hesyegkeejer 2009 les Hesyegkeejer 2014 ee heee
ke<eeee JeeueekeOeerJeefjlee les eeueefkeCeemeeer osCeele Deeuesues Deens. leemeeer
leebvee elesJe Depee&ceeies . 10/- osCeele esle Deensle.
23
veeiejer
megefJeOee keW
[e@. Goe skeeUs
meneeke Deeegkele
(veeiejer megeJf eOee keW)
leeej veeWoefkeCeemeeer mebheJe& eceebJe DeeeqCe F&-cesue Deee[er JeesCelee Deens?

veeieefjkeebvee grievance@pcmcindia.gov.in ee F&-cesue Deee[erkej leeej veeWoefJelee esF&ue.
lemese Hee SmeSceSmeejs leeej veeWokeCeeJeefjlee 9922501450 ne eceebJe Deens.
eMve 7.
Gej
oeKeues kesUsle ve efceUeueeme leeej JeesCeeJe[s Jejekeer?

veeiejer megefkeOee JeW eebeeJe[s leeej Jejlee esF&ue. otjOJeveer :
eMve 8.
Gej
Yeefke<eele Depetve efJeleer efJeeCeer veeiejer megefkeOee JeWs meg JejCeeeer eespevee Deens? Jegs?
ceveheeves elesJe JejmebJeueve Jeeee&ueeeee pekeU SJe, Deee 15 efJeeCeer veeiejer megefkeOee JeWs meg
020 - 67331530 / 1533
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
100
JejCeees OeesjCe efveefele Jesuesues Deens. ns JeW eeueefkeCeeJeefjlee hee$elesee Deer ke eleea efveefele
Jeve leemebyebOeereer peeefnjele kele&ceevehe$eele eefme Jesueer peeF&ue. leeveblej elesJe efveJe[Cetke eYeeieeceOes
1 veeiejer megefkeOee JeW eeuet JejCeeeer eespevee Deens.
cfc@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
enjees nkeeceeve Jemes Deens?

GvneUe, heekemeeUe ke efnkeeUe ns essLeerue cegKe $e+let Deensle.
GvneUe
350C-390C (95-102F) leeheceeve DemeCeeje GvneUe ceee& les ces ceefnveele DevegYekeCeeme efceUlees.
Sefeueces ceefnveele ke<ee&leerue mekee&efOeJe leeheceeve Demeles.
heekemeeUe
enjele petve les meHWyej ee JeeueekeOeerle, meeOeejCele mejemejer 772 efce.ceer. heeTme he[lees.
efnkeeUe
veesknWyej les Hesyegkeejer ee ceefnveele esLes efnkeeUe DevegYekeCeeme efceUlees. ee JeeUele efokemeees mejemejer
leeheceeve 290C (84F) Demeles, lej ef[meWyejpeeveskeejerceOes je$eeres leeheceeve 100C (50F) eener Keeueer,
cnCepese JeOeerJeOeer 50C 60C (42 F) heele Jeceer nesles.
101
24
Hee&ve
efJeYeeie
eer. eJeerCe legHes
men Menj DeefYeeblee
(efJeegle / eebe$f ekeer)
eMve 2.
Gej
eEhehejer eEeeke[ enjele JeesCeJeesCeleer hee&ve mLeUs / es#eCeere mLeUs Deensle?
De.e. veeke
1.
2.
heee
kesU
Sver Heer
ogiee&oskeer sJe[er
Geeve, efveie[er
mes. 23, DeHhegIej

pekeU, efveie[er
me. 11
les meeeb.
eew{ . 10/cegues . 5/-
Yeeer eeer
efeuhemecetn, efveie[er
pegvee hegCescegbyeF&
neekes, mes.23, efveie[er
mebOeeJeeUer
5 les 8.30
me. 6 les
meeeb. 8
Heesve veb.
efve:Meguke
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
102
3.
DeHhegIej, efveie[er
mes.23, eeefOeJejCe,
Fbefoje ieebOeer Geeve,
efveie[er - 44
4.
meeevme heeJe&
Dee@es Je}mjee efke me. 10 les 5

yeepetme, ceesjkee[er,
meescekeej meger
eEeeke[ - 19
eew{ . 50/cegues . 30/efJeeeLeea ie

. 20/-
5.
ve#e$e Geeve, meWj,

efveie[er
mes. 28 eeefOekejCe
me. 6 les 10
meeeb 4 les 8
efve:Meguke
6.
meheexeeve,
mebYeepeer veiej
mebYeepeerveiej
Sce.Deee.[er.meer.
eEeeke[ - 411019
me. 11 les 2
og. 3 les 6
eew{ . 10/cegues . 5/-
7.
veewJee efkenej
1. ye[& kn@ueer,
mebYeepeerveiej
peer yuee@Je, eentveiej

HDFC kee@ueveerpeJeU
me. 6 les 9
og. 12 les
meeeb 7
eew{ . 10/
cegues . 5/-
2.
yees Je}ye,
Lesjieeke
[ebies eewJeepekeU,
Lesjieeke
me. 11 les
meeeb 7
eew{ . 10/
cegues . 5/-
3.
Yeesmejer ieeke
og. 12
meeeb 7
eew{ . 10/
cegues . 5/-
Yeesmejer leueeke,
Yeesmejer
me. 12 les
eew{ .250/je$eer 8
cegues .150/megeree efokeeer
me.12 les
je$eer 9.30
8.
keerj meekejJej Geeve, mes. 26, efveie[er

(ieCese leueeke),
eeefOekejCe
efveie[er
me. 6 les 9
eew{ . 10/
og. 4 les meeeb 7 cegues . 5/-
9.
efekeme=er Geeve,
meebiekeer
pegveer meebieJeer
me. 6 les 10 efve:Meguke

og. 4 les je$eer 8
10.
eebeflekeerj eeHesJej
mceejJe, eEeeke[ieeke
eeHesJej kee[e,
jece cebefojepekeU,
me. 8 les 12 efve:Meguke

og. 3 les je. 8
eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
heee&kejCeefke<eeJe hee&ve mLeUs, Geeves JeesCeleer ?

1. ogiee&oskeer Geeve, mes. 23 peueegerJejCe JeWepekeU,efveie[er.
2. ve#e$e Geeve, mes. 27 (De) eeefOeJejCe.
3. heee&kejCe Geeve, er. yuee@Je Sce.Deee.[er.meer.; Yeesmejer.
enjeleerue SsefleneefmeJe mLeUs JeesCeleer?
eebeflekeerj eeHesJej yebOet kee[e, eEeeke[ieeke.
9850841414
9890886666
020-32428687
020-27371036
9766325082
eMve 5.
Gej
enjeleerue efkees<e ke hegjeleve Oeeefce&Je mLeUs JeesCeleer?
De.e. veeke
7.
ceesjee ieesmeekeer
meceeOeer cebefoj
cebieuecetleeakee[e
efkeue cebefoj
legUpeeYekeeveer cebefoj
(megceejs 450 ke<ex pegves)
Keb[esyee cebefoj
eer Je<Ce cebefoj
(FmJee@ve Wheue) mes.
29 jekesle.
eer Je<Ce cebefoj, efveie[er
8.
iegeje
9.
kew<Ceesoskeer
1.
2.
3.
4.
5.
6.
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
103
heee
kesU
hekevee veoeree leerjekej

eEeeke[ieeke, hegCes
ieCese hes eEeeke[ieeke
DeeJeg[ea ieeke
Jegbove ne@suepekeU, cegbyeF&
hegCes jmlee, DeeJeg[ea
DeeJeg[ea, cesve eewJe, cegbyeF&-hegCes jmlee
meknx veb. 189/ 3 / B, DeeJeg[ea
jsukes msevepekeU, mes. 29,
jekesle, efveie[er,hegCes
mekex veb. 43/ 44, Yeeer eeer
Geeve meceesj, cegbyeF&hegCes
jmlee, efveie[er,
keeunsJejkee[er hegCes33,
DeeJeg[ea jsukes msevemeceesj
meer yuee@Je, 10, efke<Ceg [e@Jej
pekeU, eEhehejerieeke
me.
5.30 les
me.
me.
me.
5.30
5.30
5.30
je.
10.00
les je.10.00
les je.10.00
les je.10.00
me. 5.30 les je.10.00

me. 4.30 les og.1.00
og. 4.15 les je.9.00
me. 5.30 les 11.30
meeeb. 5.30 les 8.30
me.
4.00 les
je.
10.00
me. 6.00 les og. 02.00

og. 3.00 les je. 11.00
enjeueieleeer efkees<e ke Oeeefce&Je mLeUs JeesCeleer Deensle?

1. meble %eevesej cenejepe meceeOeer mLeU, DeeUboer (eEhehejereEeeke[heemetve 15 efJe.ceer.)
2. meble legJeejece cenejepe eebes pevcemLeeve, osnt (eEhehejereEeeke[heemetve 14 efJe.ceer.)
3. meble legJeejece cenejepe eebes ieeLeecebefoj, osnt (eEhehejereEeeke[heemetve 14 efJe.ceer.)
4. Yeb[eje [eWiej, osnt (eEhehejereEeeke[heemetve 20 efJe.ceer.)
5. ebJejees cebefoj, Ieesje[sej (eEhehejereEeeke[heemetve 15 efJe.ceer.)
6. ueesCeekeUe (eEhehejereEeeke[heemetve 53 efJe.ceer.)
7. Keb[eUe (eEhehejereEeeke[heemetve 56 efJe.ceer.)
8. Jeeuee& - Yeepee uesCeer (eEhehejereEeeke[ heemetve 44 efJe.ceer.)
enjeleerue cenkeeeer ew#eeqCeJe JeWs JeesCeleer?
1. [er. keee. heeerue FbeqpeefveDeefjbie Jee@uespe, DeeJeg[ea
otjOkeveer e. 020 - 27653054 / 58
2. [er. keee. heeerue cesef[Jeue Jee@uespe, eEhehejer
otjOkeveer e. 020 - 27420605 / 27420307 / 27422134
3. eEhehejer eEeeke[ FbeqpeefveDeeEjie Jee@uespe, efveie[er eeefOeJejCe
otjOkeveer e. 020 -27653168, 27653166.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
104
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
enjeleerue DeleekeeJe megefkeOee GheueyOe Demeuesueer iCeeuees JeesCeleer ?

1. ceveheees eekeblejeke ekneCe mce=leer (Jeee.meer.Sce.) iCeeuee, meble legJeejeceveiej, eEhehejer
otjOkeveer : 020-27423456, 27424812
2. Deeefole efyeuee& ne@eqmheue, eEeeke[. otjOkeveer : 020-3071 7777
3. ueesJeceeve ne@eqmheue, eEeeke[.
otjOkeveer : 020-27456496 / 97
4. ueesJeceeve ne@eqmheue, efveie[er, eeefOeJejCe.
otjOkeveer : 020-27657001 / 02
5. efvejecee ne@eqmheue, eEeeke[ mseve.
otjOkeveer : 020-27441860, 27441864, 27607777
6. ceesjee ne@eqmheue, eEeeke[ieeke.
otjOkeveer : 020-27614000, 27615000, 67306500, 67306501
7 . eqpeune eemeJeere iCeeuee, vekeer meebiekeer (DeeQOe).
otjOkeveer : 020 -27280237, 27280602, 27280603
8. meghejsJe ne@eqmheue, eEeeke[ieeke. otjOkeveer : 9890212989
24
1.
2.
3.
4.
eMve 10.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
jepe<eea eent cenejepe FbeqpeefveDeeEjie Jee@uespe, keeJe[

otjOkeveer e. 020 - 22933423, 22934344, 22932685, 22934084
Fbefoje Feqvmeg Dee@He ce@vespeceW, keeJe[
otjOkeveer e. 020 - 66739862, 66759400
yeeueepeer uee@ Jee@uespe, keeJe[
otjOkeveer e. 020 - 30593044, 30593045
cee@[ve& Jee@uespe, ecegveeveiej
otjOkeveer e. 020 - 27661350,2553 5468 / 2553 5102 / 2553 5927
vee@knsue Feqvmeg Dee@He ne@sue ce@vespeceW, efveie[er.
otjOkeveer e. 020 - 27640182, 65335585, 27659910
Feqvmeg Dee@He efyePevesme ce@vespeceW DeB[ efjmee&, MIDC eEeeke[ (IBMR)
otjOkeveer e. 020 -27475090, 27478666, 27461804
DeeweesefieJe leb$e efe#eCe mebmLee Feqvmeg Dee@He Fb[eqmeue DeB[ Je@chegj ce@vespeceW DeB[ efjmee&
(A.T.S.S. I.I.C.M.R.), eEeeke[. otjOkeveer e. 020-27472079
leeme GIe[er Demeuesueer cesef[Jeue ee@hme Jeess Deensle?

ueesJeceeve ne@eqmheue, efveie[er 020-27456496
efvejecee ne@eqmheue, eEeeke[ 020-27463224
ceesjee ne@eqmheue, eEeeke[ 020- 27614000, (020) 27615000
Deeefole efyeuee& ne@eqmheue, eEeeke[ 020- 30717615, (020) 30717680
enjeleerue veeceebefJele ne@sume JeesCeleer?

1. efmeme ne@sue, cegbyeF&hegCes jmlee, eEhehejer. otjOkeveer : 020 - 30004000
2. meeepeer ne@sue, keeJe[. otjOkeveer : 020 - 42121212
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
105
[yeue er yeee efnuve (pegves HebeMeerue ne@sue) ne@sue, eEeeke[

otjOkeveer : 020-67313333, 8554990981
Jeueemeeiej, eEhehejer. otjOkeveer : 020-27112461
eEpepej, eEhehejer. otjOkeveer : 020-66333333
eEpepej, keeJe[. otjOkeveer : 020-66773333
meer, ceesjkee[er, eEhehejer. otjOkeveer : 020- 3061 4900
yee efjpevmeer, DeeJeg[ea. otjOkeveer : 020-27242521, 27242522, 27242523, 27242524
Jegbove he@uesme, DeeJeg[ea. otjOkeveer : 020-27482722
jlveueesJe, DeeJeg[ea. otjOkeveer : 020-66491827
Yeesuee, eEeeke[. otjOkeveer : 020-27462847, 8805010770
enjeueieleeer ne@sume
12. Jees&ee[& ce@efjS, eEnpeke[er. otjOkeveer e. 020 4212 2222
13. ne@ueer[s Fve, hegCesyeQieueesj neekes, yeeCesj. otjOkeveer e. 020 6686 2200
eMve 11.
Gej
Sr.
No.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
efkees<e KeeeheoeLe& (jsme@jb / ne@sume) efceUCeejer enjeleerue efJeeCes JeesCeleer?

iegpejeleer / jepemLeeveer LeeUer
1. ne@sue Yeesuee, suJees jes[, eEeeke[.
2. Jeueemeeiej, cegbyeF&hegCes jmlee, Jeemeejkee[er.
3. ne@sue ceetj, eEeeke[ mseve, cegbyeF&hegCes jmlee,eEeeke[.
cenejeereve LeeUer
1. ne@sue Jeeefceveer, ee. jeceJe<Ce ceesjs es#eeie=nemeceesj, eEeeke[ieeke.
2. vewkesece, eEeeke[ mseve, cegbyeF&hegCes jmlee, eEeeke[.
3. ne@sue jeveceUe, keeunsJejkee[er.
4 . megneme Yeespeveeuee, eeHesJej eewJe, eEeeke[ieeke.
Flej eJeej
Name of Hotel
Barbeque Nation
Portico
Torque
Copa Cabana
Hyderabad House
Little Italy
Mainland China
Dalchini
Shaolin
Graffiti
Namah
Upper Deck
Noorya Hometel
Cuisine
Barbeque
Asian
Lounge
Oriental
Indian
Italian
Chinese
Indian
Chinese
Indian
Indian
Lounge
Multi Cuisine
Buffet
European
Asian
Mexican
Mughlai
Mexican
Oriental
Continental
Asian
Asian
Address
Sayaji, Wakad
Wakad
Murunji Road, Hinjewadi
Hinjewadi
Hinjewadi
Pimple Saudagar
Pimple Saudagar
Ambience,
Kalewadi
Thergaon,
Chinchwad
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
106
eMve 12.
Gej
enjeleerue veeceebefJele efe$eheie=ns JeesCeleer?
De.
e.
1.
2.
3.
veeke
Hesce pee ieCese eqknpeve,
DeeJeg[ea (3 eqmevemed)
efyeie efmevesceepe, eEeeke[
(4 eqmevemed)
F&mkesDej, efkeeeue eEhehejer,
(3 eqmevmed)
eMve 13.
Gej
3.
eMve 15.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
pee ieCese eqknpeve,

eskn Jebheveereeceeies,
Dee@uceefheee meefJn&me msevepekeU,
DeeJeg[ea, hegCes-411035
efeefceej HueePee,
pegvee cegbyeF&hegCes jes[,
eEeeke[ 411049
heer.meer.Sce.meer efyeefu[bieee efke
yeepetuee, hegCescegbyeF& jes[, eEhehejer,
hegCes-411018
otjOkeveer
(020) 27442744
(020) 39843984,
66096565
(020) 67310900,
67310901
enjeleerue ce.ve.hee.eer es#eeie=ns /veeeie=ns JeesCeleer?

1. ee.jeceJe<Ce ceesjs es#eeie=n, ee ceesme&ee meceesj, eEeeke[ - 411033
otjOkeveer : 020-27357020
2.
eMve 14.
Gej
heee
Deeeee& De$es jbiecebefoj, meble legJeejeceveiej, keee.meer.Sce. ne@eqmheue pekeU, eEhehejer,

hegCes - 411017. otjOkeveer : 020 - 27423843
Jew. DebJegejeke ueeb[ies veeeie=n, Yeesmejer, eEhehejer eEeeke[, hegCes. otjOkeveer : 9552339999
enjeleerue veeceebefJele cee@ue JeesCeles?

1. [er cee&, eeefOeJejCe
2. mej yePeej, DeeJeg[ea
3. [er cee&, eEeeke[
4. efyeie yePeej, eEeeke[
5. cesieecee&, oehees[er
6. [er cee&, Lesjieebke
enjeme Yes osCeemeeer GheueyOe Demeuesueer keenletJe kekemLee ?
enjeme Yes osCeemeeer yemeceeie&, jsukesceeie& GheueyOe Demetve ns enj hegCescegbyeF& SJemeesme neekesme
ueeietve Deens. enjele esCeeme hegCes esLeerue ueesnieebke efkeceeveleU megceejs 15-18 efJeceer Deblejekej Deens.
jsukes ceeiee&kejerue meeseer (http://www.indianrail.gov.in/)
cegbyeF&ntve esCeejer
De.
e.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
107
cegbyeF&Je[s peeCeejer
jsukeses veeke
jsukes
vebyej
eEhehejer
mseve
eEeeke[
mseve
jsukes
vebyej
eEhehejer
mseve
eEeeke[
mseve
eEmenie[ SJemeesme
Jeesevee SJemeesme
hegCes cevecee[ SJemeesme
cegbyeF& efJepeehetj he@meWpej
cegbyeF& efe[ea he@meWpej
YegmeekeU hegCes
meeeer SJemeesme
11009
11029
1025
1029
1033
11025
17.50
3.03
3.03
-
17.45
11.58
11.29
2.58
2.58
11.29
11010
11030
1026
1030
11026
6.28
23.31
-
6.33
16.13
13.06
23.39
12.02
11023
21.16
11024
7.39
Smeer yeme meeseer http://www.msrtc.gov.in

1) HegCes msMeve yememLeeveJe 020 - 26126212
2) mJeejies yememLeeveke 020 - 24449980, 2444860
3) efekeepeerveiej yememLeeveJe 020 - 25539455
4) ke}Yeveiej yememLeeveJe 020 - 27420300
5) efekevesjer Deejece yemekekemLee, keeJe[
enjebleie&le ekeemeemeeer PMPML eer yememeskee GheueyOe Deens. eeyeeyele DeefOeJe ceeefnleer
http://www.pmpml.org ee kesye meeF&kej GheueyOe Deens.

tourism@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
108
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eMve 3.
Gej
25
eEhehejer eEeeke[ meeevme meWjee heee ke otjOkeveer eceebJe Jeee Deens?

eEhehejer eEeeke[ meeevme meWjee heee - Dee@es Je}mjmeceesj, eEeeke[ - 411019
Demee Demetve otjOkeveer eceebJe (020) 32428687 ne Deens.
meeevme heeJe& JeesCeer meg Jesues?
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee ke Yeejle mejJeejes meebmJeefleJe Keeles eebee mebege efkeeceeves ne
eJeuhe meg Peeuesuee Deens.
meeevme heeJe&es DeefOeJele mebJeslemLeU Jeee Deens?
www.pcsciencepark.in ns meeevme heeJe&es DeefOeJele mebJeslemLeU Deens.
eMve 4.
Gej
ke<eeheeleeer cegues
ke<eekejerue keeer
efkeeeLeeee ieemeeer
(keceerle keceer 20 efkeeeLeea)
15
15
efHebHejer efebeJe[
meeevme Heeke&
eMve 5.
Gej
eer. eJeerCe legHes

(efJeegle / eebe$f ekeer)
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
SARATHI
meeevme heeJe&es efleefJe oj Jeee Deensle?

efleefJe oj Keeueerue eceeCes Deensle :
eMve 6.
Gej
meeevme Heeke&
. 30/. 50/. 20/-
Leer[er ees
. 20/. 30/. 20/-
leejeceb[ue
. 20/. 30/. 20/-
meeevme heeJe&ceOes JeesCeJeesCeles efkeYeeie Deensle?

meeevme heeJe&ceOes Dee@esceesyeeF&ue ie@uejer, Heve meeevme,
keeleekejCeeleerue yeoueees eoe&ve, leejeceb[ue, Leer[er ees, Svepeea ie@uejer,
[eeveemeesj Heeke& ke efke%eeve Geeve ns efkeYeeie Deensle.
meeevme heeJe&eer kesU Jeee Deens?
meeevme heeJe&eer kesU me. 10.00 les meeeb.
(meescekeej yebo)
5.00
heele Deens.
meeevme heeJe&es DeefOeJeejer JeesCe Deensle?

1) eer. ceoveceesnve meekeUs, cegKe Jeee&Jeejer DeefOeJeejer Deensle. (otjOJeveer :
2) eer. meewoeiej eEeos (otjOJeveer : 9823927224)
992250153)
meeevme heeJe& esLes Jemes peeees?

pej DeeheCe hegCeentve esCeej Demeeue lej eEhehejer eEeeke[ ce.ve.hee. cegKe FceejleerpekeUerue ceesjkee[er /
efHeveesuesJeme Jesyeue eewJe esLes GlejeJes. pej DeeheCe efveie[erntve esCeej Demeeue lej peeeEno JeuesJeeve,
eEeeke[ mseve esLes GlejeJes. lesLetve [er.heer.jes[ves megceejs 1 efJe.ceer. Deblejekej Dee@esJe}mjmeceesj
meeevme heeJe& Deens. Deetke ceeefnleermeeer meeevme Heeke&ee JesyemeeF&Jejerue Google vekeeMeeee
GHeeesie kejeJee.
info@pcsciencepark.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
BRTS cnCepes Jeee?

BRTS cnCepes Bus Rapid Transit System (peueo yeme keenletJe kekemLee)
meojeer BRTS eespevee JnNURM Debleie&le efkeJeefmele JejCeele esle Deens.
eMve 2.
Gej
BRTS yeme meskeseer kewefees Jeee Deensle?

BRTS yeme meskeseer kewefees
1. kesieeves ke Deejeceoeeer
2. yeme meskesee kesUe ke
3.
4.
5.
KeeueerueeceeCes Deensle
ekeeme.
ceeie& eebeer ceeefnleer yeme ekeeeebvee GodIees<eCee Jeve Je Digital Board
ejs eoefe&le JejCeele esF&ue.
BRTS yemeceOes Local Railway eceeCes Deele peeCes ke yeensj he[Ces cnCepes
Level Boarding Alighting JejCeeeer megeJf eOee Demeueeves e{Gleej kejCeemeeer HeeeNeebeer
iejpe veener.
yemeceOes eflekeer kee{eJes ueeiele veener, yeme LeebyeeJeje eflekeer efoues peeles
109
26
Intelligent Transport System (ITS), Off. board

ticket, Automatic door system (mJeebeefuele ojJeepes)
F. DeeOegefveJe yeeyeeRee meceekese DemeCeej Deens.

eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
yeer.Deej.er.
efJeYeeie
enjeceOes BRTS mesJee efJeleer efJe.ceer. ueebyeereer Demesue?

BRTS meskeseer emleeefkele ueebyeer SJetCe 45 efJe.ceer. Demetve leer Keeueerue
jmleebkej efveeeseqpele Deens.
1. cegbyeF&hegCes jmlee (12 efJe.ceer.)
2. DeeQOejekesle jmlee (14.50 efJe.ceer.)
3. veeefeJe HeeekeeJe[ (8 efJe.ceer.)
4. JeeUskee[er Heeeosnt DeeUboer jmlee (10.25 efJe.ceer.)
eer. jepeve Heeerue

BRTS eer ceeefie&Jee jmleeee ceOeYeeieer Jee Iesleueer Deens?
eeceeies meeke&peefveJe yeme meskesme eeOeeve osCeeeer Yetefcekee Deens. jmleeee

[ekee yeepetme keenlegJeerme DemeCeejs meke& kelee Jeceer JejCes ke yeme ekeemeeee
SJetCe kesU Jeceer JejCeemeeer BRTS ceeefie&Jee jmleeee ceOeYeeieer Iesleueer Deens. mebhetCe& peieYej BRTS
meeer ceeefie&Jee (Lane) jmleeee ceOeYeeieer Deens.
eMve 5.
Gej
BRTS es yeme msevme jmleeee ceOeYeeieer Jee Iesleues Deensle?

BRTS ceeefie&Jee jmleeee ceOeYeeieer IesleueecegUs yeme msevener ceOeYeeieer
eMve 6.
Gej
BRTS ee yeme ekeemeees efJeer oj peemle jenCeej Deensle Jeee?

BRTSee yeme ekeemeees efleJeer oj meOee PMPMLee Flej ekeemeeee efleJeer ojeFleJese jenCeej
IesCes DeekeeJe Deens.
Deensle.
eMve 7.
Gej
BRTS yemees kesUehe$eJe ke ceeiee&kejerue yeme Leebyes F. ceeefnleer Jeess efceUsue?

BRTS yemees kesUehe$eJe ke ceeiee&kejerue yeme Leebyes F. ceeefnleer yememesJee meg PeeueeJej
yememseveceOes
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
110
ke PMPML ee Website kej GheueyOe nesF&ue. lemese, yeme meskee meg Peeueekej BRTS Corridor
yememsevekej kesUehe$eJe GheueyOe nesF&ue.
eMve 8.
Gej
BRTS yemesme A/C Deensle Jeee?

meOee BRTS Jeefjlee A/C yemesme veenerle. hejbleg, ekeeMeebeer ceeieCeer efkeeejele IesTve Yeefke<eele A/C yeme
IesCeele esleerue.
eMve 9
Gej
DebOe Dehebie keeeRvee BRTS yeme ceOetve ekeeme Jejlee esF&ue Jeee?
DebOe Dehebie keeeRvee BRTS yeme ekeeme megJej nesCeemeeeree meke& megefkeOee Jesuesuee DemeueecegUs
leebvee BRTS yemeves DeefOeke megueYelesves ekeeme Jejlee esF&ue.
eMve 10.
Gej
BRTS ves yeme ekeeme JejCeeNeebmeeer heee\Jeieeer megefkeOee Deens Jeee ?

nese. cenJeeee BRTS yeme LeebyeepekeU yeme ekeeeebmeeer heee\Jeieeer megefkeOee
eMve 11
Gej
hegCes DeeeqCe eEhehejer eEeeke[ enjeeer BRTS kesieUer Deens Jeee?

veener. oesvner MenjebceOes HeeeeYetle megefJeOeebeer efveefce&leer lee lee ceneveiejHeeefuekeske[tve kesueer peele Deens.
leLeeefHe BRTS yememesJeses mebeueve PMPML ceeHe&le Skeef$eleefjlee kesues peeCeej Deens. leecegUs hegCes
DeeeqCe eEhehejer eEeeke[ enjeeer BRTS SJee Deens.
eMve 12
Gej
BRTS yeme meskee Yeejleele JeesCeJeesCelee enjele Deens?

Denceoeyeeo, jepeJees, Fboesj F. enjele BRTS yeme meskee eMemJeer
eMve 13.
Gej
eMve 14.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
JejCeele esle Deens.
Peeueer Deens.
jmleeee ceOeYeeieele yeme mseve Deens ekeeeebmeeer les megjef#ele Deens Jeee?
BRTS yeme msevepekeU heeoeejer ceeie& Je Flej megj#eelceke GHeee eespevee kesueeves yeme mseve
ekeeeebmeeer megjef#ele Deens.
yeme ceeiee&le BRTS cegUs yeoue nesleerue Jeee?
BRTS yeme ceeiee&cegUs yeoue nesCeej Deensle. leLeeefhe, ekeeeebee kesUsle yeele nesCeej Deens.
eMve 1.
DeeieermeejKeer ogIe&vee Ie[ueeme Jegs mebheJe& Jejekee ke DeefiveeeceJe efkeYeeieeeer meskee Jeeer
eehle Jejekeer?
DeeheCe DeehelJeeueerve otjOkeveer e101 (esue Heer) kej mebheJe& meeOet eJelee.
ce.ve.Hee. DeefiveeeceJe JeWebeer ceeefnleer ke mebheJe& eceebJe heg{erueeceeCes
Gej
De. e. DeefiveeeceJe JeW
Heesve
27423333,
27422405
cees.
9922501475
2.
Yeesmejer, DeefiveeeceJe JeW

eeefOeJejCe, DeefiveeeceJe JeW
jneCeer, DeefiveeeceJe JeW
Heesve
Heesve
Heesve
cees.
cees.
cees.
9922501476
eMve 3.
Gej
27652066
20270881
DeefiveeeceJe oueeeer meskee JeesCelee JeejCeebJeefjlee Ieslee esles?

pesLes peerefkele ke efkeeneveer nesT eJeles ke DeeheeerpeveJe heefjeqmLeleer efvecee&Ce
nesT eJeles Deee efJeeCeer DeefiveeeceJe oueeeer ceole Ieslee esles. Goe.
Deeie ogIe&vee Ie[ueeme, Iejiegleer ie@me efmeeEue[jceOetve (L.P.G.) ie@me
ieUleer Peeueeme, keeet ieUleer Peeueeme, keeer heeCeele yeg[eueeme,
heeCeele De[Jeueeme, keeoUkeeNeeves Pee[ he[ueeme eEJekee leecegUs
keenlegJeerme De[LeUe efvecee&Ce Peeueeme, Pee[ OeesJeeoeeJe Demeueeme,
hetj heefjeqmLeleer efvecee&Ce Peeueeme.
eMve 4.
Gej
9922501477
9922501478
27
DeeqiveMeeceke
efJeYeeie
eer. efkejCe ieeJe[s
DeeqiveMeeceke DeefOekeejer
DeefiveeeceJe efkeYeeieeJe[tve efouee peeCeeNee meskesmeeer efJeleer eguJe DeeJeejues peeles?

ceneveiejheeequeJesee nerceOes Ie[uesuee Deeie eEJekee Flej DeehelJeeueerve ogIe&vesle JeesCeleener eJeejes
DeefiveeeceJe meskeeeguJe DeeJeejues peele veener. leLeeefhe ceneveiejheeequeJesee neryeensj cee$e DeefiveeeceJe
meskeeeguJe DeeJeejues peeles.
ce.ve.hee. nerceOes ke neryeensj heg{erueeceeCes DeefiveeeceJe meskeeeguJe DeeJeejCeer Jesueer peeles.
De.e. meskee
3.
20277060
Deeie ueeieueeeer eEJekee Deve DeehelJeeueerve ogIe&veseer ceeefnleer /

Keyej DeefiveeeceJe oueeme Jeeer eekeer ?

Deeie ueeieuesuee efJeeCeeeer vesceJeer ceeefnleer eekeer Je heee
kekeeqmLele meebieekee.

pekeUeer KetCe meebieekeer.

Deeieeree mkeheeefke<eeer ceeefnleer eekeer.

Deeheues veeke ke Heesve eceebJe meebieekee.
Gej
2.
YeceCeOkeveer eceebJe
eEhehejer, cegKe DeefiveeeceJe

JeW
4.
eMve 2.
otjOkeveer eceebJe
1.
3.
1.
111
nerceOes eguJe neryeensj eguJe
DeefiveeeceJe meskee / jsmJeet

veener
keoea (eefle keenve, eefle efeHe)
heeCeer HekeejCeer (eefle keenve)
. 1,000/Deefive yeboesyemle m@v[ yeee [eger . 3,000/(eleer keenve, eefle efeHe)
efvekeemeer . 3,000/efyeiej efvekeemeer . 5,000/. 3,000/- (10 efJeceerheele Hee)

. 5,000/- (50 efJeceerheele)
efHebHejer efebeJe[
. 7,000/- (50 efJeceeree heg{s) ceneveiejHeeefuekee,
SARATHI
112
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
DeefiveeeceJe efkeYeeie JeesCeJeesCelee eJeejeer meskee hegjkeles?

DeefiveeeceJe meskee
Deeheeer - yeeeke ke megJee meskee
Deeheeer - efveeb$eCe ke kekemLeeheve meskee
Jeee&eceebJeefjlee DeefiveeeceJe keenve m@v[yeee [eger (meeguJe meskee)
DeefiveeeceJe yeeeke ke megJee eefe#eCe (meeguJe meskee)
vee njJele eceeCehe$e (meeguJe meskee)
Deeie ueeieuesueer Demeleevee ceer Deefiveeceve oueeme JeeeeJeejs ceole Je eJelees ?

Deeie ueeieueeeer Keyej eesie heleerves Heeej Jebe us e ceuee ee ke Deeieeres efveefele efJeeCe meebiee.

eqpeLes Deeie ueeieuesueer Deens Deee efJeeCeer Deefiveeceve oueeee keenveeme kekeeqmLele, peueo ke
DeetJe heesneselee eekes eeJeefjlee cegKe jmleeee efJeeCeer esTve Leebyee.

