‫ﺟﻮانﻣﺮﮔﻲ در ﻧﺜﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻓﺎرﺳﻲ‬

‫هﻮﺷﻨﮓ ﮔﻠﺸﻴﺮﯼ‬
‫ﻣﺘﻦ ﺳﺨﻦراﻧﯽ در دﻩ ﺷﺐ ﺷﻌﺮ ﮐﺎﻧﻮن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﮔﺎن اﻳﺮان در اﻧﺠﻤﻦ ﻓﺮهﻨﮕﯽ اﻳﺮان و ﺁﻟﻤﺎن‬
‫)‪١٨‬ﺗﺎ ‪ ٢٨‬ﻣﻬﺮ ‪(٥٦‬‬

‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎن اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎن داﻧﺸﮕﺎﻩ‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ ‪٦٤٦١١١٧‬‬

‫ﭼﺎپ اول‪ :‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪١٣٧٨‬‬

‫ﺑﺎغ درﺑﺎغ‬
‫‪khalil.blogspot.com‬‬

‫‪١‬‬
 ‫ﺟﻮانﻣﺮﮔﯽ در ﻧﺜﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻓﺎرﺳﯽ‬

‫اﻣﺸﺐ ﻣﯽﺧﻮاهﻢ ﮔﺰارﺷﯽ ﺑﺪهﻢ از ﻧﺜ ِﺮﻣﻌﺎﺻﺮ و اﻳﻦﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از اﻳﻦ ﻳﺎ هﻢ اﮐﻨﻮﻧﺶ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﮑﻠﻴﻔﺶ را ﺗﮏ ﺗﮏ ﺷﻤﺎ‪ ،‬زﻧﺪﻩ ﺑﻮدنﺗﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد و ﻧﻴﺰ هﻤﻪﯼ ﺁدمهﺎﻳﯽ‬
‫ﮐﻪ دارﻧﺪ ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﻨﺪ و ﺧﻮاهﻨﺪ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ هﺴﺖ ﺗﺎ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ و ﺣﺘﻤﺎ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ از هﺪاﻳﺖ‪ ،‬ﺁل اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻪﺁذﻳﻦ‪ ،‬داﻧﺸﻮر و ﺳﺎﻋﺪﯼ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎ ﻣﯽﺧﻮاهﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺧﻮدﮐﺸﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﻳﺎ ﭼﺮا ﻗﺪ ﻧﮑﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اول ﮔﺰارﺷﯽ ﻣﯽدهﻢ ﺗﻨﺪ و ﺳﺮﻳﻊ از ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﯽرﺳﻢ ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪﻩﮔﺎن‪ ،‬ﺁنهﺎ ﮐﻪ اﻳﻦﺟﺎ هﺴﺘﻨﺪ و در ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﻧﺎﭼﺎرم ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻴﺎﻳﻢ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺎﻣﯽ‬
‫ﺑﺴﻨﺪﻩ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ در ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ دﻳﮕﺮ از ﻣﻴﺎنﺷﺎن دﺳﺖﭼﻴﻨﯽ ﺑﮑﻨﻢ و ﺁنهﺎ را ﮐﻪ‬
‫داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺲ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺣﺬف ﮐﻨﻢ و ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﺮا‪ ،‬و ﺑﺮ ﺁﺛﺎر ﺑﺎ ارزش ﺑﻌﻀﯽهﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﮕﺬارم‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻘﺼﻮدم از ﺟﻮانﻣﺮﮔﯽ‪ ،‬ﻣﺮگ‪ -‬ﺑﻪ هﺮﻋﻠﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﻗﺒﻞ از ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﮕﯽ اﺳﺖ و ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﻳﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ زﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻣﺮدﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻳﺎ ﺷﺎﻋﺮ هﻢﭼﻨﺎن زﻧﺪﻩ ﺑﻤﺎﻧﺪ اﻣﺎ‬
‫دﻳﮕﺮ از ﺧﻠﻖ و اﺑﺪاع در ﺁنهﺎ ﺧﺒﺮﯼ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮدﺷﺎن را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ و از ﺣﺪ و ﺣﺪودﯼ ﮐﻪ در‬
‫هﻤﺎن ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺪان دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﺮوﻧﺪ‪ .‬و اﻳﻦﮐﻪ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﮕﯽ را ﻣﺮز ﻣﻴﺎن ﺟﻮاﻧﯽ و‬
‫ﭘﺨﺘﮕﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻋﻠﺘﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺷﺎﻩﮐﺎرهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻴﻢ ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ‬
‫ﭘﺲ از اﻳﻦ دورﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺠﺎﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻳﺎ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻴﺶ و ﮐﻢ ﺷﻬﺮﺗﯽ‬
‫ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و دﻳﮕﺮ ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﺮ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺟﻠﺐ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ‬
‫ﮔﺎﻩ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ارﺗﺰاق ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺿﻤﻦ ﻣﯽﺧﻮاهﺪ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪﯼ ﻧﻮﺷﺘﻪهﺎﻳﺶ را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩﮔﺎﻧﺶ ﻧﻪ ﺑﺎ ﻟﺤﻈﻪهﺎﯼ درﺧﺸﺎن و ﮔﺎﻩﮔﺎهﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ هﺮ ﭼﻴﺰش ﻣﺆﻳﺪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ روﺑﺮو ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻳﯽ ﺑﺮاﯼ زﻳﺴﺘﻦ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن و ﺑﺮﺗﺮ و‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮﺷﺪن‪ ،‬ﻧﻪ ﺧﻄﯽ ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﻳﺎ داﻳﺮﻩوار ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻠﺶ ﻓﺮود و ﻓﺮازهﺎﯼ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻳﺎ دوا ِر ﺳﺮ‬
‫و ﺳﺮﮔﻴﺠﻪ‪ .‬از ﺷﻌﺮ ﻣﯽﮔﺬرم ﮐﻪ در ﺗﺨﺼﺺ ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ هﻤﺎن اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ داﺳﺘﺎن‪،‬‬
‫ﺟﻮانﻣﺮﮔﯽ را در ﺷﺎﻋﺮان هﻢ ﺧﻮاهﻴﺪ دﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﮔﺎن اﻳﺮاﻧﯽ از ﺟﻤﺎلزادﻩ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪاﯼ رﺳﻴﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺮﻳﺢﺗﺮ اﻳﻦﮐﻪ‬
‫اﻏﻠﺐ در هﻤﺎن ﻣﺮزهﺎﯼ ﺑﻴﺴﺖ ﺗﺎ ﺳﯽ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻳﺎ هﻤﺎن ﺷﮑﻮﻓﺎﻳﯽ و درﺧﺸﺶهﺎﯼ ﺑﻴﻦ ﺑﻴﺴﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺑﻴﺴﺖوﭘﻨﺞ ﻣﺎﻧﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬دﻗﻴﻘﺎ در ﺣﺪو ﻣﺮز ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩﮔﺎنﺷﺎن‪ -‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻌﻼ دارﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ داﻧﺶﺟﻮﻳﺎن و ﮔﺎﻩ ﻣﺤﺼﻠﻴﻦ ِﺳﺎلهﺎﯼ ﺁﺧﺮ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﻴﭻ اﺣﺘﻴﺎﺟﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬هﺮﺟﺎ دﺳﺖ ﺑﮕﺬارﯼ و روﯼ هﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻴﺶ و ﮐﻢ هﻤﻴﻦ ﻃﻮرهﺎﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ و ﺑﺎ ﭼﻨﺪ اﻣﺎ و اﮔﺮ از اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮐﺎر ﺟﻤﺎلزادﻩ هﻤﺎن ﻳﮑﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻧﺒﻮد اﺳﺖ‪ .‬داﺳﺘﺎن»ﻓﺎرﺳﯽ ﺷﮑﺮ اﺳﺖ« در ‪١٣٠٠‬‬
‫و ﺧﻮد ﮐﺘﺎب ‪ ١٣٠١‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻤﺎلزادﻩ هﻢ ﺑﻴﺴﺖ و هﺸﺖ ﻳﺎ ﺑﻴﺴﺖ و ﻧﻪ ﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎلهﺎ ﺗﺎ ‪ ١٣٢١‬ﺟﻤﺎلزادﻩ ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﮐﺘﺎﺑﯽ هﻢ در ﻣﻮرد رواﺑﻂ اﻳﺮان و روس‪ ،‬و در‬
‫‪» ١٣٢١‬داراﻟﻤﺠﺎﻧﻴﻦ« و »ﻋﻤﻮ ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ« و »ﺷﺎهﮑﺎر« را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﺑﻴﻨﻴﺪ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل‬
‫ﺗﻤﺎم وﻗﻔﻪ در داﺳﺘﺎنﻧﻮﺷﺘﻦ‪ ،‬و ﺁنﭼﻪ ﭘﺲ از ‪ ١٣٢٠‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ از ﻳﮑﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻧﺒﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ هﻢ‪ ،‬هﻢﭼﻨﺎن ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪ .‬دﻋﺎ ﮐﻨﻴﻢ ﺳﺎلهﺎﯼ‬
‫ﺳﺎل ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﺎﻏﺬ ﺳﻴﺎﻩ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ در هﻤﺎن ‪ ١٣٠١‬و در ﻋﺎﻟﻢ داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ‬
‫ﺗﻤﺎم ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬روﺷﻦﺗﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ :‬در هﺮ دورﻩﯼ دﻩ ﻳﺎ ﺑﻴﺴﺖﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ دو ﮐﺎر ﻣﻌﻴﺎر‬

‫‪٢‬‬
‫داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻘﻴﻪ را ﻣﺠﺒﻮرﻳﻢ ﺑﺎ ﻣﺘﺮ و ﻣﻴﺰاﻧﯽ ﮐﻪ ﺁن ﻳﮑﯽ دو ﮐﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫دادﻩاﻧﺪ ﺑﺴﻨﺠﻴﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺜﻼ وﻗﺘﯽ ﺟﻤﺎلزادﻩ »ﻓﺎرﺳﯽ ﺷﮑﺮ اﺳﺖ« ﻳﺎ »درد دل ﻣﻼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻌﻠﯽ« ﻳﺎ‬
‫»دوﺳﺘﯽ ﺧﺎﻟﻪ ﺧﺮﺳﻪ« را ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬هﻤﺎ )‪ ،(١٣٠٤‬ﭘﺮﻳﭽﻬﺮ)‪ ،(١٣٠٦‬ﺁﻳﻨﻪ)‪ (١٣٠٧‬از ﺣﺠﺎرﯼ را‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﻳﻦهﺎ ﺑﺴﻨﺠﻴﻢ و ﻣﯽﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦﮐﻪ ﺣﺠﺎزﯼ ﻗﻠﻢ ﺑﺮدارد ﻣﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬و اﻣﺎ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺳﻨﺠﺶ»داراﻟﻤﺠﺎﻧﻴﻦ« و ﻳﺎ»ﻋﻤﻮ ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ« )‪ (١٣٢١‬دﻳﮕﺮ ﻣﻌﻴﺎر هﺪاﻳﺖ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺳﻨﺠﺶ ﻓﺘﻨﻪ )‪ (١٣٢١‬و ﻳﮑﯽ دو داﺳﺘﺎن دﺷﺘﯽ در ‪ ١٣١٥‬و ‪ .١٣١٦‬و اﻳﻦ ﺁﺛﺎ ِر ﻣﻌﻴﺎر در ﺳﻪ‬
‫ﻗﻄﺮﻩ ﺧﻮن اﻳﻦهﺎﺳﺖ‪» :‬داش ﺁﮐﻞ« و »ﻃﻠﺐ ﺁﻣﺮزش«‪ .‬ﺟﻤﺎلزادﻩ ﭘﺲ از ‪ ١٣٢٠‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫رﻣﺎنﻧﻮﻳﺲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﺎ داﺳﺘﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩﻧﻮﻳﺲ )اﻧﮕﺎر ﻳﮑﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻧﺒﻮد را ﺟﺴﺘﻪ ﺑﻮد( ﺑﻠﮑﻪ ﺁدم‬
‫داﺳﺘﺎﻧﺶ را از روﯼ ﮔﺮﺗﻪﯼ ﺧﻮد هﺪاﻳﺖ ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﻣﯽﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﺎلزادﻩ‪ ،‬در هﻤﺎن ‪٢٨‬ﺳﺎﻟﮕﯽ‬
‫ﺗﻤﺎم اﺳﺖ اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻣﺜﻼ ﻗﺴﻤﺖهﺎﻳﯽ از »ﺻﺤﺮاﯼ ﻣﺤﺸﺮ« ﻳﺎ »ﻗﻠﺘﺸﻦ دﻳﻮان« ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرهﺎﻳﯽ از اﺑﺘﺪاﻳﯽﺗﺮﻳﻦ اﺻﻮل ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻩ و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ هﺪاﻳﺖ‬
‫ﺑﯽﺧﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم درﺳﺖ ﻗﺼﻪﻧﻮﻳﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﮑﺎﻳﺖﻧﻮﻳﺲ اﺳﺖ ﻧﻪ داﺳﺘﺎن ﻳﺎ رﻣﺎنﻧﻮﻳﺲ ‪.‬‬

