Th gii thay i,

ton cu ho v
x hi tri thc
Tc gi: John V
Ngi dch v bin tp: Ng Trung Vit

H Ni, 12/2012

Ngun t liu: John Vu, Carnegie Mellon University

http://www.science-technology.vn

Mc lc

1. Th gii ang thay i .......................................... 1

Dch chuyn t x hi cng nghip sang x hi tri thc .......... 2
Bin i sang doanh nghip ton cu ...................................... 6
X hi tri thc- Th gii phng ................................................. 9
Thi i thng tin-1 ................................................................ 13
Thi i thng tin-2 ................................................................ 16
Kinh t thng tin...................................................................... 19
S hu v chia s .................................................................. 22
Cng ngh thng tin ............................................................... 24
D bo tng lai .................................................................... 27
S thc ho v Internet .......................................................... 30
Wikinomics - kinh t wiki ........................................................ 31
Mng x hi ............................................................................ 32
Tng lai ca my tnh .......................................................... 37

2. Ton cu ho ....................................................... 41
Ba t sng ca ton cu ho ............................................... 41
t sng ton cu ho th hai ............................................... 46
Ci nhn mi v ton cu ho ................................................ 51
Cch nhn khc v ton cu ho ............................................ 54
Ton cu ho v pht kin ..................................................... 58
Xu hng ton cu................................................................. 61
Tc ng ca ton cu ho .................................................... 64
Ton cu ho trong mi nm ti ......................................... 69
Cuc chi ton cu ho ......................................................... 73
Thay i ton cu ................................................................... 78
Tri thc ton cu .................................................................... 80

3. Khon ngoi......................................................... 86
Khon ngoi ton cu ............................................................ 86
Kinh doanh khon ngoi ......................................................... 89
D bo th trng khon ngoi .............................................. 92
Vi cng nhn : Xu hng khon ngoi ton cu mi ............ 94
Th trng khon ngoi CNTT 2011 -2015 ............................ 98
Xu hng thu ngi ca cng nghip 2012-2018 ............. 101

4. Cng ngh thay i nhanh ............................... 107

Thay i cng ngh .............................................................. 107
Cng nghip cng ngh thng tin ........................................ 110
Xu hng mi ni ln........................................................... 118
Xu hng cng nghip mi ................................................. 123
Xu hng tng lai .............................................................. 125
Tng lai ca CNTT............................................................. 129
Xu hng cng nghip 2012 ................................................ 132
Cng ngh mi ..................................................................... 135

6. Kinh t tri thc................................................... 139

Bi hc lch s ...................................................................... 139
Nn kinh t da trn tri thc ................................................ 145
Nn kinh t tri thc-1 ............................................................ 147
Nn kinh t tri thc-2 ............................................................ 152
Nn kinh t tri thc-3 ............................................................ 155
Nn kinh t tri thc-4 ............................................................ 159
Nn kinh t tri thc-5 ............................................................ 163

7. X hi tri thc .................................................... 171

X hi tri thc-1 .................................................................... 171
X hi tri thc-2 .................................................................... 176
X hi tri thc-3 .................................................................... 179
X hi tri thc-4 .................................................................... 184
X hi tri thc-5 .................................................................... 188
X hi tri thc: bi hc rt ra ................................................ 194
Qun l trong x hi tri thc .................................................. 200
Xu hng tri thc ................................................................. 204
X hi tri thc: o c v lun l ........................................ 208

ii

Cng vic vt l v cng vic tri thc .................................... 211

Con ngi trong x hi tri thc ............................................ 215
Cng nhn tri thc ................................................................ 219

8. Gio dc mi ..................................................... 223

Vai tr ca gio dc .............................................................. 223
Gio dc l nn tng ca x hi tri thc............................... 227
Gio dc trong x hi tri thc-1 ............................................ 230
Gio dc trong x hi tri thc-2 ............................................ 236
Gio dc v ton cu ho .................................................... 240
Ci tin gio dc ................................................................... 244
H thng gio dc ................................................................ 249
H thng gio dc mi ......................................................... 252
Gio dc cng ngh ............................................................. 258
Nm nc c gio dc nht ................................................. 262

iii

1. Th gii ang thay i

Bc sang th k 21, ton th gii i vo nhng bin i

ln trn nhiu phng din v nhiu chiu. ng lc su xa
cho nhng bin i cn bn ang din ra nm s pht trin
mnh m ca khoa hc v cng ngh cng nh cc ng dng
i tr trn qui m ton cu. Nhng bin i trong cc cng
ngh sn xut em ti nhng phng php v cng c lm vic
mi, thay i cc quan h vn c trong cc t chc, trong x
hi. c bit cng ngh thng tin bin i t vai tr h tr
sang vai tr chin lc v to kh nng mi cho mi t chc.
S xut hin ca Internet v cc ng dng ton cu to iu
kin cho ton cu ho pht trin, lm bin i hnh thi kin
trc doanh nghip v cc t chc. Kin trc doanh nghip mi
tr thnh i hi bt buc cho mi t chc hin i thch
ng vi hon cnh ngy nay.
iu ny a nhiu nc chuyn dn t cc hnh thi x
hi khc nhau sang giai on pht trin x hi thng tin v tri
thc. Vai tr ca thng tin v tri thc vi t cch l ti sn
chnh ca thi i ang ngy cng tr thnh nn tng cho mi
ng thi pht trin ca tng c nhn, tng t chc - doanh
nghip v tng quc gia. Nhng bin i mi t ra nhng
i hi thay i cn bn i vi h thng gio dc xem nh
mi trng nui dng ngun tri thc v k nng m x hi cn
1

ti. Mt khc iu ny cng a ti nhng bin i cn bn

trong cch tng c nhn nhn nhn v tri thc v k nng ca
mnh, v cch u t v pht trin chnh nng lc ca mnh
lun thch ng vi nhng i hi mi ca x hi thng tin tri
thc.
Trong cc phn sau y chng ta s nhn nhn k hn v
nhng dch chuyn ln lao ca thi i.

Dch chuyn t x hi cng nghip sang x hi

tri thc
X hi con ngi c nhiu bin chuyn trong sut lch
s. T thi tin lch s cho ti qung 5000 nm trc cng
nguyn l thi k ca x hi sn bn hi lm vi thc n v
ch l ti sn chnh. T 5000 nm trc cng nguyn cho ti
th k 18 l thi k x hi nng nghip. t ai v ma mng l
ti sn chnh ca x hi v cc cuc chin tranh ch yu
xm chim t ai. X hi con ngi tn ti v pht trin da
trn canh tc nng nghip.
T th k 18 ti th k 20, cc nc dn chuyn sang thi
k x hi cng nghip. Ti sn x hi lc ny c nhn nhn
theo xng my v thit b m x hi c. Tri thc con ngi
bt u c a vo cc qu trnh sn xut khng ph thuc
thin nhin nh trong x hi nng nghip. Cc cuc chin tranh
xm chim thuc a trong thi k ny nhm v vt ti
nguyn thin nhin ca cc nc khc.
Th k 21 chng kin s chuyn i ca x hi sang hnh
thi mi: x hi thng tin v tri thc. Trong x hi ny k nng
v tri thc ca con ngi tr thnh ti sn chnh ca mi t
chc. Thay v vic ch trng vo chim cc ngun ti nguyn
2

t nhin th cc cng ti v x hi pht trin chuyn hng sang

ch trng vo vic thu ht v chim dng cc ngun ti nng
v cht xm con ngi trn ton th gii, khng l thuc v tr
a l v thi gian.
Vi x hi cng nghip, nhn t chnh l kch c (cng
ln hn, cng tt hn), vi tiu th khi lng ln nng lng
(kh, du), khi lng ln vt t th h tr cho ch to theo
dy chuyn ln, v lc lng lao ng ln; c bit lao ng
chi ph thp, lm vic trong cng nghip.
Vi x hi tri thc, nhn t chnh l tc (cng nhanh
hn, cng tt hn) vi cc ngnh cng nghip thay th vt t
th bng vt t mi v tin tin nh silicon v composites. Qu
trnh thu nh vi vic pht trin cc k thut di micro trong
in t (LSI v VLSI), v qui trnh ch to c pht trin
mc nano (khoa hc nano v cng ngh nano) c kim sot
bi cc robot thay v con ngi. Bi v nhng nhn t ny, vic
ch to s dng t nng lng, t lao ng k nng thp m tng
cng nhn c k nng cao c gio dc i hc.
Cng ngh v k ngh dn tr thnh phng tin pht
trin mi trng i mi, pht kin gia cc c nhn con
ngi. Sng to tp th ca s ng ngi tr thnh ng lc
pht trin chnh cho x hi, khc vi vi trc y sng to ch
gii hn trong mt s nh khoa hc tn tui. Nu nh ban u,
cng ngh v k ngh gp phn thc y cng nghip pht
trin, vi mc ch chnh l t ng ho cc qu trnh lao ng
th cng ca con ngi, th ngy nay vi pht trin ca x hi
tri thc, cng ngh v k ngh ly mc ch chnh l to ra mi
trng pht kin v cng tc pht huy ht tim nng ngm
n trong con ngi.
Trong x hi tri thc, cng ngh tr thnh nhn t to
kh nng v hnh v l cht xc tc cho tng tc v thng
mi. Th h mi by gi ang lm iu thnh nn tng cho
3

tm thc tp th, iu ang hnh thnh li theo ng t ny v

s cn bng quyn lc trong cng ngh, doanh nghip kinh
doanh v c nhn. Thc t, mt s ngi th h mi e do m
hnh kinh doanh truyn thng bi v n i din cho ham mun
sng to, t thc hin v tm thc ton cu. Tuy nhin, theo l
thuyt kinh t v m, trong nhng giai on sau ca cch mng
cng ngh, khng phi l cng ngh dn li s tng trng m
cch thc mi trin khai cng ngh v cch thc mi tin
hnh kinh doanh, iu chuyn giao gi tr mi.
Ngy nay mt nc khng cn c th da vo ngun ti
nguyn thin nhin d tha ca mnh cng lao ng gi r mt
m phi to ra u th kinh t da trn vic t hp ca pht kin
k thut v tri thc sng to. Trong th k trc, cc nc
tin b t vic p dng khoa hc vo cc k thut ch to bng
sn xut s lng ln, ni mt nhm nh ngi lao ng c k
nng cao qun l mt nhm ln hn nhng lao ng c k nng
thp. Trong nn kinh t tri thc ny nay, sn phm c to ra
bi nghin cu v pht minh c thc hin trong cc phng
th nghim ang to ra cc ngnh cng nghip tri thc ni cng
ngh da trn cc vt liu mi, vi in t, thit k c my
tnh h tr, k thut sinh hc, kim sot qui trnh tin tin, v
cc dch v nghip v khc. Tt c nhng iu ny i hi
cng nhn phi c k nng cao hn nhiu v t nht cng phi
c bng i hc tham gia. Thc t v cng ngh khuch tn
vo mi lnh vc, mi khu vc ca nn kinh t nn x hi tr
thnh "x hi tri thc", iu tc ng ln mi kha cnh ca
cuc sng thng ngy ca chng ta.
Bin i t x hi cng nghip sang x hi tri thc v
nn kinh t ton cu c dn li bi tm quan trng tng ln
ca tri thc, c tri thc k thut v tri thc v thng tin v nhn
bit. im mu cht ca qu trnh tng tri thc trong x hi v
trong tng con ngi l vic mc d sng to vn mang bn
cht trc gic, trc cm ca c nhn con ngi c th, nhng
4

chnh khoa hc v cng ngh ang to ra mi trng h tr cho

vic khu gi, khuch i v pht tn cc sng to ngay t
nhng tng ngm n, cn m h trong u con ngi.
Trong x hi tri thc, cng ngh ang tr thnh mt phn
tch hp ca x hi v ng vai tr ngy cng tng trong vic
hnh thnh cc hot ng ca con ngi, cng ti, cng nghip
v chnh ph. Chung cuc, iu nh hng ti x hi v
hnh vi ca mi ngi sng trong . Vic truy nhp d dng
vo cng ngh, c t hp vi trao i ton cu thc hin
c cho mi ngi, ph v cc rng buc a l v trao i
v tng tc.
Do s dch chuyn mi quan tm t my mc t ng
sang con ngi sng to, cch nhn vo khoa hc - cng ngh cng nghip cng cn dch chuyn khng ch vo i tng
ca th gii khch quan, m phi nhn su hn vo th gii ch
quan, th gii con ngi. Chng ta cn nhn vo trong x hi tri
thc t gc nhn nhn vn, khng ch hi t vo cch p dng
tri thc m cn vo cch phn tch mi thng tin chng ta c
th ra quyt nh ng lm li cho gia nh, x hi, quc gia v
mi trng chng ta. Cng nh ng c hi nc v in
khai thc nng lng lm cho cuc cch mng cng nghip
thnh c th, cc t ph s thc v gen ang thay i cch
chng ta ngh hnh thnh nn c s ca x hi tri thc.
Ti sao chng ta cn x hi tri thc? Ngy nay cng ngh
thay i nhanh hn kh nng chng ta x l thay i. Con
ngi tng trn tri t trong qung 7 triu nm, nhng 80
phn trm cc tin b trong cng ngh ch mi xut hin trong
100 nm qua. T l ny ang tng tc, khng chm i. Nhiu
thng tin c to ra trong 30 nm qua cn nhiu hn trong
5,000 nm trc . Nu chng ta khng chp nhn s kin
ny, chng ta khng bao gi hiu c ti sao chng ta cn tr
thnh x hi tri thc.
5

Bin i sang doanh nghip ton cu

Trong lch s, nhng c cu t chc con ngi ban u
c hnh thnh xung quanh c ch quyn lc chnh tr, cc th
ch nh nc, c bit th hin r cc nh nc phong kin.
Khi kinh t pht trin, bt u hnh thnh cc doanh nghip
phc tp, song hnh vi c ch nh nc, nhng tp trung ch
yu vo vic t chc mi ngi thc hin cc qu trnh sn
xut ngy mt phc tp hn.
Doanh nghip c in c hnh thnh theo kin trc
Adams Smith nu ra th k 17. Nguyn tc m Smith a ra l
chia cc qui trnh cng vic phc tp thnh cc bc n gin
hn. Smith cng ch ra rng cc bc n gin c th c t
hp theo cch khc nhau to ra cc qui trnh mi. Doanh
nghip truyn thng c thit lp trn c s tng tc vt cht
gia con ngi c th v thng qua qui trnh xc nh. n
gia th k 19, cc cng ti cng nghip tin ho thnh chui
phc tp cc qui trnh th cng. Nhp ca tin b chng
t phn ln cc cng ti phi tin ho dng cc qui trnh
nghip v ngy cng tng phc tp, vi s pht trin nhanh
chng v khi lng giao tc phi c x l th cng.
M hnh doanh nghip th k 20 da trn hai nguyn tc:
Xng my vi dy chuyn lp rp chuyn ng sn xut
s lng ln, v H thng qun l lc lng lao ng vt l
ln vn hnh dy chuyn sn xut. Thnh cng ca doanh
nghip ph thuc ch yu vo vn, ti nguyn thin nhin, lao
ng v h thng qun l. Mc ch cn bn ca doanh nghip
th k 20 l tm mi cch sinh li bng vic a ra nhng sn
phm cht lng, bt k ti chi ph u vo cho sn xut v
vic s dng ngun lc thin nhin. Nhn t then cht trong
tng trng kinh t trong th k 20 l trong cng nghip ch to
pht trin v bn Sn phm cng nghip ho. o xc

nh ca th k 20 l Trng lng - Khi lng tnh theo t l

cng ln cng tt.
Trong th k 21, m hnh doanh nghip ang thay i v
da trn ba nguyn tc: Dng cng ngh t ng ho sn
xut ch to, H thng qun l cng nhn tri thc v Pht
kin c sn phm tt hn v nhanh hn. Mc ch ca cc
doanh nghip th k 21 khng ch l sinh li vi sn phm c
cht lng cao m cn phi c khi lng ln v chi ph thp
nht. Nhn t then cht trong pht trin kinh t trong th k 21
l pht trin cng nghip tri thc to ra v bn Sn phm
thng tin v truyn thng. o xc nh ca th k 21 l Tc
: mi trao i thng tin v d liu u c thc hin qua
Internet cng nhanh cng tt.
S thay i quan nim kinh doanh gia th k 20 v th
k 21 c biu th qua biu sau:
Th k 20

Th k 21
Sinh li bng vic c sn
phm cht lng v khi
lng cao nht vi chi ph
thp

Sinh li
bng vic
c sn
phm cht
lng

Di th trng thay i v
iu kin cnh tranh

Qua phi hp ton cu v

Cng ngh thng tin v Ti
nguyn ngi

Internet ngy nay pht trin trn ton cu, to tin

cho kinh t th trng cng pht trin mnh qui m ton cu.
iu dn ti chu k kinh doanh ngy cng nhanh, theo tc
ca Internet. Cc doanh nghip by gi vn hnh nghip v
24 gi mt ngy, 7 ngy mt tun. Qu trnh t nhn ho v
hp nht cc cng ti din ra thng xuyn v nhanh chng.
Ngy nay vi nhng tin b ca cng ngh, xu hng
ton cu ho ang ni ln nh mt nhn t chnh chi phi cc
hot ng ca x hi v xuyn qua bin gii quc gia. Vi ton
cu ho, t ai khng cn b hn ch vo trong bin gii quc
gia bi v cng ti c th vn hnh bt k u, cho nn t ai
thnh khng quan trng na. Vi ton cu ho, cng ti c th
lm kinh doanh mi ni v c th gy vn t bt k ngun
no, khng b hn ch bn trong h thng ti chnh quc gia,
cho nn vn cng khng cn l nhn t quan trng na. V cc
cng ti c th vn hnh ton cu, khng c vn vi lao ng
bi v h c th thu bt k ngi no t bt k nc no ni h
cn, cho nn lao ng khng cn quan trng na. Nhng iu
ny chng t cc ngun lc c in m cc cng ti v quc gia
t xa vn coi l ng lc cho s pht trin nay khng cn
quan trng bng bng ngun lc mi: tri thc v k nng ca
con ngi.
Doanh nghip ton cu l doanh nghip lm kinh doanh
ton cu, ni doanh nghip c phi hp v tch hp trn c
s ton th gii, vi ti nguyn c chia s truy nhp vo
khi lng cao nht/ sinh li nht v th trng cht lng v
sn phm chi ph thp nht.
Vi ton cu ho, doanh nghip ang dch chuyn t kinh
t cc b sang kinh t ton cu theo cc cng ti m rng ra
ton cu; m c s ch to ni chi ph doanh nghip l hp l,
thu cng nhn bt k ch no h cn, gy vn t bt k ch
8

no c th, nhng doanh nghip s i din vi cnh tranh ln

bi v th trng m rng ny. Nhn t phn bit cho thnh
cng v tht bi l tri thc v p dng cng ngh vo trong
doanh nghip tn dng u th. Ton cu ho l qu trnh
tng tc v tch hp gia con ngi, cng ti v chnh ph ca
cc quc gia khc nhau. N m ra th trng mi c ni a v
quc t v c tc ng c ngha ln mi trng kinh doanh
khp th gii.

X hi tri thc- Th gii phng

My hm trc, ti thy mt bi bo hay v cng ngh
thng tin Nairobi, Kenya nh sau: vng nng thn ca
Kenya, sinh vin tm vic ng qung co trc tuyn phi i
kh xa ti thnh ph gn nht c Internet cafe. iu ny
c thay i vo nm ngoi vi vic to ra cng ti One-World
International, mt hng Kenya cung cp dch v tin nhn qua
in thoi di ng nhn ng qung co vic v cho php cc
ng c vin np n t bt k ch no h ang . "iu
tng i d dng. Mi iu bn cn l truy nhp vo in
thoi di ng" Anthony Mwaniki, ngi qun l doanh nghip
One-World International ni. "Trong vng vi thng, hng trm
nghn ngi bt u np n xin vic qua website ny v lm
cho One-Word International thnh mt doanh nghip thnh
cng v l cng ti tng trng nhanh nht Kenya nm 2008.
Tin nhn khng phi l mi, n tr thnh rt ph bin
trong gii tr, c bit chu , nhng ti khng bit rng
n cng ph bin chu Phi. Ti hi mt ngi bn chu Phi
v anh ta xc nhn: Vng, cng ngh thng tin l iu ln lao
by gi, c bit l my tnh v k ngh phn mm bi v n l
nim hi vng ln nht cho ngi chu Phi ngho c vic tt
9

hn, ngh tt hn, v c bit cc c hi lm vic trong vn

phng thay v trn cnh ng. Anh y bo ti rng mc du
iu mi ngi thy trn ti vi v chin tranh, bnh tt, ngho
i, cuc sng vn din ra, mi ngi vn phi sng v gio
dc l nim hi vng ln lao nht cho mi ngi chu Phi
c c lp, c t tc, v c chuyn t ngho nn sang
cch sng tt hn. Ngy nay hng nghn ngi chu Phi, t
mi nc v mi ch ang t tp trong cc lp hc my
tnh, lp trnh v k ngh phn mm. H bt u t rt sm v
li mun bi v vi t l tht nghip trn 50% v vi ni chin
bng pht nhiu ch, nim hi vng duy nht l hc tp v
tng lai tt hn. Vi internet, nhiu ngi c th lm vic cho
cc cng ti chu u t lng ca h, phn ln lm nhng iu
c s nh kim th v lp trnh nhng n vn c mt trm ln
tt hn lm vic trn cnh ng. Vi chi ph sng thp, vi
la c th gip gia nh h sng thoi mi tt hn ngi khc.
Anh ta kt lun: Vi nhiu ngi chu Phi, ton cu ho c tc
dng, Th gii phng l tuyt diu.
Ti dnh ngy hm sau lm nghin cu v thy rng
85% cc gia nh Hn Quc c kt ni bng rng (M ch c
63%) v tng ng theo mt bo co ca Din n kinh t th
gii nm 2008, M khng cn trn nh m l an Mch,
Thu in v Hn Quc chim ba v tr hng u l quc gia
tin tin nht v cng ngh. H thng xp hng ny da trn
vic tch hp cng ngh vo kinh doanh, kt cu nn v pht
kin. S kin ng quan tm khc l Trung Quc, cc cng ti
khng qung co vic trn bo ch m i thng vo websites.
Mt ngi bn Trung Quc bo ti: Rao vt trn bo ch cht
ri; chng ai c n na bi v n qu tr. Nu anh mun ng
ci g , phi mt vi ngy n c ng trn bo nhng
nu anh a n ln internet, anh nhn c p ng nhanh
chng. Internet tr thnh th trng khng l cho bn v
mua mi th bi v mi ngi khng cn kho hng thm na.
10

Khng tin u t vo nh kho, h c th bn cc th r hn

qua website ring ca h v v hu ht ngi Trung Quc u
thch mc c, websites bn cc th l vic kinh doanh ln by
gi. Mt s website c c ting Trung Quc v ting Anh cho
nn h cng bn mi th trn khp th gii. Mi ngi khng
cn i ti Trung Quc mua cc thc na. H c th nh,
tit kim tin my bay, dng bn phm m la bt k ci g h
mun v bm Mua. Trong vng vi ngy, h c th nhn
c hng ho nh. l sc mnh ca kinh doanh in t.
Tim nng c th trng khng l bn mi th mt cch
ton cu ang tin ho ln trong ton Trung Quc vi mi
th, t in thoi di ng, ti vi, in t ti chi, giy dp,
v qun o. Ngy nay cc cng ti khng qung co trn bo
giy na bi v ch ngi gi mi c chng v phn ln h li
chng mua g. Ti ngh trong vng vi nm, bo v tp ch giy
s mt thi, thay th bng bo trc tuyn nhanh hn, tt hn,
cp nht thng tin hn v mi th s xy ra trong th gii o.
Anh y cng kt lun: Vi nhiu ngi Trung Quc, cng ngh
thng tin l tt, internet l k diu.
Cho nn th gii thc s ang di chuyn vi tc
Internet. Nhiu nc tin ln hng u vi cng ngh thng
tin nh in thoi di ng, Internet, bng rng, cng ngh, ti vi
s thc. Nhng iu ny s lm thay i cch mi ngi lm
vic v c th lm cho quc gia hiu qu hn v nng sut hn.
Kt qu c th l nhiu ngi tm c vic nhanh hn, nhiu
ngi h tr kinh doanh bng vic xy dng website, xy dng
ng dng, lp trnh phn mm thu thp thng tin cho phn tch
th trng, nhiu ngi hn lm vic cho cc cng ti phn
khc ca th gii, nhiu ngi hn bn v mua cc th qua
internet v vi nhiu ngi lm vic, nn kinh t bt u tng
trng v bnh trng. Khi nhiu ngi c nhiu tin mua
cc th, nhiu sn phm v dch v c to ra v nn kinh t
tip tc tng trng. Kinh t tng trng a nhiu ngi hn
11

vo lm vic v vng ny s tip tc. Khi kinh t bnh trng,

s c lc cn bng quyn lc dch chuyn t ngi ch sang
nhn vin. y l lc m cu hi thay i t "Lm sao ti c
th kim c vic?" sang "Lm sao ti c th tm ra cng
nhn c k nng?" Vi nhiu th i vo internet, lm kinh
doanh trn internet, c mi th trc tuyn, nhiu ngi c k
nng cng ngh thng tin li c cn ti v vic thiu ht
cng nhn c k nng s bt u. Ti tin rng thi im ti,
c bit cho nhng ngi c k nng my tnh, mc cho cuc
khng hong ton cu hin nay. Cc thng k lao ng M d
on thiu ht 1 triu ngi lm tnh ton vo nm 2010 mc
cho s kin l Trung Quc v n ang to ra trn mt triu
ngi phn mm mi nm.
Trong cuc khng hong ti chnh ton cu ny, nhiu
cng ti s dng chi tiu tin bc, thi ngi, v tm cch tt hn
gim chi ph. Lc ban u khi cc cng ti a ngi vo
danh sch tht nghip, mi ngi u hong s v doanh
nghip s "ng cng" hay ch i xem ci g s xy ra tip
. Tuy nhin kinh doanh vn phi tip tc, cng ti vn phi
vn hnh gi thu nhp quay vng v h phi tm cch tt
hn gim chi ph. Mt gii php l khon ngoi nhiu hn
gi chi ph ca h thp hn tn ti trong th trng chm
v hp. iu ny s to ra c hi tt hn cho cc cng ti khon
ngoi, c bit nu chi ph ca h c tnh cnh tranh. Thay v
ch i c hi tt hn hay thi k tt hn, y l c hi cho
cng ti tt pht trin chin lc nm bt ti nng gii nht.
Trong cuc khng hong ny, thay v ngh v gim ngi, cng
ti nn duy tr nhng ngi c k nng ca mnh bng khng i
th cnh tranh c th thu mt h.

12

Thi i thng tin-1

iu g s xy ra cho bn hm nay nu bn khng bit
c v vit? Cng iu c th xy ra cho bn trong mi
nm na nu bn khng bit cch dng my tnh hay in thoi
thng minh. Nhng ngi khng hiu iu ny hay khng bit
tc ng ca cng ngh thng tin s b tht th cng nh nhng
ngi khng bit c v vit ngy nay.
Nm mi nm trc, k nng tnh ton b gii hn ch
cho cc nh khoa hc, ngi lm vic vi my tnh ln khng
l. Ngy nay my tnh mi ni, trong mi nh, trong ti ca
mi ngi. Phi mt hai mi nm cho cng ngh tnh ton
thay i t my tnh ln cho cc nh khoa hc thnh my tnh
c nhn cho mi ngi. d on tc ng tng lai ca
cng ngh thng tin (CNTT) chng ta c th cn nhn li hai
mi nm trc. Bn c bao gi t hi iu g xy ra cho
ngi nh my ch? Khng lu trc y, phn ln cc vn
phng u c cc th k ngi trc my ch g ti liu.
Ngy nay tt c h u dng my tnh c nhn v Internet
g ti liu bng phn mm x l vn bn v gi email. Khng
c nhu cu v phong b v tem na. Bn c hi iu g xy
ra cho cc th k ngi khng hc dng my tnh? H c loi
vic lm g nu tt c mi iu h bit l cch dng my ch?
Khng lu trc y, phn ln cc vn phng u c t
h s ni cc bn sao giy t c cht ng, c t chc v
lu gi trong cc t h s dng cc nh du ch mc t A ti
Z. Ngy nay c c s d liu ni cc tp c th c lu gi,
cp nht v truy lc trong vi pht. Bn bao gi t hi cc
th k h s lm loi vic g nu h khng hc cch dng c
s d liu khng? Cng ngh thng tin t ng ho nhiu
cng vic vn phng ti im hiu qu hon ho. Ngy nay
mi ngi lm vic trong vn phng u phi bit ci g v
my tnh v cng ngh thng tin.
13

Khng lu trc y, nghe nhc trn radio l thng

thng. Ngy nay t ngi nghe radio thm na nhng tt c h
u c in thoi di ng hay my nghe MP3 m c th lu gi
hng nghn bi ht, ni h c th nghe nhc bt k lc no h
mun. Khng lu trc y m nhc cn c lu gi trn a
ht, ri cng ngh to ra bng ct xt v phn ln a ht bin
mt. Bng ct xt b thay th bi a CD v n cng bin mt
lun. Ngy nay CD nhanh chng bin mt v phn ln m nhc
c th c ti xung t Internet. Bn bao gi t hi iu g
xy ra cho cc cng ti lm a ht? Hay cc cng ti lm bng
ct xt hay ngay c cc cng ti lm a CD? Phn ln trong
chng khng tn ti thm na v cng ngh thng tin lm thay
i nhiu th. Bn c t hi bao nhiu ngi vn nghe nhc
qua radio khng? Bao nhiu ngi ang mua radio ngy nay?
Hay h tt c u chuyn sang in thoi di ng, MP3, v ti vi
3D mn hnh phng?
Ngy nay cng ngh thng tin t ng ho nhiu th
trong cuc sng chng ta ti mc t ngi thm ch ch . Bn
c th mua gn nh mi th trc tuyn m khng ri khi nh.
Bn c th ni chuyn vi mi ngi v nhn mt h khi dng
laptop hay in thoi thng minh. Bn c th ti xung phim,
nhc, tin tc, tr chi v nhiu th vo trong in thoi thng
minh ca bn hay truy nhp vo hng triu sch, phim, nhc
trc tuyn ch vi mt c nhy chut. Khi th gii ngy cng
nh li v mi th c kt ni, cng ngh thng tin ang tr
thnh quan trng th v vai tr ca cng nhn CNTT ang
ngy mt mu cht hn.
Chng hn, vi tnh ton my, vai tr ca cng nhn
CNTT ang thay i t pht trin thnh tch hp doanh nghip.
Cng nhn CNTT s cn hc nhiu v doanh nghip. V kt
cu nn CNTT v cc cng c pht trin c cung cp bi cc
cng ti tnh ton my, vai tr mi ca cng nhn CNTT s hi
t vo u th doanh nghip bng vic p dng tri thc CNTT
14

vo doanh nghip. Ngy nay CNTT b gii hn bi iu doanh

nghip i hi n lm v n l chc nng h tr. Trong vi nm
ti CNTT s ni cho doanh nghip iu doanh nghip c th
lm tn dng u th ca cng ngh v n s tr thnh chc
nng chin lc. iu ny s yu cu t duy mi, khi nim
mi, o to mi trong cch cc cng nhn CNTT v doanh
nghip vn hnh.
Trong qu kh cng ti t chc cc cng nhn thnh cc
nhm tch ri tng ng theo tri thc v k nng. Tng nhm
c cp qun l v ngn sch ring ca n v phn chia cng vic
v trch nhim cho php h tp trung vo iu h lm tt nht.
Tuy nhin, t chc theo chc nng ny vi nhiu mc cng to
ra quan liu v lm chm mi s li v quyt nh thng c
a ra cp nh. Trong th gii cnh tranh cao ny, tnh hiu
qu l qui tc mi v cu trc t chc ang tin ho thnh "cu
trc phng" vi s ti thiu cc mc ni nhiu chc nng c
khon ngoi. Chng hn, thay v c nhm cng ngh thng tin,
cng ti ang chuyn sang tnh ton my ni cc chc nng
CNTT c qun l bi cng ti bn ngoi. Cch tip cn mi
ny ph v cu trc t chc tng tnh hiu qu v gim chi
ph khi nhiu chc nng c cung cp bi cc nh thu dch
v. Khng c l do logic cho bt k doanh nghip no duy tr
mi chc nng khi mt s trong chng c th c khon
ngoi. Kinh doanh ngn hng cung cp dch v ti chnh nh
gi tin cho cc c nhn v cho ngi khc vay. Ngn hng
khng cn c nhm CNTT duy tr h thng my tnh ca n.
N phi khon ngoi cng vic CNTT cho cng ti tnh ton
my cho n c th hi t vo iu n lm tt nht: cung cp
dch v ti chnh. Cng ti tnh ton my phi hi t vo iu n
lm tt nht: cung cp dch v CNTT. Ngi ta c lng rng
chng my chc phn ln cc cng ti s dch chuyn vo "cu
trc phng" ny c hiu qu tt hn v chi ph thp hn
duy tr tnh cnh tranh. Cch tip cn mi l ton th cng ti
15

hi t vo vic chuyn giao sn phm hay dch v ca n theo

s lng , mt cch hiu qu v hiu lc vi gi tr trng
tt nht c th c.
Vi cch tip cn mi ny thay i v quan h lm vic
xy ti. Trong qu kh, phn ln mi ngi ch lm vic trong
mt cng ti trong nhiu nm, nhng ngy nay mi ngi s i
vic lm v i cng ti khi c c hi tt hn. Thay i cng
ngh s buc mi ngi phi thng xuyn hc nhng k nng
mi, khm ph ngh mi, hay thm d nhng kh nng mi.
Cng nhn c k nng c th chn cng ti lm vic. Nhiu
cng vic khng yu cu cng nhn ti nhim s m c th
lm vic t xa, t nh. Ngy nay qung 35% cc cng nhn
CNTT ang lm vic ti nh v kt ni vi cng ti qua Internet.
Cch tip cn ny tit kim cho cng ti nhiu tin v khng
phi chi tin din tch vn phng hay tin in v lm tng li
nhun.
Trong th gii thay i nhanh chng ny, iu quan trng
l duy tr ng hnh vi cng ngh v hiu xu hng. iu
s yu cu t duy mi, cch tip cn mi, cch lm vic mi.
N cng s yu cu cch tip cn mi v gio dc sinh vin
chun b tng lai cho h, nh h thng gio dc hi t nhiu
hn vo Khoa hc, Cng ngh, K ngh v Ton hc (STEM).
Nh rng chng ta trong th k 21 ca thi i thng tin
ri.

Thi i thng tin-2

Chng ta ang sng trong thi i thng tin khi cng
ngh thay i vi tc rt nhanh. Kh m thy c tc ng
ca thay i cng ngh chng no bn cn cha lm vic trong
khu vc cng ngh. Phn ln mi ngi ch thy thay i khi
16

n xy ra v tc ng ln i sng ca h. Cng iu ny
cng xy ra trong doanh nghip, nhiu ngi ch khng thy
thay i cho ti khi qu tr. Nu cng ti khng c chun b
v c kh nng iu chnh theo thay i mt cch nhanh chng,
n s b b li sau. Trong th gii cnh tranh ny, ng sau
ngha l tht bi.
Ngy nay cng ngh pht kin ang ni ln, to ra nhng
ngnh cng nghip mi, cng ti mi trong khi ngnh cng
nghip c v cng ti c sp . Cch lm kinh doanh mi ang
e do cch c, khng cn chuyn cng ti vi vn ln c th
chi phi th trng m cng ti c cng ngh mi nht s kim
sot n. Chng hn, Apple khng cn ch l cng ti my tnh;
vi iPod v iTunes, n ni ln nh mt lc chi phi trong
cng nghip m nhc. Ca hng trc tuyn iTunes ca Apple
tiu dit phn ln cc ca hng m nhc bn CD, DVD m
nhc. Vi iPhone, Apple ang e do Nokia, Blackberries,
Motorola, Sony, v Samsung. Ngi ta d on rng trong ba
nm, ch vi cng ti s cn li. Vi cng ngh my tnh, Skype
cho php mi ngi ni chuyn qua ton cu vi chi ph ti
thiu v tiu dit nhiu cng ti in thoi c uy tn. Ngy nay
trn 85% mi ngi trn th gii ang dng Skype cho cc
cuc gi in thoi quc t. Mi nm trc, Borders l mt
trong nhng cng ti bn sch ln nht M vi vi nghn hiu
sch. Khi Amazon bt u bn sch trc tuyn, Borders b
qua kinh doanh trc tuyn mi cho ti khi qu tr ri ph sn.
Kodak l cng ti nhip nh sinh li nht trn th gii. Khi
cng ngh my nh s thc ni ln, Kodak khng bit phi
lm g ri cui cng ngng kinh doanh. Mi nm, c hng
nghn cng ti tht bi v s c nhiu na khi cng ngh tip tc
ph v doanh nghip. Ngi ta d on rng phn ln sch in
s mt i trong mi nm na v cc my c in t nh
Kindle, Nook, Nexus, v iPad ang bin sch in thnh e-book.

17

Bo ch v tp ch cng s mt i, b thay th bi bo v tp ch
trc tuyn.
Nhn vo tng lai, chng ta c th mong i nhiu thay
i hn khi cng ngh mi s dn ti sn phm mi, thch thc
mi cho c doanh nghip v c nhn. Nhng tnh hung mi v
doanh nghip mi s tip tc thay i cch suy ngh v lm
kinh doanh ca chng ta. l l do ti sao iu quan trng
cho sinh vin l hc v nhng xu hng ny cho h c th
tn dng c u th ca cng ngh thay v b qua n. V kinh
doanh tng lai s khc vi iu ang l hin thi, sinh vin
phi c chun b cho h c th iu chnh nhanh chng
theo thay i pht kin. Chng hn vi tin b ca cng ngh
nano m c th thay i cu trc phn t, cc doanh nghip
trong tng lai c th c kh nng cung cp cc sn phm c
ch xc cc thuc tnh m khch hng mun. Vi cng ngh
sinh hc, cc nh khoa hc thu c ci nhn su vo trong
vai tr ca gen trong sc kho v bnh tt v m ra k nguyn
mi ca chm sc sc kho c nhn ho vi iu tr c iu
chnh theo cu trc gen ca bnh nhn mt cch hiu qu.
V kinh doanh tng lai s tu thuc nhiu v pht kin
cng ngh, cc cng ti s cn cng nhn tri thc, ngi c c
tri thc k thut v doanh nghip gip h qun l pht kin.
Vn l ngy nay tng lnh vc hc tp b tch ri trong i
hc. Sinh vin cng ngh khng c dy v kinh doanh v
sinh vin kinh doanh khng c dy v cng ngh. Trong thi
i thng tin kt ni ny, nhu cu trong gio dc i hc l to
ra khu vc lin ngnh ni sinh vin phi hc v c kinh doanh
v cng ngh na. Nm ngoi, cc trng kinh doanh hng u
M nh Harvard, Stanford, v MIT v.v. yu cu mi sinh vin
MBA phi hc cc mn my tnh xy dng tri thc cng
ngh ca h nhng t sm hn vi nm trc, cc trng my
tnh to ra mn Qun l h thng tin (ISM) ni mt na
chng trnh l trong k thut v na kia hi t vo doanh
18

nghip. Mc ch ca vn ng mi ny l pht trin cng

nhn tri thc p ng cho nhu cu th trng th k 21. ISM
hin thi l mt trong nhng lnh vc nng nht trong i hc
vi s ln ngi ghi danh.
Tin b trong truyn thng nh in thoi thng minh,
internet bng thng rng ang lm cho kinh doanh trc tuyn
thnh cch lm kinh doanh mi. Khi nhu cu qun l ca hng
trc tuyn tng ln, cc cng ti khng mun thu ngi tt
nghip kinh doanh v h khng bit v cng ngh hay thu
ngi tt nghip khoa hc my tnh v h khng bit v kinh
doanh nhng a chung thu ai c c tri thc k thut v
kinh doanh nh ngi tt nghip ISM. Khi nhiu ca hng trc
tuyn m ra, nhu cu v ngi tt nghip ISM ang tng ln.
Vi xu hng tnh ton my v phn mm nh dch v, nhiu
cng ti ang m rng v cn ngi c c tri thc k thut v
kinh doanh qun l doanh nghip mi p ng nhu cu th
trng. Trong th gii thay i nhanh chng ny, cc cng ti
phi thch nghi nhanh chng nu khng s tan bin. Vic ni
ln ca phng tin x hi lm cho mi ngi thnh hiu
bit nhiu hn v cng ti phi ch ti mong i ca h. Vi
ton cu ho v mi trng cnh tranh cao, mi cng ti s yu
cu s hi t khc vo qun l v khch hng a dng v c
hiu bit cng ngh hn.

Kinh t thng tin

Trong nn kinh t ch to, ti nguyn t nhin v vn l
dn li then cht. Trong nhiu th k, cc nc nh nhau hay
xm lc nc khc ch ly ti nguyn nh st, ng, vng,
kim cng v du ho. Ch ngha thuc a da trn l thuyt
kinh t ny. Tuy nhin, chng ta khng cn trong qu kh cho
19

nn chng ta phi nhn vo tnh hung ang xy ra ngy nay.

Trong kinh t thng tin ny, tri thc v k nng l dn li then
cht. C nhiu bng chng m t ngi ch ti. Chng hn,
i Loan l hn o nh khng c ti nguyn nhng n l mt
trong nhng nc giu nht trn th gii. Thay v khai m t
ai hay cht ph rng, n khai m con ngi ca n v tri thc
v tng trng k nng ca h lm bin i nn kinh t bi v
n c ti nguyn gi tr nht trn th gii ngy nay.
Tng t, Israel l nc nh trong mi trng kiu sa
mc khng c ti nguyn t nhin. Mc du mi th phi c
nhp khu nhng n l mt trong nhng nn kinh t pht t
nht, v dn chng ca n tn hng chun sng cao, tt hn
nhiu so vi hu ht cc nc giu c v du ho ln cn. L
do, n c mt trong nhng h thng gio dc tt nht v s
lng cng dn c gio dc cao nht trong vng.
Khi th gii ang chuyn sang nn kinh t mi, chnh
vic gio dc cho cc cng dn xc nh ra tng lai ca t
nc. Bn cn nhn vo cc nc nh Singapore, i Loan,
Israel, Hn Quc, Hong Kong v Nht Bn, nc thiu ti
nguyn t nhin nhng lm rt tt trong kinh t ca h v t
hi bn thn bn ti sao h thnh cng th? Ti sao cng dn
ca h ang tn hng chun sng cao trong khi cc nc chu
Phi vi d tha ti nguyn nhng ngi ca h sng trong
ngho nn? Ti sao cc nc nh Kazakhstan, Saudi Arabia,
Kuwait, Oman, Algeria, Bahrain, Iran v Syria tt c u c ti
nguyn qu gi nh du ho nhng ngi ca h khng lm tt,
ngoi tr vi dn tc hng u. Nu bn c th tr li nhng
cu hi ny, bn s hiu kinh t thng tin.
C mt l thuyt c bit ti l bnh ngi H Lan,
ni rng khi mt nc tr nn ph thuc vo xut khu ti
nguyn t nhin v c nhiu tin, n nhp khu mi th, ngi
ca n tn hng xa hoa v tr nn nghin phong cch ny v
20

mt i bn nng, thi quen v khuyn khch lm vic. Khi

nhng ti nguyn ny ht i, nhiu nc s ri vo hn n v
tr thnh nn nhn cho nc ln cn. Lch s y nhng cu
chuyn nh th.
Tng phn li, cc nc c t ti nguyn phi ph thuc
vo iu h c: Ti nng ca ngi ca h. Cc nc nh
Singapore, i Loan, Israel, v Nht Bn ang lm rt gii v
ngi ca h hiu rng t nc phi sng bng tri thc v k
nng ca n. Thay v ph thuc vo ti nguyn t nhin m h
khng c, h ph thuc vo cht lng ca gio dc ca h.
Mi cng dn u bit rng chnh gio dc mi quyt nh
tng lai t nc h cho nn h tp trung n lc vo xy dng
h thng gio dc tt nht cho cng dn ca h.
Nu bn mun bit cch mt nc s mnh hay yu trong
th k 21 ny, ng nhn vo l thuyt kinh t c ca thi i
ch to m cn nhc ti nguyn thin nhin nh d tr du ho,
m vng, hay rng ln v.v. Bn phi nhn vo h thng gio
dc nh s thy gio m h c to ng c cho sinh vin ca
h v cch h qun l tri thc v k nng ca h. D bo kinh t
tt nht cho bt k nc no nn da trn kt qu ca h thng
gio dc nh s cng dn c gio dc v k nng ca h. Nu
bn khng tin vo iu ti ni, bn c th nhn vo cc nc c
cc cng ti thnh cng nht v c chun sng cao nht: Israel,
i Loan, Singapore, Hong Kong, Hn Quc v Nht Bn.
Trong thi chuyn dch kinh t kh khn ny, d ri vo
l thuyt c v ch to bng vic n lc u t vo ch to v
phi gnh chu mn n ti chnh ln hn cho tng lai. Cch
tt hn s l dng gio dc nh kch thch ln hn pht trin
kinh t bng vic cho nhiu ngi hn tri thc v k nng
cnh tranh, cng tc theo cch dn li c nc i ti. Ngy
nay tri thc v k nng l ti sn then cht ca kinh t th k 21
nhng iu l tu vo t nc v cng dn ca n quyt
21

nh u t bao nhiu vo gio dc, xy bao nhiu trng, o

to bao nhiu thy gio, v lm sao pht trin vn ho hc c
i cho t nc c th pht t v thnh vng.

S hu v chia s
S khc bit cn bn gia cch mng thng tin tri thc v
cc cuc cch mng khc l ch trong khi cc cuc cch
mng khc coi i tng vt cht l trung tm, coi my mc l
trung tm th thi i thng tin v tri thc coi tri thc, kinh
nghim, thng tin l trung tm, coi con ngi c tri thc v k
nng l trung tm. Mi quan tm dch chuyn t nhng i
th c trng lng, c th tch sang cc i th phi trng lng,
phi hnh tng; t nhng biu din c th trong th gii vt
cht sang nhng biu din cho ci v hnh ca ngh v t
tng, quan nim. ng nhin nhng biu din cho ngh v
t tng, quan nim, tnh cm vn c th hin di dng
vt cht l chui cc con s 0 v 1 c chuyn ti qua h
thng my tnh, mng, di nhiu hnh thc ri chuyn li
thnh dng con ngi hiu c. V vy vai tr quan trng ca
cng ngh chnh l nn tng vt cht cho mi din t v
truyn pht t tng, tri thc. C th ni khng c nn cng
ngh pht trin, khng th c kh nng trao i t tng v tri
thc tc thi, xuyn qua khng gian v thi gian trn ton cu.
Vn bn quyn v khng bn quyn t lu tr
thnh nhng tranh lun ln cng nh vn phn mm ng
v m. C hai kha cnh ny u c nhng ci thch ng v
khng thch ng cho cc hon cnh no . Vn bn quyn
c khi ln mi khi c lin quan ti cc ch li kinh t. Cuc
sng din ra va l do nhng tc ng ca nhng ngi cn thu
li qua hot ng sng to v kinh t, ng thi cng do tc
22

ng ca nhng hot ng chia s v v li na na. Cc cng

ti hot ng da trn vic thu li theo ng gp ca h cho x
hi, nhng qua cng li mc nhin lm cho nhiu iu c
ph bin v chia s. Cho nn c hai mt tn ti trong x hi,
c bn quyn v t do khng bn quyn u c ci dng ca
n. iu ny th hin mi quan h gia vt cht v tinh thn
ang c nhng chuyn bin.
Nhiu quan nim trc y gn cht vi nhng ca ci
vt cht c th hin ang b thch thc v thay i. Quan nim
u tin b thay i l quan nim v s hu. Trc y, trong
th gii vt cht, quyn s hu cc ca ci vt cht rt c coi
trng, trn c s hnh thnh ra cc c cu v hnh thi x hi
khc nhau: cng sn nguyn thu, s hu phong kin, s hu
t bn,... Nhng ngy nay, khi ni ti tri thc v kinh nghim,
thng tin v t tng, yu t s hu b m i. Khi mt
tng trong u mt ngi, c th coi l s hu ca ngi
(nu xt su hn iu ny cng c th l mt hoi nghi).
Tuy nhin khi tng i ra khi mt ngi, c nhiu ngi
khc b sung v thay i, n khng cn mang tnh cht s hu
ca c nhn na m thnh s hu ca mt tp th. Nhng s
hu ca tp th ny cng ch ko di mt thi gian, khi c
chuyn chuyn i t tri thc thnh sn phm hay dch v, v
sau mt thi gian no thu li v kinh t, tri thc phi
tr thnh s hu ca ton th nhn loi, khng ca ring ai c.
Ch cho kinh t tri thc pht trin m cc qui nh v s hu
tr tu mi c gi tr thc thi trong khong thi gian no .
Nh vy khi thng tin v tri thc c ph bin trn
mng ton cu, trn web th n khng mang tnh s hu ca ai
na, n tr thnh ca chung ca mi ngi. Do ngi ta
phi xem xt li mi quan nim v s hu khi cp ti thng
tin v tri thc thay i cch ngh cho ph hp thi i mi.
Khi khng c vn s hu, ci i lp ca s hu ni ln,
l chia s. Thc cht quan im ca thi i thng tin v tri
23

thc l vic chia s mi tri thc v hiu bit cho mi ngi.

y chnh l quan nim v chia s v ng, chia s khng c
mc ch li nhun, sau mt thi gian m tri thc i vo thnh
sn phm hay dch v thc t v hon thnh kh nng sinh
li ca n cho nhng ngi khi pht ra iu .
iu kh khn cho nhiu quc gia, nhiu tp th, t chc
v cng ti l ch lm sao chuyn c cch suy ngh, cch
quan nim v cch sng t th gii ca s hu sang th gii
ca chia s. Ngay trong khi nim chia s, cng c nhiu tng
chia s, bi v c mt ph lin tc chuyn t s hu sang chia
s. S hu cc oan i ti khi nim bn ng v vic chm lo
thu vn ch v quyn li c th, s tn ti v pht trin ca c
th. Ch v quyn li ca c th ny m ngi ta c th vi phm
hay ph hoi quyn s hu ca c th khc, bn thn cc c th
khc. Cc c cu x hi v th ch i vo iu ho quyn li
hp php c tha nhn v tnh s hu ca cc c th. t tnh
cht s hu c th hn, nhng vn mang tnh s hu l s hu
tp th, s hu ca mt tp hp ngi no . T s hu ny
pht sinh ra quan nim v cch ng x gi b mt v cc pht
minh, sng ch, cc thng tin lin quan ti quyn li ca mt
nhm ngi. S khng bnh ng v nhng thng tin c thu
thp gia nhng ngi trong mt t chc dn ti cc c cu
cng nh cch qun l khc nhau trong cc t chc.