Deeieeree yebye meeejve keepekeerle ogIe&vesee efJeeCeer peele Demeleevee, leeme jmlee ceesJeUe Jeve ee.
DeefiveeeceJe efkeYeeieeJe[tve JeesCelee eJeejeer vee njJele eceeCehe$es osCeele esleele?
Fceejle cebpegjerJeeceer leelhegjles ke megOeeefjle DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$e
Fceejle DeefiveeeceJe kekemLesmeeer heJeJes DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$e
ne@sue DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$e (vekeerve ke vetleveerJejCe)
je@Jesue efkeeer DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$e (vekeerve ke vetleveerJejCe)
JeejKeevee ke Jebheveer DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$e (vekeerve ke vetleveerJejCe)
Sue. heer. peer. ie@me, yeBJe DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$e (vekeerve ke vetleveerJejCe)
hesesue hebhe DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$e (vekeerve ke vetleveerJejCe)
efmevesceeie=n / ceefuHuesJeme DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$e (vekeerve ke vetleveerJejCe)
meeeyej Je@Hes DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$e (vekeerve ke vetleveerJejCe)
Deeiekeoea eceeCehe$e
DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$e IesCeemeeer Depe& Jegs Jejekee?
DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$e IesCeemeeer veeiejer megefkeOee JeW, eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee,
cegKe Jeeee&uee Fceejle, eEhehejer411018, esLes DeekeeJe Jeeieohe$eebmen Depe& Jejekee.
DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$e efceUCeemeeer efJeleer JeeueekeOeer ueeielees?
DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$e efceUCeeee JeeueekeOeer leebee eJeejekej Dekeuebyetve Deens. leLeeefhe,
efJeceeve 7 efokemeebee ke Jeceeue 15 efokemeebee JeeueekeOeer eeJeefjlee ueeiet eJelees.
DeefiveeeceJe vee njJele eceeCehe$eeJeefjlee efJeleer eguJe DeeJeejues peeles?
DeefiveeeceJe vee njJele oeKeuee meskeeeguJe ns kesiekesieee vee njJele oeKeueebJeefjlee kesiekesieUs
Deens. DeefOeJe ceeefnleerJeefjlee www.pcmcindia.gov.in> General Info> Fire NoC
Charges HeneJes.
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
113
DeefiveeeceJe efkeYeeieeejs JeesCeJeesCelee eJeejes eefe#eCe efoues peeles?

Deefiveeceve megj#ee.
Deeheeerletve yeeeke ke megJee.
DeehelJeeueerve kekemLeeheve ke efveeb$eCe.
DeefiveeeceJe efkeYeeieeejs eefe#eCeeJeefjlee efJeleer Heer DeeJeejueer peeles?

Keepeieer mebmLee : . 1500/- eefle me$e (meeOeejCele: 1 leeme 30 efceefves)

mejJeejer mebmLee : . 1000/- eefle me$e (meeOeejCele: 1 leeme 30 efceefves)

eeUe, ew#eeqCeJe mebmLee : . 500/- eefle me$e (meeOeejCele: 1 leeme 30 efceefves)

DeefiveeeceJe JeWeceOes eeUebJeefjlee ceesHele eefe#eCe efoues peeles.
DeefiveeeceJe efkeYeeieeejs efouee peeCeeNee eefe#eCeees mkehe Jemes Deens?

Deefiveeceve megj#ee

Deeieereer leebef$eJe keeKee

Deeie ueeieCeeeer leebef$eJe JeejCes ke Deeieeres keie& /eJeej

Deeie efkePekeCeeee leebef$eJe heleer

Deeie efkePekeCeeeer ceeOeces ke meeOeves

Deefiveeceveemeeereer efkeefkeOe GheJejCes, leebeer jevee ke keehej

Deeie ueeieueeme Ieekeeeeer JeeUpeer ke o#elee

Deeieerheemetve mkele:ee ke Flejebee yeeeke JejCeeee heleer ke Gheeeeespevee
Deeheeerletve yeeeke ke megJee

Deeheeereer keeKee ke leeyeeyeleeer keeheJe ceeefnleer.

Deeheeeres eJeej.

Deeheeer Ie[Ceeeer meke&meeOeejCe JeejCes ke leekejerue Gheeeeespevee.

DeeheeerceOes mkemebj#eCeeee heleer.

DeeheeerceOes keehejekeeeeer megOeeefjle ke Deeeekele meeOeves, GheJejCes ke leebee keehej.

Deeheeer eUCeemeeer meke&meeOeejCe o#elee.
DeehelJeeueerve kekemLeeheve ke efveeb$eCe
Deeheeeres efkeefkeOe eJeej
Deeheeer kekemLeeheve Jeeeoe 2005 eer ceeefnleer

Deeheeer kekemLeeheve meboYee&leerue Jesme m[erpeee DeYeeme

Deeheeer DeejeKe[e ceeefnleer ke DebceueyepeekeCeer

Deeheeer efveeb$eCeeJeefjlee keehejeeee meeOevemeecegeeree DeYeeme ke el-e#e keehejemebyebOeer eeleef#eJe
Deve mebmLee ceeefnleer
mebmLee
otjOkeveer eceebJe
eqpeuneefOeJeejer Jeeee&uee
Deeheeer kekemLeeheve DeefOeJeejer
Heesve
26122114
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
114
eeoe, Deeheeer efvekeejCe Je#e
Heesve
020 - 25608000,
2568100
veeiejer mebj#eCe oue

(efmeeqknue ef[HeWvme)
nesceiee[&
meer.Sce.F&. yee@cye ef[mheesPeue mJee@[,
oehees[er
heesueerme yee@cye ef[mheesPeue mJee@[, hegCes
Heesve
020 - 26361072,
25501000
Heesve
Heesve
020 - 25836086
Heesve
020 - 26208377
020 - 27145998
Deeweeseif eJe DeefiveeeceJe meskee

eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee nerceOeerue
De. Jebheveeres veeke
e. ke heee
1
ces. ee ceesme& eque., MIDC eEhehejer.
2
3
4
5
ces. ee ceesme& eque., eEeeke[.

ces. yepeepe Dee@es eque. cegbyeF&-hegCes jes[, DeeJeg[ea.
ces. Heesme& ceesme& eque., cegbyeF&-hegCes jes[, DeeJeg[ea.
ces. meWvegjer SvJee eque., MIDC Yeesmejer.
DeefiveeeceJe
otjOkeveer
keenveebeer mebKee eceebJe
Heeej W[j 1 Heesve 5613772
Heeej W[j 2
Heeej W[j
Heeej W[j
Heeej W[j
Heeej W[j
1
1
1
1
Heesve
Heesve
Heesve
Heesve
5635555
27406224
27476381
66127300
SJetCe Heeej W[j
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee neryeensjerue

De. Jebheveeres veeke ke heee
e.
DeefiveeeceJe
keenveebeer mebKee
otjOkeveer eceebJe
1
2
ces. yepeepe Dee@es eque., eeJeCe.

ces. keesukeme ke@ieve eque., eeJeCe.
Heeej W[j
Heeej W[j
1
1
DeefiveeeceJe meskee,
eEnpeke[er, Hespe -1
MIDC DeefiveeeceJe meskee,
eEnpeke[er, Hespe 3
MIDC DeefiveeeceJe meskee, eeJeCe.
ces. HPCL yegmj mseve, leUsieebke
Heeej W[j
Heesve
Heesve
Heesve
Heesve
Heeej W[j
Heesve
Heeej W[j
Heeej W[j
1
1
Heesve
Heesve
ces. pevejue ceesme&, leUsieeke

ces. ceeEne knsF&Jeue ce@veg.
Jeb. eque., eeJeCe
Heeej W[j
Heeej W[j
1
2
Heesve
Heesve
4
5
6
7
MIDC
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
SJetCe Heeej W[j
02135-259301
02135-661131
661111(Jebesuece)
020-22933101,
020-22934101
020-20272722,
020-20272744
02135-203500
02114-222784,
02114-287035
02114-669911
7387001598
115

fire@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
116
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eMve 3.
Gej
28
Deeheeer cnCepes Jeee? efJekee Deeheeer Jeeeme mebyeesOelee esF&ue ?

Deeheeer cnCepes pee mebJeecegUs jeeeer eEJekee meceepeeeer ceesee eceeCeele peerefkele, DeeefLe&Je DeeeqCe
meeceeeqpeJe neveer nesles lemese lee jeekej eEJekee meceepeekej eflees otjieeceer heefjCeece nesleele, Deee
mebJeeuee Deeheeer cnCeleele.
Deeheuee heefjmejele JeesCeJeesCelee Deeheeer mebYekeleele?
eEhehejer eEeeke[ enj heefjmejele cenehetj, YetJebhe, Deeie, DeeweesefieJe DeheIeele, jmlesjsukesefkeceeve
DeheIeele, yee@cye mHees, onelekeeoer n}s, mebmeie&peve Deepeej, Fleeoer mkeheeee Deeheeer mebYekeleele.
Deeheeeremebieer ceoleermeeer JeesCeeeer mebheJe& meeOeekee ?
Deeheeeremebieer eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee DeeHeeer efveJeejCe ke#e (020- 67339999) lemese
heesueerme100 DeeqiveeeceJe oue101 iCekeeefnJee108 ee otjOkeveer eceebJeekej mebheJe& meeOeekee.
eMve 4.
Gej
DeeHeeer
JeJemLeeHeve
efJeYeeie
eer. leeveepeer efMebos
Deefleefjkele Deeegkele
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 5.
Gej
ceneveiejheeequeJee heefjmejele Deeheeer kekemLeeheve Je#e Jegs Deens?

eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesee Deeheeer kekemLeeheve Je#e ne ceneveiej
heeequeJesee cegKe FceejleerceOes 24 leeme Jeee&jle Deens.
Deeheeer kekemLeeheve Je#eeceOes JeesCelee eJeejeer ceeefnleer ke eb$eCee
GheueyOe Demeles?
Deeheeer kekemLeeheve Je#eeceOes DeehelJeeueerve emebieer Gheege Deeer
ceeefnleer, enj ke heefjmejees veJeees, Deeheeer kekemLeeheve DeejeKe[e
lemese cenkeees otjOkeveer eceebJe (heesueerme, DeeqiveeeceJe oue, iCeeuee,
iCekeeefnJee, jehes{ee lemese jeere Deeheeer eeflemeeo oue, mesvee oue,
eqpeune Deeheeer efveeb$eCe Je#e, F.) DeeeqCe DeehelJeeueerve eeflemeeo eb$eCee
(24 Jeee&jle efveeb$eCe Je#e, megmeppe keenve, eesOe DeeeqCe yeeeke heLeJe,
megmeppe keweJeere heLeJe, F.) GheueyOe Demeles.
Deeheeer emebieer ceoleermeeer veeieefjJeebvee mewve oueebJe[s Les mebheJe& meeOelee eslees Jee ?
veener. Deeheeereer leerkelee ke mkehe ue#eele IesTve ceneveiejheeequeJee Deeegeebee Deeoseeves Deeheeer
kekemLeeheve Je#eeejs mesvee oue eEJekee pej lee eeflemeeo eb$eCeebeer leele[erves mebheJe& meeOetve ceole
ceeieefkeueer peeles.
Deeheeeres kekemLeeheve Jeee eJeejs Jesues peeles? Deeheeer kekemLeeheveees Hhes JeesCeles Deensle?
Deeheeer kekemLeeheveveees 3 ecegKe Hhes Deensle.
1) Deeheeerhetke& kekemLeeheveeeceOes eefe#eCe, pevepeeie=leer Gheece, eb$eCeeee mejeke ke eeleef#eJe,
Deeheeer kekemLeeheve DeejeKe[e leeej Jeve eb$eCee megmeppe skeCes, efkeefkeOe Deeheeer eeflemeeo oueebeer
mebheJe& ke mecevkee skeCes.
2) Deeheeeremebieer kekemLeeheveele#e DeehelJeeueerve emebieer ceole Jeeee&es efveeespeve JejCes ke ceole
eb$eCeeceOes mecevkee jeKeCes.
117
Deeheeerveblejes kekemLeeheve Deeheeerveblej Jejekes ueeieCeejs ceoleJeee& efveebef$ele JejCes, ceole ke

hegveke&meve eespeveseer eesie DebceueyepeekeCeer JejCes, Fleeoer .
3)
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
eMve 14.
Gej
eMve 15.
Gej
Deeheeer kekemLeeheveeeer mebyebefOele efkeYeeie JeesCeles Deensle?

Deeheeer kekemLeeheveeeer yengleebeer meke&e efkeYeeieebee mebyebOe eslees. eeceOes eecegKeeves mebheJe& eb$eCee,
heesueerme, megj#ee, Deefie>eeceJe, Deejesie ke keweJeere, DeefYeeebef$eJeer, jeere Deeheeer eeflemeeo oue, mesvee
oue, eqpeune Deeheeer efveeb$eCe Je#e F. efkeYeeieebee meceekese Deens.
Deeheeer kekemLeeheveeJeefjlee Jeeeoe Deens Jee?
nese. meve 2005 ceOes keW mejkeejves Deeheeer kekemLeeheve Jeeeoe kesuesuee Deens.
Deeheeer kekemLeeheve Jeeeeevkees Deeheeer kekemLeeheveeeer mebjevee Jeeer Demeles ?
De) jeere heeleUerSve.[er.Sce.S. (National Disaster Management Authority).
DeOe#e : hebleeOeeve.
ye) jepe heeleUer Sme.[er.Sce.S. ( State Disaster Management Authority).
DeOe#e : cegKeceb$eer.
Je) eqpeune heeleUer[er.[er.Sce.S. (District Disaster Management Authority).
DeOe#e : eqpeuneefOeJeejer.
[) enj heeleUer meer.[er.Sce.S. (City Disaster Management Authority).
DeOe#e : ceneveiejheeequeJee Deeege.
Deeheeer kekemLeeheveees eefe#eCe JeesCeeme Ieslee esles ?
Deeheeer kekemLeeheveees eeLeefceJe mkeheees eefe#eCe veeieefjJe mecetn, eeUe ke ceneefkeeeueeerve
efkeeeLeea, DeeweesefieJe #es$eeleerue Jeeceieej, meeke&peefveJe ceb[Us, meeceeeqpeJe mebmLeees Jeee&Jelex, F.
meceepeeleerue meke& mlejeleerue veeieefjJeebvee Ieslee esles.
Deeheeeremebieer ceole Jeeee&le JeeeeJeejs menYeeie Ieslee eslees ?
Deeheeeremebieer eefe#eCeeehle DeeeqCe Deeheeer kekemLeeheve Je#eeJe[s veeWoCeer Demeuesuee veeieefjJeebvee
leebee Jeee&#es$eeleerue Demeuesuee DevegYekeevegmeej eemeJeere ceole heLeJeebyejesyej ceoleJeeee&le menYeeie
Ieslee eslees. lemese DeVeOeeve, Jehe[s, Deew<eOes, GheJejCes, eb$emeecegeer, mkeebmeskee, F. mkeheeleosKeerue
ceole eesie lees mecevkee jeKetve Jejlee esles.
Deeheeer emebieeJeefjlee DeeefLe&Je ceole Jegs pecee Jejlee esles ?
DeeefLe&Je mkeheeee ceoleerJeefjlee jeereJele yeBJeebceOes GIe[uesuee eemeJeere ceoleefveOeer KeeleeceOes,
ceole pecee Jejlee esles.
veeieefjJe Deeheeer kekemLeeheve meefceleereer mLeehevee Je eJeleele Jee? Demeueeme Jeguee
heeleUerkej Je eJeleele ?
nese, Deeheeer kekemLeeheve ns meke&e #es$eele nesCes iejpeses Demeueeves les eeUe, ceneefkeeeuees,DeeweesefieJe
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
118
#es$e, veeiejer kemeenleer, F. meke& #es$eele keee&jle DemeCes DeekeeJe Deens.

eMve 16.
Gej
ceneveiejheeequeJesee Deeheeer kekemLeeheve DeejeKe[e leeej Deens Jee?

ceneveiejheeequeJesee Deeheeer kekemLeeheve DeejeKe[e leeej Demetve lees hegmleJe mkeheele lemese
ceneveiejheeequeJesee kesyemeeF& www.pcmcindia.gov.in kej GheueyOe Deens.

disastermgmt@pcmcindia.gov.in ee F&-cesuekej mebheJe& meeOeekee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
119
Deeieeres eJeej : meeOeves keehej leee

Deeieeree
eJeej
FbOeve (heoeLe&)
kee@j Heesce
eF&he eF&he
Goe. heshej, ueeJet[, JeesUmee, Jeeieo F.
Goe. hesesue, kee@efve&e, heW , Dee@F&ue, F.
Co2
DCP
ABC
(IeveheoeLe&)
B
(keheoeLe&)
(keeetpeveheoeLe&) Goe. LPG, CNG, S@efmeerueerve F.

(OeeletheoeLe&) Goe. S@uegefceveerDece, pemle, mees[erDece F.
DeeqiveeeceJe meeOeves keehejCeeee heleer
ABC DeeqiveeeceJe GheJejCe keehejCeeeer heleer.
nkesee efoesves megjef#ele Deblejekej GYes jene.
mesHeer heerve Jee{e.
ef[meepe& veesPeue Deeieeree efoesme heJe[e.
mJekeerpe eerhe oeyee.
Deeieerkej Les ceeje Jeje.
CO2 DeeqiveeeceJe GheJejCe keehejCeeeer heleer

nkesee efoesves GYes jne.

megjef#ele Deblejekej GYes jne.
mesHeer heerve Jee{e.
ef[meepe& ne@ve& Deeieeree efoesme heJe[e.
ef[meepe& kee@ue [ekeerJe[s efHejketve eeuet Jeje.
Deeieerkej Les ceeje Jeje.
Jeee Jejekes DeeeqCe Jeee Je vees

Deeie ogIe&vesmeceeer Jeee Jejekes DeeeqCe Jeee Je vees?
ns Jeje ()
`Deeie, Deeie' Demes Deesj[tve Flejebvee meekeOe Jeje.
efkeegleekeen yebo Jeje.
DeeieerceOes Oegjeee $eeme eUCeeJeefjlee
ceeue Deesuee Jeve veeJeeuee yeebOee.
Deeieeree metevee osCeejs pekeUes
(Manual call point) yeve oeyee.
pekeUheeme Demeuesuee DeeqiveeeceJe GheJejCeeee
(Heeej SefJembiegejee) keehej Jeje.
ns Je veJee ()
Deeie ueeieueekej Ieeyeve peeT veJee.
Deeieerheemetve yeeeke JejCeemee"er heuebie, yeeLece,
Jehee, eeceOes uehetve yemet veJee.
yengcepeueer Fceejleerle Deeieeree kesUer eqpeveeee keehej
Jeje. equeHeee keehej Je veJee.
eqpeveeves Glejleebvee OeekeheU ke OeJeJeeyegJeJeer Je
vees. peueoheCes eeuee.
Peesheleevee Oetceheeve Je veJee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
120

Oegjeee Keesueerle De[Jeueeme jebiele yeensj ee.

FceejleerceOetve yeensj he[Ceees ceeie& yebo Peeues
Demeueeme yeeuJeveer, efjHeegpe Sefjee, ieeer
Deee megjef#ele ef"JeeCeer esTve Leebyee ke
ceoleerJeefjlee neJe ceeje.
Deeie ueeieueekej DeeqiveeeceJe oueeme 101
vebyejkej Heesve Jeve kekeeqmLele ceeefnleer ee.

IejeceOes efkeveeJeejCe pkeueveeerue, OeesJeeoeeJe kee

efkeveekeehejees meeefnle sket veJee.
Goe. ef[Pesue, Hese^ sue, jmeeeves F.
efkeegle Deeie (FuesefJeJe Heeej)

ns Je veJee ()
ns Jeje ()
cesve eqmkee yebo Jeje.
Deeie efkePeefkeCeeJeefjlee efkeegle GheJejCeebkej heeCeeee
DCP, ABC, CO2 ee Heeej SeEJemiegejee
keehej Je veJee. leecegUs legcneme ee@Je yemet eJelees.
SJee FueseqJeJeue mee@JesceOes DevesJe Hueie
keehej efkeegle Deeie efkePeefkeCeeJeefjlee Jeje.
efkeegle GheJejCes keehejleevee mee@Jes iejce Peeues lej
ueeketve Deesknj uees[ Je veJee.
leeye[leesye eqmkee Dee@He Jeje, lkeefjle Fuesefmefeeve SJemWeve yees[&kej peemle #eceleseer
Je[tve keeeefjbie leheemetve Iee.
(nee S@cheerDej) GheJejCes ueeket veJee.
efkeegle GheJejCes ke mebe ceeb[Ceeres Dee\Leie Jeje.
Jehe[s Feer Jejleevee F.eer eeuet DeLekee Jehe[eebkej
FuesefJeJe keeeme&ee pees[Ceer GIe[ee sket veJee,
sketve Flej$e peeT veJee.
FueseqJeJe efiePej Deesuee neleeves neleeUt veJee.
JevesJeme& keeheje.
ee@& meefJe& eUCeeJeefjlee (MCB) Miniature
Jeejhes Keeuetve FueseqJeJe keeeme& meHueee vesT veJee.
Circuit Breaker efkeegle keeeefjbieceOes keehej Jeje. mveeveie=n yebo keve SueHeerpeer ieerPej JeeHe vekee.
ke<ee&letve SJeoe meke& efkeegle GheJejCeebeer efkeegle
efvejer#eJeeJe[tve leheemeCeer Jeve Iee.
mkeebheeJe Iejeleerue Deeie ogIe&vee
ns Jeje ()
ie@me, meskn meg Demeleevee efleLese Leebyee.
e@kesume, heshej, HueeefmJe DeeeqCe Flej pkeeueeeener
kemlet ie@me, mesknheemetve otj skee.
ueneve cegueebvee Dees{lee esCeej veenerle Deee eJeejs
efjJeecee Yeeb[eebeer nB[ume Gueer "skee.
mesknes yeve&j mke skee. leekej mee"uesueer
JeepeUer hes IesT eJeles.
keehejele vemesue leskne meskn ke ie@me efmeueW[j cesve
jsieguesjheemetve yebo Jeje.
mkeebheeJeIejeleerue SJe lejer eqKe[Jeer DeLekee
eqKe[Jeeree Yeeie eJeelees GIe[e skee.
(OeesJeeoeeJe ie@me yeensj peeCeeJeefjlee.)
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
ns Je veJee ()
mkeebheeJe Jejleevee mewue Jehe[s Ieeuet veJee.
ie@me mesknee kejee yeepetuee mkeebheeJeees meeefnle
eEJekee Yeeb[er sket veJee. leer Jee{leevee legceee
Jehe[eebvee Deeie ueeiet eJeles.
mkeebheeJeIejele eJeelees Heerpe sket veJee.
mkeebheeJe kejleevee mewue DeLeJee efmebLesefke keHe[s
Ieeuet vekee

121
je$eer PeesheCeehetkeea meke& efokes efkePekeekesle.

Iej yebo Jeve yeensj he[Ceehetkeea meke& efokes ke
yeCe yebo Jejekesle.
Sue.heer.peer. efmeueW[jee megjef#ele keehej

ns Je veJee ()
ns Jeje ()
yeve&juee pees[Ceejer ie@me etye mke skee.
ie@me ieUleer leheemeCeeJeefjlee JeOeerner ceeefeme Jee[er
veUerceOes eqs veenerle eEJekee efleuee le[s iesuesues
hesketve heent veJee.
JeesCelesner FuesefJeJe yeCe eeuet eEJekee yebo Je
veenerle eeeer leheemeCeer Jeje.
ie@meee keeme vesnceerhes#ee peemle esle Demeueeme
veJee. JeejCe yeCeeceOeerue Deieoer eseeee
ie@meieUleer Deens Demes mecepeekes.
ef"CeieercegUsner Deeie ueeiet eJeles.
vesnceer LPG meskn ne efmeueW[jhes#ee kejee
henes /meJeeUer G"ueeyejesyej mkeebheeJe Iejeleerue
heeleUerkej skee.
eqKe[Jeer GIe[ueeefekeee ie@me eeuet Je veJee.
ie@meieUleer nesle Demeueeee mebee Deeueeme,
efmeueW[juee Deeie ueeieueer Demelee Deeieeree
ie@me meskn lemese efmeueW[j kne@uke leeye[leesye yebo
pkeeuee efkePeket veJee. Hee efmeueW[jkej heeCeer ceeve
Jeje.
lees Leb[ skeCeeee eelve Jeje.
Sue.heer.peer.keeet yeensj peeCeeJeefjlee meke& ojkeepes
DeeeqCe eqKe[Jeee GIe[e.
lkeefjle mene-eeJeefjlee DeeqiveeeceJe oueeme ke
Sue. heer. peer ie@me meskee hegjke"eoejeme mebheJe& Jeje.
Deeie ueeieuesuee efmeueW[jkej heeCeeee ceeje Jeje.
Hee ie@meieUleer nesle Demeueeme efmeueW[j kne@ueeer
HueeeqmJe Je@he leekej Ie oeyetve yemekee.
eJee Demeueeme ieUleer Peeuesuee ie@me efmeueW[j
Geuetve ceesJeee peeiesle DeeCetve skee.
YetJebhe
ns Je veJee ()
ns Jeje ()
YetJebheeee kesUer Ieeye veJee.
Fceejleerletve yeensj he[Ces eJee vemeueeme yeensj
ke= keeer, ceefnuee, ueneve cegues eebvee meke&eLece
he[Ceees eele> Je veJee.
equeHeee keehej Je veJee.
megjef#ele ef"JeeCeer peeCeeme ceole Jeje.
ie@me jsieguesjee vee@ye, efJeegle eJeen Je
efkeegle ekeenepekeU GYes jent veJee.
DeHekeebkej efkeeeme sket veJee.
GheJejCes yebo Demeueeeer Kee$eer Jeje.
YetJebheeee kesUer peefceveerkej Peeshee eEJekee syeue,
FceejleerceOetve yeensj he[leevee IeeF&, ie[ye[,
heuebie eeee Keeueer Jebheve yebo nesFh& eele o[tve yemee.
Deej[eDeesj[ Je veJee.
Jebheve yebo Peeueeveblej FceejleerceOetve yeensj
ogIe&vesee ef"JeeCeer peeCee-esCeemee"er ogeeJeer,
peeCeemee"er Hee eqpeveeee keehej Jeje.
eejeeJeer keenveebee keehej Je veJee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
122

ojkeepee, efmeceWee Jee@uecepekeU pesLes kepeveoej

kemlet he[Ceej veenerle Deee ef"JeeCeer [esJeeekej
nele sketve yemee.
efkeegle ekeen, Jeeesee kemlet eEJekee Dekepe[,
Oeejoej kemlet eebeeheemetve otj GYes jene.
Gbe Fceejle Demeueeme Ieeye veJee, eeblelee skee.
FceejleerceOetve yeensj he[Ces eJee vemeueeme
Fceejleer ceOeerue efjHeetpe Sefjeele esTve Leebyee ke
ceoleereer kee hene.
eJee Demeueeme FceejleerceOetve yeensj ceesJeee
megjef#ele peeieer ( Assembly Point ) Leebyee.
ye@jer mesuekej eeueCeeNee jsef[Dees, FM DeeeqCe
OkeefvekeOe&Je, YeceCeOkeveer eebkejerue meboseejs
efouee peeCeeNee metevee SsJee.
hetj heefjeqmLeleer
ns Je veJee ()
ns Jeje ()
hetj heeleUeree OeesJeeeeer JesUesJesUer ceeefnleer Iee.
efkepesee GheJejCeebee keehej Je veJee.
HeeCeeee HeeleUerle Jesieeves Jee{ Peeueeme,
heeCeeeer heeleUer OeesJeeehes#ee peemle nesF&ue
HeeCeer; Fceejleer DeLeJee IejepeJeU Heesneseueeme
eeeer kee heent veJee.
heeCeeee ekeenele heesnlee esle vemeueeme
lJejerle Iej mees[eJes

hetjheefjeqmLeleerle De[Jeueeme efjJeeceer ce[Jeer, nb[s,
heesnCeeee eelve Je veJee.
efkepeebee Je[Je[e nesle Demesue lej Pee[eKeeueer,
efjJeeces HueeefmJe yee@ue eebes megOeeefjle lejeHes
yeveketve leeee DeekeeJelesvegmeej keehej Jeje.
efkepesee KeebyeepekeU, Deesuee ef"JeeCeer Leebyet veJee.
ke= keeer, ceefnuee, ueneve cegues eebvee meke& eLece
leguesuee, he[uesuee Kebef[le Peeuesuee efkeegle
megjef#ele ef"JeeCeerefjHeetpe SefjeeceOes nuekeCeeme
leejebvee neleueeket veJee.
GIe[eekejes DeVeheoeLe& KeeT veJee.
ceole Jeje.
hetj heefjeqmLeleerle mLeueeblej Jejleevee Iejeletve yeensj
he[Ceehetkeea Deeheuee Iejeee efkeegle hegjke"e,
ie@me hegjke"e,heeCeeee veU yebo Jesueeeer Kee$eer Jeje.
efke<eejer, pkeueveeerue heoeLe&, peblegveeeJes Fleeoer
IejeceOes Gbe peeieer skee.
ye@jer mesuekej eeueCeeNee jsef[Dees, FM DeeeqCe
OkeefvekeOe&Je, YeceCeOkeveerkejerue meboseeejs efouee
peeCeeNee metevee SsJee.
melele heeTme he[le Demeuee lej je$eeree kesUer
DeefOeJe o#e jene.
IejeceOes eLeceesheeej, Deeqiveeceve meeOeves,
Deeheeer yeeeke meeefnle pekeU skee. (Goe.yeBv[spe,
SARATHI
efHebHejer efebeJe[

123
jeshe, e@e&, Heeej SJemeeEiegej F.)

Deeheeer efvekeejCe kewoeJeere meskesee ueeYe Iee.
efouesuee OeesJee heeleUeree kej Iej yeebOee.
Gbe megjef#ele peeiee jketve skee.
cevehee, eemeJeere mebmLee, DeeqiveeeceJe oue,
Deeheeer efvekeejCe kekemLee, yeeeke heLeJe eebee
meteveebes heeueve Jeje ke leebeer ceole Iee.
vescetve efouesuee megjef#ele ef"JeeCeer mLeueeblej Jeje.
Gbe Fceejleerleerue ogIe&vee

ns Jeje ()
ns Je veJee ()
Deeie ueneve mkeheeeer Demeueeme pekeUerue
FueseqJeJe Deeie Demeueeme leekej heeCeeee keehej
DeeqiveeeceJeeee keehej Jeje.
Je veJee.
FceejleerceOes ueekeuesuee DeeqiveeeceJe eCeeueeree
equeHeee keehej Je veJee.
keehej Jeje. (Goe.Heeej Skeefmbiegej, [eTve FceejleerceOetve yeensj efveIeeueeveblej Fceejleerle
Jecej, F.)
JeesCeleener JeejCeemleke hegvne ekese Je veJee.
eqKe[Jeee ke ojkeepes GIe[e pesCes Jeve Oetj yeensj mesDej ce, yeeLece, meb[eme, De[eCeeree
peeCeeme ceole nesF&ue.
ef"JeeCeer uehetve yemet veJee.
esnNeeuee Deesuee ceeue yeebOee.
eqpeveeves Glejleevee heUeheU, IeeF& ie[ye[,
yeensj peeCeeee pekeUee ceeiee&ves ceefnuee,
OeJeJeeyegJeJeer Je veJee.
yebo ojkeepee Skeoce GIe[t veJee.
ueneve cegues, ke= keeer eebvee meke&eLece megjef#ele
ef"JeeCeer (efjHeetpe Sefjee) peeCeeme ceole Jeje.
Fceejleeryeensj peeCeemee"er Hee eqpeveeeee keehej
Jeje.
eqpeveeves Glejleevee meekeJeee hejbleg hehe peueo
ieleerves eeuee.
Fceejleeree kejee cepeueekej Deeie Demesue lej
Keeueee cepeueekej eEJekee ceesJeee peeieer Leebyee.
Fceejleerle Keeueee cepeueekej Deeie Demesue lej
kejee cepeueekej eEJekee ceesJeee peeieer Leebyee.
Oegjeee Keesueerletve veeJeeuee Deesuee ceeue yeebOetve
peefceveerueiele jebiele yeensj ee.
ojkeepee, eqKe[Jeer eebceOeerue HeerceOes Jehe[eees
yeesUs Ieeuetve yebo JejCeeee eele> Jeje. pesCes
Jeve Keesueerle Oetj YejCeej veener.
Deeieeree Deboepe IesTve ke G<Celee neleeves eeehetve
vebleje nUte yebo ojkeepee GIe[e.
Deeqiveeceve oueeeer ceole Iee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
124
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
ceneveiejheeequeJesee efkeefkeOe JeueeCeJeejer eespeveebeer ceeefnleer Jegs efceUsue?

ceneveiejheeequeJesee efkeefkeOe JeueeCeJeejer eespeveebeer ceeefnleer www.pcmcindia.gov.in
>Corporation >Departments>Nagarvasti Schemes ee mebJeslemLeUekej GHeueyOe Deens.
lemese veeiejkemleer efkeJeeme eespevee efkeYeeieeJe[s ee efke<eeereer ceeefnleer hegeqmleJee GheueyOe Deens.
efJeefJeOe keueeCekeejer eespeveebes Depe& Jegs efceUleele?
veeiejkemleer efkeJeeme eespevee efkeYeeieeceeHe&le jeyeefkeCeele esCeeNee eespeveebes Depe& JeeceJeepeeee efokeeer
eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeeleerue veeiejer megefkeOee JeWeceOes me.11.00 les og. 4.00 ee kesUsle ke<e&Yej
efkeveecetue GheueyOe nesleerue. leLeeefhe, efkeYeeieeceeHe&le eefme JejCeele esCeeNee peenerj eJeveevebleje
meojes Depe& veeiejer megefkeOee JeWele efkeefnle cegoleerle mkeerJeejCeele esleele.
29
eMve 3.
Gej
veeiejJemleer efJeYeeie
keueeCekeejer
eespevee
eMve 4.

meneeke Deeegkele
eMve 5.
Gej
Gej
eMve 6.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Depe& JejCeemeeer Jeener eguJe DeeJeejues peeles Jee?

