Download as docx, pdf, or txt
Download as docx, pdf, or txt
You are on page 1of 16

PRO ARCHIA POETA ORATIO

A. DCXCII A. V. C. HABITA

[1] si quid est in me ingeni, iudices, quod sentio quam sit exiguum, aut si
qua
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
exercitatio dicendi, in qua me non infitior mediocriter esse versatum, aut
si huiusce
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
rei ratio aliqua ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta, a qua
ego nullum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
confiteor aetatis meae tempus abhorruisse, earum rerum omnium vel in
primis hic
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
A. Licinius fructum a me repetere prope suo iure debet. nam quoad
longissime
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
potest mens mea respicere spatium praeteriti temporis et pueritiae
memoriam
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
recordari ultimam, inde usque repetens hunc video mihi principem et ad
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
suscipiendam et ad ingrediendam rationem horum studiorum exstitisse.
quod si
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
haec vox huius hortatu praeceptisque conformata non nullis aliquando
saluti fuit, a
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

quo id accepimus quo ceteris opitulari et alios servare possemus, huic


profecto
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
ipsi, quantum est situm in nobis, et opem et salutem ferre debemus. [2]
ac ne quis
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
a nobis hoc ita dici forte miretur, quod alia quaedam in hoc facultas sit
ingeni
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
neque haec dicendi ratio aut disciplina, ne nos quidem huic uni studio
penitus
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
umquam dediti fuimus. Etenim omnes artes quae ad humanitatem
pertinent habent
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
quoddam commune vinclum et quasi cognatione quadam inter se
continentur. [3]
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
sed ne cui vestrum mirum esse videatur, me in quaestione legitima et in
iudicio
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
publico, cum res agatur apud praetorem populi Romani, lectissimum
virum, et apud
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
severissimos iudices, tanto conventu hominum ac frequentia hoc uti
genere dicendi
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

quod non modo a consuetudine iudiciorum verum etiam a forensi


sermone
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
abhorreat, quaeso a vobis ut in hac causa mihi detis hanc veniam
accommodatam
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
huic reo, vobis, quem ad modum spero, non molestam, ut me pro
summo poeta
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
atque eruditissimo homine dicentem hoc concursu hominum
litteratissimorum, hac
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

vestra humanitate, hoc denique praetore exercente iudicium, patiamini


de studiis
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
humanitatis ac litterarum paulo loqui liberius, et in eius modi persona
quae propter
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
otium ac studium minime in iudiciis periculisque tractata est uti prope
novo quodam
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
et inusitato genere dicendi. [4] quod si mihi a vobis tribui concedique
sentiam,
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
perficiam profecto ut hunc A. Licinium non modo non segregandum,
cum sit civis,
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

a numero civium verum etiam, si non esset, putetis asciscendum fuisse.


_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
nam ut primum ex pueris excessit Archias atque ab eis artibus quibus
aetas
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
puerilis ad humanitatem informari solet, se ad scribendi studium
contulit, primum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
Antiochiae nam ibi natus est loco nobili celebri quondam urbe et
copiosa atque
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
eruditissimis hominibus liberalissimisque studiis adfluenti, celeriter
antecellere
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
omnibus ingeni gloria coepit. post in ceteris Asiae partibus cunctaque
Graecia sic
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
eius adventus celebrabantur ut famam ingeni exspectatio hominis,
exspectationem
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
ipsius adventus admiratioque superaret. [5] erat Italia tum plena
Graecarum artium
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
ac disciplinarum, studiaque haec et in Latio vehementius tum colebantur
quam
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

nunc isdem in oppidis, et hic Romae propter tranquillitatem rei publicae


non
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
neglegebantur. itaque hunc et Tarentini <et Locrenses> et Regini et
Neapolitani
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
civitate ceterisque praemiis donarunt, et omnes qui aliquid de ingeniis
poterant
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
iudicare cognitione atque hospitio dignum existimarunt. hac tanta
celebritate famae
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
cum esset iam absentibus notus, Romam venit Mario consule et Catulo.
nactus est
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
primum consules eos quorum alter res ad scribendum maximas, alter
cum res
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
gestas tum etiam studium atque auris adhibere posset. statim Luculli,
cum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
praetextatus etiam tum Archias esset, eum domum suam receperunt.
dedit etiam
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
hoc non solum <lumen> ingeni ac litterarum verum etiam naturae atque
virtutis ut
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