‫ﻣﺸﻔﻖ ﮐﺎﻇﻤﯽ هﻢ رﻣﺎن ﺗﻬﺮان ﻣﺨﻮف را در ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ‪ ،١٣٠١‬هﻤﺎن‬
‫ﺳﺎل اﻧﺘﺸﺎر ﻳﮑﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻧﺒﻮد و »اﻓﺴﺎﻧﻪ« ﻧﻴﻤﺎ‪ .‬هﻢزﻣﺎن ﺑﻮدن اﻧﺘﺸﺎر اﻳﻦ ﺁﺛﺎر ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ﺁﻏﺎز‬
‫رﻣﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ و ﻳﮑﯽ داﺳﺘﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﺷﻌﺮ ﻧﻮ‪ ،‬اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺳﺎلهﺎﯼ ﭘﺲ از‬
‫اﺳﺘﺒﺪاد ﺻﻐﻴﺮ ﺗﺎ ﺳﺎل اﻧﺘﺸﺎر اﻳﻦ ﺁﺛﺎر از ﺷﮑﻮﻓﺎﺗﺮﻳﻦ دورﻩهﺎﯼ ادب ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﻋﺸﻘﯽ هﻢ در هﻤﻴﻦ‬
‫ﺳﺎلهﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺷﮑﻔﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺟﻮانﻣﺮگ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺧﺐ‪ ،‬ﺗﻬﺮان ﻣﺨﻮف ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺁنﭼﻪ در‬
‫ﭘﻴﺶ داﺷﺘﻪاﻳﻢ ﻗﺪﻣﯽ ﺑﻪ ﺟﻠﻮﺳﺖ‪ .‬دﻳﺎر ﺷﺐ ﮐﺎﻇﻤﯽ ﺗﻮﻗﻒ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ هﻢ دﻳﮕﺮ ﺧﺒﺮﯼ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪. .‬هﻨﻮز هﻢ هﺴﺘﺶ‪ .‬ﻧﻴﻤﺎ هﻢ ﭘﺲ از ‪ ١٣٠١‬ﺳﮑﻮت ﻣﯽﮐﻨﺪ و درﺳﺖ در اواﺧﺮ اﻳﻦ دورﻩ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ‪ ١٣١٨‬ﺗﺎ ‪ ،٢٠‬ﭼﻨﺪ ﺷﻌﺮﯼ در ﻣﯽﺁورد و اوﺟﺶ را ﭘﺲ از ‪ ١٣٢٠‬ﺁﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﻣﻴﺮد‪ ،‬از زﻳﺮ ﺑﺮف و ﻳﺦ زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ ﮔﻞ اﻳﻦ ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﯽزﻧﺪ‪ ،‬رﻳﺸﻪ ﻣﯽدواﻧﺪ و ﺑﺎ ﺁﻗﺎ‬
‫ﺗﻮﮐﺎ‪ ،‬ﮐﺎﮐﻠﯽ‪ ،‬ﺟﻐﺪ و ﺳﻨﮓ ﭘﺸﺖ و رودﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎج و ﺑﺮگ و ﺳﻨﮓهﺎﻳﺶ و ﺁن هﻤﻪ ﻧﻐﻤﻪهﺎ و‬
‫ﺁﺑﺸﺎرهﺎﯼ ﺧﺮوﺷﺎﻧﺶ ﺟﻨﮕﻞ ﺑﺰرگ ﺷﻌﺮ ﻧﻮ را ﻣﯽﺳﺎزد ‪.‬‬
‫ﻣﺸﮑﻞ اﺻﻠﯽ ﺑﺤﺚ ﺑﺮ ﺳﺮ هﺪاﻳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﯼ ﺁﺛﺎر هﺪاﻳﺖ ﺑﻪ ﺁنﭼﻪ در ﻣﻮرد ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﯼ ﻧﻪ‬
‫درﺧﺸﺎن ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬داراﯼ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪاﯼ از ﺁﺛﺎر و ﺗﻔﮑﺮﯼ ﺧﺎص ﺑﺎ ﺷﮕﺮد و ﺳﺒﮑﯽ وﻳﮋﻩ‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اوج هﺪاﻳﺖ در ‪١٣١٥‬اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻮف ﮐﻮر‪ .‬در ﺳﮓ وﻟﮕﺮد)‪(١٣٢١‬‬
‫هﻨﻮز زﻧﺪﻩ اﺳﺖ وﻟﯽ از ﺁن اوج ﻓﺮود ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺧﻮدﮐﺸﯽ هﺪاﻳﺖ از هﻤﺎن‬
‫‪ ١٣١٥‬ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺣﺎﺟﯽﺁﻗﺎ)‪ (١٣٢٤‬هﺪاﻳﺘﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﮔﺮ هﻢ ﻣﺘﻮاﺿﻊ‬
‫ﺖ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻧﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ در ‪١٣٢٤‬ﻳﺎ ‪ ٢٥‬ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و ﻧﻪ ‪ ،١٣٣٠‬وﮔﺮ ﻧﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻴﻢ هﺪاﻳ ِ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻓﺮدﯼ هﺪاﻳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﮐﺰ ﺟﻤﻊ روﺷﻨﻔﮑﺮان زﻣﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺁﺛﺎر ﮐﺎﻓﮑﺎ هﻨﻮز‬
‫ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺧﻮد هﺪاﻳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ از ‪ ١٣١٥‬ﺗﺎ ‪ ٢٥‬ﻣﺮگ ﻗﺴﻤﺖ اﺛﻴﺮﯼ هﺪاﻳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ ﺷﺪن اوﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﺎن ﺟﻨﺒﻪﯼ ﺧﻼﻗﻴﺘﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ از ﺑﻮف ﮐﻮر‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺬﺷﺖ و ﻧﮕﺬﺷﺖ‪ ،‬و از ‪ ١٣٢٥‬ﺗﺎ ‪ ٣٠‬ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ ﺷﺪن ﻗﺴﻤﺖ ﻟﮑﺎﺗﻪﯼ هﺪاﻳﺖ اﺳﺖ‪ :‬ﺗﻦ‬
‫ﺑﯽروح ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺘﯽ ﺑﻪ ﻗﻨﺎرﻩﯼ زﻧﺪﮔﯽ ﺁوﻳﺨﺘﻪ‪ .‬ﺧﻮدﮐﺸﯽ او در ‪ ١٣٣٠‬ﮐﺸﺘﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻼ‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ‪ ،‬ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻦ ﻧﻔﯽ هﺪاﻳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﭘﺲ از اﻳﻦ هﻢ از هﺮ ﮐﺲ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻧﻔﯽ او‬
‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮاهﻢ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﮕﺬارم ﺑﺮ ﻳﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪﯼ اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬هﻤﺎن ﺟﻮانﻣﺮﮔﯽ‪ ،‬در‬