Depe& efkeveecetue osCeele eslees. leLeeefhe, Yejuesues Depe& mkeerJeejleevee veeiejer
megefkeOee JeWeceeHe&le.. 10/ eefle Depe& eguJe DeeJeejCeele esles.
veeiejkemleer efJekeeme eespevee efkeYeeieeee eespeveebes ueeYe
efceUefkeCeemeeeres Depe& Jegs eekes ueeieleele ?
efkeYeeieeceeHe&le ojke<eea peenerj eJeveeejs efveefele JejCeele Deeuesuee
JeeueekeOeerceOes efkeefnle vecegveeleerue hetCe& Yejuesues Depe& DeekeeJe lee
Jeeieohe$eebee eeebefJele eleeRmen eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeeleerue veeiejer
megefkeOee JeWeceOes JeeceJeepeeee kesUsle mkeerJeejCeele esleele.
ceneveiejheeefueJesee efkeefkeOe JeueeCeJeejer eespeveebmeeer cevehee
nerleerue jefnkeemeer DemeCes ke leeeeJe[s DeeOeejJee[& DemeCes DeekeeJe
Deens Jee?
nese. ceneveiejheeequeJesee JeesCeleener eespeveebee ueeYe IesCeemeeer ueeYeeLeea
ceneveiejheeequeJee nerleerue jefnkeemeer DemeCes ke leees DeeOeejJee[& DemeCes
eeuese /ceneefkeeeueeerve efkeeeLeemeeer JeesCelee eespevee jeyeefkeCeele esle Deensle?

1 . cegueeRvee eemeJeere/cevehee I.T.I. ceOeerue efJeceeve SJe ke<e& JeeueekeOeeree leebef$eJe eefe#eCeemeeer
. 2000/ DeLe&menee osCeele esles.
2 . Feee 10 keer ceOes efe#eCe IesCeeNee efkeeeefLe&veeRvee eeuese meeefnle IesCeemeeer . 1000/
DeLe&menee SJekesU osCeele esles.
3 . Feee 12 keer veblejee keweJeere / DeefYeeebef$eJeer DeYeemeeceeJeefjlee eLece ke<ee&me iegCekeesvegmeej
JeWere heleerves ekese Iesleuesuee ceeieemekeieeae (SC / ST / VJNT) efkeeeLeea / efkeeeefLe&veeRvee
. 10,000/ lemese Keguee ieeleerue efkeeeefLe&veeRvee . 7500/ DeLe&menee SJekesU
osCeele esles.
4 . cegueeRvee hejoseeleerue Ge efe#eCeemeeer . 1,00,000/ DeLe&menee osCeele esles.
5 . Feee 5keer les 7keer DeeeqCe 8keer les 10 keer ceOes efeJele Demeuesuee ceeieemekeieeae (SC / ST /
125
VJNT)
efkeeeLeea / efkeeeefLe&veeRvee Devegeces . 750/ DeeeqCe . 1250/ keeef<e&Je efe<eke=eer

osCeele esles.
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
efvemeceLe& (Dehebie) keeeRveer Dehebielkeees eceeCehe$e Jegtve Ieekes ?

efvemeceLe& (Dehebie) keeeRveer eqpeune iCeeuee / memetve mekeexheeej iCeeuee / ceneheeequeJeses eekeblejeke
ekneCe mce=leer iCeeuee esLetve Dehebielkeees eceeCehe$e Ieekes.
efvemeceLe& (Dehebie) keeeRmeeer JeesCeJeesCelee eespevee jeyeefkeuee peeleele ?
1 . efvemeceLe& (Dehebie) keeeRvee Gheege eueve keueve meeOeves ceesHele osCeele esleele. eeceOes leerve
eeJeer meeeJeue, eqknueesDej, Je@equehej, Jeef$ece Dekeeke, ekeCeeb$e FleeoeRee meceekese Deens.
2 . Dehebie efkeeeLeevee efe#eCeemeeer ceole cnCetve heg{erueeceeCes efe<eke=eer osCeele esles.
De) Feee 1 ueer les 9 keer . 4000/ keeef<e&Je
ye) Feee 10 keer les 12 keer . 5000/ keeef<e&Je
Je) ceneefkeeeueeerve eLece ke<e& les heokeer heele . 6000/ keeef<e&Je
[) heokegej efe#eCeeJeefjlee . 8000/ keeef<e&Je
3 . heee ke<ee&heg{erue keeeee ceeflecebo cegueebvee / keeeRvee ceeefmeJe . 1,000/ ee eceeCes Jeeecemkeheer
DeLe&menee osCeele esles.
4 . JegHeeref[le efvemeceLe& (Dehebie) keeeRmeeer ceeefmeJe . 1,000/ee eceeCes Jeeecemkeheer
DeLe&menee osCeele esles.
5 . efvemeceLe& (Dehebie) keeeRvee kekemeeeemeeer yeBJesves cebpetj Jesuesuee Jepe& jJecesee 50 DeLekee
peemleerle peemle . 1,00,000/ FleJes DeLe&menee osCeele esles.
P.M.P.M.L. ee ceesHele yemeekeeme heemeeer megefkeOee JeesCeemeeer GHeueyOe Deens?
efvemeceLe& (DeHebie) keueeCekeejer eespeves Debleie&le P.M.P.M.L.es ceesHele yemeekeeme heeme 40 Dehebielke
Demeuesuee efvemeceLe& (DeHebie) DeeqmLekebie / keCe&yeefOej (cetJeyeefOej) keeeRvee efoues peeleele.

eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
mebieCeke eefe#eCe osCeeyeeyeleee JeesCelee eespevee jeyeefkeuee peeleele?

Feee 10 keer heeme Peeuesuee efvemeceLe& (DeHebie) lemese ceeieemekeieeae (SC / ST/ VJNT) cegues / cegueer
lemese Keguee ieeleerue ceefnuee / cegueer eebvee mebieCeJe eefe#eCe eespeves Debleie&le ceveheeee I.T.I. ceeHe&le
efveefele Jesuesuee JeWebceOes MSCIT, DTP ke TALLY ns mebieCeJe eefe#eCe osCeele esles. eemeeer
ueeYeeLeeveer eefe#eCe Heeree 10 menYeeie eguJe YejCes DeekeeJe Deens.
oeefjejs<esKeeueerue Jeggbyeeleerue kekeleeRmeeer JeesCelee eespevee jeyeefkeuee peeleele ?
oeefjejs<esKeeueerue Jeggbyeebee eeoerle veeke DemeCeeNee ceveHee nodoerleerue keeeRmeeer heg{erueeceeCes
eespevee jeyeefkeuee peeleele
De) mkeebjespeieejeJeefjlee yeBJesJe[erue cebpetj Jepe& jJecesee 25 eEJekee peemleerle peemle
. 50,000/ Devegoeve osCeele esles.
ye) SJe ke<e& Jeee&jle Demeuesuee efJeceeve heee ceefnueebee yeeleieeme eefle ceefnuee
. 2,000/ eeeceeCes DeLe&menee osCeele esles.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
126
Je) eqpeune kekemeee efe#eCe ke eefe#eCe DeefOeJeejer eebveer efveefele Jesuesuee mebmLeebceeHe&le ceesHele
kekemeee eefe#eCe osCeele esles.
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
eMve 14.
Gej
eMve 15.
Gej
eMve 16.
Gej
eMve 17.
Gej
eMve 18.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
oeefjejs<esKeeueerue eeoerle Deelee veeke Ieeuelee esF&ue Jeee?

oeefjejs<esKeeueerue ueeYeeLeeeer eeoer Debelf ece Demeueeves leele Hesj yeoue Jejlee esle veener. Yeefke<eele JeW
eemeveeee efveoxeevegmeej mekex#eCe Jesues peeF&ue leekesUer veeke meceeefke JejCeeee efkeeej JejCeele esFu& e.
ceefnuee yeeleieebmeeer JeesCelee eespevee Deensle?
ceneheeequeJee nodoerleerue meueie leerve ke<e& Jeee&jle DemeCeeNee, efveeefcele yeele JejCeeNee efJeceeve 10 les
20 ceefnuee meYeemeo DemeCeeNee yeeleieebvee SJe kesU . 18,000/ DeLe&menee osCeele esles.
ceefnueebJeefjlee jespeieejeee, mkeebjespeieejeee JeesCelee eespevee ceneveiejheeequeJesceeHe&le
jeyeefkeCeele esleele?
efkeOekee / IemHeesefle ceefnueebvee efJejJeesU mkeheees kekemeee meg JejCeemeeer ceole cnCetve SJe
kesU . 6000/ FleJes DeLe&menee osCeele esles.
DeveeLe /efvejeOeej cegueebmeeer JeesCelee eespevee Deensle ?
ceneheeequeJee nerceOeerue DeveeLe / efvejeOeej cegueebee mebieesheveemeeer Jeee&jle Meemeveceeve mebmLeebceOes
keemlekeeme Demeuesuee cegueecegueeRvee heg{erueeceeCes efe<eke=eer osCeele esles.
De) Feee 1 ueer les 9 keer . 4000/ keeef<e&Je
ye) Feee 10 keer les 12 keer . 5000/ keeef<e&Je
Je) ceneefkeeeueeerve eLece ke<e& les heokeer heele . 6000/ keeef<e&Je
[) heokegej efe#eCeeJeefjlee . 8000/ keeef<e&Je
SJee cegueerkej DeLekee oesve cegueeRkej Jeggbye efveeespeve eeefeee Jesueeme efJeleer DeLe&menee
osCeele esles ?
SJee cegueerkej Jeggbye efveeespeve eeefeee Jesueeme . 25,000/ DeeeqCe oesve cegueeRkej Jeggbye efveeespeve
eeefeee Jesueeme . 10,000/ DeLe&menee osCeele esles. ns DeLe&menee cegole ske heekeleer
mkeheele efoues peeles DeeefCe cegueieer me%eeve nesCeeee keeeheele cegueieer ke DeeF& eebee mebege veekes cegole
sJe HeeJeleer osCeele esles.
SJe DeLekee oesve cegueerveblej Jeggbyeefveeespeve eeefeee Jesueeme DeLe&menee eehle Jeve
IesCeemeeer cegueeree pevceeeer leejerKe JeesCeleer efveefele JejCeele Deeuesueer Deens?
SJe DeLekee oesve cegueeRveblej Jeggbyeefveeespeve eeefeee JejCeeNee pees[Heebee yeeyeleerle Deee cegueeRee
pevce 1 peeveskeejer 2007 veblej Peeuee Demeueeme DeLe&menee osCeele esles.
ceefnueebvee JeesCelee efke<eeees Jeeweue efkeJeeme eefe#eCe efoues peeles?
cevehee nerleerue 16 ke<ee&heg{erue cegueer / ceefnueebvee heg{erue efke<eeebes Jeeweue efkeJeeme eefe#eCe eeuet
ke<ee&meeer cnCepese meve 2013-14 meeer osCeele esCeej Deens.
1 . mheesJeve Fbeqiuee
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10 .
11 .
12.
efkeeer JeueeJeeweue (cee@ue F.)

De@[knevme efieHe DeeeaJeume efveefce&leer
(JesefceJeue Heuee@kej, efmej@efceJe Heuee@kej hee@, iueeme heWefbie, msve iueeme heWefbie, Hesefcebie, heesmj
Hesefcebie F.)
ceesyeeF&ue efjhesDeefjbie
yeger JesDej DeBC[ heeue&j ce@vespeceW
HeeseseeHeer
heshej Jevknpe&ve
Iejiegleer GheJejCes ogmleer ( efceJemej / Feer / ie@me / He@ve F.)
efkeefkeOe eJeejes Keee heoeLe& leeej JejCes
eqknef[Dees Metefbie
Hues eghe efeme& eefe#eCe
iCe mesefkeJee eefe#eCe
eMve 19.
Gej
SJee ceefnuesme efJeleer efke<eeebes eefe#eCe Ieslee esF&ue?

eefe#eCe eespevesceOes SJee ceefnuesme JeesCeleener oesve efke<eeebes eefe#eCe Ieslee esF&ue.
eMve 20.
Gej
ee eefe#eCeemeeer Heer efJeleer Deens ?

eefe#eCeeLeea ceefnuesme SJetCe eefe#eCe Heeree 10 jJeJece menYeeie eguJe cnCetve Yejekes ueeiesue.
eMve 21.
Gej
eefe#eCeeJeefjlee GlheVe ceee&oe Deens Jeee?

eefe#eCeeJeefjlee GlheVe ceee&oe veener.
eMve 22.
Gej
eMve 23.
Gej
127
ceefnueebvee eefe#eCe Jeess efoues peeles?

ceneveiejheeequeJesceeHe&le efveefele Jesuesuee efJeeCeer, kemleer heeleUerkej efJeceeve
ieeme eefe#eCe efoues peeles.
25
les
30
ceefnueebee
ceneveiejheeequeJesee pes veeieefjJeebmeeer Jeener ueeYeeee eespevee Deensle Jee ?

pes veeieefjJeebmeeer keweeqkeleJe ueeYeeee JeesCeleener eespevee veenerle. cee$e, veeWoCeerJele pes veeieefjJe
mebIeebvee ojke<eea ceneveiejheeequeJesceeHe&le kemlet mkeheele ceole efoueer peeles. lemese PMPML ceeHe&le
mekeueleeree ojele yemeee heeme efouee peelees.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
128
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesle efkekeen veeWoCeer Jegs Jejlee esles?

ceneveiejheeequeJesee meke& eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeebceOes efkekeen veeWoCeer Jejlee esles.
efkekeen veeWoCeeres Depe& Jegs efceUleele?
ceneveiejheeequeJesee meke& eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeebceOes Demeuesuee veeiejer megefkeOee JeWele efkekeen
veeWoCeeres Depe& efceUleele. lemese www.pcmcindia.gov.in ee kesyemeeF&kej [eTveuees[ ee
efJeeCeer osKeerue efkekeen veeWoCeeree Depe& GheueyOe Deens.
eMve 3.
Gej
30
eMve 4.
Gej
efJeJeen veeWoCeer
eMve 5.
Gej
eer. Heeb[jg ib e Pegjs

men Deeegkele
eMve 6.
Gej
efkekeen veeWoCeermeeer DeekeeJe De Jeee Deens?

De) keOet eEJekee kej eehewJeer SJepeCe ceneveiejheeequeJesee mebyebefOele eYeeie
(#es$eere) Jeeee&ueeeee DeefOeJeej #es$eeleerue jefnkeemeer Demeuee heeefnpes.
ye) efkekeen ceneje jepeele mebheVe Peeuesuee Demeuee heeefnpes.
efkekeen veeWoCeer Depe& Jegs eekee ueeielees?
mebhetCe& ceeefnleer Yejuesuee Depe& (vecegvee [) ne kej / keOet / mee#eeroej eebee
hewJeer SJeeves Jeeee&ueeerve JeeceJeepeeee efokeeer me.10.30 les og.1.30
ee kesUsle mebyebefOele eYeeie (#es$eere) Jeeee&ueeeee veeiejer megefkeOee JeWele
oeKeue Jejekee.
efkekeen veeWoCeermeeer JeesCeJeesCeleer Jeeieohe$es ueeieleele?
De) kejkeOet eebee pevceleejKesee hegjekee cnCetve eeUe mees[ueeee
oeKeuee / onekeeres DeLekee yeejekeeres eceeCehe$e / keenve hejkeevee
/ heemehees& Fleeoer hewJeer SJeeeer mee#eebefJele / veesjeF&p[ eeeele
ye) kejkeOet, mee#eeroej eebes heeees hegjekes cnCetve jseveJee[& / keenve
hejkeevee / heemehees& / efveke[CetJeDeesUKehe$e / eemeJeere
Jeeee&ueeeJe[erue DeesUKehe$e / mebyebeOf eleebee veekeeee G}Ks e DemeCeejs
keerpe efyeue / yeer.Sme.Sve.Sue.sequeHeesve efyeue eehewJeer SJeeeer
mee#eebefJele / veesjeF&p[ eeeele
Je) ueiveheef$eJee
ueiveheef$eJee GheueyOe vemeueeme Jeee Jejekes?

ueiveheef$eJee GheueyOe vemeueeme efkeefnle vecegveeleerue eefle%eehe$e meeoj JejCes DeekeeJe Deens. lemese
ueive emebieeree SJe Heeses pees[ekee.
eMve 7.
Gej
keOet DeLekee kej IemHeesefle Demeueeme JeesCeleer Jeeieohe$es eekeer ueeieleele?

keOet DeLekee kej IemHeesefle Demeueeme Jeese&ee ngketceveeceeeer mee#eebefJele ele eekeer ueeieles.
eMve 8.
Gej
efkeOekee / efkeotj eebee hegveefke&keen veeWoCeermeeer JeesCeleer Jeeieohe$es eekeer ueeieleele?

ceele helveeree ce=let oeKeuee eEJekee ceele heleeree ce=let oeKeuee eekee ueeielees.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
eMve 14.
Gej
eMve 15.
Gej
eMve 16.
Gej
129
heejeer, eqeeve Oeceer&eebeer efkekeen veeWoCeer Jesueer peeles Jee?

heejeer ke eqeeve Oeceer&eebeer efkekeen veeWoCeer lemese cenejeeyeensj Peeuesuee efkekeeneeer veeWoCeer eYeeie
(#es$eere) DeLekee ceneveiejheeequeJee Jeeee&ueeele nesle veener. eeyeeyelees DeefOeJeej ceneje eemeveeee
efkekeen veeWoCeer Jeeee&ueeeme cnCepese efkekeen veeWoCeer Jeeee&uee, eqpeuneefOeJeejer Jeeee&uee, hegCes
(^sPejermeceesj) eebvee Deensle.
efkekeen Peeueeee DeeCeKeer JeesCelee hegjekee eee ceeveuee peelees?
efkekeen veeWoCeer Depee&ceOeerue Jee@uece 7 ceOes hegjesefnle / Yepeer / JeePeer eebeer ceeefnleer lemese efoveebJeemen
mkee#ejer Demeekeer.
efkekeen veeWoCeermeeer Jees& Heer m@che ueeielees Jee?
efkekeen veeWoCeermeeer Depe& (vecegvee [) kej jJeJece hees
ueekeekee ueeielees.
100/ee
eEJeceleeree Jees& Heer m@che
efkekeen veeWoCeermeeer efJeleer eguJe DeeJeejCeele esles?

De) efkekeeneee leejKesheemetve 90 efokemeebee Deele efkekeen veeWoCeer Jesueeme veeWoCeereguJe hees 50/
ye) 90 efokeme les SJe ke<ee&ee Deele efkekeen veeWoCeer Jesueeme veeWoCeereguJe . 50/
+ ob[ / eemleer . 100/ Demes SJetCe . 150/
Je) SJe ke<ee&ee heg{s efJeleerner JeeueekeOeer Demesue lej veeWoCeereguJe . 50/
+ ob[ / eemleer . 200/ Demes SJetCe . 250/ eeeceeCes eguJe DeeJeejues peeles.
efkekeen veeWoCeermeeer keOet DeeeqCe kej eebvee ele#e Jeeee&ueeele npej jenCes DeekeeJe Deens Jee?
efkekeenveeWoCeermeeer keOet, kej ke efkekeenees leerve mee#eeroej eebveer Jeeee&ueeele ele#e npej jneCes
DeekeeJe Deens.
efkekeen veeWoCeer JejCeeJeefjlee efJeleer efokemeele leejerKe efoueer peeles ?
hetCe& Yejuesuee ke Jeeieohe$es pees[uesuee Depe& oeKeue Jesueeveblej leeekesUer Jeeieohe$eebeer leheemeCeer
Jeve hebOeje efokemeeee cegoleerleerue efkekeen veeWoCeereer leejerKe efoueer peeles.
efkekeen veeWoCeeree leejKesme DevegheeqmLele jeefnueeme heg{erue leejerKe efceUles Jee?
efkekeen veeWoCeeree leejKesme DevegheeqmLele jeefnueeme DeeCeKeer oesve kesUsme leejerKe osCeele esles. leLeeefhe,
Depe&oej leervener kesUsme iewjnpej Demeueeme efkekeen veeWoCeer eceeCehe$eeeer DeekeeJelee veener Demes ie=nerle
Oeve mebyebefOeleebee efkekeen veeWoCeeree Depe& ohlejer oeKeue JejCeele eslees.
cegmueerce Oeceer&eebee efkekeen veeWoCeermeeer JeesCeleer Jeeieohe$es oeKeue Jejekeer ueeieleele?
cegmueerce efkekeen Jeeeeevegmeej Hee@ce&ceOeerue Jee@uece e. 7 ceOes JeePeer eebeer ceeefnleer ke efoveebJeemen
mkee#ejer Demeekeer ueeieles ke efveJeenveeceeeer Desms[ ele pees[ekeer ueeieles. efveJeenveecee Got& Yee<esle
Demesue lej eJee Peeueeme leees cejeerle lemese cejeer mees[tve Flej Yee<esle Demesue lej leebes Fbepeer
eEJekee cejeerle Yee<eeblej Jeve leekej mebyebefOele JeePeer / hegjesefnle / Oece&ieg eebeer mkee#ejer IesTve leer
ele meesyele pees[ekeer ueeieles.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
130
eMve 17.
Gej
efkekeen veeWoCeermeeer keOetkej ke mee#eeroejebes efJeleer Heeses ueeieleele?

efkekeen veeWoCeermeeer keOetkej eebee elesJeer SJe Heeses ke mee#eeroej eebes oesve Heeses ueeieleele.
eMve 18.
Gej
ueiveeee kesUer keOet ke kej eebeer keeesceee&oe efJeleer Demeekeer?

ueiveeee kesUer keOetes kee Deje ke<ex hetCe& ke kejees kee SJekeerme ke<ex hetCe& Demeekes.
eMve 19.
Gej
keOet /kejeee ueiveeee kesUer mee#eeroejebes kee efJeleer Demeekes?

keOet / kejeee ueiveeee kesUer, mee#eeroej ne me%eeve Demeekee.
eMve 20.
Gej
efkekeen veeWoCeer JejCes Deefvekeee& Deens Jeee?

nese.
eMve 21.
Gej
efkekeen veeWoCeer Jee JejeJeerr? efkekeen veeWoCeeres Heeeos Jeee Deensle ?

efkekeen veeWoCeeres eceeCehe$e ns ueive Peeueeee Deleble cenkeeee hegjekee Deens. meoj eceeCehe$e ns
cegKelkes efkekeeefnle eeruee meeceeeqpeJe mebj#eCe ke Deelceefkeeeme osles. helveer / heleer eebvee hejoseer
peeCeeJeefjlee ueeieCeeje eqknmee efceUefkeCeemeeer ns SJe cenkeees eceeCehe$e ceeveues peeles. pees[eroej
efkeceeOeejJeeee ce=let Peeueeme efkeceees Heeeos / yeBJe ske eebee nJeJe efceUefkeCeeJeefjlee ns eceeCehe$e
ueeieles. ueiveeyeeyeleerle nesCeejer HemekeCetJe eUCeemeeer ns eceeCehe$e DemeCes cenkeees Deens.
eMve 22.
Gej
eEnot efkekeen Jeeeoe, 1955 ne Jeeeoe meke& OeceeAeebvee ueeiet Deens Jee?
eEnot , yeg, eerKe, Deee&meceepe Fleeoer meceepeebme eEnot efkekeen Jeeeoe, 1955 ne Jeeeoe ueeiet neslees.
hejbleg cegmueerce, eqeeve, heejeer eEJekee pet meceepeeme lees ueeiet veener.
eMve 23.
Gej
efkees<e efkekeen Jeeeoe, 1954 ne Jeeeoe JeesCeeme ueeiet Deens?

efkees<e efkekeen Jeeeoe, 1954 ne Jeeeoe mekeevee cnCepese meke& Oecee&ee, peeleeree ueesJeebvee ueeiet Deens.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
131
celeoej nesCeemeeer hee$elee Jeee Deens?

Den&lee efoveebJeeme 18 ke<ex hetCe& Demeuesuee Yeejleere veeieefjJe celeoej nesCeeme hee$e Deens. leLeeefhe,
mebyebefOele keeerme veeeeueeeves eEJekee efveke[CetJe Deeeesieeves Dehee$e jkeuesues vemeekes.
Den&lee efoveebJe cnCepes Jeee?
celeoej eeoer pee ke<eea megOeejCeele esle Demesue, lee ke<eeaee efo.
mecepeCeele eslees.
01
peeveskeejer ne Den&lee efoveebJe
eeeefe$e celeoejeeoerle vekeerve veeke meceeefke Jejeees Demeueeme Jeee Jejekes?

eeeefe$e celeoejeeoerle vekeerve veeke meceeefke Jejeees Demeueeme Hee@ce& vebyej 6 YejCes DeekeeJe Deens.
31
eeeefe$e celeoejeeoerceOeerue ceele celeoejees veeke keieUeees

Demesue, DeLekee SKeeeees veeke oesve kesUe Deeues Demesue lej DeLekee
SKeeee celeoejeee veekeeuee Dee#eshe / njJele Demesue lej Deee
celeoejees veeke keieUCeemeeer Jeee Jejekes ueeieles?
eehewJeer JeesCeleener JeejCeemeeer celeoejees veeke celeoejeeoerletve keieUeees
Demeueeme Hee@ce& vebyej 7 YejCes DeekeeJe Deens.
celeoej veeWoCeer
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
eeeefe$e celeoejeeoerceOeerue veeke, kee, heee Fleeoer leheeerueeceOes

ogmleer Jejeeeer Demesue lej Jeee Jejekes ueeieles?
Deee eJeejeer ogmleer Jejeeeer Demesue lej leemeeer Hee@ce& vebyej 8
YejCes DeekeeJe Deens.
SJeee celeoejmebIeeleerue SJee Yeeieeleerue celeoej eeoerletve ogmeNee
Yeeieeleerue celeoej eeoerceOes veeke meceeefke JejCeemeeer JeesCelee
Hee@ce& YejCes DeekeeJe Deens ?
Hee@ce& vebyej 8 De YejCes DeekeeJe Deens.
eer. Yeevegoeme ieeekeJee[

GHeefpeuneefOekeejer leLee
celeoej veeWoCeer DeefOekeejer,
(205 - efebeJe[)
SKeeoer keeer efleee celeoejmebIeeleerue efvekeememLeeve mees[tve Deve celeoejmebIeele mLeueebleefjle

Peeuesueer Demesue lej lee keeerme mLeueebleefjle Peeuesuee celeoejmebIeele veekeveeWoCeer JejCeemeeer
Jeee Jejekes ueeiesue?
eemeeer Hee@ce& vebyej 6 YejCes DeekeeJe Deens.
vekeerve efkekeen Peeuesuee cegueeres veeke eeeefe$e celeoejeeoerceOes meceeefke JejCeemeeer Jeee
Jejekes ueeiesue?
eemeeer Hee@ce& vebyej 6 YejCes DeekeeJe Deens. Hee@ce&meesyele efkekeeneyeeyeleee hegjekee Goe. ueiveheef$eJee
eEJekee efkekeen veeWoCeeres eceeCehe$e pees[Cesner DeekeeJe Deens.
Deefvekeemeer Yeejleere veeieefjJeebes veeke eeeefe$eceleoejeeoerceOes meceeefke Jejeees Demesue
lej Jeee Jejekes ueeieles?
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
132
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
eMve 14.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
leemeeer Hee@ce& vebyej 6De YejCes DeekeeJe Deens. Hee@ce&meesyele heemehees&eer eeebefJele ele pees[Cesner
DeekeeJe Deens.
ns meke& Hee@ce& Jegs efceUleele ?
ns meke& Hee@ce& Keeueerue efJeeCeer GheueyOe Deensle
1 . eqpeuneefOeJeejer leLee eqpeune efveke[CetJe DeefOeJeejer Jeeee&uee, hegCes
2 . celeoejveeWoCeer DeefOeJeejer Jeeee&uee
3 . celeoeve JeWmlejere DeefOeJeejer (yeer.Sue.Dees.)
4 . Yeejle efveke[CetJe Deeeesieeee www.eci.in ke www.ceo.maharashtra.gov.in ee
mebJeslemLeUebkej GheueyOe Deensle.
celeoejeeoerceOes veeke meceeefke JejCeemeeeres Hee@ce& Yeve keesCeeJe[s eekes ueeieleele?
celeoejeeoerceOes veeke meceeefke JejCeemeeeres Hee@ce&me Keeueerue efJeeCeer oslee esleele:
1 . hegvejer#eCe ceesnerce JeeueekeOeerceOes celeoeve JeWmlejere DeefOeJeejer (yeer.Sue.Dees.)
2 . celeoej veeWoCeer DeefOeJeejer eebes Jeeee&uee
3 . Yeejle efveke[CetJe Deeeesieees www.eci.in ee mebJeslemLeUekej Dee@veueeF&ve knesj jeqpemseve
ee eEueJekej eEJekee http://eci-citizenservices.nic.in ee mebJeslemLeUekej Hee@ce& YejCeeeer
megefkeOee GheueyOe Deens.
eeeefe$e celeoejeeoerceOes vekeerve veeke meceeefke JejCeemeeeree Hee@ce& vebyej 6 meesyele JeesCeleer
Jeeieohe$es pees[ekeer ueeieleele?
eeeefe$e celeoejeeoerceOes vekeerve veeke meceeefke JejCeemeeeree Hee@ce& vebyej 6 meesyele Keeueerue Jeeieohe$es
pees[ekeer ueeieleele. ner meJe& keeieoHe$es mee#eebefkele / eceeefCele kesuesueer DemeCes DeeJeMeke Deens.
1 . Den&lee efoveebJeeme 18 ke<ex hetCe& Demeueeee keeeee hegjekee
2 . meke&meeOeejCe jefnkeemeeee hegjekee
3 . DeeOeej Jee[&, he@ve Jee[& Fleeoer DeesUKehe$e hegjekee
4 . oesve heemehees& DeeJeejees Heeses
celeoejeeoerceOes veeke meceeefke JejCeemeeer keeeee hegjekee cnCetve JeesCeleer Jeeieohe$es meeoj
Jejlee esleele?
1 . ceneveiejheeequeJee, veiejheeequeJee eEJekee eecehebeeeleeree me#ece eeefOeJeeNeeves efouesues pevce eceeCehe$e
eEJekee pevcece=let veeWo JejCeeNee eqpeune efveyebOeJe Jeeee&ueeeves efouesues pevce eceeCehe$e
2 . eeUe mees[ueeee oeKeuee (leeceOes pevceefoveebJe veceto Jesuesuee DemeCes DeekeeJe Deens.)
3 . Feee 10 keer eEJekee leekejerue keiee&le GeerCe& Demesue lej pevceleejerKe veceto Jesuesues Feee 10keeres
eceeCehe$e
4 . Depe&oejees efe#eCe Peeues vemesue lej leeee heeueJeees efkeefnle vecegveeleerue Iees<eCeehe$e
5 . Depe&oejees efe#eCe Peeues vemesue ke heeueJe peerefkele vemeueeme mebyebefOele eecehebeeeleeree mejhebeeves
eEJekee mebyebefOele ceneveiejheeequeJee / veiejheeequeJee eebee meomeeves efouesues keeees eceeCehe$e
celeoejeeoerceOes veeke meceeefke JejCeemeeer meke&meeOeejCe jefnkeemeeee hegjekee cnCetve JeesCelee
hegjekee meeoj Jejekee ueeielees ?
Gej
1.
eMve 15.
Gej
eEhehejer eEeeke[ ceneheeequeJee nerceOes JeesCelee efkeOeevemeYee celeoejmebIeeee meceekese Deens?

efkeOeevemeYee celeoejmebIeefvenee ceneheeequeJee efveke[CegJeeres eYeeie KeeueerueeceeCes -
133
yeBJe / efJemeeve / [eJe Jeeee&ueeees eeuet heemeyegJe

2 . Depe&oejeeer efeOeeheef$eJee / heejhe$e (heemehees&) / keenveeeueJe hejkeevee / DeeeJej efkeYeeieees
he@veJee[&
3 . Depe&oejeee veekeees eEJekee leeee / efleee heeueJe Fleeoer veeleskeeF&Jeebee veekeekej Demeuesues
DeueerJe[es heeCeer / otjOkeveer / keerpe / ie@me pees[Ceer eees lee heeekejerue efyeue
4 . efouesuee heeekej Depe&oejeee veekeeves Deeuesues / heeefkeuesues [eJe efkeYeeieees heeue
205
- eEeeke[ efkeOeevemeYee
206 - eEhehejer efkeOeevemeYee
207 - Yeesmejer efkeOeevemeYee
eYeeie eYeeieees veeke

e.
e.
e.
18
efJekeUs
8
efkeeeveiej
1
heerveiejleUke[s
19
keeunsJejkee[er
9
mebYeepeerveiej
2
ef$ekesCeerveiej
20
eEeeke[sveiej
10
legUpeeF&kemleerDepebeveiej 3
efeKeueer
21
oUkeerveiej
14
Yeeer eeer Geeve
4
Je<Ceeveiej
22
eEeeke[ ieekeeCe
15
oekee[er
5
JegoUkee[er peeOekekee[er
23
Jesekeveiej
16
DeeJeg[ea ieekeeCe
6
ceeseer
46
efkepeeveiej
17
meble legJeejece Geeve
7
e-nesUer
47
JeeUskee[er
21
oUkeerveiej
10
legUpeeF&kemleerDepebeveiej
48
leeheJeerjveiejeerveiej
22
ee.jeceJe<Ce ceesjs es#eeie=n 11 ecegveeveiej
49
eer meeF& cebefoj
25
eEeeke[ mseve
12
Jew.ceOegJej hekeUs
eer yeehegpeeryegkeeveiej
Deeveboveiej
neemJetue
50
Lesjieeke ieekeeCe
26
JeeUYeesjveiej
13
efveie[er ieekeeCe
heepeer heshej ceerue
51
ieCeseveiejyesueefJeeveiej 27 ceesjkee[er
28
ceemegUJej Jee@ueveer
52
leeLeke[shegveekeUs (Yeeie) 37 cenelcee Hegues veiej
29
FbeeCeerveiej
53
keeJe[
39
meble legJeejece veiej
30
eeheeCeer kemeenle
54
eEheheUs efveueKe
40
KejeUkee[er
31
efoIeer
55
jneCeereEheheUs meewoeiej
41
ieebOeerveiej
32
meB[efkeJe Jee@ueveer
56
kewogkemleer
42
Yeeveiej
33
iekeUerveiej
57
eEheheUs iegjke
43
eqpepeeceelee ne@eqmheue
34
iekneCeskemleer
58
vekeer meebiekeer
44
DeeesJe efLeSj
35
Yeesmejer ieekeeCe
59
ceOegyeve
45
eEhehejer keeIesjs
36
ueeb[skee[er
60
meebiekeer ieekeeCe
61
ng.YeieleeEmeie efkeeeuee
37
cenelcee Hegues veiej
62
Hegieskee[er
35
vesnveiej
203 Yeesj efkeOeevemeYee
52
leeLeke[shegveekeUs (Yeeie)
63
Jeemeejkee[er
64
oehees[eryeesheKesue
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
134
eMve 16.
Gej
eEhehejer eEeeke[ ceneheeequeJee nerleerue efkeOeevemeYee celeoejmebIeebeer Jeeee&uees Jegs Deensle ?