Cng ngh thng tin

V cn bn, cng ngh thng tin (CNTT) c th c
nh ngha l dng cng ngh qun l thng tin. Ngy nay
trong th gii c kt ni ton cu, thng tin c th c
truyn vi tc ca internet v c nhiu thng tin sn c,
nhng khng phi tt c chng u hu dng. iu quan trng
24

l chn lc ch nhng thng tin hu dng m cng ti c th

dng. CNTT l qu trnh thu nhn, x l, sng lc, lu gi ri
pht tn thng tin c ch cho ng ngi vo ng thi gian.
CNTT cung cp cho cng ti u th c ngha bng vic t
ng cc qui trnh doanh nghip tng tc hiu qu; cung cp
thng tin cho ngi ng; kt ni doanh nghip vi khch hng
v nh cung cp; v ci tin nng sut v gim chi ph. Do ,
CNTT l rng hn ch phn mm v n bao gm c sn phm
v dch v; vai tr ca n cng c trong ging thng vi doanh
nghip hn l ch pht trin sn phm phn mm.
Thng tin l then cht cho mi doanh nghip. Chng hn,
thng tin ti chnh l then cht cho mi quyt nh doanh
nghip; thng tin nng sut l then cht cho mi quyt nh ch
to, v thng tin cht lng l then cht cho cc quyt nh
pht trin phn mm. Trong qu kh phi mt vi gi, vi ngy
v i khi thm ch vi tun thng tin t ti ngi c th ra
quyt nh. Ngy nay vi cng ngh thng tin, ch mt vi
giy, thng tin ct yu c th c gi ti ngi ra quyt nh
ngay lp tc. l l do ti sao vai tr ca cng ngh thng tin
trong doanh nghip chuyn t vai tr h tr sang vai tr
chin lc.
Nm 1965, Gordon Moore d on rng nng lc ca
chip my tnh s tng gp i c sau mi 18 thng. Lut Moore
l nguyn l trung tm ca cng nghip cng ngh thng tin ni
mi th ang xy ra vi tc ca chip my tnh v n ang
tng ln c sau mi 18 thng. Vo thi , gi ca mt my
tnh IBM l vi triu la. n 1998, my tnh c nhn (PC)
lm thay i mi th bng vic gim gi my tnh xung vi
nghn la. n 2010, in thoi thng minh lm thay i mi
th ln na v gim gi my tnh xung vi trm la. iu
ng kinh ngc l ngy nay nng lc ca chip my tnh trong
chic in thoi thng minh gp hng trm ln nhanh hn v
tt hn my tn ln ca IBM gi 15 triu la ca nm 1965.
25

Thay i chnh khc l vic to ra Internet cho truy nhp thng

tin, iu cho php mi ngi, t hc sinh tiu hc ti ngi
qun l cao nht ca cng ti ln c c thng tin h cn trong
vng vi giy. Tuy nhin, cng ngh thng tin khng tng tc
c iu thng c lm nhng n cng to kh nng v t
ng ho c nhiu th.
Qun l thng tin theo cch c trt t, cng ti bt u
nhn ra rng h phi tun theo qui trnh cho mi th, nu
khng vi nhiu thng tin th, nhiu d liu th, mi s c th
thnh hn n. Qui trnh doanh nghip l cch mi ngi t
chc cng vic trong cng ti qun l tt hn. Cng iu ny
cng p dng cho ch to, v pht trin phn mm v.v. Bng
vic c qui trnh c xc nh tt ti ch, cng ti c th nhn
din qui trnh no c th c t ng ho cho h c th
kh b lng ph v lm cho cng vic hiu qu v hiu lc hn.
V cng ngh c th c dng "t ng ho" cc qui trnh
bng vic dng robots, t vic c th c thc hin bi ngi
v do t chi ph hn v nhiu li nhun hn cho cng ti. Vi
tin b ca cng ngh nh t ng ho v robotics, con ngi
c bt ra khi qui trnh no hay c coi nh phn
tch hp ca h thng doanh nghip. iu ny to ra mt thay
i su sc trong cch cng ti vn hnh ngy nay. Cu hi l
vy con ngi c th lm g? Nu bn nhn vo ngnh t v
dy chuyn lp rp ch to bn s thy rng 70% cng vic
c t ng ho. Khi s cng nhn lao ng gim i, s k s
v cng nhn cng ngh thng tin ang tng ln. Khi cng
ngh c th c dng tm gii php hiu qu chi ph t
nhiu cng ngh a dng nhng t ng ho, robotics, cng c,
my thng minh li khng v khng th l ci thay th cho vic
hiu thc ti v vn v ra quyt nh v gii php. Chng
khng th thay th c phn on tt cho nn mi cng ti vn
cn ngi. Nhng ngi ny phi c tri thc v cng ngh
ra quyt nh v qun l nhng h thng tin ln ny. Dch
26

chuyn t cng nhn lao ng sang cng nhn tri thc ang
xy ra trn khp th gii v trong thay i ny, nhiu ngi,
c bit cng nhn lao ng khng c chun b. l l do
ti sao c s ln ngi tht nghip trong mi nc.
Vi thng trc, khi ti dy Trung Quc, mt sinh vin
mi ti ti nh anh ta ni ti gp b anh ta, mt c cng
trong mt cng ti ch to. Chng ti c cuc i thoi th v v
tc ng ca cng ngh. ng y bo ti: Ti lm trong vic
ny hn 30 nm ri. Ti phi chp nhn s kin l sm hay
mun, cng ti s thi ti v nhiu ngi khc. Tuy nhin, nhiu
thanh nin khng bit v tc ng ca cng ngh. C vic lm
ch to vn l c m ca nhiu ngi. H khng cn gio dc
v h c th i lm trong c xng cho c i cn li ca h.
iu l quyn ca th h ti nhng khng cn l quyn ca
th h tip na. Nu h khng c gio dc tt, t nht l gio
dc i hc trong cng ngh m da vo lao ng ca h th h
s b tht vng. S khng c nhiu vic lm trong tng lai.
l l do ti sao ti lm vic chm ch cho con ti vo i hc
hc cng ngh thng tin.

D bo tng lai
Trong hai mi nm qua, M khon ngoi hu ht vic
ch to cho Trung Quc v cc vn chi ph thp v t
nhim. Mi s s thay i khi cng ngh mi nh tr tu nhn
to v ngi my Robotic ang c p dng trong ton b
ngnh cng nghip ch to v lm cho n tn km, cht
lng cao hn, v thi gian nhanh hn ra th trng. By gi
iu lm ny mi quan ngi khng l Trung Quc v cc
nc chi ph thp khc.

27

Tr tu nhn to (AI) l phn mm lm cho my tnh lm

nhng iu tng t con ngi. iu ngha l my c th
hc t sai lm v ra quyt nh no . AI l khng mi, n
c qung chng t nht nm mi nm nhng phn ln trong
phng th nghim nghin cu. By gi n ang c p dng
trong cng nghip v n c tc dng tt. Nm 1997, mt my
tnh AI c tn Deep Blue nh bi k th c vua th gii
Garry Kasparov bng vic ngh trc tt c cc nc i m
ngi chi c gii nht th gii c th ngh c. Cng ngh
c ci tin v nm ngoi, mt my tnh AI khc c tn
Watson nh bi hai nh v ch tr chi Jeopardy trn ti
vi. N tr li ng mi cu hi c hi. Mt my tnh AI
khc c lp t trong xe t t li i t Los Angeles ti
Las Vegas qua mi tc nghn giao thng m khng gy ra tai
nn no. Tt c nhng cng ngh ny by gi c p dng
trong c xng thay i qui trnh thit k v lm cho n tt
hn, nhanh hn v r hn. Mt my tnh AI khc thit k v
v to nh cao 50 tng tht chi tit vi cc phng, thang my
trong nm ngy trong khi lm cng iu cn mt t hai
mi kin trc s lm vic trong bn tun. Mt my tnh AI
khc c dng qun l hu cu ca cng ti ch to, t
nhn n hnh ca khch hng; thit k sn phm; qun l xy
dng sn phm; vn chuyn sn phm ti khch hng; tnh chi
ph ti chnh; v thu tin thanh ton mt cch t ng.
Robots c dng t cui nhng nm 1970 trong mt
s ngnh cng nghip nng. Chng rt t v kh kim sot v
chng thng xuyn hng. Cng ngh ci tin vng chc
trong vi nm qua. Ngy nay, c trn vi nghn robot sn c.
Mt s c iu khin bi h thng my tnh phc tp; s
khc c th c iu khin thng qua app n gin dng in
thoi thng minh. Ngy nay robot ang c thit k lm
nhiu th, t di chuyn vt nng ti thc hin gii phu. V cn
bn robot l r hn nhiu so vi lao ng con ngi. Chng
28

khng ng, khng i ngh php, khng i tng lng v

chng lm vic 24 gi mt ngy v 7 ngy mt tun khng
dng. Theo mt kho cu mi, robot s sm cnh tranh trc
tip vi lao ng chi ph thp t cc nc khc. Hin thi
qung mt na c xng M c trang b bng robot. Khi
chuyn i ny hon thnh, hu ht vic ch to s chuyn li
v M v xy dng a phng r hn nhiu.
Ngay c nh ch to cng ngh cao ln nht ca Trung
Quc Foxconn (ni xy dng cc sn phm ca Apple iPhone, iPads v.v.) cng b k hoch mua mt triu robot t
M trong vng ba nm lm cng vic m cng nhn ca n
hin ang lm. Nhng robot ny s thc hin cc nhim v lp
li, my mc to ra bo mch c trong nhiu vt phm tiu
dng ph bin. Foxconn t chi tr li cu hi v tng lai ca
cng nhn hin thi ca n.
iu g xy ra tip s lm thay i cn bng kinh t khi
cng ngh s xc nh ai s c li nht? iu g s xy ra
nu nn kinh t ph thuc ch yu v chi ph lao ng thp
khng cn kh thi na? iu g s xy ra cho cng nhn lao
ng b tht nghip? Mt nc c th gii quyt cho hng trm
triu cng nhn tht nghip vo cng lc khng? C nhiu cu
hi m cc nh kinh t v chnh khch s phi gii quyt. Tuy
nhin, mt iu l chc chn: Tt c nhng cng ngh ny cn
ngi k thut qun l chng, thit k chng, xy dng chng.
Vic lm tt nht ca tng lai: k s, ngi pht trin phn
mm, ngi qun l h thng tin. Hin thi c thiu ht ln
nhng ngi ny trn khp th gii.

29

S thc ho v Internet
S thc ho hay s ho l vic biu din mt i tng,
hnh nh, m thanh, ti liu hay tn hiu (thng dng tn
hiu tng t) bi mt tp cc im ri rc hay cc mu. Kt
qu c gi l biu din s thc ho hay, c bit hn, nh s
thc, cho i tng, v dng s thc cho tn hiu. Ni mt cch
cht ch, s thc ho n gin ngha l chp bt tn him tng
t di dng s thc. Vi mt ti liu thut ng no c ngha l
di vt v nh ca ti liu hay ch "cc gc" ni cc ng kt
thc hay thay i hng.
Cng ngh hin i nay cho php chuyn tt c cc
dng thc cha thng tin sang dng my tnh x l c, chui
cc bit. Cc dng biu din thng tin ph bin bao gm ch
vit, m thanh, hnh nh, bn , video, v.v u c th chuyn
thnh cch b tr cc chui thng tin bit nhn hai gi tr 0 v 1.
My tnh c kh nng on nhn cc chui thng tin bit 0 v 1
ny bin i tr li thnh cc dng ch vit, m thanh, hnh
nh, bn , video,... m con ngi cm nhn c nh ang
th hin th gii khch quan. Nng lc truyn lng thng tin
bit ln qua khng gian v thi gian to kh nng cho con ngi
c th truy nhp c vo bt k thng tin v tri thc bt k
u trn th gii.
Vic hnh thnh mng kt ni cc my tnh trong Internet
l mt kt cu nn cn bn khc cho php cc loi hnh thng
tin c th lan truyn tc khc trn ton cu qua cc my tnh
ni mng. Khi m s lng cc thit b di ng v in thoi
thng minh tng ln, to kh nng cho hng t ngi c th truy
nhp c vo cc kho thng tin trn ton cu. iu ny bin
Internet thnh mt khng gian trao i v cng tc lm vic
ca mi ngi trn th gii, khai thc ti a mi tri thc c
c th gii tch lu li.

30

Wikinomics - kinh t wiki

Cun sch Wikinomics: Cch cng tc m ng lm
thay i mi th (ISBN 1591841380) ca cc tc gi Don
Tapscott v Anthony D. Williams, xut bn ln u tin thng
12/2006 cp ti cch quan nim mi v pht trin kinh t.
N thm d cch mt s cng ti vo u th k 21 dng vic
cng tc m ng (cng cn gi l sn xut ngang quyn) v
cng ngh ngun m, nh wikis, thnh cng.
Theo Tapscott, Wikinomics da trn bn tng: Tnh
m, Ngang quyn, Chia s, v Hnh ng ton cu. Vic s
dng cng tc m ng trong mi trng kinh doanh, trong
lch s gn y, c th c xem nh vic ko di ca xu
hng trong kinh doanh khon ngoi: ngoi ho cc chc nng
doanh nghip trc y l ni b sang cho cc thc th kinh
doanh khc. Tuy nhin khc bit l ch thay v dng mt b
phn doanh nghip c t chc thc hin mt chc nng duy
nht, vic cng tc m ng da trn cc tc nhn t do ring
bit ti vi nhau v hp tc ci thin mt vn hnh no
hay gii quyt mt vn . Loi lm khon ngoi ny cng cn
c tham chiu ti nh khon m ng, phn nh s khc
bit ny. iu ny c th c khuyn khch bng h thng
thng, mc du n khng c yu cu.
Theo Tapscott v Williams, bn nguyn tc ny l nhng
khi nim trung tm ca wikinomics trong doanh nghip:

Tnh m, bao gm khng ch chun v ni dung m m cn

minh bch v ti chnh v thi m hng ti cc tng
v ti nguyn bn ngoi.

Tnh ngang quyn, iu thay th cho cc m hnh phn cp

vi mt din n cng tc nhiu hn. Tapscott v Williams
trch dn s pht trin ca Linux nh "mt v d tinh hoa
ca ngang quyn."
31

Chia s, chnh l cch tip cn t tnh ti sn s hu ring

(trong s nhiu th khc) ti sn phm, s hu tr tu, gii
thng, tri thc khoa hc.

Hnh ng mt cch ton cu, iu bao gm vic bao qut

c ton cu ho v b qua "cc bin gii vt l v a l" ti
c mc cng ti v c nhn.
(trch t Wikipedia - Wikinomics)

Mng x hi
Dch v mng x hi l dch v trc tuyn, nn, hay trm
tp trung vo to iu kin xy dng nn mng x hi hay quan
h x hi gia nhng ngi, chng hn, cng c chung mi
quan tm, hot ng, bi cnh, hay kt ni cuc sng thc.
Dch v mng x hi bao gm vic biu din cho tng ngi
dng (thng l mt h s), nhng mc ni x hi ca ngi
, v a dng cc dch v ph. Phn ln cc dch v mng x
hi u da trn web v cung cp phng tin cho ngi dng
tng tc qua Internet, nh email, tin nhn. Dch v cng ng
trc tuyn i khi cn c xt nh dch v mng x hi, mc
du theo ngha rng hn, dch v mng x hi thng ng l
dch v ly trng tm l c nhn trong khi dch v cng ng
trc tuyn ly trng tm l nhm. Cc trm kt mng x hi
cho php ngi dng chia s tng, hot ng, bin c, v
mi quan tm bn trong mng c nhn ca h.
Kiu chnh ca dch v kt mng x hi l nhng dch v
cha phn loi theo v tr (nh cu hc sinh hay bn cng lp),
ng kt ni vi bn b (thng vi cc trang t m t), v h
thng gii thiu c lin kt vi s tin cy. Phng php ph
bin by gi t hp nhiu im trong nhng im ny, vi cc
dch v Facebook, Google+ v Twitter c dng trn ton th
gii; vi Nexopia Canada; vi Badoo, Bebo, Vkontakte,
32

Draugiem.lv (phn ln Latvia), Hi5, Hyves (phn ln H

Lan), iWiW (phn ln Hungary), Nasza-Klasa (phn ln
Ba Lan), Skyrock, The Sphere, StudiVZ (phn ln c),
Tagged, Tuenti (phn ln Ty Ban Nha), v XING mt phn
chu u; Hi5 v Orkut Nam M v Trung M; LAGbook
chu Phi; v Cyworld, Mixi, Orkut, renren, weibo v Wretch
chu v o Thi bnh dng.
Dch v kt mng x hi to kh nng kt ni nhng
ngi chia s mi quan tm v cc hot ng qua cc bin gii
chnh tr, kinh t v a l. Qua email v tin nhn, cc cng
ng trc tuyn c to ra ni khuyn khch kinh t cho tng
v v tha tng h thng qua hp tc. Thng tin c bit ph
hp cho kinh t cho tng, v thng tin l hng ho khng i
th v c th c cho tng khng chi ph no trong thc t.
Facebook v cc cng c kt mng khc ang l i
tng tng ln cho nghin cu hc thut. Cc hc gi trong
nhiu lnh vc bt u nghin cu tc ng ca cc trm kt
mng x hi, nghin cu cch cc trm nh vy c th ng vai
tr trong cc vn v cn cc, s ring t, vn x hi, vn
ho thanh nin, v gio dc.
Nhiu websites ang bt u ng chm ti sc mnh
ca m hnh kt mng x hi cho s bc i. Cc m hnh nh
vy cung cp phng tin cho kt ni cc ngnh cng nghip b
phn mnh v cc t chc nh khng c ti nguyn t ti
khn gi rng hn vi nhng ngi dng quan tm. Mng x
hi cung cp mt cch thc khc cho cc c nhn trao i v
mt s thc. Nhng cng ng siu vn bn ny cho php chia
s thng tin v tng, mt khi nim c c t vo trong
mi trng s thc.
Tnh nng in hnh

33

Cc trm kt mng x hi c chung a dng tnh nng k

thut cho php cc c nhn: xy dng h s cng cng/ bn
cng cng, ni v danh sch nhng ngi dng khc m hc
chia s kt ni, v xem danh sch cc kt ni ca h bn trong
h thng. iu c s nht trong nhng iu ny l cc h s
thy c vi danh sch cc "bn", nhng ngi cng dng
trm ny. H s l nhng trang duy nht m ngi ta c th
"g thng tin v bn thn mnh ang hin hu." H s c
sinh ra t vic tr li cc cu hi, nh v tui, v tr, mi quan
tm, v.v. Mt s trm cho php ngi dng ti ln cc nh,
thm ni dung a phng tin hay sa i ci nhn v cm v
h s. Cc trm khc, nh, Facebook, cho php ngi dng
nng cao h s ca h bng vic thm cc m un hay "ng
dng." Nhiu trm cho php ngi dng ng cc blog, tm
ngi khc vi mi quan tm tng t v son ra v chia s
danh sch cc lin h. H s ca ngi dng thng c mc
chuyn dng dnh cho cc li bnh phm t bn b v ngi
dng khc. bo v tnh ring t ca ngi dng, cc mng
x hi in hnh c cc kim sot cho php ngi dng ch ai
c th xem h s ca h, lin h vi h, thm h v danh sch
cc lin h, vn vn.
Tnh nng ph
Mt s mng x hi c cc tnh nng ph, nh kh nng
to ra cc nhm chia s mi quan tm chung hay cc chi nhnh,
ti ln hay cho chy cc on video sng, v gi cc tho lun
trong cc din n. Vic kt mng a l x hi cn kt np c
cc dch v nh x Internet t chc vic tham gia ca ngi
dng quanh tnh nng a l v cc thuc tnh ca chng.
C xu hng lin tc nhiu hn gia cc mng x hi
c cng ngh hng dn nh OpenID v OpenSocial. Trong
hu ht cc cng ng di ng, ngi dng in thoi di ng
by gi c th to ra h s ring ca h, lm bn, tham gia vo
34

phg cht, to ra phng chat, gi cc cuc ni chuyn ring t,

chia s nh v videos, v chia s cc blogs bng vic dng in
thoi di ng ca h. Mt s cng ti cung cp dch v khng
dy cho php khch hng ca h xy dng cng ng di ng
ca ring h v lp thng hiu cho n; mt trong nhng dch
v khng dy ph bin nht cho kt mng x hi Bc M l
Facebook Di ng.
Xu hng ang ni ln
Ti u trc ca cc xu hng ang ni ln trong cc
trm kt mng x hi l khi nim "web thi gian thc" v
"da trn v tr." Thi gian thc cho php ngi dng ng gp
ni dung, ri pht i khi n c ti ln - khi nim ny tng
t vi pht truyn thanh v truyn hnh sng. Twitter t ra xu
hng cho cc dch v "thi gian thc", trong ngi dng
c th pht cho c th gii v iu h ang lm, hay ci g xut
hin trong tm tr h trong vng gii hn 140 k t.
Facebook tun theo vic lm ph hp vi "Live Feed" ca h,
ni cc hot ng ca ngi dng c tun ra ngay khi n
xy ra. Trong khi Twitter hi t vo t, Clixtr, mt dch v thi
gian thc khc, hi t vo nhm chia s nh bt k ch no
ngi dng c th cp nht lung nh ca h bng cc nh
chp cho mt s kin. Tuy nhin Facebook vn cn l trm
chia s nh ln nht - ng dng ca Facebook v b kt tp
nh Pixable c lng rng Facebook n H 2011 s c 100 t
nh. Thng 4/2012, mng phng tin x hi da trn
nh Pinterest tr thnh mng x hi ln th ba M.
Cc cng ti bt u gp cc cng ngh kinh doanh v
gii php, nh tnh ton my, vi cc khi nim kt mng x
hi. Thay v kt ni cc c nhn da trn mi quan tm x hi,
cc cng ti ang pht trin cc cng ng tng tc kt ni cc
c nhn da trn nhu cu hay kinh nghim doanh nghip
chung. Nhiu cng ti cung cp cc cng c kt mng v cc
35

ng dng m c th c truy nhp qua websites ca h,

nh LinkedIn. Cc cng ti khc, nh Monster.com, pht
trin vng chc cm gic "c x hi ho" nhiu hn cho cc
trm trung tm ngh nghip ca h khai thc mt s sc
mnh ca cc trm kt mng x hi. Cc trm c quan h nhiu
ti doanh nghip ny c bng danh mc ring ca chng i
vi phn ln cc doanh nghip nhng qui c t tn chung
u l "Trm kt mng hng ngh" hay "Mng phng tin
hng ngh", vi mng u gn cht hn vi mi quan h c
nhn da trn cc nguyn l kt mng x hi.
Foursquare thu c tnh ph cp v n cho php ngi
dng "ng nhp" vo cc ch m h thng hay lui ti vo lc
. Gowalla l dch v khc vn hng theo cch rt ging nh
Foursquare lm, thc by GPS trong in thoi to ra kinh
nghim ngi dng da trn v tr. Clixtr, qua khng gian thi
gian thc, cng l trm kt mng x i da trn v tr, v cc
bin c c to ra bi ngi dng c t ng dn nhn a
l, v ngi dng c th xem cc bin c xut hin gn qua
mt app ca iPhone, Clixtr. Gn y, Yelp cng b vic vo
ca n trong khng gian kt mng x hi da trn v tr qua
vic ng nhp bng app i ng ca h; liu iu ny c tr
thnh bt li cho Foursquare hay Gowalla hay khng th vn
cn phi xem , v n vn c coi nh l mt khng gian
mi trong cng nghip cng ngh Internet.
Mt cch dng ph bin cho cng ngh mi ny l kt
mng x hi gia cc doanh nghip. Cc cng ti thy rng
cc trm kt mng x hi nh Facebook v Twitter l cch thc
tt xy dng hnh nh thng hiu ca h. Theo Jody
Nimetz, tc gi v Tip th Jive, c nm cch dng chnh cho
doanh nghip v phng tin x hi: to ra nhn bit v thng
hiu, nh mt cng c qun l danh ting trc tuyn, tuyn
dng, hc v cng ngh mi v i th cnh tranh, v nh
mt cng c pht sinh lnh o chn bt trin vng tim
36

nng. Nhng cng ti ny u c kh nng dn li lu thng v

trm trc tuyn ca h trong khi vn khuyn khch ngi tiu
th v khch hng ca h c tho lun v cch ci tin hay thay
i sn phm hay dch v.
(trch t Wikipedia - mc Social network services)

Tng lai ca my tnh

Ngy nay in thoi di ng ca bn tr thnh my
tnh, thit b tr chi video, my nh, my nghe nhc MP3,
radio v tt nhin in thoi ca bn, tt c trong mt thit b.
Trong tng lai gn, ng dng in thoi ca bn s chy trong
trnh duyt nhng m v d liu ca chng s c lu gi
'trong my' ca cng ti in thoi. Khi bn tm Internet, thng
tin no s c lu gi trn in thoi ca bn nhng nhiu
thng tin s c lu gi trong my. Bn khng bao gi phi lo
lng v b nh hay lu gi thm na. Bn khng bao gi phi
lo v cp nht phn mm na v n s c t ng ho bi
cng ti in thoi ca bn. V cn bn in thoi thng minh
ca bn s thay th cho laptop hay PC ca bn v vi nm na
k t gi, s khng c PC hay laptop. Nhiu ngi lm PC v
Laptop chuyn vo kinh doanh in thoi thng minh.
Ngy nay th trng cho ng dng di ng ang bng n.
hiu thay i ln ny, chng ta phi nhn vo d liu cng
nghip: Gia nhng nm 1940 ti 1970, th gii c xp x 1
triu my tnh ln. Gia nhng nm 1970 ti 1980 th gii c
qung 10 triu my tnh mini. Gia nhng nm 1980 ti 2010
th gii c 100 triu PC v Laptop. Ngy nay th gii c 1 t
in thoi di ng. C mt c lng l trong 5 nm ti, in
thoi thng minh s thay th cho in thoi di ng v t ti 2
t n v. Ngy nay, th gii c xp x 10 triu cng nhn phn
mm nhng theo kho cu ny, nhu cu l qung 25 triu cng
nhn ngy nay v 50 triu cng nhn trong 5 nm na. l l
37

do ti sao c thiu ht cng nhn phn mm ngy nay v cn

nghim trng hn trong tng lai. Phn mm l hot ng tr
tu m yu cu tri thc c bit v o to chuyn su. N
khng th c sn xut s ng nh cng nhn th cng.
Ngay c vi vic lm mc vo ngh ca lp trnh v kim th
cng c th mt 1 ti 2 nm o to. Phn ln cc vic lm
pht trin phn mm yu cu t nht 4 nm o to i hc.
Ngy nay gii thng bng rng cho internet tng ln
kh nhiu. B nh v cng ngh b nh lm cho tnh ton
my thnh chn la tt hn cho cc cng ti. C tit kim chi
ph chuyn sang tnh ton my thay v c h thng tin ring
trong ni b. Ti sao mua my tnh, my phc v, v thu cng
nhn CNTT qun l chng? Ti sao mua giy php h iu
hnh, giy php ng dng, tr ph bo hnh mi nm? Ti sao
lo lng v cp nht an ninh, virus, hacker v vn an ninh khi
bn c th c cng ti khc cung cp cho nhng dch v ny vi
vic "tr tin theo s dng" bng tnh ton my? Ngy nay bt
k cng ti no cng c th "thu" dch v tnh ton my t
IBM, Microsoft, HP, Google, v Amazon. Cc cng ti ln ny
c tri thc chuyn gia v ngi c kinh nghim h tr cho
bt k nhu cu no m bn c chi ph thp hn.
Vi my tnh ln, IBM l cng ti chi phi bi v n kim
sot hu ht cc ng dng. Vi my tnh c nhn, Microsoft l
cng ti chi phi v n kim sot h iu hnh. Vi in thoi
thng minh, trnh duyt ang tr thnh quan trng hn h iu
hnh. Vi HTML 5, nhiu nng lc h iu hnh tr thnh mt
phn ca trnh duyt v Google c th tr thnh cng ti chi
phi tip y. Cng nghip my tnh c nhn to ra hng
nghn cng ti phn mm. Cng nghip in thoi thng minh
c l s to ra hng triu cng ti phn mm hay hn. bt u
mt cng ti phn mm cho my tnh c nhn, bn cn mt triu
la v thu hng trm cng nhn phn mm. Tuy nhin,
bt u mt cng ti phn mm cho in thoi thng minh, bn
38

ch cn vi nghn la v thu 2 ti 5 cng nhn phn mm

vit ng dng di ng. Ngy nay, c trn nghn cng ti app di
ng v nhiu cng ti na ang ti. Chi ph khi u thp hp
dn nhiu ngi i vo kinh doanh ny.
Ngy nay, Android ca Google v iOS ca Apple ang
cnh tranh trong kinh doanh di ng ny. Trong qu kh cc
cng ti in thoi kim sot kinh doanh di ng v quyt nh
ng dng no s sn c, v chng c gi bao nhiu. Vi Apple
vGoogle, chnh ngi pht trin App t ra iu khon v
iu kin cho mi kiu ng dng. Th trng s thay i nhiu
vi in thoi thng minh, c bit khi n thay th PC v
laptop. V bng rng vi gii thng cao l sn c, in thoi
thng minh s nhanh hn, tt hn v th trng ng dng di
ng s bng n vi hng t ng dng mi v ngi dng.
Ngy nay, c nhiu tr chi video sn c cho in thoi
di ng. Trong vng vi nm, bi v gii thng mi v tnh
ton my, nhiu tr chi video s nhanh hn v tt hn. c
bit khi in thoi thng minh thay th PC v Laptops, mi tr
chi video sn c trn PC s c chuyn sang in thoi
thng minh. Nhiu ngi s chi tr chi video vi nhau dng
in thoi ca h. Nhiu cng ti tr chi video hi t vo in
thoi thng minh s ni ln vi sn phm mi, cng ngh mi
v kinh doanh mi.
C quan nim mi rng in thoi thng minh ca bn
cng l v tin ca bn bi v n c th c ni vi ngn hng
ca bn. Bn khng cn em theo tin, bn khng cn vit sc,
bn khng cn th tn dng tr tin cho cc th bn mua.
Mi iu bn cn l dng in thoi ca bn gi thanh ton
ti ti khon bun bn v vic thanh ton c thc hin. in
thoi thng minh ca bn c ni vi my. Ti khon bun
bn ca bn cng trong my cho nn giao tc c th xy ra
trong mt giy. Ngn hng tng lai s c t ng ho y
39

. Theo mt kho cu mi, ngn hng vt l s bin mt

trong vng vi nm na v ngn hng "o" s ni ln. Mi giao
dch ti chnh tng lai s c thc hin in t v cui cng
tin s khng c cn ti. Thanh ton ca bn, lng ca bn,
giao tc ti chnh ca bn, mua sm ca bn, u t ca bn,
tit kim ca bn, v mi th lin quan ti ti chnh v ngn
hng s c thc hin theo cch in t. S c nhiu thay i
trong cc khu vc khc na v cng ngh thng tin lm thay
i mi th.
Bn hi v tng lai ca my tnh sao? Cu tr li l n
gin: N l trong bn tay bn n l trong in thoi thng
minh ca bn c ni ti tnh ton my ca cng ti in thoi.

40

2. Ton cu ho

Ba t sng ca ton cu ho
Thut ng "ton cu ho" c t thi gian lu ri nhng
n mi pht trin thnh "thc th" v nh hng ti mi doanh
nghip. Mt s ngi qun l tin h khng cn ngh v ton cu
ho v doanh nghip ca h l a phng, khng ton cu.
Thc t l cnh tranh c th ti t bt k ch no khi cc cng
ti by gi vn hnh trong mi trng ton cu. Cho d mt
doanh nghip ch vn hnh mt thnh ph, iu khng c
ngha l nhng i th cnh tranh s khng ti. Do mi
doanh nghip u phi c chun b gii quyt vi thc ti
ton cu ny, bng khng th s qu mun. Ngy nay vi
internet v vn ti nhanh chng hn, bt k cng ti no cng c
th cnh tranh trn ton cu m khng cn phi c t tr s
nhng ch c th. Mi iu h cn l website bn sn
phm v hp ng vi cng ti vn chuyn chuyn giao cho
khch hng. Chng hn, khi doanh nghip trc tuyn xut hin
vi nm trc Hn Quc, cc cng ti ton cu ln bn hng
r hn cc cng ti a phng v qut sch 80% doanh nghip
nh t tr s cc thnh ph nh. Trc nm 2000, M c
trn hai mi by nghn hiu sch, ngy nay n c t hn tm
nghn hiu sch v con s ny vn tip tc gim khi nhiu
ngi ang mua sch qua cc hiu sch trc tuyn nh
41

Amazon v lm cho Jeff Bezos, ng ch ca Amazon, thnh

mt trong nhng ngi giu nht trn th gii. Ngy nay, vi
lut di tr m v cho php visa c bit, cng nhn c th ti
lm vic nhiu ni tng i d dng. Chng hn, hai mi
nm trc y, cng nhn xy dng Trung ng bi cng,
i lng tt hn. Khi thng lng khng em ti kt qu,
cc cng ti xy dng a cng nhn t n , Pakistan, v
Philippines ti lm vic thay v tng lng. Ngy nay c
hn vi trm nghn cng nhn xy dng v cng nhn a
phng hoc phi chp nhn lng thp hn hoc b tht
nghip.
Ton cu ho ang thay i cch cc cng ti lm kinh
doanh v tc ng nhiu ln cc nc hn l mi ngi c th
hnh dung. Chng hn, vic dng khon ngoi ang tng ln
mi ni mc cho mi quan ngi v mt vic lm. Cc nc
pht trin s tip tc khon ngoi cng vic cho cc nc c
chi ph thp hn tng li nhun v chi ph cho cng nhn lao
ng nc nh tip tc tng ln. Khng may, nhiu ngi
khng hiu tc ng ny v khng chun b gii quyt n.
Vi tin b ca vin thng v vn ti, doanh nghip khng cn
b gii hn vo mt vng, thnh ph hay nc c th m m
rng ton cu. Vi thiu ht cng nhn c k nng v lut di tr
m, cng nhn c k nng khng cn b gii hn vo mt vng,
thnh ph hay nc m h c th i ti bt k ch no c c
hi. Hoc h i ti ni c vic lm hoc vic lm s i ti ni
cng nhn c k nng ang sng. Mt s nc khng c
chun b v mt cng nhn c k nng nh bc s, nh khoa
hc, k s, doanh nhn v h ra i tm c hi tt hn nc
khc. Hin tng "chy no" ny vn xy ra ngy nay nhiu
nc. iu g s xy ra cho mt nc mt i cc ti nng ca
h? iu g s xy ra cho x hi vi s t hn cc bc s y khoa,
nh khoa hc, thy gio, k s hay nh chuyn mn? iu g s
xy ra cho nn kinh t ni ngi c ti khng cn mun li
42

v xy dng? H s khng ko di lu v sm hay mun s ri

vo trong ngho nn cng cc v b nhng nc khc bc lt.
Ngc li, mt s nc c chun b tt gi cho cng nhn
c k nng ca h nh. H c chnh sch v lut php to
ra mi trng kinh doanh tt hn, khuyn khch u t nc
ngoi v ng vin h khon ngoi cng vic . Khi h thu
c nhiu cng vic v u t hn, nn kinh t ca h thnh
vng ln v i ti chun sng cao hn. Chng hn, trong
khng y hai mi nm, n tr thnh trung tm ca cng
ngh thng tin (CNTT) khi nhiu cng ti khon ngoi cng
vic CNTT cho n vi thu nhp t ti 97 t la nm
2010. Cng iu ang xy ra cho Trung Quc ni n tr
thnh trung tm ch to, sn xut nhiu sn phm vi chi ph
thp v to ra hnh trm triu vic lm cho cng dn ca n.
Ton cu ho m ra nhiu c hi hn nhng cng nhiu
cnh tranh hn gia cc quc gia, cng ti v c nhn. Cc cng
ti khng t hp ton cu ho vo trong chin lc ca h
khng th p ng c nhanh chng vi cnh tranh v c th
khng sng cn c. Vi ton cu ho, c hi tng trng
l v gii hn cho nn nhng ngi qun l cp cao phi lp k
hoch chin lc ca h tng ng. Thay v s hi, h phi
dng ton cu ho nh yu t to khc bit cnh tranh cho cng
ti ca h, bng khng k cnh tranh s lm iu . Cng vic
cng xy ra cho cng nhn nhng ngi khng ci tin k
nng ca h. H c th khng c kh nng gi c vic lm
ca h lu. Vi ton cu ho, c hi vic lm l v gii hn.
Cng nhn chp nhn thi i hc c i, hiu th trng vic
lm cn ci g v chun b. Thay v c thi th ng, h phi
ch ng v dng k nng ca h nh yu t lm khc bit
cnh tranh, bng khng ai khc s lm iu .
Ton cu ho l cch tip cn ng lun thay i qua thi
gian. N bao gm nhiu pha, cc nh kinh t gi l nhng
t sng. t sng th nht ca ton cu ho l v chi ph ni
43

cc cng ti chuyn cng vic sang cc nc c chi ph thp hn

lm tng li nhun. Chi ph l yu t chnh ca mi quyt
nh khon ngoi. Ly c u th ca t sng th nht ny
l c chi ph lao ng thp hn em cng vic vo mt
nc. Bi v nhng cng vic ny yu cu cng nhn lao ng,
ngi c th c o to trong thi gian ngn, cnh tranh s
gay gt. Phn ln cc cng vic s c chuyn t nc c chi
ph thp sang nc c chi ph thp hn v mt s nc s tip
tc h thp hn chi ph hp dn cng vic. Cui cng, ch
li chi ph ny s gim i qua thi gian cng ging nh t
sng t ti b. V d v t sng th nht bao gm dt, qun
o, giy dp v cng vic ch to nh v.v. Phn ln cc nh
kinh t u tin on t sng th nht ko di gia 10 ti 20
nm.
t sng th hai ca ton cu ho l v cht lng v
tnh hiu qu ni cng ti truy nhp vo cc k nng, iu khan
him nc nh ca h p ng nhu cu ca h. K nng l
yu t chnh cho mi quyt nh di chuyn ti. Tn dng c
u th ca pha ny l c cng nhn c k nng em vic lm
vo mt nc. Bi v nhng vic lm ny yu cu cng nhn
c gio dc cao, h l qu gi hn cng nhn lao ng v h
i hi lng cao hn nhiu. Chun b cho t sng th hai, ci
tin gio dc l quan trng nhng ch vi nc thnh cng
c. t sng th hai c coi l "bng pht kinh t" thc
y nn kinh t ln chun cao hn bi v vic lm tr lng cao
hn c th em ti ch li ln cho nn kinh t t nc. Theo
mt s nghin cu, mt vic lm cng ngh cao c th lm
pht sinh ra tm ti mi hai vic lm gin tip tu theo mi
trng a phng. Thay v cng vic lm khon ngoi lm
vic vi lao ng thp, cc cng ti ton cu s phi m cc
doanh nghip v u t vo cc tin nghi vn hnh tn dng
lc lng lao ng c k nng. V d v t sng th hai bao
gm ngn hng, ti chnh, kinh doanh, thng mi, dch v
44

cng ngh thng tin v.v. Hu ht cc nh kinh t u d on

t sng th hai c th ko di gia 20 ti 50 nm.
t sng th ba ca ton cu ho l v t ti hiu qu
v pht kin ni cc cng ti tn dng u th ca thnh cng ca
cc pha trc. K nng chuyn su l nhn t chnh ca mi
quyt nh cng tc. Pha ny l pha ti thng ca ton cu
ho v gi tr c t trn cng tc ln nhau gia cc nc,
cc cng ti, ni mi quan h chuyn t khch hng v nh cung
cp thnh i tc. N da trn tnh sn c ca k nng chuyn
su cao tn ti trong nhng nc hay cng ti no ny sinh t
xut sc gio dc. Trong pha ny, ton cu ho i vo trng
thi cn bng ni c hai bn hnh thnh lin minh tn dng
u th ca ton cu ho. Lin minh s cnh tranh v chi phi
cc cng ti khc t nhiu khu vc k c u th kinh t cng
nh tnh cao siu cng ngh. L cc i tc, lng s l nh
nhau v lung cng vic v nghin cu chy t do t i tc
ny sang i tc khc. iu ny l tng ng vi bin lng
ni khng c t sng ln no khi mi s chy m m gia
cc cng ti bn trong lin minh hay i tc. V d v t sng
th ba bao gm phng th nghim nghin cu, tin nghi pht
trin sn phm, nh v li chin lc ca cc vn phng v i
tc kinh doanh v.v. Phn ln cc nh kinh t u d on t
sng ny ko di lu, c th hng trm nm hay hn.
Khng phi mi cng ti s chuyn sang t sng th hai
hay th ba. Mt s cng ti tho mn vi hi t chi ph-ch li
v s tip tc chuyn cng vic cho cc nc chi ph thp. Tuy
nhin, chi ph chuyn vic v tip tc tm v tr mi s gim u
th chi ph v cui cng s khng my ch li cn li. thc
s thu hoch c ch li ca ton cu ho, cng ti phi cam
kt vi cch tip cn di hn bao gm c ba t sng. Cp qun
l phi nhn vo chin lc doanh nghip tng th thay v ly
hnh ng chin thut. H phi tha nhn rng cng ti ca h
s cn trng thnh trong tnh chuyn gia ca n gii quyt
45

vi cch tip cn ton cu ho ny. Cng ti ch nhn vo chi ph

s thu c ch li gii hn v s b v mng trong ng di.
Cc nh cung cp hi t ch vo u th chi ph lao ng s
khng pht t c lu. Tt nhin, khng phi mi cng ti u
s hon thnh ton th chu k ba t sng ny, mt s s khng
thc hin v bin mt v cnh tranh s gay gt hn khi cc cng
ti chuyn t pha ny sang pha tip. Tuy nhin, vic t ti giai
on cui cng ca "lm ch ton cu" nn l mc ch ca
mi cng ti. Ngy nay, mt s cng ti l k lnh o ton cu,
nhng nhiu cng ti khc ang thch thc v vi cng ngh
mi, xu hng mi, khng ai c th t tin c lu v mi s
c thay i. Ngy nay mt s nc ang lm tt hn nhng
cng ngh thay i v gio dc tt hn, khng ai c th ng
li lu c v cnh tranh vn tip tc. Ngy nay mt s cng
nhn ang lm tt nhng nu h khng coi hc c i l
nghim chnh, nhng ngi khc s thch thc h v vic lm
v v nhng ngi cnh tranh c th ti t bt k ch no. iu
quan trng cn hiu rng khng ai c th duy tr c v th m
khng cp nht k nng. Cng nh t sng trn i dng s
tip tc i v khng bao gi dng, tin b tu thuc vo nhn
bit, hiu bit v sn lng c hnh ng i cng vi thi
gian thay i.

t sng ton cu ho th hai

Trong hai mi nm qua, cng nghip khon ngoi ca
n c xy dng trn cc k s phn mm "chi ph
thp". Bt u t nm nay, cc cng ti n ang thu hng
nghn k s phn mm "chi ph cao hn" trn khp th gii.
Vic dch chuyn ny phn nh vic ti ca t sng th hai
ca ton cu ho v vic tng phc tp ca cng vic tri
thc yu cu mc k nng cao hn khng tm thy c
46

n . V cu tng ln nhng cung b gii gian, cc cng ti n

ang phi cc i din i tm cng nhn c k nng bt k
ch no h c th tm c ngi. ng thi, cc cng ti M
nh Hewlett-Packard, IBM, Microsoft, Google, Facebook v
Accenture cng c n lc tuyn m o t tm cc ti nng
hi ngoi. Cnh tranh ton cu v cng nhn c k nng bt
u.
Khi cc cng ti cng ngh M bt u tuyn m cng
nhn phn mm ng u, nhiu cng ti n c , t
nht cng vi thng trc h. Theo mt ngi qun l cp cao
ca Wipro, cng ti cng ta ang thu hng nghn k s phn
mm trn khp ng u p ng nhu cu ton cu. Ngy
nay cc cng ti CNTT n ang tranh u vi cc cng ti
M v kinh doanh ton cu v cha kho trong trn chin ny l
thu ti nng gii nht c th c vi bt k gi no.
Cnh tranh cng d di M. Surya Kant, ch tch Dch
v t vn ca cng ti Tata bc M ni cng ti ca ng ta bt
u thu ngi trong thng ba trong vi thng c trn 2000
nhn vin ngi M. Chng ti ang thu nhiu ngi nu
chng ti c th tm c h," ng ta ni. Infosys Technologies
cng c k hoch thu vi nghn ngi M nm nay p ng
nhu cu tng ln M. Khi cc cng ti n ang nng n
thu ngi v sn lng tr nhiu tin hn, nhiu cng ti M t
nhin thy bn thn h lm vo th phng ng. Cng ti nh
Google lp tc tuyn b t tng ln v lng cho mi nhn
vin ngn cn vic ra i ca cng nhn sang i th cnh
tranh. Cc cng ti tng trng nhanh nh Facebook, Twitter
cng gp kh khn tm cng nhn c k nng v iu lm
chm t l tng trng c d kin ca h cho cc nm ti.
Mc cho suy thoi v tht nghip cao mi ni khc, cng
nghip phn mm vn tng trng vi t l ln. Nhiu cng ti
CNTT n by gi thit lp trung tm pht trin phn mm
M v chu u v nhu cu vn tng ln nhanh chng.
47

Mt ngi qun l CNTT n cp cao ni: Tr chi

chi ph thp qua ri. By gi l v k nng. Chng ti khng
cn l cng ti "lao ng chi ph thp" na m mun l cng ti
gii nht. Chng ti mun thch thc IBM, Microsoft, Oracle
v Google. Chng ti mun l cng ti phn mm ln nht trong
ngnh cng nghip ny. Bnh lun ca ng y phn nh thi
tch cc mi trong cc k s phn mm n . Trong
nhng nm qua, s nh triu ph v t ph n ang tng ln
khi cng nghip ca h bng n. Trong nm mi ngi hng
u giu nht trn tri t, mi ngi bt ngun t n v
su ngi l trong kinh doanh CNTT. Mt quan chc iu
hnh cp cao n ni vi bo ch a phng: Vi nm
trc y, nhiu cng ti ti chng ti bi v h mun chi ph
thp ca chng ti. By gi h ti chng ti bi v h cn k
nng ca chng ti. Vi nm trc, chng ti coi hp ng vi
trm nghn la l tt. By gi chng ti hi t vo cc hp
ng tr gi hng triu la hay hn. Vi nm trc, li nhun
hng triu la l tin tc ln. Ngy nay chng ti o li nhun
ca chng ti theo t la. Khi m k nng cao hn c cn
ti, chng ti ang chuyn xa khi lao ng r v khch hng
ca chng ti sn lng tr nhiu hn cho dch v ca chng
ti.
Trong thi hu suy thoi ny, th trng khon ngoi
thay i. Vi nm trc, phn ln cc cng ti s lm kin trc
v thit k ri khon ngoi lp trnh v kim th cho cc nc
c chi ph thp hn nh Trung Quc v n . Ngy nay,
phn ln cc cng ti ang tuyn m "nng lc li" ca h v
khon ngoi ton th pht trin phn mm v n khng cn l
nng lc then cht ca h. Cc cng ti t ang hi t vo lm
xe hi ch KHNG vo h thng tin. Cc cng ti ti chnh
ang hi t vo giao tc ti chnh v u t ch KHNG vo
h thng tin. Bng vic hp nht doanh nghip, cc cng ti thy
bn thn h hi t nhiu hn duy tr cnh tranh trn th
48

trng ton cu ny. Nhiu cng ti b h thng tin ca h bng

vic khon ngoi chng cho cc cng ti chuyn trong h thng
tin. Khi nim "tnh ton my" v "phn mm nh dch v"
bin i ton th cch tip cn ca vic thc hin cng ngh
thng tin. Cc cng ti trn khp th gii by gi b h thng tin
ring ca h hi t vo iu h lm tt nht. l l do ti
sao doanh nghip CNTT bng n v do vy nhu cu cng cng
nhn c k nng cao cng bng n.
Vi nm trc y, nhiu vic lm phn mm ri khi M
i sang n v Trung Quc nhng by gi iu bt u
thay i tin trnh. Nhu cu l ln ti mc cc cng ti n
khng c k nng lm tt c iu cho nn nhiu cng ti
n ang chuyn sang M v thu ngi c k nng y.
Ngy nay, s ln nhng ngi pht trin phn mm M ang
lm vic cho cc cng ti n lm kin trc, thit k v
thit lp kt cu nn h thng nhng vit m v kim th vn
dch chuyn sang n tn dng u th ca chi ph thp
. Khi mc phc tp ca cng vic c khon ngoi tng
ln, m hnh khon ngoi truyn thng tr nn lc hu. Mt
ngi qun l CNTT gii thch: Trong qu kh cc cng ti M
lm kin trc v thit k v gi thit k ca h sang n v
Trung Quc vit m v kim th. By gi v chng ti y
M, chng ti c nhiu ngi pht trin M, nhng ngi c
th lm cc k nng cao ny cho nn chng ti k tc ton th
vic pht trin t A ti Z. Khng c s hin din mnh M v
tri thc v th trng thay i, nhiu cng ti khon ngoi t cc
nc khc t nhin thy bn thn h mt kinh doanh vi
nhng cng ti n nng n ny.
iu c tc dng tt trong khon ngoi truyn thng l k
nng thp, cng vic n gin nh vit m, kim th. Cng
vic c k nng cao, ni kinh nghim v phn xt c yu cu,
thng c thc hin gn hn vi khch hng. Bng vic c
lc lng lao ng c k nng cao M v thu ngi pht
49

trin phn mm M, cc cng ti n ang ngn cn v chin

lc lung chy ra ca cng vic CNTT sang cc nc khc.
Mt quan chc iu hnh CNTT n tuyn b: Ti sao
khng ly c ci bnh v n n tt c. Sao phi chia bnh vi
ngi khc khi bn c th c c ci bnh? Thay i ny trong
m hnh kinh doanh s c tc ng ln ln tng lai ca th
trng khon ngoi trong vi nm ti. Mt chuyn gia cng
nghip d bo: Nu cc cng ti n c th thc hin mt
cch chin lc iu M v chu u, s rt kh cho bt k
ai cnh tranh vi h. Bn khng th kin nhn ch i trong
nc bn khch hng ti bn bi v bn c chi ph tho hn.
i th cnh tranh ca bn trong nh ca khch hng ca
bn v nm ton th s vic, h c th a ra c k nng cao v
chi ph thp na. Nu Trung Quc v cc nc khc khng c
nc i tng t, s khng ci g cn li c.
Nh mt s bo ch ca ngi nc i chin lc chi li
ca cc cng ti n , thc t nc i ny mang nhiu tnh
p ng vi thay i v chnh sch di dn ca M hn l mt
chin lc c lp k hoch chu o v vn ang tr nn
gay gt hn em nhn vin hi ngoi vo M. Vi tnh trng
tht nghip cao th M, quc hi hn ch vn cp th
thc c bit cho ngi nc ngoi c tn l H-1B v visa L.
Qui trnh ly c th thc em nhn vin hi ngoi vo M
tr nn kh khn hn, c bit sau nhng vin dn rng
nhiu cng ti n li dng cc lut ny em nhiu
cng nhn n vo M khi nhiu cng dn M khng th tm
c vic lm. Vin dn ny a ti cuc iu tra lin bang
nhng cc cng ti n ph nhn trch nhim.
Ngy nay nhu cu tng ln l c bit cao v cc k nng
nh k s yu cu, phn tch doanh nghip, qun l d n, kin
trc s h thng, ngi qun l h thng tin, ngi qun l dch
v, ngi thit k h thng v chuyn vin an ninh. Cc k
nng cao ny hin thi c dy ch vi trng i hc hng
50

u M v Ty u nhng khng sn c ch no khc. Cc

cng ti n cn nhng k nng ny m rng kinh doanh
ca h. H bit rng ni duy nht h c th c c nhng
ngi l M v l l do ti sao h i nhanh ti nh
v li cc trung tm pht trin ca h M.
Vi ton cu ho, th trng cng ngh c th thay i
nhanh chng. Cc chuyn gia trong cng nghip ng rng
kinh doanh khon ngoi thay i. Thi ca lao ng thp, k
nng thp hn qua ri v ang b thay th bi lng cao
hn, k nng cao hn. Khi nhiu cng ti ang phi vt ln
sng cn trong thi hu suy thoi, h khng th m ng
c vic lm nhiu iu thm na. H phi hi t vo nng
lc li ring ca h cho nn h phi nhanh chng b h thng
thng tin, sa thi ngi CNTT, v i vo trong "tnh ton my"
ni h thng tin c x tr bi cc cng ti CNTT chuyn
nghip. Thay i ny dn ti nhu cu khng l v ngi c
k nng cao trong CNTT v to ra thiu ht cng nhn c k
nng trn khp th gii. N lc ln thu ngi ang xy ra
hin nay phn nh bn cht thay i ca vic khon ngoi v l
tn hiu i ti ca ln sng th hai ca ton cu ho, ni cht
lng v cng nhn c k nng cao l c cn ti.