‫‪٣‬‬
‫اﻳﻦﺟﺎ‪ .‬ﻣﺜﻼ در ﻣﻮرد هﺪاﻳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ او ﺑﻪ ﺟﺮﺋﺖ‪ ،‬ﻧﺴﻞ ﭘﻴﺶ از ﻣﻦ و ﺣﺘﯽ ﻣﺮا ﺗﺮﺑﻴﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ او ﻧﺒﻮد ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻦ ﺑﻪ داش ﺁﮐﻞهﺎ‪ ،‬ﺑﺎﺟﯽهﺎ‪ ،‬ﮐﻮﻟﯽهﺎ‪ ،‬ﻧﻴﻢﭼﻪ روﺷﻨﻔﮑﺮهﺎ ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﻨﻴﺎﺗﻮر ﻳﺎ‬
‫ﻓﻮﻟﮑﻠﻮر ﻳﺎ ﺣﺘﯽ ﮐﺎﻓﮑﺎ و ﺳﺎرﺗﺮ ﻓﺮق ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻣﻦ از ﻃﺮﻳﻖ هﺪاﻳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎلهﺎﯼ ‪ ١٣٠٩‬ﺗﺎ‬
‫‪ ١٣٢٥‬را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ ‪ ،‬ﺁن هﻢ ﻧﻪ از ﺑﺮون ﮐﻪ از دورن‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﮐﻪ در ﺁن زﻣﺎن زﻳﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪،‬‬
‫ﮔﺰﻣﻪهﺎ و ﻣﺴﺖهﺎ از ﮐﻨﺎر ﭘﻨﺠﺮﻩام ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺁدمهﺎﯼ ﻣﺴﺦﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻗﻮزﯼهﺎﯼ ﻟﺐ ﺷﮑﺮﯼ در‬
‫هﻤﻪﯼ اﻃﺮاﻓﻢ ﺑﻮدﻩاﻧﺪ و ﻧﻴﺰ ﺁن ﺳﺮﻓﻪهﺎ‪ ،‬زﻧﺎن دو ﭘﺎرﻩاﯼ ﮐﻪ در دﻧﻴﺎﯼ واﻗﻊ ﻟﮑﺎﺗﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در‬
‫ﺷﻌﺮ و ﻣﻴﻨﻴﺎﺗﻮر)ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ هﻨﺮ( اﺛﻴﺮﯼ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦهﺎ و ﺣﺘﯽ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﺮغ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﮓ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﭘﺮدﻩﯼ ﻗﻠﻢﮐﺎر از ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﯼ هﺪاﻳﺖ ﺁب ﻣﯽﺧﻮرد‪ .‬ﺑﺰرگ ﻋﻠﻮﯼ از ‪ ١٣١١‬ﺷﺮوع ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻌﺪ‬
‫ﺑﺎ ﭼﻤﺪان اداﻣﻪ ﻣﯽدهﺪ ‪ .‬ورق ﭘﺎرﻩهﺎﯼ زﻧﺪان را در ‪ ١٣٢٠‬و ﻧﺎﻣﻪهﺎ و ﭼﺸﻢهﺎﻳﺶ را در‪١٣٣٠‬‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﻴﺎن ورق ﭘﺎرﻩهﺎ در ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﮔﯽ ﺣﺘﯽ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ هﺪاﻳﺖ ﺗﺎزﮔﯽهﺎ دارد‪،‬‬
‫هﻨﻮز هﻢ از ﻧﻈﺮ ﺗﮑﻨﻴﮏ داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬داﺳﺘﺎن ِﮐﻮﺗﺎﻩ»ﮔﻴﻠﻪ ﻣﺮد«)‪ (١٣٢٦‬ﻳﮑﯽ‬
‫از ﺑﻴﺴﺖ ﺗﺎ ﺳﯽ داﺳﺘﺎن ﺧﻮب ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﮔﺮ از هﻤﻪﯼ داﺳﺘﺎنهﺎﯼ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﺪ‬
‫ﺑﻴﺴﺖﺗﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻴﺪ »ﮔﻴﻠﻪ ﻣﺮد« ﺟﺰو اوﻟﻴﻦ داﺳﺘﺎنهﺎﻳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ .‬ﭼﺸﻢهﺎﻳﺶ‬
‫)‪ (١٣٣٠‬درﺧﺸﺎن اﺳﺖ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﺑﻘﻴﻪﯼ ﺁﺛﺎر ﻋﻠﻮﯼ ﺑﮕﺬارﻳﻢ و ﺑﺎ ﺁﺛﺎر هﺪاﻳﺖ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﺷﺎن ﮐﻨﻴﻢ )ﮔﺮﭼﻪ در اﺑﺘﺪا ﻳﻌﻨﯽ »ﭼﻤﺪان« و ﺣﺘﯽ »ﻳﻪرﻩﻧﭽﮑﺎ«ﯼ ﻧﺎﻣﻪهﺎ هﻤﺎن رﺳﻢ و راﻩ‬
‫و ﺷﮕﺮد هﺪاﻳﺖ را دارد( ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻊ ﻧﻈﺮ و ﺑﺮشهﺎﯼ ﻋﻠﻮﯼ ﻳﻌﻨﯽ ﻧﮕﺎهﺶ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن و‬
‫ﻧﺤﻮﻩﯼ ﭼﻴﺪن ﺣﻮادث ﮐﻨﺎر هﻢ و ﺗﺪاﺧﻞﺷﺎن ﺑﺎ هﺪاﻳﺖ ﺗﻔﺎوت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﺧﻮاهﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺑﻮف ﮐﻮر‬
‫ِهﺪاﻳﺖ‪ ،‬در ِﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮوازﯼ اﺳﺖ ﺑﻠﻨﺪ و از ﺁن راﻩ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ د ِر ﺑﺴﺘﻪ ﺧﻮردن اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﺛﺎرﯼ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﺑﻮف ﮐﻮر ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﺑﺴﻴﺎر هﻢ‪ ،‬ﻣﺆﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﺸﻢهﺎﻳﺶ و دﺧﺘﺮ رﻋﻴﺖ‬
‫ﺑﻪﺁذﻳﻦ راﻩ ﮔﺸﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺮوﻋﯽ دﻳﮕﺮﻧﺪ‪ .‬دﻳﺪ ﻋﻠﻮﯼ ﻋﺎﻟﻢ رﻣﺰو اﺷﺎرت ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺻﺮاﺣﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺜﺮش هﻢ ﺑﺎ هﻤﻪﯼ ﻧﮑﺜﯽهﺎ‪ ،‬ﻧﺜﺮﯼ اﺳﺖ در ﺧﻮر اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ رﻣﺎنهﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﭼﺸﻢهﺎﻳﺶ را‬
‫ﺑﺎ ﺑﺮشهﺎﯼ ﺑﻮف ﮐﻮرﯼ ﻳﺎ ﻣﺜﻼ ﺳﻮوﺷﻮن را ﺑﺎ ﻧﺜﺮ ﺁلاﺣﻤﺪ ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮب‪ ،‬ﭘﺲ اﻧﮕﺎر ﻣﯽﺧﻮاهﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺁﻏﺎز راﺳﺘﻴﻦ رﻣﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ ﺑﻮف ﮐﻮر اﺳﺖ‪ .‬از ﻳﮏ ﻧﻈﺮ ﮐﻪ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪاش را در ﻣﻠﮑﻮت ﺻﺎدﻗﯽ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ و از ﻧﻈﺮ دﻳﮕﺮ ﺗﻬﺮان ﻣﺨﻮف اﺳﺖ‪ ،‬دﺧﺘﺮ رﻋﻴﺖ و‬
‫ﭼﺸﻢهﺎﻳﺶ‪ .‬و ﻧﻴﺰ اﻳﻦﮐﻪ ﭼﺸﻢهﺎﻳﺶ )‪ (١٣٢٠‬ﭘﺎﻳﺎن اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻘﻄﻪﯼ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن‪ .‬ﭼﺮاﻳﺶ را‬
‫ﺑﻌﺪ ﻣﯽﮔﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ از ﺷﻴﻦ ﭘﺮﺗﻮ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺮﺗﻮ اﻋﻈﻢ و ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﻣﺮﺣﻮم ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﯽ ﺣﺮﻓﯽ ﻧﻤﯽزﻧﻢ‪ .‬ﺑﺮاﯼ‬
‫اﻳﻦﮐﻪ ﺧﺒﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬دﺷﺘﯽ را هﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻞ داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺲ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻌﺎن را ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎﯼ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻄﺮﺣﺶ ﮐﺮد‪ ،‬در ﻣﻘﻮﻟﻪﯼ ﭘﺎورﻗﯽﻧﻮﻳﺴﺎن ﻣﺠﻼت ﮐﻪ درﺧﺸﺎنﺗﺮﻳﻦﺷﺎن هﻢ اوﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮان هﻢ ﺗﺠﺮﺑﻪهﺎﻳﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﻤﯽداﺷﺘﻨﺪ ﺿﺮرﯼ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ ﻧﻤﯽزد‪.‬‬
‫ﭼﻮﺑﮏ ﭼﯽ؟ هﻤﺎن ﺳﺎلهﺎﯼ ﺟﻮاﻧﯽ ﺗﻤﺎم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﻴﻤﻪ ﺷﺐﺑﺎزﯼ)‪ ،(١٣٣٤‬اﻧﺘﺮﯼ ﮐﻪ ﻟﻮﻃﻴﺶ‬
‫ﻣﺮدﻩ ﺑﻮد)‪ ،(١٣٢٨‬ﺑﺎزهﻢ دارد‪ :‬ﺳﻨﮓ ﺻﺒﻮر‪ ،‬ﺗﻨﮕﺴﻴﺮ‪ ،‬ﭼﺮاغ ﺁﺧﺮ‪ .‬اﻣﺎ »ﺷﺒﯽ ﮐﻪ درﻳﺎ ﻃﻮﻓﺎﻧﯽ‬
‫ﺷﺪ« ﺷﺎﻩﮐﺎر ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ در هﻤﺎن ﮐﺘﺎب اﻧﺘﺮﯼ ﮐﻪ ﻟﻮﻃﻴﺶ ﻣﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪش‪ .‬وﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﯽ؟‬
‫هﻤﻴﻦ ﻳﮑﯽ؟ دوﺗﺎﯼ دﻳﮕﺮ را در ﺧﻴﻤﻪ ﺷﺐﺑﺎزﯼ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼ »ﮔﻞهﺎﯼ ﮔﻮﺷﺘﯽ«‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫درﺧﺸﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﮕﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ؟ ﭼﻨﺪ ﮐﺎر‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻋﺎﻟﯽ و ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ؟ و ﺗﺎزﻩ ﭘﺸﺖ‬
‫ﺁن ﺁﺛﺎر ﭼﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮔﺮانﻗﺪرﯼ هﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﯽ ِ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ؟ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦﮐﻪ روﺷﻦﺗﺎن ﺑﮑﻨﻢ‬
‫ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﻣﺜﻼ‪ -‬ﻗﻴﺎس ﻣﻊاﻟﻔﺎرق هﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﯽ ﻧﺪارﯼ ِﭼﻮﺑﮏ را ﺑﺎ ﻧﻴﻤﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺸﺖ هﺮ ﺷﻌﺮ ﻧﻴﻤﺎ‪ ،‬هﺮ ﺳﻄﺮش ﺁدﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ دارد‪،‬هﺮ ﺳﻨﮓ و ﺑﺮگ ﺷﻌﺮش‬

‫‪٤‬‬
‫اﺷﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﻗﻠﻪهﺎﯼ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﺒﺎﻟﺶ‪ ،‬ﺑﻪ در‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻘﻒ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺮﻩﯼ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﺶ‪،‬‬
‫هﻤﻪاش را هﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺎ ﻓﺮوﻳﺪﻳﺴﻢ ﻳﺎ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺪهﻴﺪ و ﺧﻴﺎلﺗﺎن را راﺣﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺗﺎزﻩ وﻗﺘﯽ در ادﺑﻴﺎت ﺟﻬﺎن ژرﻣﻴﻨﺎل زوﻻ ﺑﺎﺷﺪ ‪-‬ﮔﺮﭼﻪ دﻳﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﺎزﻏﻨﻴﻤﺖ اﺳﺖ‪-‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﺎ هﺰار ﻣﻦ ﺳﺮﻳﺸﻢ ﭼﻮﺑﮏ را ﻧﺎﺗﻮراﻟﻴﺴﺖ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻦﮐﻪ ﭼﻮﺑﮏ اﻧﮕﺎر‬
‫رﻳﺶ و ﺳﺒﻴﻠﺶ ﺳﻔﻴﺪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ اﻣﺎ هﻢﭼﻨﺎن در ﺣﺪ و ﺣﺪود ﻓﺮوﻳﺪ و ﻓﺮوﻳﺪﻳﺴﻢ ﺁن هﻢ در هﻤﺎن‬
‫ﻣﺮز ﭘﻨﺞ ﻣﻘﺎﻟﻪاﯼ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺟﻮاﻧﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ و هﻨﻮز هﻢ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﺎﺗﻮراﻟﻴﺴﻢ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ رﻓﺘﻦ ﺳﺮاغ هﺮ ﭼﻪ زﺷﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و هﻤﻴﻦ‪ .‬در ﺳﻨﮓ ﺻﺒﻮر ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺳﻠﻄﺎن را در اﺗﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﺎرد ﮐﻪ هﻢ ﺗﻦاش ﮐﺮم ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و هﻢ ﺧﻮدش را ﻣﺪام ﮐﺜﻴﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ذهﻦﻳﺎﺗﺶ هﻢ‬
‫ﺗﺮﮐﻴﺒﯽ اﺳﺖ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻨﺴﯽ و ﻣﺬهﺐ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦﮐﻪ ﺑﻔﻬﻤﻴﺪ ﭼﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﻟﻮن ﻣﯽﻣﻴﺮد‬
‫ﺑﮑﺖ را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻌﺪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺁلاﺣﻤﺪ ﺑﺎ دﻳﺪ و ﺑﺎزدﻳﺪ)‪ (١٣٣٤‬ﺷﺮوع ﮐﺮد‪ ،‬از رﻧﺠﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﺎر‪ ،‬زن زﻳﺎدﯼ‪،‬‬
‫ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﮐﻨﺪوهﺎ را ﺑﻌﺪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد‪ .‬داﺳﺘﺎنهﺎﯼ »ﺑﭽﻪﯼ ﻣﺮدم« و »ﮔﻨﺎﻩ« از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﯼ ﺳﻪﺗﺎر‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﺎ ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻣﺪرﺳﻪ)‪ (١٣٣٧‬ﺑﻪ ﺟﺪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻮنواﻟﻘﻠﻢ ﺣﺪﻳﺜﯽ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ و‬
‫ﻧﻔﺮﻳﻦ زﻣﻴﻦ اداﻣﻪﯼ هﻤﺎن ﻣﺪﻳﺮ ﻣﺪرﺳﻪ اﺳﺖ‪ .‬اوﺟﺶ را ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ »ﭘﻴﺮﻣﺮد ﭼﺸﻢ ﻣﺎ ﺑﻮد«‬
‫دﻳﺪ و در ﭼﻨﺪ داﺳﺘﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩ‪» .‬ﺟﺸﻦ ﻓﺮﺧﻨﺪﻩ«‪ -‬اﮔﺮ اﺻﻄﻼح ﺑﻪﺁذﻳﻦ را ﺑﻪ ﻗﺮض ﺑﮕﻴﺮم‪-‬‬
‫رﺷﮏاﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ و ﺗﺎ ﺣﺪﯼ» ﺧﻮاهﺮم ﻋﻨﮑﺒﻮت« و ﺑﻌﺪ»ﮔﻞدﺳﺘﻪ و ﻓﻠﮏ«‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﻴﺎن »ﺟﺸﻦ‬
‫ﻓﺮﺧﻨﺪﻩ« ﻣﻌﻴﺎر داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ اﻣﺮوز ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩﯼ ﺁدﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻢ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻪ‬
‫ﺷﮕﺮدهﺎﯼ داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ و هﻢ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ وﺿﻊ ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺁزاد ﮐﺮدن زﻧﺎن و ﻣﺮاﺳﻢ‬
‫ﭘﺮدﻩﺑﺮداران از ﻋﺘﺮت و ﻋﺼﻤﺖ ﺧﻠﻖ ﺧﺪا‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﺁلاﺣﻤﺪ در اوج ﻣُﺮد‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫»ﺟﺸﻦ ﻓﺮﺧﻨﺪﻩ« را ﻧﻮﺷﺖ دﻳﮕﺮ اﺳﺘﺎد ﺑﻮد و درﻳﻎ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺜﺮ ﺁلاﺣﻤﺪﯼ ﺑﺮاﯼ ﻟﺤﻈﻪهﺎﯼ ﭘﺮ و ﺷﺘﺎﺑﺎن ﭼﻮن ﺑﺮقﻻﻣﻊ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﺪ ﺑﺎ ﺁن ﻧﻮﺷﻴﺪن‬
‫ﻳﮏ ﻓﻨﺠﺎن ﭼﺎﯼ را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ ﻳﺎ ﻓﻨﺠﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺷﮑﺴﺖ و ﻳﺎ ﭼﺎﯼ ﺧﻮاهﺪ رﻳﺨﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ از‬
‫ﻓﺎﺟﻌﻪاﯼ ﺑﺨﻮاهﻴﺪ ﻋﮑﺴﯽ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﻳﺎ ﭼﺸﻢاﻧﺪازهﺎﯼ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻗﻄﺎر را ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺜﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪاش را ﻣﯽﺷﻮد در»ﻧﻔﺮﻳﻦ زﻣﻴﻦ« دﻳﺪ‪ .‬هﻤﺎنﺟﺎ ﮐﻪ راوﯼ داﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﻓﺎﺟﻌﻪﯼ ﺧﻮردﻩ ﺷﺪن‬
‫ﻣﺤﺼﻠﺶ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮگهﺎ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮد)ﭼﻮن ﮐﺘﺎب را ﺑﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﻴﻨﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ‬
‫ﻧﻘﻠﺶ ﮐﻨﻢ(‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪش و ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻧﺸﺎن دادن ﺑﻪ هﻢرﻳﺨﺘﮕﯽ ﺑﺮف و ﮐﻬﻨﻪﭘﺎرﻩهﺎﯼ‬
‫ﻟﺒﺎس و ﺷﺎﻳﺪ ﻳﮏ ﮐﻔﺶ و دو ﻗﻄﺮﻩ ﺧﻮن ﺑﺮ ﺑﺮف ﻓﺎﺟﻌﻪ را ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﺜﺮ در داﺳﺘﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮدش را ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص اﮔﺮ ﻧﻈﺮﮔﺎﻩ‬
‫داﺳﺘﺎن‪ ،‬اول ﺷﺨﺺ ﻣﻔﺮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺁلاﺣﻤﺪ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺘﺮ داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺲهﺎ ﺳﻨﺠﻴﺪ‪ ،‬ﮐﺎر او و ﺣﻴﺎﺗﺶ در اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻩ ﮐﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻢ ﻧﻤﯽﮔﻨﺠﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﺁذﻳﻦ‪ ،‬ﻳﺎدداﺷﺖهﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ‪ ،‬و ﺑﻪﺳﻮﯼ ﻣﺮدماش را ﻧﺪﻳﺪﻩاﻳﻢ‪ .‬دﺧﺘﺮ رﻋﻴﺖ را در)‪(١٣٢٧‬‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ ﻣﻬﺮﻩﯼ ﻣﺎر)‪ (١٣٣٤‬ﺷﻬﺮﺧﺪا)‪ (١٣٤٩‬از ﺁن ﺳﻮﯼ دﻳﻮار)‪ .(١٣٥١‬در‬
‫ﻣﻮرد ﮐﺘﺎب ﺁﺧﺮش ﮔﻤﺎﻧﻢ ﻣﻬﻤﺎن اﻳﻦ ﺁﻗﺎﻳﺎن ﺑﯽاﻃﻼﻋﻢ‪ ،‬در ﺧﺎرج ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬دﺧﺘﺮ رﻋﻴﺖ‬
‫را اﮔﺮ در زﻣﺎن ﺧﻮدش ﻗﺮار ﺑﺪهﻴﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻗﺒﻞ از ﭼﺸﻢهﺎﻳﺶ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرهﺎﯼ ﻗﺒﻠﯽ‬
‫دﻳﮕﺮان‪ ،‬هﻤﺎن ﺗﻬﺮان ﻣﺨﻮف ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻳﺎ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺸﺮ)ع‪.‬راﺻﻊ( ﺳﺮﺁﻏﺎز ﺟﺪﯼ رﻣﺎنهﺎﯼ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭘﺲ ﭘﺸﺖ ِﻳﮏ رﻣﺎن واﻗﻌﻪاﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ‬
‫اﺳﺖ و ﻣﺎ ﺁن واﻗﻌﻪ )ﻗﻴﺎم ﻣﻴﺮزا ﮐﻮﭼﮏ ﺧﺎن( را در ﭘﺲ ﭘﺸﺖ ِﺧﺎﻧﻪاﯼ‪ ،‬راﺑﻄﻪﯼ دﺧﺘﺮﯼ دهﺎﺗﯽ‬