De.
e.
eMve 17.
Gej
eMve 18.
Gej
eMve 19.
Gej
eMve 20.
Gej
eMve 21.
Gej
eMve 22.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
1.
efkeOeevemeYee
celeoejmebIeees veeke
205 - eEeeke[
2.
206 -
eEhehejer
3.
4.
207 203 -
Yeesmejer
Yeesj
Jeeee&ueeeee heee
JejmebJeueve cegKe Jeeee&uee, leUcepeuee, eEhehejer eEeeke[
ceneveiejheeequeJee cegKe Fceejle, eEhehejer, hegCes 411018.
cesIeepeer ueesKeb[s meYeeie=n, Jeeceieej Yekeve,
ogmeje cepeuee, eEhehejer, hegCes 411018.
DeCCeemeensye ceiej ms[erece, vesnveiej, hegCes
GheefkeYeeieere DeefOeJeejer, Yeesj GheefkeYeeie, Yeesj, hegCes.
eeeefe$e celeoejeeoerceOeerue veeke Jemes eesOeekes?

www.ceo.maharashtra.gov.in ee mebJeslemLeUekej Search Engine ee eEueJekej eeeefe$e
celeoejeeoerceOeerue veeke eesOeCeeeer megefkeOee GheueyOe Deens.
eEhehejer eEeeke[ ceneheeequeJee Jeee&#es$eeceOes celeoejebvee ceole JejCeemeeer Jeener megefkeOee
GheueyOe Deens Jeee ?
ceneheeequeJee Jeee&#es$eeceOes celeoej veeWoCeer DeefOeJeejer 205 eEeeke[, 206 eEhehejer ke 207
Yeesmejer eebee Jeeee&ueeebceOes celeoej ceole JeWeceOes veeieefjJeebee leeejeRes efvejeJejCe JejCeeeer
megefkeOee GheueyOe Deens. lemese eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeefueJesee cegKe Fceejleerleerue efveke[CetJe
Jeeee&ueeeleerue 020-67331541 ee otjOkeveer eceebJekej mebheJe& Jejekee.
eeeefe$e celeoejeeoerceOes vekeerve veeke meceeefke JejCeemeeer eEJekee celeoejeeoerceOeerue
leheeerue Deeeekele JejCeemeeer Hee@ce& JeOeer Yejlee eslees?
1. Yeejle efveke[CetJe DeeeesieeJe[tve celeoejeeoerceOes megOeejCee JejCeemeeeree JeeueekeOeeree
leejKee peenerj JejCeele esleele. lee JeeueekeOeerceOes mebyebefOele celeoeve / JeWekej celeoeve
JeWmlejere DeefOeJeejer (yeer.Sue.Dees.) eebeeJe[s Hee@ce& Yejlee eslees.
2. eqpeuneefOeJeejer ke eqpeune efveke[CetJe DeefOeJeejer eebes Jeeee&uee, celeoejveeWoCeer DeefOeJeejer Jeeee&uee
ke mebyebeOf ele celeoeve JeWmlejere DeefOeJeejer eebeeJe[s Jesknener Hee@ce& Yejlee eslees.
efveke[CetJe eeeefe$e DeesUKehe$e njefkeueeme ogyeej (Duplicate) efveke[CetJe eeeefe$e
DeesUKehe$e efceUles Jee ?
nese. leeJeefjlee celeoej veeWoCeer DeefOeJeejer eebeeJe[s ogyeej (Duplicate) DeesUKehe$e efceUCeemeeer
Depe& Jejekee ueeielees. lemese leemeeer hees 25/ Demes eguJe DeeJeejues peeles.
menJeejer ie=nefvecee&Ce meesmeeeerme SJeef$ele celeoej veeWoCeeres Hee@ce& Yejlee esleele Jee?
nese. menJeejer ie=nefvecee&Ce meesmeeeeres esDejceve ke mesesjer eebee mebege menerves eceeCehe$eemen
meesmeeeerleerue meke& hee$e jefnkeeeer eebes celeoej veeWoCeeres Hee@ce& meeoj Jejlee esleele.
ceer eEhehejer eEeeke[ enjeceOes veesJejer / kekemeeeeefveefcee Jeeece mkeheer jenle Deens, ceer
ceePee cetU ieekeer celeoej cnCetve veeke veeWoket eJelees Jee?
Gej
eMve 23
Gej
eMve 24
Gej
eMve 25
Gej
eMve 26
Gej
135
veener. legcner eEhehejer eEeeke[ enjeceOes veesJejer / kekemeeeeefveefcee Jeeece mkeheer jenle Demeueeves,
ueesJeeefleefveefOelke DeefOeefveece 1950 ceOeerue Jeuece 19(yeer) ceOeerue lejlegoervegmeej legcner Hee eEhehejer
eEeeke[ enjeceOes celeoej cnCetve veeke veeWoket eJelee, legceee cetU ieekeer veener.
celeoej cnCetve SJeehes#ee peemle efJeeCeer veeke veeWoefkelee esles Jee?
veener. ueesJeeefleefveefOelke DeefOeefveece 1950 ceOeerue Jeuece 17 ke 18 ceOeerue lejlegoervegmeej JeesCeleerner
keeer SJee celeoejmebIeeleerue SJee celeoeve JeWehes#ee peemle eEJekee SJee celeoejmebIeehes#ee peemle
celeoejmebIeeceOes celeoej cnCetve veeke veeWoket eJele veener.
ceePeeJe[s pegvee efvekeememLeeveeee heeekejerue celeoej eeeefe$e DeesUKehe$e Demetve meOee
ceer ogmeNee efJeeCeer mLeueeblejerle Peeuees Deens, ceuee mLeueeblejerle Peeuesuee celeoeve JeWees
eeeefe$e DeesUKehe$e efceUsue Jee ?
legcner mLeueeblejerle Peeuesues efJeeCe ns legceee pegvee efkeOeevemeYee celeoejmebIeeceOese Demesue lej vecegvee
vebyej 8De ee Hee@ce& Yeve legcneuee vekeerve efJeeCees celeoej eeeefe$e DeesUKehe$e efceUsue. pej legcner
mLeueeblejerle Peeuesues efJeeCe vekeerve efkeOeevemeYee celeoejmebIeeceOes Demesue lej leeefJeeCeer Hee@ce& vebyej 6
YejCes DeekeeJe Deens.
celeoej eeeefe$e DeesUKehe$eeleerue egJeeree leheeerue ogmle Jeve IesCeemeeer Jeee Jejekes ?
celeoej veeWoCeer DeefOeJeejer eebes Jeeee&ueeele legcees egJeeres celeoej eeeefe$e DeesUKehe$e pecee Jejekes
cnCepes leebeeJe[tve ogmle celeoej eeeefe$e DeesUKehe$e efceUsue eEJekee efkees<e hegvejer#eCe ceesefncesceOes
celeoej meneelee JeWeceOes celeoej eeeefe$e DeesUKehe$e efceUsue. leeee vecegvee 8 Yejekee.
celeoej eefleefveOeer ceePeeJe[tve celeoej veeWoCeerefke<eeJe ceeefnleer IesTve iesues Deensle, ceePes veeke
eeeefe$e celeoej eeoerceOes meceeefke Peeues eEJekee veener eeee leheeerue ceuee Jegs efceUsue?
celeoej eefleefveOeer eebveer legceesJe[tve ceeefnleer IesTve leeeer heesnese legcneuee efoueer Demesue. legcner celeoej
veeWoCeer DeefOeJeejer eebee Jeeee&ueeele eefme Peeuesuee eehe eeeefe$e celeoej eeoerceOes legcees
veeke meceeefke Peeues eEJekee veener ns eesOet eJelee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
136
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
32
`DeeOeej' DeesUKehe$e eespevee cnCepes Jeee ?

Deeheuee YeejleeceOes jenCeeNee DeeefCe Yeejleere veeieefjJe DemeCeeNee keeeRvee jefnkeemeeee efkeefe
DeesUKe eceebJe Demeekee ner leeceeieeer mebJeuhevee Deens. eemeveeee efkeefkeOe eespeveebee ueeYe IesCeemeeer
DeesUKehe$e ke jefnkeemeer hegjekes eekes ueeieleele. eeheg{s DeeOeej eceebJe Demesue lej Deee eJeejes hegjekes
eekes ueeieCeej veenerle.
`DeeOeej' veeWoCeereer DeekeeJelee Jee Deens? leeee Heeeoe Jeee Deens?
DeeOeej eceebJe meke& YeejleeceOes kewOe jenCeej Deens. SJeoe `DeeOeej' eceebJe efceUeueeveblej meoj
keeerme mebhetCe& YeejleeceOes DeesUKeeree kesieUe hegjekee eekee ueeieCeej veener.
eMve 3.
Gej
DeeOeej kee[&
eMve 4.
Gej
eer. Heeb[jg ib e Pegjs

men Deeegkele
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
`DeeOeej' veeWoCeerJeefjlee efJeleer eguJe DeeJeejues peeles?

`DeeOeej' veeWoCeer ner hetCe&heCes ceesHele Demetve leemeeer JeesCelesner eguJe
IesCeele esle veener. eeyeeyele pej JeesCeer eguJe IesTve `DeeOeej' veeWoCeer
Jejle Demesue lej Jeheee Deeheuee pekeUee eYeeie DeefOeJeejer (#es$eere
DeefOeJeejer) leLee GheefveyebOeJe eebeeeer mebheJe& meeOeekee.
`DeeOeej' veeWoCeermeeer GheefveyebOeJe JeesCe Deensle?
ceneheeequeJee Jeee&#es$eele eYeeie DeefOeJeejer (#es$eere DeefOeJeejer) ns GheefveyebOeJe
cnCetve Jeece henele Deensle. eeJeeceer eYeeie Jeeee&ueeees otjOkeveer eceebJe
heg{erue eceeCes :
De eYeeie 9922501453, 9922501454
ye eYeeie 9922501455, 9922501456
Je eYeeie 9922501457, 9922501458
[ eYeeie 9922501459, 9922501460
`DeeOeej' veeWoCeer Jegs Jejlee esles?
Yeejleere veeieefjJeeme YeejleeceOes Jegsner `DeeOeej' veeWoCeer Jejlee esles.
`DeeOeej' eceebJe efceUefkeCeemeeer Jeee eefeee Deens ?

`DeeOeej' eceebJe efceUefkeCeemeeer veeieefjJeeuee eemeJeere eceeeqCele DeesUKe heefkeCeeee 29
Jeeieohe$eebhewJeer efJeceeve SJe Jeeieohe$e, Deeheueer DeesUKe ke keemlekeeee oeKeuee ee nsletves DeeOeej
veeWoCeer JeWekej oeKekeekes ueeiesue. pee veeieefjJeebJe[s JeesCeleener hegjekee vemesue leebvee uesjns[kej
Keemeoej eEJekee esCeer De jepeheef$ele DeefOeJeejer eebeeejs peejer efvekeeme eceeCehe$e (Heesesmen)eehle
Jejlee esT eJeles. veeWoCeerJeefjlee DeekeeJe Jeeieohe$eebeer eeoer eEheHejer eEeeJe[ ceveheeee kesyemeeF&kej
eefme JejCeele Deeuesueer Deens.eehewJeer Goe. heemehees&, jseveJee[&, celeoej DeesUKehe$e, [eeeqknbie
ueeemevme eehewJeer SJe hegjekee efvekeeme ke DeesUKe eceeCehe$e cnCetve meesyele IesTve esCes DeekeeJe Deens.
`DeeOeej' eceebJe veeWoCeermeeer keeees yebOeve Deens Jee?
DeeOeej eceebJe veeWoCeermeeer keeees yebOeve veener. 5 ke<ee&hes#ee Jeceer keeeee cegueebes yeeeescesefJe
(yeesebes ke [eseeleerue yegyegUebes Heeses) Iesleues peeCeej veener. leebes Hee Heeses IesCeele esleerue.
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
137
yeesebes mes esle vemeuesuee efkebJee DebOe keeeReer veeWoCeer Jeeer Jejlee esF&ue?
pee keeerme yeess kee nele veener Deee keeeree [eseebes Heeses ke lee keeeres eeeefe$e DeesUKe
heefkeCeemeeer keehejCeele esF&ue. DebOe keeeRmeeer leebes eeeefe$e ke yeesebes mes keehejCeele esleerue.
SJeoe Peeuesuee `DeeOeej' veeWoCeer ceeefnleerceOes ogmleer Jejlee esT eJeles Jee?
`DeeOeej' veeWoCeer Peeueeveblej eej efokemeebee cnCepese 96 leemeebee Deele ceeefnleerceOes ogmleer
Jejlee esF&ue. leeveblej ogmleer Jejlee esCeej veener.
ogyeej `DeeOeej' veeWoCeer Jejlee esF&ue Jee?
ogyeej `DeeOeej' veeWoCeer Jejlee esle veener. lemes JejCes ne iegvne Demetve leeyeeyele efe#ee nesT eJeles.
`DeeOeej' Jee[& veeWoCeeres efJeeCe ke veeWoCeereer kesU Jeee Deens?
ceneheeequeJee Jeee&#es$eeleerue efkeefkeOe efJeeCeee `DeeOeej' JeWebeer eeoer ceveheeee kesyemeeF&kej
www.pcmcindia.gov.in > popular links > aadhaar card ee efJeeCeer eefme JejCeele
Deeuesueer Deens. `DeeOeej' veeWoCeereer kesU meJeeUer 10.00 les meeeb 6.00 Deens. (meehleeefnJe meger
iegkeejer jenerue.)
`DeeOeej' Jee[& eehle ve Peeueeme Jeee Jejekes ?
pee veeieefjJeebeer `DeeOeej' Jee[& veeWoCeer nesTve Jeceerle Jeceer 3 ceefnveeee JeeueekeOeer Gueuesuee
Deens DeeefCe lejerosKeerue leebvee DeeOeej Jee[& efceUeuesues vemesue lej leebvee eemeveeee
www.uidai.gov.in kesyemeeF&keve e-aadhaar ee eCeeueerejs Deeheues DeeOeej Jee[& [eTveuees[
Jeve Ieslee esF&ue. eeJeefjlee leebvee leebee heesnesehe$eekej veceto Jesuesueer meke& ceeefnleer efkeeejueeeceeCes
DeetJejerlee Yejekeer ueeiesue. leeveblej leebvee leebes DeeOeej Jee[& [eTveuees[ Jejlee esF&ue.
eehle Peeuesues DeeOeej Jee[& njefkeues lej Jeee Jejekes?
DeeOeej Jee[& njkeueeme Keeueerue heeekej mebheJe& meeOeekee :
Jeeee&ueeeee heee Unique Identification Authority of India
Regional Office, 5th Floor, MTNL Exchange Building,
Cuffe Parade, Mumbai - 400 005
Heesve veb 022-22183488, 22183490

F&cesuehelp@uidai.gov.in
efve:eguJe (Toll Free) Heesve 1800 300 1947
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
138
eMve 1.
Gej
eqpeuneefOeJeejer Jeeee&ueeeceeHe&le veeieefjJeebvee JeesCeJeesCeles cenkeees oeKeues efoues peeleele?

1. GlheVeeee oeKeuee
2 . kee, DeefOekeeme ke jeerelkeeee oeKeuee
3 . peeleeree oeKeuee
4. GVele ke eiele ieele (Creamy Layer) cees[le vemeueeyeeyeleee oeKeuee
eMve 2.
Gej
33
eqpeuneefOeJeejer Jeeee&ueeeceeHe&le veeieefjJeebvee osCeele esCeeNee

oeKeueebmeeer Depe& Jeess efceUleerue?
1. eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee nerleerue cene F&meskee JeWeceOes ns
Depe& efceUt Mekeleerue, ee JeWeeer eeoer ceveheeee
www.pcmcindia.gov.in > General info > List of maha
e-seva centers ee mebJeslemLeUekej GheueyOe Deens.
2.
efpeuneefOekeejer
keeee&ueeeke[erue
oeKeues
eMve 3.
Gej
eMve 4.
eer. efkejCe keeke[s

DeHHej lenmeerueoej,
efHebHejer efebeJe[
eMve 5.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Gej
lemese eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee, cegKe FceejleerceOeerue veeiejer

megefkeOee JeW esLesosKeerue Depe& efceUt Mekeleerue.
eqpeuneefOeJeejer Jeeee&ueeeceeHe&le osCeele esCeeNee oeKeueebmeeer

efJeleer JeeueekeOeer ueeielees ?
meke& Jeeieohe$eebeer hetle&lee Jesuesueer Demeueeme mLeeefveJe veeiejer megefkeOee JeW/
cene F&meskee JeWeceeHe&le 7 les 21 efokemeeceOes oeKeues efkelejerle JejCesle esleele.
GlheVeeee oeKeuee efceUCeemeeer JeesCelee Jeeieohe$eebeer
DeekeeJelee Deens ?
1 . efkeefnle vecegveeleerue Depe&
2 . Depee&kej . 10/ee Jees& Heer m@che
3 . GlheVeeyeeyele meeOee Jeeieoekejerue mkeebIees<eCeehe$e
4 . GlheVeeyeeyelees hegjekes
a) Depe&oej esleJejer / cepetj Demeueeme ieeke Jeeceieej leueeeebee
GlheVeeee oeKeuee
b) Depe&oej veesJejoej Demeueeme heieejees eceeCehe$e / DeeeJej
efJeJejCeHe$e
c)
Depe&oej keekemeeefeJe Demeueeme DeeeJej efkekejCehe$e.
d) Depe&oejeuee keweJeere JeejCeemeeer eceeCehe$e nkes Demeueeme
keweJeere DeefOeJeeNeees eceeCehe$e
e)
Depe&oej pej hesvevej Demeleerue lej yeBJeses heemeyegJe/yeBJeses eceeCehe$e
5 . efeOeeheef$eJeseer (jseveJee[&) mee#eebefJele ele
6 . Depe&oej esleJejer Demeueeme 8De ke eeuet leejKeses 7/12 Gleejs
7 . jefnkeeme hegjekee cnCetve ueeF& efyeue DeLekee efceUJele Jej heekeleer
kee, DeefOekeeme ke jeerelkeees eceeCehe$e (oeKeuee) (Age, Nationality, Domicile

Certificate) efceUCeemeeer Depee&meesyele JeesCeleer Jeeieohe$es meeoj Jejekeerle ?
Gej
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
eMve 6.
Gej
139
efkeefnle vecegveeleerue Depe&

Depee&kej . 10/ee Jees& Heer m@che
enjele meueie 10 ke<ex jenle Demeueeyeeyele leueeer eebee oeKeuee ke 10 ke<ex cenejeeleerue
jefnkeeme efme JejCeejs Flej hegjekes
Goe ceeueceee Jej heekelee / Jeerpe oseJes (ueeF& efyeue)/ 7-12 Gleeje / ceveheeJe[erue
Heesesheeme /Yee[s Jejej (Depe&oej Yee[eeves jenele Demeueeme IejceeueJeees . 100/ee
m@che heshejkej veeiejer megefkeOee JeW esLes Jesuesues mebceleerhe$e meeoj Jejekes ke IejceeueJeeee veekes
Demeuesueer keerpe oseJes meeoj Jejekeerle.)
cenejeele meueie 10 ke<ex keemleke Demeuesyeeyelees heeueJeebes mkeebIees<eCeehe$e eEJekee me%eeve
Depe&oejeee yeeyeleerle Depe&oejees mkeebIees<eCeehe$e
Depe&oej ke Depe&oejebes ke[erue eebee eeUe mees[ueeee oeKeuee (peeceOes pevce mLeUees efJeeCe ke
pevceleejerKe DeekeeJe) eEJekee eecehebeeele/ veiejheeequeJee/ ceneveiejheeequeJee eebesJe[erue pevce veeWokeneree
Gleeje eEJekee meskeeveeWo hegmleJeeleerue pevcemLeUeee G}Ks e Demeuesuee heeveeeer eceeeqCele ele
pej Depe&oej ns hejjepeeleerue Demeleerue lej keerme ke<ee&heemetvees cenejeeleerue keemlekeeyeeyele
cenmegueer hegjekee (ceeueceeses Jee[&, peceerve Demesue lej 712, Kejsoer Kele, Jej heekelee)
meeoj JejCes DeekeeJe
efkekeeefnle efeeebmeeer eceeCehe$e nkes Demeueeme
a. efkekeeneveblejes hegjekes cnCetve heleeree eeUe mees[ueeee oeKeuee ke heleerJe[erue jefnkeemeees
hegjekes
b. efkekeeneee hegjekee cnCetve efkekeen veeWoCeer oeKeuee eEJekee jepehe$eele (Gazzette) eefme
Peeuesuee veekeeleerue yeoue eEJekee ueiveheef$eJee eEJekee heesueerme heeerue eebee oeKeuee
pee keeerme oeKeuee DeekeeJe Deens leees eEJekee leeee keef[ueebes pevcemLeU Yeejleeyeensjerue
Demesue lej leeee heemehees&ee meke& heeveebee mee#eebefJele eeeeleer veeieefjJe megefkeOee JeW esLes
meeoj Jejekeele
peeleeree oeKeuee efceUCeemeeer Depee&meesyele JeesCeleer Jeeieohe$es meeoj Jejekeerle ?

2 . Depee&kej . 10/ee Jees& Heer m@che
3 . peeleeryeeyele mkeebIees<eCeehe$e
4 . peeuee oeKeuee DeekeeJe Deens leebee peele veceto Demeuesuee eeUe mees[ueeee oeKeuee ke
eEJekee eeUsle efeJele Demeueeme eeUses peeleeryeeyelees eceeCehe$e yeesveeHeeF&[ (cetU eleermen)
5 . i . Devegmetefele peeleer ke peceeleermeeer efoveebJe 10 / 08 / 1950, ii. efkecege peeleer ke YeJeee
peceeleer eebesyeeyeleerle efoveebJe 21/ 11 / 1961, iii. Flej ceeieeme keie& eebeeyeeyeleerle
efoveebJe 13 / 10 / 1967, iv. efkees<e ceeieeme keie& eebeeyeeyeleerle efoveebJe 13 / 06 / 1967
eEJekee leehetkeea pevce Peeuesuee Depe&oej eEJekee Depe&oejees ke[erue, YeeT, yenerCe, Deepeesyee,
egueles, Deelee eEJekee Flej je veeles mebyebOeeleerue keeereer peele veceto Demeuesuee KeeueeruehewJeer
SJe hegjekee (cetU eleermen)
a. eeUe mees[ueeee oeKeuee eEJekee
b. pevcece=let veeWoeree cenmegueer Gleeje eEJekee
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
140
eemeJeereefveceeemeJeere veesJejerle Demeueeme meskeehegmleJeeee heefnuee he=eee mebyebeOf ele

Jeeee&ueeeves peeleereer veeWo mee#eebefJele Jesuesuee Gleeje eEJekee
d. meceepe JeueeCe KeeleeJe[erue peele he[leeUCeer meefceleerves kewOe jefkeuesues peeleeryeeyele eceeCehe$e
6. keef[ueebee peeleeree hegjekee GheueyOe vemeueecegUs Flej jeveeles mebyebefOeleebes hegjekes efoueeme veeles
mhe nesCeemeeer kebeekeU Demeuesues mkeebIees<eCeehe$e ke veeles mhe nesCeejs Jeeieoeshe$eer hegjekes
7 . ceneje eemeve jepehe$e efoveebJe 01 meHWyej 2012 ee DeefOemetevesleerue cege eceebJe 3 Devkees
Depe&oej Flej leeuegJeeeletve / hejeqpeuneeletve / hejjepeeletve mLeueebleefjle eEJekee ceneje jepeebleie&le
mLeueebleefjle Peeuee Demeueeme, Depe&oej pee me#ece eeefOeJeeNeeee DeefOeJeej #es$eeceOes leees
kee[ke[erue eEJekee veeleskeeF&Je jenele nesles, leemebyebeOf ele me#ece eeefOeJeeNeeJe[s peeleeree eceeCehe$eeJeefjlee
Depe& Jejerue.
8 . jefnkeemeeee hegjekee cnCetve ueeF& efyeue DeLekee efceUJele Jej heekeleer
9 . efkekeeefnle efeeebmeeer eceeCehe$e nkes Demeueeme
a. efkekeeneHetkeeaeer peele efme JejCeeje kejerue De.e.5 ceOes efoueeeceeCes JeesCeleener SJe hegjekee
b. efkekeeneee hegjekee cnCetve efkekeen veeWoCeer oeKeuee, jepehe$eele (Gazzette) eefme Peeuesuee
veekeeleerue yeoue ke ueiveheef$eJee eEJekee heesueerme heeerue eebee oeKeuee
c.
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
GVele ke eiele ieele cees[le (Creamy Layer) vemeuesyeeyele oeKeuee efceUCeemeeerr Depee&meesyele
JeesCeleer Jeeieohe$es meeoj Jejekeerle ?
GVele ke eiele ieele cees[le (Creamy Layer) vemeuesyeeyele oeKeuee
2 . Depee&kej . 10/ es Jees& Heer m@che
3 . me#ece eeefOeJeejer eebveer efouesues peeleeres mee#eebefJele eceeCehe$e
4 . Depe&oejees ceeieerue 3 ke<ee&es GlheVeeyeeyelees G}sKe Demeuesues mkeebIees<eCeehe$e
5 . GlheVeeyeeyele ceeieerue 3 ke<ee&es hegjekes
a. Depe&oej esleJejer / cepetj Demeueeme lenmeerueoej eebee GlheVeeee oeKeuee
b. Depe&oej veesJejoej ke keekemeeefeJe Demeueeme DeeeJej efkekejCehe$e
GVele ke eiele ieele (Creamy Layer) cees[le vemeueeyeeyele GlheVeeeer ceee&oe efJeleer Deens?
peebes GlheVe ceeieerue meueie 3 DeeefLe&Je ke<ee&ceOes elesJe ke<eea hees 6.00 ueeKeehes#ee Jeceer Deens,
Deeebveee GVele ke eiele ieele cees[le vemeuesyeeyele Deej#eCeeee ueeYe efceUsue. meoj GlheVeeeer ceee&oe
Government Resolution No. 3433 / 1 / 2013 Estt.(Res.), Government of
India, Ministry of Personnel, Public Grievances & Pensions Department
of Personnel Training, dated 27th May, 2013 ee Meemeve efveCe&eele veceto Deens.
eMve 9.
Gej
SARATHI
GVele ke eiele ieele (Creamy Layer) cees[le vemeueeyeeyele JeesCelee ekeiee&leerue peeleeree
keeeRvee Deej#eCeeee ueeYe efceUlees ?
efkecege peeleer, YeJeee peceeleer, Flej ceeieeme keie&, efkees<e ceeieeme ekeie& ee ekeiee&le DemeCeeNee peeleeree
keeeRvee GVele ke eiele ieele cees[le vemeueeyeeyele Deej#eCeeee ueeYe efceUsue.
meoj efJeYeeieeeer eMveesejs eer efkejCe keeke[s, DeHHej lenmeerueoej, efHebHejer efebeJe[ eebee meewpeveeves GHeueyOe
keve osCeele Deeuesueer Demetve DeefOeke ceeefnleermeeer leebee keeee&ueeeme 020 - 26114949 ee HeesveJej DeLeJee
rdcpune@gmail.com ee F&-cesueJej mebHeke& meeOeeJee.
efHebHejer efebeJe[
1.
eMve 1.
Gej
141
jsMeve kee[&
jseve Jee[& (efeOeeheef$eJee) efceUCesmeeer eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee nerle Depe& Jeess efceUsue?
heefjceb[U Jeeee&uee, De efkeYeeie, meble legJeejece keeheejer mebJegue, ogmeje cepeuee, efveie[er, hegCes esLes ke
ceneveiejheeequeJee #es$eeleerue jeefJeJe cene F&meskee JeWele Depe& efceUleerue. ee keWeeer eeoer ceveHeees
www.pcmcindia.gov.in >General info >maha e seva center.
eMve 2.
Gej
vekeerve jseve Jee[& (efeOeeheef$eJee) efceUCeemeeer Depee&meesyele JeesCeleer Jeeieohe$es pees[Ces

DeekeeJe Deens?
1. Depe& kejCeeNee Jeggbyeeleerue pes eer efnee JeggbyeecegKe cnCetve efleee veekes Depe&
2. Depe&oej Jeggbye ecegKe m$eeres 2 Heeses, leekej Depe&oejeeer mener Jeve pees[ekes.
3. Depee&meesyele yeBJeses pee@F DeJeeTb (heleer ke helveeree veekes)
Jee{ueeyeeyelees yeBJe heemeyegJeeer ele
4 . DeeOeej Jee[&eer ele DeLekee DeeOeej Jee[& veeWoCeer Jesueeyeeyeleeer
heekeleereer mee#eebefJele eeebefJele ele
5. vekeerve efeOeeheef$eJee Depee&meesyele hetkeeaee efJeeCeee efeOeeheef$eJesleerue
veeke Jeceer Jesueeyeeyeleee oeKeuee pees[Ces DeekeeJe Deens, vemesue
lej cetU efJeeCees lenmeerueoej eebee veeke vemeuesyeeyeleee oeKeuee.
6. jenlee peeiesee hegjekee cnCetve mkele:es Iej Demeueeme keerpe efyeue
eEJekee eeuet ke<ee&es efceUJele Jej heekeleer, lemese Iej Yee[eees
Demeueeme Iej ceeueJeees mebceleerhe$e ke leebee veekes keerpe efyeue
eEJekee eeuet ke<ee&eer efceUJele Jej heekeleer
eer. Yeevegoeme
34
Flej Meemekeere
keeee&ueeebee mesJee
eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
ieeekeJee[
meneeke Deeegkele
kejmebkeueve
ogyeej jseve Jee[& (efeOeeheef$eJee) efceUCeemeeer Depee&meesyele JeesCeleer

1. jseve Jee[& njkeues Demeueeme Jee[& njkeueeyeeyele
heesequemeebee oeKeuee
2. ogJeeveoejebJe[erue jseve Jee[& eeuet Demeueeyeeyele mener ke efeJeJee oeKeuee
3. jseve Jee[& peerCe& Peeues Demeueeme cetU Jee[& ke ogJeeveoejeee mener ke efeJeJee
DemeCes DeekeeJe Deens.
4. peerCe& Jee[&kejerue De#ej hegme Demesue lej meeOee Jeeieoekejerue mkeebIees<eCeehe$e JejCes DeekeeJe Deens.
5. Depee&meesyele DeesUKehe$e hegjekee
jseve Jee[& (efeOeeheef$eJee) ceOes egefve kee{ JejCeemeeer Depee&meesyele JeesCeleer Jeeieohe$es
DeekeeJe Deensle ?
1. ueneve cegueebes veeke kee{efkeCeemeeer cegueebes pevce oeKeues, eeUsleerue yeesveeHeeF&[ oeKeueeeer
mee#eebefJele ele
2. helveeres veeke kee{efkeCeemeeer ceensjee Jee[e&letve veeke Jeceer Jesuesyeeyeleee lenmeerueoej eEJekee
heefjceb[U DeefOeJeejer eebee oeKeuee ke ueiveheef$eJee eEJekee efkekeen veeWoCeer eceeCehe$e
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
142
3.
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
ceesee keeeRes veeke kee{efkeCeemeeer hetkeeaee Jee[e&letve veeke Jeceer Jesuesyeeyeleee oeKeuee
jseve Jee[& (efeOeeheef$eJee) ceOeerue egefve Jeceer JejCeemeeer Depee&meesyele JeesCeleer Jeeieohe$es
DeekeeJe Deensle ?
1. cegueeres ueie> Peeues Demeueeme ueie>heef$eJee pees[tve veeke Jeceer JejCeeee Yejuesuee Depe&
2. ceele Demeueeme ceele oeKeuee
3. hejieekeer peele Demeueeme cetU Jee[& ke veeke Jeceer JejCeeee Depe&
4. Depee&meesyele DeesUKehe$e hegjekee
jseve Jee[& (efeOeeheef$eJee) efceUCeeee JeeueekeOeer ?
1. vekeerve jseve Jee[& (efeOeeheef$eJee) efceUCeemeeer 1 ceefnvee
2. ogyeej jseve Jee[& (efeOeeheef$eJee) efceUCeemeeer 8 efokeme
3. jseve Jee[& (efeOeeheef$eJee) vetleveerJejCe 1 ceefnvee
4. jseve Jee[& (efeOeeheef$eJee)ceOeerue veekeele yeoue ke egevf eceOes kee{ DeLekee Ie Demeueeme3 efokeme
vekeerve jseve Jee[& (efeOeeheef$eJee) efceUCeemeeer efJeleer Heer DeeJeejCeele esles ?
1. vekeerve efhekeee jbieees jseve Jee[& hees 10/
2. vekeerve Jesejer jbieees jseve Jee[& hees 20/
3. vekeerve egYe heeb{Nee jbieees jseve Jee[& hees 50/
ogyeej jseve Jee[& (efeOeeheef$eJee) efceUCesmeeer efJeleer Heer DeeJeejCeele esles ?
1. ogyeej efhekeee jbieees jseve Jee[& hees 20/
2. ogyeej Jesejer jbieees jseve Jee[& hees 40/
3. ogyeej egYe heeb{Nee jbieees jseve Jee[& hees 100/
efhekeee, Jesejer ke egYe efeOeeheef$eJee efceUCeemeeer Jeggbyeeee keeef<e&Je GlheVeeeer ceee&oe
Jeee Deens ?
1. efhekeUer efeOeeheef$eJee hees 15 npeejebheele
2. Jesejer efeOeeheef$eJee hees 1 ueeKeebheele
3. egYe efeOeeheef$eJee hees 1 ueeKe ke leeheg{erue
meoj efJeYeeieeeer eMveesejs DeVeOeeve efJelejCe DeefOekeejer HegCes eebee meewpeveeves GHeueyOe keve osCeele
Deeuesueer Demetve DeefOeke ceeefnleermeeer leebee keeee&ueeeme 020 - 24470276 ee HeesveJej DeLeJee
jcpune.fda-mah@nic.in ee F&-cesue Jej mebHeke& meeOeeJee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
143
2. ie@me keveskeMeve
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
vekeerve ie@me JevesJeeve efceUCeeJeefjlee Jeee eefeee Deens?

