Sistemi i

ujesjellesit

Punoi:Dorian
Hajdari

Objektivat:
*Njohuri mbi sistemet dhe rrjetin e jashtm t
ujsjellsit
*Roli dhe rndsia e furnizimit me uj
*Historiku i zhvillimit t ujsjellsit dhe kanalizimit
n lashtsi

*Njohuri mbi sistemet dhe rrjetin e jashtm t

ujsjellsit
Uji sht faktor shum i rndsishm n natyr e sidomos pr jetn
eprgjithshme n tok. Pr njeriun uji sht nevoj fiziologjike si
dhe kusht pr zhvillimet jetsore. Uji shrben pr qllime t shumta
si n amvisri, hotelieri,industri, bujqsi, ekonomi, etj. Rreth 97% e
rezervave ujore ne bote jan te depozituara ne oqeane dhe dete.
Ky sht uj i kripur dhe pa nj trajtim nuk mund te prdoret pr
pirje,industri ose pr ujitje. Vetm me pak se 0,6% e ujit qe ndodhet
ne natyre sht ne gjendje te pastr me karakteristika te ujit pr
pirje. Rritja e popullsis dhe e nivelit te jetess sjell rritjen e
krkess pr uj ,ndrkoh qe sasia e ujit ne globin toksor mbetet
po ajo.
Nga ana tjetr, rezervat aktuale te ujit paraqiten te rrezikuara nga
prdorimi pa kriter dhe nga ndotja prej aktivitetit njerzor. shtja
e furnizimit t vendbanimeve m uj prfshin t gjitha veprimet dhe
punt, duke filluar prej hulumtimeve n teren pr gjetjen e ujit;
shqyrtimeve laboratorike; hartimin dhe punimin e elaboratit teknik
e deri t zbatimi i projektit dhe ekzekutimi i punve ne praktik.
Pr furnizim me uj kryesisht prdoren ujrat nntoksore
(burimet); mirpo kur ato nuk gjenden ose nuk mjaftojn, ather
shfrytzohen ujrat siprfaqsore nga lumenj dhe liqene. Rrall
her shfrytzohen edhe ujrat e shirave atmosferike apo ujrat
detare. Problematika e furnizimit me uj prfshin dy etapa
kryesore:
- gjetjen dhe sjelljen e ujit n vendbanime,
- futjen dhe shprndarjen e ujit n ndrtesa.

Gjetja dhe sjellja e ujit n vendbanime e prfshin rrjetin e

ujsjellsit t jashtm (ose ujsjellsi publik) ,ndrsa futja dhe
shprndarja e ujit n ndrtesa prfshin rrjetin e ujsjellsit t
brendshm (ose ujsjellsi shtpiak ).
Ujsjellsi publik ka rndsi t gjer dhe paraqet shtje
hidroteknike, ndrsa ujsjellsi shtpiak sht shtje ndrtimore.
Ekzistojn dy forma t furnizimit t objekteve dhe ndrtesave
banesore me uj t pijshm: - n mnyr t prgjithshme (pr tr
vendbanimin), furnizimi nprmjet ujsjellsit publik; - n mnyr
individuale (pr shtpi individuale), nga burimet ose puset e
gropuara.
*Roli dhe rndsia e furnizimit me uj
Uji sht nj e drejt e njeriut, prandaj aksionart publik dhe
privat krkojn gjithnj e m shum garanci pr furnizim me uj t
sigurt, t mjaftueshm dhe me tarifa t prballueshme pr
konsumatort. Ky sht nj parim thelbsor pr zhvillimin e
qndrueshm t ekonomis s nj vendi.
Gjithashtu, uji sht nj burim i kuzuar, krkesat pr t cilin vijn
n mnyr t shpejt n rritje. Pr kt arsye, n t gjith botn nj
numr i konsiderueshm punonjsish si shkenctar, inxhinier,
ekonomist zyrtar t qeverive dhe shum profesionist t tjer,
punojn pr t siguruar uj t pijshm pr gjith konsumatort.
Prpjekjet e tyre ndikojn n shum aspekte t shoqris: si n
shndetin e individve, ashtu edhe n shndetin e ekonomis s
vendit.
Uji sht resurs natyror, me sasi t kufizuar dhe shprndarje jo t
barabart n koh dhe hapsir. T gjitha format e jets dhe t
gjitha aktivitetet njerzore jan t varura nga uji. Resurset ujore
kan rndsi shum t madhe pr jetn dhe ekonomin e njeriut