‫‪٥‬‬
‫و ﭘﺴﺮ ارﺑﺎب ﻣﯽﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬درﺳﺖ هﻤﺎن ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ در ﺳﻮوﺷﻮن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬واﻗﻌﻪﯼ اﺷﻐﺎل اﻳﺮان و‬
‫ﺣﻀﻮر ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ در ﺷﻴﺮاز‪ ،‬ﻳﺎ هﻤﺎن هﻤﺴﺎﻳﻪهﺎﯼ اﺣﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد و دﻳﮕﺮان‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن ِﮐﻮﺗﺎﻩ»ﻣﻬﺮﻩ ﻣﺎر« ﺑﻪﺁذﻳﻦ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﺑﺎارزﺷﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﺁذﻳﻦ هﻨﻮز هﻢ ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪهﺎﻳﺶ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺎ از ﻃﺮﻳﻖ او ﺑﺎ ﺑﺎﻟﺰاﮎ‪ ،‬روﻣﻦ روﻻن‪ ،‬ﺷﻮﻟﻮﺧﻮف‪ ،‬ﺷﮑﺴﭙﻴﺮ و‬
‫دﻳﮕﺮان ﺁﺷﻨﺎ ﺷﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﻨﻈﻮﻣﻪاﯼ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺘﺶ ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﺎد ‪.‬‬
‫اﺑﺮاهﻴﻢ ﮔﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺁذر‪ ،‬ﻣﺎﻩ ﺁﺧﺮ ﭘﺎﻳﻴﺰ)‪ (١٣٢٨‬ﺷﮑﺎر ﺳﺎﻳﻪ‪ ، (١٣٣٤)،‬ﺟﻮﯼ و دﻳﻮار ﺗﺸﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺪ و‬
‫ﻣﻪ و اﻳﻦ ﺁﺧﺮﯼهﺎ هﻢ ﻓﻴﻠﻢﻧﺎﻣﻪﯼ اﺳﺮار ﮔﻨﺞ درﻩﯼ ﺟﻨﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ هﻢ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و‬
‫ﮔﻤﺎﻧﻢ اوﻟﻴﻦ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﻴﻨﮕﻮﯼ را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮش و ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻴﺲ ﻣﮑﻮﻣﺒﺮ‪.‬‬
‫دو ﺗﺮﺟﻤﻪﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬از ﻣﺎرﮎ ﺗﻮاﻳﻦ و ﭼﻨﺪ داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺲ‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﻴﺎن »ﻃﻮﻃﯽ ﻣﺮدﻩﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪ‬
‫ﻣﻦ«‪»،‬ﻣﺎهﯽ و ﺟﻔﺘﺶ«‪» ،‬از روزﮔﺎر رﻓﺘﻪ ﺣﮑﺎﻳﺖ« ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎﯼ ﻋﺎﻟﯽ داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ اﻣﺮوز‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﺁنﭼﻪ ﻣﻮزون اﺳﺖ و ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﻣﻔﺎﻋﻴﻠﻦ ﻣﻔﺎﻋﻴﻠﻦهﺎ را ﻗﻄﺎر ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و ﻳﺎ‬
‫ﻓﻴﻠﻢﻧﺎﻣﻪﯼ اﺳﺮار ﮔﻨﺞ هﻤﻪ ﻏﺒﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁدﻣﯽ ﺑﺎ ﺁن هﻤﻪ داﻧﺶ و ﺣﻀﻮر و ﻏﻴﺎﺑﺶ در ﺁن هﻤﻪ‬
‫اﺗﻔﺎﻗﺎت زﻳﺎدﯼ ﻓﻘﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬هﻨﻮز هﻢ ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶﮔﺎﻩ هﻢ ﻣﯽﮔﺬارد و هﻢﭼﻨﺎن ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ ﻣﺎﻧﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ هﻤﻪﯼ ادا و اﻃﻮارهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﯽﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﻣﺪ ﺑﻮد‪ ،‬روﺷﻨﻔﮑﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ دو‬
‫داﺳﺘﺎن ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﺮﺟﻤﻪ از زﺑﺎنهﺎﯼ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﻧﻮﺑﺮش را ﺁوردﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻒ ﭘﻴﻒ هﻢ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﻠﻖ ﺧﺪا هﻢ ﻣﻨﺖ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ داﺳﺘﺎن ﺧﻮب دارد‪ ،‬ﻳﮑﯽ‬
‫دوﺗﺎش واﻗﻌﺎ ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻴﻠﻢ اﺳﺮار ﮔﻨﺠﺶ هﻢ دﻳﺪﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮام ﺻﺎدﻗﯽ از ﺣﺪود ‪ ١٣٣٥‬ﺗﺎ ‪ ٤١‬و ﻳﮑﯽ دو ﺗﺎ هﻢ ‪ ٤٨‬ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﺳﻨﮕﺮ و ﻗﻤﻘﻤﻪهﺎﯼ ﺧﺎﻟﯽ‪،‬‬
‫او ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩﯼ درﺧﺸﺎنﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﯼ دورﻩﯼ ﺧﻮدش اﺳﺖ‪ .‬اوج ﮐﺎرش ﻧﻪ در ﻣﻠﮑﻮت ﮐﻪ در‬
‫داﺳﺘﺎنهﺎﯼ ﮐﻮﺗﺎﻩ اوﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻠﮑﻮت هﻢ اوج هﺴﺖ و هﻢ ﻧﺸﺎﻧﻪهﺎﯼ ﻣﺮگ ﺧﻼﻗﻴﺖ‪ .‬هﻨﻮز‬
‫هﺴﺘﺶ‪ .‬ﮔﺎهﯽ هﻢ ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺁدم واﻗﻌﺎ ﮔﺮﻳﻪاش ﻣﯽﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻘﯽ ﻣﺪرﺳﯽ ﻳﮑﻠﻴﺎ و ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ او را در ‪ ١٣٣٣‬در ﺑﻴﺴﺖ و دو ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﯼ اﺳﺖ‬
‫درﺧﺸﺎن و هﻨﻮز هﻢ ﺧﻮاﻧﺪﻧﯽ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺷﺮﻳﻒﺟﺎن ﺷﺮﻳﻒﺟﺎن و ﻳﮏ دو داﺳﺘﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩ‪ ،‬ﻳﮏ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪﯼ ﭼﺎپ ﻧﺸﺪﻩ هﻢ از او ﺧﻮاﻧﺪﻩام‪ .‬هﻨﻮز هﻢ زﻧﺪﻩ اﺳﺖ و در اﻣﺮﻳﮑﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ اﻓﻐﺎﻧﯽ‪ .‬ﺷﻮهﺮ ﺁهﻮﺧﺎﻧﻢ را در ‪ ١٣٤١‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺁﻏﺎز رﻣﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺼﻮدﺷﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻮف ﮐﻮر‪ ،‬دﺧﺘﺮ رﻋﻴﺖ و ﭼﺸﻢهﺎﻳﺶ را ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و ﻳﺎ اﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺸﻮر وﺟﻮد ﻣﯽداﺷﺖ و ﻣﺜﻼ ﻣﯽﺷﺪ ﺑﺎﻟﺰا ﮎ را از ﺗﺎرﻳﺦ ادب ﺟﻬﺎن ﺣﺬف ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺷﻮهﺮ‬
‫ﺁهﻮﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎ هﻤﻪﯼ ﻋﻴﻮﺑﺶ و اﻳﻦﮐﻪ اﻓﻐﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از ﺷﮕﺮد رﻣﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ ﺑﯽاﻃﻼع اﺳﺖ و‬
‫ﻏﺮﻳﺰﯼ ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ و ﻳﮏ ﻗﺮن ﭘﻴﺶ ﮐﺎش ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻣﯽﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼ رﻗﺺ هﻤﺎ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺳﻴﺪ ﻣﻴﺮان‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ؟ ﺷﺎدﮐﺎﻣﺎن درﻩﯼ ﻗﺮﻩﺳﻮ و اﻳﻦ ﺁﺧﺮﯼ ﻧﻤﯽداﻧﻢ‬
‫ﺷﻠﻐﻢ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩﯼ ﺑﻬﺸﺘﻪ‪ .‬ﻳﮑﯽ دو ﺻﻔﺤﻪاش را ﺧﻮاﻧﺪم و ﻧﻤﺎز ﻣﻴﺘﺶ را ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﺳﺎﻋﺪﯼ‪،‬‬
‫ﺳﻴﻤﻴﻦ داﻧﺸﻮر‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد‪ ،‬دوﻟﺖ ﺁﺑﺎدﯼ‪ ،‬ﺑﺎﺑﺎ ﻣﻘﺪم‪ ،‬م‪.‬دروﻳﺶ‪ ،‬ﺟﻤﺎل ﻣﻴﺮﺻﺎدﻗﯽ‪ ،‬غ‪ .‬داود‪،‬‬
‫ﭘﺎرﺳﯽ ﭘﻮر‪ ،‬ﺗﺮﻗﯽ‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺷﺎهﯽ‪ ،‬ﺷﻤﻴﻢ ﺑﻬﺎر‪ ،‬ﭘﺎﻳﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻨﮑﺎﺑﻨﯽ‪ ،‬رﺿﺎ داﻧﺸﻮر‪ ،‬اﺳﻼم ﮐﺎﻇﻤﻴﻪ‪،‬‬
‫اﺑﺮاهﻴﻤﯽ‪ .‬ﺑﺎز هﻢ هﺴﺖ‪ :‬ﭘﻬﻠﻮان‪ ،‬اﻣﻴﻦ و اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻓﻘﻴﺮﯼ‪ ،‬ﻳﺎﻗﻮﺗﯽ‪ ،‬ﮔﻼﺑﺪرﻩاﯼ‪ ،‬ﮐﻠﺒﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺲ‬
‫ﺁلاﺣﻤﺪ و ﻣﻮذن ﮐﻪ دارﻧﺪ ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ﻳﺎ ﻳﮑﯽ دو ﮐﺎر دارﻧﺪ‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺻﺪر‪ ،‬ﺗﻘﻮاﻳﯽ‪ ،‬ﺷﻬﺪادﯼ‪ ،‬داﻧﺶ‬
‫ﺁراﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺎﻧﻠﻮ‪ ،‬ﮐﺎﻇﻢ ﺗﻴﻨﺎ‪ ،‬ﺑﺮاهﻨﯽ ﻳﺎ ﻓﻘﻂ ﻳﮑﯽ‪ :‬ﺑﻬﺮوز دهﻘﺎﻧﯽ ﻣﻠﺦهﺎ‪ ،‬دروﻳﺸﻴﺎن از اﻳﻦ‬
‫وﻻﻳﺖ و ﺑﺴﻴﺎرﯼ دﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﮐﺎرهﺎﯼ ﺧﻮﺑﯽ هﻢ دارﻧﺪ‪ :‬ﻣﺜﻼ زﮐﺮﻳﺎ هﺎﺷﻤﯽ )ﻃﻮﻃﯽ( ﺑﺎز هﻢ‬
‫زﻧﺪﻩاﻧﺪ‪ :‬ﻓﺼﻴﺢ‪ ،‬ﺣﮑﻴﻢ‪ ،‬ﺷﺎﭘﻮر ﻗﺮﻳﺐ‪ ،‬ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬ﻓﺮﺳﯽ‪ ،‬ﮐﻴﺎﻧﻮش‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﻣﺪرس ﻧﺮاﻗﯽ‪،‬‬