Deeheuee efvekeemeeee pekeU Demeuesuee Iejiegleer ie@me efkelejJeeJe[s vekeerve ie@me JevesJeevemeeer veeWoCeer
Jejlee esF&ue. lemese vekeerve ie@me JevesJeeveJeefjlee Dee@veueeF&ve Depe& JejCeeeer megefkeOeener GheueyOe
Deens. Yeejle hesesequeece Jebheveermeeer www.bharatgas.com, Fbef[eve Dee@F&ue Jebheveermeeer
spandan.indianoil.co.in ke eEnogmLeeve hesesequeece Jebheveermeeer www.hindustan
petroleum.com ee eEueJeee keehej Jejekee.
vekeerve Iejiegleer ie@me JevesJeeve efceUCeemeeer efJeleer jJeJece Yejekeer ueeiesue ?
1 . SJee ie@me efmeueW[j Jeefjlee hees 1,450/ (Deveecele jJeJece)
2 . oesve ie@me efmeueW[j Jeefjlee hees 1,450/ eefle efmeueW[j eeeceeCes 2,900/(Deveecele jJeJece)
3 . jsieguesjmeeer hees 150/ (Deveecele jJeJece)
vekeerve ie@me JevesJeevemeeer JeesCeleer Jeeieohe$es meeoj Jejekeerle?
efkeefnle vecegveeleerue Depe&, eefle%eehe$e lemese jefnkeeme ke DeesUKehe$e hegjekeeeer Jeeieohe$es
jefnkeeme hegjekeeeer Jeeieohe$es (KeeueerueHewkeer keguesner Ske)
1 . jseve Jee[&
2 . Jeerpe efyeue (eskeee 3 ceefnveebee efyeueebhewJeer)
3 . otjOkeveer efyeue (eskeee 3 ceefnveebee efyeueebhewJeer)
4 . heemehees&
5 . yeebOeJeece keekemeeefeJeeJe[erue Heue@ efkelejCe / leeyee he$e
6 . efceUJele Jej heekeleer / Iejees veeWoCeereer Jeeieohe$es
7 . efkecee hee@equemeer
8 . celeoej DeesUKehe$e
9 . jeqpem[& Yee[s Jejejveecee
10 . keenve hejkeevee
11 . DeeOeej Jee[&
12 . yeBJe heemeyegJe
DeesUKehe$e hegjekeeeer Jeeieohe$es (KeeueerueHewkeer keguesner Ske)
1 . he@veJee[&
2 . heemehees&
4 . DeeOeej Jee[&
5 . keenve hejkeevee
6 . JeW /jepe eemeveeceeHe&le Jece&eeNeebvee efouesues DeesUKehe$e
7 . eeeefe$e Demeuesues yeBJe heemeyegJe
Jes. keee. meer. cnCepes Jeee ?
Jes. keee. meer. (Know Your Consumer) cnCepes eenJeeee efvekeemeeee ke DeesUKeeryeeyeleeer ceeefnleer
veceto Demeuesuee lemese eenJeees keweefeJe ceeefnleeree leheeerue Demeuesuee Hee@ce& Deens. efHebHejer efebeJe[
SARATHI
144
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Jes. keee. meer. Hee@ce& YejCes DeekeeJe Deens Jee ?

DeeheCeeJe[s SJeehes#ee peemle Iejiegleer ie@me JevesJeeve eEJekee kesiekesieee Jebheveereer SJeehes#ee peemle
Iejiegleer ie@me JevesJeeve Demeueeme DeeheCeeme Jes. keee. meer. Hee@ce& YejCes DeekeeJe Deens. leemeeer
efvekeemeees ke DeesUKehe$eees hegjekeemen Hee@ce& YejCes DeekeeJe Deens.
Jes.keee.meer. Hee@ce& Jeess efceUsue?
Jes.keee.meer.Hee@ce& Deeheuee efkeYeeieeleerue efkelejJeeJe[s ceesHele GheueyOe Deensle. lemese mebyebefOele kebHeveeree
JesyemeeF&Jej GHeueyOe Deensle.
vekeerve ie@me JevesJeeve IesleskesUer ie@me esie[er ke ie@me efke<eeJe Flej meeefnle efkelejJeeJe[tve IesCes
yebOeveJeejJe Deens Jee ?
veener. legcner ie@me efkelejJeekeefleefje Deve ogJeeveeletve ISI eceeefCele ie@me esie[er Kejsoer Je eJelee.
ie@me efmeueW[jceOes je$eer / megeree efokeeer ieUleer Peeueeme mebheJe& Jeess meeOeekee?
ie@me efmeueW[jceOes je$eer / megeree efokeeer ieUleer nesle Demeueees efveoe&veeme Deeueeme legcner jenle
Demeuesuee efJeeCees leelJeeU ceole JeW (Emergency Service Cell - ESC) esLes mebheJe&
meeOeekee. ie@me efjHeerue heekeleeree ceeieerue yeepetme leelJeeU ceole JeWees (Emergency Service
Cell - ESC) otjOkeveer eceebJe veceto Deensle.
Iejiegleer ie@me efmeueW[j efkelejCe ke efmeueW[j Jeeee yeepeejeeer mebyebefOele leeejermeeer Jeess
mebheJe& meeOeekee?
Iejiegleer ie@me efmeueW[j efkelejCe ke efmeueW[j Jeeee yeepeejeeer mebyebefOele leeejermeeer Sue.heer.peer. eenJe
meneelee JeW (LPG Customer Service Cell) eEJekee vepeerJees Sue.heer.peer. Jebheveeree #es$eere
Jeeee&ueeele mebheJe& meeOeekee. lemese DeeheCe leeej Dee@veueeF&ve oeKeue Je eJelee eEJekee Jebheveeree
nsuheueeFve: Dee@Fue Fb[mer : 1800 2333 555 (esue Heer), Yeejle hesesequeece : 020- 26342176,
eEnogmLeeve hesesequeece : 020-26213104 / 05 DeeeqCe Fbef[eve Dee@Fue Jee@heexjseve : 020-26332661
esLes mebheJe& meeOet eJelee. lemese DeVeOeeve efkelejCe DeefOeJeejer, hegCes 020-26123743, eqpeuneefOeJeejer
Jeeee&uee : 1800 2333 3370 (esue Heer) eebvee keUJet Mekelee.
Iejiegleer keehejeee ie@me efmeueW[jee ceesej meeeJeue, efiePej Fleeoer Jeefjlee keehej Jejlee esFu& e Jee?
Sue.heer.peer. efveeb$eCe Jeeeeevkees Iejiegleer keehejeee ie@me efmeueW[jee ceesej meeeJeue, efiePej Fleeoer
Jeefjlee keehej JejCeeme eefleyebOe JejCeele Deeuee Deens. ceesej meeeJeueceOes Auto LPG ee keehej
Je eJelee. leLeeefHe, Iejiegleer efmeueW[jee JeeHej mJeebHeekeees FbOeve (Cooking Fuel) cnCetvee
ceee&efole Deens.
njkeuesuee /Kejeye Peeuesuee efmeueW[j /jsieguesj hegvne efceUCes / yeoueCeemeeer Jeee Jejekes?
njJeuesuee efmeueW[jmeeer Heesueerme leeej veeWoJetve eeLeefceke Je Debeflece SHe.Deee.Deej. IesTve lees Depe&
Je ie@meee keeieoHe$eebeer meleele mebyebefOele eenke keWele meeoj kejeJeer. njJeuesuee jsieguesjmeeer
efJeefnle vecegveeleerue nceerHe$eemen Depe& eenkemesJee keWeke[s meeoj kejeJee.
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
eMve 14.
Gej
145
eenJeebvee ie@me efmeueW[j Iejheese DeeCetve osCes efkelejJeebvee yebOeveJeejJe Deens Jee?
nese. efkelejJeebceeHe&le ie@me efmeueW[j eenJeebes jenlee Iejer heesneefkeCeele eslees. eeJeefjlee mkeleb$e eguJe
DeeJeejCeele esle veener. efJelejkeeee keee&#es$eeyeensj efmeueW[j HeesneefJeCeekeefjlee efveOee&efjle Yee[s
Deekeejues peeles.
Iejiegleer ie@me efmeueW[jee oesve yegefkebieceOeerue JeeueekeOeer efJeleer efokemeebee Demesue?
Iejiegleer ie@me efmeueW[jee oesve yegefkebieceOeerue JeeueekeOeer eenkeeee iejpesvegmeej Demesue.
Iejiegleer ie@me efmeueW[jes yegefkebie Jemes Jejlee esF&ue?
ie@me efmeueW[jes yegefkebie Deeheues efkeYeeieeleerue efkelejJeeJe[s Heesve Jeve eEJekee mebyebefOele Jebheveeree
mebJeslemLeUeJej Jejlee esF&ue DeLeJee nsuHeueeF&veJej veeWoJelee esF&ue.
HP : 8888823456
Bharat Gas : 9420456789
Indane Gas : 18002333555
meoj efJeYeeieeeer eMveesejs DeVeOeeve efJelejCe DeefOekeejer HegCes eebee meewpeveeves GHeueyOe keve osCeele
jcpune.fda-mah@nic.in ee F&-cesueJej mebHeke& meeOeeJee.
3.
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
Jeerpe keveskeMeve (ceneefJelejCe)
ceneje jepe efkeegle efkelejCe JebheveeRes eenJelke JeesCeeuee ke Jemes efceUles?

vekeerve Jeerpe keveskeMeve IesCeemeeer Jeee Jejekes ueeieles?
mebYeeke eenJe peeiesee Jeeeoseerj ceeueJe / leeyesoej Demeuee heeefnpes.
DeekeeJe lee vee njJele eceeCehe$eemen Iejiegleer / keeeqCeeqpeJe keerpe keehejemeeer eeKee Jeeee&ueeele
DeeeqCe DeeweesefieJe keerpe keehejemeeer GheefkeYeeie/efkeYeeie Jeeee&ueeele ehe$e A-1ceOes Depe& Jejekee.
Yeej mekex#eCe Jesueeveblej Yejekeeeee eguJeeeer jJeJece meebefieleueer peeF&ue; peeceOes meskee
pees[Ceer eguJe, meskee leejceeie& eguJe, megj#ee ske FleeoeRee meceekese Demesue.
kejerue eguJeeee YejCee Jesueeveblej eenJe, hejkeeveeOeejJe keerpe Jeb$eeoejeves keeeeEjieee
Jesuesuee eeeCeeree Denkeeue meeoj JejeJee.
veJeerve meskee pees[Ceer Jeeueevegeceevegmeej efoueer peeF&ue.
Iejiegleer /keeeqCeeqpeJe keerpepees[ efceUCeemeeer JeesCeleer Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle?
Iejiegleer / keeefCeefpeJe ceeieCeermeeer efkeefnle vecegveeleerue A-1 Hee@ce& mkee#ejermen Yeve leemeesyele
Keeueerue De,ye ke Je ceOeerue DeekeeJe leer Jeeieohe$es pees[Ces DeekeeJe Deens.
De. peeiesee /efvekeemeeee ke ceeueJeeree hegjekee (KeeueeruehewJeer SJe)
1. jseve Jee[&
2. ceneheeequeJee efceUJeleJej efyeue / heekeleer
3. me#ece eeefOeJeeNeebJe[erue cebpetj veJeeee
4 . efveke[CetJe DeesUKehe$e
5. DeeOeejJee[&
efHebHejer efebeJe[
SARATHI
146
[eeeqJnbie ueeemevme
KejsoerKele / efkeeer Jejejveecee
Depe&oej Yee[sJe Demeueeme cetU ceeueJeeee veenjJele oeKeuee / Yee[s Jejejveecee /
leerve ceefnveeee Yee[s heekelee
9. peeiee ceeueJe / leeyesoej / eemeJeere mebmLee eebeeyejesyej Jesuesuee efkeJemeve Jejejveecee
10 . ceeueceee Gleeje (ee@heea Jee[&) eEJekee 7 - 12 Gleeje
11. meesmeeeer veeWoCeer eceeCehe$e
12. kejeruehewJeer HegjeJeeeer JeesCeleerner Jeeieohe$es GheueyOe vemeueeme . 200/ ee m@che
heshejkej efkeefnle vecegveeleerue eefle%eehe$e
ye. DeesUKehe$e hegjekee (KeeueeruehewJeer SJe)
1. efveke[CetJe DeesUKehe$e
2. eqpeuneefOeJeejer / eemeJeere ceeveleeeehle Heeses DeesUKehe$e
3. DeeOeej Jee[&
4. heejhe$e (heemehees&)
5. he@veJee[&
6. keenve hejkeevee
7. Heesesheeme (eemeJeere ceeveleeeehle efkeYeeieeJe[erue)
8. eemeveeceeHe&le efouesues pes veeieefjJe DeesUKehe$e
9. KejsoerKele / efkeeer Jejejveecee
Je. Flej Jeeieohe$es (ueeiet Demeueeme)
1 . peeleeree oeKeuee (SC/ ST)
2 . oeefje js<esKeeueerue eceeCehe$e (BPL)
3 . Jeeceeee mkeheevegmeej eemeJeere mebmLesJe[erue hejkeevee (keekemeeefeJe Jeerpepees[meeer ueeiet Demeueeme)
6.
7.
8.
eMve 3.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
DeeweesefieJe keerpepees[ efceUCeemeeer JeesCeleer Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle?

Deeweeseif eJe keerpepees[ ceeieCeermeeer efkeefnle vecegveeleerue A-1 Hee@ce& mkee#ejermen Yeve osCes DeekeeJe Deens.
peeiesee ceeueJeeree hegjekee (KeeueeruehewJeer SJe)
1 . Depe&oej Yee[sJe Demeueeme cetU ceeueJeeee veenjJele oeKeuee / Yee[s Jejejveecee /
leerve ceefnveeee Yee[s heekelee
2 . ceneheeequeJee efceUJeleJej efyeue / heekeleer
3 . KejsoerKele/ efkeeer Jejejveecee
4 . peeiee ceeueJe / leeyesoej / eemeJeere mebmLee eebeeyejesyej Jesuesuee efkeJemeve Jejejveecee
5 . ceeueceee Gleeje (ee@heea Jee[&) eEJekee 7 - 12 Gleeje
6 . peeieseer ceeueJeer / leeyesoej Demeueeyeeyeleee hegjekee
Flej DeekeeJe Jeeieohe$es
1 . ceneje eot<eCe efveeb$eCe ceb[UeJe[erue eceeCehe$e (ueeiet Demeueeme).
2 . Jeeieohe$e mkee#eebJeve JejCeees DeefOeJeejhe$e (Yeeieeroejer mebmLee / Jebheveer Demeueeme)
3 . efveyebOeJeeJe[erue Jebheveer veesboCeeres eceeCehe$e
4 . mebeeueJe / Yeeieeroej eebes mebheJee&ee heee, F&cesue, ceesyeeF&ue eceebJeemen eeoer
147
5.
kejeruehewJeer JeesCeleerner Jeeieohe$es GheueyOe vemeueeme . 200/ee m@che heshejkej

efkeefnle vecegveeleerue eefle%eehe$es
keerpepees[ osCeehetkeea Keeueerue Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle ueIegoeyeOeejJe eenJe
1 . pees[Ceer Jeeee&eqvkele JejCeeHetkeeaee eeeCeer Denkeeue ([er1 Hee@ce&)
2 . Jehe@efmej eeeCeer eceeCehe$e
GeoeyeOeejJe eenJe
1 . ceefevejer leee (Deeeeer / efJeuees ke@)
2 . efJeuees Jnesu DeBeqcheej Sce.[er. iegCeJe leee
3 . pees[Ceer Jeeee&eqvkele JejCeeHetkeeaee eeeCeer Denkeeue ([er1 Hee@ce&)
4 . efkeegle efvejer#eJe eebeeJe[erue hejkeeveieer
5 . jesefn$e GlheeoJe JebheveerJe[erue eceeCehe$e
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
vekeerve keerpepees[ efceUCeemeeer Depe& Jeess Jejlee eslees?

ceeieCeermeeer efkeefnle vecegveeleerue A-1 Hee@ce& mkee#ejermen Yeve ke leeme DeekeeJe Jeeieohe$eebee
Heeses Jee@heer pees[tve meojes Hee@ce& Keeueerue efJeeCeer mJeerJeejCeele esleerue.
eenJe megefkeOee JeW (CFC) eEJekee mebyebefOele eeKee DeefOeJeejer Jeeee&uee (Iejiegleer DeeeqCe
keeeqCepe keehejemeeer, Geoeye mees[tve)
mebyebefOele GheefkeYeeieere DeefOeJeejer Jeeee&uee meke& ueIegoeye eenJeebJeefjlee
mebyebefOele efkeYeeieere DeefOeJeejer Jeeee&uee meke& ueIegoeye eenJeebJeefjlee
mebyebefOele #es$eere DeefOeJeejer Jeeee&uee meke& Geoeye eenJeebJeefjlee
vekeerve keerpepees[meeer Jesuesuee Depeeeer meeeqmLeleer Jeess heenlee esF&ue?
Keeueerue efJeeCeer Depee&eer meeeqmLeleer heenlee esF&ue eenJe megefkeOee JeW (CFC) eEJekee mebyebefOele eeKee DeefOeJeejer Jeeee&uee (Iejiegleer DeeeqCe
keeeqCepe keehejemeeer, Geoeye mees[tve)
mebyebefOele GheefkeYeeieere DeefOeJeejer Jeeee&uee meke& ueIegoeye eenJeebJeefjlee
mebyebefOele efkeYeeieere DeefOeJeejer Jeeee&uee meke& ueIegoeye eenJeebJeefjlee
mebyebefOele #es$eere DeefOeJeejer Jeeee&uee meke& Geoeye eenJeebJeefjlee
vekeerve keerpepees[meeer efJeleer Kee& eslees?
vekeerve keerpepees[meeer Depe&oejeves Jeerpe efveeeceJe ceb[Ueves kesUeskesUer Keeueerue eer<ee&kej peenerj Jesuesuee
ojebvegmeej Keee&eer DeeJeejCeer JejCeele esles.
keerpe pees[Ceer DeeJeej
Depe& veeWoCeer ke neleeUCeer Kee&, megj#ee Deveecele
leheemeCeer Heer (ueeiet Demeueeme) ee keefleefje Flej Kee& (ueeiet Demeueeme)
keerpe oseJeeeer heleer Jeeer Deens ?
mebe ceeb[Ceerveblej ceerjyeeyeleee leheeerue, megkeeleeres ceerj keeeve eeeer ceeefnleer oseJe eeKesme
efoueer peeles.
hetke&efveefele eeebJeve eceevegmeej heefnues oseJe efoues peeles.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
148

eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Iejiegleer, efyeiej Iejiegleer, DeeweesefieJe, Je<eer eenJeebvee ceeefmeJe, wceeefmeJe ke $ewceeefmeJe heleerves
oseJe efoues peeles.
oseJeeleerue jJecesee YejCee oseJeekej oe&efkeuesuee Debeflece leejKeshetkeea Jejekee ueeiesue.
leeej Jeee eJeejs ke Jeess veeWoefkelee esF&ue?

ceneefkelejCe eebee Jee@ue meWjJeefjlee esue Heer eceebJe 1800-2003-435 DeLekee
1800-2333-435 ee eceebJeekej leeej veeWoefkeCes eJee nesF&ue.
eEhehejer eEeeke[ ceneheeefueJee #es$eele ceneefkelejCe heefjceb[U Jeeee&uee Yeesmejer ke eEhehejer esLes
elesJe ceefnveeee heefnuee cebieUkeejer meJeeUer 11.00 les 1.00 ee kesUsle leeej efvekeejCe
efove meepeje JejCeele eslees. lesLes leeej Jejlee esF&ue.
keerpe hegjkee Kebef[le Peeueekej eenJeeme SJe lej pekeUee Heetpe Dee@He Jee@ue meWjeer
otjOkeveerejs mebheJe& meeOetve (meesyeleee eeoereceeCes) eEJekee peeleerves Yestve leeej veeWokeekeer ueeieles
eEJekee lee efJeeCeee Jee@ue meWjeer mebheJe& meeOeekee ueeielees.
ceneje jepe efkeegle efkelejCe Jebheveeree Jece&eeNeeme eesie efJeeCeer leelJeeU heesneseCes
meeshes knekes eemeeer leeej veeWoefkeleevee eenJeeves leeejerle leees veeke, efJeeCe, eenJe eceebJe
DeeeqCe Keebye eceebJe equeefnCes DeeJeMeke Deens.
Heetpe Dee@He Peeueeee leeejeres efvekeejCe JejCeemeeer ceneje jepe efkeegle efkelejCe Jebheveer
ceee&efole JeesCeleener eJeejes eguJe DeeJeejle veener.
efyeueeleerue egJeeryeeyele egJeeres ceerj keeeve, oseJeeee YejCee Jesuee Demeleeveener LeJeyeeJeer
oeKeefkeCes Deee Jeener egJee keerpe oseJeele Peeuee Demeueeme ogmleermeeer eenJeeves ceneje
jepe efkeegle efkelejCe Jebheveer ceee&efoleee veefpeJeee Jeeee&ueeeeer mebheJe& meeOeekee. oseJeeee
leeejer neleeUCeees Jeece enj #es$eele efkeYeeieere Jeeee&uee ke eeceerCe #es$eele efkelejCe JeW
eEJekee GheefkeYeeieere Jeeee&ueeeleerue efyeue egefveceeHe&le eeueles.
Dee@veueeF&ve efyeue YejCeeyeeyele Jeee megefkeOee Deens?
ceneefkelejCe eebeer eenJeebvee Dee@veueeF&ve efyeue YejCee JejCeeeer megekf eOee ceneefkelejCe eebee mebJeslemLeUekej
http://www.mahadiscom.in esLeerue View Pay Bills Online ee eEueJekej GheueyOe Deens.
ceneefkelejCe eebee eenJeebvee Dee@veueeF&ve yeerue YejCee JejCesmeeer eenJeeJe[s eesie cegoleeres Visa or
Master Credit Card, Debit Card lemese ves yeBefkebie DeJeeTb (Net Banking Account)
ejs keerpe efyeue YejCee Jejlee eslees.
keerpe oseJe cegoleerveblej Dee@veueeF&ve efyeue YejCes eJee Deens Jeee?
keerpe oseJe cegoleerveblej Dee@veueeF&ve efyeue YejCes yeeyeleeer megefkeOee GheueyOe veener.
Jeerpe YejCee Jesuesuee jJecesee leheeerue heenlee esT eJelees Jeee ?
ceneefkelejCe Jebheveeree www.mahadiscom.in ee mebJeslemLeUekej uee@ie Fve Jeve Deeheuee
Jeerpe efyeueekejerue BU (Billing Unit) eceebJe (4 DeeJe[er) ke eenJe eceebJe (12 DeeJe[er)
Yeve View and Pay Bills Online eEueJeejs ceeieerue one ceefnveeee leheMeerue heenlee esF&ue.
eEhehejer eEeeke[ heefjmejeleerue ceneefkelejCe kekemLesmebyebOeer Jeeee&uees ke leebes otjOkeveer eceebJe eeoer -
De.e.
1.
2.
3.
4
5.
6.
7.
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
Jeeee&ueeees veeke
otjOkeveer eceebJe
Yeesmejer Jeeee&uee (Jeee&Jeejer DeefYeeblee)

DeeJeg[ea GheefkeYeeie
DeeJeg[ea GheJeW
eEeeke[ (Yeesmejer eeKee)
eEeeke[ leeej efvekeejCe JeW
ceeseer leeej efvekeejCe JeW
mebYeepeerveiej leeej efvekeejCe Jes
Yeesmejer GheefkeYeeie
Yeesmejer ieekeeeKee
enesueer eeKee
veeefeJe jes[ leeej efvekeejCe JeW
mes.veb.10. heer.meer.Sve.er.[er. GheJeW
eeefOeJejCe / efveie[er GheefkeYeeie
eeefOeJejCe leeej efvekeejCe JeW
leUke[s, ef$ekesCeerveiej, heerveiej eeKee
eEhehejer (Jeee&Jeejer DeefYeeblee) Jeeee&uee
eEeeke[ GheefkeYeeie
efyepeueerveiej eeKee
eEeeke[ (eEhehejer eeKee)
JeeUskee[er eeKee
keeunsJejkee[er eeKee
KejeUkee[er GheefkeYeeie
meer.Deee.Deej.er GheJeW
oehees[er eeKee
Scheeej Fms GheJeW
Jeemeejkee[er eeKee
KejeUkee[er eeKee
ceeEne je@eue GheJeW
eEhehejer Je@che eeKee
eEhehejer GheJeW
mkejiebiee GheJeW
meebiekeer GheefkeYeeie
ef[.Sue.SHe DeeJeg[ea GheJeW
meebiekeer eeKee
leeLeke[s eeKee
27650508
27483474
149
9960684357
27660254
27660254
27490280
9960677270
27123161
27120304
27185513
27120304
9960677695
27659276
27659276
27690592
27411227
27653000
9960677249
27411802
27206351
27650237
27411027
9960677535
27149058
9970001887
27110048
27411027
9970001885
22411102
9960677356
9860521110
27273550
27273550
27273550
27275163
meoj efJeYeeieeeer eMveesejs eer Fyeenerce Deyogue Keeoj uegueeveer, keee&keejer DeefYeeblee efHebHejer efJeYeeie, eebee
meewpeveeves GHeueyOe keve osCeele Deeuesueer Demetve DeefOeke ceeefnleermeeer leebee keeee&ueeeme 020 - 26135740
ee eceebkeeJej DeLeJee helpdesk_pg@mahadiscom.in ee F&-cesueJej mebHeke& meeOeeJee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
150
4. [êeeqJnbie ueeemevme (Deej.er.Dees.)

eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUCeemeeer eEhehejer eEeeke[ nerceOes Jeess Depe& Jejekee?
GheeeosefeJe heefjkenve DeefOeJeejer Jeeee&uee, eEhehejer eEeeke[, eeefJeeCeer keenve hejkeevee ([eeeqknbie
ueeemevme) efceUCeemeeer Depe& Jejekee.
efeJeeT keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUCeemeeer JeesCeleer Jeeieohe$es DeekeeJe
Deensle?
1 . keeeee oeKeuee (KeeueeruehewJeer SJe)
pevce leejKesee oeKeuee / eeUe mees[ueeee oeKeuee /heemehees&
2 . jefnkeemeeee hegjekee (KeeueeruehewJeer SJe)
heemehees& / celeoeve DeesUKehe$e / peerkeve efkecee hee@equemeer / JeW DeLekee jepe DeLekee
mLeeefveJe mkejepe mebmLee eebveer efouesueer kesleve efeer
3 . jefnkeemeeee hegjekee (KeeueeruehewJeer oesve)
ceesyeeF&ue heesmhes[ / ueB[ueeF&ve efyeue (yeer.Sme.Sve.Sue.) / jseve Jee[& / ueeF& efyeue /
hejoseer veeieefjJeebJeefjlee eemeveeves DeLeJee heesueerme Keeleeves efouesues eceeCehe$e
4 . heemehees& meeF&pees 2 Heeses
heJeJee / efeJeeT keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUCeemeeer keeeeer De Jeee
Deens?
heJeJee / efeJeeT keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUCeemeeer keeeeer De
1 . efkeveeefieDej ogeeJeer keenve 16 ke<ex hetCe& (heeueJeebeer mece#e mebceleer Deefvekeee&)
2 . efieDejeer ogeeJeer /eejeeJeer keenve (Keepeieer mebkeie&)18 ke<ex hetCe&
3 . heefjkenve keenve 20 ke<ex hetCe& (efJeceeve 8 keer GeerCe&)
efeJeeT keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUCeemeeer JeesCelee Depe& Yejekee?
efeJeeT keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUCeemeeer
1 . efkevee efieDej ogeeJeer keenveHee@ce& vebyej 1 ke 2
2 . efieDejeer ogeeJeer / eejeeJeer keenve (Keepeieer mebkeie&) Hee@ce& vebyej 1 ke 2
4 . heefjkenve keenve Hee@ce& vebyej 1, 1S ke 2
efeJeeT keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUCeemeeer efJeleer Heer DeeJeejCeele esles?
efeJeeT keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUCeemeeer elesJe keiee&me hees 30 Heer
DeeJeejCeele esles.
heJeJee keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUCeemeeer JeesCelee Depe& Yejekee?
heJeJee keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUCeemeeer Hee@ce& vebyej 4 YejCes DeekeeJe Deens.
Depe&oejeJe[s SKeeee mebkeiee&es ueeemevme Demeueeme Hee@ce& vebyej 8 Yejekee.
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
151
heJeJee keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUCeemeeer efJeleer Heer DeeJeejCeele esles?
heJeJee keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUCeemeeer eleer eeeCeer eguJe hees 50/, mcee&Jee[&
eguJe hees 200/ ke heesmue Heer hees 50/ DeMeer SJetCe hees 300/ Heer DeeJeejCeele esles.
efeJeeT keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) vetleveerJejCe Jejlee esles Jee?
veener. efeJeeT keenve hejkeevee IesCeemeeer hegvne Depe& Jejekee ueeiesue.
efeJeeT keenve hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUeueeveblej heJeJee keenve hejkeevee ([eeeqknbie
ueeemevme) efJeleer efokemeebveblej efceUsue ?
efeJeeT ueeemevme Jee{tve 30 efokeme Peeueeveblej DeeeqCe 6 ceefnveeee Deele eeeCeerme npej jentve
leheemeCeer / hee$elesDebleer heJeJee hejkeevee ([eeeqknbie ueeemevme) efceUsue.
ceePes [eeeqknbie ueeemevme njefkeues Deens. vekeerve [eeeqknbie ueeemevme efceUsue Jee?
nese. GheeeosefeJe heefjkenve DeefOeJeejer Jeeee&uee, eEhehejer eEeeke[, eeefJeeCeer efkeefnle vecegveele Depe&
Jejekee ke Depee&meesyele njkeuesuee [eeeqknbie ueeemevmeee eceebJe, leejerKe ke ueeemevme njkeueeyeeyele
mebyebefOele heesueerme mseveceOes oeKeue Jesuesuee leeejereer ele pees[eJeer.
ceePee iee[eres veeWoCeer hegmleJe (Registration Certificate Book) njkeues Deens, ceuee
iee[eres vekeerve veeWoCeer hegmleJe efceUsue Jee ?
nese. legceee keenveeeer pee GheeeosefeJe heefjkenve Jeeee&ueeele veeWoCeer Deens, lee Jeeee&ueeeceOes
ogyeej veeWoCeer hegmleJe efceUCeemeeer heesueerme Denkeeueemen Depe& Jesueeveblej efceUsue.
heJeJee keenve hejkeevee efceUeueeveblej efJeleer JeeueekeOeermeeer lees kewOe Deens ?
heJeJee keenve hejkeevee
1 . Keepeieer mebkeiee&meeer 20 ke<ex eEJekee keeeeer 50 ke<e& pes Deieesoj Demesue leesheele kewOe Demesue.
2 . heefjkenve mebkeiee&meeer 3 ke<ee&heele kewOe Demesue.
leeveblej vetleveerJejCe JejCes DeekeeJe Deens.
Ghe eeosefeJe heefjkenve Jeeee&uee, eEhehejer eEeeke[ eebes Jeee&#es$eeleerue heefjkenve efke<eeJe
leeejer DeLekee metevee Jeess Jejekeele ?
GheeeosefeJe heefjkenve DeefOeJeejer, eEhehejer eEeeke[ eebes Jeeee&ueeeJe[s leeejer Heesve vebyej 020
27492828 eEJekee F&cesuemh14@mahatrans.com eeefJeeCeer Jejekeele.
meoj efJeYeeieeeer eMveesejs GHe eeosefMeke HeefjJenve DeefOekeejer efHebHejer efebeJe[ eebee meewpeveeves GHeueyOe keve
osCeele Deeuesueer Demetve DeefOeke ceeefnleermeeer leebee keeee&ueeeme 020 27492828 ee HeesveJej DeLeJee
mh14@mahatrans.com ee F&-cesueJej mebHeke& meeOeeJee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
152
5.
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
HeemeHees&
heemehees& efceUCeeJeefjlee Depe& Jeess Jejekee?

heemehees&Jeefjlee http://passportindia.gov.in ee kesyemeeF&kej Dee@veueeF&ve Depe& YejCeeeer
megefkeOee GheueyOe Deens.
heemehees& Depee&meesyele JeesCeleer Jeeieohe$es pees[Ces DeekeeJe Deens?
1 . jefnJeeme HegjeJee - heeCeer efyeue / ceesyeeF&ue heesmhes[ / ueB[ueeF&ve efyeue / Jeerpe efyeue meOeees ke
SJe ke<ee&hetkeeaes (eehewJeer 2)
2 . SJe ke<ee&es yeBJe kekenej Demeuesuee yeBJe heemeyegJeeer ele
3 . DeeeJej efkekejCehe$e
5 . ie@me JevesJeeveee hegjekee
6 . Depe&oej heeqyueJe eque. JebheveerceOes veesJejerme Demeueeme Jebheveeres uesj ns[kej eeefj$e he[leeUCeeres
eceeCehe$e
7 . heleer ke helveeree heemehees& ee heefnuee ke eskeee heeveeeer eeeele
8 . eeuet jseve Jee[& (efeOeeheef$eJee)
9 . ueneve cegueebes yeeyeleerle heeueJeebes heemehees&es heefnuee ke eskeee heeveeeer eeeele
10 . DeeOeej Jee[&
11 . he@ve Jee[&
12 . Feee 10 keer eEJekee 12 keeree eeUe mees[ueeee oeKeuee (pevce efoveebJe veceto Demeuesuee) /
heokeer eceeCehe$e
13 . efoveebJe 26 peeveskeejer 1989 veblej pevce Demeueeme pevceeee oeKeuee DeekeeJe
14 . efkekeeefnle eeres efkekeenees eceeCehe$e vemeueeme efkeefnle vecegveeleerue eefle%eehe$e
eMve 3.
Gej
heemehees& efceUCeemeeer efJeleer Heer DeeJeejueer peeles?

heemehees&Jeefjlee hees 1,500/, leelJeeU heemehees&Jeefjlee hees 3,500/
eMve 4.
Gej
heemehees&Jeefjlee Depe& Jesueeveblej heemehees& efJeleer efokemeebceOes efceUsue?

meke& Jeeieohe$eebeer hetle&lee Jesueeveblej 45 efokemeebceOes heemehees& efvekeememLeeveeee heeekej efceUsue.
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
heemehees& efceUCeemeeer heemehees& Jeeee&ueeeeer kesU (Appointment) JeesCeeJe[tve efceUsue?

heemehees&Jeefjlee http://passportindia.gov.in ee kesyemeeF&kej Dee@veueeF&ve Depe& Yeve meeoj
Jesueeveblej Dee@veueeF&ve Jeeee&ueeele YesCeeeer kesU (Appointment) IesCeeeer megefkeOee Deens.
meoj megefJeOee ojjespe ogHeejer 12 Jeepelee GHeueyOe nesles.
heemehees& Flej heemehees& Jeeee&ueeeletve efceUeuee Demeueeme hegvne hegCes enjeee heemehees&
Jeeee&ueeeceOes heemehees& efke<eeJe megefkeOeebJeefjlee Depe& Je eJelees Jee?
nese. meOee legcner jenle Demeuesuee enjeleerue heemehees& Jeeee&ueeele legcneuee heemehees& efke<eeJe
153
megefkeOeebJeefjlee Depe& Jejlee esF&ue.

eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
heemehees& Flej heemehees& Jeeee&ueeeletve efceUeuee Demeueeme ke meOee eEhehejer eEeeke[ceOes jenle
Demeueeme heemeheesk& ejerue heeeceOes yeoue JejCeemeeer Jeee JejCes DeekeeJe Deens ?
DeeheCe meOee jenle Demeuesuee efvekeemeeee heee heemeheesk& ej DemeCeemeeer Hee@ce& - II meesyele jefnkeemeeyeeyele
eesie lees hegjekee pees[Ces DeekeeJe Deens.
leele[eree Jebheveeree JeeceeJeefjlee hejoseer peeCeemeeer heemehees&eer DeekeeJelee Deens,
leelJeeU heemehees& efceUt eJesue Jee ?
nese. legcneuee leelJeeU heemehees& efceUCeemeeer Depe& Jejlee esF&ue. leelJeeU heemehees& Jeefjlee hees
3,500/ Heer Demetve Depee&meesyele meveoer DeefOeJeejer / eebleeefOeJeejer / heesueerme GheeOeer#eJe eebeeJe[erue
he[leeUCeer eceeCehe$e (heefjefe SHe) ke efkeefnle vecegveeleerue eefle%eehe$e (heefjefe I) pees[Ces
DeekeeJe Deens.
heemehees&eer cegole mebheueer Deens, heemehees&es vetleveerJejCe Jejlee esF&ue Jee?
heemehees& vetleveerJejCe JejCeemeeer Hee@ce& vebyej I (EAP-I) meesyele efvekeemeer heeeee hegjekeemen cegole
mebheuesuee cetU heemehees& eEJekee leeeer eeebefJele ele pees[ekeer. heemehees&eer cegole mebheuesueer Demeueeves
heesueerme Jeeee&ueeeJe[erue eeefj$e he[leeUCeeres eceeCehe$e DeekeeJe Demeles.
meoj efJeYeeieeeer eMveesejs HeemeHees& DeefOekeejer, HegCes eebee meewpeveeves GHeueyOe keve osCeele Deeuesueer Demetve
DeefOeke ceeefnleermeeer leebee keeee&ueeeme 020 - 25675422 ee eceebkeeJej DeLeJee
rpo.pune@mea.gov.in ee F&-cesue Jej mebHeke& meeOeeJee.
6. DeVe HejJeevee (SHe.[er.S.)

eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eMve 3.
eEhehejer eEeeke[ ceneheeequeJee nerceOes DeVe hejkeevee efceUefJeCeemeeer Jeess Depe& Jejekee?
DeVe megj#ee ke ceeveos Jeeeoe 2006 Deeqmlelkeele Deeuee Demetve leevegmeej DeVe hejkeevee efceUefJeCeemeeer
cee. men Deeege eebes Jeeee&uee, DeVe ke Deew<eOe eeemeve (ce.je.) hegCes efkeYeeie, hegCes 791/ 93
vekeerve iegkeej hes, ueJeer efyeefu[bie, hegCes 411 042 eeefJeeCeer Depe& Jejekee.
Depetvener cegole Demeuesuee eEhehejer eEeeke[ ceneheeequeJesJe[erue DeVe hejkeevee eeuet eJelees Jee?
veener. DeVe megj#ee ke ceeveos Jeeeoe 2006 Deeqmlelkeele Deeuee Demeueeves meojee pegvee DeVe hejkeevee,
ceneje jepe DeVe ke Deew<eOe eeemeve, hegCes efkeYeeie, hegCes ee Jeeee&ueeeme meeoj Jeve vekeerve DeVe
hejkeevee eehle nesT eJelees.
DeVe hejkeeves efJeleer eJeejes Demeleele ?
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
154
Gej
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
1. JeWere hejkeevee (Central License) 2. jepe hejkeevee (State License) 3.veeWoCeer (Registration)
DeVe hejkeevee efceUCeemeeer efJeleer Heer DeeJeejCeele esles?