domus, quae huius adulescentiae prima favit, eadem esset


familiarissima
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
senectuti. [6] erat temporibus illis iucundus Q. Metello illi Numidico et
eius
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
Pio filio, audiebatur a M. Aemilio, vivebat cum Q. Catulo et patre et filio,
a L.
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
Crasso colebatur, Lucullos vero et Drusum et Octavios et Catonem et
totam
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
Hortensiorum domum devinctam consuetudine cum teneret, adficiebatur
summo
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
honore, quod eum non solum colebant qui aliquid percipere atque audire
studebant
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
verum etiam si qui forte simulabant. interim satis longo intervallo, cum
esset cum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
M. Lucullo in Siciliam profectus et cum ex ea provincia cum eodem
Lucullo
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
decederet, venit Heracleam. quae cum esset civitas aequissimo iure ac
foedere,
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

ascribi se in eam civitatem voluit idque, cum ipse per se dignus


putaretur, tum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
auctoritate et gratia Luculli ab Heracliensibus impetravit. [7] data est
civitas Silvani
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
lege et Carbonis: SI QVI FOEDERATIS CIVITATIBVS ASCRIPTI FVISSENT, SI
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
TVM CVM LEX FEREBATVR IN ITALIA DOMICILIVM HABVISSENT ET SI
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
SEXAGINTA DIEBVS APVD PRAETOREM ESSENT PROFESSI. cum hic
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
domicilium Romae multos iam annos haberet, professus est apud
praetorem Q.
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
Metellum, familiarissimum suum. [8] si nihil aliud nisi de civitate ac lege
dicimus,
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
nihil dico amplius; causa dicta est. quid enim horum infirmari, Gratti,
potest?
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
Heracleaene esse tum ascriptum negabis? adest vir summa auctoritate
et religione
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
et fide, M. Lucullus; qui se non opinari sed scire, non audisse sed vidisse,
non
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

interfuisse sed egisse dicit. Adsunt Heraclienses legati, nobilissimi


homines, huius
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
iudici causa cum mandatis et cum publico testimonio venerunt; qui hunc
ascriptum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
Heracliae esse dicunt. hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,
quas Italico
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
bello incenso tabulario interisse scimus omnes? est ridiculum ad ea quae
habemus
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

nihil dicere, quaerere quae habere non possumus, et de hominum


memoria tacere,
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
litterarum memoriam flagitare et, cum habeas amplissimi viri religionem,
integerrimi
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
municipi ius iurandum fidemque, ea quae depravari nullo modo possunt
repudiare,
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
tabulas quas idem dicis solere corrumpi desiderare. [9] an domicilium
Romae non
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
habuit is qui tot annis <ante> civitatem datam sedem omnium rerum ac
fortunarum

_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
suarum Romae conlocavit? an non est professus? immo vero eis tabulis
professus
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
quae solae ex illa professione conlegioque praetorum obtinent
publicarum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
tabularum auctoritatem. nam, cum Appi tabulae neglegentius
adservatae
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
dicerentur, Gabini, quam diu incolumis fuit, levitas, post damnationem
calamitas
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
omnem tabularum fidem resignasset, Metellus, homo sanctissimus
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
modestissimusque omnium, tanta diligentia fuit ut ad L. Lentulum
praetorem et ad
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
iudices venerit et unius nominis litura se commotum esse dixerit. his
igitur <in>
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
tabulis nullam lituram in nomine A. Licini videtis. [10] quae cum ita sint,
quid est
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
quod de eius civitate dubitetis, praesertim cum aliis quoque in
civitatibus fuerit
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

ascriptus? etenim cum mediocribus multis et aut nulla aut humili aliqua
arte
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
praeditis gratuito civitatem in Graecia homines impertiebant, Reginos
credo aut
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
Locrensis aut Neapolitanos aut Tarentinos, quod scaenicis artificibus
largiri
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
solebant, id huic summa ingeni praedito gloria noluisse! quid? cum
ceteri non
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
modo post civitatem datam sed etiam post legem Papiam aliquo modo in
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
eorum municipiorum tabulas inrepserunt, hic qui ne utitur quidem illis in
quibus est
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
scriptus, quod semper se Heracliensem esse voluit, reicietur? [11]
census nostros
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
requiris. scilicet; est enim obscurum proximis censoribus hunc cum
clarissimo
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
imperatore L. Lucullo apud exercitum fuisse, superioribus cum eodem
quaestore
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