Ci nhn mi v ton cu ho
C nhng vn vi ton cu ho, mt s ngi ni n
cha xy ra, s khc tin n ang xy ra. T quan im ca
cng nghip phn mm, ti ngh n xy ra trn qui m ln.
Lm sao bn gii thch c rng 30% cng vic phn mm
trong M v chu u by gi c khon ngoi cho n ,
Trung Quc v cc nc khc? Lm sao bn gii thch c
rng trong khng y mi nm th trng khon ngoi tng
51

trng t vi triu ln hng trm t la? Lm sao bn gii

thch c rng trong mt thi gian ngn, n ang ni ln
nh lc chi phi vi s xut khu phn mm gn ti hng trm
t la mi nm?
Trong thi khng hong ti chnh ny, khi cc cng ti M
ang chi tiu hng t la vo khon ngoi gim chi ph v
thu hng nghn ngi phn mm t n v Trung Quc vo
lm vic M theo chng trnh H-1B, nhiu cng ti n
ang mua cc cng ti M v chu u thu ly tri thc chuyn
gia cng nghip su hn v truy nhp vo th trng mi. S
kin l quan nim v ton cu ho KHNG c ngha l l kinh
doanh ang chuyn i theo mt chiu, t nc pht trin
sang nc ang pht trin, m thay v th, n i din cho vic
tch hp hai chiu ni cc cng ti s c cng nhn v doanh
nghip trn khp th gii.
Trong vi nm qua, cc cng ti n ang "mua" cc
cng ti M v chu u chuyn trong dch v ti chnh, bo
him, chm sc sc kho, dc khoa, bn l v vin thng bi
v h mun bnh trng vo cc khu vc ny. L do l cc cng
ti n nh Infosys, TCS v Wipro cn c tri thc chuyn gia
cng nghip trong khu vc no i vo trong th trng
sinh li nhiu hn.
Imran Sayeed, ph ch tch ca Wipro gii thch rng h
mun tng gp i kch c ca mnh ln t nht 17,000 nhn
vin M cho h c th kim c cc d n ln hn. S
kin l ch cc cng ti n gii trong cc d n phn mm
nh nhng khng c my kinh nghim trong d n ln hn. H
phi mua cc cng ti M c ngi bit cc d n ln v cc
chuyn mn c kinh nghim. Sayeed ni vi phng tin
truyn thng tin tc: "By gi chng ti c hn 17,000 ngi
M c th lm vic trn cc d n ln hn, v s c li nhiu
khi gii quyt cc d n c hng trm triu la hn l d n
52

c mt hai triu la. Khi vn ch l bo tr v h tr phn

mm th khon ngoi c ngha. Tuy nhin, cc cng ti n
by gi ang tm vic kinh doanh tt hn bng cch tham gia
vo ngay t u vic pht trin sn phm cho nn iu quan
trng l phi c ai hiu vn kinh doanh l g, chng ti
cn cc k s yu cu, chng ti cn ngi kin trc phn mm,
v iu cn nhiu hn l ch c ngi lp trnh n .
iu chng ti thc s cn l nhiu k s phn mm hn m h
c tri thc chuyn gia cng nghip."
Khi cng ti phn mm M v n u nhau ginh
th phn ln hn, iu s xy ra tip l vn chin lc v
thc thi. Nhiu cng ti M v Chu u khon ngoi cho n
v chi ph thp nhng vic l nh cung cp khon ngoi li
cung cp nhiu tin cho cc cng ti n . Khi c nhiu tin
h tng trng ln hn, mnh hn v c kh nng mua nhiu
cng ti M v chu u ci thin tri thc ca mnh v cnh
tranh vi cc cng ti M v chu u khc. l iu ton cu
ho tt c l g, thm c hi cho nhng ngi c th bt ui
h nhanh chng hn.
Tt nhin, cc cng ti M v chu u cng c chin lc
ca h. Nm ngoi, IBM ti n v thu 53,000 cng nhn
n ng thi vi lc Infosys ti M v thu 36,000 cng
nhn M. Nh nhiu cng ti M v chu u bt u i ti n
, Trung Quc v thu ngi , nhiu cng ti n v
Trung Quc ang m vn phng ca h M v chu u v
thu ngi a phng na. Ton th th trng phn
mm vn ang thay i nhanh chng vi nhiu cng ti tuyn v
thu cng nhn phn mm nhng ng sau tt c nhng nc
i chin lc ny v cuc chin th trng ny vn c mt nhn
t then cht "tip nhin liu" cho ton cu ho: Tri thc v k
nng ca con ngi.

53

Bo ch v ti vi thng m t thnh cng ca cc cng ti

phn mm t n v ai ang mua t ai, nhng h khng
nhc ti rng thnh cng hay tht bi ca ton cu ho tu
thuc vo "Lung chuyn ca tri thc v k nng" ngang qua
cc bin gii quc gia. "Bn cht" ca ton cu ho l tri thc
v cch lm kinh doanh tt hn, nhanh hn v r hn. Ti
ngh cc nhn t ny nn c dy trong cc trng kinh doanh
trn khp th gii bi v "tri thc v k nng" l "nhin liu"
thp sng ton cu ho ch khng phi l tip tc dy cc
kha cnh kinh t ca "lm tin theo cch c" trong vic u t
vo ngn hng, th trng chng khon, c vn v.v... Doanh
nhn phi hiu rng trong th k 21, vn KHNG cn l quan
trng nht, ti chnh KHNG phi l quan trng nht nh
chng ta thy iu xy ra trong cuc khng hong ny
ni m cc cng ti mt kinh doanh hay khi th trng ti chnh
sp . Thc t chnh tri thc v k nng ca con ngi mi l
quan trng nht bi v khng ai c th ly chng i c. C tri
thc v k nng l ti sn tt nht ca mt c nhn, mt cng ti
v mt quc gia. Nc mnh trong th k 21 l nc c lc
lng lao ng mnh, c k nng cao v c nng lc. Vn c
th b ly i, tin c th b mt vo u t ti, ti nguyn thin
nhin c th b khai thc nhng tri thc khng th b ly i.
Cho nn u t tt nht ca bt k ai, bt k cng ti no v bt
k quc gia no trong th gii ton cu ho ny l u t vo
gio dc cho nhng "tri thc v k nng qu gi" ny bi v
ton cu ho l y v by gi.

Cch nhn khc v ton cu ho

Theo nghin cu ca Cc dn s ton cu, qung mt
na dn s th gii sng cc nc c t l sinh khng thay
th cho dn s hin thi ang lm vic. Vi t ngi lm vic,
54

t ngi ng thu, t ngi ng gp cho nn kinh t, nhng

nhiu ngi gi cn chm sc, s to ra tc ng ln cho nn
kinh t t nc.
Ngy nay, chu u, Nga v Nht Bn c vn nghim
trng nht v t l sinh ca h st xung ng k trong hai
mi nm qua. M, Canada, Australia, New Zealand,
Singapore, Hong Kong, i Loan, v Hn Quc cng c t l
sinh thp nhng khng nghim trng, Trung Quc l trng
hp c bit ni n c th kim sot c t l sinh duy tr
s vng chc mt t nhng vi 400 triu cng dn ca n s
trn 65 tui n nm 2020, n s c vn ln. c bit i
vi mt nn kinh t tng trng nhanh v n s lm mn mi
cc ti nguyn ln t s tng trng ca n h tr cho vn
ni b ca n. iu ny c th lm tng cc vn chnh tr
v x hi.
Di tr l mt gii php tim nng gip gii quyt vn
v st gim lc lng lao ng. c bit chu u, Nga v
Nht Bn s c hn 67% cng dn ca h v hu trc nm
2020. Tuy nhin, do chnh sch di tr cng nhc ca h, phn
ln dn nhp c trong cc nc ny khng c trng thi php l
v h ch lm vic cho nhng vic lm phc dch m khng ai
mun lm. Bi v h khng c coi l hp php, nhiu ngi
i din vi thch thc ca vic hi nhp vo trong x hi v
tri qua xung t vn ho. Nhiu chuyn gia coi cc cng nhn
nhp c ny khng khc vi "n l" trong thi thuc a. H b
buc phi lm vic vi cc vic lm lng thp khng c tng
lai, khng thng tin v thng b ngc i bi nh cm
quyn a phng.
Cc nc khc c chnh sch nhp c tt hn c gi l
di dn "c chn la". Chng hn, M v Canada chp nhn
ch cc cng nhn c gio dc v k nng cao di c vo nc
h. Ngy nay 58% cc bc s y t v cc tin s c sinh ra
55

chu Phi nay thng tr M v 36% cc k s c sinh ra

nc ngoi ang lm vic ti M v Canada. Vi ton cu ho,
con s ny c mong i tng ln khi nhiu ngi k thut
ang di c ti ch vic lm tt hn, c hi tt hn v cuc
sng tt hn. Mc du nhiu nc ang pht trin phn nn
v tnh hung "chy no" ny nhng chng no cc c hi cn
b gii hn nc s ti ca h, iu ny s tip tc. Trong vi
nm ti, iu c th tng ln thm vi thay i c mong
i trong chnh sch di dn ca mt s nc chu u. (Anh v
cc nc Scandinavi ang lm vic v chnh sch tng t i
vi di dn c chn lc).
Mi ngi thng hi: Nc no s thnh cng trong
mi nm ti?" Hu ht cc nh kinh t, ngi t cc d bo
ca h vo tng trng kinh t u tin vo n v Trung
Quc s l nhng ngi chi phi ton cu tip. D liu l rt n
tng v c hai u c t l tng trng trn 10% iu l "php
mu" trong thi hu khng hong ti chnh ny. Ngy nay, n
ang sau Trung Quc v GDP tng th, v u t nc
ngoi nhng n c th vt qua Trung Quc l nn kinh t
tng trng nhanh nht trn th gii bi v dn s ang tui
lao ng ca n s tip tc tng. Bi v chnh sch mt con,
dn s ca Trung Quc s khng c cng nhn h tr cho
cng dn khng l ca n t ti tui v hu. Tt nhin, n
cng c vn na v n i din vi gnh nng c t l rt ln
dn s ca n tnh trng rt ngho. Trn 65% cng dn ca
n sng khu nh chut v lm ra t hn mt la mt ngy
khi 12% s ngi ca n sng trong xa hoa. Thnh cng ca
n trong khu vc CNTT to ra l hng ln gia "giu"
v "ngho" iu c th c hu qu tim nng ln tng lai. Ti
tin c Trung Quc v n vn c nhiu vn m tng nc
phi vt qua, k c dn s ln khng c hng ch li t
tng trng kinh t. S kh coi mt nc l cng quc khi
phn ln cng dn ca n sng trong ngho nn.
56

Khu vc vi tng trng dn s cao hn v c lc lng

lao ng tr hn l chu Phi v ng Nam . H c th thay
i phng trnh cn bng ca cc cng quc trong mi nm
na. Tuy nhin, ng Nam v chu Phi s tin b theo cc
con ng khc nhau. Nu ci cch gio dc m thnh cng,
nu dn c tr c th c bin thnh lc lng lao ng c k
nng cao th cc nc ng Nam c th tr nn giu c
hn v mnh hn. Ngc li, cc nc chu Phi vn c nhiu
vn vi nn kinh t ca h v h thng chnh tr khng n
nh. Nhiu nc tip tc i din vi chia r sc tc v ni
chin. Mt s nc thm ch c th tr thnh ngun ca e do
ton cu vi khng b v ti c c t chc.
Nhiu chuyn gia ng rng nhn t nhn khu hc s
l nhn t quan trng trong vic hnh thnh nn c pht trin
vng v h thng chnh tr. Trung Quc, Nht Bn v Hn
Quc, s kinh nghim vic chm dn ca tng trng dn s
vi s ln ngi v hu trong chc nm ti. Vi t ngi lm
vic hn v nhiu ngi cn h tr, nn kinh t ca h khng
th tng trng v trong th trng ton cu cnh tranh, khi nn
kinh t dng tng trng, n s st gim. Ngc li, cc nc
ng Nam nh Philippines, Vit Nam, Malaysia, v
Indonesia s tip tc c dn s tng ln v s ni ln nh mt
thch thc vi cc nc pha bc ca h. Vi nhiu ngi hn
ang lm vic nn kinh t ca h c th tng trng nhanh hn
p ng nhu cu ton cu. Cu hi chnh l liu h c th
ci tin h thng gio dc ca h pht trin lc lng lao
ng c k nng mnh v tn dng u th ca tng trng kinh
t ton cu m ton cu ho ang to ra khng. iu ny vn
cn l khng bit v mt s chuyn gia tin rng khng c hnh
ng thch hp, khng c ci t gio dc, khng c o to
ng n, khng c k nng ng n, sc p ngho nn s y
vic di c t vng ng Nam sang bc v ng bc v cc
cng vic phi k nng. Trong trng hp ny, tnh hung s l
57

xu nht v n s khng khc iu xy ra chu u vi

nhng ngi di c bt hp php t chu Phi i tm cng vic
phc dch v b i x t .
Hn bao gi ht, vai tr ca gio dc v o to k nng
s xc nh vic vn ln ca ng Nam nh khu vc c
tha nhn hoc vic mt i ca mt khu vc tim nng b l c
hi tr thnh cng quc chnh ton cu.

Ton cu ho v pht kin

Nhiu ngi tin Ton cu ho l bn v mua mi th
trn khp th gii nhng n cn nhiu hn ch l "Nhp khu
v xut khu. Mt s ngi tin Ton cu ho l v lm kinh
doanh cc nc "chi ph thp" thu c u th nhng iu
ny s KHNG ko di lu bi v chng chng th chy mi
ngi s lm cng mt th, v nhng k cnh tranh cui cng
s bt kp. Cho nn bt k ci g bn lm, k cnh tranh vi bn
cng c th lm cng iu . Cho nn "Ton cu ho" thc s
c ngha g? N c ngha l trong th gii cnh tranh cao ny,
mi th s xy ra rt nhanh, mi th s thay i vi tc ca
cng ngh, v khch hng c th i h cng nhanh na. D
doanh nghip ca bn l bt k ci g, bn u phi chc chn
rng sn phm v dch v ca bn ang to ra nhng gi tr tt
cho khch hng hn l k cnh tranh ca bn.
to ra gi tr tt hn, bn phi hiu v chp nhn thay
i l cch lm kinh doanh trong th gii ton cu ny. Thay
i ngha l lm cho bn thn bn khc bit vi ngi khc
bng vic c chin lc ton cu vn cn sng ng v
mnh m. Tt nhin, k cnh tranh ca bn cng c th lm
cng iu cho nn chin lc ca bn phi da trn kh
nng ca bn pht kin, iu ng bn phi tm kim, thu,
58

v gi ngi gii nht. lm iu bn phi nhn vo h

thng gio dc ca mi nc v nhn din nc no c ngi
gii nht ri ti tm cc ti nng ny. Ngy nay, gio dc
ca M v chu u vn c mt s u th nhng l hng ang
hp hn khi ngy cng nhiu nc ang ci tin gio dc ca
h. Trc khi i xa hn, c vi iu v pht kin m ti mun
tho lun vi cc bn:
1. Nhiu ngi tin pht kin c th ch c tm thy ti i
hc c phng th nghim hin i vi cc thin ti
ngi lm vic yn tnh pht minh ra ci g . V duy
nht cc nc pht trin mi c th m ng c
loi cng vic ny, cc nc khc chng bao gi c c hi.
iu ny l sai bi v pht kin l hot ng t v n tu
thuc vo vic chia s v cng tc gia cc thnh vin t
t ti mc ch chung. Chng hn, nhiu pht minh ca
th k ny c to ra trong ga ra hay tng hm ca ai ,
khng trong phng th nghim hin i v bi cc thin ti.
Cng ti in t khng l HP c to ra trong ga ra ca hai
k s c tn Bill Hewlett v David Packard. Apple
Computer c to ra trong tng hm ca mt sinh vin c
tn Steven Jobs. Khng ai trong nhng ngi ny tng
t coi mnh l thin ti.
2. Nhiu ngi tin rng pht kin l v cng ngh v ch
ngi k thut mi bit cch pht kin. S kin l Pht kin
c th xy ra trong bt k khu vc no v c th chng lin
quan g ti cng ngh c. tng xy dng my tnh c
nhn da trn n hng ca khch hng bt u vi
Michael Dell khi anh ta cn l sinh vin ti i hc Texas.
Anh ta mua nhiu linh kin in t lp rp my tnh
c nhn trong k tc x v bn cho sinh vin . Vic
kinh doanh ny tt ti mc anh ta thu nhn nhiu ngi
gip v ri cui cng pht minh ra dy chuyn cung
cp v thnh lp nn my tnh Dell.
59

3. Nhiu ngi tin pht kin l to ra ci g mi, cha bao

gi tn ti trc y. iu ny thc s l tng tng
thun tu bi v cc tng c th c di v tri thc v
k nng su sc ca nhng ngi ang lm ci g ri i
ti ci tin lm cho n nhanh hn, tt hn v r hn.
Phn ln cc pht kin ngy nay u l nhng ci tin tng
dn. Trong khi nhng tng dn nh dng nh khng c
ngha my nhng khi c t hp li, chng l ct yu v
m ra nhiu c hi hn. Honda bt u nh cng ti nh lm
ng c my bm ri sang lm xe my ri t, ri tu thu
v cui cng l my bay. Bn c th on c ci g s
tip na y?
4. Nhiu ngi tin pht kin l vic ca cc nh khoa hc v
cc nh pht minh cho nn n khng th c qun l. S
kin l mi pht kin phi c i x nh mt phn ca
vic lm ca mi ngi v bt k ai cng c th i ti
tng mi lm cho s vic tt hn. Khi Sam Walton
thy mi ngi ang lm kim kho trn giy v gi chng
t vn phng ny sang vn phng khc, ng ta hi ti sao
h khng dng my tnh t ng n. ng ta dng h
thng thng tin qun l mi th v to ra kinh doanh
bn l ln nht th gii: Wal-Mart.
Vy pht kin ti t u? Chng tt c u ti t con
ngi v ngy nay nhng ngi c hiu bit l ti sn ca cng
ti. Trong qu kh, t bn l ti sn v ch to cn tin u t
vo my mc v trang thit b nhng thi i cng nghip
qua ri v ngy nay chng ta trong thi i thng tin ni tri
thc l qui tc. ly u th ca ton cu ho, chng ta cn
nhng ngi c hiu bit v ngi hiu bit ti t gio dc v
o to.
Ti nh ti trong cun sch "Th gii phng", Tom
Friedman vit rng ton cu ho lm cho Thng Hi,
60

Bangalore, v San Jose thnh hng xm lin ca v trong "th

gii phng" khng c bin gii. Ngy nay cc cng ti c th
thu cng nhn c phm cht trn khp th gii v mi ngi
c th lm vic t bt k u c truy nhp vo internet. Trong
vi nm, thut ng "khon ngoi" s lc hu v chng thnh vn
ngi ta sng u, nhiu ngi s i lm bng cch "nhy
chut" trn my tnh nh ca h. Ti tin rng mi ngi s
KHNG phi i ti ni c vic lm m vic lm phi i ti ni
ngi c k nng SNG. l l do ti sao ti tin rng u t
vo gio dc pht trin ngi c k nng l u t tt nht
m tng ngi, tng cng ti hay tng nc c th lm.

Xu hng ton cu
Khon ngoi phn mm bt u nh mt chin lc gim
chi ph lao ng thun. Cc cng ti thu ngi hi ngoi sn
xut phn mm vi chi ph thp lm ny sinh u th ti chnh
iu cho cng ti u th cnh tranh trong th trng ton cu.
Th trng khon ngoi c tng tc trong mi nm qua do
thiu ht gay gt ngi phn mm trong hu ht cc nc
pht trin v to ra y mnh kinh t c ngha cho cc nc
nh n , Trung Quc v Philippines v.v.
Vi khon ngoi, ngi qun l ti chnh rt hi lng v
chi ph cho mt k s nc ang pht trin ch bng mt phn
t ti mt na chi ph cho k s M hay chu u. L hng chi
ph gia th gii pht trin v cc nc ang pht trin l
ng k. Khi lng n , Trung Quc ang tng ln nhanh
th c cc nc khc s nhanh chng lp vo trong nhng v tr
ny vi chi ph lao ng ca h thp hn nhiu so vi n
v Trung Quc. Trong nm 2000, c qung 20 nc hi t
vo khon ngoi phn mm nhng trong nm 2010, danh sch
61

ny tng ln ti 125 nc v phn ln u c nhiu khuyn

khch cho u t nc ngoi bng phn mm pht trin tt
v cc khu cng vin cng ngh. Tt nhin, mi chnh ph u
nhn vo 100 t la xut khu t ngnh cng nghip phn
mm n v c k hoch lm iu g tng t. M
hnh khon ngoi ca n c l l "m hnh ph bin" nht
trong cc nc ang pht trin ngy nay. Bn c th i t chu
sang chu Phi, t ng u sang Nam M v thy nhng k
hoch tng t cho cc khu cng vin cng ngh vi khuyn
khch khon ngoi phn mm.
Tuy nhin, th trng ton cu thay i. Thay v hi t
ch ring vo chi ph, nhiu cng ti cc nc pht trin
ang nhn vo "nhn t hiu qu" nh bin php ca thnh
cng. Tnh hiu qu t hp cc cc yu t v thi gian, chi ph,
nng sut v hiu lc. V cn bn l v tri thc v k nng.
Ngy cng nhiu cng ti ang thay i chin lc ca h t
hp tnh hiu qu cho nn vn KHNG l v nc no c
chi ph thp nht m l v c c vic truy nhp vo tri thc
chuyn gia m h cn a cng ti ca h tin ln t ti chi
phi ton cu. Thay i ny s c tc ng ln ti nhiu nc
ang pht trin trong vi nm ti, khng ai s dng thut ng
"khon ngoi" hay "lm ngoi" thm na m mi ngi s ni
v chin lc ton cu ho ca h vi cc trung tm chuyn
giao phn mm phn b.
Vi ton cu ho, nhiu cng ti s tri qua "qu trnh phi
tp trung ho" bng vic chuyn cng vic ca h ti th trng
tiu th. Thay v xy dng mi th mt ch v bn chng
mt cch quc t, xu hng l pht trin v xy dng bt k ci
g th trng cn mua v gn vi ngi tiu th a phng.
Thay v khon ngoi cng vic cho mt nc v em chng v
sau, h tch hp chng vo trong sn phm ri mi bn chng
cho ngi tiu th d h l bt k ai. Xu hng mi l m tin
nghi trn khp th gii v xy dng sn phm ni c ngi
62

tiu th a phng. Bn trong xu hng "tnh hiu qu" ny,

tri thc v k nng l yu t then cht xc nh thnh cng.
lm iu , nhiu cng ti phn mm s KHNG cn coi
lp trnh hay kim th l cng vic chnh c khon ngoi
m coi ton b qui trnh pht trin phn mm mi l chnh khi
h xy dng cc trung tm chuyn giao phn mm cc nc
bn a to ra sn phm v dch v ring cho th trng bn
a.
Dn li ti ton cu ho ch yu l v vic thu ly truy
nhp vo ti nng m cng ti cn h tr cho sn phm ca
h v chin lc kinh doanh. Ln u tin, hn mt na GDP
ca th gii ti t cc nc ang pht trin v l ch ngi
tiu th ang hin hu. Nu bn nhn vo 10 thnh ph hng
u trn th gii da theo dn s, KHNG thnh ph no cc
nc pht trin. Ngy nay n , Trung Quc, Brazil v
Nga l cc im n. y l nhng yu t m hu ht cc cng
ti ton cu ang nghim chnh ch ti v nhanh chng cp
nht chin lc ca h hi ho vi thay i th trng. Gn
nh tt c cc cng ti ton cu u c k hoch u t v m
tin nghi cc nc ny bi v h l kinh doanh tng lai.
Khi cc nc ang pht trin tip tc tng trng, kh
nng ca h v gio dc s tip tc lm tng vic sn xut ra
nhiu thm nhng k s phn mm cht lng cao. Mi cng ti
s cn nng lc cnh tranh vi ti ti nng gii nht v sng
gi nht y mnh n lc k ngh sn phm ton cu v m
bo u i th trng c t hp vo trong sn phm v dch
v ca h. Thng xuyn bit ti th trng ti nng ton cu
s cho cc cng ti i ln trc trong vic nm tt ngun ti
nguyn giu c ca li nhun mi t nhng th trng pht
trin ln nht trn th gii. H cng p ng tt hn cho nhu
cu ca cc th trng mi ang tng trng nhanh ny, h
cng c th to ra nhiu khch hng mi hn.

63

 ly u th ca xu hng "tnh hiu qu" mi ny, mi

nc ang pht trin phi hi t vo ci tin h thng gio dc
ca h. Khng cn l chuyn nhanh chng to ra ngi lp
trnh hya ngi kim th qua vic o to k nng hng ngh
m l u t vo gio dc i hc cht lng cao v tin tin
pht trin cc nh khoa hc my tnh, cc k s phn mm v
ngi qun l h thng tin c k nng v ti nng cao.

Tc ng ca ton cu ho
Ton cu ho c th c nh ngha nh vic dch
chuyn ca sn phm, dch v, cng ngh, thng tin v cng
nhn trn khp th gii. Trc khi p dng cng ngh thng
tin, nhng giao tc ny ch yu ly dng xut khu v nhp
khu nhng khi cng ngh pht trin, nhng giao tc ny tr
thnh d dng hn v nhanh hn nhiu.
Ngy nay, mi ngi c th lm kinh doanh trn khp th
gii t bt k ch no v bt k lc no. Bn khng cn bn sn
phm ca mnh th trng; mi iu bn cn l mt website.
Bn khng cn m ca hng; website ca bn l ca hng ca
bn. Bn khng cn i bt k u mua cc th v bn c th
lm iu nh; mi iu bn cn l my tnh c truy nhp
vo internet. Bn c th ti thm nhiu ca hng trong vi
pht; bn c th mua hu ht bt k ci g ch bng "c bm
chut". Ngi Italy c cu ngn ng: Khi n b chn, h i
mua sm nhng khi n ng chn, h xm lng nc khc v
gi iu l i mua bn. Vi ton cu ho, cu ngn ng
Italy ny c i thnh: Khi n b chn, h i mua sm
trc tuyn v ti thm website e-Bay, nhng khi n ng chn
h chi tr chi video v gi n l Nghin cu cng ngh
thng tin. Ngy nay ngi bn c th bn sn phm ca h
64

trc tip cho ngi mua m khng phi qua trung gian. Ngi
mua c th c li di dng gi tt hn v chi ph thp hn.
Vi cng ngh thng tin, ngi bn chu Phi c th bn sn
phm cho ngi mua chu u qua website ca mnh. Vi
vn ti hng khng tt, ngi mua chu u c th nhn c
sn phm vt cht trong vi gi. Vi c bm chut, ngi mua
chu u c th chuyn thanh ton tin cho mt ngn hng
chu Phi v ngi bn c th c s tin c t trong ti
khon ngn hng ca mnh trong vng vi giy. Bng vic c
nhiu vt t th v h tr ca chnh ph, cc nc ang pht
trin c th pht trin nhiu th vi chi ph thp hn v bn
chng trn khp th gii v ci thin kinh t ca h. Thng
mi in t hay kinh doanh in t gip to ra trn su mi
triu vic lm mi trong cc nc ang pht trin trong vi
nm qua.
Ngy nay cng nhn c k nng c th lm vic bt k
u v bt k lc no m khng phi ri khi nh. H khng
phi i lm vic nhng vic lm i ti h qua khon ngoi
hay internet. Ngi lp trnh gii khng cn lm vic cho mt
cng ti nhng ngi c th truy nhp vo website no
lm "vi khon" hay "khon m ng" v thu mt vic lm.
Nu c chp nhn, ngi c th lm vic trn n, gi n
cho khch hng v nhn thanh ton vo cng ngy. Vic sn c
cng nhn c k nng trong cc nc ang pht trin ngha l
h c th lm vic vi lng thp hn cc nc pht
trin...
T cch nhn kinh t, ton cu ho c th dn ti nng
sut cao, tnh sn c cao ca sn phm v dch v cho mi
ngi trn th gii. N c th dn ti chuyn mn ho trn qui
m ton cu, vi tng nc lm iu tt nht cho h. Nc c
t ai mu m c th chuyn mn ho trong nng nghip v
hi t vo sn xut lng thc trong khi nc khu vc km
mu m c th chuyn mn ho nhiu hn vo ch to v hi
65

t vo my mc v trang thit b. Ton cu ho cng c ngha

l mua v bn trn th trng ton cu. Trong hon cnh l
tng, bt k nc no cng c th bn khng ch sn phm ca
n m c lao ng v dch v ca n cho ton th gii. iu
ny dn ti lng tt hn nhiu nc ngho, lm ny sinh
iu kin kinh t tt hn v sc mua cao hn trong th trng
ton cu. Cnh tranh ton cu cng c th dn ti hiu qu cao
hn v cht lng tt hn. Cc nc khng ch ti cht
lng khng th cnh tranh c vi nc khc c cht lng
cao hn trong th trng ton cu. Cc nc da vo chi ph
thp khng th duy tr cng iu , sm hay mun s c cc
nc khc c chi ph thp hn h. Chng hn, ngy nay Trung
Quc c coi l nc c lao ng chi ph thp, nhng khi cc
nc chu Phi bt u ni ln trong ton cu ho, s kh cho
lao ng Trung Quc cnh tranh vi lao ng chu Phi v chi
ph.
T cch nhn doanh nghip, ton cu ho c tc ng ln
ln con ngi v th trng vic lm a phng. Khi ch to
v vic lm chuyn t cc nc chi ph cao sang cc nc chi
ph thp, vic lm b mt cc nc pht trin, iu nh
hng ti nhiu ngi. Mt vic lm cng tr thnh vn
chnh tr cc nc pht trin. Mc du cc nc ang pht
trin thu c vic lm trong ch to do lao ng chi ph thp
ca h nhng h b tc ng theo cch khc. Nng dn cc
nc ang pht trin khng th cnh tranh c vi xut khu
thc phm t cc nc pht trin m c gi thp hn, cht
lng tt hn v h c nhng nng tri ln hn, trang thit b
tt hn v thc hnh nng nghip hin i. Cc doanh nghip
nh cc nc ang pht trin khng th cnh tranh c vi
cc cng ti mnh v ln t cc quc gia pht trin. Cc cng
ti a phng nh nhp/xut khu, ti chnh, ngn hng s sm
b kh b khi cc tp on khng l v ngn hng, ti chnh v
nhp/xut khu chuyn vo nc ca h.
66

T cch nhn mi trng, ton cu ho c tc ng ln

ln mi trng. Tc ng chnh ln cc nc ang pht trin
xy ra khi c xng ch to c t li . Mc du n gip
to ra nhiu vic lm tr lng thp nhng n che giu vn
chnh khc: nhim v cht thi c hi. V phn ln cc nc
ang pht trin khng c qui tc v qui ch cht ch cho vn
mi trng, cc cng ti t cc nc pht trin c th khai
thc tnh hung ny dn ti vic nhim nghim trng v suy
thoi mi trng cc nc ny. Phn ln trong nhng h hi
ny l vnh vin v khng th o ngc c. t b nhim
bi cht thi c khng th c dng cho nng nghip hay
thm ch cho ni . N c th gy ra nhiu bnh nh ung th,
v t l cht tr em cao v.v.
T cch nhn vn hnh, ton cu ho c tc ng ln ln
qun l doanh nghip v chng s b nh hng nghim trng
khi vn hnh l trn qui m ton cu. Cu trc t chc s phi
thch ng cho thay i trong th trng, vn ho v thc hnh
a phng. Vi vic tch hp cng ngh thng tin, nhiu t
chc s c hp l ho v phng ra tng hiu qu. iu
ngha l nhu cu v qun l cp trung s t i nhiu; c bit cc
ch o v ra quyt nh c tnh c nhn s b thay th bng cc
qui trnh chun ca tp on. Kim sot tp trung ho t nh
xung di s b thay th bng cu trc phi tp trung mi ni
quyt nh c th c a ra mc thch hp da trn vai tr
v trch nhim. Nhng iu ny cng tc ng ln cch cng
nhn doanh nghip c o to. Nhiu hot ng nh k ton,
ti chnh s c t ng ho bng sn phm phn mm mnh.
Trao i vn phng t con ngi ti con ngi hay vn phng
sang vn phng s b thay th bng emails, tin nhn vn bn, v
thm ch c Facebook hay Twitter. Nng sut ca nhn vin s
c thu thp bi phn mm "trinh st doanh nghip" mnh m
c th phn tch v tm tt cho ngi ch cng ti hng gi,
thay v tun hay thng.
67

Ton cu ho l hin tng ng ngc nhin v con

ngi, thng tin, cng ngh, ti chnh, sn phm, v dch v
ngang qua bin gii quc gia v i vo trong khu vc ton cu.
Vi cng ngh thng tin v vn ti nhanh hn, ton th gii
bt u co li thnh mt "lng ton cu" ni mi s xy ra vi
tc ca internet. N c u im nhng cng c nhc im,
tu theo cc quan im khc bit.
Vi ton cu ho, cc cng ti ton cu tm cch thc
mi bnh trng th trng ca h bng vic nhanh chng
chuyn vic bn sn phm cho cc nc ang pht trin. Dng
ngun vn mnh ca mnh, qung co thng minh, v kinh
nghim doanh nghip, h kh b cc cng ti a phng nh
hn v kim sot th trng . Mt s cng ti yu cu vt t
t nhin m khng sn c hay qu t nc h bng vic o
t khai m v vt t th, ph rng lm sn phm g, nh c
sng v bin dng cc i tu ln v c hin i ho cho ti
khi chng cn li ci g ri chuyn sang nc khc. Mt s
cng ti khai thc lao ng r h thp chi ph ca h v tng
li nhun trong mi trng lm vic km ni cng nhn phi
lm vic nhiu gi khng ngh. Mt s cng ti di c xng
ch to gy ra nhim v ph thi ho hc sang cc nc ang
pht trin m khng c qui ch kim sot mi trng cht ch
v ph hu nhng mnh t ny mi mi v.v.
y l nhng s kin ang xy ra ngy nay trn khp th
gii. Tt nhin, gii php khng phi l dng ton cu ho m
l nhn bit v u im cng nh nhc im v ra quyt nh
ng. Mt quyt nh tt khng ch cho tnh hung kinh t hin
thi, m cn cho tng lai ca x hi, t nc, v th h
tng lai nhng ngi s phi sng cng vi quyt nh m
chng ta a ra hm nay.

68

Ton cu ho trong mi nm ti
Ton cu ho l lin kt ni tng ln, da trn cng ngh
thng tin, ny sinh trong cc lung vn, thng tin, sn phm,
dch v v ngi trn ton th gii. N l lc mnh tc ng
ln gn nh mi nc, cc bin c, v cc nn kinh t trong th
k 21.
Khi doanh nghip khng cn b hn ch vo mt nc
hay mt vng m c th bnh trng ra ton cu, n c th
tng trng nhanh hn, ln hn v thnh vng hn. Da trn
mt s c lng, doanh nghip ton cu in hnh c th tng
trng qung 80 ln ln hn v thu nhp c th ln t nht 50
ln hn ngy nay. Vi doanh nghip ton cu, cch o tin t
chun s l t hng t ti nghn t la, khng phi l hng
trm nghn hay hng triu nh ngy nay. l l do ti sao
nhiu cng ti ang nhanh chng hnh ng v bnh trng
doanh nghip ca h trn khp th gii nm ly c hi ny.
Khi h bnh trng h phi vn hnh 24 gi v 7 ngy bi v
ban m ch ny l ban sng ch khc. Giao tc doanh
nghip khng cn dng giy m bng in t qua internet, do
tc ca kinh doanh s xy ra tc internet. tng
trng ln hn, cc cng ti ln s mua cc cng ti nh hn v
hp nht sc mnh ton cu ca h. l l do ti sao trong
nhng nm qua, xu hng thu mua cng to ang xy ra trn
khp th gii.
sng cn v thnh cng, doanh nghip phi vn hnh
hiu qu v hiu lc nht. H phi duy tr cu trc chi ph thp
gn gi vn bo v bn thn h chng li cc i th cnh
tranh. H phi lin tc kim im v nh gi li qui trnh ca
h gim lng ph. H phi chp nhn cch tip cn khc i
t ti tho mn ca khch hng. y l l do ti sao cng
ngh ang tr thnh yu t chin lc trong kinh doanh ton
cu. Cng ngh thng tin (CNTT) l "dng mu" dn lung
69

vn, hng ho, v dch v. N c th c t ng ho tin

hnh kinh doanh nhanh hn thay v n vn hnh bng con
ngi. N c th lm gim quan liu v d tha. N c th lu
gi v truy lc d liu nhanh hn v hiu qu hn. N cho
php cng ti t kim sot kh b cc li v theo di hot
ng ng n. Bi v tim nng ca CNTT v ch li ca n,
mi cng ti, d ln hay nh, u phi p dng CNTT v do
to ra nhu cu cao v cng nhn CNTT c k nng.
Tt nhin, trong khi chuyn sang ton cu ho s c vic
ln xung kinh t theo chu k. S c cc cuc khng hong ti
chnh nh k hay cc cuc khng hong khc, nhng vic tng
trng ny s tip tc. Phn ln cc nc trn th gii, c
pht trin v ang pht trin, s c thu c ch li t kinh t
ton cu. Tuy nhin, ch li ln nht ca ton cu ho s xy ra
cho cc nc v cho cng ti c th chp nhn cng ngh thng
tin mi nhanh hn v tt hn. Mc thnh tu v chp nhn
cng ngh ca mt nc c xc nh bi u t ca n vo
gio dc cng ngh v kh nng ca n tch hp v p dng cc
cng ngh sn c vo nn kinh t ca n. Khng lm iu
c th y mt nc tt li nhiu nm so vi cc nc khc
ang tin nhanh ln trc.
Vi ton cu ho, c lung chy hai chiu gia cc nc
ang pht trin v pht trin. Cng nhn c k nng s lm
vic nhng ni h c th pht t nhiu nht. Trong hai mi
nm qua, c hin tng "chy no" ni cng nhn c k nng
ti nh v t nc ang pht trin sang nc pht trin v
c hi tt hn. ng thi, cc n lc ca cc cng ti ton cn
bnh trng hot ng ca h sang cc nc c chi ph thp
hn s thc y vic lan to cc tin nghi ch to c, c t cc
nc pht trin sang cc nc ang pht trin. N gip cng
nhn k nng thp c c vic lm trong khu vc nhim,
nhim bn cao nhng vi lng thp, s khng c my ch li
cho nn kinh t trong di hn. N cng mang nhiu vn sc
70

kho v c th ph hu t nng nghip trng lng thc v

nhim.
u t trong gio dc cng ngh mang ti nhng t
ph cng ngh cao trong khu vc nh Cng ngh sinh hc vi
cc c ch bin i gen v sn xut cy lng thc tng ln.
Lnh vc mi ny ang tin nhanh tm cch lm chm li
qu trnh lm hng thc phm, tng tin k ngh gen, thch ng
cc c ch lm sch ch b nhim v.v. Chng hn, vic trn
du l mt trong nhng vn ln nht trong mi trng
nhng bng h gen c bin i gen, cc nh khoa hc cng
ngh sinh hc pht trin mt loi khun n du c th n du
trn, dn ti cch thc nhanh hn v hiu qu hn dn sch
du trn. Bng ti k ngh gen cho cc t bo h thng min
dch, cc nh khoa hc k ngh sinh hc to ra cc t bo
min dch tm khi u nh v v tn cng cc t bo ung th
nguy him. Bng vic thay i t bo thuc l v gen, cc nh
khoa hc cng ngh sinh hc tm ra cch tng du trong cy
thuc l c dng nh nhin liu sinh hc cho t v my
mc, thay v du ho v lm cho mt s nc t ph thuc vo
sn xut du. Cng ngh sinh hc ang c p dng vo lnh
vc sc kho pht trin hiu qu cc cch iu tr cho nhiu
bnh. Ti nay, c trn hng nghn cy lng thc bin i
gen cho sn lng cao ng k m c th xo b c e do
v nn i trn th gii v ci tin cht lng c bn ca cuc
sng cho cc nc ngho.
Tuy nhin, vi ton cu ho l hng gia "c gio dc"
v "khng gio dc" s tip tc rng ra tr phi mt s nc
theo ui chnh sch mi ci tin h thng gio dc ca h,
hi t nhiu vo cng ngh cho n c th h tr cho vic
chp nhn v p dng cc cng ngh mi vo nn kinh t ca
h. Cc nc ang theo ui nhng chnh sch nh vy c th
nhy vt qua cc pha ca pht trin, b qua cc pha m cc
nc pht trin khc nh M v chu u phi tri qua
71

tin ln. Tin b truyn thng l chuyn t pha nng nghip

sang pha ch to ri n pha cng ngh nhng c th chuyn
nhanh t pha nng nghip sang pha cng ngh, b qua pha ch
to. Cch duy nht lm iu l u t vo gio dc vi
hi t vo cng ngh. n , mt nc nng nghip lm
iu v tr thnh mt nc cng ngh tin tin cao ngy
nay. Trung Quc lm mt sai lm trong mi nm qua bng
vic hi t vo ch to nhng by gi nhanh chng hi t li
h thng gio dc ca n hng ti cng ngh. C hai nc
ny u c nh v tt tr thnh nc lnh o cng ngh.
Ti tin ngay c nhng nc ngho nht cng c kh nng thc
by cng ngh lm tng tin bn thn h v tm c v tr
trong th gii ton cu nu h u t vo gio dc ngi ca
h.
Cuc cch mng tip c mong i trong cng ngh cao
s bao gm tin b trong cng ngh sinh hc, cng ngh thng
tin v khoa hc vt liu. Nhiu nc pht trin ang u t
nng vo nghin cu trong cc lnh vc ny v v tr tt l
ngi lnh o trong cc lnh vc ny. Hin thi, M vn v
tr gi quyn lnh o ca mnh, mc du n s phi cnh tranh
vi cc nc khc chu nh Nht Bn, Hn Quc v Trung
Quc duy tr li th ca n.
Khi nhiu cng ti tr thnh ton cu, hot ng ca h
trn th gii s a dng hn. S c lc t cch quc gia khng
cn l mt yu t na. H tt c u l cng ti ton cu, bn
ngoi kim sot ca bt k mt nc no. H s l tc nhn
thay i trong vic phn tn doanh nghip v cng ngh theo
chiu rng, tch hp thm na vo nn kinh t th gii. Nn
kinh t ton cu ang bnh trng s ph thuc nng vo cng
ngh, n s tng nhu cu v nhiu cng nhn c k nng cng
ngh hn, nhiu hn bao gi.

72

Cuc chi ton cu ho

Trong hai th k qua, c dch chuyn "ti nguyn" t
cc nc phng ng sang cc nc phng ty. iu
xy ra khi cc nc phng ty chi phi i xm lc v khai
thc cc nc phng ng yu hn, iu c gi l thc
dn ho. By gi c mt dch chuyn khc v "ti nguyn",
nhng theo chiu i lp, t cc nc phng ty sang cc
nc phng ng. N xy ra khi cc nc phng ty ang
dch chuyn ch to, doanh nghip, cng vic, vic lm cho cc
nc chu , iu c gi l "Khon ngoi". Cng nhn
lao ng chi ph thp khuyn khch vic dch chuyn cng
vic ch to t cc nc phng ty sang Trung Quc. Cng
nhn lao ng CNTT k nng cao khuyn khch cng vic
cng ngh thng tin t cc nc phng ty chuyn sang n
.
Mt s nh kinh t gi dch chuyn ny l Cuc chi
ton cu ho" v n c mt qui tc: To ra nhiu li nhun
hn bng vic pht trin sn phm, theo s lng ln nhng
vi gi thp nht, trong th trng thay i nhanh v c tnh
cnh tranh cao, bng vic p dng tri thc cng ngh v ngun
vn con ngi. Qui tc ny buc mi ngnh cng nghip
phi thay i cch thc h vn hnh lm cc i li nhun
ca h trong nn kinh t ton cu ny. Vi nm trc, nhiu
ngi nghi ng qui tc ny, v h khng tin ton cu ho c
th xy ra. Ngy nay, nhiu ngi c th thy s hp thc ca
qui tc ny khi h nhn vo hiu nang ca cc cng ti ton cu
ny. Trong vi nm qua, li nhun ca h tng t vi trm
triu la thnh vi t la. Cc cng ti ny tng trng ti
kch c khng h c trc y v khng cn l "cng ti quc
gia" na m tr thnh cng ti xuyn quc gia". Danh sch cc
nh a t ph trn th gii thay i t nm mi trong nm
2000 thnh vi trm trong nm nm 2010.
73

Cuc chi ton cu ho cng lm thay i bnh ng

kinh t ca mt s nc. Trong cha y hai mi nm, c
Trung Quc v n ang phc hi v tr m h gi t hai
trm nm trc. Ln u tin t th k 18, c hai nc u tr
thnh ngi ng gp ln nht cho tng trng kinh t ton
cu. Nhiu ngi tin rng tng trng kinh t ca nhm BRIC
(Brazil, Russia, India, v China) s sm vt qua cc cng
quc kinh t ca nhm G-7 (Php, c, Italy, Nht Bn, Anh,
M v Canada).
Nh sc mnh kinh t ca h tng trng, cc cng ti
mi ni ln v lm mnh thm th ca n trong th trng ton
cu. Vi nm trc khng ai bit tn tui ca h nhng ngy
nay, h l nhng ngi khng l trong cng nghip. Chng hn
Brazil c cng ti nng nghip ln nht th gii v th hai trong
khai thc nng lng ngoi khi; Nga c nhiu cng ti nng
lng hn v c cng ti khai khong ln nht; n c nhiu
cng ti CNTT ln, cng ti dc v cng ti ph tng t; v
Trung Quc c nhiu cng ti trong cng nghip nng nh thp,
thit b, my mc, v thit b vin thng hn bt k nc no.
Trong s 100 cng ti ln nht th gii, 84 cng ti Brazil,
Nga, Trung Quc v n .
Cuc chi ton cu ho: cng to ra k thng ngi
thua. K thng l mt s nc chu v k thua l nhiu nc
Nam M (tr Brazil) v hu ht cc nc chu Phi v h
khng nhn c g trong vic chuyn ti nguyn ny hay bt
k u t no t cc nc pht trin. Ni cch khc, h
khng c mi tham gia vo Cuc chi. Dch chuyn ca
ti nguyn cng tc ng ti cuc sng ca nhiu ngi th.
Cha bao gi c trc y trong lch s cuc sng ca nhiu
ngi c thay i ln th bi ci g m khng phi l
chin tranh hay nn i.