1 . JeWere hejkeevee eefle ke<e& hees 7,500/
2 . jepe hejkeevee (GlheeoJe).
1 vee hes#ee peemle eefle efove 2 veeheele
eefle ke<e& hees 5,000/
1 vee hes#ee Jeceer eefle efove
leerve leejebefJele ne@sue
Deve DeVe kekemeee eeueJe
veeWoCeer eguJe Heer
eefle ke<e& hees 100/
efJejJeesU (HegJeU) keeheeNeebvee DeVe hejkeeves JeesCe oslees?
lee Yeeieeleerue veeWoCeer eeefOeJeejer (#es$eere DeVe megj#ee DeefOeJeejer) eebeeJe[tve veeWoCeer hejkeevee Ieslee
esF&ue. eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesceOes 8 efkeYeeieere veeWoCeer eeefOeJeejer Deensle. leeeer eeoer
ceveheeee mebJeslemLeUekej GheueyOe Deens.
DeVe hejkeevee JeesCelee kekemeeeemeeer DeekeeJe Deens ?
meke& eJeejes DeVe heoeLe& eebeer efkeeer, Glheeove, meee, keenletJe, efkelejCe JejCeeNee keekemeeefeJeebmeeer
DeVe hejkeevee DeekeeJe Deens.
DeVe HeoeLeeee YesmeUeryeeyele JeesCeeJe[s leeej Jejlee esF&ue ?
menDeeege, DeVe ke Deew<eOe eeemeve (020-244 70 276) ceneje jepe, hegCes efkeYeeie, hegCes 791/
93 vekeerve iegkeej hes, ueJeer efyeefu[bie, hegCes 411 042 eebeeke[s leeej Jejlee esF&ue.
eMve 8.
Gej
DeVe hejkeevee efke<eeJe mebhetCe& ceeefnleer GheueyOe Demeuesueer kesyemeeF& JeesCeleer ?

www.fssai.gov.in ee kesyemeeF&kej DeVe hejkeevee efke<eeJe mebhetCe& ceeefnleer GheueyOe Deens.
eMve 9.
Gej
DeVe hejkeevee / veeWoCeer efJeleer JeeueekeOeerJeefjlee kewOe Demelees ?

DeVe hejkeevee / veeWoCeer SJee kesUer Jeceeue 5 ke<e& ke efJeceeve 1 ke<e& kewOe Demelees.
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
GlheeoJe Demeueeme Glheeoveeefke<eeer Jeeee&ueeeme ceeefnleer eekeer ueeieles Jeee ?

otOe GlheeoJe Demeueeme oj 6 ceefnveebveer (01 Sefeue les 30 meHWyej ke 01 Dee@Jeesyej les 31 ceee&)
ke Flej GlheeoJe Demeueeme oj 1 ke<ee&ves (01 Sefeue les 31 ceee&) Glheeove hejleekee efke<eeer [er1
ke [er2 Hee@ce&ceOes Jeeee&ueeeme ceeefnleer osCes DeekeeJe Deens.
Oeeefce&Je efJeeCeer DeVe heoeLeees keehe Jejekeeees Demeueeme hejkeevee/veeWoCeer DeekeeJe
Deens Jee?
nese. veeWoCeer DeekeeJe Deens. meojeer veeWoCeer eeefOeJeejer (#es$eere DeVemegj#ee DeefOeJeejer) eebeeJe[s
Jejekeer.
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
155
DeVe hejkeevee Iesleueeveblej Yeefke<eele kekemeeeeeer peeiee yeoueueeme leese DeVe hejkeevee eeuet
eJelees Jee ?
veener. vekeerve peeieskej vekeerve hejkeevee Ieekee ueeielees.
DeVe heoeLeeeer leheemeCeer Jeess Jesueer peeles?
jepe Deejesie eeesieeeUe, hegueies espeejer, ue<Jej heeCeerhegjkeeepekeU, hegCes411 001 ee efJeeCeer
DeVe heoeLeeeer leheemeCeer Jesueer peeles. lemese Keeueerue Keepeieer ceevelee eehle eeesieeeUebceOes leheemeCeer
Jesueer peeles.
National Agriculture
& Food Analysis and
Research Institute,
Pune
2nd & 3rd Floor, MCCIA

Building, Tilak Road,
Swargate, Pune - 411002,
Maharashtra
Tel : 02024440079,
24441776,
09881491440
nafaripune@yahoo.co.in
nafariinstitute@gmail.com
TUV India Pvt Ltd, Survey No: 42, 3/ 1 & 3 /

Pune
2, Sus, Taluka: Mulshi,
Pune - 411021
Tel : 020pune@tuv-nord.com,
67900000 / 01 foodlab@ tuv-nord.com
Maarc Labs Pvt. Ltd, Plot No 1&2, gate No. 27,

Pune.
Nanded Phata, Sinhagad
Road, Pune - 411041,
Maharashtra
Tel : 02024395052,
65213313
maarclab@vsnl.net,
maarc_lab@dataone.in
Food Hygiene and A-512/ 513, Fourth Floor,

Health Laboratory, Mega Centre, Magar
Pune
patta, Solapur Road,
Hadapsar, Pune-411028
Tel : 02026890197,
26890347,
09881237321
foodwatertestlab1@
gmail.com
meoj efJeYeeieeeer eMveesejs men Deeegkele DeVe Je Deew<eOe eMeemeve HegCes eebee meewpeveeves GHeueyOe keve osCeele
admin@fassai.gov.in ee F&-cesueJej mebHeke& meeOeeJee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
156
eMve 1.
Gej
eeefOekejCeeke[tve YetKeb[ / meoefvekee keMeer Je keesCeeuee Ieslee esF&ue?

eeefOekejCeees YetKeb[ees / meoefvekeebes JeeHe 99 Je<eees Yee[sHeeeves nesle Demeles. eeefOekejCeeves YetKeb[
JeeHeeyeeyele peeefnjele eefme kesueeveblej leevegmeej Depe& kejCeele eeJee. eeefOekejCeeke[tve YetKeb[ /
meoefvekee efJekele IesCeemeeer Heg{erue Hee$elee DemeCes DeeJeMeke Deens.
De. Depe&oej cenejeêee DeefOeJeemeer / cenejeêle pevce Peeues Demeueeee HegjeJee / efHebHejer efebeJe[
ceneveiejHeeefuekee Heefjmejele keeceeme Demeueeee HegjeJee.
ye. efHebHejer efebeJe[ ceneveiejHeeefuekee #es$eele mJele:ee ceeuekeeres Iej / meoefvekee vemeues Heeefnpes.
eMve 2.
35
Gej
eMve 3.
efHebHejer efebeJe[
veJeveiej efJekeeme
eeefOekejCe
Gej
eMve 4.
Gej
eerceleer efJepeee Heebieejkej

GHe cegKe keee&keejer
DeefOekeejer, Yet efJeYeeie
eMve 5.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eeefOekejCeeke[tve YetKeb[ / meoefvekeeOeejkeeme YetKeb[eee leeyee

osCeemeeer keee keee&Heleer Deens?
YetKeb[/meoefvekeeOeejkeeves YetKeb[ees HetCe& DeefOecetue Yejueeveblej YetKeb[eee
Yee[sHee kejCeele eslees.
Yee[sHee PeeueeHeemetve efkeleer efoJemeeble eeefOekejCeeee efceUkeleeres
nmleeblejCe kejlee essles?
Yee[sHee Peeueeee efoveebkeeHeemetve 5 Je<ee&vebleje efceUkeleeres nmleeblejCe
kejlee esles.
Yee[sHee PeeueeHeemetve efceUkeleeres 5 Je<eeee Deele nmleeblejCe
keesCelee keejCeemeeer kejlee esles?
Yee[sHee PeeueeHeemetve efceUkeleeres 5 Je<eeee Deele nmleeblejCe Heg{erue
keejCeemleJe kejlee esles.
1. kepe&yeepeejerHeCee / yeBkeseer peHleer
2. cetU YetKeb[Oeejke / meoefvekeeOeejke ceele Peeueeme
3. YetKeb[ / meoefvekeeOeejkeeves JeemleJeele yeoue kesueeme
4. keggbyeeleerue Jekeleerme iebYeerj mJeHeeee Deepeej Peeueeme
5. keggbyeeleerue kelee& Jekeleerme iebYeerj DeHeIeele Peeueeme efkebJee
DeHebielJe Deeueeme
eeefOekejCeeleerue YetKeb[ / meoefvekee $eemLe JekeleeRee veeJes nmleeblejCe kejleevee keee

keee&Heleer Deens?
nmleeblejCeeyeeyele cetU Yee[sHeeOeejkeebee veeJes Ske efKe[keer eespevesDebleie&le Heg{erue keeieoHe$eebmen
eeefOekejCe keeee&ueeeme Depe& meeoj kejeJee.
1. YetKeb[ / meoefvekee IesCeeNee JekeleeRee ceeefnleeroMe&ke Depe&
2. YetKeb[ / meoefvekee IesCeeje cenejeêee DeefOeJeemeer / cenejeêle pevce Peeuee Demeueeee HegjeJee
/ efHebHejer efebeJe[ ceneveiejHeeefuekee Heefjmeejle Depe& kesueeee efoveebkeeHetJeea efkeceeve 1 Je<ex
keeceeme Demeueeee HegjeJee
3. YetKeb[ / meoefvekee IesCeeNee Oeejkeees Heeses Demeuesues DeesUKeHe$e
4. efHebHejer efebeJe[ ceneveiejHeeefuekee #es$eele mJele:ee ceeuekeeres ogmejs Iej / YetKeb[ vemeueees
eefle%eeHe$e
5.
6.
7.
8.
9.
10.
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
157
meoefvekeeOeejkeeves kepe& Iesleues Demeueeme leeyeeyele efJee mebmLeses He$e DeLeJee kepe& Iesleues
vemeueeyeeyelees eefle%eeHe$e
Depe&oejeeer eeeefe$eemen efJeefnle vecegveeleerue ceeefnleer
meoefvekeeOeejke Je cetU YetKeb[Oeejke eebeeleerue kejejveeceeeer ele
meesmeeeer veeWoCeeres eceeCeHe$e Je GHeefveyebOekeebveer ceevelee efouesueer meYeemeo eeoer
mebmLeses mebceleerHe$e. (YetKeb[ meesmeeeerceOeerue Demeueeme)
m$eer Depe&oejeyeeyele veeJeele yeoue Peeueeyeue eefle%eeHe$es efkebJee ceneje^ Meemeveees ie@Pes
efkebJee efJeJeen veeWoCeer eceeCeHe$e
Mew#eefCeke, Jewekeere /Deeweesefieke /meeJe&peefveke mebmLesmeeer YetKeb[ /meoefvekee JeeHe

kejCeemeeer keee&Heleer keee Deens?
eeefOekejCeeves YetKeb[ / meoefvekee JeeHeeyeeyele peeefnjele eefme kesueeveblej YetKeb[emeeer Depe& meeoj
kejeJee. Depe& kejCeejer mebmLee cenejeêle veeWoCeer Peeuesueer DemeCes DeeJeMeke Deens. Jewekeere eeespeveemeeeree
YetKeb[ebmeeer Depe&oej eebveer DeeJeMeke Mew#eefCeke Den&lee eeHle kesuesueer DemeCes DeeJeMeke Deens. ee
meboYee&le JesUesJesUer eeefOekejCe meYee OeesjCe efveefele kejsue Demes efveece JeeHeeme ueeiet nesleerue.
Jeejmeees veeJe efceUkeleerme ueeJeCeemeeer keee keee&Heleer Deens ?
Ske efKe[keer eespevesDebleie&le Heg{erue keeieoHe$eebmen eeefOekejCe keeee&ueeeme Depe& meeoj kejeJee.
1. Jeejmeoejeee Skeef$ele efJeefnle vecegveele Depe&
2. ce=letee cetU oeKeuee
3. veeeeueeeee Jeejme oeKeuee efkebJee veeWoCeerke=le ce=letHe$e
4. Yee[sHeeeeer mee#eebefkele ele
5. Jeejmeoejebeer mee#eebefkele eeeefe$eebmen efJeefnle vecegveeleerue ceeefnleer
6. Flej Jeejmeebes vee njkele eefle%eeHe$e
keggbyeeleerue Jekeleeres veeJe meceeefJe kejCeeyeeyele keee keee&Heleer Deens?
1. efJeefnle vecegveeleerue Depe&
2. pee meomeebes veeJe meceeefJe kejeJeeees Deens leebee cenejeêle pevce Peeueeee HegjeJee DeLeJee
DeefOeJeeme oeKeuee efkebJee efHebHejer efebeJe[ ceneveiejHeeefuekee #es$eele keece kejerle Demeueeee
veeskejeree oeKeuee
3. kepe& HejleHes[eree oeKeuee
4. kepe& vemeueeyeeyele eefle%eeHe$e
5. meJe& mebyebefOeleebeer Heeses DeesUKeHe$es
6. Depe&oejeeer eeeefe$eemen efJeefnle vecegveeleerue ceeefnleer
12.5 kekes HejleeJee peceerve efceUCeeme keesCe Hee$e jles?
Meemeve efveCe&e efo. 3.3.90 Je 15.9.93 vegmeej pee MeslekeNeebeer peceerve eeefOekejCeeves meve 1984 veblej
mebHeeefole kesueer Deens, lee MeslekeNeebvee peceerve mebHeeoveeee ceesyeoueele Skejer 5 iegbs efkebJee pesJe{er
peceerve mebHeeefole kesueer Deens, lee peceerve mebHeeoveeee 12.5 kekes HejleeJee peceerve JeeHe eeefOekejCeeke[tve
kejCeele esles.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
158
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
12.5 kekes HejleeJee peefceveereer ceeieCeer keesCe ke Mekeles ?

MeslekeNeebvee osCeele esCeejer 12.5 kekes HejleeJee peefceveereer ceeieCeer
ner 7 - 12 GleeNeeJejerue veceto

Demeuesuee cetU peceerveceeuekeebveer kejCes DeeJeMeke Deens. keguecegKeleejOeejke eebvee peceerve efoueer peele
veener. cetU peceerveceeueke ceele Demesue lej leebee Jeejmeebvee cenmetue Keeleeleerue Jeejme HesjHeej efkebJee
me#ece veeeeueeeke[tve efveefele kesuesuee Jeejmeebvee 12.5 kekes HejleeJee peceerve efoueer peeles.
12.5 kekes HejleeJee peefceveeres JeeHe kejleevee cegue Je Jeepeeeer DeekeejCeer keMeer kesueer peeles?
cetU peceerveceeueke efkebJee leebee Jeejmeebvee HejleeJee peceerve osleevee efJeMes<e Yetceer mebHeeove DeefOekeejer
eebeeke[tve vegkemeeve YejHeeF& oeKeuee DeeCeCeeme meebefieleues peeles. leevegmeej Meemeve efveCe&e efo.
15.9.93 vegmeej efceUeuesuee vegkemeeve YejHeeF&ee 12.5 kekes cegueeHeeser Je vegkemeeve YejHeeF&
Iesleueeee efoveebkeeHeemetve les Yee[sHee kejejeee efoveebkeeHeele cegueeJej 13.5 kekes ojeves Jeepe
DeekeejCeer HejleeJeeOeejkeeke[tve kesueer peeles.
12.5 kekes HejleeJee peceerve efceUCeemeeer keesCekeesCeleer keeieoHe$es ueeieleele?
cetU peceerveceeueke efkebJee leebee Jeejmeebke[tve 12.5 kekes HejleeJee peceerve JeeHe kejleevee
Keeueerue
eceeCes keeieoHe$es Iesleueer peeleele.

efJeefnle vecegveeleerue eeeefe$eemeefnle Depe&
. 300/-ee m@cHe HesHejJejerue keesCeleener oeJee vemeueees eefle%eeHe$eeJejerue #eleerHetleea yebOeHe$e
. 100/-ee m@cHe HesHejJejerue peceerve efveJes&Oe Demeueees eefle%eeHe$e
. 100/-ee m@cHe HesHejJejerue Jeejmeeyeeyelees eefle%eeHe$e
. 100/-ee m@cHe HesHejJejerue keuece 18, 28 De Je 30 DevJees oeJee kesuee vemeueees eefle%eeHe$e
efJeMes<e Yetceer mebHeeove DeefOekeejer eebeeke[erue vegkemeeve YejHeeF& oeKeuee
7 . cetU ceeueke ceele Demeueeme ceeleeee oeKeuee Je Jeejme efveefeleeryeeyeleee me#ece veeeeueeeee
Jeejme oeKeuee
8 . meve 1970 meeueeHeemetvees mebHeeoveeHetJeeaes Je mebHeeoveeveblejes 7- 12 Gleejs Je leeJejerue meJe& HesjHeej
9 . cetU peceerveceeuekeebee JeejmeeHewkeer SKeeoe Jeejme Demeueeme DeMee ceele Jeejmeeme cegues
vemeueeme leeyeeyeleee HegjeJee
10 . veeWoCeerke=le nkekemees[He$e
11. nkekemees[He$e kejeJeeees vemeueeme Flej nkekeeleerue meJe& efnmmesoejebes Depe& Je mebyebefOele keeieoHe$es
12. JeejmeebmebyebOeer keesCeemener nkeke mees[eJeeees vemeueeme Flej nkekeeleerue efnmmesoejebes meJeees
Depe& Je JejerueeceeCes keeieoHe$es
1.
2.
3.
4.
5.
6.
eMve 13.
Gej
meve 1984 HetJeer& mebHeeove Peeuesuee peefceveeree MeslekeNeebvee 12.5 kekes HejleeJee peceerve efceUles
kee?
pee MeslekeNeebee peefceveer ee meve 1984 HetJeea mebHeeefole kesuesuee Deensle lee MeslekeNeebvee 12.5 kekes
HejleeJee peceerve eeefOekejCeeke[tve kesueer peele veener. meoj MeslekeNeebvee 12.5 kekes HejleeJee peceerve
osCeeyeeyeleee emleeJe ne Meemeveeke[s HeeefJeCeele Deeuesuee Demetve leeJej efveCe&e Peeuesuee veener.
eMve 14.
12.5 kekes HejleeJee peefceveeree eLece nmleeblejCeemeeer Je leeveblejee nmleeblejCeemeeer efkeleer
nmleeblejCe Heer DeekeejCeele esles?

SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Gej
Meemeve efveCe&e efo. 4.8.2000 vegmeej eLece 12.5 kekes HejleeJee peceerve nmleeblejCe ekejCeer efJekeefmele
peefceveermeeer . 225/- eefle eew. ceer. Je DeefJekeefmele peefceveermeeer . 150/- eefle eew.ceer. ojeves
nmleeblejCe Heer Deekeeve peceerve nmleeblejCeeeer keee&Jeener kejCeele esles. lemese leeveblejee eleske
Heg{erue nmleeblejCeemeeer lee Hessleerue eeefuele ojevegmeej nmleeblejCe Heer Jemetue kejCeele esles DeeefCe
meojee nmleeblejCeeceOetve eLece Yejuesueer nmleeblejCe Heer JepeeJe kesueer peeles.
eMve 15.
Gej
12.5 kekes HejleeJee peceerve nmleeblejCe kejCeemeeer keesCekeesCeleer keeieoHe$es ueeieleele?

1. nmleeblejCeeeer HejJeeveieer efceUeJeer cnCetve osCeej / IesCeej ee meJe& mebyebefOele JekeleeRee efJeefnle
2.
3.
4.
5.
6.
7.
159
vecegveeleerue Depe&.
Jekeleeree ceeefnleeree Depe& mee#eebefkele eeeefe$eemen
kepe& Iesleues vemeueees Je nmleeblejCeeee eeefuele oj ceeve Demeueees . 100/- m@cHe
HesHejJejerue eefle%eeHe$e
MeeUe mees[ueeee oeKeuee / efveJeemeeee oeKeuee / [esefcemeeF&ue meef&efHekes
efJeefnle vecegveeleerue meeOes eefle%eeHe$e . 100/- m@cHe HesHejJejerue eefle%eeHe$e
ceeve DeejeKe[e mee#eebefkele vekeeMee ele
Yee[sHee kejejveecee cetU eleereer eceeefCele ele
meoj efJeYeeieeeer eMveesejs eerceleer efJepeee Heebieejkej, GHecegKe keee&keejer DeefOekeejer, Yet efJeYeeie, efHebHejer efebeJe[ veJeveiej
efJekeeme eeefOekejCe eebee meewpeveeves GHeueyOe keve osCeele Deeuesueer Demetve DeefOeke ceeefnleermeeer leebee keeee&ueeeme
020 - 27652934 ee eceebkeeJej DeLeJee ceopcntda@pcntda.org.in ee F&-cesueJej mebHeke& meeOeeJee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
160
eMve 1.
Gej
Huee@ /es[ /ieeUe keehe eefeesmeeer JeesCe Depe& Je eJelees?

Huee@ / Mes[ / ieeUe JeeHe eefeesmeeer Keeueerue efveke<e HetCe& kejCeejs Depe& ke Mekeleele 1. veeWoCeerJele Yeeieeroejer mebmLee
2. eeekns / heefyueJe efue. Jebheveeres emleeefkele ekele&Je (Jebheveer Yee[sheer / Yee[sheer Jejejeee
leejKesheemetve leerve ke<eeee Deele mLeehevee Jejekeer).
3. menJeejer mebmLeses emleeefkele ekele&Je
eMve 2.
Gej
36
Sce.Deee.[er.meer.
eer. DeCCeemeensye eJneCe
eeoseMf eke DeefOekeejer - 2
Sce.Deee.[er.meer.
Huee@ / es[ / ieeUe keehe eefeee Jeee Deens? ke leemeeer

JeesCeJeesCeleer Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle?
heefjefe De vecegvee eceeCes efkeefnle vecegveeleerue Depee&meesyele KeeueerueeceeCes
Jeeieohe$es pees[ekeerle.
1. Online Depe&
2. meefJemlej ekeuHe DenJeeue (DPR) eele ceeieCeer kesuesues #es$eHeU
Je leeeer DeeJeMekelee (efyeuDeHe #es$eemen), SketCe Yeeb[Jeue
Je leeeer GHeueyOelee (KesUlee Yeeb[Jeueemen), keee ceeue HegjJee,
efJeeer, JeJemLeeHeve, efvecee&Ce nesCeeje jespeieej, Jeerpe, HeeCeer DeeJeMekelee
Fleeoer ceeefnleer YejeJeer. DevegYeJe veceto kejeJee.
3. kebHeveer / Yeeieeroej mebmLee veeWoCeer eceeCeHe$eemen (Memorandum
& Articles of Association / Partnership Deed)
4. eeOeeve meojeKeeueer YetKeb[ JeeHeemeeer Deefleefjkele ceeefnleer Goe.
Hejkeere iegbleJeCegkeeryeeyeleeer ceeefnleer, Meemeveceeve efJeMeeue ekeuHe
ceevelesee He$eeeer ele, Fleeoer
5. Online Depe& veceto kesuesuee peeiesee (#es$eHeUeee) JeeHejeee
leHeMeerue Je leeeceeCes emleeefJele yeebOekeeceeee vekeeMee (Block Plan)
6. Depe&oejeme eeHetJeea ce.Deew.efJe.ce.ves JeeHe kesuesuee YetKeb[eeer ceeefnleer
Je lee YetKeb[eee JeeHejeee leHeMeerue
7. Depee&le Je ekeuHe DenJeeueele veceto kesueeeceeCes HeeCeeee JeeHej,
eog<eCe efveeb$eCe, (BUA) es yeebOekeece, jespeieej efveefce&leer, GlHeeove
eeuet kejCeemebyebOeeves Deboepes keeueeJeOeer Fleeoer veceto kesuesuee
yeeyeeReer Hetle&lee kesueer peeF&ue eeyeeyelees nceerHe$e (Duly Notarized)
efJeefnle eefeee Megukeeee OeveeosMe
eMve 3.
Gej
Huee@ / es[ / ieeUe keehe efJeleer efokemeele nesles?

Huee@ keehe / peceerve keehe meefceleerves Depe&, ceevelee efoueeveblej Dee@Hej he$e oesve efoJemeele efoues peeles.
eMve 4.
Gej
heee&kejCeHetjJe GeesieeJeefjlee efJeleer efokemeele Huee@ / es[ /ieeUe keehe JejCeele esF&ue?
pej cebpetj veJeeee Demesue lej 15 efokemeebceOes keehe Jesues peeles.
eMve 5.
Gej
Huee@ / es[ / ieeUe Fleeoermeeer Depe& JeesCeeJe[s Jejekee?

Huee@ / es[ / ieeUe Fleeoermeeer Keeueerue efkeeCeer Depe& kejlee esF&ue.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
DeefOeJeejer
1. mencegKe Jeee&Jeejer DeefOeJeejer
Geesie meejLeer, cejesU Deeweeseif eke #es$e, cenekeeueer
iegbHee jes[, DebOesjer (HetJe&), cegbyeF& - 400 093
eebee DeOelesKeeueer YetKeb[ JeeHe meefceleeree
cebpegjerves eeosefMeke DeefOekeejer
Huee@ keehe DeefOeJeej ceee&oe

30,001 eew.ceer. Je leeJejerue #es$eHeUeee
YetKeb[ees JeeHe kejCes.
ceeefnleer leb$e%eeve / pewJe leb$e%eeve Geeveeleerue
meJe& #es$eHeUees meJe& YetKeb[ebes, efyeuDeHe ieeUs
Fleeoeres JeeHe
2. GHecegKe Jeee&Jeejer DeefOeJeejer
15,001
3. eeosefeJe DeefOeJeejer
15,000 eew.ceer. #es$eHeUeHeele YetKeb[ees JeeHe
Geesie meejLeer, cejesU Deeseeseif eke#es$e, cenekeeueer

iegbHee jes[, DebOesjer (HetJe&), cegbyeF& - 400 093
eebee DeOelesKeeueer YetKeb[ JeeHe meefceleeree
eebee DeOe#elesKeeueer YetKeb[ JeeHe meefceleeree
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
161
eew.ceer. les 30,000 eew.ceer. #es$e

HeUeheeleee YetKeb[ees JeeHe kejCes.
kejCes.
kee{erke peeoe peeiesee keeheemeeer JeesCeJeesCelee Jeeieohe$eebeer DeekeeJelee Deens?

heefjefe `De' vecegvee eceeCes efkeefnle vecegveeleerue Depee&meesyele Keeueerue eceeCes Jeeieohe$es pees[ekeerle.
1. Online Depe&
2. Geesie efJemleejeee meefJemlej ekeuHe DenJeeue (DPR).
3 . cetU YetKeb[eee peeiesee kesuesuee JeeHej DeeefCe Geesie efJemleejemeeer ceeieCeer kesuesuee peeiesee
JeeHej oMe&efJeCeeje eceeefCele kesuesuee Skeef$ele vekeeMee (Block Plan).
4 . ceeieerue 3 Je<eees uesKeeHeefj#eCe Peeuesues Jeeef<e&ke DenJeeue
5 . cetU YetKeb[eJejerue GlHeeefole ceeueemeeer eeHle Peeuesuee Deefleefjkele ceeieCeer He$eeee eceeefCele
eleer (Orders inhand)
6 . (De) cetU YetKeb[eJejerue Geesieemeeer eeHle kesuesues Em part II / IEM part B eer ele
(ye) Deeweesefieke HejJeevee eceeCeHe$e (DeeJeMeke Demeueeme)
(ke) ceneje^ eot<eCe efveeb$eCe ceb[Uees eceeCeHe$e (Consent to operate)
([) keejKeeveele GlHeeove meg kesueees oMe&eJf eCeejer keeieoHe$es (Goe. ceeieerue mene ceefnveeleerue
Jeerpe osekes, ee@[keMeve De@v[ mesume De@ym^@ke, SkemeeF&pe jefpemj De@yem^@ke Fleeoer)
7 . efJeefnle eefeee Megukeeee OeveeosMe
yeebOekeece HejJeeveieermeeer DeeJeMeke keeieoHe$es keesCeleer?
yeebOekeece HejJeeveieermeeer KeeueerueeceeCes keeieoHe$es DeeJeMeke Deensle.
1. YetKeb[ JeeHeHe$e
2. YetKeb[eee ceespeCeer vekeeMee
3. eeLeefceke kejejveecee / ceeuekeer nkekeees keeieoHe$e (kebHeveeres / Hece&es veeWoCeer He$e Je MoA.)
4. ceneje^ eot<eCe ceb[Ueke[tve mebceleerHe$e
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
162
JeemletMeem$e%e, m^keejue FbefpeefveDej Je Huebyej eebes vesceCetke He$e

JeemlegMeem$e%e Je jeveeleb$e%e Je Huebyej eebeer ceevelee eeHle mebmLeske[erue veeWoCeerHe$eeeer ele
JeemletMeem$e%e, m^keejue FbefpeefveDej Je Huebyej eebes mebceleer He$e (De@kemesHvme)
8. JeemletMeem$e%e, m^keejue FbefpeefveDej Je Huebyej eebes osKejsKe eceeCeHe$e
9. DeeqiveMeceve efJeYeeieees vee njkele eceeCeHe$e
10. YetKeb[Oeejkeeke[tve . 100/- ee mBcHe HesHejJej Keeueerue eceeCes nceerHe$e
De) Fceejle yeebOekeece megj#ee
ye) efJeefnle vecegveeleerue peenerjveecee
ke) Fceejleeres ieeer / efmu / leUIej eebes JeeHejeyeeyele
[) JeenveleUeee lejlegoeryeeyele Je Je=#eeCeeryeeyele
DeeJeMekelee Demeueeme
1 . eeosefMeke DeefOekeejer, ceDeewefJece eebeeke[tve Fceejle yeebOekeece cegoleJee{eres He$e
2 . efJeceeveleU eeefOekejCe eebes veenjkele eceeCeHe$e
3 . Flej efJeYeeie pemes Geesie mebeeueveeuee, Chief Controller of Explosives,
Ispectorate of Boilers and Smoke Nuisance eebeske[erue HejJeeveieer
5.
6.
7.
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
SceDeee[ermeer #es$eeleerue yeebOeJeece hejkeeveieermeeer ceeie&oe&Je lekes JeesCeleer?