‫‪٦‬‬
‫ﺻﺎدق هﻤﺎﻳﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺎدات اﺷﮑﻮرﯼ‪ ،‬اﺑﺮاهﻴﻢ رهﺒﺮ‪ .‬و ﺑﺎز‪ :‬ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺧﺮﺳﻨﺪﯼ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ اﻳﺮاﻧﯽ‪ .‬ﻳﺎ‬
‫زﻧﺪﻩاﻧﺪ ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ‪ ،‬رﺳﻮل ﭘﺮوﻳﺰﯼ و ﺑﺴﻴﺎرﯼ دﻳﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﻳﮑﯽ هﻢ ﮐﻪ ﺧﻮدم ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺎرﺗﯽﺑﺎزﯼ ﻣﯽﮐﻨﻢ و از ﻣﺮﮔﺶ ﺣﺮف ﻧﻤﯽزﻧﻢ‪.‬‬
‫و از اﻳﻦهﺎ ﮐﻪ اﺳﻢ ﺑﺮدم ﻳﺎ ﻳﺎدم ﻧﻴﺎﻣﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﺮم داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ‬
‫ﺟﺮﻳﻤﻪﺷﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﺻﺪ ﺑﺎر از روﯼ داﺳﺘﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩ "ﮔﺪا"ﯼ ﺳﺎﻋﺪﯼ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ ﻳﺎ "ﺟﺸﻦ ﻓﺮﺧﻨﺪﻩ"ﯼ‬
‫ﺁلاﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻳﺎ "ﻣﻬﺮﻩﯼ ﻣﺎر" ﺑﻪ ﺁذﻳﻦ‪" ،‬اﻣﺎم" از دروﻳﺶ‪" ،‬ﺷﺒﯽ ﮐﻪ درﻳﺎ ﻃﻮﻓﺎﻧﯽ ﺷﺪ" ﭼﻮﺑﮏ‪،‬‬
‫"ﻣﺎهﯽ و ﺟﻔﺘﺶ ﮔﻠﺴﺘﺎن"‪" ،‬ﮔﻴﻠﻪ ﻣﺮد" ﻋﻠﻮﯼ ‪.‬‬
‫از ﺑﻌﻀﯽ هﺎ هﻢ ذﮐﺮﯼ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﺠﺎل اﻧﺪﮎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺪﯼ هﻨﻮز ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬اوج و ﺣﻀﻴﺾ ﺑﺴﻴﺎر دارد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ذاﺗﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻪاﯼ اﺳﺖ‬
‫و ﻧﻪ ﻣﺘﻔﻨﻦ‪ ،‬ﻗﺪش هﻢ از هﻤﻪﯼ دﻳﻮارهﺎ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﻴﺎن ﮐﺎرهﺎﻳﺶ ﻋﺰاداران ﺑﻴﻞ‪ ،‬ﺗﺮس و‬
‫ﻟﺮز‪ ،‬واهﻤﻪهﺎﯼ ﺑﯽ ﻧﺎم و ﻧﺸﺎن‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺜﻼ ﮔﺪا‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻧﺸﻴﻦهﺎ‪ ،‬دو ﺑﺮادر‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎر داﺳﺘﺎن‬
‫ﻧﻮﻳﺴﯽ اﻣﺮوزﻩ روز اﺳﺖ‪ .‬هﻨﻮز هﻢ زﻧﺪﻩ اﺳﺖ در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻖ و اﺑﺪاع‪ ،‬دﺳﺘﺶ ﻗﻮﯼ ﺑﺎد و ﭼﺸﻤﺶ‬
‫ﺑﻴﻨﺎ ﺗﺎ "ﻣﻘﺘﻞ"اش را هﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ و ﺑﺴﻴﺎرﯼ دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫ﺳﻴﻤﻴﻦ داﻧﺸﻮر‪ .‬ﺳﻮوﺷﻮن در ‪ ١٣٤٨‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺒﻼ ﺁﺗﺶ ﺧﺎﻣﻮش و ﺷﻬﺮﯼ ﭼﻮن ﺑﻬﺸﺖ را‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻮوﺷﻮن ﻣﻌﻴﺎر رﻣﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ اﺳﺖ و ﺣﻀﻮرش ﺑﺮ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از رﻣﺎنهﺎﯼ ﭘﻴﺶ از ﺁن‬
‫ﺧﻂ ﻣﯽﮐﺸﺪ و رﻣﺎنهﺎﯼ ﭘﺲ از ﺁن را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺁن ﺳﻨﺠﻴﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩ هﻢ دارد‪.‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﺎ هﻤﺴﺎﻳﻪهﺎﻳﺶ‪ ،‬درﺧﺸﻴﺪ‪ .‬ﮐﺎرﯼ اﺳﺖ ﺑﺎ ارزش و ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩﯼ ﺟﻮﺷﺶ و ﺷﻌﻮر‬
‫و درﮎ ﺻﺤﻴﺢ‪.‬‬
‫از دوﻟﺖﺁﺑﺎدﯼ ﺁﺳﻮﻧﻪﯼ ﺑﺎﺑﺎ ﺳﺒﺤﺎن‪ ،‬ﮔﺎوارﻩﺑﺎن‪ ،‬ﻣﺮد‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪﻧﯽ اﺳﺖ و ارزشﻣﻨﺪ‪ .‬از ﺷﻬﺮﻧﻮش‬
‫ﭘﺎرﺳﯽﭘﻮر ﺳﮓ و زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازﯼ اﺳﺖ ﺑﻠﻨﺪ در هﻤﺎن زﻣﻴﻨﻪﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪهﺎ‪ ،‬ﺳﻮوﺷﻮن و‬
‫ﭼﺸﻢهﺎﻳﺶ‪ .‬از اﺳﻼم ﮐﺎﻇﻤﻴﻪ داﺳﺘﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩ"ﻏﻠﻮﻣﯽ"اش را ﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺘﻴﺒﻪ از ﻣﺠﺎﺑﯽ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﻧﻤﺎز ﻣﻴﺖ رﺿﺎ داﻧﺸﻮر را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬داﺳﺘﺎن ﻣﻦ ﭼﻪ‬
‫ﮔﻮارا هﺴﺘﻢ از ﺧﺎﻧﻢ ﺗﺮﻗﯽ از ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻧﺎم‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬و از ﺷﻤﻴﻢ ﺑﻬﺎر"اﺑﺮ ﺑﺎراﻧﺶ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ"‪ .‬از اﺑﺮاهﻴﻤﯽ ﻳﮑﯽ ﻓﻘﻂ "ﺑﺎد‪،‬ﺑﺎد ﻣﻬﺮﮔﺎن"‪ .‬از اﻣﻴﺮﺷﺎهﯽ‪ :‬ﻻﻳﺒﺮﻧﺖ و داﺳﺘﺎن ﺳﺎرا‬
‫و ﺑﯽ ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻢ ‪ .‬از ﮐﻠﺒﺎﺳﯽ "ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺁﻗﺎﯼ ﻓﺮاﺳﺖ" ‪.‬‬
‫ﺻﻤﺪ ﺑﻬﺮﻧﮕﯽ در زﻣﻴﻨﻪﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﻳﻌﻨﯽ ادﺑﻴﺎت ﮐﻮدﮐﺎن ﺁﻏﺎزﮐﻨﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎهﯽ ﺳﻴﺎﻩ ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ‪،‬‬
‫اﻟﺪوز و ﮐﻼغهﺎ واﻗﻌﺎ درﺧﺸﺎن ﺑﻮد ‪.‬‬
‫ﺗﻨﮑﺎﺑﻨﯽ هﻨﻮز هﻢ ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ دو ﮐﺎرش در ﺧﺎﻃﺮم ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ )ﮐﺘﺎبهﺎﻳﺶ را اﻣﺎﻧﺖ‬
‫ﺑﺮدﻩاﻧﺪ( "ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﺑﯽﺳﻮادﯼ" و ﻳﮑﯽ هﻢ ﮐﻪ ﻳﺎدم ﺑﻮد اﺳﻤﺶ را از ﺧﻮدش ﭘﺮﺳﻴﺪم ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﮐﺎﺑﻮس‪.‬‬
‫روزﮔﺎر دوزﺧﯽ اﻳﺎز ﺑﺮاهﻨﯽ را ﻧﺨﻮاﻧﺪﻩام‪ ،‬ﻧﺪارم‪.‬‬
‫و از ﻳﺎﻗﻮﺗﯽ ﭼﺮاﻏﯽ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻣﺎدﻳﺎن ﮐﻮﻩ را در ﻳﮏ ﻧﺸﺴﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮب ﻣﯽﺑﻴﻨﻴﺪ اﮔﺮ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﯼ ﺁﺛﺎر ﻧﺜﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﺮاﯼ ﻣﻨﺘﻘﺪ دﺳﺖ ﺷﮑﺴﺘﻪاﯼ ﭼﻮن ﻣﻦ ﻓﻘﻂ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﯼ ﮐﺎرهﺎﯼ ﺣﺠﺎزﯼ را ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻔﺴﻪهﺎﯼ ﺧﺎﻟﯽ و ﺣﺠﺎزﯼ‪ ،‬اﻧﮕﺎر دو ﺑﺎر‬
‫ﮐﺘﺎبهﺎ را ﺑﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪاش هﻤﻴﻦ ﺣﺮفهﺎﺳﺖ‪ :‬ﻧﺨﻮاﻧﺪﻩ ام‪ ،‬ﻧﺪارم‪ ،‬ﺑﮕﺬرﻳﻢ‪ .‬ﻣﯽداﻧﻢ ﺧﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮوﻳﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻋﻠﻞ اﻳﻦ ﺟﻮانﻣﺮﮔﯽهﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖوار ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺆﻣﻨﯽ ﮔﻔﺖ‬
‫و ﺧﻮب‪ ،‬و ﻣﺮﺗﺐ هﻢ ﺟﻮانﻣﺮﮔﯽ را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٧‬‬
‫‪ -١‬ﺗﻮﻗﻒ در ﻣﺮﺣﻠﻪﯼ اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ و ﻣﺴﺄﻟﻪاﯼ ﺑﻪ اﺳﻢ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺎ هﻨﻮز در هﻤﺎن ﻣﺮﺣﻠﻪاﯼ هﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺧﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ روﺣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ دهﺨﺪاﯼ ﭼﺮﻧﺪ و ﭘﺮﻧﺪ ﺑﻮد ﺳﻴﺪ ﺟﻤﺎلاﻟﺪﻳﻦ اﺳﺪﺁﺑﺎدﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ‬
‫هﺸﺘﺎد ﺳﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ هﻤﺎن ﺁرﻣﺎنهﺎ دارﻳﻢ ﺳﺮ ﻣﯽﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺻﺪﺳﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺟﺎ‬
‫ﻣﯽزﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺧﻮب‪ ،‬اوج و ﻓﺮودهﺎﻳﯽ هﻢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و هﻤﻴﻦ اوج و ﻓﺮودهﺎ‪ ،‬اﻓﺖ و ﺧﻴﺰهﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺮ ﺧﺎﮎ اﻓﺘﺎدنهﺎ‪ ،‬دل ﺑﻪ درﻳﺎ زدنهﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ادﺑﻴﺎت ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺪرت‬
‫دادﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را اﻳﻦﺟﺎ ﺑﻴﺎورد‪ .‬در هﻤﻴﻦ اﻓﺖ و ﺧﻴﺰهﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻮانﻣﺮﮔﯽهﺎ رخ‬
‫ﻣﯽدهﺪ‪ .‬ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ هﻢ ﭘﻴﺪا ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺧﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﻳﺎ ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ روﺣﯽ هﻤﺎن‬
‫ﺑﻬﺮﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻴﺪﺟﻤﺎلاﻟﺪﻳﻦ اﺳﺪﺁﺑﺎدﯼ‪ ،‬ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ ﻣﺪرس‪ ،‬ﺁلاﺣﻤﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﻓﻘﺪان ﺗﺪاوم ﻓﺮهﻨﮕﯽ‪ :‬در اﻳﻦﺟﺎ ﺑﻪ هﺮ دﻟﻴﻞ ﻣﺜﻼ ﻗﻄﻊ ﺷﺪن ﺟﺮﻳﺎنهﺎ و ﻧﻬﻀﺖهﺎﯼ‬
‫ﻓﮑﺮﯼ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ و ﻳﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﺒﺐ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﻓﻘﻂ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻳﺎ ﻳﮏ دهﻪ ﻃﻮل ﺑﮑﺸﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﻴﺮﯼ ﻳﺎ داﺳﯽ ﻗﻄﻌﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل‬
‫دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎﻳﺪ از اﺑﺘﺪا ﺷﺮوع ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺜﻼ در ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺣﺮﮐﺖ از ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻮرﻩﯼ ﺳﻮزان اﻣﻴﺮﺧﻴﺰ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﺘﺎرﺧﺎن و ﺑﺎﻗﺮﺧﺎن و ﺣﻴﺪر ﻋﻤﻮاوﻏﻠﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ‬
‫ﻣﺴﻴﻮ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ؟ ﺗﻘﯽ زادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮدار اﺳﻌﺪ‪ ،‬و ﺳﭙﻬﺪار‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺜﻼ در زﻣﺎن ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮض اﮔﺮ ﮐﺘﺎب هﻔﺘﻪ ﺑﻪ هﻤﺖ ﺷﺎﻣﻠﻮ‪،‬ﺣﺎج ﺳﻴﺪﺟﻮادﯼ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻮم هﺸﺘﺮودﯼ و ﺑﻪﺁذﻳﻦ و‬
‫دﻳﮕﺮان درﺁﻣﺪ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﯽﮐﺮد ﻳﺎ ﺁرشهﺎﯼ ﻃﺎهﺒﺎز)‪١٣‬ﺷﻤﺎرﻩ( و ﺑﻌﺪ ﮐﺎﻇﻤﻴﻪ) ‪٥‬‬
‫ﺷﻤﺎرﻩ( ﻳﺎ ﺟﻬﺎن ﻧﻮ ﻳﺎ ﺟُﻨﮓهﺎﯼ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﺜﻼ ﺟُﻨﮓ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺎزار رﺷﺖ‪ ،‬ﺟُﻨﮓ‬
‫ﻃﺮﻓﻪ و ﻳﺎ ﺧﻮﺷﻪهﺎﯼ ﺷﺎﻣﻠﻮ‪ ،‬ﺷﺐهﺎﯼ ﺷﻌﺮﺧﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺎﻻ ﺟﻮانﻣﺮﮔﯽ در ﻣﻴﺎن ﻧﺒﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺪﻩ ﺑﺴﺘﺎن زﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻮﺷﺶ و ﺣﺮﮐﺖ در ﻓﻀﺎﻳﯽ راﺳﺘﻴﻦ‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﺧﻴﻠﯽ ﺁدم‬
‫ﻣﯽﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﺳﮑﻮت‪ ،‬ﻧﻴﻤﺎ ﺑﺸﻮد‪ ،‬و ﻧﻪ ﺟﻤﺎلزادﻩ‪ ،‬و اﻏﻠﺐ هﻢ ﻣﺮگ‬
‫و ﻣﻴﺮ هﺴﺖ ‪ ،‬ﺷﺒﻪ وﺑﺎ هﺴﺖ‪ ،‬وﺑﺎ هﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﺣﺎﻓﻆ ﺁن هﻢ ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪﯼ اﻣﻴﺮ ﺗﻴﻤﻮر‬
‫ﺑﻪ ﺷﻴﺮاز و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﻠﻪ ﻣﻨﺎرﻩهﺎ‪:‬‬
‫از اﻳﻦ ﺳﻤﻮم ﮐﻪ ﺑﺮ ﻃﺮف ﺑﻮﺳﺘﺎن ﮔﺬﺷﺖ‬
‫ﻋﺠﺐ ﮐﻪ ﺑﻮﯼ ﮔﻠﯽ ﻣﺎﻧﺪ و رﻧﮓ ﻧﺴﺘﺮﻧﯽ‬