74

Theo bo co ca World Bank, trong khng y hai mi

nm, trn 135 triu ngi thot khi ngho nn v chuyn
thnh "lp trung lu" khi thu nhp ca h c tng ln mnh
m. Trong 10 nm ti, con s ny c th tng ln 440 triu, vi
phn ln t Trung Quc v n . Tuy nhin, thay i ny
cng to ra cc oan khc. Khi c phong tro ngi ngho
chuyn thnh ngi trung lu, th cng c phong tro ngi
ngho tr thnh "cc ngho". H l nhng ngi ti t cc
nc " khng v khng th" tham gia vo "cuc chi ton
cu ho". Nhiu nc b b li sau v v c bn b th gii b
qua. Cc nc ny ang tr nn ngy mt mong manh hn vi
cc thm ho kinh t, bt n chnh tr, vi nhiu bnh tt khng
cha c v khng t ti ci g t ton cu ho. Bo co ny
thy vic cc ngho chu Phi, Nam M, v vi nc Nam
v tnh hung ang ngy mt ti t hn.
iu g lm cho mt s nc lm tt v thnh vng khi
cc nc khc lm km v chm ti im khng hi vng phc
hi? Nu chi ph thp l yu t chnh th chu Phi hay Nam M
ng phi c kh nng ng vai tr v h c cng nhn lao
ng ngi s lm vic vi lng t hn nhiu so vi Trung
Quc v n . Kt lun ca bo co ca World Bank c th
c m t trong hai t: Gio dc v Quyn lnh o v iu
to ra khc bit chnh gia "ngi chi tham d" v "khng
c mi".
Khi kinh doanh ton cu tng trng nhiu hn trn ton
th gii, gio dc tr thnh yu t xc nh then cht cho
hiu nng v tim nng kinh t ca quc gia. Gio dc i hc
thch hp l bn cht nhng cht lng ca gio dc i hc s
l quan trng xc nh liu cc nc c pht trin thnh
cng cng nhn c k nng p ng cho nhu cu ca cng
nghip ton cu khng. Ngy nay khi th gii ang thay i t
pha ch to sang pha tri thc, nhiu nc chu Phi v Nam
M vn ang sng trong pha nng nghip. T duy v cch ngh
75

ca h khng thay i, h thng gio dc ca h khng

thay i, v x hi ca h khng thay i. Theo bo co t
Lin hp quc, phn ln vin tr ngn qu cho chu Phi
c dng mua v kh trong cc cuc ni chin ca h. H
tr kinh t cho cc nc Nam M rt phu vo ti ca cc
quan chc tham nhng. Khng c gio dc thch hp v khng
c hi vng v tng lai, nhiu ngi chu Phi quay sang nh
nhau trong nhm ni lon trong cc cuc ni chin ca h.
Nhiu nc Nam M bin thnh nhng k bun lu bt hp
php cht ma tu.
Bo co ny kt lun rng chnh gio dc hay thiu n c
th l li gii thch to nhiu nc tht bi trong kinh t ton
cu. N i xa hn bng vic ch ra rng hnh thc gio dc
bt r t th k 19 hay thi thuc a ( chu Phi v Nam M)
thng lm pht sinh ra tri thc ph hp cho x hi nng
nghip ni cuc sng hng ngy hi t vo sn xut v tiu th
lng thc. Gio dc ca h hi t vo "cng vic quan liu"
pht trin "cng nhn th k" nh a s vic lm sn c vi
chnh ph. Kiu gio dc l khng cho x hi cng
nghip ni k nng hng ngh no c cn cho cng nhn
trong ch to. Gio dc cng phi thay i hi t vo tun
th, chun ho v k nng qun l x hi h tr c hiu qu
cho x hi cng nghip. Tuy nhin, vi "Cuc chi ton cu
ho", nhng k nng ny ph hp cho x hi cng nghip ang
tr nn lc hu. N phi chuyn sang pha tip ni vic hc lin
tc, sn xut nhanh, tiu th nng, da trn vic to ra v dng
tri thc k thut. Trong nn kinh t ton cu mi ny, mi quan
h gia chnh ph, gio dc v cng nghip l "mi quan h
cng sinh" ni tng thnh t ph thuc vo cc thnh t khc,
ni c c nhn v x hi u c li t u t ca h vo gio
dc.
Hin thi, M v mt s nc chu u c h thng gio
dc tt nht. Trung Quc ang bt u i ln nhanh chng do
76

u t ln gn y ca h vo gio dc. n ang i din

vi thch thc ln bi v s ln ngi ngho v tht hc ca
h, nn nhn ca h thng ng cp truyn thng. Phn ln cc
trng hng u ca n ch cung cp ring cho vi ngi
tng i c c quyn. Trn mt na dn s n ch c
gio dc c bn nht. Vn vn cn l xem chnh ph n
s gii quyt vn ny th no. Cu hi hin thi l cc
nc khc th sao? Cc nc khng nh v thnh cng
trong thi i cng nghip, t nht th cng l cha. H c th
tn ti trong thp k tip ca ton cu ho khng? Ci g s xy
ra cho h?
V cn bn, c hai chn la: H c th dn dn chuyn
vo trong pha cng nghip bng lin tc ci tin h thng gio
dc ca h. Nu h thnh cng, h c th tip qun mt s
cng vic ch to c b li t cc nc chuyn vo pha tri
thc. H s phi sng vi cc hu qu ca ph thi cng
nghip, nhim, bnh tt v bt n lao ng. H bao gi cng
s i theo sau trong hu cnh v khng bao gi t ti trng
thi c knh trng. Hay h c th lm chn la gay go v thu
nhn nhanh chng nn gio dc tt nht c th c. Tt nhin,
h s phi u t nhiu vo gio dc, o to gio s, thu nhn
cng ngh, ng vin thanh nin ca h cho h c th "b
qua" pha cng nghip v nhy vo pha tri thc. iu l kh,
n cn dng cm v bo dn v n yu cu vin kin v quyn
lnh o. iu l c th nh n lm t hai mi nm
trc y. Trong trng hp , h s thu c knh trng,
nhiu knh trng v h tr thnh i tc bnh ng chi
"Cuc chi ton cu ho". Nh bo co ca World Bank kt
lun trong hai t Gio dc v Lnh o v iu to nn
thay i ln.

77

Thay i ton cu
Vi ton cu ho, kinh t a phng ang tr thnh ton
cu. Nhiu doanh nghip a phng ang chuyn vo th
trng ton cu. ng thi, doanh nghip ton cu cng
chuyn vo th trng a phng. Trong dch chuyn ny, cc
cng ti a phng phi iu chnh cch h lm kinh doanh
thc hin mc no v nng sut, cht lng, v thu nhp
tn ti. lm iu , h phi chp nhn cch ngh mi,
m hnh kinh doanh mi, pht kin mi, v thu cng nhn mi
vi k nng mi.
T cnh quan cng ngh thng tin (CNTT), thay i l
cn tn dng u th ca th trng c ton cu ho.
Chng hn, ngy nay hu ht ngn sch cho CNTT vn dng
qun l kt cu nn hin ti, cc my phc v hin ti, lu gi
d liu, v duy tr cc d n hin c do khng ci g cn li
cho tng hay pht kin mi m c th em li thu nhp mi
cho doanh nghip. sinh ra kt qu, cc cng ti phi thay i
u tin ca h t phn cng sang phn mm. Phn cng l chi
tiu v phn mm l lm ra tin. Cng ti phi thay i ngn
sch CNTT hi t nhiu hn vo pht kin, tng mi, d
n mi v gii hn vic bo tr xung ti thiu th mi s s ci
tin.
Vi ton cu ho, cc d n CNTT phi lm ra tin,
khng phi l chi tin. Chng phi c dng to ra hiu
qu mi, tng mi v em v thu nhp mi. lm iu ,
ngi qun l CNTT phi hi t vo t duy mi, cch ngh mi
bng vic bt u hi t nhiu hn vo thng mi in t,
dch v in t, th trng in t, chnh ph in t, cc ng
dung cng ngh di ng thay v mua nhiu phn cng, nhiu
my phc v hay kt cu nn. Tt c cc d n ny c th c
t ti nhanh hn v vi chi ph thp hn qua vic dng tnh
ton my thay v qua pht trin ti nh. Khi th trng thay i,
78

cc cng ti phi bt u hi t vo ci tin c ngha chun b

cho cnh tranh nhiu hn khi chng ti. Chng hn, cng ti c
th kh b cng vic giy t v quan liu bng vic chuyn
mi th sang dng s thc hay bn ghi in t (d n doanh
nghip in t e-Business). Mi ngi ch u a thch thy
dch v tt hn v hiu qu hn iu c th em ti thu nhp
thay v chi tiu v phn cng tn km. Vi tnh ton my,
tng i d gim chi ph phn cng v hi t vo iu c th
thm em li thu nhp thm cho cng ti. V cng ngh dn li
cho kinh t ton cu, CNTT tr nn quan trng hn v iu
ngha l cng ti phi c vin kin mi, v tp cc k nng mi
ng p ng cho thch thc mi. Trong nn kinh t lin
thuc v lin ni tng ln ny, mi ngi qun l u phi hc
k nng mi tn dng cc c hi mi v ang ni ln, d
chng xy ra bt k u v bt k khi no.
Nhiu iu thay i t khi chng ta bc vo th k
21. My lm t ng cho nhiu iu v thay th cng nhn
trong c xng (nh robots). My tnh ngy mt nh hn v c
th vo trong ti qun (nh in thoi thng minh). Mi
ngi c th gn nh tm c mi thng tin m h cn (nh
qua Internet). Cc cng ti khng mt ch m ti nh v
nhiu ch, trn khp th gii (nh vic khon ngoi ch to).
Mi ngi khng phi i tm vic lm m vic lm phi i ti
ni ngi c k nng sng (nh, khon ngoi CNTT v cng
nhn o). Cc cng ti phn cng ang chuyn vo phn mm
nh dch v (nh, IBM, HP). Gi my tnh gim xung nhng
gi in thoi tng ln (nh, Dell, Asus, HP v iPhone,
Androids). Sinh vin c th n trng t nh (i hc trc
tuyn). Tt c nhng iu ny yu cu nhng thay i ln trong
cch mi ngi ngh v vn hnh.
chun b cho tng lai, vic o to sinh vin tham
gia vo cc c hi ton cu ang ni ln ca ngy mai l iu
bn cht. N ngha l sinh vin phi thay i cch h hc
79

thch ng vi thc t ca kinh t ton cu. Vn khng cn l

liu h thng gio dc c thay i hay khng m l khi no n
thay i v n phi thay i bao nhiu. Ngy nay sinh vin
phi hiu rng h cn tri thc v k nng mi sng st trong
th trng vic lm ny bi v h s phi cnh tranh vi cc
sinh vin t cc nc khc v cng vic lm. H khng th ph
thuc vo o to da trn nhu cu ca th trng a phng.
H khng th da trn iu th trng a phng i hi v
mi s s thay i. H cn i ra ngoi nhu cu a phng
c c iu nhu cu th trng ton cu cn. H cn t duy
mi, pht kin mi, tng mi thnh cng. T cnh quan
cng nghip CNTT, h khng th da vo k nng hn ch nh
vit m, kim th thm na. H phi c k nng v vng i
pht trin phn mm rng hn v k nng tch hp qui m ln.
H phi bit t nht mt hay hai ngoi ng v h s lm vic
trong cc t ni cc thnh vin ti t nhiu nc v ni cc th
ting khc nhau. thnh cng, sinh vin phi tch cc trong
hc tp ring ca h. H phi i theo xu hng cng nghip v
hi t nhiu hn vo nhu cu k nng chin lc. Nu trng
khng cung cp nhng o to ny, h phi hc chng qua
phng tin khc nh sch k thut, website cng ngh, din
n k thut, bi hc trc tuyn v.v.

Tri thc ton cu

Sau khi ti thm sinh vin mi tuyn, mt ngi qun l
thu ngi ni vi ti: Phn ln sinh vin chu c tri thc
k thut rt tt nhng h ch bit iu c dy trong trng.
Rt t ngi bit v nhng iu bn ngoi lnh vc hc tp ca
h. Dng nh l nhiu ngi khng i theo xu hng ton
cu. l nhc im chnh bi v ngy nay, cng ti mong i
nhiu iu t cng nhn hn ch l tri thc k thut. ng y
80

gi l ti khuyn khch sinh vin ch nhiu hn ti xu

hng ton cu.
Mt ngi qun l khc k cho ti v cuc phng vn
vic lm khi anh ta i hi sinh vin chu bnh lun v "th
gii phng". Sinh vin ny ngh l cu hi x. C y ni:
Th gii trn, u c phng. Khi anh ta gii thch rng iu
anh ta ng l thut ng "Th gii phng" nh n c dng
trong ton cu ho, sinh vin ny tr li: Ti cha bao gi
nghe ni ti thut ng 'Th gii phng' hay 'Ton cu ho'.
Chng khng c dy v iu trong lp. Ngi qun l
thu ngi b chong.
Khi ti nhc ti tnh hung ny cho sinh vin chu ,
mt ngi trong s h gii thch: B m chng em bo chng
em tp trung ch vo cng vic nh trng v khng ch ti
bt k ci g khc. Chng em y hc tp; b m chng em
s chm nom mi th khc. Mt sinh vin khc ni: Chng
em c bo ng lo ngh v kinh t hay iu xy ra u
khc chng no chng em cha tt nghip. Tp trung ca
chng em ch ton vo cng vic nh trng.
Ti gii thch: iu b m cc bn khuyn cc bn l
khng "nhng th khng cn thit" lm sao lng cc bn
khi hc tp. H khng ng rng bn phi b qua cc bin c
m c th tc ng ti tng lai ca bn. Ngy nay, tri thc k
thut l khng ; bn cn c tri thc v th gii quanh bn.
Bn cn hiu xu hng kinh t m s tc ng ln bn. Bn cn
bit v ton cu ho v cch n vn hnh v bn l mt phn
ca n. Bn cn bit v xu hng cng nghip v n nh hng
ti ngh nghip ca bn. Ngy nay c nhiu thng tin sn c
trn internet. C nhiu sch, bi bo, v websites m bn nn
c. Bn khng nn ch i cho ti khi tt nghip mi hc
chng. iu s qu tr. i hc l thi gian hc; pht
trin k nng v m rng tri thc v xy dng nhn cch ca
81

bn. Ch bng vic c tri thc ng bn mi c th ra quyt

nh ng c. Ch bng vic c tri thc rng bn mi c th
t chiu hng ng cho ngh nghip ca bn.
Mt sinh vin hi: Ti sao chng em cn bit v ton
cu ho? Chng em l sinh vin cng ngh thng tin (CNTT),
khng phi sinh vin kinh t hay kinh doanh."
Ti gii thch: C hai iu lm thay i trit th gii
trong 30 nm qua: ton cu ho v cng ngh. Th k 21 b chi
phi bi ton cu ho. Nhng t ngi hiu rng ton cu ho
c bt r trong cng ngh thng tin. Khng c CNTT, bn c
th khng hiu c ton cu ho v cch cng ngh to kh
nng cho chuyn ng ca cc tng v sn phm trn khp
th gii. CNTT ang lm thay i cch cc cng ti lm kinh
doanh. L sinh vin CNTT, bn cn bit v hin tng ny
cho bn c th tn dng u th ca n.
Trong hng trm nm qua, cc nh kinh t thng ch
trng rng cch tt nht tng trng kinh t l to ra nhiu
sn phm hn, bn nhiu th hn, v xut khu nhiu sn phm
hn. lm iu mt nc cn nhiu c xng, nhiu sn
phm v nhiu ngi hay pht trin nhiu vic lm hn. Cho
nn to vic lm l biu tng ca nn kinh t mnh. Phn ln
cc nc pht trin u i theo li khuyn ny. T M, Anh,
Php, ti c, Nht Bn, Hn Quc v.v. Nhiu c xng
c xy dng, nhiu sn phm c pht trin xut
khu v nhiu vic lm c to ra. Khi mi ngi c vic
lm, h mun mua nhiu th hn cho nn nn kinh t cng tu
thuc vo "tiu th cc th" na. Xut khu ra th trng bn
ngoi v tiu th th trng ni a l cc dn li chnh cho
tng trng nn kinh t mnh.
Vi ton cu ho, nguyn l c s khng thay i nhng
c thay i tinh t m khng my ngi . tip tc tng
trng, cc cng ti phi bnh trng kinh doanh ca h v th
82

gii l th trng ln nhng cng dn ti nhiu cnh tranh gia

cc cng ti. cnh tranh h phi h thp chi ph v nhiu
cng ti khon ngoi ra cc c xng hi ngoi ni chi ph l
thp hn. Trong trng hp , cc cng ti ang to ra vic
lm nc khc trong khi gim vic lm trong nc. tng
trng kinh doanh, cc cng ti phi pht minh trong cng ngh
nh robotic, t ng ho qui trnh to kh nng sn xut hiu
qu sn phm v dch v. Tnh hiu qu cng gim s vic lm
lao ng. V tc l quan trng khi hu ht cc giao tc
doanh nghip c thc hin bng my tnh, cc cng ti phi
hp l ho mi vn hnh, dng cng ngh thng tin t ng
ho lung d liu cho x l nhanh hn v ra quyt nh. iu
ny cng gim nhiu vic lm vn phng. V cn bn nguyn l
nn tng ca vic to ra nhiu hn, bn nhiu hn, xut khu
nhiu hn lm tng li nhun vn l nh c nhng n khng
cn tp trung vo vic to ra vic lm na. Ngy nay, chng ta
ang tri nghim tht nghip ca cng nhn lao ng trn khp
th gii, c bit cc nc ang pht trin nhng n bt u
lan rng sang cc nc khc na.
Dch chuyn t thi i cng nghip, ni c xng v
cng nhn lao ng chi phi doanh nghip, sang thi i thng
tin, ni cng ngh thng tin v t ng ho thay th cng nhn
lao ng bt u. Ton cu ho l v cnh tranh ngang qua
bin gii. Khi mi ngi mua hai sn phm tng t, phn ln
chn sn phm vi gi thp hn. Cng ti c gii php hiu qu
a ti sn phm c gi thp hn s thnh cng. Bn cht ca
kinh doanh mi ny khng phi l v tng trng vic lm m
l v tnh hiu qu. Vn l tnh hiu qu t u ti? N ti
t cng ngh thng tin. Ngy nay cc cng ti ang tng dn
vic tm cng nhn c bn cnh k nng k thut, c tri thc
doanh nghip vng chc v k nng mm nh trao i v kh
nng lng nghe. Sinh vin CNTT phi hiu nhu cu ny.

83

K nng trao i l iu tin quyt cho mi cng nhn

CNTT. V cng ti ang bnh trng ra khp th gii, k nng
gii v ting Anh l cn thit. Cng nhn phi hiu qui trnh
doanh nghip, cch n vn hnh v cch d liu chy qua cc
khu vc chc nng. Cng nhn cng phi hiu v k ton v ti
chnh xy dng tri thc su v cch doanh nghip c
qun l. Bi v cng ngh l phc tp, n yu cu t chuyn gia
lm vic cng nhau cho nn lm vic t l k nng khc m mi
cng nhn u phi c. Sinh vin CNTT phi hiu cc yu cu
ny.
Ngy nay, phn ln cc cng ti khng th tm c
ngi c k nng p ng nhu cu ca h. Trn mi bo ch,
thng c hai dng tiu : Tht nghip cao v Cung khng
bt kp vi cu v cng nhn c k nng. Nu bn nhn vo
thng k tht nghip mi nht, bn s thy rng s cu v cng
nhn CNTT ang tng ln vi t l nhanh hn l tng lc lng
lao ng. iu y lng ca vic lm CNTT ln cao
mi thi im, khng c du hiu chm li sm vo bt k lc
no. Hin thi M c xp x 4 triu cng nhn CNTT nhng
nhu cu c c lng l 5 triu nm 2010 v 8 triu nm
2015. H tm nhng ngi ny u? Khon ngoi CNTT ch
l mt gii php. Gii php khc l thay i lut di tr a
cc cng nhn c k nng CNTT t cc nc khc vo. Thng
trc c Canada v M thng qua lut mi cho php cng
nhn c k nng cao c di c v lm vic nc h. Nm
ngoi, mt mnh M tiu trn $200 t la vo khon ngoi
CNTT. iu c d bo l chi tiu ny c th ln ti $400 t
la trong nm nm ti nu vn cng nhn k nng CNTT
khng c gii quyt. Tuy nhin, trong nm tuyn c ny,
vic khon ngoi b coi l "chnh sch xu" v n c ngha l
em nhiu vic lm xa khi cng dn M cho nn chnh ph M
tuyn b rng h a thch c nhiu cng nhn c k nng
hn ti v lm vic (v ng thu) thay v khon ngoi. Trong
84

danh sch cc ngh CNTT mu cht c nhu cu cao, c: Ngi

qun l d n phn mm; nh khoa hc my tnh (Kin trc s);
k s phn mm, ngi phn tch h thng doanh nghip; ngi
qun l h thng tin; chuyn vin h tr my tnh (SQA - m
bo cht lng phn mm, CM - qun l cu hnh, an ninh
v.v.); ngi qun tr c s d liu, ngi qun tr h thng
mng; ngi phn tch truyn thng d liu; v ngi lp trnh
my tnh/kim th. L sinh vin CNTT, cc bn cn bit v cc
xu hng ny na.
Vi ton cu ho, nhiu cng nhn CNTT c th khng
lm vic nc h hay th trng a phng. Mt s ngi
s lm vic cho cc cng ti ton cu v c l c ti nh c
u c nhu cu.

85

3. Khon ngoi

Khon ngoi ton cu

Nm 2009 n vn cn l nh khon ngoi CNTT
mnh, vi $87 t la xut khu phn mm so vi $2.6 t la
dnh cho Trung Quc v $1.1 t la cho Nga. Th trng
khon ngoi c lng c $ 2 nghn t la ang tng trng
mc cuc khng hong kinh t ton cu. l l do ti sao
nhiu nc ang i theo m hnh ca n i vo trong th
trng khon ngoi ny. L do n gin: vo kinh doanh ny
khng tn km nhiu, l ngnh cng nghip sch, li nhun
cao, n to ra nhiu vic lm v duy nht u t l vo gio
dc v o to tt.
Theo Gartner, hng t vn chuyn v cng ngh thng tin
"chn mi phn trm ca mi giao dch khon ngoi trn th
trng ngy nay c cu trc quanh lc lng lao ng c
k nng v gim chi ph. C ba ti bn nm, sau khi gim mi
chi ph c th, cc cng ti s tm v tr mi v nh cung cp mi
vi chi ph thp hn cc nh cung cp trc." Tuy nhin,
chuyn phn mm sang cc nc c chi ph thp hn mang ri
ro ln vi khc bit v ngn ng v vn ho v khng n nh
a l, nhng ri ro ln nht l tri thc v k nng ca cc nh
86

cung cp mi. "Nu h khng c kinh nghim v khng lm

tt, iu c th ph nh mi vic gim chi ph."
Ngy nay ng u l ch n chnh cho nhiu cng ti
chu u cn cng nhn k nng cao v chi ph thp. Cc nc
nh Ba Lan, Romania, Hungary rt nng n trong vic kim
kinh doanh khon ngoi. Khi Bob Gett, CEO ca Optaros, mt
cng ti Boston quyt nh khon ngoi ra hi ngoi, ng y
ti thm by nc v cui cng dng li mt cng ti
Bucharest, Romania. Gett thy s hp dn ca Romania bi v
h thng gio dc tt, dn chng dng a ng, v nhiu ti
nng k thut. Giao tc khon ngoi gip gim chi ph ti 60%
v cho php Optaros a ra gi tt hn cho khch hng ca
mnh.
Nga l ch then cht khc cho khon ngoi do h thng
gio dc tuyt ho ca h. Trong khi cc cng nhn phn mm
ca h t hn n v Trung Quc nhng h c cc k nng
m cc nc khc khng c. Ngi n v Trung Quc r
hn nhng c gii hn v iu h c th lm. Nu cng ti cn
cc nh khoa hc hng u, cc k s hng u vi nhiu kinh
nghim, Nga chnh l ch .
Trung Quc, i Lin, ang bin thnh mt trung tm
l tng cho khon ngoi, v s gn gi ca n vi c Hn
Quc v Nht Bn, c s ng ngi CNTT c th ni lu lot
ting Nht Bn v Hn Quc. i Lin cng l k cnh tranh
vi Bangalore, n bi v n c lc lng lao ng phn
mm c k nng, chi ph thp hn v c bit d lm kinh
doanh. Chnh quyn a phng hp l ho mi cng vic
giy t cc cng ti nc ngoi u t vo i Lin. Theo
ngun tin chnh ph, cng ti nc ngoi c th c php m
doanh nghip trong vng hai ngy khi so snh vi su mi
ngy Bangalore, n . Nm 2009, c ba nghn cng ti nc
ngoi u t hay ti u t vo i Lin lm thnh ph ny
87

thnh "Thnh ph tng trng nhanh nht Trung Quc " vi

ba triu vic lm phn mm c to ra trong cha ti mt
nm.
Nam M l phn hp dn khc bi v mi thi gian l
tng t vi M v kt cu nn mnh. Brazil l nc mi vi
xut khu phn mm $ 300 triu la nm ngoi nhng ang
tng trng nhanh. Cc cng ti b ko v kt cu nn hin i
ca Brazil, vi nhng cng hng khng v xa l hng nht. Vn
ti tt, h thng gio dc mnh nm trong nhng yu t then
cht ngay c cng nhn phn mm Brazil cng t hn n
hay Trung Quc.
Chu Phi c l l k mi ti nht. Vi nc chu Phi by
gi ang thit lp kt cu nn ca h v sn sng cho kinh
doanh khon ngoi. H c l c chi ph thp nht cho vic lm
kinh doanh v cng nhn phn mm ca h sn lng lm vic
vi t tin hn nhiu. Tuy nhin gio dc ca h vn cn nhiu
ci tin trc khi h c th thc s cnh tranh c. Mt mnh
chi ph s khng phi l yu t then cht thm na.
Trong khi cng nghip khon ngoi ang tng trng
nhanh v cnh tranh mi ni, bc tranh ny khng tt vy
cho Philippines. Vi nm trc, Philippines chim phn chnh
ca th trng do u th ngn ng nhng h thng gio dc ca
h chm chp thay i, lm cho lc lng lao ng ca h b
lc hu cng ngh. Ngy nay nhiu cng ti ang b Philippines
khi hp ng ca h chm dt v i tm nhng ch tt hn v
cng nhn c k nng tt hn. a s cng vic cn li phn ln
l bn tr gip v h tr hu vn phng. Thay v cnh tranh ch
vi n , by gi cng nhn Philippines phi ng u vi
cng nhn trn khp th gii, c gio dc tt hn v k nng tt
hn.

88

Kinh doanh khon ngoi

Cc cng ti ton cu dng cng ngh thng tin nh
chin lc ci tin tnh hiu qu, gim chi ph, tng li
nhun, v ci tin cht lng. V ton th, chin lc ny
rt hiu qu trong vic lm tng nhu cu v cng nhn cng
ngh thng tin. Tuy nhin, c khan him mu cht v nhng
cng nhn ny khp cc nc pht trin. lp y l
hng ny, nhiu nc ban hnh cc lut di tr c bit cho
php cng nhn c k nng t cc nc khc vo nc mnh
p ng cho nhu cng ang tng ln ca h.
Cc nc ang pht trin cn khn thit nhng cng nhn
ny nc h cho h c th ci tin nn kinh t ca h
nhng nhiu nc khng bit lm sao ngn cn c hiu qu s
ng ngi ra khi khi cng nhn c k nng ca h. Mt
trong nhng gii php tt nht l thc y pht trin "Cng
nghip khon ngoi" ni nhng ngi c k nng c th lm
vic cho cc cng ti nc ngoi nhng vn sng nc h cho
nn c hai bn u c th c li. y l ch n rt thnh
cng trong mi nm qua.
Lc ban u, phn ln vic lm m c chuyn ti
n b coi l nhim v vi k nng thp nh lp trnh v
kim th nhng iu thay i ri. Khi cc cng nhn
hc cc k nng mc cao nh kin trc v thit k, h tr
ngn hng v ti chnh, k ngh my bay v nghin cu y dc,
cc cng vic mc cao bt u chy v n . Ngy nay, cc
cng ti hng khng nh Boeing v Airbus ang s dng hng
nghn ngi n vo nhng cng vic c tnh thch thc
nh vit phn mm cho bung li my bay hng khng v h
thng xy dng ngn cn ng trn khng. Cc ngn
hng u t nh Morgan Stanley ang thu hng nghn ngi
n phn tch th trng chng khon ton cu, cng vic
m thng thng phi tr lng hng trm nghn la Ph
89

Wall. Cng ti y dc nh Eli Lilly gn y chuyn nhiu

bng pht minh nghin cu cho cc cng ti n ch to
thuc cho dng thng mi bi v loi cng vic ny s tn
km kh nhiu nu c lm M hay chu u.
Theo nhiu nghin cu, trong mi nm qua, cc cng ti
ton cu ang s dng hng triu ngi n c k nng cao
lm vic n . iu ny to ra nhng vic lm ph vt
qu hng trm triu la h tr cho nn cng nghip khon
ngoi tng trng nhanh v ci thin GDP ca n trn
25%. Thnh cng ny cng cho php nhiu cng ti coi n
nh tng hnh dinh th hai, phi nhng quan chc iu hnh
cp cao ti lm vic . Chng hn, Cisco Systems quyt
nh rng 20 phn trm lc lng lao ng ca n phi trong
n trong vng nm nm ti; gn y cng ti chuyn mt
trong nhng quan chc iu hnh cp cao nht ti Bangalore
hnh ng nh quan chc ton cu ho chnh. Accenture,
cng ti t vn ton cu khng l, cng c quan chc iu hnh
ton th gii lm vic Bangalore v n c nhiu nhn vin
n hn M.
Theo nhiu cch thc, cc nhn t ny phn nh quan
im thay i ti cc cng ti ton cu khi h thy d p ng
hn cho nhu cu ang tng ln bi vic tn dng u th ca tri
thc v k nng ca nhng ngi c gio dc cc nc ang
pht trin. Khi cng nhn n tr nn c k nng hn, nhiu
cng ti phng ty ang thy rng phn ln cng vic ca h,
thm ch c nhng nhim v mc cao, cng c th c thc
hin n . Theo Michael J.Brookes, ph ch tch ca IBM
"Ngy nay n l trung tm ca th gii phng," ngi
trong nm qua thu trn 60,000 cng nhn n mc cho
suy thoi kinh t.
Gn y, lung cng vic ti n t nhin vp phi
vi vn chnh: s chm chp ci tin h thng gio dc v
90

kt cu nn ca n . Ngy nay thiu ht nc v ngun in

l bnh a phng n ; iu ny lm dng nhiu cng
vic khon ngoi ch to . C thiu ht gay gt cc cng
nhn c k nng v cng ngh thng tin v i hc khng th
to ra cng nhn p ng cho nhu cu cao v chnh ph
d bo rng n s cn thm 500,000 k s phn mm mi
nm p ng nhu cu ang tng ln. Tuy nhin cc vn
n m ra nhiu c hi cho cc nc khc nh Trung Quc,
Brazil, v ng u.
Mi quan tm ang tng ln ca cc cng ti phng Ty
vi cc cng nhn c k nng c thu to ra cnh tranh c
ngha gia cc nc nh Trung Quc, Brazil, v Mexico. Ts.
Blinder, ngi dy i hc Princeton bnh lun v s dch
chuyn trong vic lm phng Ty sang cc nc ang pht
trin: "Cho ti gi chng ti thy r rng chm tng bng
ca vic thu lm nc ngoi, trong tng lai gn nhiu cng
ti phng ty s gi nhiu vic hn nh k ton, ti chnh, pht
trin phn mm v ch to cho cc nc khc bi v lm iu
d dng v r hn nhiu bn ngoi M v chu u tr
nhng loi vic no khng th c khon ngoi v phi
c thc hin bng ngi nh y t, bc s, lut s hay cng
nhn chm sc sc kho v.v. Ton cu ho dt khot s thay
i mi th v to ra nhiu c hi hn cho cc nc ang pht
trin, nu h bit cch tn dng u th ca n. Nu bn hi
cch hp dn doanh nghip khon ngoi cng vic vo nc
bn, cu tr li ca ti l: H thng gio dc tt m c th to
ra lc lng lao ng c k nng cao, chi ph thp ca vic lm
kinh doanh; kt cu nn tt v s h tr mnh m ca chnh
ph.

91

D bo th trng khon ngoi

Theo nhiu nghin cu mi, mt s a ch khon ngoi
Trung v ng u ang c vn khi h phi cnh tranh vi
nhng a ch mi chu Phi, Trung ng v ng Nam . L
do n gin: Chi ph lm kinh doanh tng ln.
c bit mong manh vi chi ph tng ln l cc nc
nh cng ho Sc, Hungary, v Ba Lan ni vic nng gi tr
ng tin ca h ln so vi la qu nhanh. Nhiu nc chu
u by gi ang dch chuyn kinh doanh ca h sang
Romania, Bulgaria, Estonia, Lithuania, v Latvia ni nhng
ngi pht trin phn mm ni tho ting Anh v nhiu ngn
ng chu u khc nhng chi ph ca h r hn nhiu. Tuy
nhin, ngay c cc v tr ny cng c th chng cm thy nhit
cnh tranh t cc nc Trung ng, Bc Phi, ni dn s ln
v c gio dc tng i tt, c k nng ngn ng chu u,
v kh gn chu u, c th to ra nguyn nhn dch chuyn
khon ngoi ca chu u.
Trong s cc nc ny, Ai Cp c s vn ln mnh m
nht nh mt a im khon ngoi. Nhng a ch mi khc
trn bn khon ngoi bao gm Jordan, Tunisia, Morocco,
Ghana v thm ch c nc t hon Mauritius v tt c h u
chp nhn mi trng kinh doanh thun li t chnh ph vi
khng thu, d dng xut nhp khu, v vng t do thng mi
cho u t nc ngoi, iu c mong i s l bng n
tng lai cho nhiu cng nghip hn. Phn ln cc nc ny
cng c h thng gio dc chu u truyn thng vi nh
hng ca Php, Anh v c cho nn nhng ngi pht trin
phn mm ca h ni ting chu u rt tt.
Trong khi , M Latin v Caribbe vn tip tc li dng
vic gn M em v nhiu kinh doanh. Chile, Brazil, v
Mexico duy tr v tr lnh o ca h trong khi Costa Rica,
92

Jamaica, Argentina, v Uruguay tt c u a ra nhng chn

la hp dn khc cho khon ngoi. Tuy nhin, ging nh bt k
ci g khc vi ton cu ho, nhiu nc c th sm i din
vi cnh tranh t cc v tr chi ph thp hn ang ni ln khi
ngy cng nhiu nc ang chp nhn khon ngoi lm u li
kinh t mi. Theo quan im u t, cng vic phn mm l
ci g d di chuyn bi v n KHNG yu cu nhiu u t
vi ch to, xng my, hay my mc cho nn khi cc ch tt
hn c nhn din, khch hng c th dch chuyn kinh
doanh ca h mt cch nhanh chng.
Ngy nay, ch n chu vn tip tc tng trng
vng chi v s chi phi hu ht cc ch n hng u. Cc
nc nh n , Trung Quc, Malaysia, Thailand, Indonesia,
Vietnam v Philippines l nhng ch chnh. Tt nhin, n
v Trung Quc c l s chi phi hng u do s tng trng
kinh t nhanh v u th kinh doanh. Sc mnh ca n l
lc lng lao ng c k nng ting Anh v c kinh nghim
trong kinh doanh khon ngoi nhng nhc im ca n l kt
cu nn c xy dng ngho nn, v quay vng nhn cng rt
cao. Trung Quc c kt cu nn tt hn nhiu v c s ng h
mnh ca chnh ph nhng nhc im ca n l ngi pht
trin phn mm ni ting Anh b hn ch v kh yu trong qun
l d n v qun l cp trung. Malaysia v Thailand kh mnh
trong h tr ca chnh ph nhng c con s gii hn cc cng
nhn phn mm c k nng do h thng gio dc c l ca h.
Trong nhiu nm, c hai nc ny hi t ch yu vo in
t v ch to thay v phn mm.
Hin thi, th trng M ang kinh nghim mt s thay
i do suy thoi ca n cho nn nhiu cng ti rt cn thn v ti
chnh. Cc nc chu u cng phi gii quyt vi tht nghip
cao trong cc cng nhn ca mnh (v khng nhc ti cc xem
xt chnh tr) lm cho mi s thnh kh d on cho nm 2010.
Tuy nhin, khi nn kinh t ci thin cc cng ti s phi cnh
93

tranh nhanh chng v mt trong cc kha cnh then cht s l

tm ra cch mi ct gim chi ph v tng li nhun. Nhiu
ngi gi rng n cui nm 2010 v 2011 s l bng n ln
cho kinh doanh khon ngoi.
Tt c nhng iu ny c ngha g? R rng khng
hong kinh t ton cu ang ci t nhanh chng kinh doanh
khon ngoi. Nhng v tr tng hp dn ch vi nm trc
ang mt i kh nng cnh tranh trong khi cc v tr mi ang
vn ln nhanh chng. Nu c nh vy, cc nghin cu ny
phc v r rng nh vic cnh bo cho cc nc i chm v
cnh ca c hi ang ng li nhanh chng v, vi vi nc
chp nhn m hnh khon ngoi cho tng trng kinh t, cnh
tranh s gay gt. Cch tt nht cnh tranh l i ln trc cc
i th cnh tranh bng vic ci tin h thng gio dc vi lc
lng lao ng c k nng gii nht, kt cu nn tt nht v chi
ph lm kinh doanh tt nht. Nu h b l c hi vng ny, c
th KHNG c c hi khc trong mt thi gian di.

Vi cng nhn : Xu hng khon ngoi ton cu

mi
Thiu ht k nng CNTT ton cn t ti im gng
vo lc nn kinh t ton cu ang phc hi chm chp. Phn
ln cc cng ti cn cng nhn nhng ngn ngi thu ngi v
gi ca khon ngoi CNTT ang tng ln ng k khi cng
nhn n v Trung Quc ang i hi lng cao hn. Tuy
nhin, c mt xu hng mi tn l "Vi khon" ang ni ln v
lm nhiu ngi ngc nhin. Khi nim ny l rt n gin:
Cng vic phn mm c th c chia thnh nhiu nhim v
nh v c qung co trn internet cho mi ngi lm vic
trn chng. Ngi pht trin phn mm hay Vi cng nhn
94

xin lm vic ny, hon thnh cng vic, v c tr tin cho

cng vic h lm.
Xu hng dng internet truy nhp vo cng nhn trn
khp th gii cho vic "hi t vo nhim v, ngn hn" by gi
tr thnh ph bin hn bao gi. N c nhiu tn: Vi khon,
Khon m ng, v Vi vic. Thay v k hp ng vi
cng ti khon ngoi, ngy nay bt k cng ti no cng c th i
trc tip ln internet kim cng nhn phn mm mun lm
vic cho h. Tu theo nhim v, ngi pht trin c th kim
vi la ti hng trm la theo nhim v. Nhim v c th
yu cu vi pht, vi gi, hay vi ngy hon thnh. Phn ln
cc nhim v l tng i n gin. Chng hn cng ti cho mt
vi cng nhn ng k mt m un kim th vi hng
dn no . Vi cng nhn tun theo ch dn kim th, hon
thnh n v trnh n tr li. Cng ti kim tra vic hon thnh
v gi thanh ton vo ngy sau . Lng thng c tr theo
nhim v, n tu thuc vo nhim v c trao. Mt s nhim
v tr nhiu v mt s tr t tu theo s kh khn v phc
tp. Gi s cng ti tr $1.00 cho mt nhim v v nu cng
nhn hon thnh 10 nhim v mt ngy th ngi s nhn
c tng $10.00. Nhim v c trao l v gii hn cho nn
cng nhn c th ly cc nhim v v hon thnh n mi ngy.
Ngi cng hon thnh nhiu nhim v ngi cng kim
nhiu hn.
ch li ca vi vic vi cng ti l c s ln nhng cng
nhn c k nng ngi c th lm cng vic mt cch nhanh
chng vi chi ph thp hn. ch li vi ngi pht trin phn
mm, c bit l ngi sng cc nc ang pht trin, l c
hi lm vic v cnh tranh trc tip vi ngi pht trin ang
sng cc nc pht trin. Yu cu duy nht m mt vi
cng nhn cn l c my tnh c nhn tt vi truy nhp internet.

95

 tng chia phn mm thnh nhng nhim v nh v

dng Internet tm nhng ngi pht trin lm vic trn
chng c pht minh ra t nhiu nm trc y nhng n
ang ngy cng ph bin hn by gi khi nhiu cng ti ang
dng n. Nm ngoi, Microsoft cn hn 1000 ngi kim
th trn khp th gii tm li trong phn mm an ninh v
thy cch phn mm mi ca mnh s lm trong cc nc khc
nh Trung Quc, n , Brazil, v Nga trc khi n chnh
thc c a ra. Microsoft tip xc vi mt cng ti c tn
l Utest chia cng vic thnh vi trm mnh nh cho kim
th v thu nhng ngi kim th lm n. Trong vng vi
ngy, n c hng nghn ngi kim th trn khp th gii, lm
vic 24 gi, 7 ngy mt tun v hon thnh mi kim th sm
hn nhiu so vi cng ti ngh n c th c hon thnh.
Ngy nay Microsoft ang dng vi cng nhn trn khp th
gii cho nhiu vic kim th v pht trin ca n. t nhin,
nhiu cng ti phn mm ln bt u i theo xu hng ny v
th trng ca vi vic by gi c c lng l mi t la
mi nm.
Amazon.com c mt website mang tn Mechanical
Turk lm cng ti mi gii, cng ti mun cng vic ca h
c thc hin v ngi pht trin phn mm trn khp th
gii. Mechanical Turk tr xp x mt la cho mt nhim v
n gin, chng hn kim tra cc trang Web tm li hay
chuyn ng cc bn ghi m thanh. Cng ti Utest hi t ch yu
vo kim th phn mm. Bt k ngi kim th no cng c
th ng k vi Utest v mt ti khon, tng ngy h c th
kim tra v vic c ng trn website v xin lm vic , khi
h hon thnh, Utest s tr cho h tng ng vi gi qung
co. Ngy nay, UTest c hn 33,000 ngi kim th 172
nc trong ng k ca h, iu c ngha l cng vic c th
c lm 24 gi mt ngy, by ngy mt tun.

96

Freelancer v Elance l nhng mi gii ph bin khc

cho vi vic. Nhng cng ti ny c ngi pht trin phn mm
trn khp th gii. Nm ngoi, Elance thng bo cng vic
tr gi trn $100 triu la nhng nm nay n mong i s ny
s tng ln vi trm triu. Nhiu cng ti tin rng vi vic s l
cch phn mm c lm trong tng lai v n nhanh hn v r
hn nhiu. Mt ng dng iPhone n gin c th c thc
hin vi xp x $600 vi nhng ngi pht trin t n , Nga
hay Ukraine nhng n s c chi ph $10,000 t nhng ngi
pht trin M hay Ty u. Mt website c th c xy dng
vi $200 la n nhng n s tn $ 2000 nu n c
lm M. S khc bit v gi ln ti mc nm 2010, nhiu
cng ti CNTT ang nhanh chng chuyn sang vi vic tm
kim vi cng nhn c k nng h cn. Thng trc,
Freelancer.com cng b rng trm ca n c 2.1 triu cng
nhn phn mm ng k, nhng ngi sn lng lm by k kiu
vic no. Vi cng nhn M v Ty u, xu hng ny ngha
l nhiu cnh tranh trc tip hn v cc cng ti c th d dng
tm c cng nhn bt k u trn th gii.
Theo mt nghin cu mi, ngi pht trin phn mm
trung bnh nc th gii th ba c th lm $2000 la mt
thng khi lm vi vic. Nu h c k nng c bit, h c th
kim c nhiu hn. Tt nhin, iu cng ph thuc vo
khi lng cng vic nhng nghin cu ny thy rng nhng
ngi pht trin trong cc nc th gii th ba nh Pakistan,
Ukraine, Ba Lan sn lng lm vic nhiu gi hn, thng 12
ti 16 gi mt ngy khi cng nhn M ch lm vic hn 8 gi
nu h phi lm v h bao gi cng i tr thm tin. Nghin
cu ny cng thy rng nu xu hng ny tip tc, n s tc
ng ln th trng vic lm ca M v Chu U nhiu hn l
xu hng khon ngoi ca chuyn vic sang n , Trung
Quc v Nga.

97

Nu bn quan tm tr thnh vi cng nhn, bn c th gh

thm cc websites sau:
http://www.utest.com/
http://www.elance.com/
http://microworkers.com/
http://microworkers.com/toon.php
http://www.gofreelance.com/misc/computer-jobs.html
https://www.mturk.com/mturk/welcome

Th trng khon ngoi CNTT 2011 -2015

Sau khi tr thnh trung tm ch to ca th gii, Trung
Quc l k hoch thu tm th trng khon ngoi CNTT
trong nhng nm ti. Theo nhiu kho cu, th trng khon
ngoi ton cu CNTT c th t ti 500 t la M trc nm
2015. Nm nay B thng mi Trung Quc s tung ra chin
dch vi ngn sch hng nm $25 triu la M thuyt phc
100 cng ti ton cu chuyn mt s cng vic CNTT ca h
vo Trung Quc. ng thi, chnh ph t mc ch c 10,000
cng ti trong 20 thnh ph chnh sn sng cung cp dch v lm
khon ngoi CNTT. Nu Trung Quc thnh cng trong n lc
ca n hp dn nhiu tin lm khon ngoi CNTT, tc ng
c th l khng l.
Tuy nhin, nhiu chuyn gia khng tin Trung Quc c
th thnh cng trong cuc truy tm thu tm th trng lm
khon ngoi CNTT. Mc du Trung Quc c kt cu nn
CNTT tt hn n nhng a s cng nhn CNTT Trung
Quc khng ni tho ting Anh iu s l nhc im chnh
trong vic ly c kinh doanh lm khon ngoi. Mc du c
98

hai nc ang vt ln ci tin h thng gio dc ca h, kt

qu cho ti gi khng thc n tng. Trong s hng triu
ngi tt nghip mi nm, ch 23% l ph hp cho vic lm
cng nghip. Mc du cc trng hng u ca Trung Quc,
nh i hc Bc Kinh, i hc Thanh Hoa v i hc Fudan
l cc i hc ng cp th gii nhng a s cc i hc khc
vn c chng trnh o to c l, phn ln sinh vin tt
nghip ca h khng c k nng lm vic trong th trng vic
lm CNTT. Cc chuyn gia cng nghip ch ra d liu rng
kinh doanh lm khon ngoi ca Trung Quc ang t ti xp
x qung $15 t la ch l mt phn nh ca gn 100 t la
ca n nm ngoi. Tuy nhin, cc quan chc chnh ph
Trung Quc hi vng khp li l hng ny sm do u t ln
ca h v gio dc v o to.
Mc cho nhng n lc ci tin, h thng gio dc ca
Trung Quc khng lm my tin b. H thng gio dc hin
hnh vn da trn phong cch da theo c bi ging nhn
mnh vo l thuyt, tri thc sch v v ghi nh thuc lng. Tri
thc sinh vin c o bng vic qua k thi quc gia iu nhn
mnh vo ghi nh, lm ny sinh trong hu ht sinh vin khng
c k nng thc hnh lm vic trong th trng vic lm
CNTT. Vi nm trc y, mt sinh vin lm lun n tin s
hng u i hc Thanh Hoa c tn Wang Yin vit bc
th ng 15-trang, mang ta "iu tuyt vi ca gic m
Thanh Hoa", gii thch l do ca anh ta v vic b hc chng
trnh khoa hc my tnh. Anh ta cng kch ni m nh ca
trng ny vi vic to ra "bi bo nghin cu v ngha, thay
v tp trung vo o to thc hnh." Sau khi bc th ng c
t vo website ca anh ta v c gi ti nhiu bo ch, trn
100,000 sinh vin gi emails ng h anh ta v yu cu ci t
gio dc tt hn.
Khng may, do khuyn khch ca chnh ph, vic ghi
danh i hc ca Trung Quc tng ln t mi triu ti ba
99

mi triu sinh vin mi nm. Phn ln cc i hc u b

nng gnh vi qu nhiu sinh vin v kch c lp ln hn. Phn
ln cc gio s phi dng microphone ging bi v da trn
kim tra kh hn loi bt sinh vin thay v khuyn khch h
hc. Gio dc truyn thng ca Trung Quc nghing v bng
cp nh biu tng ca tri thc hn l k nng thc hnh. Phn
ln cc sinh vin tt nghip ca n vn i din vi vic
chuyn i kh khn ln t tri thc lp hc sang k nng ch
lm vic.
Nhc im chnh khc l Trung Quc khng c
ngi iu hnh c k nng v ngi qun l cp trung qun
l cng nghip ang thay i nhanh. Mt nghin cu ca chnh
ph ch ra rng 78% cng ti Trung Quc thiu "ng c vin
ph hp cho v tr iu hnh v qun l cp trung. Phn ln
nhng ngi iu hnh v ngi qun l cp trung thng vo
chc v hin thi ca h da trn thnh tu qu kh ca h,
iu quay li vi thp k trc. Nhiu ngi tip tc qun l
ngay c theo cch ca nhng nm xa (nhng nm 60, 70) iu
l vn chnh v nhiu cng ti tip tc mt tin. Thnh cng
ca ch to nng chi ph lm kinh doanh Trung Quc ln,
lm cho n kh cnh tranh c vi cc nc ln cn nh Vit
Nam, Malaysia v Philippines trong lm khon ngoi CNTT.
Mc du n ang lm rt tt trong lm khon ngoi
CNTT trong nhiu nm, thnh cng ca n em ti vn
khc. Vi n lc gip hng triu ngi ngho, c bit
"ng cp thp", chnh ph n phi t ch tiu tng s
ghi danh sinh vin trong cc i hc ca n v yu cu h cho
tt nghip nhanh chng tht nhiu sinh vin trong CNTT theo
mi cch c th. Lut ny v ch tiu ngi tt nghip lm
cho nhiu i hc lo lng rng h s nh mt cht lng hn
lm ca h. Theo mt nghin cu mi t cng nghip n ,
lut cng bng v gip sinh vin ngho t ng cp thp
to ra vi trm nghn ngi tt nghip CNTT nhng trn 70%
100

s h khng c k nng lm vic trong ngnh cng nghip

CNTT. "Vic chm thay i h thng gio dc" lm hng
vic cung cp cng nhn c k nng m nc ny cn ti. Nm
ngoi, mt nh khoa hc n c tn Radhakrishna Rao cnh
bo rng h thng gio dc ca n ang trn "ging cht"
ca n. Trong bc th gi cho th tng, ng Rao lm sng
t mi e do b i din bi vic ghi danh qu trn ngp ca
cc sinh vin vo lnh vc m phn ln h khng c phm cht.
ng y kt lun vi i hi rng "nn gio dc n s b
chm dt trong vi nm ti v cc i hc ca n hon ton
b kh cng."
Vn hin thi ca c n v Trung Quc m ra
c hi cho cc nc khc nh Nga, ng u (Ba Lan,
Hungary, Romania, cng ho Czech, v.v.) v Brazil. Cc nc
ny chng kin vic tng ln nhiu trong kinh doanh lm
khon ngoi trong vi nm qua khi c n v Trung Quc
u c thiu ht cng nhn c k nng v khng th p ng
c nhu cu ton cu. Khi cc nc ng u ci tin h
thng gio dc ca h mt cch vng chc, vi s cc cng
nhn c k nng cng ni ting Anh tt, cnh tranh dnh th
trng 500 t la ny s gay gt trong vi nm ti.

Xu hng thu ngi ca cng nghip 20122018

Theo mt nghin cu cng nghip, vic thu ngi ca
cng ngh thng tin (CNTT) cho nm nm ti s n phn ln
l t chu bi v n c th to ra nhiu ngi tt nghip c k
nng CNTT p ng cho nhu cu cng nghip hn l M
hay chu u. Ngi ta c lng rng trong nm nm ti,
cng nghip CNTT s to ra thm 4.5 triu vic lm CNTT,
101

trong s xp x 3 triu cng nhn s c thu t chu .