SceDeee[ermeer #es$eeleerue yeebOeJeece hejkeeveieermeeer ceeie&oe&Je lekes Keeueerue eceeCes
meke& veJeees / jsKeeefe$es cesefJe eCeeueerceOes Demeekeerle.
yeebOekeece vekeeMeees eej mebe Je peueefvemeejCe JeJemLee oMe&efJeCeejs leerve mebe meeoj kejeJes.
meke& veJeees / jsKeeefe$es Sce.Deee.[er.meer. es yeebOeJeece efveeb$eCe efveeceekeueervegmeej Demeekesle.
elesJe veJeees / jsKeebJeve eebeskej keemlegefkeeejo ke Yee[sHeeOeejke eebeer eeF& hesveeeer mener ke
m@che Demeekes.
JegbheCe / JebheeGb[ eEYele eebee efJemle=le kee so vekeeMee meeoj kejeJee (eceeCe 1:250 mesceer)
meeiejer efkeveejHeermeeer 900 efce.ceer. Jeemeees Je Flej Yeeieebmeeer 600 efce.ceer. Jeemeees HeeF&He
ceesjermeeer JeeHejeJes ee ceesjeree efJemle=le keeso vekeeMee meeoj kejeJee (eceeCe 1:250 mesceer)
meJe& cepeueebes vekeeMes oesve oMe&veer Yeeieebmen meeoj kejeJes. efpevee Je Meeweeueeentve peeCeeje
efJemle=le keeso veekeeMee (eceeCe 1:100) Je meseqHke Bkeee efJemle=le keeso vekeeMee
(1:50) meeoj kejeJee.
ies YetKeb[eee Deele GIe[ues heeefnpes, YetKeb[eee oesve efkebJee peeoe yeepetme jmlee Demeueeme
ies ns jmleeee pebJeeveheemetve 15:00 ceer otj Demeekes.
SJe efokeme cnCepese Jeceerle Jeceer 24 leeme heeCeeeer iejpe Yeeiesue eeeer lejleto JejCeemeeer
heeCeeeer eJeer Demeekeer.
meeb[heeCeer MegerkejCe kekemLee JejCes. (ueeiet Demeueeme)
heefjefe `pes'ceOes oe&efkeueevegmeej efkeJeemeeguJe DeeeqCe eveveer eguJe Yejekes ueeiesue.
eF& #es$e efveoxMeebkeele efJeefveefo& vemeuesuee meeceeefmeke peeiesle Deveg%ese yeebOekeece efkeleer?
henejsJejer Jesefyeve / kesU (Time-Office) Jeeee&uee Jeefjlee 8.00 eew.ceer. #es$e
(SJe yeepet leerve efcej ueebyeer)
FuesefJeJe ceerj Keesueer / FuesefJeJe meye msevemen eEJekee evmeHeece&j 10.00 eew.ceer. #es$e
(Ske yeepet leerve ceerj ueebye)

eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
163
hebhe ce 5.00 eew.ceer. #es$e

meeeJeue / mJetj m@v[Jejerlee 1.50 ceerj heele eespesJeeve eEJekee Hhejmen ke leeeer
SJetCe ueebyeer YetKeb[eee DeOee& heefjefceleer Je peemleerle peemle 200 ceerj ueebye
yeebOeJeece hetCe&lkeeee oeKeueemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es JeesCeleer?

yeebOeJeece hetCe&lkeeee oeKeueemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es KeeueerueeceeCes
hejkeeveeOeejJe keemlet efkeeejoJe[erue yeebOeJeece hetCe&lkeeee DeeeqCe ceueefvemeejCe hetCe&lkeeee oeKeuee
mJeejue DeefYeebleeJe[erue mJeejue eqmLejlee (Structural) oeKeuee
YetKeb[ekej, 24 leeme heeCeer GheueyOe nesF&ue FleJeer meekeCetJe #ecelee Demeueeyeeyele YetKeb[
OeejJeeJe[erue eefle%eehe$e
yeebOeJeeceeee veJeeee (Fceejleeree veJeeee 4 mes, ceueefvemeejCe JeJemLee oMe&efJeCeeje veJeeee
3 mes)
ceneje eot<eCe efveeb$eCe ceb[UeJe[erue mebceleerhe$e DeLekee YetKeb[ OeejJeeves . 20 eEJeceleeree m@che
heshejkej meojes he$e mene ceefnves JeeueekeOeerle GheueyOe Jeve osCeeyeeyelees nceerhe$e. meesyele ceneje
eot<eCe efveeb$eCe ceb[UeJe[s Depe& Jesueeeer heesnese (jemeeeefveJe ke OeesJeeoeeJe JeejKeeveebJeefjlee)
ke Flej GeesieOebeemeeer ceneje eot<eCe efveeb$eCe ceb[UeJe[s Depe& Jesueeeer heesnese
yeebOeJeece HetCe&lJeeee oeKeueuee kejerlee (yeer.meer.meer.) ceeie&oe&Je metevee Jeee Deensle?
ceeie&oe&Je metevee KeeueerueeceeCes
yeebOeJeece meg Demeleevee yeebOeJeeceele yeoue Jesuee Demeueeme (megOeeefjle veJeeeeee eej eleer)
ceneje eot<eCe efveeb$eCe ceb[UeJe[erue mebceleerhe$e eEJekee . 100/ee m@che heshejkej meojes
mebceleerhe$e (jemeeeefveJe ke OeesJeeoeeJe JeejKeeveebJeefjlee) mene ceefnveebee Deele IesCeele
esF&ue ee yeeyelees nceerhe$e ke Flej Geesie eebvee ceneje eot<eCe efveeb$eCe ceb[U eebeeJe[s Depe&
meeoj Jesueeeer heesnese heekeleer
cegoleJee{ cebpetjerHe$e (DeeJeMekelee Demeueeme)
hejkeeveeOeejJe keemletefkeeejo eebes hejer#eCeeKeeueer JeeceJeepe meceeOeeveJeejJe Jesuesues Deens, ee
yeeyeleee oeKeuee
yeebOeJeece cebpetj veJeeee eceeCes ke yeebOeJeeceeme keehejCeele Deeuesues meeefnle eesie opee&es
Demeuee yeeyele le%e mJeejue FbeqpeefveDej eebesJe[erue oeKeuee
peueefvemeejCe veJeeee cebpetj Jeve IesCes, ee hetkeea keemlegefkeeejo eebeeJe[tve cebpetj Jesuesuee
vemeueeme `Sue' mesJeeve eceeCes [svespe ueeF&ve yeeyeleeer mebhetCe& ceeefnleer
cebpetj yeebOeJeece veJeeeeeceeCes Debleie&le ke yeee peueefvemeejCe / ceueefvemeejCe veequeJee yeeyelees
JeeceJeepe hetCe& Jesueeyeeyeleee keemlegefkeeejo eebeeJe[erue oeKeuee
efkemHeesJe meeefnleeee meee Demeueeme leeyeeyele efkemHeesJe efkeYeeieeeer ceevelee Iesleueeeerr meleele.
yeebOeJeece hetCe&lkeeee oeKeuee IesCeehetkeea YetKeb[eJej Jesuesues leelhegjlee mkeheeleerue yeebOeJeece
Jee{tve eJeCes
meercee eEYele ke ncejmlee cebpetj veJeeeeeceeCes leeej JejCes. lemese ceesjermeeer NP2 opee&es RCC
heeF&he, eesie lee keemeees keehejCes. Hejblet meeiejer #es$eemeeer 900 efce.ceer. Je Flej Yeeieebmeeer
600 efce.efce. JeemeeHes#ee keceer vemeeJes.
24 leeme hegjsmes heeCeeeer meekeCe Jesues yeeyele ceeueJeeJe[erue eceeCehe$e
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
164

eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
eMve 14.
Gej
eMve 15.
Gej
megOeeefjle DeejeKe[e meeoj Jesueeveblej mebyebefOele MIDC eefleefveOeeRJe[tve ele#e yeebOeJeeceeeer

heenCeer Jeve ceevelee osCesle esles.
DeVe DeeeqCe Deew<eOe eeemeveeJe[erue ceeveleseer meleele (DeekeeJe Demeueeme)
ke=#e ueeieke[ JejCes (1 ke=#e elesJeer 100 eew.ceer.#es$eemeeer)
efkeJemeve eguJe, megj#ee ske efveeceeeceeCes eekeer ueeiesue.
yeebOeJeeceemeeer leelhegjles veU JevesJeeve efceUCeemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es JeesCeleer ?

yeebOekeeceemeeer leelHegjles veU JevesJeeve efceUCeemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es KeeueerueeceeCes Jejejveeceeee leerve eefle (. 20/ m@che heshejkej meleele keve)(Jejejveecee eefle mebyebefOele
efkeYeeieere Jeeee&ueeeJe[s . 65/ eefle ele) ee ojeves GheueyOe nesleerue.
cegolekee{ cebpetjer He$e (DeekeeJelee Demeueeme)
ceeveleeeehle mebmLesJe[erue 15 efce.ceer. keemeees leHeemeCeer kesues heeCeer ceerj 2 veie Yee[sHee
OeejJeeves GheueyOe Jeve osCes
leelhegjlee heeCeer hegjkeeeee oj ne efveeefcele heeCeer hegjkeeees ojebhes#ee oer[he peemle Demesue
yeebOeJeece hetCe&lkeeee oeKeuee efoueeveblej heeCeeee oj hetke&kele JejCeele esF&ue.
90 efokemeebee heeCeer keehejeee yeerueeFleJeer jJeJece megj#ee ske cnCetve skeekeer ueeiesue.
jmlee KeesoeF& HetJe& HejJeeveieer
Jeeecemkeheer veU JevesJeeve efceUCeemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es JeesCeleer?
leelhegjles veU JevesJeeve efceUCeemeeer osCeele Deeuesuee Jeeieohe$eebkeefleefje DeekeeJe Jeeieohe$es
KeeueerueeceeCes yeebOeJeece hetCe&lkeeee ke peueefvemeejCe hetCe&lkeeee oeKeueeeer ele
ceneje eot<eCe efveeb$eCe ceb[UeJe[erue mebceleerhe$e eEJekee . 20/ee m@che heshejkej meojes
mebceleerhe$e (jemeeeefveJe ke OeesJeeoeeJe JeejKeeveebJeefjlee) mene ceefnveebee Deele IesCeele
esF&ue ee yeeyelees nceerhe$e ke Flej Geesie eebvee ceneje eot<eCe efveeb$eCe ceb[U eebeeJe[s Depe&
meeoj Jesueeeer heesnese heekeleer
Yee[shee omleSskepe vetleveerJejCeeme JeesCeleer Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle?
Deeeekele keeef<e&Je Yee[shee Yejueeyeeyeleee hegjekee
Yee[shee omleeeer ele, SJe$e Yee[shee veeWoCeeree hegjekee ele
veeWoCeer heekeleer ele, nmleeblejCe hetkeea hejkeeveieer Demeueeme
efveOee&efjle Jeeueceee&oe kee{efkeCeemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es JeesCeleer ?
peeieses keehe Jesueeveblej BCC eehle JejCes eEJekee ele#e Glheeove JejCeemeeer KeeueerueeceeCes
Jeeueceee&oe jefkeCeele Deeuesueer Deens.
ie
Jeeueceee&oe
ie De ke ye ceOeerue DeeweesefieJe #es$e
ie Je ceOeerue DeeweesefieJe #es$e
ie [, [ + 5 ceOeerue DeeweesefieJe #es$e
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
3
4
5
ke<ex
ke<ex
ke<ex
SceSceDeej #es$eekeefleefje Depe&oejeme ueIegGeesie kekemeee veeWoCeer eceeCehe$e mebyebefOele eqpeune

Geesie JeW lemese ceesee Geesieebmeeer keW eemeveeJe[erue veeWoCeer eceeCehe$e (IEM/LOI)
eMve 16.
Gej
eMve 17.
Gej
eMve 18.
Gej
165
ceneje eot<eCe efveeb$eCe ceb[U (Sceheermeeryeer)mebceleerhe$e DeLekee Depe& Jesueeee Depee&eer heeseheekeleer ele
ele#e Glheeove meg kesueeveblej Jeeueceee&oe kee{efkeCeeyeeyele Jeee eefeee Deens?

peeiesee leeyee Iesleueeveblej lemese Hue@ve cebpegjer IesTve yeebOeJeece hetCe& Jesueeveblej BCC eehle ve Peeueeme
ke ele#e Glheeove meg Jesues Demeueeme Jeeueceee&oe kee{efkeCeemeeer Keeueerue Jeeieohe$eebeer DeekeeJelee
Deens. ee yeeyeleerle Deefleefje eguJe DeeJeeve Jeeueceee&oe kee{efkeCeele esles.
mLeeeer ueIegGeesie eceeCehe$e ele peekej Glheeove meg JejCeeeer leejerKe veceto Demesue. (ueIeg
Geesie eceeCehe$e efo. 31/ 12/ 1993 hetkeea keehe Jesuesues)
Jepe& leejCe mebmLesJe[erue (cegole leejCe Jepe&) efouesues he$e eeceOes ele#e Glheeove meg
JejCee yeeyele efoveebJe veceto DemeCes DeekeeJe Deens.
DeeweesefieJe megj#ee DeeeqCe Deejesie mebmLesJe[erue eceeCehe$e peeceOes Glheeove meg Jesueeeer
leejerKe veceto Demesue. (pej mebmLee Deeweesefieke megj#ee Je Deejesie mebmLee ceevelee eeHle Demeueeme)
JeWere Glheeove eguJe efkeYeeieeJe[erue iesheemeeer meleele (ueeiet Demeueeme)
Glheeove meg Jesueeheemetve heefnuee leerve ceefnveebes keerpe efyeueeeer ele, efkeeerJej ele (ueeiet
Demeueeme)
yemeefkeCeele Deeuesuee ceefevejereer Kejsoer eEJecele ke efoveebJeemen eeoer meveoer uesKeeheeue eebeeJe[erue
eceeeqCele Jesuesueer ele
Glheeove meg Jesueeheemetve heefnuee leerve ceefnveebes Kejsoer efyeueeeer ele, efkeeer efyeueeeer ele
(pee@ye keJe& yeeyeleerle cesefjeue eehle eueve ke pee@ye keJe& eepexme efyeue)
efeefceece hejleekee JejCeemeeer DeekeeJe omleSskepe JeesCeles?
pej eehleJelee&me Huee@ / ieeUe / es[ hejle Jejekeeeee Demesue leekeefjlee Keeueerue DeekeeJe
Jeeieohe$es efoueeveblej efeefceece hejleekeeyeeyeleeer efkevebleer ceeve JejCeele esles
cetU keehe Peeuesee keeeres mener Jesuesues efkevebleer he$e (Yeeefieoejer mebmLee Demeueeme meke& Yeeieeroej)
Yee[s Jejejeeer cetU Jejejveecee ele
cetU leeyee heekeleer
Jeee&Jeejer DeefYeeblee / Ghe DeefYeeblee eebeeJe[erue DeefueJe[es vee-ose eceeCehe$e
DeLe& hegjkee (YetKeb[ / es[ / ieeUe leejCe) Jesuesuee mebmLesJe[erue vee-ose eceeCehe$e
mebeeueJe ceb[Ueeer Huee@ hejle JejCeeeer ceevelee jeke ele (eeekns efue./ heeqyueJe efue.
Jebheveer Demeueeme)
veeWoCeerJele Yee[sHee Jejejveecee j Jesuee yeeyeleee omleSskepe
YetKeb[ees meeceeefmeke Deblej (Marginal Distance) ceeHe kejCes /YetKeb[ees Skeef$ekejCe
kejCesmeeer DeeJeMeke omleSsJepe keesCeles?
1 . efJevebleer Depe&
2 . keee&keejer DeefYeeblee eebeske[erue vee Lekeyeekeer eceeCeHe$e
3 . YetKeb[ kepee&me leejCe Demeueeme yeBkeses mebceleerHe$e
4 . mebyebefOele keee&keejer DeefYeeblee / GHe DeefYeeblee / SPA, ceDeewefJece eebeske[erue DenJeeue
5 . Skeef$ele kejeJeeees YetKeb[ Skeee veeJeeJej DemeCes DeeJeMeke
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
166
eMve 19.
Gej
eMve 20.
Gej
eMve 21.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
DeeJeejeleerue JeeHle #es$e HeesYee[eeves osCeemeeer DeeJeMeke keeieoHe$es keesCeleer?

Heefjmejeleerue JeeHle #es$e HeesYee[eeves JeeHejemeeer osCeekejerlee HejJeeveieer osleevee mebyebefOele JeeHejemeeeres
JeeHle #es$eeme ojJe<ee&uee eeefuele eerefceece oj 1 ceeefnleer Je leb$e%eeve #es$eemeeer Je 3 Deeweesefieke
#es$eemeeer Jeeef<e&ke DeeieeT jkekece Yeve Jeeef<e&ke HejJeeveieer osCeele esF&ue Je ojJe<eea vetleveerkejCe
kejeJes ueeiesue.
pej YetKeb[Oeejkeeves meojeer jkekece YejCeeme vekeej efoueeme JeeHle#es$e HeesYee[eeves Iesleuesuee
Jekeleerke[tve meojeer jkekece Jemetue kejCeele esF&ue.
DeeJeMeke keeieoHe$es
1 . cetU YetKeb[Oeejkeeee efJevebleer Depe&
2 . Yee[skeee efJevebleer Depe&
3 . HeesYee[eeves eeJeeeee #es$eeee vekeeMee
4 . HeesYee[skeee meefJemlej ekeuHe DenJeeue (DPR)
5 . efueJn De@C[ ueeemesvme De@efeceW veebsoCeer eceeCeHe$eemen
6 . Hees Yee[skeeer Ievee (Yeeefieoejer Kele/Memorandum & Articles of Association)
7 . YetKeb[ kepee&me leejCe Demeueeme yeBkeses mebceleerHe$e
YetKeb[ /Mes[ /ieeUe nmleeblejCe kejCeemeeer DeeJeMeke keeieoHe$es keesCeleer?
1 . cetU YetKeb[Oeejkeebee efJevebleer Depe& / Dee@veueeF&ve Depe& (ee.efue. / kebHeveer /mebmLee Demeueeme jeJeemen)
2 . YetKeb[ nmleeblejCe keve IesCeeNee Jekeleeree efJevebleer Depe& (ee. efue. / efueefces[ kebHeveer / mebmLee
Demeuee jeJeemen)
3 . efJeefnle vecegvee Depe& YetKeb[ nmleeblejCe keve IesCeeNee Jekeleerves YejeJee.
4 . nmleeblejCe keve IesCeeNee meefJemlej DenJeeue (DPR)
5 . keee&keejer DeefYeeblee / GHeDeefYeeblee / SPA, ce.Deew.efJe.ce. eebeske[erue vee njkele eceeCeHe$e
lemese DeefleeceCe vemeueeyeeyelees eceeCeHe$e
6 . keeceieej Deeegkele eebeske[erue vee njkele eceeCeHe$e (if applicable)
7 . Jeejme nkekeeves nmleeblejCe
1 . Jeejmeebee Depe&
2 . ce=let oeKeuee
3 . Jeejmeebes eceeCeHe$e (me#ece veeeeueeeves efoueues) DeLeJee efJeefnle vecegveeleerue Declaration
8 . nmleeblejCe keve IesCeeNee Jekeleeree Depee&le Je ekeuHe DenJeeueele veceto kesueeeceeCes HeeCeeee
JeeHej, eot<eCe efveeb$eCe, BUA es yeebOekeece, jespeieej efveefce&leer, GlHeeove eeuet kejCeemebyebOeeves Deboepes
keeueeJeOeer Fleeoer veceto yeeyeeReer Hetle&lee kesueer peeF&ue eeyeeyelees nceerHe$e (Duly Notarised)
9. efJeefnle eefeee Megukeeee OeveeosMe
mebmLee / Jebheveeree veekeele yeoue Jejekeeeee Demeueeme DeekeeJe Jeeieohe$es JeesCeleer?
mebmLee / Jebheveeree veekeele yeoue Jejekeeeee Demeueeme Keeueerue Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle.
cetU ueerpeOeejJeeJe[erue nmleeblejCe JejCeeyeeyeleee efkevebleer Depe&
pee Keepeieer ceee&efole / meeke&peefveJe ceee&efole mebmLesee veekeekej Huee@ / ieeUe / es[ nmleebleefjle
Jejekeeees Deens leebee efkevebleer Depe&

eMve 22.
Gej
eMve 23.
Gej
eMve 24.
Gej
167
DeekeeJelee Demeueeme cegoleJee{ cebpetjer He$e

pej YetKeb[ / es[ ke ieeUe Demeueeme Sce.Deee.[er.meer.ee hejkeeveieerves Jesuesues ieneCeKele,
efkeeere mebmLee / yeBJe eebesJe[erue veenjJele oeKeuee
Deeeekele keeef<e&Je Yee[sheer YejCes DeekeeJe
veeWoCeerJele Yeeefieoejer Jejejveecee ele
Keepeieer ceee&efole mebmLesJe[erue efveeceekeueervegmeej mebeeueJe ceb[Ueves nmleeblejCeeyeeyele Jesuesuee
jeke lemese meoj omleSskepe Jeeee&efvkele JejCes ke meerue JejCeemeeer DeefOeJele mebeeueJeeeer
vesceCetJe JejCeeyeeyeleee jekeeeer ele
ceneceb[UeJe[tve hetkeea nmleeblejCe hejkeeveieer efouesueer Demesue lej, veeWoCeeree hegjekeemen, eceeeqCele
Jejejveeceeeer ele meeoj JejCes DeekeeJe Deens
Yee[shee Jejejeeer eeeele
Jebheveeree veekeele yeoue Jeve Jebheveer mLeehevesyeeyelees, Jebheveer veeWoCeer DeefOeJeeNeeves efouesues eceeCehe$e
efhe#eere / ef$ehe#eere Jejejveecee JejCeemeeer DeekeeJe Jeeieohe$es JeesCeleer?

efhe#eere / ef$ehe#eere Jejejveecee JejCeemeeer Keeueerue Jeeieohe$es DeekeeJe Deensle
efkevebleer Depe& (SJe$e eeekns equeefces[ / ceee&efole Jebheveer yeeyeleerle ceb[U jeke elemen)
Deeeekele keeef<e&Je Yee[shee Yejuesueer heekeleer
DeLe& menee mebmLeses Jepe& cebpetj he$e, SceDeee[ermeeree Huee@ eceebJe, ueerpe OeejJeees veeke
DeeefLe&Je mebmLeses vee njJele eceeCehe$e (Huee@ ee hetkeea leejCe skeuesuee Demeueeme)
Yee[shee veeWo ke Jejejveecee eeeHe$e
nmleeblejCe Jejejveecee ke veeWoCeer heekeleereer eeeele
Jepe& leejCemeeer DeekeeJe omleSskepe JeesCeles?
Jepe& leejCemeeer DeekeeJe omleSskepe KeeueerueeceeCes Deensle
efkevebleer Depe& (SJe$e eeekns equeefces[ / ceee&efole Jebheveer yeeyeleerle ceb[U jeke elemen.)
Deeeekele keeef<e&Je Yee[shee Yejuesueer heekeleer
DeLe& menee mebmLeses Jepe& cebpetj he$e, SceDeee[ermeeree Huee@ eceebJe, ueerpeOeejJeees veeke
DeeefCe Yeeefieoejer mebmLeseer leejCeeme cebpeggjer, Yeeefieoejer mebmLeses veeke efveeceekeueermen.
DeeefLe&Je mebmLeses vee njJele eceeCehe$e (Huee@ ee hetkeea leejCe skeuesuee Demeueeme)
Yee[shee veeWo ke Jejejveecee eeeele
nmleeblejCe Jejejveecee ke veeWoCeer heekeleereer eeeele
Keeueerue Deer / eleea ceeve Demeuesuee DeLe&menee mebmLee / yeBJeses he$e
Jepe&oej LeJeyeeJeeroej jueeme yeBJe eLece Yeeefieoejer mebmLeseer ceeueceee efkeeer Jeve
leebes yeepeejYeekeeeceeCes cetueebJeve Jeve Jepe& kemetue Jejsue ke leeletve eemeJeere osCeer
Yeeiekesue DeeefCe Jepe& efe}Je Demesue lej Yee[shee OeejJeeee Flej ceeueceeebceOetve kemetue
Jesues peeF&ue. (meojes eefle%eehe$e . 100/ee m@che heshejkej)
Jeceeue peceerve OeejCee Jeeeoe (ULC) eqJe}Dejbmemeeer DeekeeJe omleSskepe JeesCeles?
(ueeiet Demeueeme)
Jeceeue peceerve OeejCee Jeeeoe (ULC) eqJe}Dejbmemeeer DeekeeJe omleSskepe Heg{erueeceeCes SARATHI
efHebHejer efebeJe[
168
(mebyebefOele eeefOeJeeNeebvee heefjefe Se eceeCes Depe& keve leekej . 20/ Jees& Heer m@che
ueekeekesle ke leemen Depee&le Keeueerue ceeefnleer DemeCes DeekeeJe Deens.)
DeeweesefieJe #es$eees veeke
YetKeb[ eceebke
YetKeb[es #es$eHeU (eew.ceer.ceOes)
Yee[shee Jejejeeer leejerKe
leeyee efceUeueeeer leejerKe (leeyee heekeleer / nmleeblej heekeleer Pesje@Jeme ele)
Debeflece Yee[shee leejerKe (Yee[shee veeWoCeermeeer hegjekee ele ke Debeflece Yee[sheer ele)
(Huee@ nmleebleefjle Jesueeme, veeWoCeer heekeleer elemen vesceCetJe Jejej JejCes ele)
SceDeee[ermeer veenjJele eceeCehe$e / DeeweesefieJe mebeeueJe, ueIegGeesie eEJekee IEM/LOI Yeejle
mejJeej eebesJe[erue ele
Glheeefole Jesuesuee DeLekee Jejekeeeee ceeueeeer eeoer
yeebOeJeece ke ceefevejer ee yeeyelees DeeefLe&Je efveeespeve (efkeeere mebmLee ke SceDeee[ermeer eebes
mebceleerhe$eeeer ele, DeekeeJelee Demeueeme)
yeebOeJeece hejkeeveieer veJeeeeeer ele (SceDeee[ermeer eebeeJe[erue)
yeebOeJeece hetCe&lkeeee oeKeuee (yeebOeJeece hetCe& Peeues Demesue lej)
pej yeebOeJeece eeuet DekemLesle Demesue lej meojyeeyele efkees<e efveeespeve meefceleer eebee peesles
leheemeCeer oeKeueeeer ele
0 les 3 ke<ex
3 les 4 ke<ex
4 les 5 ke<ex
Hue@veee 7 eefle yuet eEe (1 mes. ceer. 5 ceer. ee mJesueceOes kesiekesieee jbieele oe&ekf euesues Demeekes.)
Huee@es #es$eHeU ke elegmeerceele Je Deekeej
Fceejleeres peesles #es$eHeU (yeebOekeece efo. 28 / 01 / 1976 hetkeeaes Je ceerjceOes)
Jeceeue peceerve OeejCee Jeeeoevegmeej Fceejleeres #es$eHeU
Fceejleeres peesles #es$eHeU (yeebOekeece efo. 28 / 01 / 1976 veblej Peeues Demeueeme #es$e ceerjceOes)
met Iesleuesues ceeskeee YetKeb[ees #es$e
efveeesefpele yeebOeJeece peesles #es$e
hejkeevee OeejJe keemlegefkeeejoees efkeefnle vecegveeleerue eceeCehe$e
meoj efJeYeeieeeer eMveesejs eer DeCCeemeensye eJneCe, eeosefMeke DeefOekeejer-2 Sce.Deee.[er.meer. eebee meewpeveeves
GHeueyOe keve osCeele Deeuesueer Demetve DeefOeke ceeefnleermeeer leebee keeee&ueeeme 020 - 26870052 ee HeesveJej
DeLeJee feedback@midcindia.org ee F&-cesueJej mebHeke& meeOeeJee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
eMve 3.
Gej
eMve 4.
Gej
eMve 5.
Gej
169
ceesee enjele/pesLes SJeehes#ee peemle ogece efveyebOeJe Jeeee&uees Deensle lesLes JeesCelee ogece
efveyebOeJe Jeeee&ueeele omle veeWoefkelee eslees?
pesLes ogece efveyebOeJe Jeeee&ueeebes Jeee&#es$e meeceeF&Je Deens lesLes lee Jeee&#es$eeleerue JeesCeleener ogece
efveyebOeJe Jeeee&ueeele omle veeWoCeer Jejlee eslees.
ce=leghe$e JeesCelee ogece efveyebOeJe Jeeee&ueeele veeWoefkelee esles?
ce=leghe$eJelee& pee ogece efveyebOeJe Jeeee&ueeeee Jeee&#es$eele jenle Demesue lee ogece efveyebOeJe
Jeeee&ueeele ce=lethe$e veeWoefkelee esles.
JeesCeles omleSskepe veeWoefkeCes Deefvekeee& Deensle ?
1. . 100/ ke leehes#ee peemle cetueeee mLeekej efceUJeleerceOes nJeJe ke
efnlemebyebOe efvecee&Ce JejCeeje, nmleeblej JejCeeje JeesCeleener omle
2. mLeekej efceUJeleeres ye#eermehe$e
3. SJe ke<ee&hes#ee peemle JeeueekeOeeree Yee[shee
4. efkeeer Jejej
5. ueerkn De@C[ ueeemevme (jW Jebesue De@JeceOeerue lejletoercegUs)
37
omle veeWoCeer
efJeYeeie
omle veeWoCeermeeer ogece efveyebOeJe Jeeee&ueeele peeCeehetkeae meeOeejCe

JeesCeleer Jeeces hetCe& Jejekeer ueeieleele ?
1. Deeheuee omleSskepe leeej Jejekee.
2. cegebJe DeefOeefveeceeleerue lejlegoervegmeej DeekeeJe leske{s cegebJe eguJe
omleeme ueekeekes.
eer. efoueerHe meeUgkb es
3. omleeeer mebyebefOele meke& he#eebveer omle efve<heeefole Jejekee. (omleekej
veeWoCeer GHeceneefveefj#eke
meee Jejekeele)
4. (mebyebefOele Jeeeeevegmeej DeekeeJe Demesue lej) efve<heeoveeeekesUer
(cegKeeuee) ceneje^ jepe, HegCes
(meceeer) GheeqmLele DemeCeeNee oesve mee#eeroejebee menee omleekej
Ieekeele.
5. omle eJeejevegmeej DeekeeJe Jeeieohe$es omleemeesyele pees[ekeerle.
6. ogece efveyebOeJe Jeeee&ueeele omle veeWoCeereer kesU yegJe Jejekeer. ceesee enjeleerue Jeeee&ueeemeeer
Dee@veueeF&ve esJeve yegefkebie e-stepin ner megefkeOee www.igrmaharashtra.gov.in ee
mebJeslemLeUekej GheueyOe Deens.
7. omle veeWoCeermeeer DeekeeJe DemeCeeNee Fveheg Hee@ce&ceOes omleeeer meke& ceeefnleer eesie efjleerves
Yejekeer ke leekej he#eJeejebveer menee Jejekeele.
ogece efveyebOeJe Jeeee&ueeele, omle veeWoCeermeeer iesueeveblejeer Jeee&heleer Jeee Demeles ?
meeOeejCeheCes heg{erue Hhes Demeleele 1. Deeheuee omle ke Fveheg Hee@ce& efueefheJeeJe[s eekee.
2. leebeeJe[tve omleeeer ke Fveheg Hee@ce&eer eeLeefceJe leheemeCeer Jesueer peeles.
3. leeveblej DeeheCeeme esJeve eceebJe efouee peelees.
4. ojceeveee JeeUele ogece efveyebOeJe omleeeer eveveer Jejleele ke efveeceebeer Hetle&lee nesle Demesue
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
170
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
lej heg{erue Jeee&keener Jejleele.