‫‪ -٣‬راﺑﻄﻪﯼ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ و ﻣﻤﻴﺰان‪ :‬راﺑﻄﻪﯼ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ و ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩﯼ ﮐﻢﺗﻮﻗﻊ درﺳﺖ ﺷﺒﻴﻪ اﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ راﺑﻄﻪﯼ زﻧﺪاﻧﯽ و زﻧﺪانﺑﺎن‪ .‬وﻗﺘﯽ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ زﻧﺪانﺑﺎن هﻢ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺪﻩ‬
‫ﺑﺴﺘﺎن ﻣﻴﺎن ﺁنهﺎ ﻻﻣﺤﺎﻟﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻳﺎ ﻃﻮﻻﻧﯽ)ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ‬
‫وﺿﻌﻴﺖ( از ﻧﻈﺮ اﺷﺘﻐﺎﻻت ذهﻨﯽ دو روﯼ ﻳﮏ ﺳﮑﻪ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﮐﺎﻣﻮ اﮔﺮ ﺁدﻣﯽ را‬
‫در دﺧﻤﻪاﯼ ﺑﮕﺬرارﻳﻢ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ دﻳﮕﺮ از اﻓﻖهﺎﯼ وﺳﻴﻊ در او ﺧﺒﺮﯼ‬
‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻏﺮورش ﺑﻪ دﻟﻴﻞ هﻤﺎن ﭘﺸﺖ ِﺧﻢﺷﺪﻩاش ﺟﺮﻳﺤﻪدار ﺑﺸﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺸﮑﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺷﺒﻴﻪ " در ﺟﻠﻮ ﻗﺎﻧﻮن" ﮐﺎﻓﮑﺎ اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﺣﺘﯽ ﺷﭙﺶهﺎﯼ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺶ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻳﮏ ﻃﺮف ﻧﻘﺒﯽ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻧﻮر ﻣﯽزﻧﺪ و‬
‫ﺁن ﻳﮏ ﺧﺸﺖ ﺑﺮ ﺧﺸﺖ ﻣﯽﻧﻬﺪ و دﻳﻮار ﭘﺸﺖ دﻳﻮار ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﻳﮑﯽ روﯼ ﺑﺎ اﻧﺴﺎن دارد‬
‫و ﺁن ﻳﮏ ﺑﺮ اﻧﺴﺎن‪ .‬اﻣﺎ ﭼﺎر و ﻧﺎﭼﺎر ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ هﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻣﯽاﻧﺪﻳﺸﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻤﻴﺰ‬

‫‪٨‬‬
‫ﻣﯽﻓﻬﻤﺪ‪ ،‬اﮔﺮ هﻢ از دﺳﺖ ﻣﻤﻴﺰان ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ اﻓﺘﺎد ﺁنﻗﺪر ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل‬
‫ﺷﺎﻣﻠﻮ‪:‬‬

‫اﻳﻦ ﻓﺼﻞ دﻳﮕﺮﯼ اﺳﺖ‬

‫ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﺶ از درون‬
‫درﮎ ﺻﺮﻳﺢ زﻳﺒﺎﻳﯽ را ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩﯼ ﮐﻢﺗﻮﻗﻊ را ﮐﻪ در هﻤﺎن ﺳﻨﻴﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﯼ رﻳﺶﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ‬
‫راﺿﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﺮت و اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻴﺸﺘ ِﺮ ﻣﺎهﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪﯼ اﻳﻦ‬
‫داﺳﺘﺎن ﻳﺎ ﺁن ﻳﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ واﺳﻄﻪﯼ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺟﻨﺒﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻼن ﻓﻴﻠﻢ ﻳﺎ ﺑﻬﻤﺎن‬
‫واﻗﻌﻪ‪-‬ﮔﺮﭼﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﭼﻮن ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﮐﻼم ﺷﻬﺎدتدهﻨﺪﻩ اﺳﺖ و او را درﮔﻴﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ از‬
‫درون و ﺑﺮون در ﺧﻠﻮﺗﺶ و در ﭘﻬﻨﻪﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺟﻨﺒﯽ‬
‫داﺳﺘﺎن‪ -‬ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻣﺘﻦ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺻﻠﯽ هﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪ و در‬
‫داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ و ﻳﺎ ﺷﻌﺮ ﭼﻴﺰ دﻧﺪانﮔﻴﺮﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ در هﻤﺎن ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻣﻄﺮﺣﺶ ﮐﺮد‪.‬‬
‫هﻤﻪﮐﺎرﻩ اﺳﺖ ﺟﺰ داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺲ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺷﺮﻳﻔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در اﻳﻦ‬
‫ﺣﻮزﻩﯼ ﮐﻮﭼﮏ هﻴﭻﮐﺎرﻩ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮ اﺳﺖ و دﺳﺖ ﺑﺎﻻش ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﺳﻔﺮﻩ ﻣﻬﻤﺎن‬
‫ﺧﺴﺘﻪاﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺪﻣﺶ ﺑﺮ ﭼﺸﻢ!‪ -‬ﻳﮑﯽ دو ﻟﻘﻤﻪاﯼ ﮐﻪ ﺧﻮرد‪ -‬ﮔﻮاراش ﺑﺎد! ﺧﻮاهﺪ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﮐﻨﻢ ‪ ،‬اﮔﺮ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‪:‬‬

‫ﭼﻮن ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻮدﮎ ﺳﺮ و ﮐﺎرت اﻓﺘﺎد‬

‫هﻢزﺑﺎن ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺸﺎد‬

‫ﭘﺲ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﺪام –در ﻃﯽ ﺁن اﻓﺖ و ﺧﻴﺰهﺎ‪ -‬ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن ﺳﺮ و ﮐﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﻣﻤﻴﺰان‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩﮔﺎن ﮐﻢﺗﻮﻓﻊ و ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﺷﺪ زﺑﺎن ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ و هﻤﺎنهﺎ را ﺑﮕﻮﻳﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺁنهﺎ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﻳﺎ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪﺳﺎﻟﯽ ﺑﻬﺘﺮش را ﺧﻮاهﻨﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ‬
‫ذهﻨﺶ‪ ،‬زﺑﺎﻧﺶ و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﺶ هﻤﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺎز ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﺗﻮﻗﻒ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺧﻮاهﺪ ﻣﺮد‪.‬‬