Tuy nhin, do chnh sch di tr cn b gii hn, cc cng ti
phn mm khng th em tt c h vo M hay chu u c
cho nn nhiu cng ti s phi m cc tin nghi pht trin cc
nc m k nng CNTT c nhiu v phn ln cng vic tng
lai s c phn phi trong nhiu t cc mi gi khc nhau.
Theo nghin cu ny, mi vic lm CNTT chu s
to ra vic lm cho t nht tm ngi bn ngoi CNTT, tng 24
triu vic lm c th c to ra chu v s c cnh tranh
trong cc nc v ch cc trung tm pht trin s c thnh
lp. Quyt nh then cht v v tr s c a ra da trn ch
yu l h thng gio dc v nng lc ca cc cng nhn CNTT
ca h. Mt quan chc iu hnh ni: y l lc tng tc thay
i gio dc. Cc nc phi xc nh liu gio dc CNTT ca
h c th h tr cho nhu cu ton cu hay khng. Cc chnh
ph v nh gio dc phi lnh o thay i ny mt cch nng
n bi v chng ta ang nhanh chng chuyn vo pha tip ca
tnh ton ni tnh ton my, mng x hi, v d liu ln l cc
yu t chnh.
Theo nghin cu ny, tnh ton my s l nn tng ca
hu ht cng vic CNTT tng lai. Vi lc lng lao ng
tng lai dng in thoi thng minh, pht trin phn mm s
tp trung vo cc nn di ng v my tnh bng. Di ng s l
im vo cho mi ng dng tng lai. Tnh ton x hi cng
ang di chuyn nhanh chng thnh li ca nhiu vn hnh
doanh nghip. N s lm thay i qun l t cu trc phn cp
v cc t chc nng c xc nh sang cu trc phng bt
ngang qua bin gii t chc ni nhng ngi pht trin, khch
hng, ngi dng u dng tnh ton x hi cng tc, trao
i thng tin v cung cp phn hi. Vi vic dng cc nhiu
CNTT trong hu ht mi kinh doanh, cc cng ti s phi c
cch tt hn ra quyt nh nhanh chng, v khm ph ra
nhng c hi mi ti u kinh doanh. Vi nhiu d liu sn
102

c (d liu ln) s c nhu cu khng l v phn tch d liu,

lu gi d liu, v t chc d liu bin chng thnh thng
tin c ngha. iu ny s lm tng tc vic tng trng trong
kinh t ton cu v to ra nhiu vic lm CNTT hn.
Pht trin phn mm ton cu bng cc t phn b khng
phi l mi nhng vi vic dng ngy cng tng ca CNTT
trn khp th gii, ngy cng nhiu cng ti s phi chuyn
nhanh chng vo cch tip cn ny. Bng vic pht trin phn
mm 24 gi v 7 ngy mt tun, cc cng ti c th c c sn
phm phn mm a ra th trng nhanh hn. Trong thi
i thng tin ny, tc l qui tc. Bn cng nhanh ra th
trng, bn cng nm c n tt hn, v nm c th trng
l u th chnh trong lm kinh doanh trong th trng cnh
tranh ton cu ny. Do , lm vic t v ngoi ng (ting
Anh) s l yu cu then cht cho vic lm bn cnh k nng k
thut.
Nghin cu ny thy rng 65% cc cng ti CNTT ang
lp k hoch m cc trung tm pht trin nc ngoi vi
IBM, Microsoft v Google lnh o hip c vi t hp ca
trn trm trung tm pht trin khi xa trong nm nm ti. Mt
quan chc iu hnh ni: Khi bn nhn vo xu hng th
trng, CNTT l trong s hai hay ba cng nghip trn nh vn
ang tng trng. CNTT dn li hu ht iu doanh nghip
lm, t nng sut ti trao i ci thin tc ra quyt nh
doanh nghip tt hn. V mi cng ti u u t nhiu hn vo
CNTT, h cn cng nhn nhng hin thi h khng th tm
c s ngi M hay chu u cho nn vic thu cng
nhn CNTT cc nc khc v m cc trung tm pht trin
l gii php logic. Cc k nng c s m h ang tm kim
l lp trnh v pht trin ng dng. V pht trin phn mm
ang ngy cng ln hn v phc tp hn, cc cng ti s cn
cng nhn vi t nht l bng i hc trong Khoa hc my tnh,
K ngh phn mm v Qun l h thng tin.
103

Hin thi pht trin phn mm l nhu cu khn thit nht

bi v n l nn tng ca mi cng vic CNTT. Mi cng ti u
cn ngi pht trin to ra ng dng mi bng vic dng
cng ngh mi nht. K nng c s l Java, C++, J2EE v Dot
net. Khi nhiu doanh nghip dng in thoi thng minh v
my tnh bng, cc cng ti ton cu ang tm cch thu nhiu
ngi pht trin phn mm, ngi cng c th gii quyt c
cc nhu cu lin quan ti nhng thit b ny. K nng c s l
Java, Objective C, C++, IOS, Android v Window 8. Bn cnh
cc k nng k thut, cc k nng mm nh lm vic t, trao i
trong ting Anh l c yu cu.
Vic pht trin phn mm s c thc hin bi cc t
phn b, k nng quan trng tip m cng ti cn l qun l d
n phn mm. Mt quan chc iu hnh gii thch: Nhu cu
vn ang tip din v nhiu ngi pht trin phn mm cng
to ra nhu cu v k nng qun l d n. Nhiu d n ngha l
nhiu ngi qun l d n, v c khc bit ln gia ngi qun
l d n v ngi qun l d n phn mm cho nn chng ti s
ch cht ch v kinh nghim cng nh phm cht v cc d
n ang tng trng ln hn, phc tp hn khi tnh kt ni gia
cc ng dng tng ln. Chng ti sn lng tr nhiu hn cho
nhng ng c vin thnh cng m c h s theo di c
chng minh. H phi l ngi lnh o, c lm ch tt ting
Anh v c k nng k thut mnh."
Khi nhiu cng ti ang chuyn vo my, tt c h u
cn chuyn gia tnh ton my v ngi qun l dch v v iu
chuyn d liu v cng vic ca h cho cc nh cung cp
dch v my bn ngoi. K nng c cn ang hi t vo kha
cnh qun l cc cng vic k thut v tri thc v cch thc by
cc h thng ca cng ti lm vic tt vi cng ti tnh ton
my. Nhng ng c vin sng gi nht ny phi hiu cch lm
vic tt vi cc nh cung cp bn ngoi, thng lng hp
ng, v tho thun mc dch v (SLAs), cch lp cu hnh h
104

thng, cch thng lng hp ng v phi chc rng mi th

s lm vic ng. Mc a chung s l ai tt nghip
Qun l h thng tin (ISM) c hai nm kinh nghim trong qun
l trung tm d liu hay h thng mng.
V cng vic phn mm s c thc hin trn khp th
gii, an ninh tr thnh mi quan tm chnh yu khc v nhu
cu v cc nh chuyn nghip an ninh ang tng trng v
nhim v bo v v canh gc h thng v d liu tr nn phc
tp tng thm. Ngy nay an ninh h thng v mng c dy
ch yu mc tt nghip i hc cho nn mt bng thc s v
an ninh tnh ton l iu bn cht c c vic lm vi cc
cng ti ton cu ny. Mt chuyn vin an ninh c phm cht
phi c t nht nm nm kinh nghim phn mm v mt bng
cp chuyn su v an ninh. H phi c tri thc chuyn gia
trong trin khai tng la, cng c pht hin e do, cng ngh
m ho v cc h thng an ninh khc.
K nng k thut then cht khc vn cn c nhu cu cao l
ngi qun trr c s d liu, ngi phn tch d liu, chuyn
vin khai ph d liu v chuyn vin trinh st doanh nghip.
y l nhng k nng c thm d nhiu nht m kh tm
c v n yu cu bng i hc v Qun l h thng tin, Khoa
hc my tnh v t nht by nm kinh nghim lm vic trong
trung tm d liu qun l cc b su tp, lu gi v phn
tch d liu bin thnh thng tin hu dng.
Vi nhiu cng tin dng CNTT khi lng d liu s
tng ln ng k (d liu ln). y l khu vc m rng v
nhanh chng tin ho thnh mt trong nhng u tin hng u
cho doanh nghip ton cu. Tuy nhin c tri thc chuyn gia v
t chc d liu thnh thng tin hu dng l thch thc. D liu
ln l vic lm hng u vi lng cao nht trong cng nghip
CNTT v n yu cu nhiu nm kinh nghim. Cc ng c vin
phi c c tri thc k thut v doanh nghip v nn tng ton
105

hc v thng k mnh. a s mi ngi lm vic trong d liu

ln u xut thn t nhng ngi lm vic nh ngi phn tch
d liu, qun tr d liu v ngi phn tch trinh st doanh
nghip.

106

4. Cng ngh thay i nhanh

Thay i cng ngh

S pht trin ca cng ngh thng tin trong ba mi nm
qua to ra thay i ln trong nhiu cng ti nhng cng t ra
thch thc khi h cn m bo rng ngi ca h c k nng
ng chuyn giao sn phm v dch v c cht lng.
Vi nm trc, hi t chnh ca cng nghip cng ngh
thng tin l gim chi ph bng cch khon ngoi cc vic cho
cc nc c lao ng chi ph thp nhng ngy nay hi t chnh
dch chuyn t chi ph sang thu nhn k nng. Khi cc h thng
phn mm tr nn ln hn v phc tp hn, cc k nng cao
hn c cn ti bt k chi ph. Phn mm l cu phn ct yu
v duy nht trong mi doanh nghip v n bnh trng ton
cu qua ng dng ca cng ngh internet. C nhiu nghin cu
tm ra rng cc phn mm ln v phc tp yu cu tri thc v
k nng no m a s ngi pht trin phn mm ngy nay
khng c. KHNG C ngun cung cp ngi qun l d
n c kinh nghim, ngi qun l h thng tin, v kin trc s
h thng vi tri thc chuyn gia lnh vc no . C thiu ht
k s phn mm c gio dc v o to thch hp c M,
chu u V Trung Quc v n . Hin thi, khng c cc
107

chun gio dc c thit lp cho cc h thng ln v phc tp

cho nn mi s tu vo tng i hc v cc cng ti o to t
chc chng trnh o to ring ca h.
Mt thch thc then cht l nhn din cc kha cnh no
ca k ngh phn mm, l duy nht cho cc h thng phn
mm ln v phc tp. Chng hn, cc mn hc c th cp
ti k ngh yu cu, kin trc h thng, thit k phn mm,
phng php lun pht trin, m hnh ho v m phng phn
mm, qun l giao din, qun l d n phn mm, tch hp h
thng, an ninh phn mm, bn vng h thng, v qun l cu
hnh. Khng may l nhng khu vc ny yu cu nhiu kinh
nghim trong cng nghip v cc gio s hn lm in hnh c
th KHNG c kinh nghim dy v phn ln cc nh
chuyn mn cng nghip li qu bn rn khng dnh c thi
gian dy.
Khi cng nghip cng ngh thay i nhanh chng, ngi
pht trin phn mm khng ch ti nhng thay i nhanh
chng ny trong vi nm ti c th thy mnh b b tt li sau.
Vi bnh trng ca cng ngh thng tin trong mi doanh
nghip, ngi pht trin phn mm phi sing nng trong vic
nh gi nhng xu hng v cng ngh ny tc ng th no
ln vic lm ca h. Nu h khng lm iu , h c th mt
vic. B phn phn mm vn hnh theo cch truyn thng ca
qun l kt cu nn v thng tin v cn bn s b qua xu hng
ang lm thay i ngnh cng nghip ny cho ti khi qu chm
mi nhn ra th khng kp na. Khi h c gng bt ui theo,
h s phm phi sai lm, c l vi nhiu sai lm v s rt tn
km.
Mi trng Cng ngh thng tin trung bnh by gi phc
tp hn nhiu so vi vi nm trc y v k nng trung bnh
ca ngi pht trin phn mm ang thay i nhanh chng.
Ngy nay xu hng l Enterprise 2.0, phn mm x hi, o
108

ho, phn mm nh dch v-Software as a Service (SaaS), tnh

ton my, ng dng di ng, an ninh v khon ngoi v.v. Tt
c nhng thay i ny ang xy ra nhanh chng nhng t ngi
ch ti iu . iu thng xy ra l cng ti mua phn
mm, ngi pht trin thc hin n v tt c u c thc
hin ti ch, trong c quan, nhng ngy nay, cng ti mua giy
php v sn phm bn sn trn th trng - Commercial-offthe-Shelves (COTS) ri chuyn bit n, mt s ng dng c
khon ra ngoi, nhiu kt cu nn c i thu t nh cung cp
SaaS V mi th u phi lm vic ng v an ninh. Vai tr
ca ngi pht trin phn mm ang tr nn ngy mt nhiu
tnh cht ca kin trc s gii php, ngi tch hp h thng,
v ngi qun l h thng tin hn ch l ngi lp trnh hay
kim th nhng phn ln cc trng vn dy lp trnh v kim
th nh chng ci g thay i.
Trong hon cnh hin thi, cc cng ti c th b buc
phi ly "cch tip cn t ngt" bi v vi ngn sch gii hn
v cnh tranh cao. Mt cch tip cn c th l khon ngoi
hon ton h thng tin cho nc khc ni h c ngi vi tri
thc v k nng. Cch tip cn khc c th l nhanh chng
chuyn vo "o ho" v "tnh ton my" ni nh cung cp s
tip qun nhiu chc nng cng ngh thng tin then cht. Vi
ton cu ho, nhng nh cung cp ny KHNG nht thit phi
cng mt nc vi cng ti. Cch tip cn ny s to ra nhng
c hi mi cho mt s nc nhng cng to ra kh khn c
ngha cho cc nc khc. Chng hn, vi thng trc chnh ph
Anh bt u khon ngoi khi lng ln cng vic CNTT ca
chnh ph cho n v t nhiu ngi phn mm Anh ra
ngoi cng vic. Khng ai thm ch ngh c rng chnh ph
s lm ci g t ngt vy nhng khi a s cng nhn phn
mm ca chnh ph bng lng v tin tng rng vic lm ca
h l an ton, h thm ch khng mun hc ci g mi. Theo
mt bo co, mt s ngi dnh nhiu nm lm vic trong h
109

thng chnh ph ch bit cch lp trnh trong Fortran v Pascal

trn my tnh ln, h thm ch khng bit cch dng PC.

Cng nghip cng ngh thng tin

Cng nghip cng ngh thng tin (CNTT) bao gm nhiu
cng ti. Mt s cng ti l ln vi hng trm nghn cng nhn,
mt s l nh vi ch mt hay hai ngi. Mt s xy dng phn
mm c cng chng dng trong khi s khc dng phn
mm cho khch hng c bit. Mt s bn phn mm nh sn
phm trong khi s khc cung cp phn mm nh dch v. Mt
s lm vic theo hp ng tr gip cc cng ti vi d n c
th trong khi s khc ch gii quyt cc vn c bit. Mt s
gip thit lp kt cu nn, h thng mng, v qun l cc trung
tm d liu trong khi s khc ch pht trin cc websites v
gip thit lp kinh doanh trc tuyn v.v.
Cc cng ti xy dng phn mm c cng chng s
dng hay phn mm bn sn Commercial-off-the self nh
Microsoft, Oracle, Adobe, VMware, Symantec, v.v. phn ln l
nhng cng ti phn mm rt ln, h bao gi cng trong
"phng thc thu ngi" vi hng nghn nhn vin mi c
thu mi nm. Phn ln h a thch thu ngi mi tt nghip
v nhng ngi ny c th d dng c o to cho khp vi
mi trng lm vic ca cng ti.
Cc cng ti xy dng phn mm c bit t ng ho
qui trnh doanh nghip trong ti chnh, ch to, hu cn, ngn
hng, bn v tip th p ng nhu cu c bit ca khch
hng nh Accenture, IBM, SAP, v Oracle v.v. a thch thu
cng nhn c mt s kinh nghim v cng vic ca h yu cu
tri thc v ng dng ca h nh SAP, PeopleSoft v.v.

110

Cc nh cung cp dch v khon ngoi l cc cng ti thc

hin cng vic CNTT cho khch hng. H thc hin cc nhim
v t kim th, lp trnh, bo tr xy dng ton th d n,
ln hay nh, khng mt ph. Nu cn, h thm ch c th tip
qun ton th chc nng CNTT cho khch hng. Cc cng ti
nh Accenture, Infosys, TCS, Wipro, v Mahindra v.v. thng
thu a dng cng nhn, t ngi mi tt nghip ti ngi pht
trin c kinh nghim. Nhiu ngi c thu vit m v
kim th cc chng trnh ln; mt s c thu ci t cc
gi phn mm trn h thng ca ngi dng v sa i n theo
nhu cu ring ca ngi dng. Mt s c thu cp nht
cc h thng hin c, hay thit k cc Website c chuyn
bit ho.
Cc cng ti dch v t vn l nhng cng ti gip khch
hng lp k hoch v thit k h thng tin tch hp phn cng,
phn mm v cng ngh truyn thng. H gip khch hng la
chn phn cng v phn mm ng cho mt doanh nghip hay
d n c th, ri pht trin, ci t v thc hin h thng ny.
Bn cnh , h thng o to v h tr cho ngi dng. Cc
cng ti t vn ch thu nhng cng nhn CNTT c kinh nghim
v o to h thnh cc nh t vn. Phn ln cc nh t vn c
t nht nm ti mi nm kinh nghim trong khu vc chuyn
mn v thng lm vic trn cc d n chuyn mn nh ngi
c vn hay vai tr h tr.
Mt s cng ti t vn ch hi t vo khu vc ring nh
vn an ninh. Ngy nay nhiu cng ti ang dng Internet v
intranet, iu lm ny sinh cc vn ang tng ln v an ninh
thng tin. e do an ninh bin thin t vi rt lm hng my
tnh ti gian ln trc tuyn v n cp cn cc. Khi cc cng ti
dng Internet trao i thng tin vi khch hng, nhiu iu
c th xy ra. gim nh mi e do ny, cc cng ti ang
dng dch v ca cc hng t vn an ninh, hng chuyn mn
ho trong mi kha cnh ca an ninh CNTT cho h. Cc cng ti
111

ny nh gi h thng my tnh cho cc khu vc mong manh,

qun l tng la, v cung cp bo v chng li vic xm nhp
v "vi rt" phn mm.
Cc cng ti qun l tin nghi l nhng cng ti cung cp
vic qun l v vn hnh ca h thng v tin nghi CNTT. H
phi cng nhn ca h ti a im ca khch hng gip
cung cp dch v phc hi thm ho; gip khch hng chun b
i ph vi cc trc trc chnh ca h thng thng tin ca h.
H sao lu d liu v to ra chin lc cho vn hnh doanh
nghip trong v sau vic ngng chy my. H gip cc cng ti
phc hi d liu b mt sau khi thm ho xut hin. Cc
cng ti dch v tnh ton my l mt kiu khc ca qun l tin
nghi tnh ton nhng thay v i ti a im ca khch hng, h
chuyn h thng CNTT ca khch hng vo v tr ca h, lu
gi d liu trong cc tin nghi ring ca h v qun l mi th
cho khch hng. Khch hng vn c truy nhp vo h thng
ca h qua internet.
CNTT l ngnh cng nghip da trn tri thc v k nng.
Lc lng lao ng CNTT bao gm ch yu nhng ngi tt
nghip i hc vi 82% c bng c nhn hay cao hn. C vi
kiu cng nhn tu theo gio dc ca h v chuyn mn bng
cp. Ngy nay k s phn mm v ngi pht trin phn mm
chim i a s cc cng nhn CNTT, v h chim khong
68% lc lng lao ng. Ngha v ca h bin thin theo ngh
nghip, t pht trin phn mm my tnh; qun l h thng tin,
v bo tr an ninh mng. Nhng cng nhn ny thit k, vit
m, kim th v bo tr cc ng dng phn mm. H thng
lm vic di gim st ca ngi qun l phn mm. Ngy nay
phn ln ngi pht trin dng cc ngn ng lp trnh hng
i tng, nh C++, Java, hay Python. y l cc ngn ng
c dy ti phn ln cc chng trnh K ngh phn mm v
Khoa hc my tnh. Khi h thu c nhiu kinh nghim, mt
s m ng nhiu trch nhim hn v tr thnh ngi lnh
112

o k thut, kin trc s h thng, ngi qun l d n, hay

ngi phn tch doanh nghip.
Ngi lnh o k thut v kin trc s h thng thit k
v tch hp phn cng v phn mm lm cho h thng tin
hiu qu hn. Bng vic thc hin cc ng dng phn mm
mi, hay thit k ton b h thng mi, h gip cho cng ti lm
cc i u t ca cng ti vo my mc, nhn s, v qui trnh
doanh nghip. thc hin vic lm ca mnh, h dng m
hnh ho d liu, phn tch c cu trc, k ngh thng tin, v
cc phng php khc. H chun b cc s cho ngi pht
trin tun theo vit m ng v thc hin phn tch chi phch li gip cp qun l nh gi h thng. H m bo rng
h thng thc hin theo c t yu cu bng vic kim th
chng k lng.
H thng mng v phn tch d liu to nn mt nhm
ln khc v chim xp x 25% lc lng lao ng CNTT.
Nhng cng nhn ny thit k v nh gi cc h thng mng,
nh mng cc b (LAN), mng din rng (WAN), v h thng
Internet. H thc hin m hnh ho mng, phn tch v gii
quyt tng tc ca my tnh v trang thit b truyn thng.
Vi s bng n ca Internet, nhm ny cng bao gm a dng
cc ngh c lin quan ti thit k, pht trin, v bo tr cc
Websites v my phc v ca h. Nhng ngi pht trin Web
chu trch nhim thit k v to ra trm web tng ngy.
Webmasters chu trch nhim v cc kha cnh k thut ca
Website, k c vn hiu nng, v chp thun ni dung ca
trm.
Ngi qun l h thng tin ch o cng vic ca cc k
s phn mm, ngi phn tch doanh nghip, ngi pht trin,
ngi lp trnh, v cc cng nhn h tr CNTT khc. H phn
tch nhu cu my tnh v nhu cu thng tin ca t chc ca h
v xc nh yu cu nhn s v trang thit b. H lp k hoch
113

v iu phi cc hot ng nh thit t v nng cp phn cng

v phn mm; lp trnh v thit k h thng; pht trin mng
my tnh; v xy dng cc trm Internet v intranet. a s
nhng ngi qun l ny u tt nghip t chng trnh Qun l
h thng tin (ISM).
Nhn s h tr CNTT cung cp tr gip k thut, h tr,
v li khuyn cho khch hng v ngi dng. Nhm ny bao
gm cc cng nhn vi a dng chc v, t chuyn vin k
thut cho ti k thut vin bn tr gip. Nhng cng nhn ny
sa cc vn nh trong h thng tin, nhn din vn v
cung cp h tr k thut cho phn cng, phn mm v h thng.
H tr li in thoi gi ti; phn tch vn dng chng
trnh chn on t ng, v gii quyt nhng kh khn ti din
m ngi dng gp phi. a s nhng nhn s h tr CNTT
u c bng lin kt (bng hai nm) mt s cng c chng ch
trong cng ngh c th nh Microsoft hay Cisco v.v.
So vi phn cn li ca cc ngh trong kinh t, CNTT l
mt trong nhng ngh c tr lng cao nht. Lng trung
bnh ca cng nhn CNTT M l xp x $87,000 mt nm.
Do thiu ht, phn ln nhng ngi tt nghip u c
ngh lng cao hn s . CNTT cng l ngnh cng nghip
tr vi a s cng nhn trong tui 25-ti-40. iu ny phn
nh vic tng trng bng n ca ngnh cng nghip ny trong
s dng lao ng, iu cung cp c hi cho hng nghn cng
nhn tr ngi c k nng cng ngh mi nht.
Cng nghip CNTT c xem l "cng nghip sch" bi
v n khng to ra nhim hay sn phm ph thi (tt nhin,
trang thit b my tnh c vn l sn phm ph thi). Phn ln
cng nhn trong cng nghip CNTT lm vic cc vn phng
sch s thm ch mt s c th lm vic trong cc trung tm
vn hnh my tnh. Ngy nay, vi internet, nhiu cng vic c
th c lm t ch xa dng e-mail v Internet v qung 18%
114

ca cng nhn CNTT ang lm vic t nh. Chng hn, ngi

lp trnh c th lm vic t nh vi my tnh ca h c mc
ni trc tip vo v tr ca cng ti ca h. Cng nhn h tr
my tnh c th truy nhp vo my tnh ca khch hng t xa
nhn din v sa vn . Ngy nay, nhiu d n CNTT ln
c phn b ton cu vi cng nhn tri rng khp th gii
cho nn h c th xy dng phn mm 24 gi v 7 ngy mt
tun.
Ngnh cng nghip CNTT cng l mt trong nhng kinh
doanh sinh li nht. C mt cu ni trong nhng ngi giao
dch Ph Wall rng Khng kinh doanh no l tt hn kinh
doanh CNTT, n tt hn du ho, n tt hn ti chnh v n
thm ch cn tt hn c "ma tu". Trc 1995, du ho l kinh
doanh sinh li nht v chng khon du ho c gi tr cao
nhng t bt u thi i thng tin, cng ngh thng tin lm
thay i iu . Tt nhin, mt s thi phng dn ti
bng n Dot.com vo cui nhng nm 1990 nhng ngy nay,
cng ngh thng tin vn l kinh doanh sinh li nht. Chng
hn, Apple by gi l cng ti ln nht v sinh li nht, cn ln
hn c cng ti du Exxon-Mobile Oil Company v sinh li
nhiu hn bt k cng ti ti chnh hay thng mi no trn th
gii. Trong danh sch mi ngi giu nht trn tri t, by
ngi ti t cng ngh thng tin. Hai phn ba cc triu ph trn
th gii cng ti t cng ngh thng tin. Nm nm trc, cc
triu ph ny ti t M v chu u, by gi phn ln s h ti
t n v Trung Quc. S kin th v nht l 80% nhng
ngi siu giu ny l cc triu ph CNTT t thnh t v tr,
ngi dng tri thc v k nng ca mnh thay v ph thuc vo
lin h gia nh hay k tha ca ci.
Theo mt kho cu ca chnh ph, c xp x 15 triu
cng nhn CNTT trn th gii ngy nay nhng nhu cu hin
thi l qung 20 triu, cho nn c thiu ht 5 triu cng nhn
CNTT. Kho cu ny d bo rng v nhiu cng ti s dng
115

CNTT nh chc nng dn li chnh v y nhu cu ny ln 25

triu v tr CNTT c cn ti nm 2020. Tuy nhin, h thng
i hc hin thi ch c th to ra c ti 18 triu cng nhn
CNTT l ti a, iu s a ti thiu ht qung 7 triu cng
nhn. Ngay c vi tham vng ca n to ra 2 triu cng
nhn CNTT mi nm v k hoch nm nm ca Trung Quc
to ra 1.5 triu cng nhn CNTT n nm 2020, vn cn thy
c liu cung c p ng c cho cu hay khng.
Theo mt bo co ca chnh ph M, cng nghip CNTT
l mt trong nhng ngnh cng nghip tng trng nhanh nht
ngy nay. Tng trng ca n c d bo tip tc trong hai
mi nm na v nhu cu tip tc ln cao. C hi ngh nghip
trong CNTT l tuyt vi cho cng nhn ca n, vi lng cao
nht trong nhng ngi tt nghip i hc. Khi nhiu cng ti
ang da v cng ngh thng tin, nhu cu v cng nhn CNTT
s tip tc. Bo co ny ni rng tng trng nhanh nht l
trong bo tr mng v an ninh my tnh.
Chuyn vin an ninh l mt trong nhng chc v mi
trong CNTT. y l khu vc chuyn mn yu cu bng cp
chuyn su nh thc s hay tin s. Hin thi cng nghip cn
nhiu chuyn vin an ninh nh gi s mong manh ca h
thng CNTT v thc hin cc bin php an ninh. Bn cnh ,
nhiu ngi pht trin phn mm cng s c cn ti pht
trin cc phn mm, chng trnh v th tc chng vi rt mi.
Do , vic lm ca ngi phn tch an ninh, lp trnh an ninh,
v an ninh h thng tng ln nhanh chng.
Nhu cu v kt mng v nhu cu v tch hp phn cng,
phn mm, v cng ngh truyn thng s dn li nhu cu v k
s phn mm c k nng kin trc v tch hp. Vic bng n
ca Internet v pht trin gia tng ca cng ngh khng dy
to ra nhu cu mi v a dng rng cc sn phm v dch v.
Chng hn, bng n ca Internet khng dy em ti kha
116

cnh mi ca tnh di ng cho cng ngh thng tin bng vic

cho php mi ngi duy tr c kt ni vi Internet qua in
thoi thng minh bt k u, bt k lc no. Khi cc doanh
nghip v c nhn tr nn ph thuc nhiu hn vo cng ngh
mi ny, s c nhu cu tng ln v cng nhn thit k v tch
hp h thng my tnh, cho chng s tng hp vi cng
ngh di ng. Cng nghip CNTT gi mt yu cu khn
thit ti nhiu i hc i hi h c cc mn o to trong cc
ng dng di ng, nh lp trnh dng cc nn Apple hay
Android p ng nhu cu mi.
Cng nghip chm sc sc kho, bn cnh , c
mong i tng vic dng cng ngh thng tin ca n. Vic
chp thun v sc kho di ng, n thuc in t, h s sc
kho in t, v cc cng c nn CNTT khc s thc y nhu
cu v cc dch v thit k h thng my tnh. Nhu cu v cc
dch v lp trnh chuyn bit cng s tng ln v tnh ph bin
ca phn mm ngun m v kin trc hng dch v (SOA).
Vi t l tng trng c mong i cho ton th ngnh
cng nghip CNTT, phn ln cc khu vc CNTT s tip tc
tng trng nhanh chng. Tng trng nhanh chng nht s
xut hin trong h thng mng v phn tch truyn thng d
liu. Vic dng tng ln ca mng my tnh phc tp v cc
trm Internet v intranet, v nhu cu v cc sn phm kt mng
nhanh hn, hiu qu hn s lm tng nhu cu v dch v ca
chng. Cc ngh tng trng nhanh khc bao gm k s phn
mm my tnh, ngi qun tr c s d liu, v ngi qun tr
mng v h thng my tnh. Cc ngh vn hnh doanh nghip
v ti chnh cng s thy tng trng nhanh v cng ngh thng
tin tr thnh kha cnh sng cn ca doanh nghip. Bi v
cc h thng ln hn v phc tp hn v cng ngh mi, th
trng vic lm chuyn nhanh chng sang thu cng nghn
vi t nht l bng c nhn hay thm ch cao hn. Ngy nay th
trng ton cu ch o nhu cu v nhiu cng nhn CNTT
117

phn b, nhng ngi c tri thc k thut cng nh k nng

mm v k nng ngoi ng.
Vi t l tng trng CNTT trn khp th gii, c hi
vic lm s l tuyt vi cho cc cng nhn CNTT c cht
lng. C hi tt nht s l cc ngh chuyn mn, phn nh
nhu cu tip tc v k nng mc cao c cn bt kp vi
nhng thay i trong cng ngh. Vi nhng cng nhn CNTT
ang lm vic, gio dc lin tc c cn v n l cch duy
nht gi thng tin ngh nghip ca h. Vi sinh vin ngi
vn t hi v hc ci g, h cn bit v tim nng v kh nng
ca vic c ngh nghip n nh v tt trong cng nghip
CNTT. H cn chn i hc ng, chng trnh ng m o
to ging thng theo nhu cu cng nghip CNTT.

Xu hng mi ni ln
Th gii cng ngh ang thay i rt nhanh chng, k c
cc k nng k thut v s linh ng c yu cu h tr cho
cc thay i ny. Phn ln cc cng ti ton cu by gi vn
hnh 24 gi mt ngy v 7 ngy mt tun. Ngy nay tri thc
tr thnh chin lc then cht bi v theo lut Moore: "Nng
lc tnh ton tng gp i c sau hai nm, tri thc k thut thay
i c sau by nm."
Phn mm l ng gp chnh cho kinh t ton cu, n
c p dng theo nhiu cch a dng t ti nhiu mc
ch doanh nghip nh nhanh hn, tt hn v r hn vi hng
triu vic c to ra mi nm. S ngi h tr cho pht trin
phn mm tng t vi nghn ngi ti vi triu ngi trong
hai mi nm qua v h ri rc khp cc khu vc kinh t.

118

Xu hng trong vic tuyn ngi c bng cp phn mm

M thng ging qua vi nm qua. Vic tng ln trong
tuyn ngi c khuyn khch bi vic tng trng ca PC
vo u nhng nm 80 v internet vo u nhng nm 90
nhng vic tuyn ngi gn y st gim c ngha do s
khuch i ca phng tin bo ch v khon ngoi v to ra
thiu ht cng nhn k nng phn mm ngy nay. Cng nghip
phn mm cng ang thay i vi nhiu cng ti mi v tng
mi. Hi t ca ch chuyn t sn phm sang dch v.
Sau y l mt s xu hng ang ni ln:

Phn mm nh dch v - Software as a Service" (SaaS) M hnh chuyn giao ng dng phn mm ni nh cung
cp phn mm pht trin mt ng dng phn mm da
trn web v lm ch cho thu v vn hnh ng dng ny
cho khch hng s dng qua Internet. Khch hng khng
tr tin lm ch phn mm m thay v th tr tin cho
vic dng n. H dng n qua mt API truy nhp c
qua Web v thng c vit bng vic dng dch v
web.

Phng php phn mm mau l - Agile Software Method

- Phng php mi, mau l hn vi cch tip cn thch
nghi tt hn ci tin s tho mn khch hng, bng
vic nhn din nhanh chng nhu cu khch hng thng
qua cng tc cht ch ly phn hi sm vi cc ln
a ra phn mm thng xuyn, dng cc t pht trin c
k nng cao nh vi thit k linh hot ph hp vi thay
i thng xuyn.

Phn mm m - Open Source - l tp cc nguyn tc v

thc hnh thc y truy nhp vo thit k v pht trin
sn phm phn mm v tri thc. Thut ng ny thng
thng c p dng cho m ngun sn c cho cng
chng m khng c hn ch s hu tr tu ti sn ring
119

khng tn ti. iu ny cho php ngi dng to ra ni

dung phn mm qua n lc c nhn gia tng hay qua cng
tc. Nhng ngi tham gia vo mi trng ngun m c
th thay i cc sn phm v phn phi li chng
trong cng ng m khng c ph. Phn mm ngun m
c th cung cp cc khi xy dng m cng ti c th dng
i vo th trng hay bt kp.

Khai ph d liu, Tch hp d liu v Trinh st doanh

nghip - Data Mining, Data Integration and Business
Intelligence - C hi vic lm tt nht trong 10 nm ti
c l l v tm kim, nm bt, v kt tp d liu, to ra
siu d liu, thao tc, gi v trnh by d liu cho ngi
ra quyt nh. Ngi dng tng lai cn nhiu "nn tch
hp" ci cho ngi gp cc "xi l thng tin" vo trong
cng c hu dng. Trong doanh nghip ton cu, mi d
liu (nh: giao tc khch hng, ti chnh, h thng tin, ch
to, giao tc nh cung cp, d bo v qun l kho) c
tch hp vo thng tin v tri thc t u th kinh
doanh."

Nhu cu ton cu v cng nhn CNTT c k nng ang

tng ln vi c lng thiu ht c 5 ti 10 triu ngi vo
nm 2020. "Dch chuyn nhn khu (dn s gi i, st gim t
l sinh) ang to ra s thiu ht nghim trng cc cng nhn c
k nng v to ra cc c hi mi cha h c trc y cho
nhiu ngi. Gio dc khng ph hp, h thng gio dc c l
v tnh t mn hn lm to ra l hng cng ngh khng l
gia nhiu ngi m nhiu vic lm ang b kh b hay gim
bt. Vic cung cp qu nhiu cng nhn k nng thp lm sinh
ra tht nghip cao nhiu nc, trong khi thiu cng nhn k
nng cao to ra thiu ht c ngha trong cng nghip cng
ngh. Cc nc trn khp th gii ang ly nhng bc
nghim chnh tn dng xu hng ny bng vic ci tin

120

chng trnh gio dc ca h v o to li lc lng lao ng

ca h lp nhu cu l hng k nng.
Phn ln cc t chc ang dng nhiu sn phm bn sn
trn th trng - Commercial Off The Shelf - COTS v da vo
khon ngoi cho nh cung cp bn ngoi ngy mt nhiu hn l
vic t xy dng

ci tin thi gian ra th trng

bt kp vi thay i nhanh chng trong cng ngh
hi t vo "nng lc li"
dch chuyn sang tch hp ch khng vo ch to
duy tr v th trong th gii ton cu (ton cu ho)
h tr cho phn mm ln, phc tp hn v ly trng
tm l mng."

Tuy nhin dch chuyn sang COTS & khon ngoi KHNG
ng t nhu cu v pht trin phn mm, nhng ng dch
chuyn chnh sang cc k nng gi tr cao hn cp ti nhu
cu kinh doanh mi ni ln. Sau y l cc k nng c cng
nghip phn mm cn ti nhiu nht:
Phn tch qui trnh doanh nghip
K s h thng
K s yu cu
Kin trc s h thng
Kin trc s doanh nghip
Chuyn vin khai ph d liu /Trinh st doanh
nghip
7. Chuyn vin h thng an ninh mng
8. Chuyn gia tch hp qui m ln
9. Ngi qun l pht trin sn phm
10. Ngi qun l khon ngoi
11. Qun l d n phn mm
1.
2.
3.
4.
5.
6.

121

12. Qun l chng trnh

13. Ngi pht trin phn mm trong cc min c bit
Phn ln cc cng ti hng u u tp trung vo pht trin v
duy tr k nng mu cht ca h (nng lc li), vi nhn mnh
nhiu vo tch hp qui m ln. Nhiu cng ti s khon ngoi
cc k nng km mu cht. Cng nghip phi:

"Nhn din tri thc v k nng c cn ti thc hin

cc qui trnh kinh doanh, cho chng c th c pht
trin v c dng nh c s cho vic pht trin lc
lng lao ng c k nng."

"Di vt hiu nng ca lc lng lao ng ca h trong

vic t ti mc tiu kinh doanh."

o to hn lm truyn thng khng bt kp c vi

xu hng ny pht trin cc k nng gi tr cao hn. C nhu
cu khn thit cho cc cng ti o to li cng nhn ca h
hi t vo vic tch hp phc tp qui m ln, ly mng lm
trung tm, h thng dng nhiu phn mm. o to hn lm
truyn thng ang hi t qu nhiu vo l thuyt, m khng vo
gii php thc t m cng nghip cn. Th ch gio dc phi:

"Phi hp cc hot ng o to vi nhu cu doanh

nghip hin ti v tng lai ca cng nghip cung cp
ti nng cho cc v tr then cht."

"Ci tin lin tc vic o to ca h v nng cp gio

trnh nng cao nng lc ca lc lng lao ng
thc hin cc nhim v v trch nhim ca h."

Cp qun l phi lin tc ci tin lung thng tin bn

trong t chc v t hp tri thc ca cc cn b vo cc qui trnh
ra quyt nh bi:

122

m bo rng cng nhn c k nng cp nht thc hin

vic ca h v trnh chi ph quay vng ngi.
h tr cho cng nhn tng tnh hiu qu v nng sut.
o ng gp ca lc lng lao ng cho doanh nghip.
hi t vo vic nng cao hiu nng doanh nghip (cht
lng, chi ph, thi gian)"

"Lc lng lao ng c k nng yu cu cp qun l c k nng

cao." Cng nhn phi "u t vo hc c i."

Xu hng cng nghip mi

Mt trong nhng tnh cht chnh ca cng ngh thng tin
(CNTT) l n thay i nhanh chng. Bt kp vi thay i cng
ngh p ng cho nhu cu mi l yu t then cht cho thnh
cng doanh nghip. Nm mi nm trc, mi th da trn
my tnh ln nhng my tnh c nhn (PC) lm thay i
iu hay cng nhn c k nng PC c cn ti v cng
nhn tip tc lm vic vi my tnh ln gp kh khn tm
vic lm. Ngy nay nhiu iu c da trn PC nhng n
ang thay i nhanh chng sang cng ngh mi: Nn di ng.
Theo mt kho cu mi, qu na ngi trn th gii c
in thoi di ng v in thoi thng minh nhng ch 30% s
ngi c my tnh c nhn. nhiu nc, kt ni internet dng
PC l kh v chm do kt cu nn km nhng kt ni vi
internet dng in thoi di ng l nhanh hn nhiu. Do ,
tng trng tng lai l trong nn di ng v pht trin phn
mm tng lai rt c th s trong khu vc tng trng nhanh
ny. Tt nhin, khi cng nghip di ng tng trng, nhiu
cng nhn c k nng di ng s c cn ti. Hin thi phn
ln cc chng trnh o to i hc vn da trn PC m
123

khng trn di ng mc d nhu cu v cng nhn phn mm di

ng l rt cao trn khp th gii. Kho cu ny kt lun:
Ngy nay, phn ln cc cng ti v i hc khng nhn bit v
xu hng ny. y l c hi tt cho mt s cng ti i vo th
trng ny trc ngi khc. N cng l c hi tt cho cc i
hc thay i o to ca h p ng nhu cu ny.
Nhiu ngi khng tin rng di ng c th thay th PC
nhng khi ngy cng nhiu ngi ang chuyn sang in thoi
di ng, PC s khng cn l thit b chnh qua mi ngi
tng tc vi mi trng d liu. Tuy nhin, iu quan trng
cn ch ra l iu khng c ngha l cng nghip s khng
dng PC na. Nhiu cng ti s tip tc dng PC cho cng vic
ca h nh x l vn bn, lm ti liu, thit k ho, k ton,
v ti chnh v.v. Tuy nhin, th trng vic lm cho PC s
khng tng trng khi so snh vi th trng cho nn di ng.
Khi nhiu ngi dng in thoi di ng, th trng p dng di
ng s tng trng nhanh, nhiu cng c s c cn ti, v
nhiu ngi pht trin phn mm di di ng cng s c cn
ti.
Ngy nay gn nh mi th mi ngi cn trn PC
c pht trin. l l do ti sao Microsoft ang chi phi th
trng PC bng Window, Microsoft Word, PowerPoint, v
Excel v.v. Tuy nhin khi iPad ang thnh ph bin vi s bn
c mong i vt qu 500 triu n sang nm v nhiu
ngi c in thoi thng minh, th trng s thay i. Tt
nhin, mi ngi khng mua my tnh bng hay in thoi
thng minh thay th cho PC ca h nhng mi ngi s
dng my tnh bng v in thoi thng minh cho trao i v
cng tc. Mng x hi s tip tc l dn li then cht cho th
trng di ng.
Ngi ta d on rng s c vn trong vi nm ti khi
i ti qun l ng dng ca ba xu hng chnh trong cng
124

nghip CNTT: di ng, tnh ton my v tch hp d liu. Lm

sao cc cng ti gim st v qun l c ba tng tc phc tp
ny? Khng c hiu bit nhng cng ngh mi ny v cch
chng tng tc, cc cng ti s i din vi nhng vn
chnh. Ngy nay phn ln cc cng nhn u c o to
trong lp trnh nhng khng trong tch hp. H c o to
trong vic pht trin nhng khng trong kin trc. Khng hiu
kin trc h thng, h khng th tch hp c vi cng ngh
phc tp v s l vn chnh cho nhiu cng ti CNTT. Cc
cng ti n lc qun l cng ngh phc tp mt cch th cng
bng th v sai s kinh nghim vic leo thang cc vn khng
chn on c m khng bao gi gii quyt c iu m ra
nhiu s mong manh trong an ninh h thng ca h. Trong mi
trng phc tp ny, nhiu k s phn mm s c cn v nhu
cu v nhng ngi c k nng ny s cao hn nhiu do vi d
bo trc y.

Xu hng tng lai

Ngy nay cc cng ngh ang ni ln nhng t ngi
hiu tc ng ca n. Kt qu l, vic pht trin trong cng
ngh thng xut hin nh l cc bin c khng lin quan v t
ngi . Tuy mi ngi c ch ti thay i kinh t hay
thng ging th trng nhng t ngi hiu rng nhng thay i
ny c nguyn nhn bi cng ngh. hiu thay i th trng
tng lai v tc ng kinh t ca n, bn phi nhn vo cng
ngh trc ht.
Phn ln mi ngi s ng rng th gii ngy nay
ang nh dn li khi bin c kinh t ch ny c th tc ng
ln ch khc nhanh chng. Kinh t n nh trong cc nc
pht trin qua ri khi cc qui tc kinh doanh c khng cn hp
125

thc. Vn khng l v kch c ln khng thnh vn na v

ro chn cho cnh tranh ang tan bin nhanh chng. Qui tc
ton cu mi nu ra iu kin rng k nhanh s nh bi k
chm v s mau l s thu tm th trng. nhanh v mau l,
cng ti phi dng cng ngh. Chng hn, phi mt 3 gi lp
rp mt in thoi thng minh dng cng nhn k nng thp
trong dy chuyn sn xut. Mt robot c th lm iu trong
16 pht v vi cht lng tt hn. C xng c t ng ho
y dng cc robot c th to ra mt nghn in thoi thng
minh trong mt gi nhng phi mt 2 ngy cho mt dy
chuyn lp rp vi hng trm cng nhn th cng to ra
cng s lng. Kt qu l hin nhin v l l do ti sao t
ng ho v robot l chiu hng mi trong cng nghip ch
to ngy nay.
Tun trc c mt cuc tranh ci v tc ng ca
cng ngh ln kinh t ton cu. Nhiu nh kinh t ln ting v
kin ca h rng chng ta khng nn pht trin cng ngh tin
tin nh robotics v chng s y con ngi ra khi cng vic
v lm tng tht nghip. iu cc nh kinh t khng hiu l
mc du robot s y mt s ngi ra khi cng vic nhng
chng cng s to ra nhng c hi vic lm mi vi tr lng
cao hn m c th ci tin nn kinh t tt hn, hiu qu hn
nhng vic lm th cng b thay th.
Nu chng ta nhn li trong lch s, chng ta c th
rng trong nm 1946, c nhng nh kinh t tranh ci rng
M khng nn pht trin my tnh bi v iu c th lm cho
con ngi ngng hc tp v my tnh s "ngh" h h. c
mt bi bo c mt nh kinh t ni ting vit phn i vic
pht trin my tnh, c bit cng kch IBM, cng ti my tnh
ln nht thi . By gi chng ta bit rng my tnh thay
th cc cng nhn nh nhng ngi lm vic trong vn phng,
cc k ton vin, th k, ngi nh my v.v. nhng p li, n
cng to ra s ln cc k s phn cng, ngi pht trin
126

phn mm v thc y ngnh cng nghip mi em li nhiu

giu c cho kinh t M v to ra vic lm tr lng cao cho
hng triu cng nhn.
Khi chng ta bc vo th k 21, ton cu ho lm thay
i nhiu th. Trong "th gii phng" ny cnh tranh l d di.
Cch duy nht mt nc c th duy tr v tr ca n l dng
cng ngh c c u th ca n. Pht kin c th to ra cc
ngnh cng nghip mi v nhiu vic lm hn. Chng hn,
my tnh c nhn cho sinh thnh ra cc cng ti nh Apple,
Microsoft, Google, Facebook v.v., v nhng cng ti ny ang
thu hng triu cng nhn cng ngh. Ba mi nm trc,
Apple ch l mt cng ti nh c hai thanh nin to ra trong
ga ra xe hi ca b m h. Ngy nay Apple l cng ti ln nht
v sinh li nht trn th gii. Google bt u vi mt khon
vay nh vi nghn la nhng ngy ny cng ti ny tr gi trn
$170 t la.
iu quan trng l khuyn khch robotic thay v lo ngh
v vic lm b mt bi cc robot. Robotics l ngnh cng
nghip mi m c th to ra nhiu vic lm hn. Chng hn,
robot phi c lp trnh bi ngi pht trin phn mm v
theo mt s c lng, ngnh cng nghip robotics s cn trn
1.2 triu ngi pht trin trong mi nm ti. Thay v lo ngh
rng robots s ly mt vic lm lao ng th cng, tt hn c l
lo ngh rng h thng gio dc hin thi khng th pht trin
ngi pht trin phn mm p ng cho nhu cu mi
ny. Khng c ngi pht trin phn mm, ngnh cng nghip
robotics s khng pht t.
V robotics tng lai s bao gm tng tc phc tp gia
robots v con ngi, n s cn nhiu k s hn, nhiu nh khoa
hc hn, v nhiu ngi pht trin phn mm hn bao gi. Nu
cng nghip my tnh c nhn to ra giu c cho nhng
ngi nh Bill Gates, Steve Jobs, v Mark Zuckerberg th
127

ngnh cng nghip robotics cng s to ra cc nh doanh

nghip tng t ging h. H l ai cn cha c bit ti vo
lc ny nhng ti chc s c mt s ngi. Nu cng ngh
thng tin to ra cc cng ti nh Apple, Microsoft, Google
th ngnh cng nghi Robotics cng s to ra cc cng ti nh
vy hay c th ln hn. Cuc ua pht trin Microsoft hay
Google tip trong robotics bt u; ai s l ngi thng vn
cn cha c bit ti.
Ngy nay chu u v Nht Bn c s h tr mnh ca
chnh ph cho robotics. Cng ng chu u v cc thnh vin
ca n chi trn $1.2 t la mt nm cho nghin cu lin
quan ti robotics; Hn Quc chi trn $800 triu la v
Nht Bn trn $400 triu. V tt c h u thy rng ch li
kinh t ca vic c lnh o trong cng ngh mi ny l bn
cht. Mt quan chc chnh ph gii thch: n ang hi t
vo phn mm; Trung Quc ang hi t vo ch to, c hai
nc ny ang u t vo cng ngh ngy nay. Chin lc ca
chng ti ang hi t vo cng ngh tng lai bng vic ci
tin h thng gio dc ca chng ti pht trin nhiu k s
hn, nhiu nh khoa hc hn trong robotics. Chng ti ang
lp k hoch cnh tranh trong tng lai gn.
S kin th v v vic lm robots l ch h c th bt
c tng tng ca hu ht bt k a tr no. Bng vic hi
t vo robotics, c th khuyn khch nhiu thanh nin hc v
cng ngh. Hnh dung rng mt thy gio em mt con robot
vo lp hc. Ti chc mi hc sinh tr u s kch ng. Thy
gio c th gii thch cho hc sinh rng nu chng mun xy
dng robots, chng phi hc ton hc, vt l, v khoa hc my
tnh. Ci g s l ng c tt hn lm cho tr em lm ra
robots m c th lm mi th da trn lnh ca chng?
Ti tin phn ln robots tng lai s khng di dng
phn cng m thay vo phn mm. thc y robotics,
128

iu tt nht l bt u vi gio dc phn mm. Chng ta phi

chp nhn s kin l robots s thay th vic lm th cng
nhng chng ta cn nhn mnh rng n s to ra nhiu vic lm
k ngh v phn mm hn. Chiu hng l r rng rng
robotics l xu hng s tc ng ln nhiu nn kinh t. Thay v
thn trng v pht kin ny v tc ng kinh t, chng ta nn
hi t vo ci tin h thng gio dc tp trung vo u th ca
xu hng ny.