dhe jan burim kryesor i plotsimit t nevojave pr uj t pijshm,

pr ujitjen e tokave dhe pr industri. Mungesa e ujit konsiderohet si
faktor kufizues i zhvillimit socio ekonomik t nj vendi.
Zhvillimi industrial dhe urbanizimi modern kan rezultuar n
formimin e zonave t mdha urbane, zonave industriale dhe n
zhvillimin e bujqsis intensive. Kjo ka shtuar nevojn pr uj, por
njkohsisht edhe rritjen e shkarkimeve urbane dhe industriale n
lumenj pa ndonj trajtim paraprak, duke zvogluar kshtu
mundsin e vetpastrimit t ujrave.
Nevoja pr uj t pastr, sot konsiderohet nj ndr problemet m t
mdha globale mjedisore. Aktualisht m shum se 1.2 miliard
njerz n bot nuk kan qasje n uj t pijshm, ndrsa rreth
gjysma e popullsis s bots, nuk kan shrbim sanitar t
prshtatshm. M shume se 200 smundje jan me prejardhje nga
uji i ndotur. Rreth 6.000 njerz n dit humbin jetn vetm nga
smundjet diarike. Edhe n Kosov si n shum vende t bots,
shndeti i njeriut dhe plotsimi i nevojave t tij sht gjithnj e m
tepr i krcnuar nga cilsia jo e mir, ose mungesa e ujrave t
pastra. Aktualisht rreth 70 % e popullats sht e mbuluar me
shrbime t ujsjellsit, ndrsa vetm rreth 40 % e tyre me
shrbime t kanalizimit. Vlersohet se Kosova ka resurse t
kufizuara ujore,prandaj mbrojtja, ruajtja dhe monitorimi i cilsis se
tyre sht njra prej sfidave m t mdha mjedisore para shoqris
son. Menaxhimi i qndrueshm i resurseve ujore, mbrojtja e
ujrave dhe prmirsimi i cilsis s ujrave krkojn prkushtim
t veant nga t gjith faktort prgjegjs.
*Historiku i zhvillimit t ujsjellsit dhe kanalizimit ne lashtsi
Zhvillimi i ujsjellsit dhe kanalizimit daton 5000 vjet para ers s
re n Kin, Babiloni, Egjipt, Greqi e vende tjera ,ku jan ndrtuar

penda akumuluese t ujit q jan prdorur pr ujitje dhe hidroobjekte. Kanalizimi m i ruajtur n Babiloni sht ai i pallatit
Sargon, i kohs 7000 vjet para ers s re. Edhe ujsjellsi i
Babionis n qytetin Ninid sht i pari ujsjells i gropuar i po asaj
kohe ,q furnizonte me uj qytetin dhe fshatrat pr rreth. Ndrsa
ujsjellsi me tuba qeramike t futur njeri n tjetrin dhe t lidhur me
balt, sht ujsjellsi i par me shtypje i ndrtuar n historin e
hidrauliks. Gjurm tjera t ndrtimit t ujsjellsve jan gjetur
edhe n Lindjen e Afrt n Jerusalem, pastaj t grekt dhe
romakt. N fillim grekt ujin e sillnin me vetrrjedhje, por m von
ata qen t part q ndrtuan ujsjells me tuba me shtypje shum
t prsosur. Ujsjellsi i Roms i ndrtuar rreth vitit 100
konsiderohet si kulmi i hidrotekniks antike.