fuisse in Asia, primis Iulio et Crasso nullam populi partem esse censam.
sed,
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
quoniam census non ius civitatis confirmat ac tantum modo indicat eum
qui sit
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
census ita se iam tum gessisse, pro cive, eis temporibus <is> quem tu
criminaris
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
ne ipsius quidem iudicio in civium Romanorum iure esse versatum, et
testamentum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
saepe fecit nostris legibus, et adiit hereditates civium Romanorum, et in
beneficiis
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
ad aerarium delatus est a L. Lucullo pro consule. quiere argumenta, si
quae potes;
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
numquam enim hic neque suo neque amicorum iudicio revincetur.
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
[12] quaeres a nobis, Gratti, cur tanto opere hoc homine delectemur.
Quia
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
suppeditat nobis ubi et animus ex hoc forensi strepitu reficiatur et aures
convicio
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

defessae conquiescant. An tu existimas aut suppetere nobis posse quod


cotidie
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
dicamus in tanta varietate rerum, nisi animos nostros doctrina
excolamus, aut ferre
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
animos tantam posse contentionem, nisi eos doctrina eadem relaxemus?
ego vero
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
fateor me his studiis esse deditum. ceteros pudeat, si qui ita se litteris
abdiderunt
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
ut nihil possint ex eis neque ad communem adferre fructum neque in
aspectum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
lucemque proferre; me autem quid pudeat qui tot annos ita vivo, iudices,
ut a
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit
aut
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
voluptas avocarit aut denique somnus retardarit? [13] qua re quis
tandem me
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
reprehendat, aut quis mihi iure suscenseat, si, quantum ceteris ad suas
res
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

obeundas, quantum ad festos dies ludorum celebrandos, quantum ad


alias
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
voluptates et ad ipsam requiem animi et corporis conceditur temporum,
quantum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
alii tribuunt tempestivis conviviis, quantum denique alveolo, quantum
pilae, tantum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
mihi egomet ad haec studia recolenda sumpsero? atque id eo mihi
concedendum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
est magis quod ex his studiis haec quoque crescit oratio et facultas
quae,
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

quantacumque <est> in me, numquam amicorum periculis defuit. quae


si cui
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
levior videtur, illa quidem certe quae summa sunt ex quo fonte hauriam
sentio. [14]
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
nam nisi multorum praeceptis multisque litteris mihi ab adulescentia
suasissem
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
nihil esse in vita magno opere expetendum nisi laudem atque
honestatem, in ea
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

autem persequenda omnis cruciatus corporis, omnia pericula mortis


atque exsili
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
parvi esse ducenda, numquam me pro salute vestra in tot ac tantas
dimicationes
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
atque in hos profligatorum hominum cotidianos impetus obiecissem. sed
pleni
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplorum vetustas;
quae
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet. quam multas
nobis
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
imagines non solum ad intuendum verum etiam ad imitandum
fortissimorum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
virorum expressas scriptores et Graeci et Latini reliquerunt! quas ego
mihi semper
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
in administranda re publica proponens animum et mentem meam ipsa
cogitatione
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
hominum excellentium conformabam. [15] quaeret quispiam: 'quid? illi
ipsi summi
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

viri quorum virtutes litteris proditae sunt istane doctrina quam tu effers
laudibus
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
eruditi fuerunt?' difficile est hoc de omnibus confirmare, sed tamen est
certum quid
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
respondeam. ego multos homines excellenti animo ac virtute fuisse sine
doctrina,
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
et naturae ipsius habitu prope divino per se ipsos et moderatos et gravis
exstitisse
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
fateor; etiam illud adiungo, saepius ad laudem atque virtutem naturam
sine
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
doctrina quam sine natura valuisse doctrinam. atque idem ego hoc
contendo, cum
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
ad naturam eximiam et inlustrem accesserit ratio quaedam
conformatioque
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
doctrinae, tum illud nescio quid praeclarum ac singulare solere exsistere.
[16] ex
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
hoc esse hunc numero quem patres nostri viderunt, divinum hominem,
Africanum,
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

ex hoc C. Laelium, L. Furium, moderatissimos homines et


continentissimos, ex hoc
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

fortissimum virum et illis temporibus doctissimum, <M.> Catonem illum


senem; qui
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
profecto si nihil ad percipiendam colendamque virtutem litteris
adiuvarentur,
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
numquam se ad earum studium contulissent. quod si non hic tantus
fructus
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
ostenderetur, et si ex his studiis delectatio sola peteretur, tamen, ut
opinor, hanc
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________
animi remissionem humanissimam ac liberalissimam
_________________________________________________________________________
___________________________________________________________

You might also like