Tng lai ca CNTT

Nhiu nm trc, phn ln nhng ngi lnh o doanh
nghip coi cng ngh thng tin (CNTT) nh chc nng h
tr k thut. Ngy nay, h nhn CNTT vi chc nng chin
lc c th em ti hiu qu, pht kin, gi tr bng vic gip
cho h t u tin, gim chi ph, chuyn giao sn phm nhanh
hn, tng thu nhp, v thu tm th phn. Khng may nhiu i
hc vn coi CNTT l "chng trnh k thut" o to cng
nhn k thut thay v "chng trnh doanh nghip" o to
ngi qun l doanh nghip. V CNTT tr nn quan trng v
chin lc hn trong cng nghip, chng trnh o to phi
thay i p ng cho nhu cu doanh nghip ny. V c th
mt thi gian lu cho i hc thay i, ti khuyn cc sinh vin
ci tin tri thc ring ca h bng cc mn hc ph. Ti tin
sinh vin CNTT, d bn hc trong khoa hc my tnh hay k
ngh phn mm u nn hc thm cc mn doanh nghip ph
lm mnh thm cho k nng ca bn v lm cho bn thn
bn c tnh cnh tranh hn trong th trng vic lm. Bn nn
hc thm v cam kt doanh nghip, ging thng chin lc, v
cch CNTT c th l mt phn ca doanh nghip. Vi thay i
nhanh theo hng CNTT c chuyn giao nh dch v (Phn
mm nh dch v - Software as a Service) nh tnh ton my
129

v h thng phn b hn, u th then cht khng cn trong

mt mnh khu vc cng ngh m trong qun l dch v ni
cng ti qun l thay i, tch hp dch v ca n, p ng nhu
cu ca khch hng, v ly u th ca dch v n sinh ra.
Nhng iu ny s l k nng mi m mi sinh vin CNTT
phi bit.
Ti tin rng vi ton cu ho, nhu cu v cng ngh
thng tin s tng trng nhanh chng khi nhiu thng tin v d
liu doanh nghip l c sn. Xem nh kt qu, pht kin, tip
th, bn hng, dch v khch hng u phi dng CNTT lm
cc i ho c hi bng cch nm bt, tch hp v din gii cc
thng tin ny cho cp qun l ra quyt nh. Ngy nay mi cng
ti u i din vi sc p cc ln phi thay i bi v c nhiu
cnh tranh th. Ti thy nhiu doanh nghip sp bi v
h khng bit cch kim sot kt qu trong th trng ton cn.
Ti thy nhiu ngi b mt vic bi v h khng c k nng
ng. Ti thy nhiu sinh vin tt nghip khng tm c
vic lm bi v h khng c tri thc ng, v ti thy nhiu
ngi ch cng ti vt ln tm th trng tip. Tt c nhng
iu c th c qui cho l "qu chm thay i trong mt
th gii ang thay i nhanh chng.
Nhu cu v hiu qu c li nhun tt hn s buc mi
doanh nghip phi da nhiu hn vo chc nng CNTT lm
cho mi th nhanh hn, tt hn v r hn. Cng ngh s c
dng nh mt phn ca dch v doanh nghip khi chc nng
CNTT hp nht vo trong doanh nghip cng vi cc chc
nng khc. Trong tng lai gn, cng ti s khng pht trin cc
ng dng CNTT mt ch m nhiu ch, trn ton th gii,
ni h c th tm c cc cng nhn c k nng. S c nhiu
k thut hn cho cng tc, trinh st doanh nghip, v giao din
vi khch hng bi v cng ti mnh s m rng ra ton cu
tm th trng mi, c hi mi v phn ln cc cng ti quc gia
s tr thnh cng ti ton cu hay cng ti xuyn quc gia. Vi
130

thay i ny, phong cch qun l truyn thng s tr thnh lc

hu nhng th h nhng ngi qun l doanh nghip mi s ni
ln cng vi tri thc cng ngh quan trng. Nhng ngi lnh
o doanh nghip ny hiu cng ngh tin tin, h bit cch thu
c quyn lnh o qua cng ngh bi v h c truy nhp vo
tri thc cng ngh cha tng c trc y v tri thc chuyn
gia.
Khi vai tr ca CNTT chuyn sang dch v doanh
nghip, n s tin ho thnh vai tr ngi lnh o doanh
nghip v ti s khng ngc nhin l trong tng lai gn, nhiu
ch tch cng ti hay gim c iu hnh (CEO) s ti t lnh
vc CNTT thay v lnh vc kinh doanh. Trong tng lai gn,
phn ln cc pht trin ng dng nh lp trnh v kim th s
c khon ngoi hon ton gim chi ph v phm vi ca
chc nng CNTT s hi t nhiu hn vo chin lc, kin trc,
ri ro, qun l chng trnh, h tr ngi dng, qun l quan h
v dch v.
Ti tin cc t chc khng thc hin nhng thay i ny
s b b li ng sau. Nhiu t chc s vt ln sng st v
qua thi gian hu ht s dng tn ti. Ton cu ho s tip tc
lm thay i mi doanh nghip v tng doanh nghip s c
gng khai thc cng ngh tn dng u th ca cc doanh
nghip khc. u th tng lai khng cn thuc vo ti nguyn
thin nhin, khng cn thuc vo sc mnh qun s, khng cn
thuc vo vn m mi th s l v cng ngh. Nc c cng
ngh tin tin nht v cng nhn c k nng mnh nht s chi
phi. Ta hy xem mt s s kin: Ngy nay Brazil l nc duy
nht KHNG ph thuc vo nhp khu du ho, nn kinh t
ca h pht trin rt nhanh v khng hong ti chnh khng c
tc ng ln h. Ti sao? Bi v h dng cng ngh ring ca
h cho vn ti, chnh l cy ma. H c kh nng dng ti
nguyn ring ca h, chnh l cy ma, to ra xng tng hp
thay v l thuc vo nhp khu du m. Cho nn bt k ti gi
131

du ln cao, ni cc nc ph thuc ln vo du ho nh M v
Trung Quc phi c hnh ng mnh, Brazil vn gi tng
trng nn kinh t ca n mc gi du ho. C khi nim v u
th sc mnh qun s nhng ti ngh cuc chin tip s khng
thng c bng bom n m n s l chin tranh xi be ni cc
nc nh nhau qua m c v vi rt my tnh. V cn bn, th
k 21 s KHNG phi l th k ca nhng th vt l nh th k
20 m n s da trn ch yu cng ngh v d chng ta c thch
hay khng, tt c chng ta u ang i ti x hi ton cu ni
tri thc v k nng l ti sn then cht.
Nhng ngi khng bit cch thch ng vi nhu cu ton
cu thay i s i din vi hu qu khc lit v c th c kh
khn trong tm cng vic. Nhng c hi l c ngha cho
nhng ngi bit cch nm ly iu quan trng. Bng vic
chun b v ci tin tri thc v k nng ca mnh, bng vic hc
thm cc mn ph, h sn sng cho nhng thch thc mi khi
n ti. H s l nhng ngi lnh o trong th gii doanh
nghip mi pht trin mnh trn vic khai thc cng ngh
t u th cnh tranh.

Xu hng cng nghip 2012

Theo kho cu cng nghip mi nht (6/2012), chi tiu
Cng ngh thng tin (CNTT) c d bo t ti $4 nghn t
la nm 2013, v to ra 12 triu vic lm mi thm trn ton
th gii. Khi nhiu cng ti ang dng cng ngh thng tin, khi
lng d liu ang tng ln mi ti mt trm phn trm v
nhng d liu ny phi c lu gi, t chc, cp nht, v
phn tch tng ng. Kho cu ny d bo rng s c 4 triu
vic lm CNTT mi c to ra lin quan ti thu thp, phn
tch, t chc v lu gi nhng khi lng ln d liu ny (D
132

liu ln). M s cn t nht 2 triu cng nhn thm trong lnh

vc ny nhng khng c cng nhn c k nng sn c cho
nn thiu ht s nghim trng. Ngi ta c lng rng cng
nghip M ch c th kim c hai trm nghn cng nhn c
cht lng v phn cn li phi c khon ngoi. Tuy nhin
nhng k nng ny cng trong thiu ht trm trng trn ton th
gii v s phi mt nhiu nm na p ng cho nhu cu ny.
Cng nhn CNTT vi k nng v c s d liu, khai ph d
liu, nh kho d liu, v cc chuyn gia phn tch d liu s c
nhu cu rt cao. Mt quan chc iu hnh ni: Nhng vic
lm ny s c cn ti tng trng doanh nghip ca
chng ta, thu thp v phn tch d liu l mu cht cho mi
cng nghip trong thi i thng tin v chng l tng lai ca
nn kinh t thng tin mi.
Ngy nay phn ln cc h thng CNTT u c kt ni
y . Cng nghip CNTT ang i vo k nguyn mi ni tch
hp ca tnh ton my, cng tc x hi, v cng ngh di ng
l bn cht. y cng l lc tng tc thay i, ni nhiu h
thng CNTT c ang tr nn lc hu, cng nh nhiu chng
trnh o to CNTT trn ton th gii b lc hu. Khng lu
trc y, my tnh ch yu l n l, cng nhn pht trin
phn mm ch bit lp khng c cng tc no nhng ngy
mi h thng u c kt ni vi cc qui trnh cng tc mi,
phng php tch hp mi, v k thut pht trin mi. Do
o to i hc cng phi thay i iu chnh theo kha cnh
ny. Mt i din cng nghip ni: Cc chc sc nh trng
phi hiu rng thi i tnh ton tip y ri. Chng ta cn
lm vic cng nhau nng n thay i chng trnh o to
p ng nhu cu khn thit. Cng nghip mun thy nhiu
o to hn hi t vo khai ph d liu, tnh ton my, v ng
dng di ng. Tnh ton my s l nn tng cho mi th; di
ng l nn then cht cho mi pht trin, phng tin x hi
ch c kh nng qua my, v "d liu ln" s c lu trn my
133

vi mi "ng dng st th." Kt ni l c c nh thng

hng v nn tng ca mi doanh nghip CNTT tng lai. Nu
bn khng hiu v khng thng thi v kt ni v cng tc gia
cc h thng CNTT, bn s khng c tng lai trong ngnh
cng nghip CNTT. Mt quan chc iu hnh bnh lun: Xu
hng ny hin nhin th v n c t c thp nin nay
nhng ti khng hiu ti sao cc trng v sinh vin khng
hnh dung ra n. Nu cc trng vn dy phng php pht
trin phn mm truyn thng, sinh vin ca cc v s khng c
vic lm.
Ngy nay, cc cng ti ang nhanh chng chuyn vo tnh
ton my ct gim chi ph. Phn mm khng cn ch l sn
phm m cn l dch v. Thay i ny em ti cch tip cn
mi ti pht trin ng dng vi nhiu hi t hn vo tch hp,
v an ninh. Khi in thoi di ng t ti 4 t ngi dng
ton cu vi trn 2 t in thoi thng minh, qung mt na
cng nhn ton cu s truy nhp vo Internet qua thit b di
ng ca h v iu s tr thnh cch thc c a chung.
Mt quan chc iu hnh phn mm gii thch: Pht trin app
di ng l ln sng mi, tng t nh ng dng web nm nm
trc v phn mm my tnh c nhn hn mi nm trc.
y l khu vc s c mi vic lm pht trin phn mm tng
lai v mi ng dng tng lai. Khi ton th gii c kt ni,
mi ngi s tng tc ln nhau qua thit b di ng ca h
bt k ch no h i v cng nhn s c nng sut hn nhiu so
vi ngy nay v h c th lm vic bt k ch no.
Chng ta c th thy bng chng v nhng cng nhn di
ng nh vy trong khng y hai nm na, iPads v cc my
tnh bng khc tr nn ngy mt thng dng trong doanh
nghip hn l laptop. Cc cng ti ln ang t hng triu thit
b di ng ny cho cng nhn ca h. ng thi, cng ngy
cng t ngi mua PC hay Laptop v ngi ta d on rng n
nm 2016, hai phn ba ngi dng my tnh s dng my tnh
134

bng v in thoi di ng thay cho PC. Ngi ta cng d on

rng trong ba nm ti, tnh ton x hi s thm ch tr nn quan
trng hn v n ang chuyn t c nhn v nhm sang doanh
nghip v cng ti. Tnh ton x hi ang lm thay i nn tng
ca qun l t trn xung sang phng ra ni cng nhn ra
quyt nh ring ca h da trn vai tr v trch nhim ca h.
H s ng ti lung lin tc thng tin t cc ngun bn trong
v bn ngoi c c thng tin m h cn ra quyt nh,
h khng cn ch o hay gim st v cc doanh nghip ngy
nay c v tn c hi cho bin i vic ra quyt nh, khm ph
nhng sng sut mi, ti u doanh nghip, v pht kin cc
ngnh cng nghip c hiu qu, hiu lc v li nhun cao
hn trc y.
Tt c nhng thay i ny u yu cu thay i nn tng
trong cch sinh vin c gio dc. V cng ngh tip tc tin
ho, vic hc c i ang tr thnh k nng cn thit v gio
dc lin tc cho ngi ln s l chun trong gio dc.

Cng ngh mi
Ngy nay mt s nc ang pht trin c th lm xe hi,
my mc, thit b in t v.v. nhng cc sn phm ny ca thi
i cng nghip ch bao gm hu ht l lao ng v trang thit
b. Tng lai thuc v nhng cng ngh hay sn phm mi ca
thi i thng tin bao gm tri thc chuyn su v k nng.
Cng ngh mi nh cng ngh thng tin, cng ngh sinh
hc, v cng ngh nano ang to ra nhng sn phm m khng
th tng tng c cho d mi vi nm trc. Chng hn:
tin b trong cng ngh thng tin to ra nhiu sn phm lm
thay i ln cch mi ngi trao i v lm kinh doanh nh
my tnh, in thoi di ng v internet. Mi vi nm trc,
135

khng ai c th hnh dung c rng in thoi di ng cng

c th l my nghe nhc, my nh v my tnh. Khng ai c th
hnh dung c Facebook, phn mm kt ni na s ngi trn
tri t vo mt mng x hi cc bn b. Vi tin b trong tri
thc v gen, cng ngh sinh hc a cc nh khoa hc vo
k nguyn mi ca thuc chuyn cho tng c nhn ni iu tr
c da trn cu trc gen ca bnh nhn vi kt qu hiu qu.
Vi gen c sa i, cc nh khoa hc to ra cy trng cho
sn lng mi ln cao hn, khng bnh, chu hn v c th
pht trin nhiu ni. Mt nh khoa hc cy trng tuyn b:
Nu chng ta c th trng la sa mc, s khng c nn i
trn th gii na. Vi tin b ca cng ngh nano, cng ti c
th thay i cu trc phn t a ra nhiu sn phm m
khng th no tng tng ni. Nhng sn phm ny c th ti
theo mi kch c v hnh dng, t cc robot vi m m c th
c a vo mch mu tiu dit t bo ung th ti vt liu
composite c th chu ng sc p v nhit ln. Nhng cng
ngh mi ny s lm thay i mi th chng ta lm hm nay v
tng lai gn.
Nhng cng ngh mi ny ang tr nn tng dn tm
quan trng cho kinh t ca cc nc pht trin v chng thay
th cho cng ngh c ca thi i cng nghip v nh hng
thc s ti mi th. Chng hn, s khng th no tm ra mt
doanh nghip trong nc pht trin m khng tu thuc vo
vic dng cng ngh thng tin. T cc my mc kim sot dy
chuyn lp rp ch to ti cc ng dng theo di v bo co v
nhu cu th trng chng khon. T cc tp on ton cu ln
ti cc doanh nghip a phng nh, my tnh v ng dng
phn mm t ng ho, n gin ho v kim sot lm
cho cng vic hiu lc hn, hiu qu v chnh xc.
Vi lao ng chi ph thp sn c cc nc ang pht
trin, nhiu doanh nghip dch chuyn cc cng ngh v vn
hnh ca thi i cng nghip sang cc nc nh Trung Quc
136

v n . Khi nhiu ngi hn c vic lm, nhiu th h s

mua cho nn cc cng ti ny c th bnh trng tm vi ca h
sang th trng mi ni h c th bn nhiu sn phm hn.
Phn ln cc nc ang pht trin u hi lng vi vic ti
nh v ch to v cc c xng dy chuyn lp rp v b qua
hiu qu ph ca nhim v cht thi c hi. Khi cc nh
lnh o nc ang pht trin xy dng chin lc kinh t ca
h da trn cng nghip dng ch yu lao ng, h cng cho
php cc nh lnh o nc pht trin tp trung vo cng
nghip dng ch yu tri thc v ci ting nn kinh t ca h.
Cc doanh nghip thnh cng ca tng lai s da trn
pht kin v cc qui trnh chun m cho php lm ti a hiu
qu v nng sut cao hn. Cng nhn tng lai s c o to
v tri thc c bit v c k nng ra quyt nh ring ca h
da trn vai tr ca h. Cc trng s phi thch ng gio trnh
mi cung cp cch tip cn khc v o to cho cp qun l
so vi nhng ngi qun l vn quyt nh iu phi lm v ra
lnh cho cng nhn, nh trng hp ca cp bc truyn thng
ngy nay. Nhng ngi qun l tng lai s hi t vo qun l
cng ngh, khng qun l con ngi v nhiu nhim v s c
thc thi v kim sot bi ng dng phn mm robot v my
mc da trn cng ngh mi. Th trng s tng dn tnh ton
cu thay v cc b v bin gii quc gia s gim i. Doanh
nghip trc tuyn s n hoa khi mi ngi lm kinh doanh
mi ni v mi lc, trong nh ring ca h thay v i ra th
trng. nh hng ca phng tin x hi s lm cho mi
ngi hiu bit hn v cc sn phm h mun mua v cc
doanh nghip s phi m bo rng h p ng cho cc nhu
cu ny. Doanh nghip cng s phi p ng nhanh chng vi
a thch ca khch hng qua p dng phn mm gim st v
theo di thay i th trng. Cc doanh nghip c th nhanh
chng thay i v thch nghi vi nhu cu ca th trng s thu
c u th cnh tranh ln hn nhiu.
137

S c nhiu thay i nh hng ti mi nc. Mt s

nc mnh pht trin c th mt u th ca h v cc nc
ang pht trin mi ni ln s tin nhanh chim cc v tr .
Vic gim dn s cc nc chu u s nh hng ti vic
cung cp cng nhn v dn ti lm chm tng trng kinh t
. Gn hai phn ba cc nc chu u khng c cng nhn
tr h tr cho tng trng kinh t tng lai ca h. Khng
phi l iu ngc nhin rng ngy nay nhng nh lnh o chu
u ang thay i nhanh chng lut di tr ca h cho php
nhiu cng nhn c k nng tr di c ti v lm vic . Cc
nc chu c tng trng dn s nhanh hn s c kh nng
bnh trng sc mnh kinh t ca h nu h c cng nhn c
k nng v bit cch nm ly c hi ny. Trong khi dn s ca
M khng co li, n li ang gi i. Cc doanh nghip khng
d kin tc ng ca xu hng ton cu ny c th thy li
nhun ca h bin mt dn. l l do ti sao nhiu cng ti ln
ca M ang u t ln vo cc cng ngh mi duy tr v tr
ca h. u t vo cng ngh thng tin, cng ngh sinh hc v
cng ngh nano tng trn 300% trong vi nm qua ti vi
trm t la. Ngi ta d on rng trong tng lai gn nhng
cng ngh ny s l lnh vc hc tp chnh khi nhiu sinh vin
hn s ghi danh vo nhng lnh vc ny bi v l ni vic
lm chnh s c.
Ngy nay th gii ang thay i nhanh chng vi tin b
ca cng ngh mi hon ton. Thay i v dn s ca mt s
vng s dch chuyn cn bng v sc mnh kinh t. Mi doanh
nghip v mi nc s khng trnh khi b nh hng bi xu
hng ny. Cch h tip cn ti cc xu hng ny v cch h
iu chnh bn thn h s tu thuc vo hiu bit ca h v
cch h ly hnh ng. Mt s s thnh vng v mt s s tht
bi; mt s s i ln trc v mt s s li sau. Tuy nhin th
gii trong thp k ti s c bin i cn bn c ngha v
thm ch kh m tng tng ci g s c.
138

6. Kinh t tri thc

Bi hc lch s
Lch s cho chng ta bit rng mt nc cng c th
hnh ng nhanh chng vt qua cc hon cnh kinh t bt
li, nc cng c th lm vic theo cch ca mnh vt
qua khng hong v ni ln cng mnh hn khi kinh t phc
hi. Sau Th chin 2, c c v Nht Bn u b suy sp kinh
t rt ln, bn cnh ni nhc tht bi; h phi xy dng li nn
kinh t ca mnh v gip dn h quay li lm vic. c nhiu
sch vit v thi k ny nhng hu ht u tp trung vo
chng trnh vin tr kinh t khi phc hu chin ni m M
cung cp s tr gip cho vay ($13 t la) h tr cho cc
nc ny nhng cc sch li khng nhc ti n lc ca c
v Nht Bn vt qua cc chng ngi ca h v to ra
Php mu kinh t hu chin.
Mc du s tr gip tin t t M l cn, chnh ph c
v Nht Bn da nhiu hn vo "k hoch can thip kinh t"
ca ring h, iu hi t vo hai min then cht: Ci tin h
thng gio dc v t chc cng tc gia cc nh ch to, nh
cung cp v ngn hng ci tin kinh t. Chnh ph ca c hai
nc xy dng li cc nh my ch to ca h bng vic u
139

tin cng ngh no l quan trng cn nhp khu v khon tin

vay ca h c gii hn. Ngi trong chnh ph trc tip thng
lng v gi c v iu kin ca cng ngh nhp m bo
rng h c c tho thun mua bn tt nht c th c. Bng
vic ch tp trung vo min c la chn, h cho php nn
kinh t ca mnh tng trng trong nhng ngnh cng nghip
sinh li nht nh t, thp, dc phm v vin thng. Nng
sut ch to c ci tin qua vic dng trang thit b mi, tin
nghi mi, cch qun l mi, v chun ho qui trnh. ng thi,
c hai chnh ph u hi t vo ci tin h thng gio dc ca
h, c bit l gio trnh o to cao hn, tp trung vo vi
min c la: y hc, thng mi, lut php, kinh t v k
ngh. Li bng vic hi t vo vi min, h nhanh chng
pht trin nhng ngi c k nng h tr nhu cu cng
nghip ca nn kinh t ang tng trng ca h. c bit
Nht, h thng gio dc c ci thin vn duy tr tng
truyn thng rng gio dc c nh gi cao v c theo
ui mt cch nghim tc vi nhng thc hnh o c v
lun l c tch hp y vo phn trung tm ca h thng.
Mc cho thay i v sc p ngoi quc, ngi Nht vn c kh
nng duy tr trit l ca thi Minh Tr rng mt s thc hnh
truyn thng (o c & lun l) cn c bo tn khi thch
ng cc t tng v phng php nc ngoi vo h thng
gio dc ca h. Ti tin rng tr hu ny thc t gip bin
i nc Nht thnh mt x hi hin i vi tng trng kinh
t nhanh trong sut cc nm 60, 70 v 80. Nm 1965, GDP ca
Nht l 90 t la nhng nm 1985 n soi cnh bay ln 2.5
nghn t la. Khi c cc min gio dc v ch to c ci
tin, bt u t nm 1970 chnh ph bt u u t vo kt cu
nn bng vic xy dng ng cao tc, ng ci, ng, cu,
sn bay v p, dng cc cng ti ring ca mnh do ngi ca
mnh qun l, thay v da vo cc cng ti nc ngoi v tri thc
chuyn gia ca h. Ti cng coi nc i ny l rt ti gii bi
140

v t tc l nhn t then cht cho bt k quc gia ang pht

trin no mun i ln mc tip.
Vin kin rng cc nc ang pht trin c th bt kp
cc nc pht trin c th c thy trong cun sch Con
ngng bay ca Kaname Akamatsu xut bn nm 1962, ti
tc gi tin on rng cc nc chu s c kh nng bt
kp cc nc phng Ty nh mt phn ca qu trnh m vic
ch to sn phm s tip tc chuyn t cc nc tin tin hn
sang cc nc t tin tin hn. Tc gi nu ra im l h
thng gio dc c ting v truyn thng ging nh nhin liu
v ng c ca sinh vin chu ging nh la lm cho php
mu kinh t xy ra nhanh chng. ng y dng hnh mu con
ngng bay theo hnh ch V trn bu tri vi Nht l ngi lnh
o v tin rng Nht s bn sn phm cho cc nc khc trn
khp th gii bi v Nht c c "du v la. Tr hu ca ng
y l rt tin tin vo thi (1962) nhng nhiu ngi ci
ng y v ry la ng y l tay m yu nc ngu xun nhng
khi thi gian thay i chng ta c th ngng m vin kin ca
ng y khi mi s bt u xy ra.
Vo ngy u ca hu chin, cc nc pht trin c
v tr chi phi trong hu ht thng mi ton cu nhng cui
cng cc nc ang pht trin tin ln v chim lnh nhiu
th trng, cnh tranh vi cc nc ng vng. Ta hy nhn
vo mt s s kin: t 1965 ti 1980, M v chu u chi
phi cng nghip bn dn nhng bt u nm 1982, Nht, Hn
Quc v i Loan nhanh chng nm ly ngnh cng nghip
ny v by gi nm 92% th trng. Ngy nay, Trung Quc
ang u t nng vo ngnh cng nghip ny v c th l mt
i th cnh tranh chnh. T 1940 ti 1990, M chi phi ngnh
cng nghip t cho ti nm 1980 lc Nht Bn vo th trng
ny v cui cng cnh tranh thng vi cc nh lm t M
bng vic c xe thit k v cht lng tt hn. Nm 2005
Toyota nh bi General Motor, Ford v Chrysler v tr thnh
141

nh ch to t ln nht trn th gii. T 1990 phn ln

in t (ti vi, my nghe nhc ni, in thoi v.v.) v cc sn
phm ch to gi thp (dt, giy, chi v.v.) do Trung Quc
chi phi v bt u t nm 2001, hu ht cng vic v dch v
tri thc nh Cng ngh thng tin b n chi phi.
iu g xy ra cho cc nc pht trin v ti sao h
iu xy ra? Cu tr li l n gin: T mn. Vi thnh
cng v v tr chi phi, nhiu nc pht trin tr nn ngo
mn v khng ch ti cc i th cnh tranh ca h.
Nhiu nc thm ch khng c chin lc trong th trng
nng ng v cnh tranh cao ny. Khi gi du tng dn, cc nh
lm t M vn lm nhng chic xe ln tiu th nhiu xng
trong khi ngi lm xe Nht hiu rng th trng thay i
v mi ngi mun xe tiu thu xng tt hn. Trong ngnh cng
nghip cng ngh cao, cc cng ti bn dn sinh li cao nhng
h khng u t vo ch to ca mnh c hiu qu cao
hn, vic thiu cc k hoch di hn cung cp c hi cho
Nht Bn, Hn Quc v i Loan ci tin tin nghi ch to ca
h v sn xut ln cc sn phm tt hn vi mt phn gi.
Trc nm 1992, 95% linh kin trong my tnh c nhn c
ch to ti M nhng ngy nay 98% s c lm u
khc, ch linh kin CPU l vn c lm M. Cc v d
tng t c th c thy trong hu ht mi khu vc trong
cng nghip. Theo cc nghin cu ca chnh ph M nm 2008,
trong 25 nm qua, cc nc pht trin mt 70% th phn
dn dng, cng c my, dt, bn dn, thit b xy dng v
thit b y t. Trong mi nm qua, M i t quc gia tn
dng ln nht th gii sang thnh quc gia mang n ln nht
th gii vi 65% tng n c b vn bi Trung Quc v Nht
Bn. Vi ton cu ho, cc lc kinh t mnh ang v li bn
th gii vi thay i theo hng u t trc tip nc ngoi
(FDI- foreign direct investment) v by gi n l FDI o
ngc, nh c quan st trong cc qu ca ci ton quyn
142

ca th trng ang ni ln (qu u t s hu nh nc)

bo lnh cho h thng ti chnh M trong cuc khng hong ti
chnh ny. Nhiu ngn qu ti t Trung Quc v n .
Vi ton cu ho, nc nhanh hn c th thay i tt hn
v th ca bn thn mnh. Lc kinh t truyn thng l vn
(Cng nhiu tin cng tt) nhng by gi lc kinh t chnh l
chin lc, pht kin, v lc lng lao ng c k nng (Cng
pht kin nhanh cng tt). Tuy nhin, pht kin cn chin lc
v ngi thc hin cho nn phng trnh kinh t thay i t
hi t vo vn (tin) sang hi t vo ngi c k nng (cng
nhn tri thc). Nhng lc mi ny lm thay i s cn bng
ca th trng ton cu nhng cc nc ang pht trin no m
khng hiu phng trnh mi ny c th b l "c hi vng.
Ti sao li hi t vo con ngi? cc nc pht trin, c
mt s dng chy ngm lm thay i cn bn cu trc x hi v
kinh t: Dn chng gi i v gim t l sinh. Vi a s cng
nhn t ti ngng v hu v khng c lc lng lao ng tr
hn thay th h, nhiu nc s khng c kh nng gi cho nn
kinh t ca mnh vn hnh ton lc c. lm gim ri ro
ny, cc nc pht trin ang m ca bin gii ca h v
tch cc mi cc cng nhn c k nng ti lm vic trong nc
h. V d c ngha nht l Nht Bn, m v truyn thng
tng l mt x hi ng. Bt u t nm 1998 chnh ph Nht
Bn bt u mi nhng di dn c k nng ti, hu ht t
Trung Quc, bi v Nht Bn khng cn c s nhn vin
trong dn s ca mnh. Chu u v M s i din vi vn
ny trong vi nm na khi dn s lao ng ca h st gim.
Trong tng phn hon ton, 76% dn s n v Trung
Quc l di 26 tui v h s l lc lng lao ng cc ln c
th qun l v vn hnh nn kinh t ang tng trng ca h.
Do vy, cnh tranh v cng nhn k nng cao l mnh lit s
cn tr nn mnh lit hn trong tng lai gn.

143

Khi cnh tranh tng nhit, cc nc pht trin s phi

tuyn nhiu cng nhn. Trong cuc phng vn vi t New
York Times, Jeff Immelt, CEO ca GE ni: "Vi ti, ton
cu ho ngha l em li nhng ngi gii nht v li lc nht
trn khp th gii. Chng ta ang lm n thnh tr tu ton cu,
ng ti nhng b no gii nht trn c s ton cu. Cng ti
ca chng ti thu 50,000 k s bn ngoi M, v chng ti
ang m trung tm pht trin ln nht th gii Bangalore,
India. Gn y hn, hai cng ti vin thng ln, Nortel v
3Com hnh thnh cng tc vi cng ti vin thng Trung
Quc Huawei, dng lc lng lao ng k s ln ca n cho
thit k v xy dng cc thit b vin thng. Bng vic t hp
tri thc v k nng, Huawei tng s bn ca mnh ln 57% bn
ngoi Trung Quc, vi 15% th phn chu v 9% M
Latin. Cng ti M ln khc Proctor &Gamble nhn ra rng m
hnh kinh doanh ni b ca mnh (c thit k vo nhng nm
1980) khng cn c th duy tr s tng trng m n cn
duy tr trn nh cho nn h thu hng trm nghn k s t
khp th gii lm vic cho h, qua internet, trong khi nhng
ngi ny vn nc ca h. tng ny ang c nhiu
cng ti ton cu ln chp nhn nh khi nim v cng ti
khng tng.
Ni tm li, tng then cht trong bi ging ton cu
ho ny l v tri thc v k nng, ci l kt qu ca h thng
gio dc tt. i vi cc nc ang pht trin, ci tin gio dc
v o to nn c u tin cao nht nh chng ta thy trong
bi hc ca lch s (Nht Bn, c, Hn Quc, n , Trung
Quc v i Loan). Bn bao gi hi iu g s xy ra nu
Nht Bn, c, n , Trung Quc KHNG hi t vo ci
tin gio dc? Bn c th tm thy cu tr li Ghana,
Zimbabwe, Congo, Sudan, Cameroon, Angola v Ethiopia
(chu Phi) hay Nicaragua, Honduras, Guatemala, v Columbia
(Trung M). Tt c cc nc ny u c ti nguyn thin nhin
144

giu c v nn kinh t nng nghip mnh nhng khng u

t nhiu vo gio dc. H da trn thng mi nng nghip
nhng khng c ngi c k nng qun l nn kinh t ca
mnh, nhiu nc tr thnh nn nhn ca thng mi v khai
thc nc ngoi, lm ny sinh chin tranh, ti phm v ngho
nn.

Nn kinh t da trn tri thc

Khi th gii bc vo th k 21, nn kinh t ton cu tr
thnh nn kinh t da trn tri thc. iu m vic ny ng l
ch "ni dung" ca sn phm cng ngh cao l tr tu thay v
vt l. Phn ln cc kho cu th trng trong mi nm qua
kt lun rng trong tng lai gn trn 70% vic lm yu cu
hoc ngi tt nghip i hc hoc c bng thc s. (Vn
phng thng k lao ng M dn con s cao hn mc 76%
i vi M trong khi U ban kinh t chu u ln ti 68% cho
cc nc chu u).
Nn kinh t da trn tri thc s dng ngi c min gio
dc rng, mt s l k thut v mt s khng k thut. Tuy
nhin trong s , cng ngh thng tin (CNTT) c coi l
tng trng nhanh nht v vic lm tt nht cho nhng ngi
ch mun u t khng qu bn nm vo gio dc. Cc ngh
khc nh bc s y t, dc s, y t c ng k v chuyn vin
chm sc sc kho yu cu u t nhiu hn bn nm.
Trong cng nghip cng ngh thng tin, k ngh phn
mm, khoa hc my tnh, v qun l h thng tin l ngh c
tr lng cao nht. Sinh vin tt nghip t cc khu vc ny c
th lm vic nh ngi pht trin phn mm, k s lnh o,
ngi qun l d n, qun tr c s d liu, qun tr mng, qun
tr h thng, kin trc s h thng, gim c h thng tin, v
145

ngay c gim c thng tin (CIO) v.v. Ngy nay con s sinh
vin ng k hc trong cc lnh vc ny thp hn nhiu so vi
nhu cu cho nn th gii ang trong thiu ht trm trng nhng
cng nhn c k nng ny.
Nu cc khu vc ny ha hn th th sao sinh vin khng
hc chng? Gii thch ph bin l ch trong mi nm qua,
phn ln sinh vin i hc a chung xin hc trong cc ngnh
ti chnh, kinh doanh, ngn hng u t, v thng mi th
trng chng khon vi hi vng lm c nhiu tin hn. L
thuyt ny dn bo co ca Vn phng khoa hc v cng ngh
M rng mi nm, M cp trn 300,000 bng i hc trong kinh
doanh nhng ch cp 20,000 trong khoa hc my tnh. mc
tt nghip i hc, M to ra trn 40,000 lut s, nhng khng
ti 800 nh khoa hc my tnh c bng tin s. Mt l thuyt
khc li cho nim tin rng nhiu vic lm cng ngh cao s
c khon ngoi cho cc nc c chi ph thp hn nh n
v Trung Quc cho nn hu ht sinh vin khng mun hc
CNTT v h s h c th khng c vic lm khi tt nghip.
Tuy nhin, ti tin l do cho vic t sinh vin hc cng
ngh cao l v h khng c chun b sm hn. khuyn
khch nhiu sinh vin theo ui ngh cng ngh cao, chng ta
phi bt u t trng ph thng. Chnh trong trng ph
thng m hc sinh xy dng nn tng cho khoa hc v cng
ngh. Khng c gio dc mnh v ton v khoa hc, nhiu sinh
vi s thy khu vc cng ngh l kh v khng c kh nng
gii quyt cc cng trnh khoa hc. S kin l xp x 40% sinh
vin i hc chuyn t khu vc cng ngh cao sang lnh vc
hc tp khc l bng chng hin nhin rng nhiu sinh vin
khng c nn tng c bn theo ui ngh cng ngh. Nu
chng ta khng lm mnh cho gio dc ph thng hin thi,
chng ta ang ph nhn c hi cho con ci chng ta v tng
lai ca chng ta.

146

S kin l c nhng nc khng c thiu ht trm trng

cng nhn k thut. Nht Bn, Hn Quc, Singapore, v i
Loan tt c u c nhiu ti nng h tr cho cng nghip
cng ngh cao ca h. Mt gio s Hn Quc bo ti rng h
thm ch c d tha cng nhn c bng i hc trong in t v
my tnh mc du cng nghip cng ngh cao ca h vn tng
trng nhanh. Hn Quc c bit l "nc kt ni dy nhiu
nht trn th gii ni 95% ca tt c cc h gia nh u c
truy nhp internet. Bng rng kt ni mi trng hc, th ch
gio dc, vn phng chnh ph, bnh vin v doanh nghip v
gn nh mi th khc. Ti ngc nhin thy rng mt s trng
trung hc Hn Quc hc cc ngn ng lp trnh khi h
mi lp 10. Hn na, h c chng trnh ton v khoa hc
rt mnh trng ph thng. Qung hai phn ba o to ca
h l hi t vo ton v khoa hc. l l do ti sao h c s
ln cc sinh vin ghi danh vo khu vc cng ngh. N cng
gii thch ti sao cc cng ti rt ln v nh ang xut hin trn
khp c nc ny.
h tr cho nn kinh t da trn tri thc, chng ta cn
h thng gio dc tt hn t ph thng ti i hc cng nh
vic hc c i. Mt s ph huynh hi ti: "Vic chun b tt
nht cho ngh nghip trong cng ngh thng tin l g?" Ti bo
h: Bt u sm trong ton hc v khoa hc." Ngy nay mi
sinh vin, c tnh cnh tranh, u phi l ngi dng c hiu
bit v cng ngh thng tin v cch tt nht l cho h bt
u sm.

Nn kinh t tri thc-1

Theo nh ngha, nn kinh t tri thc da trn vic dng
tng thay v nhng kh nng vt l v da trn ng dng ca
147

cng ngh ch khng khai thc lao ng r. N l nn kinh t

trong tri thc c to ra, thu nhn, truyn trao, v c
dng mt cch hiu qu bi cc c nhn, cng ti v cng ng
thc y pht trin kinh t v x hi. Ngy nay cc nc
cng nghip nh M v chu u, cc ngnh cng nghip da
trn tri thc ang bnh trng nhanh chng ni cc cng
ngh mi c a vo, i hi cc cng nhn c k nng
cao, c bit l trong cng ngh thng tin, s cng nhn tng
ln ng k nhng ng thi, nhu cu v cng nhn k nng
thp gim i v iu ny to ra nhiu sc p ln h thng
gio dc hin thi ca cc nc cng nghip to ra con
ngi c k nng cao.
Cch mng cng ngh thng tin cung cp nhng c
hi mi cho vic truy nhp d dng vo thng tin t bt k u.
N cng to ra nhng c hi mi pht sinh v truyn
thng tin qua internet, my tnh c nhn, v in thoi di ng.
Mng tri thc v chia s thng tin xc tin pht kin v
thch nghi trn ton th gii. Thay i trong cng ngh thng
tin lm cch mng ho vic truyn thng tin khi cc cht bn
dn chy nhanh hn, b nh my tnh m rng ra, v gi thnh
tnh ton h xung. Chi ph truyn d liu st gim t ngt
v lin tc gim, gii thng tng ln, v cc my ch Internet
c nhn ln mi trong mi nc. Vic dng in thoi di ng
cng tng trng ton th gii, gia tng thm nhp v kh
nng cho thay i v pht kin. Cch mng cng ngh thng tin
thc y thng mi v kinh doanh ton th gii nhiu hn
v cc nc c kh nng tch hp nn kinh t ca mnh vo nn
kinh t th gii kinh nghim s tng trng kinh t c
ngha nh cc trng hp ca n , Trung Quc, Ireland v
mt s nc ng u. Nn kinh t ton cu cng cung cp c
hi cho cc cng ti nh chim u th nhanh chng nu h c
th thch ng nhanh hn vi thay i so vi cc cng ti ln
hn, bi v trong nn kinh t da trn tri thc ny, cng ti ln
148

hn khng th vt qua c cng ti nh hn nhng k nhanh

hn s nh bi k chm.
ti nu cho bn vi v d: Vo ngy u ca nn kinh
t da trn tri thc qung nm 1990, phi mt su nm i t
quan nim ti sn xut trong ngnh cng nghip t nhng
ngy nay qu trnh ch mt hai nm. Cc cng ti nh Honda,
Toyota a ra xe mi c hai nm mt cnh tranh vi cc
cng ti c uy tn vng nh GM, Ford, Mercedes, v Renault,
cc cng ti ny a ra xe mi trong bn ti nm nm. on
xem ai s l ngi thng. Cng iu xy ra trong kinh doanh
in thoi di ng, vo ngy u Motorola chi phi th trng
ny bng vic c chic in thoi mi c sau mi hai nm th
ri Nokia to ra in thoi mi c mi mt nm v cui cng
chim lnh th trng. Ngy nay Samsung, LG, Sony v nhiu
cng ti chu c th sn xut mi cho ti hai mi in
thoi mi c mi su thng v cnh tranh v th trng in
thoi di ng vn tip tc. Lm sao h c th lm mi th
nhanh vy? Bng vic c nhiu t lm vic theo cc pha chm
lp nhau trong xy dng sn phm in thoi v u t nhiu
vo gio dc v o to hay vo cng nhn ca h. Nhiu cng
ti chu nh Toyota, Honda, v Sony u t rt ln vo
gio dc v o to, h cng u t phn ln vn ca h vo
nghin cu v pht trin cho cnh quan di hn ni m nhiu
cng ti M v chu u li hi t vo li nhun ngn hn v
khng coi gio dc c u tin cao.
Nn kinh t tri thc in hnh da trn bn cu phn:
1.

Chnh sch h tr ca chnh ph v kinh t cung cp

khuyn khch cho vic dng hiu qu tri thc hin c v
tri thc mi.

2.

Cng nhn c gio dc v c k nng to ra, chia s, v

dng tri thc t u th kinh t.

149

3.

Kt cu nn thng tin ng to iu kin cho truyn

thng, pht tn v x l thng tin c hiu qu nh
internet, in thoi di ng v.v.

4.

H thng hiu qu cc cng ti, trung tm nghin cu i

hc v cc c quan chnh ph mc vo tri thc ton
cu ang tng trng, tiu ho v thch ng n cho nhu
cu cc b, v to ra cng ngh mi.

Vic chun b cho cng nhn cnh tranh trong nn kinh t

tri thc i hi m hnh gio dc v o to mi, m hnh hc
c i gi bt kp vi thay i trong cng ngh. Trong qu
kh, sinh vin ti trng ly bng cp ri i lm trong cng
nghip v h c th lm vic thi gian lu bi v iu h bit
vn cn c gi tr, nhng ngy nay cuc cch mng cng ngh
thng tin lm thay i mi th. iu c gi tr vi nm trc c
th khng cn c gi tr g na. Chng hn, cc ngn ng lp
trnh nh COBOL hay FORTRAN l hai ngn ng chnh trong
mi h thng my tnh trong cc nm 1950 ti 1980 nhng
ngy nay hu ht cc h thng my tnh yu cu cc ngn ng
khc nh C, C++ hay JAVA. Khng c g sai vi COBOL hay
FORTRAN nhng khng c nhu cu v nhng k nng thm
na bi v cng ngh thay i.
vn cn hin hnh vi thay i, mi ngi phi hc
nhng iu mi v lin tc hc trong c i mnh. Vic hc c
i bao gm vic hc t thi th u cho ti lc v hu; n bao
gm gio dc chnh thc v khng chnh thc: Gio dc chnh
thc bao gm vic o to c cu trc c dy i hc v
c h thng gio dc chnh thc tha nhn, dn ti bng cp
v chng ch. Gio dc khng chnh thc bao gm vic o to
phi cu trc, iu c th xy ra bt k u, k c nh, cng
ng, hay ch lm vic. N bao gm o to ti ch, km ngh
v hc ngh hay hc ni lm vic. lm cho vic hc c
i c hiu qu, chng ta phi thay i t duy t vic ti
150

trng ly bng cp hay chng ch sang vic d trng

thu nhn tri thc v trng thnh nh c nhn trong nn
kinh t da trn tri thc.
T l thuyt kinh t, tri thc v k nng tng th c th
c tch lu nh ci vo trong vic sn xut ra ca ci kinh t
ca mt nc. Bn cnh thc o v vn v sn xut, nn kinh
t da trn tri thc cng s o k nng v tri thc, tng v
pht minh. Bi v tc thay i trong nn kinh t tri thc, mi
k nng s khu hao dn qua thi gian cho nn cnh tranh c
hiu qu trong mi trng thay i thng xuyn ny, mi
cng nhn u phi lin tc nng cp k nng ca mnh v
chnh ph phi gi vic gio dc lin tc l u tin hng u.
Bi v thay i trong nn kinh t tri thc nhanh chng th nn
cc cng ti khng th ch da vo vic thu mn sinh vin
mi tt nghip nh ngun lc chnh v cc k nng v tri thc
mi, m phi da vo cc th ch o to khc chun b cho
cc cng nhn hc c i. Bi v thay i nhanh chng, cc h
thng gio dc khng cn c th nhn mnh vo l thuyt hn
lm v cc k nng chuyn nhim v nh ngn ng lp trnh
trong o to cng ngh thng tin m phi hi t vo ton th
h thng nh pht trin cc k nng ra quyt nh v gii quyt
vn v dy cho sinh vin cch hc theo kiu ring ca mnh
(Hc qua lm) v hc vi ngi khc (Hc theo t).
Ti tin tng mnh m rng hc c i l mu cht trong
vic to kh nng cho cc cng nhn cnh tranh trong nn kinh
t ton cu. Gio dc tt c th gip lm gim ngho nn v
em li thnh vng; nu cc nc khng thc y hc c i,
l hng k nng v cng ngh gia h v cc nc cng nghip
s tip tc pht trin v s rt kh bt kp. Bng vic nng
cao kh nng ca mi ngi lm vic nh thnh vin ca
cc cng ng, gio dc v o to cng c th lm tng s kt
dnh x hi hay rng buc a phng. Chng ta phi trnh xa
vic gi cng nhn ti ni c vic m phi to ra vic ni mi
151

ngi sng, do gip xy dng vn con ngi, lm tng pht

trin kinh t a phng, v kch thch pht trin ton b.
kt lun, ti tin tng mnh m rng gio dc v o to l nn
tng cho pht trin kinh t v n cn mu cht hn bao gi
trong nn kinh t tri thc v ton cu.

Nn kinh t tri thc-2

Th gii trong th k 21 c c trng bi quan h
thnh cng gia pht trin khoa hc, cng ngh v kinh t.
Cng thc ca tng trng kinh t c xc nh l tng ca
cc n lc iu chnh theo thay i cng ngh ca cc chnh
ph, doanh nghip, v ngi ca h khp li l hng phn
chia gia cc nc pht trin v cha pht trin. Cng thc
ny c vn dng thnh cng cc nc bit cch bin tri
thc thnh yu t chnh trong nn kinh t ca h thay v cc
yu t truyn thng nh lao ng gi thp, vn vt l v ti
nguyn t nhin. thnh cng, c mt s tin iu kin phi
c p ng: H thng gio dc tt, s phn trm thanh nin
c gio dc i hc, nn vn ho nhn mnh vo tm quan
trng ca gio dc, khuyn khch nhiu v hiu nng hiu qu
v s phi hp tt gia h thng hn lm v cng nghip. Nu
cc nc cha pht trin mun c c hi thnh cng trong th
gii cnh tranh cao ngy nay, h c th i theo bn l trnh
ca Trung Quc, n v Hn Quc. cc nc ny, nn
kinh t tri thc c hnh thnh bi gio dc v o to trong
cng ngh, iu lm sinh thnh ra nn kinh t tri thc (Khoa
hc v cng ngh hu ht tp trung vo tnh ton, cng ngh
thng tin v Internet). ng ln ln gia nn kinh t tri thc
sinh ra cng ngh vi vic tiu th v mua cc cng ngh ny.
Cc nc mi ni ln ny thnh vng v to ra vic lm
trong vic xy dng v bn sn phm cng ngh. Nu bn ch
152

tiu th nhng sn phm ny th bn ch trong nn kinh t tiu

th, iu c ngha l bn ang mt tin ch khng lm ra tin
cho nn kinh t. Bng vic c gio dc mnh v p dng cc tri
thc ny (Cc phng php qun l mi dng cng ngh thng
tin, phm cht con ngi) vo cc lnh vc nh nng nghip,
kinh doanh, v cng nghip cc nc ny kinh qua s tng
trng kinh t c ngha v theo thi gian tt c cc lnh vc
ca nn kinh t ca h s c bo ho vi tri thc v h s ni
ln t cc nc ang pht trin thnh cc nc hon ton pht
trin vi cc ch li c tha nhn.
iu nn kinh t tri thc cn l cng nhn m hnh ng
ca h phn nh hiu nng v nu h khng c tri thc ring,
h c th tm thy n ngay khi n c thu nhn, h s bit
cch dng n xc ng, thch hp, o c v ng n. Cng
nhn khng nht thit phi c bo lm g nh theo cch
truyn thng ni cc lao ng khng c k nng vng li cp
qun l. Ngy nay cng nhn tri thc cn c gio dc v ch
o cho h c th sn xut v ng gp cho mc ch ton
th ca cng ti. Chnh bi l do ny m vic tng s cng ti
trong cc nc pht trin bt u lm pht trin qun l tri
thc ch khng phi l qun l con ngi.
Nhn t then cht trong bn l trnh a ti thnh vng
kinh t l nn gio dc tt. Nu nh khng a vo nn gio
dc tt, tt c nhng thay i ny khng bao gi c th xy ra
c. Tuy nhin, nu gio dc ch n gin l qu trnh truyn
tri thc t thy sang tr th n chng bao gi t ti mc ch
ca vic to ra nn kinh t da trn tri thc. Ngy nay gio dc
phi hi t vo vic pht trin k nng v kh nng cho php
mi ngi xy dng tri thc ring ca mnh, i din vi cc
tnh hung mi v t mnh gii quyt cc vn mi. Sai lm
ln nht l tin rng gio dc n gin l thu nhn tri thc v
y l gii php cho mi vn . Tri thc khng l g c nu
chng ta khng bit cch dng n cho mt cch xc ng, thch
153

hp, o c v ng n. ng ln ln tri thc vi nng lc.

Tri thc l ci bn bit cn nng lc l cch bn p dng n.
Nng lc khng th c t ti m khng c tri thc tng
ng nhng tri thc c th tn ti m khng c nng lc nh
mi ngi vn gi n l t duy mong c. Trong trng hp
ny, mi ngi ni v tri thc nhng khng bit cch p dng
n hay khng mun dng n. Mc ch ca vic hc l bit
cch lc v t chc thng tin sn c v phn bit gia d liu
v thng tin, ci to nn tri thc.
Thi i ca nn kinh t da trn tri thc m ra thch
thc mi cho h thng gio dc. Ngy nay x hi yu cu rng
mi ngi phi truy nhp vo gio dc trong c i mnh. y
khng ch l nn gio dc truyn thng ni tr em n trng
t mu gio ti i hc m l hc tp trong ton b cuc i h
hay hc c i. H thng gio dc phi p ng cho cc nhu
cu mi ny v to ra nhng hon cnh cho loi gio dc ny
xy ra. Khi m cng ngh thay i hng nm th h thng gio
dc phi iu chnh li bng khng h s b tt li sau.
y l l do ti sao gio dc khng nn ch l qu trnh
truyn th tri thc m phi hi t vo kh nng hc cch hc.
H thng gio dc phi m rng kha cnh thc hnh hn l t
ti chuyn mn v tri thc bn trong cu trc cng ngc ca
vic m hnh ho, l thuyt ho bng Tri thc sch v v ghi
nh thuc lng. Chng ta phi gio dc cho thanh nin trong
c i h bi v vic chun b cho cuc sng cng l chun b
cho cc nguyn l ca sng tt nh o c, quyn cng dn v
gn gi mi trng. Tt c nhng iu ny u ng nhng
thay i ln trong cu trc ca h thng gio dc m mi cho
ti gi mi ch tp trung vo mt thi k no trong i
ngi ta. Nn gio dc mi ca th k 21 nn c thit k li
t ti nhu cu v vic hc c i.