‫‪ -٤‬ﻣﺘﻔﻨﻦ ﺑﻮدن‪ :‬داﺳﻨﺎنﻧﻮﻳﺴﺎن ِﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺘﻔﻨﻦاﻧﺪ ﭼﻮن ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﺎ داﺳﺘﺎن ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺷﺪ‬
‫ﻧﺎﭼﺎر ﮔﺎﻩﮔﺎﻩ ﺗﺮﺟﻤﻪهﺎﯼ دﻳﮕﺮان را ﺻﺎف و ﺻﻮف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﭽﻪهﺎﯼ ﻣﺮدم درس‬
‫ﻣﯽدهﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ هﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰﻧﺸﻴﻦ هﻢ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﮔﺎهﯽ ﺑﺮاﯼ اﺟﺎزﻩﯼ ﮐﺎر و‬
‫اﺷﺘﻐﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮدن ﺧﻢ ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻤﯽداﻧﻢ از ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮعاﻟﻘﻠﻢ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮعاﻟﺨﺮوج‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮعاﻟﻤﻄﻠﺐ)راﺳﺘﯽ ﻳﺎدم ﺁﻣﺪ‪ :‬ﺁلاﺣﻤﺪ و ﺳﺎﻋﺪﯼ و اﻳﻦ‬
‫ﺁﺧﺮﯼهﺎ ﺷﺎﻣﻠﻮ و دﻳﮕﺮان را ﻣﻤﻨﻮعاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺣﺘﯽ اﺳﻢﺷﺎن در‬
‫رﺳﺎﻧﻪهﺎﯼ ﮔﺮوهﯽ ﺑﺮدﻩ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺁﺧﺮ ﻣﮕﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﺁﺑﺮوﯼ ﻓﺮهﻨﮕﯽ را ﺣﺬف ﮐﺮد؟‬
‫ﺳﺮاغ ﻣﺘﻮن ﮐﻬﻦ هﻢ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮدارﻳﺪ ﭼﺎپ اول و دوم رﺳﺘﻢاﻟﺘﻮارﻳﺦ را ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫هﻤﻴﻦﻃﻮر اداﻣﻪ ﺑﺪهﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ دﻳﻮانهﺎﯼ ﮐﻬﻦ را هﻢ ﻣﻤﻴﺰﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻏﺰلهﺎﯼ ﺣﺎﻓﻆ را‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ هﻢ ﻗﻤﺼﺮ ﮐﺎﺷﺎن را ﺑﻪ ﺟﺮم ﺁن هﻤﻪ ﮔﻞهﺎﯼ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﻣﻤﻴﺰﯼ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﺎﺷﺎن را ﺑﻪ ﺟﺮم‬

‫‪٩‬‬
‫داﺷﺘﻦ ﻗﻤﺼﺮ‪ ،‬و دﺳﺖ ﺁﺧﺮ اﻳﺮان را از ﮐﺮﻩﯼ ﺧﺎﮎ ﺣﺬف ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎزﻩ ﮔﻴﺮم ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﻠﻢ‬
‫ﺁزاد ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﮐﺘﺎﺑﯽ را ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ در اﺻﻔﻬﺎن هﻴﭻﻳﮏ از اﻳﻦ ﮐﺘﺎبهﺎ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫اﻳﻦ روزهﺎ در ﻣﯽﺁﻳﺪ‪ :‬ﮔﻮرﮐﯽ‪ ،‬ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ‪ ،‬ﺁلاﺣﻤﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻨﯽاش ﭼﻴﺴﺖ؟ ﮔﻴﺮم ﮐﻪ‬
‫ﺁنﺟﺎ هﻢ اﻳﻦ ﮐﺘﺎبهﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﮕﺮ ﺁدم ِﮐﺘﺎبﺧﻮان ﭼﻘﺪر ﭘﻮل دارد‪ ،‬ﺁنهﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﮐﺘﺎبهﺎﯼ ﮔﺮان؟ ﮔﻨﺪم وارد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻄﺮ‪ ،‬و هﺰار ﮐﻮﻓﺖ وزهﺮﻣﺎر‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫در ﻣﻮرد ﮐﺎﻏﺬ ﻣﯽﮔﻮﻳﻨﺪ ﺧﻮدﮐﻔﺎﻳﻴﻢ‪ ،‬و ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﺎپﺧﺎﻧﻪهﺎ ﻣﺪام در اﺷﻐﺎل ﺑﻮﻟﺘﻦهﺎﯼ‬
‫ﻓﺮهﻨﮓ و هﻨﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﺷﻐﺎل ﺟﺸﻦ هﻨﺮ‪ ،‬ﺟﺸﻦ ﻃﻮس‪ ،‬ﺟﺸﻦ ﺳﻮﮔﻮارﯼ ﻓﺮهﻨﮓ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫اﺻﻼ ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻤﻴﺰﯼ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻳﺎ ﺳﺎﻧﺴﻮر‪ -‬ﻗﺮار اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻣﻤﻴﺰﯼ‪-‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮔﻔﺖ اﻳﮑﺲ‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮد ﮔﻔﺖ ﻗﺘﻞ ﻓﺮهﻨﮓ‪ .‬ﻗﺎﺗﻞ ادب‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ درﺳﺖ وﻗﺘﯽ ﮐﺘﺎﺑﯽ را‬
‫ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩاﯼ را ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮﯼ را ﺣﺬف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺘﺎبﺧﺎﻧﻪهﺎﯼ‬
‫ﺗﻌﺎوﻧﯽ داﻧﺶﺟﻮﻳﺎن را ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ ﮐﺘﺎبهﺎﯼ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﮔﺎن و ﺷﺎﻋﺮان را ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﺟﺎﻳﺶ‬
‫ﻧﻘﺎبهﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮعاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮعاﻟﻨﻔﺲ‪ ،‬و‬
‫ﮔﺎهﯽ اﮔﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ از ﭘﺲ ﺗﻨﺪﺑﺎدهﺎﯼ اﺳﮑﻨﺪرﯼ‪ ،‬ﭼﻨﮕﻴﺰﯼ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬ﺳﻤﻮمهﺎﯼ‬
‫ﺗﻴﻤﻮرﯼ‪ .‬ﮐﺮاﻳﻪ و ﺗﺮاﻓﻴﮏ و هﺰار ﮐﻮﻓﺖ و زهﺮﻣﺎر دﻳﮕﺮ هﻢ هﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‬
‫ﭼﻨﺪﮐﺎر ﻣﯽﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻴﻦ ﺁدﻣﯽ ﺧﻮاﻩ و ﻧﺎﺧﻮاﻩ وﻗﺘﯽ ﻓﺮاﻏﺖ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ‪ -‬اﮔﺮ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ‪ -‬ﺗﺎزﻩ‬
‫ﻳﺎدش ﻣﯽﺁﻳﺪ‪ :‬ﻳﮑﯽ دو ﻧﻔﺮ ﻣﺮا داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺲ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪،‬ﻳﺎ دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮ‪ -‬ﭼﻪ ﻓﺮق ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‪-‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ .‬در ﻣﻮردﭼﯽ؟ ﺧﻮب‪ ،‬هﻤﻴﻦ دﻳﮕﺮ‪ ،‬هﻤﺎن ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ ﺑﭙﺴﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺁن دﻩ هﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ‪ ،‬هﻤﺎن ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﻣﻦ هﻢ ﻣﯽداﻧﻢ‪ ،‬ﺁنهﺎ در ﭘﺴﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺁﺷﮑﺎر‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺘﻔﻨﻦ‬
‫ﺧﻮدش را ﺑﺎ هﻢﻗﺪهﺎﻳﺶ ﻣﯽﺳﻨﺠﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩﮔﺎن ﺑﺎﻟﻔﻌﻠﺶ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻏﻠﺐﺷﺎن ﺳﻼم و ﻋﻠﻴﮏ‬
‫دارد‪ ،‬ﺑﺎ هﻢﭘﺎﻟﮑﯽهﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺎ ﺁن ﻳﮑﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺑﺎ ﺑﻬﻤﺎن‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ ﮐﻪ در ﮐﻞ ﺟﻬﺎن‬
‫داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﯽ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﺬرد و ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﮏ داﺳﺘﺎن از ﻓﺎﮐﻨﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﻳﺎ‬
‫داﺳﺘﺎنهﺎﯼ ﭼﺨﻮف را ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺑﻮد دﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﺣﺮﻓﻪاﯼ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻩ‬
‫ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻧﮑﺮدن‪ ،‬درﮔﻴﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ هﻤﻪﯼ ﺁنﭼﻪ اﮐﻨﻮن ﺣﻀﻮر دارد و از ﺁن ﺑﺮﮔﺬﺷﺘﻦ و ﻧﻪ‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدن‪ ،‬در ﭼﻨﺒﺮﻩﯼ ﻣﻤﻴﺰان ﻧﻤﺎﻧﺪن و ‪ ...‬ﮐﺎرﯼ اﺳﺖ ﺑﺲ دﺷﻮار‪ ،‬و ﺗﻮﻗﻒ و‬
‫ﻣﺮگ از هﻤﻴﻦﺟﺎ ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ راﺿﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮ هﻢ راﺿﯽ ﺷﺪﯼ‪ ،‬ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ‬
‫ﺟﺎﻳﺖ ﻣﯽدهﯽ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺖ را دراز ﻣﯽﮐﻨﯽ و ﻣﯽﮔﻮﻳﯽ‪" :‬ﺧﻮب‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻨﻢ!" در ﺁﻳﻨﻪات ﻋﮑﺴﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﻴﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﺗﺎرﻳﺦ ادب اﻣﺮوز‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﯽﺧﻮاﺑﯽ‪ ،‬دراز ﺑﻪ دراز‪ ،‬و ﻣﯽﻣﻴﺮﯼ‪.‬‬

‫‪ -٥‬ﮐﻮچهﺎﯼ اﺿﻄﺮارﯼ ﻳﺎ اﺟﺒﺎرﯼ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ از اﻳﻦﺟﺎ ﻣﯽرود‪ ،‬ﺁﻓﺘﺎﺑﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ‬
‫ﭼﻬﺮﻩاش ﻣﯽﺗﺎﺑﺪ ﻳﺎ ﺗﻮرﻳﺴﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺜﻞ ﺟﻤﺎلزادﻩ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻦ‬
‫ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ادوارد ﺑﺮاون ﻳﺎ رﻳﭙﮑﺎ‪ ،‬و ﻳﺎ دﻳﮕﺮ ﮐﻼم و زﺑﺎن را ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ زﻧﺪﻩ را ﺑﺎ واﺳﻄﻪ ﻣﯽﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎزﻩ ﻋﻴﺐ هﻤﻪﯼ اﻳﻦ ﺳﻔﺮﮐﺮدﻩهﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﻣﻮرد ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪﻳﺎتﺷﺎن‪ ،‬هﻢ ﻏﺮﺑﺖﺷﺎن ﻧﻤﯽﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﯽ‪ ،‬ﻋﻠﻮﯼ‪ ،‬از اﻳﻦ‬
‫ﺟﻤﻠﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮوﯼ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﻴﻪ ﻳﺎ ﻣﺜﻞ هﺪاﻳﺖ ﺑﻪ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺑﻮف ﮐﻮر ﺑﺮﮔﺮدﯼ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﺁﻟﻤﺎن ﻳﺎ ﺷﻮروﯼ ﻳﺎ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﻪ‪.‬‬

‫‪ -٦‬دورﻩﯼ ﻓﺘﺮت ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺎ هﻨﻮز در دورﻩﯼ ﻓﺘﺮت ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺻﺪ و ﺑﻴﺴﺖ‬
‫ﺳﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻨﻮز ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪﻩﯼ ﻓﺮهﻨﮓاﻳﻢ و ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ﺁدمهﺎﻳﯽ ﮐﻪ دارﻳﻢ ﺟﺰ ﭼﻨﺪ‬