Deeheuee esJeve eceebJe hegJeejuee peelees ke mebieCeJeekej [ee Sber Jesueer peeles ke veeWoCeer hetke&
iees<ekeeje veekeeee efjhees& eEe Jeve DeeheCeeme he[leeUCeermeeer efouee peelees.
meoj efjhees&eer yeejJeeF&ves he[leeUCeer Jeje ke bJeuesKeveele Jeener egJee Demeleerue lej efueefHeJe/
ogece efveyebOeJe eebee efveoe&veeme DeeCetve ee.
ner Jeee&keener hetCe& Peeueekej ogece efveyebOeJe omle veeWoCeermeeer mkeerJeejleele ke efkeefnle veeWoCeer
Heer mkeerJeeve leeeer heekeleer osleele.
leeveblej omle efve<heeoJe he#eJeejebee Jeyegueerpeyeeye Iesleuee peelees. leeceOes he#eJeejebes eeeefe$eCe
ke Debieeees mes mebieCeJeeejs Iesleues peeleele. lemese mecejer efjhees&kej menee Iesleuee peeleele.
meoj he#eJeejebeer DeesUKe heefkeCeemeeer DeekeeJe leer eewJeeer ogece efveyebOeJe Jejleele.
leeceOes he#eJeejebeer DeesUKehe$es leheemeCes, lee he#eJeejebvee DeesUKeCeeNee keeeReer DeesUKehe$es
leheemetve leebeener menee iees<ekeeNeekej IesCes Fleeoer Jeee&keener Jesueer peeles.
meke& Jeee&keener hetCe& Peeueekej, ogece efveyebOeJe omle veeWoCeer hetCe& Jejleele. (lee Deeeeees
eceeCehe$e omleekej osleele.)
leeveblej omleees mJe@eEveie Jeve, cetU omle he#eJeejeme hejle efouee peelees.
ogece efveyebOeJe omle veeWoCeer JejCeees JeesCelee JeejCeecegUs veeJee eJeleele ?

meeOeejCeheCes heg{erue JeejCeebcegUs omle veeWoCeer veeJeejueer peeT Mekeles 1. omle eesie cegebefJele vemeCes
2. omle cegoleerle meeoj Jesuesuee vemeCes
3. eesie Jeeee&ueeele meeoj Jesuesuee vemeCes
4. meeoj JejCeeme me#ece keeerves meeoj Jesuesuee vemeCes
5. omleeleerue efceUJele keCe&ve efceUJele DeesUKelee esCeeFlehele hegjsmes mhe vemeCes
6. cegyb eF&ceOeerue ogece efveyebOeJe Jeeee&ueeele cejeer, Fbepeer, eEnoer eEJekee iegpejeleer ke Flej efJeeCeee
ogece efveyebOeJe Jeeee&ueeele cejeer, Fbepeer eEJekee eEnoer ee keefleefje Flej Yee<esle meoj omle
DemeCes ke leemeesyele eehewJeer JeesCeleener SJee Yee<esleerue Yee<eebleefjle ele vemeCes
7. omleeceOes Kee[eKees[, ceesJeUee peeiee eEJekee Debleues&Keve Deee efJeeCeer omle efve<heeoJeebee
mkee#eNee / Deeee#ejs vemeCes
8. omle efve<heeoveeeer leejerKe oesve kesiekesieUee Je@ueW[jeceeCes efueefnuesueer DemeCes ke leebee hejmhejebeer
cesU ve yemeCes
9. lees omle pee kekenejees Hetle&lesmeeer efueefnuee Deens lees kekenej jepeele JeesCeleener eeefuele
Jeeeeevkees eefleyebefOele DemeCes ke leemeesyele lee Jeeeeeleerue me#ece eeefOeJeeNeeeer hejkeeveieer
vee njJele eceeCehe$e pees[uesues vemeCes
10. efkeefnle veeWoCeer Heer YejCeeme he#eJeejeves veJeej osCes
ogece efveyebOeJe eebveer omle veeWoCeer mJeerJeejCeees veeJeejues lej he#eJeejebveer JeesCeeJe[s oeo
ceeieekeer?
pej ogece efveyebOeJe eebveer meebefieleuesues JeejCe DeeheCeeme meegeqkeleJe keele vemesue lej ogece efveyebOeJe
eebeeJe[s uesKeer Deeoseeeer ceeieCeer Jejekeer. he#eJeejeves ceeieCeer Jesueeme, omle veeWoCeerme veeJeejCeeee
171
JeejCeemen uesKeer Deeose osCes ns ogece efveyebOeJe eebes Jele&ke Deens. meoj Deeose efceUeueeheemetve
30 efokemeebes Deele eqpeuneees eqpeune efveyebOeJe eebeeJe[s veeWoCeer DeefOeefveece 1908 es Jeuece 72
Devkees Deefheue Jejlee esles. DeefheueeceOes eqpeune efveyebOeJe eebveer omle veeWoCeer JejCeees Deeose
efoueeme lee Deeoseeheemetve 30 efokemeele omle ogece efveyebOeJe eebeeJe[s veeWoCeerme meeoj Jesueeme
omle veeWoCeer JejCes ogece efveyebOeJe eebes Jele&ke Demeles.
eMve 8.
Gej
keeCeerhe$e veeWoCeer JejCes Deefvekeee&/ meeeres Deens Jee ?

eEnot SJe$e Jeggbyeeee efceUJeleeres keeCeerhe$e veeWoCeer JejCes meeeres veener.
eMve 9.
Gej
meteer cnCepes Jeee?

ogece efveyebOeJe Jeeee&ueeele veeWoCeer Peeuesuee omleeee iees<ekeeje cnCepes meteer.
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
eMve 14.
Gej
meteer e. 2 JeesCeeuee efceUles? leeeer Heer Jeee?

omle veeWoCeer Peeueeveblej, lees omle veeWoCeerme meeoj Jesuesuee keeeruee SJe meteer e. 2 efkeveecetue efceUles.
leeveblej, Depe& JejCeeNee JeesCeleener keeerme . 25/ FleJeer Heer Yeve meteer e. 2 efceUefkelee esles.
eesOe JeesCeeuee efceUlees? leeeer Heer Jeee?
hegmleJe SJe ceOes veeWouesuee omleebee meteeRee (Fb[sJeme t) eesOe Depe& JejCeeNee ke efkeefnle Heer
YejCeeNee JeesCeleener keeerme efceUt eJelees. pej SJee efkeefe omleeee eesOe Ieekeeeee Demesue lej
. 25/ FleJeer Heer Deens. efceUJeleefvenee eesOe Ieeeee Demesue lej SJee efceUJeleeres, SJee ke<ee&es
omle / meteer e. 2 eesOeCeemeeer . 25/ cnCepese eefle efceUJele eefle ke<e& .25 / FleJeer Heer Deens.
ne eesOe Dee@veueeF&ve Ieslee eslees Jee?
nese. meOee ner megefkeOee eeeCeer heleerkej www.igrmaharashtra.gov.in ee mebJeslemLeUekej
GheueyOe Deens.
veeWoCeer Jeeeeevkees JeesCeleer Jeles efe#eehee$e Deensle? yeveeke Jeeieohe$es / keeeRee keehej
Fleeoeryeeyele efe#ee nesT eJeles Jee?
eeyeeyele veeWoCeer DeefOeefveece, 1908 es Jeuece 82 ceOes lejleto Deens. meeOeejCeheCes JeesCeerner
1. omle veeWoCeer meboYee&leerue Jeee&keenerceOes / eewJeeerceOes peeCeerkeHetke&Je Keess efkeOeeve Jesueeme
2. peeCeerkeHetke&Je Keeser Yee<eebleefjle ele veJeees efoueeme
3. ogmeNeebeer HemekeCetJe Jesueeme / leesleesefiejer Jesueeme
leeme DehejeOeefmeerveblej 7 ke<eeheele Jeejekeemeeeer efe#ee nesT eJeles.
veeWoCeer Heer es oj Jeee Deensle?
meefkemlej Heer leee meesyele meeoj Jesuee Deens. Jeener ecegKe omleebmeeeres veeWoCeer Heer es oj heg{erueeceeCes Deensle.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
172
De.e.
omle eJeej
KejsoerKele,
efkeeerJejej, efkeJemeve
Jejej, ye#eermehe$e
ieneCeKele
2
3
veeWoCeer Heer es oj
efceUJeleeres yeepeejcetue ke ceesyeouee eehewJeer peemle Demesue leekej

eefle npeej eEJekee leees Yeeieeme . 10/ ee ojeves efJeceeve
. 100 / ke peemleerle peemle . 30,000/
Jepee&es jJeceskej eefle npeej eEJekee leees Yeeieeme . 10/ ee
ojeves eEJeceeve . 100/ ke peemleerle peemle . 30,000/
ueerkn De@C[ ueeemevme ceneveiejheeequeJee #es$eele . 1,000/ ke Gke&jerle #es$eele . 500/
efkeeerJejej veeWoefkeuee Demesue ke leeme efkenerle ojeves veeWoCeer Heer Yejuesueer Demesue, lej lee Jejejees
Deveg<ebieeves veeWoCeer nesCeeNee KejsoerKeleeme JeskeU . 100/ FleJeer veeWoCeer Heer DeeJeejueer peeles.
eMve 15.
Gej
eMve 16.
Gej
eMve 17.
Gej
pegvee omleeeer veJeJeue he#eJeejebvee eemeJeere eeeefe$eCe veeWoCeer Jeeee&uee, hegCes esLetve
efceUt eJeles Jee?
veener. Deee omleebeer veJeJeue mebyebeOf ele ogece efveyebOeJe Jeeee&ueeeves ceeieCeer Jesueeme, lee Jeeee&ueeeJe[s
heeefkeueer peeles. JeesCeleener heefjeqmLeleerle eemeJeere eeeefe$eCe veeWoCeer Jeeee&ueeeJe[tve Deeer veJeJeue
hejmhej he#eJeejebvee efoueer peele veener.
veeWoCeer Heer Jeeer Yejlee esles?
. 300/ hes#ee Jeceer jJeJece Demesue lej, leer jesKeerves Yejlee esles. leehes#ee peemle jJeJece Demesue lej
JeesCeleener jeereJele eEJekee es[etue yeBJesee [er. [er. eEJekee hes Dee@[&j veeWoCeer Heer Yejlee esles. ne [er.
[er. eEJekee hes Dee@[&j mebyebefOele ogece efveyebOeJe eebes veekeeves Jee{ekesle. eeefekeee eemeveeee GRAS
eCeeueerle Dee@veueeF&veosKeerue veeWoCeer Heer Yejlee esles.
veeWoCeer Peeuesuee omleeeer veeWoCeer j JejCeees DeefOeJeej JeesCeeme Deensle?
omleeeer ve veeWoCeer j JejCeeeer lejleto ke DeefOeJeej veeWoCeer DeefOeefveece, 1908 ceOes veenerle.
leeejoej he#eJeejeves me#ece efokeeCeer veeeeueeele oekee oeKeue Jeve, omle DekewOe jefkeCeees
Deeose eehle Jeve Ieekes ueeieleele.
meoj efJeYeeieeeer eMveesejs eer efoueerHe meeUgbkes, veeWoCeer GHeceneefveefj#eke, HegCes eebee meewpeveeves GHeueyOe keve
osCeele Deeuesueer Demetve DeefOeke ceeefnleermeeer leebee keeee&ueeeme 020 - 26138432 ee HeesveJej DeLeJee
igr_it@hotmail.com ee F&-cesueJej mebHeke& meeOeeJee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
eMve 1.
Gej
eMve 2.
Gej
173
eEhehejer eEeeke[ cevehee heefjmejeleerue yeme keenlegJeermeboYee&le yeme ceeieeeer ceeefnleer, kesUehe$eJe
eeyeeyeleeer ceeefnleer Jeess efceUsue ?
PMPMLeer ceeefnleer hegeqmleJee yeme heeme JeWele lemese Dee@veueeF&ve GheueyOe Deens. Dee@veueeF&ve ceeefnleer
http://punebusguide.org eEJekee www.pmpml.org DeeeqCe nsuheueeF&ve e. 24503355 ee
eceebkeeJej me.6.00 les je. 10.00 keepesheele GheueyOe nesT eJesue.
PMPML ceeHe&le JeesCeJeesCelee eJeejes yeme ekeemeer heeme efoues peeleele?
PMPML ceeHe&le efkeefkeOe eJeejes yeme ekeemeer heeme efoues peeleele. heemeee eJeej,
oj, heememeeer
ueeieCeejer Jeeieohe$es, F. ceeefnleer Keeueerue lekeleeceOes oe&efkeueer Deens.

heerSceheerSceSue yeme ekeemeer heeme ceeefnleer lekelee
De. heemeee
e. eJeej
1.
efkeeeLeea ceeefmeJe
heeme (ce.ve.hee.
nerceOes)
heemeee
oj .
heememeeer ueeieCeejer
Jeeieohe$es
leheeerue
600/-
efkeefnle vecegveeleerue
Yejuesuee Hee@ce&, 2 Heeses,
eeUses yeesveeHeeF&[
meef&efHeJes,DeesUKehe$e.
eeUses yeesveeHeeF&[
meef&efHeJes, DeesUKehe$e.
meoj heeme hegCes ke

eEhehejer eEeeke[
oesvner ce.ve.hee
nerceOes eeuelees
eEhehejer eEeeke[
oesvner ce.ve.hee.
nerceOes ke
neryeensj eeuelees
meoj heeme hebefebie
Deens. Iej les eeUe
SJekesU peeCes
esCes Demee ekeeme
JejCesmeeer.
meoj heeme hebefebie
Deens. ekeemeeee
Deblejevegmeej pees
efleJeer oj Deens.
leees 22 efokemeebeer
DeeJeejCeer JejCeele
esles.
meoj heeme yemeceOes
keenJeeJe[s efceUlees
ke lees PMPMLee
meke& yeme ceeieekej
eeuelees.
efkeeeLeea ceeefmeJe
heeme (ce.ve.hee.
neryeensj)
efkeeeLeea pevejue ekeemeeee efkeefnle vecegveeleerue

(efHueerJes)
Deblejekej Yejuesuee Hee@ce&, 2 Heeses,
Dekeuebyetve eeUses yeesveeHeeF&[
heeme 50
mekeuele
Deens. meef&efHeJes, DeesUKehe$e.
ekeemeer 22
efokemeere
(efefHueJes)
heeme
owefveJe heeme
750/-
ekeemeeee
Deblejekej
Dekeuebyetve
Deens.
70/
2 Heeses, DeesUKehe$e.
Jeener veener
38
Heer.Sce.Heer.Sce.Sue.
yeme mesJee
eer. oerHeke HejosMeer
pevemebHeke& DeefOekeejer
Heer.Sce.Heer.Sce.Sue.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
174
meehleeefnJe heeme
350/-
ekeemeer ceeefmeJe
heeme (ce.ve.hee.
nerceOes)
ekeemeer ceeefmeJe
heeme (ce.ve.hee.
neryeensj )
pes veeieefjJe
ceeefmeJe heeme
1200/-
1500/-
450/-
kee ke<e& 60 hetCe&
Demeueeee oeKeuee,
DeesUKehe$e F.
DeesUKehe$e heentve yeme
keenJe ceeiee&kejerue
yemeceOese heeme oslees.
10
11
pes veeieefjJe
owefveJe heeme
40/-
cevehee meskeJe
ceeefmeJe heeme
700/-
meoj heeme ne 7
efokemeebJeefjlee Deens.
meoj heeme ne Hee
oesvner ce.ve.hee.
nerceOes eeuelees
meoj heeme ne oesvner
ce.ve.hee. nerceOes
ke neryeensj eeuelees
meoj heeme
PMPMLee
meke& yeme ceeieekej
eeuelees.
meoj heeme kee ke<e&

hetCe& Demeuesuee
pes veeieefjJeebvee
efouee peelees ke
PMPMLee meke&
yeme ceeieekej eeuelees.
Yejuesuee Hee@ce&, 2 Heeses, eEhehejer eEeeke[
DeesUKehe$e, kesleveeceeCehe$e oesvner ce.ve.hee.
nerceOes ke
neryeensj eeuelees
60
erhe : heerSceheerSceSueee ekeemeer heemeJeefjlee DeesUKehe$e DeekeeJe Demeueeves Hee@ce& Heer

. 5/ DeeeqCe DeesUKehe$e Heer . 20/ DeeJeejCeele esles.
eMve 3.
Gej
PMPML ceeHe&le efoues peeCeejs yeme ekeemeer heeme JeesCeJeesCelee efJeeCeer efceUleele?
PMPML ceeHe&le
efoues peeCeejs efkeefkeOe eJeejes yeme ekeemeer heeme eEhehejer eEeeke[ enjeleerue Keeueerue
efJeeCeer Demeuesuee heeme JeWele efoues peeleele.
heerSceheerSceSue yeme ekeemeer JeW eEhehejer eEeeke[
De.e. heeme JeWees efJeeCe

1
efUJe eewJe yeme Leebyee, efveie[er
ceesjee ne@eqmheue yeme efce&veue, eEeeke[ieeke
. efekeepeer cenejepe hegleUe yeme Leebyee, [ebies eewJe, Lesjieeke
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
heeme JeWeeer kesU

me. 7.30 les
og. 2.00 les
me. 7.30 les
og. 2.00 les
me. 7.30 les
og. 4.30 les
og. 2.00 DeeefCe

je. 8.30 heele
og. 2.00 DeeefCe
je. 8.30 heele
og. 11.30 DeeefCe
je. 7.30 heele
4
5
heekej neTme eewJe yeme efce&veue, eEhehejerieeke

Deebyes[Jej hegleUe eewJe, cegbyeF&hegCes jmlee, eEhehejer
cense veiej Geeve, meble legJeejece veiej, eEhehejer
7
8
9
ceemegUJej Jee@ueveer yeme efce&veue, eEhehejer

mebYeepeerveiej yeme efce&veue, mebYeepeerveiej, DeeJeg[ea
iekneCes kemleer yeme efce&veue, Yeesmejer
10
11
eEheheUs iegjke yeme efce&veue, eEheheUs iegjke

meebiekeer ieekeeCe yeme Leebyee, meebiekeer
me. 7.30 les og. 2.00 heele

me. 7.30 les og. 2.00 DeeefCe
og. 2.00 les je. 8.30 heele
eMve 4.
PMPML ceeHe&le efoues peeCeejs 100% mekeueleeres yeme ekeemeer heeme JeesCeJeesCeles Deensle ke les
Gej
JeesCelee efJeeCeer efceUleele?

PMPML ceeHe&le efoues peeCeejs 100% mekeueleeres yeme ekeemeer heemeyeeyele ceeefnleer Keeueerue lekeleeceOes
oe&efkeueer Deens.
heerSceheerSceSue yeme ekeemeer 100% mekeueleeres heeme ceeefnleer lekelee
De.e. heemeee eJeej
Flej leheeerue
meoj heeme 5 ke<ex
JeeueekeOeermeeer efouee
peelees ke lees PMPMLee
memetve ne@eqmheuees 100
DebOe Demeueees meef&efHeJes, meke& yeme ceeieekej eeuelees.
2
Dehebie/ cetJeyeefOej efkeefnle vecegveeleerue
meoj heeme 1 ke<e&
efkeeeLeea (F.1ueer Yejuesuee Hee@ce&, 2 Heeses,
les 10 keer)
Dehebie / cetJeyeefOej
meke& yeme ceeieekej eeuelees.
Demeueees meef&efHeJes
3
ceeflecebo keeer
meoj heeme 1 ke<e&
2
ceesHele heeme
Yejuesuee Hee@ce&, Heeses,
ceeflecebo Demeueees
meke& yeme ceeieekej eeuelees.
meef&efHeJes
4
Dehebie keeer
meoj heeme 1 ke<e&
ceesHele heeme
3 ke<ex jefnkeeeer hegjekee,
YCM
ne@eqmheuees meke& yeme ceeieekej
memetve /
40 Dehebie Demeueees
eeuelees.
meef&efHeJes
erhe : heerSceheerSceSueee ekeemeer heemeJeefjlee DeesUKehe$e DeekeeJe Demeueeves Hee@ce& Heer
. 5/ DeeefCe DeesUKehe$e Heer . 20/ DeeJeejCeele esles.
1
DebOe keeer
ceesHele heeme
heememeeer ueeieCeejer
Jeeieohe$es
175
heeme
efceUCeees efJeeCe
PMPML,
cegKe Jeeee&uee,
mkeejies, hegCes
PMPML,
cegKe Jeeee&uee,
mkeejies, hegCes
PMPML,
cegKe Jeeee&uee,
mkeejies, hegCes
veiej kemleer efkeJeeme

eespevee efkeYeeie,
leUcepeuee, eEhehejer
eEeeke[ cevehee
Yekeve, eEhehejer
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
176
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
yeme mke vemeueeme leeej Jeess Jejekeer?

PMPMLeer yeme Deeletve / yeensve mke vemeueeme, meerdme Kejeye Demeueeme yeme eceebJe, yeme
ceeie& eceebJe / yemeee eceebJe (RTO No.), yemeeer kesU, F. ceeefnleermen Deeheueer leeej heerSceheerSceSueee
nsuheueeF&ve e. 24503355 esLes me. 6.00 les je. 10.00 keepesheele DeeefCe 9881495589 ee
eceebJeekej SMS ejs Jejekeer.
PMPML yeme kesUskej esle vemeueeme leeej Jeess Jejekeer?
PMPMLeer yeme kesUskej esle vemeueeme yeme eceebJe, yeme ceeie& eceebJe / yemeee eceebJe (RTO
No.), yemeeer kesU, yemeLeebyee F.ceeefnleermen Deeheueer leeej heerSceheerSceSueee nsuheueeF&ve e. 24503355
esLes me. 6.00 les je.

eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
eMve 10.
Gej
eMve 11.
Gej
eMve 12.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
10.00
keepesheele DeeefCe
9881495589
ee eceebJeekej SMS ejs Jejekeer.
PMPML
yeme keenJe eeueJe eebeer ekeeeebeer kele&CetJe meewpevehetke&Je vemeueeme leeej

Jeess Jejekeer?
PMPML keenJe eeueJe eebeer ekeeeebeer kele&CetJe meewpevehetke&Je vemeueeme yeme eceebJe,yemeceeie&
eceebJe / yemeee eceebJe (RTO No.), yemeeer kesU F. ceeefnleermen Deeheueer leeej heerSceheerSceSueee
yeme keenJe ekeeeebvee eesie Yee[s DeeJeeve efleJeer osle vemeueeme leeej Jeess Jejekeer?
yeme keenJeeves eesie Yee[s DeeJeeve efleJeer ve efoueeme yeme eceebJe, yeme ceeie& eceebJe/yemeee eceebJe
(RTO No.), yemeeer kesU F. ceeefnleermen Deeheueer leeej heerSceheerSceSueee nsuheueeF&ve e. 24503355
esLes me. 6.00 les je. 10.00 keepesheele DeeefCe 9881495589 ee eceebJeekej SMS ejs Jejekeer.
yemeceOes JeesCeeJeesCeemeeer peeiee (seat) Deejef#ele Demeleele?
yemeceOes DebOe, Dehebie, pess veeieefjJe ke ceefnueebmeeer peeiee (seat) Deejef#ele Demeleele.
yemeceOeerue ceefnuee Deej#eCeeyeeyele yeme keenJe ceole Jejerle vemeueeme leeej Jeess Jejekeer?
yeme keenJe yemeceOeerue ceefnuee / Deve Deej#eCeeyeeyele ceole Jejerle vemeueemeyeme eceebJe,yeme ceeie&
eceebJe / yemeee eceebJe (RTO No.),yemeeer kesU F. ceeefnleermen Deeheueer leeej heerSceheerSceSueee
yeme eeueJeee [eeeqknbieyeeyele leeej Jeess Jejekeer?
yeme eeueJe [eeeqknbieyeeyele eesie o#elee Iesle vemeueeme yeme eceebJe, yeme ceeie& eceebJe / yemeee
eceebJe (RTO No.), yemeeer kesU F. ceeefnleermen Deeheueer leeej heerSceheerSceSueee nsuheueeF&ve e.
24503355 esLes me. 6.00 les je. 10.00 keepesheele DeeefCe 9881495589 ee eceebJeekej SMS ejs
Jejekeer.
yeme ekeemeeyeeyele efouesuee leeejereer meeeqmLeleer Jeeer heenlee esF&ue?
yeme ekeemeeyeeyele efouesuee leeejereer ceeefnleer Heesvekej 020-24503355 efkeee eJelee.
eMve 13.
Gej
yeme ekeemeeyeeyele veeieefjJeebvee Jeener metevee/ mecemee heerSceheerSceSueee DeefOeJeeNeebJe[s

ceeb[lee esleerue Jee?
nese. PMPMLceeHe&le elesJe ceefnveeee heefnuee eefvekeejer 3.00 pm les 5.00 pm ee kesUsle elesJe
DeeieejeceOes èkeemeer efove' Deeeeseqpele Jesuee peelees, lesLes yeme ekeemeeyeeyele veeieefjJeebvee Deeheuee metevee
/ mecemee Deeieej ecegKeeJe[s ([shees ce@vespej) ceeb[lee esleerue. eEhehejer eEeeke[ enjeleerue heerSceheerSceSueee
Deeieejebeer ceeefnleer KeeueerueeceeCes Deens.
heerSceheerSceSue yeme Deeieej ([shees) eEhehejer eEeeke[
De.e. Deeieejees veeke

1
2
3
177
Yeeereeer Deeieej,
efveie[er
meble legJeejece Deeieej,
vesnveiej, eEhehejer
meodiegveiej Deeieej,
Yeesmejer
Deeieej ecegKeees veeke Heesve eceebJe
F&cesue
eer. meleere iees
020-27653624
eer. eebleejece keeIesjs
020-27122727
gatesatish2
@gmail.com
santtukaramdepot
eer. iekneCes
020-27230408
eMve 14.
Gej
PMPML leHex eEhehejer eEeeke[ oe&ve megefkeOee Deens Jee?

PMPML leHex eEhehejer eEeeke[ oe&ve megefkeOee osCeele esle veener.
eMve 15.
Gej
PMPML Je[s ekekeeefnJee Deens Jee?

PMPML leHex `heg<heJe' ekekeeefnveer meskee Hee
eemeeer SJesjer Hesjermeeer hees 300/- DeeefCe
leemeeer
020-20241017
@gmail.com
dmbhosari25
@gmail.com
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee nerle meg Demetve

ognsjer Hesjermeeer hees 600/- DeeJeejCeele esleele.
ee eceebJeekej me. 6.00 les je. 10.00 ee kesUsle mebheJe& meeOeekee.
meoj efJeYeeieeeer eMveesejs eer oerHeke HejosMeer, pevemebHeke& DeefOekeejer Heer.Sce.Heer.Sce.Sue. eebee meewpeveeves GHeueyOe
keve osCeele Deeuesueer Demetve DeefOeke ceeefnleermeeer leebee keeee&ueeeme 020 - 24447900 ee eceebkeeJej DeLeJee
contactus@pmpml.org ee F&-cesueJej mebHeke& meeOeeJee.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
178
eMve 1.
Gej
R.T.I. eEJekee ceeefnleeree DeefOeJeej Jeeeoe cnCepes Jeee?
JeeceJeepeeceOes DeefOeJeeefOeJe heejoe&Jelee DeeeqCe Gejoeefelke efvecee&Ce JejCeeee erves ceeefnleer

efceUekeer eeJeefjlee Jesuesuee DeefOeefveece cnCepese `ceeefnleeree DeefOeJeej Jeeeoe' nese.
eMve 2.
Gej
ne Jeeeoe Jeskneheemetve Debceueele Deeuee?

ceeefnleeree DeefOeJeej Jeeeoe, 2005 ne efo. 12/ 10 / 2005 heemetve Debceueele Deeuee Deens.
eMve 3.
Gej
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJee ns `meeke&peefveJe eeefOeJejCe' Deens Jeee?

nese.
39
eMve 4.
Gej
ceeefnleeree DeefOekeej
DeefOeefveece, 2005
eer. Goe skeeUs
meneeke Deeegkele
veeiejer megeJf eOee keW
eMve 5.
Gej
eMve 6.
Gej
eMve 7.
Gej
eMve 8.
Gej
eMve 9.
Gej
SARATHI
efHebHejer efebeJe[
Jeuece 4 ceOes JeesCeleer ceeefnleer Demeles?

keuece 4 ceOes meeke&peefveJe eeefOeJejCeeeer meefkemlej ceeefnleer - leeceOes
jevee, Jeee&, Jele&kes, DeefOeJeejerJece&eejer eebeer Jeee&Je#ee, JeeceJeepeeeer
ceeveJes, DeLe&mebJeuheere lejleto, Kee&, efkeefkeOe eespevee, ueeYeeLeea, Devegoeve
Fleeoer ceeefnleeree meceekese neslees.
ceeefnleer Jeeer ceeieekeer?
meeke&peefveJe eeefOeJejCeeves vesceCetJe Jesuesuee mebyebefOele efkeYeeieeee ceeefnleer
DeefOeJeeNeeJe[s efkeefnle vecegveele . 10/ ee Jees& Heer m@che ueeketve
Depe& JejCes Dehesef#ele Deens. leLeeefhe, meeOee Jeeieoekejner Depe& Jejlee eslees.
ceeefnleer ceeieleevee Heer JeesCelee eJeejs Yejlee esF&ue?
Heer jesKe jJecesee mkeheele lemese OeveeJe<e&, Oeveeose eEJekee leske{ee
jJeJeceseer veeeeuee Heer cegebJe eehewJeer JeesCeleener eJeejs Yejlee esF&ue.
ceeefnleer ceeieCeemeeer Deeuesuee veeieefjJeebme Depe& YejCeemebyebOeer
menJeee& JejCes Dehesef#ele Deens Jee?
ceeefnleer DeefOeJeejer, meneeJe ceeefnleer DeefOeJeejer eebveer ceeefnleer ceeieCeemeeer
Deeuesuee veeieefjJeebme Depe& YejCeemebyebOeer meke& eJeejs menee, menJeee&
JejCes Dehesef#ele Deens.
ceeefnleer osCeeeer cegole efJeleer Demeles?

eguJe Yejueeee hegjekee heentve eJee efleleJeee uekeJej heCe leerme efokemeebee Deele ceeefnleer osCeeeer
cegole Demeles.
cegoleerceOes ceeefnleer ve efceUeueeme eLece Deefheue oeKeue Jesueeveblej efveCe&e osCeeme efJeleer
JeeueekeOeer ueeielees?
Deefheue efceUeueeee efoveebJeeheemetve 30 efokemeebee Deele eEJekee Depe& oeKeue Jesuesuee efoveebJeeheemetve
45 efokemeeble JeejCes veceto Jeve efveJeeueele Jee{Ces yebOeveJeejJe Deens.
eMve 10.
Gej
eLece Deefheueere DeefOeJeejer cnCepes Jeee? Deefheue Depee&me Jees& Heer m@che ueekeCes yebOeveJeejJe
Deens Jee?
meeke&peefveJe eeefOeJejCeeves Jeuece 19 Keeueer ceeefnleer DeefOeJeeNeehes#ee keefj opee&ee vesceuesuee DeefOeJeejer
cnCepes eLece Deefheueere DeefOeJeejer nese. Deefheue Depee&me . 10/ee Jees& Heer m@che ueekeCes
eMve 11.
Gej
eLece Deefheueere DeefOeJeejer ob[ DeeJee eJelees Jee?

veener. eLece Deefheueere DeefOeJeeNeebme ob[ DeeJeejCeees DeefOeJeej veenerle.
eMve 12.
Gej
eMve 13.
Gej
eMve 14.
eLece Deefheueeeer megveeJeCeer Je efveCe&e efJeleer efokemeebceOes IesCeees yebOeve Deens?

eLece Deefheueeeer megveekeCeer Deefheue eehle Peeueeheemetve 30 efokemeebceOes megveekeCeer IesTve efveCe&e osCes
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesmeeer ceeefnleer DeefOeJeejer / eLece Deefheueere DeefOeJeejer JeesCe
Deensle?
eEhehejer eEeeke[ ceneveiejheeequeJesves `meeke&peefveJe eeefOeJejCe' cnCetve meke& efkeYeebieemeeer ceeefnleer DeefOeJeejer
ke eLece Deefheueere DeefOeJeeNeebee vesceCegJee Jesuesuee Deensle. ner eeoer www.pcmcindia.gov.in
ceeefnleer DeefOekeejer ee link kej GheueyOe Deens.
Gej
ògmejs DeHeerue' cnCepes Jeee? les JeesCeeJe[s Jejlee esles? DeHeerue Depee&me Jees& Heer m@che
ueeiele Demeueeue efJeleer jJecesee?
eLece Deefheueeleerue efveCe&eekej meceeOeeve ve Peeueeme ogmejs DeHeerue jepe ceeefnleer Deeege, hegCes eebeeJe[s
90 efokemeebceOes Jejlee esles. DeHeerue Depee&kej . 20/ ee Jees& Heer m@che ueekeekee ueeielees.
eMve 15.
Gej
jepe ceeefnleer Deeege, hegCes eebes Jeeee&uee Jeess Deens?

ns Jeeee&uee eeemeJeere Fceejle, eewLee cepeuee, Jeeweqvmeue ne@uemeceesj, hegCes 411001 esLes Deens.
eMve 16.
Gej
eMve 17.
Gej
179
SJee efkeYeeieeeer ceeefnleer ogmeNee efkeYeeieeee ceeefnleer DeefOeJeeNeeJe[s ceeielee esles Jee?
elesJe efkeYeeieemeeer ceeefnleer DeefOeJeejer vesceuesues Deensle. mebyebefOele efkeYeeieeeer ceeefnleer lee efkeYeeieeee
ceeefnleer DeefOeJeeNeebJe[s ceeieCes DeekeeJe Deens.
SJee Depee&ceOes efJeleer efke<eeebeer ceeefnleer meceeefke Jejlee esles? leeme eyoebeer Jeener ceee&oe
Deens Jee?
DeefOeefveeceeee Jeuece 6 Devkees ceeefnleer efceUefkeCeemeeeree uesKeer efkevebleer Depe& SJeee efke<eeeeer
mebyebefOele Demeekee DeeeqCe leele meke&meeOeejCeheCes oer[eshes#ee DeefOeJe eyo vemeekesle. Depe&oejeuee SJeehes#ee
DeefOeJe efke<eeebeer ceeefnleer nkeer Demesue lej leeJeefjlee mkeleb$e Depe& JejCes DeekeeJe Deens.
SARATHI
efHebHejer efebeJe[

Sarath I

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sarath I

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information

efHebHejer efebeJe[ ceneveiejHeeefuekee,

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information

efHebHejer efebeJe[ ceneveiejHeeefuekesee eYeeieefvenee vekeeMee

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information

meew. ceesefnveer ueeb[s

efo. 15 Dee@iem 2013

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information

efo. 11 Dee@Jeesyej, 1982

ceneveiejheeequeJee #es$eeleerue SJetCe ieekes

enjeletve keenCeeNee veoee

hekevee, FbeeCeer, cegUe

efveke[CetJe eYeeie mebKee

SJetCe meome mebKee 133

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information

oesve HeeTue Heg{.s .

[e@. eerkej HejosMeer

efo. 15 Dee@iem 2013

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information

cee. ceesefnveerleeF& ueeb[s

cee. Mejo GHe& jepet efcemeeU

cee. veJeveeLe peieleeHe

cee. JewMeeueerleeF& peJeUkej

meYeeHeleer, ceefnuee Je yeeuekeueeCe meefceleer

cee. MegYeebieerleeF& ueeW{s

meYeeHeleer, Menj megOeejCee meefceleer

cee. jeceoeme yeeske[

cee. Deveble keesNneUs

ieveslee, je.keeB.He. eefCele DeHe#e DeeIee[er

meYeeHeleer, eer[e meefceleer

meYeeHeleer, mLeeeer meefceleer

cee. DeeMeeleeF& megHes

cee. megjsMe cns$es

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information

cee. cebieueeleeF& keoce

cee. efJeveeso ve{s

meYeeie=n veslee Je ieveslee, je.keeB.He.

cee. Je<ee&leeF& ceef[iesjer

DeOe#e, De eYeeie meefceleer

DeOe#e, ye eYeeie meefceleer

cee. megjsKeeleeF& ieJneCes

cee. meesveeueerrleeF& pece

meYeeHeleer, efMe#eCe ceb[U

DeOe#e, ke eYeeie meefceleer

cee. peeJeso MesKe

DeOe#e, [ eYeeie meefceleer

cee. DeeHHee GHe& eerjbie yeejCes

ieveslee, efMeJemesvee Je Deej.Heer.Deee. DeeIee[er

cee. ecegveeleeF& HeJeej

cee. He]peue MesKe

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information

[e@. eerJej hejoseer (Yee.e.mes.)

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information

cebieUJeej, efo. 12 petve 2012

peieodieg meble legkeejece cenejepe HeeueKeer efjbieCe meesnUe

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information

efceUJeleJejeeer DeeJeejCeer JeesCelee efceUJeleeRkej Jesueer peeles?

efceUJeleJej YejCeeeer Debeflece cegole Jeee Demeles?

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information

efceUJeleJejeceOes mekeuele efceUekeer eemeeeree Jeener eespevee Deensle Jeee?

System of Assisting Residents And Tourists through Helpline Information

efceUJeleJejees efyeue DeLekee efceUJeleJejeeer DeeJeejCeer eebyeeyele leeej Demeueeme Jegs