154

Tt c nhng thay i u yu cu thi v tm tnh

mi ca cc cng dn. Vic lm mnh nn kinh t da trn tri
thc bng phng tin gio dc v o to tt hn l iu bn
cht bi v khng c nhng yu t ny, cc nc ang pht
trin s tip tc tn ti n gin nh cc nc vi nhiu nh
my trong iu kin lm vic kh s, ni thu nhp s c xc
nh bng lao ng r mt v mi ngi s lm vic ch lp rp
cc sn phm cng ngh cao v do vy chu s lc hu cng
ngh c tng ln mi trong mi quan h vi vic to ra v i
mi cc sn phm cng ngh. Tt nhin, gio dc bao gi cng
ti vi mt ci gi nhng nu bn ngh gio dc l t, th rng
chu dt vy. Khng c h thng gio dc tt, khng nc no
c th thnh vng c trong th gii cnh tranh cao ny bi
v nu bn khng ci tin, nc khc s ci tin.

Nn kinh t tri thc-3

Ngy nay x hi tri thc khng cn l vin kin v tng
lai m l thc ti. Pht trin kinh t c xc nh phn ln bi
tri thc, do gio dc l iu kin tin quyt bn cht cho ci
tin kinh t v gim ngho. V cch mng thng tin bt u
t nm mi nm trc, tng trng v thnh vng ca mi
quc gia pht trin phn ln c xc nh bi sn xut tri
thc v pht kin. Ta hy nhn vo ngnh cng nghip phn
mm, ba mi nm trc Microsoft l mt cng ti chng ai bit
ti, c sng lp bi vi sinh vin i hc Harvard, nhng
ngy nay n l cng ti phn mm ln nht vi s vn hng
trm t la v lm cho ngi sng lp ra n, Bill Gates l
ngi giu nht th gii. Mi nm trc, khng ai nghe ni g
ti Google, nhng cng ti ny, cng c sng lp bi hai sinh
vin i hc Stanford, tr thnh mi e do ln nht cho
Microsoft v c th l Google s thay th Microsoft l cng
155

ti trn chp trong cng nghip phn mm. iu g Microsoft v

Google c m cng ti khc khng c? Cu tr li l tri thc v
l l do ti sao ti tin vic c gio dc tt thu c tri
thc s c nh hng c ngha ti ngh nghip v s giu c
ca ngi ta.
Bn ti, mt gio s v lch s ni vi ti rng mi
nc phi tun theo cc pha ca tin ho kinh t t nng
nghip ti cng nghip ri ti tri thc da trn cnh quan lch
s. Ti khng ng vi ng y bi v ti tin rng chng ta c
th b qua pha cng nghip v nhy thng vo pha tri thc.
Logic ca ti l: Ti sao chng ta phi t c s tin b theo
cnh quan lch s? Ti sao chng ta khng th ph v trnh t
c? Bn ti trch dn mt s l thuyt kinh t da trn bng
chng chu u v M rng cc nc pht trin tin ho
bng vic tun theo trnh t x hi nng nghip, x hi cng
nghip ri i ti x hi tri thc. Ti bo ng y: Trong trng
hp , ng c cho rng cc nc ang pht trin s khng bao
gi c kh nng bt kp v bao gi cng phi sau cc nc
pht trin khng? ng khng ngh nhng l thuyt bt r su
trong Lc a thuc a li thi ri sao? Logic ca ti l:
Ngy nay c nhng nhn t c th lm tng tc tin b kinh t
nh pht trin cng ngh bn dn, thit lp cng nghip tnh
ton v cng nghip phn mm, v nh hng ca internet. Cc
nhn t ny ng gp cho ton cu ho v to ra x hi tri thc
m cha bao gi xy ra trc y trong lch s loi ngi.
V ng y l gio s lch s, ti dng n lm v d.
n l x hi nng nghip ginh c c lp nm 1947,
trong gn 40 nm n khng lm c my tin b. Nn
kinh t ca n khng pht trin m gn nh i ti b sp
bi v tin b quc ni khng theo kp nhp tin ca phn
cn li trn th gii, khi dn s ca n bnh trng nhanh
chng. Bt u t nm 1991, chnh ph n bt u i mi
kinh t vi nhiu hnh ng thnh cng nhng mt trong
156

nhng i mi then cht l gio dc, iu mang n t

H thng gio dc thuc a sang thnh h thng gio dc
"hi t vo khoa hc v cng ngh" ng knh. Bng vic c
lc lng lao ng c tri thc, n tin ho nhanh chng
thit lp x hi tri thc vi bng chng l ngnh cng
nghip phn mm ca n. Nm 1990 cng nghip phn mm
ca n ng gp cho GDP t hn 0.1% nhng ngy nay n
pht trin ti 15% GDP vi kinh doanh 80 t la v trn
mt triu ngi lm vic. n khng c bit ti l nc
cng nghip, t nht th cng cha c bit ti, nhng khng
ai c th ph nhn ngnh cng nghip tri thc ca n, tng
trng l ngnh cng nghip phn mm, cho nn ti ngh c th
b qua mt pha i t x hi nng nghip sang x hi tri
thc.
Bn ti dng nh cha hon ton c thuyt phc v
ng y ni: 'Ly n lm v d th d cho bt k ai nhng
ng khng ngh l trng hp c bit sao? Ti bo ng y
rng khng phi l trng hp c bit v bi hc n
c th c p dng cho cc x hi nng nghip khc cng tt
nu x hi bt u vi gio dc. Ti tin vic thit lp h
thng gio dc cht lng cao c th em ti thay i c
ngha trong nn kinh t ca nc ang pht trin nhng iu
ny cng lm tng tm quan trng ca tri thc v pht trin
kinh t cng c th to ra bt bnh ng gia cc nc ang
pht trin v nc pht trin nu khng c hnh ng no
c thc hin. Khng c gio dc tt, l hng s tip tc pht
trin rng hn v s kh m sa cha c. V tri thc v cng
ngh ang thay i rt nhanh, kha cnh then cht ca gio dc
cng nn c hi t vo vic hc c i gi mi ngi
c song hnh vi thay i. Cch thc truyn thng ca vic
cung cp gio dc nh mt tp cc tri thc c bn lm cho
mi ngi c t cch lm vic ca h l lc hu ri v phi
c thay i hi t vo vic cho mi ngi kh nng truy
157

nhp vo tri thc ang tng ln thng xuyn. Gio dc tiu

hc nn l s tp trung then cht bi v n l nn tng cho bt
k pht trin nng cao no. Nu hc sinh m khng lm ch
c cc k nng c bn v c, vit v s hc, s kh cho h
tham gia vo vic hc lin tc nh trong hc c i. Gio dc
ph thng c s v trung hc, xy dng trn mc tiu hc,
cng phi c ci tin da trn mt k hoch thu o, ni
hc sinh c th c cho cc tu chn v gio dc v vic lm
iu to kh nng cho h ng gp vo tng trng v pht
trin kinh t.
V gio dc l cu phn then cht ca s thnh vng
kinh t, h thng gio dc phi c xem xt trong ng cnh
ca nhng k nng c cn ti trong cng nghip ch khng
phi l tri thc c s do nhng ngi trong hn lm ch o.
Do cng tc gia cc th ch cng nghip v gio dc l bn
cht. Trong x hi tri thc, cng nghip gi vai tr ngy cng
tng trong vic xc nh ci g l cn v ci g khng cn da
trn nhu cu ca h. cc nc pht trin, trng t c vai
tr quan trng trong h thng gio dc bi v h v tr tt hn
cc trng cng pht trin hun luyn theo nhu cu ting
ca cng nghip. Mi ngi thng hi ti sao phn ln cc
trng hng u M li l trng t? Cu tr li n gin c
th l tt c h u nhn c nhng ti tr ln t cng nghip
bi v chng trnh gio dc ca h c may o p ng
nhu cu ca cng nghip. Vi ti tr , cc trng t c th
thu nhng gio s gii nht, lp ra cc phng th nghim
nghin cu tt nht, to ra nhng gio trnh tt nht v tuyn
cc sinh vin gii nht. Trong loi quan h ny, cng nghip c
th yu cu cc trng t thit lp cc chng trnh gip
mi ngi tr thnh ngi hc c i c ng c p ng vi
nhu cu tng ln trong cng nghip v nhng k nng v tri
thc no . hiu qu tt hn, nhiu trng t dng cng
ngh tnh ton v truyn thng hin i to kh nng cho sinh
158

vin truy nhp vo tri thc chuyn dng mt cch nhanh

chng, theo cch thc t lc. iu ny bao gm cc c hi
c cung cp bi e-learning trong vic truyn tri thc gia
cc trng v cng nghip. Trong cng tc thc t ny, sinh
vin c th tng tc vi cc sinh vin khc cc trng khc,
lm vic trn cc d n chung cho cng nghip (kiu d n
Capstone), sinh vin cng c th hc ch lm vic qua mt
min rng cc kiu thc tp, v nghin cu gn lin cng tc
i hc-cng nghip. Tuy nhin, cch tip cn ny s khng c
tc dng nu sinh vin khng cm thy s khn thit hay khng
c nhu cu tip tc hc tp nh i lp vi vic ch nhn bng
cp hn lm. Ti ngh nhiu vic cn c thc hin trong vic
nng cao nhn bit trong sinh vin v x hi v cch tr thnh
x hi tri thc v c ch ln ca vic hc c i.
Bn ti dng nh ng nn ng y hi: Trong trng
hp , ng s gi ci g? Ti bo ng y rng chng ti cn
u t nhiu hn vo gio dc v o to v iu chnh h
thng gio dc p ng nhu cu ca cng nghip v lm
vic hc c i l kha cnh then cht ca gio dc cho mi
ngi c th gip phn tng trng kinh t v lm n thnh nn
kinh t tri thc.

Nn kinh t tri thc-4

L mt gio s lch s, bn ti rt t m v iu xy ra
n cho nn ng y hi: Theo quan im ca ng th n
rt thnh cng trong vic xy dng x hi tri thc bng vic
b qua pha cng nghip nhng ti sao h lm loi quyt
nh ?"
Ti ni vi ng y: Cu tr li l n gin. i vo
pha cng nghip ng phi u t vo kt cu nn nh c in
159

tt, ng x tt v h thng vn ti tt chuyn vt t ti

nh ch to v chuyn sn phm t nh ch to ra th trng.
ng phi xy dng cng bin v sn bay v u t vo my
mc v trang thit b cho cc ngnh cng nghip. Tt c nhng
iu ny u i hi u t rt ln nhng vo nm 1991, nn
kinh t n ti t th v khng th m ng c iu
cho nn chnh ph n quyt nh u t vo gio dc, iu
r hn nhiu so vi kt cu nn. Bng vic tp trung vo gio
dc c cht lng, chnh ph u t vo tng lai v kt qu l
by gi n c lc lng lao ng k nng rt cao, iu gip
to ra x hi tri thc v s thnh vng kinh t. Vi tin thu
c t xut khu dch v nh khon ngoi, n bt u ci
tin kt cu nn v sn sng cng nghip ho t nc. Ti tin
trong mi nm na, n s c nhiu nh my c vn
hnh v qun l bi nhng ngi qun l n c k nng cao
v cui cng s tr thnh mt quc gia cng nghip rt mnh".
Bn ti gt u: Vy thc t n khng b pha
ny m ch o ngc li th t.
Ti ng : Vng, nhng h lm iu mt cch k
diu v l quyt nh ng vo thi im v thm ch l
ngy nay. Nu ng nhn vo vic cng nghip ho ca Trung
Quc th ng s thy rng kt qu khng nh nhau. Trung
Quc i theo l thuyt tin ho bng vic ci tin kt cu nn
ti thit lp nn kinh t cng nghip. Trung Quc c ng s
ln, h thng vn ti tt vi nhiu cng bin v sn bay, in
nc c thit lp tt cho cc xng my. Chnh ph Trung
Quc u t s tin rt ln vo cc d n kt cu nn ln v
vi nhng kt cu nn ti ch ny, Trung Quc thu ht
nhiu u t nc ngoi v cui cng qua hai mi nm, tr
thnh quc gia cng nghip vi nn kinh t tng trng nhanh
nht, bn sn phm trn khp th gii. iu khng may l
Trung Quc khng tp trung vo gio dc cng lc ci cch
kinh t m li tp trung nhiu vo kt cu nn cho nn khi mi
160

s c ti ch, Trung Quc khng c tri thc v k nng

vn hnh chng. Nu ng nhn cn thn, ng s thy rng hu
ht cc xng my ln Trung Quc u l s hu nc
ngoi, trang thit b c nhp khu t nc ngoi v phn ln
nhng ngi qun l cp cao nht ca cc nh my u l
ngi nc ngoi. Khng c tha nhn l c cng nhn k
nng cao, cc nc pht trin ch coi Trung Quc l nc c
lao ng chi ph thp cho cc nh my ca h. Ngy nay khi
cuc khng hong ti chnh ton cu xy ra, cc nc dng
nhp khu th bng nhin Trung Quc vo tnh trng xu: cc
cng ti nc ngoi bt u rt ra v ng ca nh my ca h
y hng triu cng nhn thnh mt vic. iu g s xy ra tip
th vn cn phi c xem nhng ng c th rt ra kt lun
ring ca mnh."
Bn ti tr nn yn lng mt chc ri hi: Vy ng ngh
gio dc l cha kho cho s thnh vng kinh t bi v n cho
quc gia c tri thc cn thit v k nng t nhng ng
cng ni ti vic hc c i l kha cnh quan trng ca x hi
tri thc, sao ng ngh mi ngi phi hc c i h?
Ti bo ng y rng tun trc, mt sinh vin cng hi
ti cng cu hi ny - "Ti mt hn 18 nm trong trng
hc, by gi ti c bng cp v ngh vic. Ti sn sng i
lm, lm ra tin, mua xe, xy dng gia nh, v tn hng cuc
sng nhng ri thy bo ti rng ti cn tip tc hc c i
mnh. Sao ti phi cn hc na?
Cu tr li ca ti l: "Ci nhn truyn thng v gio dc
ni rng trng hc l ni hc sinh ti thu c tri thc,
nhn bng cp v dng tri thc m h hc trong trng
lm vic sng c thoi mi cho phn cn li ca cuc i h.
Tuy nhin, ci nhn hon ton li thi dnh cho thi no
trc v ngy nay vi ton cu ho, vi cnh tranh cao gia
cc nc, khng c iu kiu nh vic vnh vin hay vic lm
161

c i bi v tri thc thay i sau vi nm, nu bn khng gi

cho tri thc ca mnh c cp nht, bn c th b loi ra khi
th trng vic.
Ngy nay, thay i cng ngh ang thch thc gio dc
truyn thng bi v tin b kinh t ch yu ph thuc vo tri
thc v k nng ca cc cng dn. xo b ngho nn quc
gia phi pht trin cc chin lc gio dc gii quyt vi xu
hng ton cu ho. H cn thit lp cc chng trnh ci tin
h thng gio dc. Tt nhin, c nhiu l thuyt v nhiu cu tr
li t cc chuyn gia gio dc nhng ti tin rng vic xy dng
x hi tri thc khng th no tch ri khi vic hc c i,
cng nh nn kinh t tri thc khng th c pht trin m
khng c vic hc lin tc. H thng gio dc truyn thng
cng nhc da trn tp cc tri thc hn lm phi c ci t
cung cp cho mi ngi c hi hc c i, iu gn h thng
gio dc vi nhu cu ca x hi v nn kinh t. lm iu
chng ta phi kim im li mc ch ca gio dc, ni dung
ca n, phng php ca n v vic truyn tri thc, cng nh
s mnh ca trng hc v vai tr ca ngi thy.
Chng ta ang sng trong mt th gii m tri thc tin
ho nhanh chng cho nn h thng gio dc phi c t chc,
cu trc v chuyn giao cho mi cng dn cho h c th p
dng c n mt cch thng minh. Ti dng t Cng dn
ch khng phi l sinh vin bi v h thng gio dc mi
khng nn ch thit k dnh cho nhng ngi tui n trng
(5 ti 25) m cn cho c ngi ln, nhng ngi mun hc.
Trng hc khng nn l ch thy gio ging v hc sinh nghe
mt cch th ng m phi l ni vic hc xy ra, ni thy gio
to iu kin thun li cho vic hc bng cch hng dn hc
sinh vi nhng k nng cn thit cho h c th p dng vo
ngh nghip ca mnh. thc y loi gio dc ny, trng
hc phi thit lp mi quan h vi cng nghip bng vic lm
cho cc chng trnh ging dy ca mnh ging thng vi nhu
162

cu ca cng nghip v chp nhn hnh thc linh hot ca vic

hc. S pht trin kinh t hin thi yu cu giao tip ca gio
dc, kinh t v th trng lao ng. Gio dc phi sn sng
phn ng vi vic thay i nhu cu ca nn kinh t, cng nh
nn kinh t hin i phi m cho vic hc v pht kin khoa
hc. m bo vic hc c i, chnh ph cn to ra h thng
gio dc mi bao qut h thng gio dc chnh thc, vic hc
phi chnh thc v vic hc khng hnh thc pht trin cc tri
thc v k nng khc trong s a dng ca trng hc, cng
nghip v cng ng. Cuc sng hin i yu cu cch tip cn
mi ti gio dc cho cng dn. Trong x hi ang thay i
nhanh chng, gio dc l qu trnh tip din v nn lin tc
c cp nht v nng cp. Ngi lm vic nn c cho kh
nng chn la cc k hoch hc tp khc nhau ci tin tri
thc v k nng ca h.
to kh nng cho ngi lm vic ci tin tri thc ca
h v thch nghi chng vi th trng ang thay i, nhiu iu
kin phi c p ng. Th nht, gio dc lin tc yu cu
ngn qu, do , chnh ph phi c chnh sch v ch o
ng vin gio dc lin tc v u t vo gio dc ngi ln.
Th hai, quan h i tc cht ch hn gia h thng gio dc
v cng nghip s gip ti tr cc ngun ti nguyn cn cho
vic ci tin tri thc v k nng ca cng nhn. cung cp
cho mi ngi cc c hi hc c i, chnh ph s cn cung
cp thm vic truy nhp vo tri thc gio dc bao la vi hng
dn ng v dch v t vn.

Nn kinh t tri thc-5

Ngy nay, dn li chnh cho tng trng kinh t l trong
min cng ngh cao. Cng ngh ang c pht trin v
thng mi ho nhiu a im ni c dn c vi gio dc
163

cao hn lm sinh ra tri thc mi v tng mi. Cng vin

cng nghip Stanford, c xy dng trn mnh t i hc, l
ni sinh thnh nn Thung lng Silicon. a con u tin l mt
cng ti do hai sinh vin Stanford sng lp, William Hewlett and
David Packard vo nm 1937. Ngy nay Thung lng Silicon l
nh ca hn ba nghn cng ti, hng triu cng nhn k thut v
tp trung cao nhng ngi giu c hn bt k ni no trn tri
t. Tip theo Thung lng Silicon l trung tm cng ngh cao
dc ng 128 gn Vin Cng ngh Massachusetts (MIT)
Boston. N c gi l "Th ca Cng ngh sinh hc vi
hng nghn nh khoa hc v cc cng ti cng ngh sinh hc. C
trn bn mi trung tm cng ngh cao nh th tn ti trn th
gii, ni cc cng ti khi nghip, cc phng th nghim, c s
ti chnh v cc cng ti t hi, to ra mi trng doanh nghip
nng ng gn tri thc, ti chnh v cc c hi ln li. Trong
nhng nm 60 v 70, phn ln cc trung tm cng ngh cao
u M v Chu u (Anh, c, Php, Phn Lan v Thu
in) nhng u nhng nm 1980 nhiu trung tm c
thm vo danh sch t Nht Bn, Hn Quc, Brazil, Trung
Quc, Australia, Canada, Singapore, Israel, v n . Cc
trung tm ny l u mi cho pht kin, sng to tri thc vi
nhiu vic dnh cho cng nhn tri thc v cui cng l s thnh
vng kinh t.
c coi l trung tm cng ngh cao quc gia phi
p ng ba nhn t then cht:
1.

H thng gio dc quc gia m cho i chng ch khng

phi ch mt s thnh phn u t c la chn, v to ra
lc lng lao ng vi k nng c lin quan;

2.

S tn ti ca h thng nghin cu v pht trin (R&D)

vi tim nng tin ho thnh ngnh cng nghip pht
trin y v

164

3.

Kt cu nn cng ngh thng tin truyn thng (ICT) c

pht trin hp l i din bi in v dch v truyn thng
(in thoi) k c bng rng cho Internet.

in v in thoi vn l thch thc chnh cho nhiu

nc ang pht trin. Theo mt s bo co chnh ph, in ch
mi t ti mt ba dn s. C 1 in thoi cho 2000 ngi
cc nc ngho, 1 cho 250 ngi cc nc ang pht trin v
1.2 cho 1 ngi cc nc pht trin. Internet, nhn t then
cht to iu kin cho kinh t tri thc cng l thch thc chnh.
C 1 ngi dng Internet trn 5000 ngi chu Phi, so vi 1
ngi dng trn 6 ngi chu u v Bc M. S my tnh
trn 1000 ngi l t hn 1 chu Phi, 22 Trung ng, 38
Nam M, 172 Singapore v 348 chu u. Nhng thch thc
ny hay l hng gia C cng ngh v Khng c r rng
phn chia cc nc pht trin v ang pht trin tng ng
vi kh nng ca h dng, thch nghi, sn xut v chuyn giao
tri thc k thut. Nu l hng ny cn khng thay i, nhiu
quc gia ang pht trin s vn mt sc mua ca mnh, v dn
dn m nht i khi th trng ton cu v khng bao gi c
kh nng phc hi c. y l l do ti sao iu rt quan trng
cn ch ti s kin ny: Vi ton cu ho, k nhanh nht s
thng k chm, v nc thch nghi nhanh chng s c u th
hn hn cc nc cn li.
Lm sao mt nc c th tr thnh nc C cng ngh
hay c kh nng c c li th ca cng ngh xy dng
nn kinh t ca mnh? Chng trnh pht trin Lin hp quc
(UNDP) a ra Ch s thnh tu cng ngh (TAI) cung
cp so snh thnh tu ca cc nc trong vic to ra cng ngh
v xy dng k nng lm ch pht kin. TAI l mt ch s hp
thnh da trn bn nhn t, cng vi cc ch bo nh lng
cho tng vic:

165

1.

To ra cng ngh (s bng pht minh theo u ngi, s

ln nhn tin bn quyn v cp php t nc ngoi theo
u ngi)

2.

Pht tn ca pht kin mi (s my ch Internet theo u

ngi, s ln xut khu cng ngh cao nh phn chung
ca tt c cc xut khu hng ho c ch to)

3.

Pht tn ca pht kin c (s in thoi theo u ngi

(c c nh v di ng), s lng tiu th in theo u
ngi)

4.

Tri thc & K nng (s nm trung bnh hc ph thng ca

dn s t 15 tui tr ln, t l tuyn th mc cp ba
trong khoa hc, ton hc v k ngh)

Cc gi tr TAI vy c tnh trong min 0.744 cho Phn

Lan, 0.733 cho M, 0.703 cho Thu in v 0.698 cho Nht
Bn mc nh, cho 0.066 vi Mozambique mc y. Trong
danh sch 72 nc m c th tnh c TAI, r rng ch ra
c bn nhm:
1.

Nhm lnh o, vi TAI trn 0.5, ang mi nhn ca

vic pht kin cng ngh bn vng.

2.

Nhm lnh o tim nng, vi TAI gia 0.35 v 0.49,

u t vo vic pht trin tri thc v k nng mc cao
nhng pht kin mi c cht t.

3.

Nhm chp nhn nng ng, vi TAI gia 0.20 v 0.34

nng ng trong vic dng cng ngh mi, nhng trong
ng dng vn khng y v chm.

4.

Nhm th yu, vi TAI di 0.20 trong phn ln dn

s khng c li ngay c t cc cng ngh c nh in,
nc sch v in thoi.

166

Trong nhm lnh o hng u c Hn Quc (ng th 5

vi TAI 0.666), Singapore (ng th 10 vi TAI 0.585) v
Israel (ng th 18 vi TAI 0.585). Nhm lnh o tim nng
c Ty Ban Nha (ng th 19 vi TAI 0.481), Hi Lp (ng
th 26 vi TAI 0.437), Malaysia (ng th 30 vi TAI 0.396),
v Mexico (ng th 32 vi TAI 0.389). Nhm chp nhn nng
ng bao gm Uruguay (ng th 38 vi TAI 0.343), v Thi
lan (ng th 40 vi TAI 0.255). Nhm th yu l Nicaragua
(ng th 64 vi TAI 0.185), theo sau l Pakistan vi TAI
0.167.
Mi nm, Vin qun l v pht trin (IMD) phn tch tnh
cnh tranh ca cc nc v xp hng h theo hiu nng kinh t,
tnh hiu qu ca chnh ph, tnh hiu qu ca khu vc t, v
kt cu nn. R rng c mi tng quan mnh m gia nng
lc thnh t cng ngh v sc mnh cnh tranh ca quc gia
trong th trng ton cu. Hn na, khi ngnh cng nghip
cng ngh mnh nh trng hp ca Hn Quc v Malaysia,
n ch ra tnh xc thc v sc mnh cnh tranh v tim nng
cao cho pht trin kinh t, thm ch cn nhanh hn cc nc
dn u khc. Theo IMD, tng trng kinh t c o bng kt
qu ca vic tng ci vo nh vn v lao ng, hay vic dng
vn v lao ng theo cch thc hiu sut hn nh vic p dng
tri thc vo sn xut cng nghip c nng sut, cht lng
cao.
Nhn t then cht gip tng trng kinh t l h thng
gio dc bi v n ng vai tr kp nh cc cu phn ca ca
gio dc quc gia v h thng R&D. Gio dc ng gp cho
vic pht trin k nng v tri thc m c th thc y thm pht
kin v em ti nhiu vn hn thc y tng trng kinh t.
i hc ngy nay c coi l xng tri thc hay trung tm
ca nn kinh t tri thc. Chc nng c bn ca i hc l: 1)
nng lc hun luyn lc lng lao ng c cht lng, k c
cc nh khoa hc, cc nh chuyn mn, cc nh k thut, cc
167

gio vin cho gio dc ph thng c s v ph thng trung hc,

cng nh chnh ph tng lai, dch v dn s v lnh o
doanh nghip; 2) nng lc pht sinh tri thc qua mi loi hot
ng nghin cu v pht trin; v 3) nng lc truy nhp vo tri
thc ton cu hin c v thch nghi n cho a phng ci
tin nn kinh t v sc mnh cnh tranh ca quc gia. Nn kinh
t c dn li theo tri thc khng ch yu cu k nng cao ca
lc lng lao ng, m cn cp nht lin tc thch ng vi
nhu cu thay i ca th trng. T l tng ln trong cc vic
lm c yu cu phm cht mc i hc c mi ngi trng
i tng tc mt cch c ngha trong vi nm ti. Vic hc c
i v gio dc lin tc s c trng i m rng bao qut
mi kiu cng nhn.
Ngy nay cc nc ang pht trin, gio dc i hc
ang chu sc p phi phc v nhiu sinh vin hn, k c ngi
ln quay v trng hc tri thc ph hay cc cng nhn vn
ang lm vic trong cng nghip, nhng khng my i hc
sn sng nhn bc tip ny. Nhiu gio trnh vn cn tp
trung vo l thuyt, vo cng ngh lc hu, v vo tri thc
khng cn lin quan ti cng nghip. Trong nn kinh t tri
thc, th trng gio dc ton cu tn ti tuyn m sinh vin
t khp th gii da trn nhu cu tng ln v bng cp v
chng ch c tha nhn quc t. Do nhiu sinh vin ang
tm kim gio dc i hc cc nc dn u vi mong i
tm c c hi vic lm tt nht v sng thun tin trong x
hi tri thc. Cc i hc M c li nht do xu hng
ny, mi nm, gn na triu sinh vin t cc nc khc ti hc
tp M ng gp $ 11 t la cho nn kinh t M. Mi nc
hng u c sinh vin nc ngoi M l: Trung Quc, n ,
Nht Bn, Hn Quc, i loan, Indonesia, Thi lan, v Mexico.
Ti tin rng trong nn kinh t tri thc, chnh sch lin
quan ti gio dc phi c xem nh nhng cu phn b sung
v tch hp ca chnh sch pht trin kinh t quc gia c
168

hnh thnh cho php p ng nhanh chng vi mi trng

ton cu ang thay i. Cc i hc phi chp nhn s kin l
cc chng trnh gio dc khng nn c xy dng bi mt
mnh cng ng hn lm m phi c xy dng bng s cng
tc gia i hc, cng nghip v chnh ph. Cng ng hn
lm khng phi l ngi ch ca cc i hc m l cc cng
dn, do vn ho ca c quyn hn lm vi chi ph cng
khng th tip tc tn ti trong nn kinh t tri thc. Thay v th,
mi gio dc u phi gn vi ch li ca x hi, quc gia v
cng dn ca n.

169

170

7. X hi tri thc

X hi tri thc-1
Trong ton b lch s, tri thc tng l quan trng cho
nhn loi ci tin cht lng cuc sng. iu tng thay
i qua nhiu th k l c trng ca tri thc, v cc qui trnh
qua n c to ra, c chuyn giao, c hc tp v c
p dng.
Tin b cng ngh bt u bng pht kin v tng
mi, ri c chng minh bi cc l thuyt khoa hc, v cui
cng c thng mi ho bi kinh doanh trong cc ngnh
cng nghip. Pht kin l suy ngh bn ngoi ci thng thng
v to ra ci g mi bng quan st v pht trin. Cch mng
cng nghip bt u vi Thomas Newcomen v James Watt,
nhng ngi pht trin v thng mi ho ng c hi nc
vo cui th k 18. H l nhng nh k thut khng c gio
dc chnh thc hay khng c bng cp i hc nhng tin vo
my mc v sc mnh ca hi nc. Sau pht minh ca h, cc
i hc bt u nghin cu tng ca h v hnh thnh nn
cc l thuyt nh lut nhit ng hc v bt u cc xu hng
171

khm ph khoa hc dn ti cuc cch mng cng nghip ho

vo th k 19. Khi mt tng c th c thng mi ho,
cc nh u t v nh ti chnh s ti vn ho n v to ra
doanh nghip, nhiu doanh nghip s hnh thnh nn ngnh
cng nghip, v cc ngnh cng nghip to ra vic lm v c
hi kinh t. Mc du nhiu pht minh c to ra chu u
nhng mi trng vo thi li khng sn sng. Cc nh pht
kin khng c gio dc chnh thc khng c cng ng
hn lm knh trng, nhiu ngi b ch nho hay ci, v
khng c chp thun ca cng ng hn lm, cc nh pht
kin khng th kim c h tr ti chnh tip tc nghin
cu ca h cho nn nhiu ngi b chu u v nh c M.
Hai nh pht kin ni ting nht, Graham Bell v Thomas
Edison khng c gio dc chnh thc. H lm vic trong cc
phng th nghim gn nh bng cch th v sai trc khi to ra
sn phm dn ti cng ngh mi, iu hnh thnh nn c s
cho ngnh cng nghip mi M. S kin ng quan tm l
M, mc du vn trong qu trnh pht trin, c nhng nh ti
chnh sn lng nhn ri ro nh J.P Morgan v Vanderbilt. Mt
trch dn ni ting t ng J.P Morgan ti ng Thomas Edison:
Bn c pht minh i, cn ti c ti tr cho bt k ci g bn
cn ri c hai ta c th lm ra tin, nhiu tin. Tuy nhin, ng
Edison khng giu nhng ng Morgan li l ngi giu nht
Ph Wall v ngy nay cng ti ca ng y vn l mt trong
nhng th ch u t vn ln nht M. Thi k gia th k 18
ti bt u th k 20 nh du vic ti ca x hi cng nghip
c c trng bi cng ngh v cng nghip. Pht kin cng
ngh c ti tr bi cc nh u t ny sinh trong vic pht
trin vi ngnh cng nghip (ho cht, thp, du, xe hi, ng
st v khng gian v.v.) v tr thnh dn li chnh cho tng
trng kinh t M vi cc nh my qui m ln, dy chuyn
lp ra sn xut s lng ln hng ho c bn trn khp
th gii.
172

Khm ph quan trng nht ca th k 20, iu lm thay

i ton b h thng khoa hc v hnh thnh nn x hi tri thc
ngy nay l l thuyt lng t. L thuyt mi ny lm thay
i cch hiu v vi th gii mt cch trit , v m ra khoa
hc mi nh vt l nguyn t v vt l ht nhn. Nhnh vt l
ny to ra lnh vc khc ca vt l trng thi rn, iu dn
ti pht trin in t v cc vt liu tin tin. Bt u vi my
tnh in t tc cao u tin nm 1946, vic pht minh ra
bng bn dn v l thuyt truyn thng m ra nhng cng ngh
v cng nghip mi, iu lm thay i su sc cuc sng
ca chng ta: Cng ngh thng tin v truyn thng v cng
ngh sinh hc.
Cng ngh thng tin v truyn thng (ICT) bao gm cc
pht kin trong vi in t, tnh ton (phn cng v phn mm),
vin thng, v quang t (b vi x l, cht bn dn, si quang)
to kh nng cho x l, lu gi, truyn khi lng d liu
khng l qua mng truyn thng. Pht kin trong cng ngh vi
x l dn ti gp i nng lc tnh ton c mi 18-24 thng
(lut Moore), v trong cng ngh si quang gp i bng thng
c mi 6 thng (lut Gilder). Cc lut ny khng ch gim chi
ph m cn tng tc cho php lnh vc ny bnh trng trn
ton th gii vi t l ng k. Th trng ton cu v cng
ngh thng tin, mi 327 t l nm 1997, c trng i ln
ti 3 nghn t la trc nm 2010. Internet tng trng
theo hm m, t 16 triu ngi dng nm 1995 ti hn 400
triu ngi dng nm 2000 v ti con s trng i 2 t ngi
dng nm 2010. Nm 1985, chi ph gi 45 triu bit thng tin
trn mt giy qua mt ki l mt si quang xp x 100 la;
nm 1997 iu ny l c th vi chi ph ch 0.05 xu v ngy
nay n c gi t hn 0.0001 xu.
Do , r rng rng cch mng thng tin c to ra bi
cng ngh ICT bin i nhanh chng x hi cng nghip
thnh x hi tri thc.
173

Cu hi l Ci g l khc bit gia x hi cng nghip

v x hi tri thc? Cu tr li c th c tm thy trong vic
bin i trong cng nghip t k thut sn xut s ln sang h
thng ch to linh hot, v gim kch c sn phm. Vi x hi
cng nghip, nhn t chnh l kch c (cng ln hn, cng tt
hn), vi vic tiu th khi lng ln nng lng (kh, du),
khi lng ln vt t th h tr cho vic ch to theo dy
chuyn ln, v lc lng lao ng ln; c bit lao ng chi
ph thp, lm vic trong cng nghip. Tuy nhin, vi x hi
tri thc, nhn t chnh l tc (cng nhanh hn, cng tt hn)
vi cc ngnh cng nghip thay th vt t th bng vt t mi
v tin tin nh silicon v composites. Qu trnh thu nh vi
vic pht trin cc k thut di micro trong in t (LSI v
VLSI), v qui trnh ch to c pht trin mc nano (khoa
hc nano v cng ngh nano) c kim sot bi cc robot
thay v con ngi. Bi v nhng nhn t ny, vic ch to s
dng t nng lng, t lao ng k nng thp m tng cng nhn
c k nng cao c gio dc i hc.
Mt nhn t quan trong m khng my ngi ti l
tc ng ca cng ngh thu nh nh hng ti cc nc
c nn kinh t ph thuc ch yu vo vt t th v xut khu
lao ng. Khi cc nc pht trin dng t v mua t, iu
dn ti vic gim ng k thu nhp xut khu cho cc nc
ang pht trin. Cc nc m nn kinh t ch yu da trn xut
khu vt t th, ch to hng ho, lao ng chi ph thp s mt
vai tr dn li kinh t then cht v khng th p ng c vi
chi ph tng ca vic pht trin kinh t, thnh th ho, cng
nghip ho v mong i ca cc cng dn v hi vng kim
sng ch yu t xut khu ti nguyn. Khng c chin lc
theo kp s tng trng nhanh, nn kinh t cnh tranh cao, h
s khng cn c kh nng tham gia vo thng mi ton cu v
hu qu c th l rt m m.

174

Mt nhn t quan trng khc cng ng l tin b

ca cng ngh sinh hc vi cng ngh ti t hp DNA. Lnh
vc ny ang bin i khoa hc cuc sng, to ra tin b
khng l trong lnh vc y hc v nng nghip. Gn 300 sn
phm sinh dc c chp thun s dng hay ang c
kim nghim bi chnh ph M. Th trng dc phm da
trn gen c d phng tng trng t 2.2 t la nm 1999
thnh 82 t la nm 2010. Cy trng bin i gen tng t 2
triu hectares c trng nm 1996 ln 94 triu hectares nm
2007, 98 % s l Argentina, Brazil, Canada v ring mt
mnh M. C cc bo co rng vi ch o ng, cy trng bin
i gen ny c th sn xut lng thc cho ton th loi
ngi trong mt trm nm. Cu hi l Nu vi nc c th sn
xut lng thc theo s lng ln v vi chi ph thp nhiu th
iu g xy ra cho cc nc m nn kinh t dnh cht vo nng
nghip? Lm sao h c th cnh tranh c? Lm sao h c th
tn ti c? Tt nhin, vn l con ng di trc khi tim
nng y ca cng ngh sinh hc c khm ph ra, vi
nhiu ri ro v sc kho, mi trng v x hi, kinh t c th
c cn c tho lun v gii quyt trc khi ngnh cng
nghip ny c th thc thi tc ng trn qui m ton cu.
Bin i t x hi cng nghip sang x hi tri thc v
nn kinh t ton cu c dn li bi tm quan trng tng ln
ca tri thc, c tri thc k thut v tri thc v thng tin v nhn
bit. Ti tin rng chng ta cn nhn vo trong x hi tri thc t
gc nhn nhn vn, khng ch hi t vo cch p dng tri thc
m cn vo cch phn tch mi thng tin chng ta c th ra
quyt nh ng lm li cho gia nh, x hi, quc gia v mi
trng chng ta. Cng nh ng c hi nc v in khai
thc nng lng lm cho cuc cch mng cng nghip thnh c
th, cc t ph s thc v gen ang thay i cch chng ta
ngh hnh thnh nn c s ca x hi tri thc.

175

X hi tri thc-2
Trong x hi tri thc, ngi c tri thc l nhn t then
cht cho pht kin, l ngi dn li chnh cho tng trng kinh
t, v l ngi quyt nh chnh cho tnh cnh tranh trong
thng mi ton cu. Ngy nay cc nc khng th l thuc
ch vo ti nguyn quc gia nh ngun xut khu chnh cho
thnh vng kinh t m phi hi t ngy cng nhiu vo vic t
hp pht kin k thut v p dng tri thc. Ta hy xem Nht
Bn t thi Phc hng Minh Tr nm 1863. Sau khi b ngi
nc ngoi lm mt th din v b buc phi m ca t nc
cho thng mi, Nht Bn lp tc tp trung n lc ca mnh
vo gio dc, c bit vo nghin cu khoa hc v cng ngh.
Chng c g phi ngc nhin l ngy nay nc giu nht v
pht trin nht chu l Nht Bn. Sau Th chin 2, nn
kinh t ca Hn Quc b tn ph v c cng ch s kinh t nh
cc nc chu Phi nh Ghana, Mozambique v Angola. Bng
u t vo gio dc, ngy nay Hn Quc l nc pht trin
nht ng th hai chu , ch thp hn Nht Bn na chm.
Tnh hung tng t c th thy Singapore v i Loan, c
hai u tp trung vo ci tin gio dc, v c hai u tr thnh
cc cng quc kinh t mnh.
Mt nhn t then cht trong ci tin gio dc l vic ni
ln ca i hc t. Danh sch i hc hng u trn th gii
bao gm hu ht cc i hc t. Tm trong s mi i hc
hng u M l i hc t. Cc nc nh n , Brazil, v
Argentina khng thu c bc ngot c ngha v u t ca
h vo gio dc bi v nn gio dc ca h b cht li trong
cc i hc nh nc, vi h thng phn cp hn lm khng
khuyn khch thay i. Trong nn kinh t tri thc, cc i hc
t c nhiu tin, tri thc v nhn s hn dnh cho pht kin
cng ngh bi v h c ng c khc. Trong nhng quc gia
pht trin phn ca i hc t trong cc hot ng nghin cu
176

v pht trin quc gia l 50-60 phn trm, c di dng ti

chnh v thc hin, trong khi i hc nh nc v cn bn
chim t hn 15-20 phn trm hot ng. Vi ti chnh tt hn
bi cng nghip, cc phng th nghim nghin cu tt hn, cc
i hc t hp dn cc gio s gii hn, cc sinh vin gii hn
v c kh nng to ra nhiu nghin cu thnh cng hn vi
nhng kt qu c ngha. Cng tc gia cng nghip v i
hc t l mt trong nhng nhn t then cht trong x hi tri
thc. Trong thi k 1995-2000, vn c u t vo nghin
cu t tng t 5 t l ti 105 t la USA; t 19 triu
l ti 3 t la Anh; t 21 triu la ti 2 t la Nht
Bn; t13 triu l ti 2 t l c; t 8 triu la ti 1.5
t la Php. Tt c nhng nghin cu ny lm pht sinh
kt qu hng nghn t la trong doanh nghip cng ngh cao
v nhng sn phm ny bt u chim phn t l tng ln
nhanh chng trong thng mi ton cu. T l cc sn phm
c ch to vi ni dung cng ngh cao (my tnh, in thoi,
ti vi, v cc thit b in t v.v.) trong thng mi quc t
chuyn t 30 phn trm nm 1976 ti 84 phn trm nm 2000.
Tng khi lng xut khu sn phm cng ngh cao ca cc
nc dn u trong lnh vc ny l 1097 t la. M, Nht Bn,
c v Anh chim ti 82 phn trm th trng ny.
Da trn nhng d liu ny, ti tin rng tnh nng then
cht ca nn kinh t tri thc l s tn ti ca h thng gio
dc cng nghin cu v pht trin, ci to kh nng cho t
nc tr thnh nc c thu nhp ln t sn phm cng ngh
cao cng nh t tin bn quyn v ph s dng. Bng vic c
nng lc trong cng ngh cao, t nc c th l ngi chi
then cht trong thng mi ton cu. Mc du c vi nh
ngha v x hi tri thc, nhng da trn cc d liu trn, ti
ngh chng ta c th nh ngha x hi tri thc l mt quc gia
vi dn s l lc lng lao ng c gio dc cao, c dn li
bi nn kinh t tri thc, da trn sng to v pht minh tri thc.
177

Vy ti sao mt nc li mun tr thnh x hi tri thc?

Vi ton cu ho, cnh tranh gia cc quc gia s tr nn d
di v khng c tri thc v k nng theo kp, mt s nc s
b b li sau. Vi tin b cng ngh, mt s nc s chim u
th hn cc nc khc bng vic x ph thi c hi v m
nh my ch to nhim cao nc khc, do vy tn ph t
ca h. Khng c thc n v nc sch, h khng th sng
c. Mt s nc pht trin s giu hn v nhiu nc
ang pht trin c th tr nn ngho hn v c th khng c
kh nng bt kp. D liu t Lin hp quc chng minh
rng c s khc bit trn 400 ln gia GDP theo u ngi ca
Thu S v Mozambique. Ts. Jeffrey Sachs ca i hc
Harvard ni v th gii tng lai b phn chia bi tuyn
"C" v "Khng c" cng ngh. ng y ca ngi tin b n
tng ca khoa hc v cng ngh, nhng cng cnh bo v l
hng cng ngh ang lan rng gia cc quc gia. Theo tnh
ton ca ng y, ch mt phn su dn s th gii kim sot
gn nh tt c pht kin k thut ca th gii, bn hng ho v
sn phm cho mt na dn s th gii, nhng ngi c th tiu
th cc cng ngh ny. Phn cn li ca dn s th gii c
phn lp l "b ct ri vi cng ngh" v s b loi ra ngoi.
Vi tin b trong tnh ton, truyn thng, v cng ngh sinh
hc, mt s quc gia c th kim sot hu ht th gii bi v h
c phng tin cng nh c cc nhu cu con ngi c s nh
thc n, v nc sch.
Ts Sachs d on rng chin tranh th gii tip sau s
khng phi l chin tranh da trn v kh m da trn thc n
v tt c cc nc pht trin u c v kh hu dit hng lot
v khng mun b hu dit ton b cho nn h s tin hnh
chin tranh v thc n v nc ung. trnh iu ny, Ts
Sachs ku gi s tr gip ti chnh v cng ngh t cc nc
pht trin gip h vt qua l hng cng ngh. Nhiu
thng k chng minh quan im ca ng y bi v nng lc
178

cng ngh qu thc c tp trung trong tay ca vi nc.

Hiu s kin ny, gn y mt s nc, thng qua u t ng
n vo gio dc v chnh sch sng to, len vo lin minh
cc nc hng u v k thut, trong s c Singapore, Hn
Quc, Malaysia, v Mexico.
Hn bao gi ht, ti tin rng u t vo gio dc l quan
trng. Khng ai ni iu l d dng nhng chng ta cn lm
iu cho th h tip. Chng ta phi dn n lc to ra h
thng gio dc tt nht cng nghin cu v pht trin. Chng ta
cn u t nhiu vo cng ngh c lc lng lao ng c
gio dc xy dng nn kinh t v bt kp vi xu hng ton
cu. Nu chng ta vt qua c nhiu chng ngi trong
qu kh, ti khng thy c l do g dng li by gi.

X hi tri thc-3
Vi nhiu nc, ton cu ho ngha l c hi kinh doanh
v th trng mi. Ln sng u tin ca ton cu ho l m th
trng mi cho cc cng ti cc nc pht trin bn sn
phm cho khch hng nc ang pht trin nhng cui cng
xu hng ny b o ngc khi cnh tranh gia cc nc tr
nn mnh lit hn. Ln sng th hai ca ton cu ho by gi
bt u hnh thnh, nhng cng ngh thc by nh internet cho
php cng ti v danh cung cp sn phm v dch v cho
khch hng bt k u v vo bt k lc no. Chng hn mt
cng ti nh mt lng xa xi chu Phi c th to ra mt
website bn sn phm cho khch hng New York, Paris,
v Hong Kong, chng no h c phng tin gi hng ho cho
khch hng nhanh chng v tho ng. Mt k s phn mm
vi k nng chuyn mn Ba Lan c th d dng lm vic cho
mt cng ti California m khng phi ri khi Ba lan, v
179

ngi c th i lng t hn nhiu, v chi ph sng Ba

Lan thp hn, ngi c th cnh tranh vi cc k s khc
M. Nhng ngi cnh tranh ln sng th hai ny ni ln t
mi ngc ngch trn th gii ng gp cho mt xu hng ton
cu mi hng ti sn phm ho nhiu hn, lm cho mi cng
ti u kh khn hn trong vic duy tr vai tr chi phi trn th
trng. Vi ln sng ton cu ho th hai ny, cc nc ang
pht trin c th bt kp hay vt qua cc nc pht trin
bi v qui tc kinh doanh thay i: K ln s KHNG nh
bi k nh, nhng k nhanh S nh bi k chm.
Ta hy nhn vo mt s s kin: vic chp nhn rng ri
cng ngh thng tin lm cho mt s nc ang pht trin i
nhanh hn cc cng quc ton cu trong khung cnh pht
kin i mi. Tp ch Time lu vo u nm 2008 rng, mc
du c tng trng hng nm 4.7% v ng dng bng pht
minh ton cu, con s bng pht minh Trung Quc, t 1995
ti 2005, tng 800%. Da trn d liu ny, tp ch Time d
on rng nhiu pht kin v bng pht minh tng lai v khoa
hc v cng ngh c th dn ti t cc nc ang pht trin bi
v h tp trung nhiu hn vo cc min ny v min ny c th
thay i cn bng kinh t thin v h nhiu hn. Theo mt
nghin cu ca i hc Harvard, n 2025, nn kinh t ca
Brazil, n v Trung Quc c d phng tng trng mt
na kch c ca Nhm G7, vn bao gm Php, c, Italy,
Nht, Nga, Anh v M. Ngy nay nn kinh t ca ba nc ny
ch cha t hn 15% ca G7. Lm sao h c th i t 15% ti
50% trong mt thi gian rt ngn? i hc Harvard kt lun
rng chnh ph Trung Quc, n v Brazil hiu u th ca
ton cu ho v vic thit lp nn cng nghip tri thc cho nn
h u t nng vo gio dc v cng ngh tng tc xu
hng ny. S kin l Trung Quc v n cho tt nghip
trn mt triu k s hng nm l du hiu rng h ang lp k
hoch chi phi min ny. S kin khc l c hai chnh ph
180

Trung Quc v Brazil u khuyn khch vic dng nng lng

mt tri v sc gi trnh ph thuc vo du v trnh vic m
ln ton cu l du hiu mnh khc rng h ang tin ln hng
u trong khi M, ngi ta vn cn tranh ci chng i ti kt
lun no, liu vic m ln ton cu l hin tng t nhin hay
n do vic cng nghip ho ca con ngi gy ra.
Ngy nay, vi gio dc v phng hng ng, pht kin
cng ngh khng cn l tm nh hng ring ca cc cng ti
trong nn kinh t pht trin. Thi i thng tin ang thay th
thi i cng nghip, hi t vo cng ngh cao, c bit cc qui
trnh cng ngh xanh. Cc doanh nghip cng ngh mi ny l
ng c tng trng dn li cc c hi mi trong ci tin kinh
t, nng sut, pht kin v gia tng gi tr cho kinh doanh. Th
gii "phng hn" tc ng ti c cc nc v ang pht
trin khi kinh doanh tip tc thay i v iu chnh. Hin thi
nhiu nc ang pht trin ci ln ln sng cng ngh v
khng ch n thun nhn mnh v sn xut ch to. Trung
Quc dch chuyn nhiu nh my ch to sang cc nc
khc v hi t nhiu hn vo cng ngh cao nh in t v
vin thng. Brazil ang t nhiu n lc hn vo cng ngh
sinh hc xem nh nhn t to kh nng kinh t then cht thay
v cc nh my dy chuyn lp rp trc y. Tuy nhin, nhiu
nc ang pht trin vn duy tr vic lp rp ch to thay v
chuyn sang xut khu cng ngh cao" mc cho tc ng c
hi ca cng nghip ho v vic ph hng t ai vnh vin ca
h. L do chnh l thiu tri thc v k nng lm nhng thay
i cng ngh xy ra bi v h thng gio dc ca h khng
c thit k bt kp vi nhng thay i ny. Nhiu nc
chu Phi v Trung M s tip tc vt ln bi v h khng c
vin kin, kt cu nn, k nng qun l v k thut, h thng
gio dc hi t vo khoa hc gii quyt cc chng ngi
nh ngho nn, ti phm, v tht hc. Nhiu nc c th b
ngt ra khi xu hng ton cu mi v b b li sau m
181

khng hi vng g theo kp do s mnh lit ca cnh tranh ton

cu.
Xu hng ton cu ho cng ang nm nhiu cng ti vo
khng hong bi v mi trng kinh doanh thay i nhanh hn
h c th bao qut c. Nhiu m hnh kinh doanh da trn
cu trc cng nhc khng th p dng c qua cc bin gii
kinh t v vn ho. Trong khi mi cng ti u c m hnh kinh
doanh duy nht ng gp cho s thnh cng ca n, mt cng
ti ton cu phi gi cn bng m hnh kinh doanh ca mnh vi
vn ho duy nht ca cc nc mi, vng mi hay th trng
mi. Ts. Robert Rycroft ti i hc George Washington d
on rng trong mi nm ti, m hnh kinh doanh s thay i
t m rng cng ngh sang cng tc cng ngh. Cch tip cn
m rng truyn thng c dn li bi vic kim sot ngn
sch kinh doanh cng nhc v cu trc t chc phn cp cng
s khng c tc dng trong mi trng ton cu linh hot.
tn ti trong th k 21, cc cng ti ton cu phi hi t vo vic
cc b ho c kt mng cc th trng, vi nhn mnh vo qui
trnh, cng ngh v con ngi, do vy lm cn bng vic tp
trung ho v phi tp trung ho. Trong ci phc tp th trng
ton cu ho, hiu nng thnh cng s da trn bn nng lc:
Kh nng cng tc, kh nng hiu v p ng vi thay i, kh
nng bn a ho, v kh nng pht kin.
Cc yu cu nng lc mi ny s thay i cch cc
trng kinh doanh cung cp o to qun l c bit trong
chng trnh MBA. Ts. Rycroft tin rng vi ton cu ho,
Qun l h thng tin (MIS) hay Qun l cng ngh thng tin
(MSIT) s ph hp hn so vi chng trnh Thc s v qun
tr kinh doanh (MBA). Phn ln chng trnh MBA u hi t
vo ti chnh v qun l da trn m hnh kinh doanh ca vn
ho phng ty ni t chc phn cp v kim sot trn
xung l chun. Vi cng ngh by gi ng vai tr chin
lc quan trng, vic ging thng kinh doanh v cng ngh l
182

s hi t chnh ca cc chng trnh MIS v MSIT v s linh

hot ny mang tnh thch ng vi m hnh kinh doanh ton cu
hn l m hnh MBA. ng y kt lun vic nghin cu ca
mnh bng vic ng vin qun l cp cao:
Kim im li cch tip cn ca cng ti ti ton cu ho
v ti sn xem liu b phn cng ngh thng tin c h tr cho
th trng ton cu khng.

a pht kin v cng ngh thng tin ln nh ca danh

sch u tin chin lc.