‫‪١٠‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ و ﻳﮑﯽ دو ﻣﺤﻘﻖ)ﻣﺜﻞ ﺁدﻣﻴﺖ‪ ،‬ﺁرﻳﺎنﭘﻮر‪ ،‬ﺁﺷﻮرﯼ( و ﻣﻨﺘﻘﺪ‪ :‬ﻣﺜﻞ‬
‫ﻣﺴﮑﻮب ِﻣﻘﺪﻣﻪاﯼ ﺑﺮ رﺳﺘﻢ و اﺳﻔﻨﺪﻳﺎر‪ ،‬ﺳﻮگ ﺳﻴﺎوش‪ ،‬هﺰارﺧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻧﻘﺪ ﻣﺎهﯽ‬
‫ﺳﻴﺎﻩاش) ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﻮد در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬و ﺷﻬﺮت اﻳﻦ ﮐﺘﺎب را هﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ(‪ .‬ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ﺁدمهﺎﻳﯽ ﮐﻪ دارﻳﻢ هﻤﺎن ﻣﺘﺮﺟﻢاﻧﻨﺪ ﮐﻪ هﻤﻪﯼ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنهﺎﯼ ﻓﺮهﻨﮕﯽ و اﻧﺘﺸﺎراﺗﯽ‪ ،‬ﺑﻮﻟﺘﻦهﺎ‪ ،‬ﺳﻮگوارﻩهﺎ و ﺟﺸﻦوارﻩهﺎ‪ ،‬ﻣﺠﻼت‬
‫دوﻟﺘﯽ و ﻧﻴﻤﻪدوﻟﺘﯽ را ﻣﯽﭼﺮﺧﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﻪﯼ ﻣﺘﺮﺟﻢ ِﺻﺮف)اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑﻪ ﮐﻨﺎر(‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺘﺨﺼﺺ ﺑﻮدن اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ هﻴﭻ ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ ،‬در هﻴﭻ ﻣﻮردﯼ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ازاﯼ داﻧﺴﺘﻦ دو زﺑﺎن ﻳﺎ ﺳﻪﺗﺎ و اﺳﺘﻔﺎدﻩ از اﻳﻦ داﻳﺮةاﻟﻤﻌﺎرف و ﺁن ﻳﮑﯽ‪،‬‬
‫و ﻏﺎرت اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻳﺎ ﺁن ﻗﺴﻤﺖ و ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺶ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺨﺘﺼﻪﯼ دﻳﮕﺮش‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ رﻳﺸﻪاش اﻳﻦﺟﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ وﺿﻊ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ داﻣﺎن‬
‫دﻳﮕﺮان دارد‪ ،‬ﭘﺎﻳﯽ اﻳﻦﺟﺎ و ﭘﺎﻳﯽ ﺁنﺟﺎ ‪ ،‬و هﻤﻴﻦﮐﻪ اﺳﻤﺶ را ﮐﻨﺎر ﮐﺎﻣﻮ‪ ،‬داﺳﺘﺎﻳﻔﺴﮑﯽ‪،‬‬
‫هﻤﻴﻨﮕﻮﯼ و دﻳﮕﺮان و ﺑﻪ هﻤﺎن درﺷﺘﯽ ﭼﺎپ ﮐﺮدﻧﺪ ﺧﻮدش را ﮐﺎﻣﻮ ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮدش‬
‫را ‪...‬اﺳﺘﻐﻔﺮاﷲ‪ .‬درﺳﺖ ﺷﺒﻴﻪ ﻣﻮﻧﺘﺎژﭼﯽ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﻮرژوازﯼ واﺑﺴﺘﻪ‪،‬‬
‫واردﮐﻨﻨﺪﻩﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﻳﺨﭽﺎل‪ ،‬اودﮐﻠﻦ‪ ،‬ﻣﺎرﭼﻮﺑﻪ‪ ،‬و ﻧﻪ ﮐﺎﻏﺬ و ﭼﺎپﺧﺎﻧﻪ و ﺻﺤﺎﻓﯽ‪.‬‬
‫ﺧﻮب‪ ،‬ﮐﺎرﻳﺶ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺎ هﻨﻮز هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﻨﻴﻢ و ﺁنﭼﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‬
‫ﻳﮏ از هﺰار اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺘﺎبهﺎﯼ اﺻﻠﯽ را هﻨﻮز ﻧﺨﻮاﻧﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎﯼ ﻣﺆﻣﻨﯽ از ﺳﺎرﺗﺮﮔﻔﺖ‪ :‬اﻧﮕﺎر ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺑﻘﺎل ﺳﺮ ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﮐﺪام‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺶ‪ .‬ﮐﺘﺎبهﺎﯼ اﺻﻠﯽ او ﺟﺰ ﻳﮏ ﺳﺨﻦراﻧﯽ و ﻳﮏ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ و ادﺑﻴﺎت ﭼﻴﺴﺖ؟ هﻨﻮز‬
‫درﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ)اﻟﺒﺘﻪ در زﻣﻴﻨﻪﯼ داﺳﺘﺎن و ﻧﻤﺎﻳﺶﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﯽ ﺷﺪﻩاﻳﻢ و اﻳﻦ را ﻣﺪﻳﻮن‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮ هﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ‪ :‬ﻗﺎﺿﯽ‪ ،‬ﺑﻪﺁذﻳﻦ‪ ،‬ﺁلاﺣﻤﺪ‪ ،‬درﻳﺎﺑﻨﺪرﯼ‪ ،‬ﮐﺸﺎورز‪،‬‬
‫داﻧﺸﻮر‪ ،‬ﭘﺮوﻳﺰ دارﻳﻮش‪ ،‬ﮐﺎﺿﻢ اﻧﺼﺎرﯼ‪ ،‬ﻣﺴﮑﻮب‪ ،‬ﻧﺠﻔﯽ‪ ،‬رﺣﻴﻤﯽ‪ ،‬ﺣﺒﻴﺒﯽ‪ ،‬ﻳﻮﻧﺴﯽ‪،‬‬
‫ﺧﺒﺮﻩزادﻩ‪ ،‬ﻣﻴﺮﻋﻼﻳﯽ و دﻳﮕﺮان(‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺟﻤﺎلزادﻩ ﻓﺎرﺳﯽ ﺷﮑﺮ اﺳﺖ را ﻧﻨﻮﺷﺖ ﺗﺎ‬
‫هﺪاﻳﺖ" زﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدش را ﮔﻢ ﮐﺮد"‪" ،‬داشﺁﮐﻞ"‪ ،‬و داﺳﺘﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩ ِ"ﺳﻪ ﻗﻄﺮﻩ ﺧﻮن" را‬
‫ﻧﻨﻮﺷﺖ داﺳﺘﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻴﻤﺎﻳﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺷﻌﺮﯼ ﻧﺪارﻳﻢ‪ ،‬ﺣﺎل اﮔﺮ هﻤﻪﯼ ﺷﻌﺮهﺎﯼ‬
‫ﺟﻬﺎن را هﻢ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﺮدﻩاﻳﻢ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﻴﻨﺪﻳﺸﺪ‪ ،‬ﻧﻨﻮﻳﺴﺪ‪،‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪاﯼ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺲ دورﻩﯼ ﻓﺘﺮت ﺗﺮﺟﻤﻪ هﻨﻮز اداﻣﻪ ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ و ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺁدمهﺎﻳﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد اﻟﺘﻘﺎﻃﯽ‪ ،‬ﺧﻮﺷﻪﭼﻴﻦ‪ ،‬ﺁدمهﺎﯼ داﻳﺮةاﻟﻤﻌﺎرﻓﯽ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮓﺳﺘﺎنﻧﺸﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻟﻐﺖ و ﻣﻌﻨﯽ درﺑﻴﺎر‪ ،‬و ﻧﻪ ﻣﺘﻔﮑﺮ و اﻧﺪﻳﺶﻣﻨﺪ‪...‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﮐﻨﻢ‪ :‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪاﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺎ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ درﺟﺎ ﻣﯽزﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺻﺮف‬
‫ﺟﻤﻊﮐﺮدن ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺁن ارزش ﻣﯽدهﺪ و اﻳﻦﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ واﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻬﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﺶ هﻢ ﻣﯽداﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﻌﻴﺎر ارزشهﺎﻣﺎن هﻤﺎنهﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﻴﺰان‪ -‬ﺑﺒﺨﺸﻴﺪ‬
‫اﻳﮑﺲ‪ ،‬ﻗﺎﺗﻼن ﻓﺮهﻨﮓ و ادب‪ -‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺮﺗﺐ دور و ﺗﺴﻠﺴﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻼد و‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ زﻧﺪانﺑﺎن و زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻻﮐﻠﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲرﻓﺖ و ﭘﻴﺶرﻓﺖ ِﮐﺎر از هﻤﻴﻦ‬
‫ﻗﺮار ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺁدمهﺎﻳﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ داﺷﺖ ﻧﻴﻢﻣﺮدﻩ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ زﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺗﺮسﺧﻮردﻩ‪،‬‬
‫ﻳﺎ هﻤﻪﭼﻴﺰ اﻣﺎ ﻧﻪ ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬هﻤﻪﮐﺎرﻩ اﻣﺎ ﻧﻪ داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬و اﻳﻦ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩﯼ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪١١‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﮔﺬار از اﻳﻦ ﺑﺮزﺧﯽ ﮐﻪ ﺻﺪ ﺳﺎﻟﯽ اﺳﺖ درﺁﻧﻴﻢ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻳﮑﯽ اﺳﺖ از هﺰاران‪،‬‬
‫ﻳﮏ دﺳﺖ اﺳﺖ و ﻳﮏ ﻗﻠﻢ‪ .‬ﺗﮏ ﺗﮏ ﺷﻤﺎ هﻢ ﺣﺘﯽ ﻣﺴﺆل ِﮐﻒزدنهﺎﺗﺎن هﺴﺘﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺸﻮﻳﻖهﺎﺗﺎن‪ ،‬ﺗﮑﺬﻳﺐهﺎﺗﺎن‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﮐﺎر ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩاﯼ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﺸﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﻤﺮ ﺧﻢ ﮐﺮد‪،‬‬
‫رﻳﺸﻪاش ﻗﻄﻊ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﺎخ و ﺑﺮگهﺎش رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﮑﺮ ﮐﺮد ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ در‬
‫داﺳﺘﺎﻧﺶ ﻋﮑﺴﯽ را ﭘﺎرﻩ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻤﺎﻗﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻋﺎﺑﺮﯼ ﺑﺪهﺪ‪ ،‬ﺗﻔﺘﮕﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺻﻴﺎدﯼ‪،‬‬
‫ﻏﺒﻨﯽ اﺳﺖ ﻋﻈﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮔﻔﺖ ﮐﺎش ﻣﺎهﯽهﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ از اﻳﻦ ﭘﺲ در اﺑﻨﺪاﯼ راﻩ‬
‫ﺧﻮردﻩ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﻮﺿﯽ‪ ،‬ﺁبداﻧﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻘﻴﺮ اﻳﻦ ﺑﭽﻪﻧﻬﻨﮓهﺎ را‪ -‬ﮐﻪ اﺳﻢﺷﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﺴﻞوار ذﮐﺮ ﺷﺪ و ﺗﺎزﻩ دارﻧﺪ ﺷﻨﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ -‬ﺧﻔﻪ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﯽﺑﻴﻨﻴﻢ ﺑﺎ هﻤﻴﻦ ﻧﻈﺮ‬
‫اﺟﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدم ﻧﺜﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ دﻳﮕﺮ راﻩ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در هﻤﻴﻦ ﭘﻨﺠﺎﻩ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل‪ ،‬دﻩ‬
‫ﺑﻴﺴﺖ داﺳﺘﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻋﺎﻟﯽ دارﻳﻢ‪ ،‬ﺟﺎدﻩ دﻳﮕﺮ ﮐﻮﺑﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺎ‪ ،‬هﻤﻪﯼ ﻣﺎ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﺧﻤﻴﺪﻩاﻳﻢ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪاﻳﻢ ﺣﺪاﻗﻞ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﺗﻨﮓ ﻣﻴﺪان ِﺑﯽروزن اﺳﺖ‪،‬‬
‫وﮔﺮﻧﻪ‪ -‬ﺑﺮﺧﻼف ﻓﺮﻣﻮدﻩﯼ اﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﻳﺎ ﺁن ﺗﺎرﻳﺦﻧﻮﻳﺲ‪ -‬ﺑﺎ هﻤﻪﯼ ﻓﺮوﺗﻨﯽهﺎ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫داﺷﺖ ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﻗ ّﺪﻣﺎن ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ دﻳﻮارهﺎﻳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻤﻴﺰان‪ ،‬هﻤﻪﯼ ﻣﻘﺎﻃﻌﻪﮐﺎران ِ‬
‫ﺧﺸﺖ و دﻳﻮار در ﻋﺼﺮ ﻣﻘﺎﻃﻌﻪﮐﺎران و دﻻﻻن ﮔﺮدﻣﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﻧﻤﺎﻧﻴﻢ و‬
‫ﻧﻤﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬درﺟﺎ ﻧﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﻧﺸﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺪاوﻣﯽ در ﻣﻘﻮﻟﻪﯼ ﻓﺮهﻨﮓ ﭘﻴﺪا ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺘﺎبهﺎﯼﻣﺎن‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﻮد و ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩﮔﺎنﻣﺎن ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و هﻤﻴﻦﻃﻮر ﮐﺘﺎبهﺎ و ﮐﺘﺎبﺧﺎﻧﻪهﺎ ﻣﺼﺎدرﻩ‬
‫ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎور ﮐﻨﻴﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﺣﺪاﻗﻞ ﻏﻨﯽﺗﺮﻳﻦ ادﺑﻴﺎت ﺟﻬﺎن ﺳﻮم را ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁورد‪،‬‬
‫هﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﻌﺮﻧﻮ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎد!‬

‫ﻣﺘﻦ ﺳﺨﻦراﻧﯽ در دﻩ ﺷﺐ ﺷﻌﺮ ﮐﺎﻧﻮن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﮔﺎن اﻳﺮان در اﻧﺠﻤﻦ ﻓﺮهﻨﮕﯽ اﻳﺮان و ﺁﻟﻤﺎن‬
‫)‪١٨‬ﺗﺎ ‪ ٢٨‬ﻣﻬﺮ ‪ .(٥٦‬ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ در دﻩ ﺷﺐ‪ ،‬اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ‪١٣٥٧،‬‬

‫ﺑﺎغ درﺑﺎغ‬
‫‪khalil.blogspot.com‬‬

‫‪١٢‬‬