Thit lp cc chng trnh hun luyn lm cho cn

b quen thuc vi c hon cnh cng ngh v vn ho
cho cc th trng m trong cng ti vn hnh v c
nh vn hnh.

Pht trin cu trc t chc linh hot to kh nng v

duy tr m hnh kinh doanh cng tc.

To kh nng cc qui trnh to ra con ng cng tc

gia cng ti v khch hng bn ngoi.

ng y cng tin rng khch hng ton cu, c to iu

kin bi lung thng tin v tin t do, s nh ngha li cu trc
kinh t, thng mi, lut php, vn ho, x hi v cng ti. Vi
ton cu ho, khng nc no c th ng c lp m l mt
phn ca mng ton cu v cc nc vi cng ngh thng tin
v truyn thng mnh s c li nht. ng y d on rng s
c:

Sc p lin tc ln tho thun thng mi gia cc

nc lm gim ro cn thng mi. Sc p nh vy
s lm tng tch hp dy chuyn cung cp v s tng
thuc, dn li cng tc v chia s cng ngh.

183

Tnh bin thi tng ln v vic ly li cn bng ca

lung ngn qu gia cc nc s nh hnh li cc tho
thun thng mi ton cu.

Vic phn phi li c ngha v lin tc cc k nng

trn qui m ton cu ni mi ngi c th lm vic cho
cc cng ti ton cu m khng phi i v tr.

Nhu cu v ti nng s tip tc tng ln c bit trong

phn mm v cng ngh thng tin.

Nhiu mng truyn thng to iu kin cho vic chuyn

d liu v tri thc khng ngng, thi gian thc gia cc
nc.

tn dng u th ca xu hng ny, cc nc ang

pht trin phi hi t vo pht trin gio dc thng tin v cng
ngh mnh m bo rng t nc c ti nng p ng
cho nhng c hi mi v thay i ny. Khng c k nng v tri
thc trong min ny, c th l t nc s b ngt khi mng
kinh doanh ton cu. Bng vic c lc lng lao ng mnh,
cc nc ang pht trin c th tng tc s tng trng kinh t
ca mnh thng qua ghp ni ton cu v ng vin vic pht
trin khu vc iu c th cnh tranh v bt kp vi cc nc
khc.

X hi tri thc-4
Trong tng lai gn, x hi tri thc s yu cu mi ngi
hc tp, t tin vo kh nng hc, sn lng hc iu mi, v sn
sng i din vi thch thc ca ton cu ho. Nu mi ngi
khng chn tr thnh ngi hc c i, h s chu trch nhim
cho vic ngn cn x hi hin thi ca h khng bin i thnh
x hi tri thc.
184

Ti sao chng ta cn x hi tri thc? Ngy nay cng ngh

thay i nhanh hn kh nng chng ta x l thay i. Con
ngi tng trn tri t trong qung 7 triu nm, nhng 80
phn trm cc tin b trong cng ngh ch mi xut hin trong
100 nm qua. T l ny ang tng tc, khng chm i. Nhiu
thng tin c to ra trong 30 nm qua cn nhiu hn trong
5,000 nm trc . Nu chng ta khng chp nhn s kin
ny, chng ta khng bao gi hiu c ti sao chng ta cn tr
thnh x hi tri thc. Nu x hi khng hc iu mi v tin
ho, n s i dn vo hn n, bo hnh v s b xo b. Ch
kh nng hc mi c th cung cp s n nh v chng ta cng
chng li lu hn, chng ta cng tt li xa hn v cng kh
ui kp hn.
Tr khng hc khng th ln c. Tr khng th ln
c th khng th trng thnh v cnh tranh c vi tr
khc. X hi khng hc tp khng th pht trin. X hi khng
th pht trin th khng th trng thnh v cnh tranh c
vi cc x hi khc. Vi xu hng ton cu ho, mi x hi
u phi c tnh cnh tranh sng cn. Trong qu kh, mt s
x hi chn khng cnh tranh bng vic gi c lp nhng
vi xu hng ton cu ho, mi s u ang thay i. Bn
khng th dng li mt th gii ang thay i bng vic khng
tham gia vo n bi v mi th u c tch hp y v
lin thuc ln nhau. L ngi k s phn mm, chng ta gii
quyt thay i hng ngy. Chng ta bit phn mm s thay i;
chng ta mong i n thay i v chng ta lin tc iu chnh
iu chng ta phi lm. Hm qua chng ta c COBOL,
FORTRAN v Pascal nhng hm nay chng ta c C, C++, C#
v Java v ti chc chn ngy mai chng ta s c ci g
khc. Chng ta phi tha nhn rng cc x hi ngy nay khng
khc bit.
T chc phn mm thnh cng trong mi trng cnh
tranh cao ny s l nhng t chc tha nhn rng iu thng
185

hng duy nht l thay i. Gii quyt vi thay i i hi

chng ta t duy li cch chng ta gio dc cng nhn, nhng
ngi s qun l v ng gp cho thay i . Vic hc v hc
li thng xuyn l mu cht c tnh cnh tranh. Kh nng
hc nhanh hn ngi khc l im phn bit. Gii quyt vi
thay i l iu x hi tri thc tt c l g v chng ta c th
thay i nhanh ti u s xc nh ra liu chng ta c th cnh
tranh trong nn kinh t ton cu ny hay khng. ti cho bn
mt v d: by mi nm trc, cng nghip t ca M l tt
nht trn th gii, kim sot 83% th trng. Gii qun l ngnh
t ngh h s hu th trng v tr nn li nhc th ri t
nhin, ngi Nht Bn v Hn Quc bc ln v by gi chi
phi ngnh cng nghip ny trong khi cng nghip t ca M
b ph sn. Cc cng ti phn mm M chi phi ngnh cng
nghip ny trong nm mi nm qua nhng mi s ang thay
i by gi v ngy cng nhiu nc tin ln ti thch thc
ny. Tng lai s vn cn thy c khi n v Trung Quc
ang thu tm s phn trm ngy cng ln ca th trng ny.
Phn mm l th trng d dng i vo bi v n khng yu cu
nhiu vn. Cnh tranh trong cng nghip phn mm l d hn
trong cng nghip t bi v cht liu then cht l tri thc.
Theo mt s nghin cu ca i hc, vic lm tt nht
trong hai mi nm ti s l "vic lm tri thc v trong cc
vic lm c lin quan ti my tnh: K s phn mm l ngh
pht trin nhanh nht trn th gii. An ninh mng c xp
hng th hai, Qun l h thng tin ng hng bn, v ngi
lp trnh my tnh c xp hng th 44. B Lao ng M cng
ni rng th gii s cn qung 3 ti 4 triu ngi lm vic
trong lnh vc cng ngh thng tin, nhiu gp nm ln s ngi
ang c trn th gii ngy nay. Nhng lnh vc ngh nghip
ny va pht trin nhanh v tng i sinh li. Bi nhng l do
ny, cc ngh c lin quan ti my tnh cng s c tnh cnh
tranh cao.
186

Thnh cng trong Thi i Thng tin ny s c xc

nh khng phi bi iu bn bit m bi kh nng ca bn hc
ci mi. Tri thc s nhanh chng tr nn lc hu, v ngi
sng st duy nht s l ngi hc c i. Cc k nng mu cht
chng ta cn l kh nng hc tp. Ngi hc gii nht ang tr
thnh ngi c gi tr nht trong cng nghip. Vic hc c i
tr thnh cht liu quan trng duy nht cho thnh cng, v
trch nhim cho vic hc bt u t c nhn. Tuy chng ta tha
nhn trch nhim ca c nhn v hc tp nhng ring vic hc
khng th gip cho x hi nh mt ton th. c tnh cnh
tranh ton th x hi phi coi qu trnh hc tp l c gi tr v
trch nhim cung cp o to l cc nh gio dc v cc th
ch gio dc. Th ch gio dc phi cung cp cc c hi o
to cho mi ngi v chnh trch nhim ca mi ngi l hc
tp.
L sinh vin, bn phi ra quyt nh c thc tr
thnh ngi hc c i. ng cho php mnh tr nn li
bing hay l ngi khng bit cch hc. Nu bn mun thnh
cng trong nn kinh t ton cu ny, bn phi tm ra th ch
gio dc c th gip bn thu nhn tri thc v k nng cn thit.
C hi s ti vi nhng ngi c kh nng thch ng v hc
nhanh.
L nh gio dc, thnh cng ca bn tu thuc vo nng
lc ca bn gy hng khi iu tt nht trong sinh vin ca
bn, m rng nng lc v kh nng ca h, v to ra
hon cnh ng cho h c th hc. Bn l cha kho trong
vic lm ra x hi tri thc. Bn phi ng vin sinh vin ca
mnh hc v pht trin cc k nng h s cn thnh cng v
ng gp cho x hi. Bn nh hng trc tip ti cch thc
vin kin, chin lc v mc ch hc tp c thc hin.
Chnh trch nhim ca bn l m bo rng vic o to m
sinh vin nhn c l thch hp v ph hp.

187

L ngi lnh o cc th ch gio dc, bn phi tha

nhn rng u th cnh tranh ca th k 21 s i vo trong x hi
ni vic hc tp lin tc xy ra. Bn phi xc nh cc mc
ch cho trng ca mnh v biu l cam kt c nhn ca mnh
cho nhng iu . Bn phi dnh ti nguyn thc hin h
thng h tr cho mc ch ca bn.
To ra x hi tri thc, sng cn v pht t trong thi i
y thch thc ny i hi tt c chng ta cng lm vic vi
nhau v khng ai c th lm n mt mnh c.

X hi tri thc-5
Tin b ca cng ngh lm thay i cu trc kinh t
v x hi ca nhiu nc. Qua ng dng cng ngh thng tin,
cc cng ti c th lm kinh doanh bt k ni h ang hay ni
khch hng . tn dng u th ca m hnh kinh doanh mi
ny, phn ln cc cng ti ang ti cu trc li doanh nghip ca
h trong nhiu chc nng v lan to chng trn ton th gii
tn dng u th v chi ph lao ng v cng nhn tri thc. Vn
mu cht ang ni ln t vic ti cu trc ny l vai tr ca
gio dc v o to thnh cng trong nn kinh t ton cu.
Do vic tch hp cng ngh vo mi kha cnh ca doanh
nghip, tri thc ang tr thnh nhn t quan trng ngy cng
tng ca sn xut kinh doanh cn hn c t ai, lao ng v
vn.
M hnh doanh nghip th k 20 da trn hai nguyn tc:
Xng my vi dy chuyn lp rp chuyn ng sn xut
s lng ln, v H thng qun l lc lng lao ng vt l
ln vn hnh dy chuyn sn xut v s thnh cng ca ch
to ph thuc ch yu vo vn, t, lao ng v h thng qun
l. Tuy nhin trong th k 21, m hnh doanh nghip ang thay
188

i v da trn ba nguyn tc: Dng cng ngh t ng

ho sn xut ch to, H thng qun l cng nhn tri thc v
Pht kin c sn phm tt hn v nhanh hn. Vi ton cu
ho, t ai khng cn b hn ch vo trong bin gii quc gia
bi v cng ti c th vn hnh bt k u cho nn t ai
thnh khng quan trng na. Vi ton cu ho, cng ti c th
lm kinh doanh mi ni v c th gy vn t bt k ngun
no, khng b hn ch bn trong h thng ti chnh quc gia,
cho nn vn cng khng cn l nhn t quan trng na. V cc
cng ti c th vn hnh ton cu, khng c vn vi lao ng
bi v h c th thu bt k ngi no t bt k nc no ni h
cn cho nn lao ng khng cn quan trng na. Vi ton cu
ho, doanh nghip ang dch chuyn t kinh t cc b sang
kinh t ton cu theo cc cng ti m rng ra ton cu; m c
s ch to ni chi ph doanh nghip l hp l, thu cng nhn
bt k ch no h cn, gy vn t bt k ch no c th,
nhng doanh nghip s i din vi cnh tranh ln bi v th
trng m rng ny. Nhn t phn bit cho thnh cng v tht
bi l tri thc v p dng cng ngh vo trong doanh nghip
tn dng u th. Vi vic ton cu ho tng ln v ti cu trc
trong nn kinh t th gii, mi cng ti by gi ang tm kim
nhiu cng nhn tri thc hn v l l do ti sao cng tc gia
cng nghip v h thng gio dc li tr thnh quan trng hn.
V truyn thng, gio dc c xem nh qu trnh chnh
thc ca hng dn, da trn l thuyt dy hc, truyn tri
thc t gio vin sang hc sinh trong mt cu trc chnh thc
ca th ch hn lm. Tuy nhin, ngy nay qu trnh hc tp
ang xut hin m c hay khng c th ch hn lm chnh thc
, bi v tri thc c th c thu nhn bng vic dng a
phng tin thng tin bn ngoi trng hc v i hc truyn
thng. Vic hc c th xy ra trong cng ti, trong t chc o
to c bit, qua cc websites ca cc nhm vi nhng mi
quan tm tng t. Trong h thng truyn thng, gio dc
189

c kim sot bi gii hn lm v b gii hn vo vi ngi

c la chn, ngi c th qua c cc k thi hay c th tr
tin hc ph. Tuy nhin vi ton cu ho, tri thc khng b gii
hn vo vi ngi la chn m sn c cho mi ngi quan tm
ti hc tp. Tri thc bnh trng trn ton th gii, mi ngi
u phi c kh nng truy nhp nhiu nht c th c vo loi
hnh hc tp mi ny. Tt nhin, quan nim ny l xung t vi
cc th ch hn lm chnh thc hin vn tn ti ngy nay. Ni
s vic mt kim sot trong gio dc t du chm ht cho
nhiu n lc cc nc ang pht trin v ngn cn h tr
thnh x hi tri thc. Theo nhiu nghin cu ca UNESCO,
thnh cng trong nn kinh t ton cu cc nc ang pht trin
phi tch cc ci tin h thng gio dc ca h theo cch "nht
qun vi u tin quc gia ca h." Trong th gii ton cu ho,
u tin quc gia cng phi tnh ti thay i nn tng ang xut
hin trong cu trc ca nn kinh t ton cu v to ra nhng u
tin mi cho vic t ti u th cnh tranh quc gia.
Vai tr ca tri thc bn trong nn kinh t ton cu ang
m ra nhng cng nghip mi s dng nhiu cng nhn tri
thc nh cng ngh sinh hc, gen, khoa hc vt liu mi
(Composite, si quang, cng ngh nano v.v) cng ngh thng
tin, v robotic v.v tn dng u th ca nhng ngnh cng
nghip mi ny ang lm tng tc tng trng kinh t ng k,
h thng gio dc s cn thay i bi:
1) Hi t vo quan nim thc hnh v s khng chc
chn
Thch thc then cht trong gio dc l cch o to hc
sinh quen thuc vi cc quan nim thc hnh v tnh
hung khng chc chn. Hn lm truyn thng hi t vo
o to qua l thuyt - cc vn c lm sn nh thi c
v gii quyt theo cng thc. iu ny a ti cch "hc
thuc lng m khng sng to v pht kin. Do thay i
190

nhanh chng ca kinh t v cng ngh, phn ln cc vn

ngy nay him khi c xc nh r rng. N i hi
mt loi cng nhn khc, nhng ngi c th phn tch
vn , thu thp thng tin cn thit, v ra quyt nh da
trn thc ti khng chc chn, phc tp. Thay v thi c,
trng hc nn dy nhiu hn v trng hp nghin
cu, gii quyt theo kch bn v gio trnh ly k
chuyn lm trung tm ni hc sinh c th gii quyt cc
vn thc v p dng quan nim v hc qua hnh
thc t hn vi nhu cu cng nghip.
2) Dng gio trnh lin ngnh xem nh i lp vi gio
trnh ri rc
Gio dc truyn thng b chia thnh cc min hn lm
cng nhc, hi t vo cc ngh ri rc. Chng hn, hc
sinh v ngh thut s khng hc khoa hc v hc sinh v
khoa hc s khng hc v doanh nghip. Tuy nhin, vic
ni ln ca X hi thng tin v nn kinh t ton cu yu
cu cch tip cn khc hay cch tip cn t duy h
thng pht trin con ngi ton b. Vy cch tip
cn gio trnh lin ngnh c ng vin t ti hiu
bit thu o hn v thc ti phc tp m th gii hin
ang i din. Hc sinh phi hc nhiu v h thng ton
b, v cch tng cu phn tng tc vi nhau, s lin
thuc gia cc min cng nh vai tr ca con ngi trong
x hi tri thc. Con ngi ton b c coi nh ngi c
o c, c chuyn mn, ngi ng gp cho x hi nh
mt phn ca ton th.
3) Nng cao nng lc ca hc sinh thu nhn tri thc
mi v lm vic theo t
Cc gio s hn lm truyn thng coi bn thn mnh l
"ngi truyn th tri thc chuyn giao bi ging, thng
tin, v tri thc cho hc sinh hc tp nng n, nhng ngi
191

c u c trng rng ch i c lp vo. Truyn thng

Hi lp ny v gio dc l cao qu nhng khng thc t
trong x hi ngy nay. Trong qu kh, c cc thy
gio v i v hc sinh v i nhng cc trng u nh
v gii hn vo nhng hc sinh c la cho nn n c
tc dng tt. Tuy nhin, qua thi gian vic dy hc khng
cn l "ngh cao qu' na m l mt vic lm v hc sinh
khng ti trng bi v h mun hc m h phi ti
trng v b bt buc. iu ny to ra hc thuc lng,
gian ln thi c," gii theo cng thc v quan nim v
ng v sai iu thng lm chia r mi ngi v
khng khuyn khch ngha ng ca hc tp.
Ngy nay, cng nhn trong cc cng ti ton cu phi lm
vic cht ch trong cc t. Lm vic trong t yu cu hc sinh
phi pht trin cc k nng theo tnh ng ca nhm, cc k
nng tho hip, tho lun, chia s, t chc, lnh o v qun l.
Phn ln cc th ch hn lm ngy nay u c thnh lp
lm iu i lp li, buc hc sinh ch ngh v bn thn h
v s pht trin c nhn ring ca h, cn lm vic theo nhm
b gii hn. Hc sinh c ng vin cnh tranh ch khng
cng tc v thu hoch c nhn c coi l tt hn thnh cng
ca nhm. H thng gio dc phi ti cu trc li nng cao
hot ng kt mng gia con ngi. Hc sinh phi hc lm
vic trong t theo cch cng tc v l tng cao hn ch khng
phi l hc c nhn. Cc t ton cu ngy nay ang c s
dng ngy cng tng trong cng nghip v cng ngh; emails,
internet, in thoi di ng v hi tho t xa c dng
nng cao hiu nng t vi vic cu trc i thoi nhm v ra
quyt nh, v to iu kin cho cc hot ng tp th."
U ban kt cu nn thng tin ton cu - Global
Information Infrastructure Commission (GIIC), mt t chc
quc t, c lp, phi chnh ph khuyn co rng: Ton cu
ho kinh t v cc nhu cu ca n v lc lng lao ng ang
192

yu cu phi c gio dc khc nng cao kh nng ca hc

sinh trong truy nhp, nh gi, chp nhn, v p dng tri thc,
ngh mt cch c lp, thc hin phn xt thch hp v
cng tc vi ngi khc lm cho tnh hung mi thnh c
ngha. Mc tiu ca gio dc khng cn n gin l truyn t
thn tri thc, m dy hc sinh cch hc, cch gii quyt vn
v l ngi chuyn mn c o c, ngi c th ng gp
vo ch li ca x hi. GIIC khuyn khch mi chnh ph p
dng cng ngh thc y sn xut tri thc mi v pht tn
thng tin cho hc sinh. Mt s trong nhng cng ngh ny bao
gm Internet, World Wide Web, CD-ROM, v cc dng a
phng tin. Nhng cng ngh mi ny cho php cc gio s
hn lm chuyn t "ngi truyn th tri thc" thnh vai tr ca
"Ngi hng dn v Hun luyn vin ngi tr gip cho
hc sinh trong vic thu ly nng lc cn thu nhn v s dng
tri thc hm cha trong cc hnh dng a dng trn khp th
gii.
Nh tho lun trn, nn kinh t ton cu da trn tri
thc v tri thc l nhn t then cht ca mi tng trng kinh
t tng lai. Cc ngnh cng nghip ang ni ln ng gp ci
tin ng k cho nn kinh t vi tng trng cao trong s dng
nhn cng: Phn mm, cng ngh sinh hc, khoa hc vt liu
mi, gen, tnh ton cao cp, tr tu nhn to, robotics tt c
u yu cu rng nhn vin phi c o to cao v khoa hc
v cng ngh. iu ny cng yu cu cch tip cn mi ti h
thng qun l bi v h thng hi t vo cng nhn lao ng vt
l khng c tc dng cho cng nhn tri thc. Ngi qun l phi
hc cch hi t t vo ch huy, kim sot m hi t nhiu vo
khuyn khch, to iu kin v khen thng. Vn chnh vn
cn khng c gii quyt l tc ng ca thay i t cch tip
cn h thng c sang cch tip cn mi. Trong vic chuyn
dch ny, khng phi mi nc u c kh nng thay i nhanh
chng, mt s nc s b b li sau. iu ny s to ra c hi
193

cho cc nc tin tin tn dng u th ca cc nc i chm.

Mt s dy chuyn lp rp v sn xut s lng ln s c
chuyn sang cc nc cha pht trin do chi ph lao ng ca
h thp i cng cc hu qu v nhim, ph thi c hi v tc
ng tiu cc.
Theo mt s nghin cu, iu ny xy ra ri. Khi mt
s nc ang pht trin X hi tri thc v ci tin h thng
gio dc ca h, h thi loi cc h thng "xng lc hu" ca
h sang cc nc khng thch ng vi thay i ny v da vo
lao ng vt l ca h xem nh tng trng kinh t chnh. Vic
chuyn ngnh cng nghip ch to sang cc nc ny s ph
hu t ai ca h, lm nhim khng kh, tc ng ln sc
kho ca ngi ca h v ngn cn h khng tin b thm.
Khng ci tin h gio dc v hi t vo pht trin cng nhn
tri thc th nhiu nc khng th bt kp c trong th gii
ton cu cnh tranh cao, h s b b li sau.

X hi tri thc: bi hc rt ra
Ngy nay chu ng vai tr quan trng trong kinh
doanh cng ngh cao. N l ci ngun ca nhiu sn phm v
dch v cng ngh cao xut khu sang chu u v M. Xut
khu c t hp cng ngh cao trong th trng th gii t
Trung Quc, Hn Quc, Malaysia, Singapore, v i Loan
tng t 8 % nhng nm 1980 ln 68% th trng nm 2007.
Kinh doanh hng trm t la ny tip tc tng trng hng
nm khi nhu cu v sn phm cng ngh cao tip tc tng ln.
Cng ngh cao tng c coi nh nhn t then cht trong
kch thch tng trng kinh t v to vic lm. Tuy nhin, ng
sau s pht trin cng ngh n tng ny, c bit Trung
Quc v Malaysia ang c nhng nhc im chnh: Nhiu
194

cng ti cng ngh cao ln b s hu v vn hnh bi ngi

nc ngoi v phn ln thit k sn phm u c to ra bi
ngi nc ngoi v hu ht cc thit k sn phm u c
to ra bi nhng ngi bn ngoi vng ny v ch c ch
to v u th chi ph thp. Chnh bi l do ny m vn
li nhun tr thnh quan trng, nhng ngi ch cc cng ti
ny li hng c li th v li nhun ln mc du cc nc
ch nh cng chia s phn li th trong vic c ngi ca h
c lm vic v nn kinh t a phng c ci thin.
L do chnh cho tnh th ny l h thng gio dc nhiu
nc chu khng thay i trong nhiu nm v khng th
to ra c cc ti nng cho cc k nng qun l v pht kin.
Theo nghin cu ca Ngn hng Th gii World Bank, trn
80% i hc chu khng c phng th nghim hay tin
nghi nghin cu tham gia nghim chnh vo vic ci tin
nng lc pht kin mc quc gia hay mc quc t. Vi ngoi
l Nht Bn, Hn Quc v Singapore chng minh thnh
cng no , phn ln cc nc thm ch khng u t hay
ng vin nghin cu v pht trin (R&D) hay cc chng
trnh khuyn khch khc. R rng, kh nng pht kin, qun l
v lm kinh doanh cc mc cao nht thay i t nc n
sang nc kia nhng c nhng bi hc chng ta c th hc
c.
Vi cc nc chm chp nhn, s mt nhiu nm trc
khi h c th thit lp c nn gio dc khoa hc v k ngh
hay t tuyt ho nghin cu, v cho ti lc , s ph thuc
vo quyn s hu nc ngoi v h tr cng ngh l khng th
trnh c. H s l nhng vng ch to cng ngh cao cho
cc nc ngoi chng no chi ph lao ng ca h cn mang
tnh cnh tranh. Khng c g m bo rng vic ch to s vn
cn trong thi gian no . Khi c vng tt hn, khuyn
khch ca chnh ph tt hn, v chi ph lao ng thp hn, cc
cng ti nc ngoi c th ng ca doanh nghip, i v tr
195

sang nc khc v iu c th to ra hiu qu tn ph cho

nn kinh t a phng. Vi khng hong ti chnh hin thi,
iu xy ra mt s nc v nhiu nc s kinh nghim
iu trong vi nm ti.
Cc nc chp nhn nhanh hiu ri ro ca s ph thuc
nc ngoi. Nhiu nm trc, h ban hnh nhng chnh
sch nng n c nhm ti ci tin h thng gio dc ca h,
c bit trong khoa hc v cng ngh v nng cao vic o to
k nng ci tin v th tng i ca h trong th trng ton
cu. Tin ho ca h thng gio dc trong cc nc tin tin
ny l rt th v v n nh hng ti cn bng chin lc ca
cc cng quc chu . Trong s cc nc ny c nhng
chin lc khc nhau khi h theo ui mc ch ca mnh, mi
nc i theo con ng khc nhau v cc hu qu khc nhau.
Nht Bn v Hn Quc hi t ch yu vo in t, Trung Quc
hi t vo ch to nng v n hi t vo cng ngh thng
tin, mt s tin nhanh hn v mt s vt ln trn ng, nhng
h tt c u hc t sai lm ca mnh v tip tc hng ti
mc ch ca h. Tt nhin, h u chu sc p cnh tranh
khng l t nhng nc pht kin ton cu chu u, Bc M
khi h t mnh c gng thit lp nhng qua thi gian, mt s
t ti thnh cng ng k trong thay i cn bng thng mi
v i ln trong dy chuyn gi tr trong mng sn xut ton cu.
Ngy nay, Nht Bn v Hn Quc chi phi ngnh cng nghip
in t v t, Trung Quc kim sot ngnh cng nghip thit
b nng v n thuc hng th gii v cng ngh thng tin.
Tt c u bt u bng vic ci tin h thng gio dc ca h
khi chnh ph ca h y ti nhng thay i cn thit to
kh nng cho nc h l nh sn xut v nh pht kin cng
ngh cao hng u thay v ch l nc c lao ng chi ph thp.
Bng vic xem xt cc chin lc v k hoch ca h
chng ta c th thy rng chng l cuc hnh trnh lu di v
gian kh. Trong c bn nc ny, c cc k hoch chin
196

lc da trn vin kin rng bng vic u t vo gio dc i

hc vi h thng nghin cu c thit lp tt, h c th sinh
ra pht kin cho nhng sn phm v qui trnh mi, cho php h
c nhng c hi mi thu li kinh t ti a. Tuy nhin, h tt
c u i din vi nhng chng ngi t cc th ch gio
dc c nhng ngi khng tin vo vin kin ca h v mc
ch hin thc khoa hc ca h. Vi nhiu ngi, u tin u
tin nn c hi t vo vic chim u th ca nhm lao ng
r ca ring h v gi cho h c thu lm vic bng cch
ban hnh nhiu khuyn khch u t trc tip ca nc ngoi
(FDI) thay v u t vo gio dc khoa hc cho vi sinh vin
u t. Tranh ci gia hai quan im khc nhau v u tin cho
thay i din ra trong nhiu nm, ngn cn ci t gio dc
khng tin thm c n v Trung Quc nhng thu
c s h tr ca cng chng v c tng tc nhanh chng
Nht Bn v Hn Quc. Cui cng, Nht Bn v Hn Quc,
tin nhanh hn nhiu, c v th mnh hn trong nn kinh t
ton cu, v ph v v th l thuc cng ngh qua nhng pht
kin nghin cu v cng nghip ring ca h. Ngy nay hai
nc ny chim v tr hng u trong mi nc cng ngh
tin tin nht. Bi hc then cht y l bng vic hi t vo
ci tin gio dc v pht trin nng lc pht kin t cc c s
R&D mt cch nghim chnh, cc nc ny c th bt kp
nhanh chng v chim v tr tt hn cc nc khc.
Bi hc khc m chng ta c th hc c l Trung Quc
v nc ny chn con ng khc v tt xung di Nht
Bn v Hn Quc trong th trng cng ngh cao. K hoch
khi u ca Trung Quc l hi t vo ch to, bt u t cng
nghip nh (dt may, giy dp, qun o) v cui cng chuyn
sang cng nghip nng (thp, trang thit b my mc, nng
lng). Gn y, cc ngnh cng nghip ch to, c bit cng
nghip nng tin b nhanh chng do u t nc ngoi ln
v nn kinh t ca h hn gp ba ln m cha c du hiu
197

ngui i. Tuy nhin, khng c gio dc ng h tr cho tng

trng ny, Trung Quc hon ton phi da vo qun l nc
ngoi qun l cc ngnh cng nghip ny. T bn ngoi,
ngi ta c th thy tt c cc nh my ch to ln, kt cu nn
tt hn, ng x tt hn, ng cao tc v sn bay cho vn ti
nhanh sn phm ra th trng. Bng vic xem xt gn hn,
ngi ta c th thy rng hu ht cc trang thit b then cht
ca nhng ngng cng nghip ny tt c u c nhp khu
do cc ngnh cng nghip ny cng ph thuc vo s kim
sot ca nc ngoi. Hiu qu ph khc ca pht trin ch to
nng l nhim v ph thi c hi c x ra sng ngi, cnh
ng v lm hi vnh vin min t nng nghip. Cng khng
lu u Trung Quc nhn ra bc i sai v vic ph hu t
ai nng nghip mu m bng cng nghip ho v ph thuc
vo thit b v qun l ca nc ngoi. Bt u t nm 1990,
chnh ph Trung Quc bt u "bt kp" gio dc bng vic
thc by a dng cc mi quan h thng mi, chnh ph v
hn hm vi Hn Quc, khi ngnh cng nghip in t v cng
ngh thng tin ca Hn Quc bnh trng v chuyn sang
Trung Quc. Trung Quc cng phi nhiu ngi qun l cp
trung sang Hn Quc tham gia o to thm. Chnh ph
Trung Quc cng theo ui mi quan h tt hn vi Singapore
bng vic cng tc vi h trn nhiu d n kt cu nn ln nh
xy dng ng cao tc, cu, p v tin nghi in. Trung
Quc cng mi cc nh nghin cu gc Trung Quc t
Singapore, nhiu ngi trong s ny nhn c o to tin
tin M, tin hnh cc nghin cu do chnh ph ti tr
trong cc i hc Trung Quc. Ngy nay, ci tin gio dc
ang tin b nhanh hn l mong i vi nhiu gio s Trung
Quc ni ting quay v t nc ngoi. Bng vic u t
nghim chnh vo nghin cu v pht trin (R&D) Trung Quc
t ti v tr ng k trong pht kin khoa hc v cng ngh.
Bi hc then cht y l gio dc phi c u tin hn so
198

vi cng nghip ho m bo c lp v t cp v bng

cch thc by cc nh chuyn mn hi ngoi v cc cc nc
lng ging tin tin, Trung Quc c th ci tin nhanh hn
nhiu.
n c l l nc chm nht trong bn nc ny trong
vic chp nhn ci t gio dc v tranh ci v u t gio dc
vn cn din ra. Bt u t 1991, chnh ph n ban
hnh cam kt rng ci tin h thng gio dc ca mnh bng
vic hi t vo cng ngh thng tin. Thay v sn phm, k
hoch ca n l v dch v b li cho dn s ng v
ang tng ln ca mnh. ng vin tng trng kinh t,
chnh ph n ku gi u t t khu vc t nhn thay v
chin lc quc gia v ci tin gio dc. Thiu ch o nht
qun v c kt, cht lng ca h thng gio dc ca n
bin thin rt ln t cc i hc cp th gii cho ti cc i hc
"di trung bnh" ng k. Tuy nhin, bng vic cho php khu
vc t u t vo dch v cng ngh thng tin, khon ngoi ca
n tr thnh khu vc tng trng ln nht v nhanh nht
trn th gii v gi vai tr then cht trong s tng trng ton
b nn kinh t ca t nc. Hin thi, ngnh cng nghip ny
sinh ra 65 t l hng nm v s dng c qung 1 triu
ngi. n nm 2010, lc lng lao ng s tng ln 1.5
triu ngi v ngnh cng nghip ny s chim ti 15% GDP
ca n . S sinh vin tt nghip i hc ca n c
c lng l 14 triu, ln nht chu . N gp 1.5 ln Trung
Quc v 2.3 ln M. Con s ny ln ti nh c 2 triu ngi
mi tt nghip mi nm. Tuy nhin, ch mt phn nh trong s
h l thch hp cho cng vic do phm cht khng ngang bng
ca h thng gio dc ca n . Bi v chiu hng v u
t vo gio dc vn cn ang b tranh ci vi nhng chnh sch
xung t tu theo ng no kim sot chnh ph, c s thiu
ht l l v cng nhn c k nng n m nu khng c
chin lc lu di sa cha nhng nhc im ny; n
199

c th khng c kh nng gi v tr hng u. Bi hc then cht

cn c hc y l h thng gio dc phi l u t quc
gia vi chiu hng, k hoch v hnh ng r rng. Mc du
cng nghip t c th c ch nhng n khng th nng t nc
ln mc tip c.
Ngy nay, nhiu nc phng ty ang by t mi quan
tm ngy cng tng vo ti nng khoa hc v cng ngh c
tm thy cc nc chu . Nhiu ngi tm kim khai thc
cc thnh tu chuyn mn v u th chi ph m h cung ng.
C vic tit kim chi ph tim nng qua vic khon ngoi cho
cc nc nh Trung Quc v n . Trong khi lng ca mt
k s M c th trung bnh l $85,000, mt ngi c gio dc
v c k nng snh c s ch trung bnh $35,000 n v
$20,000 Trung Quc. Theo nhiu nghin cu, vic thiu ht
k nng gay gt phng ty buc nhiu nc phng ty
hoc phi m ca bin gii mi cng nhn tri thc vo
hoc phi khon ngoi cng vic cho cc nc c nhng ti
nng cao ny. Hin thi, cn bng ca cng quc kinh t ang
bt u dch chuyn sang mt s nc chu chp nhn
nhanh, ni cng nhn tri thc ca h ang xy dng nn kinh
t ca h cho tng lai tt hn. Tin ho ca khoa hc v cng
ngh trong cc nc ny chng t rng u t vo gio dc
l u t tt v l u t ng.

Qun l trong x hi tri thc

Bn ti, mt ngi ch doanh nghip, bao gi cng ngh
v pha trc v ng y mun bit khi kinh t c ci thin th
ng y c th lm ci g khc tip tc l doanh nhn thnh
cng. ng y bo ti: Ti chc chn mi s s thay i, mt
s cng ti s sng st v mt s c th khng sng c. Ton
200

cu ho s tc ng ti mi th v cnh tranh s d di nhng

ti s phi chun b ci g khc cho thay i ny? Ti khng
mun mi th xy ra cho ti, ti mun kim sot s mnh
ca mnh."
Ti bo ng y rng cuc khng hong ton cu ny c l
s mt vi nm nhng n cng cho php ngi ch doanh
nghip nh ng y lp k hoch v ly hnh ng cn thit
"nm ly c hi khi kinh t ci thin. Tuy nhin, c nhiu
thch thc m ng y c th cn vt qua v mt s thch thc
phi lm bng vic dng cng ngh thng tin. Ngy nay cu
trc qun l trong cng ti ng y l tp trung ho, cng nhc v
khng linh hot do kh thay i c. V tc l iu bn
cht ca th k 21 cho nn iu u tin ng y c th lm l ti
cu trc li cng ti ca mnh bao qut vi mi trng thay
i nhanh chng ca kinh t ton cu. ng y cn c cu trc
qun l mi phi tp trung ho da trn mng ca cng ngh v
con ngi v ng y nn tn dng u th ca cng ngh gii
quyt cc bin c khi chng xut hin. Chng hn, hm nay khi
mi s xy ra trong cng ti ca ng y, ngi qun l vit ra
mt bo co cho ng y. Bo co ny s i qua vi tng nhng
nh qun l, h c v c th vit li n khp vi nhu cu
ca h, cho nn phi mt vi ngy trc khi n t ti ng y.
Vi cng ngh thng tin nh emails v Instant Messenger, ng
y c th nhn bo co trong giy pht ch khng l vi ngy,
gi nh ng y cho php cu trc qun l c phi tp trung
ho. Cu trc qun l mi ny s cho php cc nhn vin v
cng ti xem xt li cch thc v khi no quyt nh c ban
ra. V cng ti ca ng y ang lm kinh doanh ton cu, nhn
vin ca ng y phi c quyt nh no v chiu hng,
dch v, sn phm v danh ting qua th trng ton cu v i
khi h phi ra quyt nh bn ngoi cu trc qun l. y l ch
vai tr, trch nhim v s m nhim ca mi v tr phi c
xc nh r rng.
201

Bn ti dng nh khng thoi mi lm nhng l ngi

c tm tr ci m, ng y hi: Trong trng hp , ti khng
nn c cu trc trn xung m l cu trc ngang phng sao? N
lm vic th no?"
Ti bo ng y: l l do ti sao mi quan h li quan
trng trong cu trc mi ny. Thay v ch huy, ngi qun l
phi c mi quan h tt vi nhn vin v bn trong loi quan h
ny mi ngi hiu vai tr v trch nhim ca h. Thay v cu
trc nh ch huy v kim sot qun s, ng phi cu trc nh
gia nh. Trong gia nh, c mi quan h gia mi ngi da
trn vai tr v trch nhim ca h.
Trong vi nm ti, cc bin c s xy ra rt nhanh cho
nn nhn vin phi phn ng nhanh chng p ng nhu cu
bng vic da vo cc qui trnh c xc nh r da trn khi
lng ln thng tin v hp tc c t chc. Bng vic c nhng
cng nhn tri thc gii v mi trng 'lm vic cng nhau,
ngi lnh o c th hiu thu cc c hi cho doanh nghip
ca mnh v cnh tranh vi doanh nghip khc. iu ny s
yu cu khi lng ln cng sc trong vic thu cng nhn tri
thc gii v cung cp hun luyn cp nht cho h tt c u
lm vic nh mt t bi v mi vic "to gi tr" tng lai s
dn trng tm vo tri thc, th trng v kh nng dng tri
thc. Khi kinh t ci thin, mi cng ti s c gng chim u th
v s linh hot th trng s i hi vic lp k hoch v phi
hp tin tin gia cc nhn vin. Ngi ch doanh nghip vi
t tt nht s thng."
Bn ti hi: Trong trng hp , vai tr v k nng yu
cu lm kinh doanh s khc vi iu chng tng l vi
nm trc y sao?
Ti bo ng y: Vng, nht nh ri v y l loi quyn
lnh o y. Ngi lnh o tng lai s khng phi l ngi
ng ch huy nhn vin m l ngi c chin lc, vin kin v
202

chiu hng. Bng vic chia s cc qui trnh v trch nhim

doanh nghip, ng c th ti cu trc cng ti ca mnh thnh
cng ti rt mnh ni m quyn lm ch qui trnh v trch
nhim c th c phn chia cho cc nhn vin ca ng (cch
quyn lm ch c chia s v ai c t ra cc qui tc trong
tng qui trnh). y l khi nim mi c tn l trao quyn
bi v mi ngi trong cng ti ng s chu trch nhin cho kinh
doanh ca cng ti. H chia s s phn cng cng ti, h tun
theo vin kin v chiu hng m ng chia s vi h. lm
iu , cng ti mi ca ng s phi pht trin cc k nng
cng tc lin t chc mnh thit k, pht trin, thc hin v
qun l cc qui trnh nghip v chia s. iu ny s sinh ra
nng lc cho cng ti hiu thu cc c hi th trng nhanh
chng trc k khc. Vi nn kinh t mi, th trng mi,
nhiu phng php mi ang ni ln trong vic qun l con
ngi, t v t chc v n s thay i cch cng ti lm kinh
doanh, khng cc b m ton cu.
Ngi ch doanh nghip khng cn c th da vo kinh
nghim qu kh qun l cng ti ca mnh m h phi tr
thnh ngi lnh o, ngi thc y thay i, khuyn khch
pht kin, thng nht mi ngi qua cc nhm khc loi v l
m hnh vai tr v tnh thch ng. Nhng ngi khng th t
ti c mc cao hn v quyn lnh o s khng thnh
cng trong th trng ton cu cnh tranh cao . Cc cng ti
u t vo pht trin ti nng s thy nhng c hi mi v tng
trng, trong khi cc cng ti khng u t vo cng nhn c k
nng s i din vi ri ro mi v tht bi tim nng. Cc cng
ti u t n lc ln vo pht trin hp tc c t chc s tn
hng vic truy nhp ln hn vo cng nhn c k nng cao.
Chng hn, cc cng ti ni ting nh Microsoft, Google, IBM,
Toyotas, hay Intel bao gi cng c u th trong vic c c
ngi gii nht bi v ngi c k nng cao mun lm vic vi
cc cng ti qun l tt hn. Cc cng ti c ngi lnh o c
203

vin kin bao gi cng t ra qui tc cho th trng trong khi

cng ti vi nhng ngi theo qui tc s khng bao gi dn u
c. Ngi lnh o tch cc tha nhn v trau di tim nng
ca mi ti sn bn trong cng ti v bit cch thc by h v
cc c hi ph thm, s l ngi ch doanh nghip thnh cng
nht trong th trng ton cu ny.

Xu hng tri thc

Gn nh mi ngy ngi ta u c th tm thy nhng
cu chuyn trong bo ch v ngi mt vic bi v v tr ca h
b ct gim do khng hong ti chnh hay b phi i cc nc
lng thp. Sinh vin ang hc trong cc ngnh kinh doanh, ti
chnh, ngn hng v thng mi quc t by gi thy bn thn
mnh khng c vic v c l khng tm c vic trong nhng
nm sp ti. Nhiu sinh vin ang chuyn vic hc hnh ca
mnh sang cc lnh vc khc nh k ngh phn mm, y t v
trng nom sn sc bi v nhng vic ny vn tt ngay c vo
thi k kh khn ny.
Ngy nay mi ngi bt u hiu rng ton cu ho c
th tc ng ti mi quc gia, mi chnh ph v mi lnh vc.
Thomas Friedman, tc gi cun "Th gii phng" tin on
rng vi ton cu ho, bt k vic no cng c th d dng c
thc hin bt k u nh Bangalore, n hay Thng
Hi, Trung Quc hay Paris, Php bi v th gii phng v
c ni y qua internet. tng li nhun vi xu hng
ton cu, nhiu cng ti bin i bn thn mnh thnh cng ti
ton cu vn hnh mi ni vi nhng cng nhn c k
nng m h thu c t nhiu ni trn khp th gii p
ng cc mc tiu chin lc ca h. Ngi iu hnh ca h c
th New York, ngi qun l ca h c th London, cng
204

nhn c k nng ca h c th Mumbai v cc xng my

ca h c th Thng Hi nhng sn phm ca h s c
bn trn khp th gii.
Nh mt phn ca th gii ang thay i ny, h thng
gio dc s khng cn c cu trc nh h thng cc b hay
quc gia, nh trong qu kh, m tr thnh "h thng gio dc
ton cu" cung cp vic gio dc v hun luyn cho hc
sinh mi ni trn a cu. Trong h thng mi ny, hc sinh
c th d on cc nhu cu ton cu v theo ui ngh nghip
gip cho h to ra vic sng thoi mi, bt k ch h sng. Nu
l thuyt ny l ng, quc gia vi nn gio dc tt nht s c
nh hng c ngha i vi cc quc gia khc bi v n c
tim nng cung cp cc k nng p ng cho nhu cu ton cu
theo l thuyt cung - cu, do vy gio dc s tr thnh "Doanh
nghip Xut khu" cung cp gio dc cho ni c nhu cu.
Xu hng ny xy ra khi i hc m cc trng chi nhnh
cc nc khc hay cp php chng trnh hun luyn cho cc
nc khc.
Vi x hi tri thc, nhu cu v cnh tranh v cng nhn
c k nng s tr thnh v kh chnh trong cuc chin kinh t
m c th xy ra trong tng lai. Nh trong qu kh vo thi
thuc a, cc nc nh nhau kim sot t ai, m khong
sn v vt t th v bt k ai c nhiu t nht (thuc a) u
tr thnh cng quc thng tr (Nh vi Ty Ban Nha vo th
k 18, Anh v Php vo th k 19). Vi thi i thng tin, cc
quc gia s cnh tranh v cng nhn c k nng v tri thc ca
h v xu hng ny bt u khi cc nc pht trin ban
hnh cc chnh sch c li cho cng nhn c k nng vo nc
h lm vic v cui cng tr thnh c dn vnh vin. Trong
thi thuc a, cc cng quc c v kh hin i i xm lc
v thuc a ho cc nc khc v t ai, m khong sn, vt
t th, cn con ngi cc nc thuc a th chng l g
ngoi n l cho ti khi h u tranh ginh li c lp. Tuy
205

nhin, trong thi i tri thc cc quc gia khng i xm lc

bng sng v bom m "thu tm lng l" nhng cng nhn gii
nht v li lc nht xy dng x hi tri thc ca h v t
cc xng my ca h vo cc nc c nn gio dc c l ni
h c th tn dng u th k nng lao ng thp v ph thi
c hi, cht gy nhim trong ch to m khng b vn g.
Tt c nhng iu ny c th c thc hin di ci tn Tin
b v Hin i ho v s kin ng quan tm l vic bc lt
ny xy ra trong nhiu nm nhng rt t nc phn nn v
iu . Khng c gio dc v nhn bit ng, nhiu ngi ch
lm m khng bit hay c th khng quan tm.
Ta hy nhn vo mt s s kin: Vo cng thi vic k
nng thp ang c chuyn sang cho nc ngoi, s vic k
nng cao M ang tng ln nhanh chng v thm ch ngy
nay cn cao hn thi kinh t tt nht. S k s phn mm, bc
s y t v y t ang tng ln nm ln hn mi nm trc bi v
lut di tr c bit. Cc cng ti ang a vic k nng thp ra
nc ngoi u thnh vng t chi ph lao ng thp, iu to
kh nng cho h kim li nhiu hn pht trin v thu vic
k nng cao M v u khc. Nhiu cng ti m xng
my cc nc khng yu cu h tun th lut mi trng v
cc qui ch ca chnh ph v bng vic b qua "gnh nng
ph" ny h kim li nhiu hn vi nm trc. Chng no mi
ngi cn cha nhn bit v xu hng ton cu ny, c u
im v nhc im, v hiu hu qu ca dt nt - mi s s
khng ci thin.
Trong thi i thay i ny, gio dc l iu tt nht
ng c s ch v u t cao nht. Theo Vin Kinh t
Quc t c mi tng quan mnh cho thnh vng kinh t v
u t cao vo gio dc. D liu ch ra cc nc nh M, Anh,
c v Nht c h thng gio dc tt nht v nn kinh t rt
mnh vi nhiu ngi giu hn bt k nc no khc. Cc
cng quc mi ni ln nh n , Trung Quc v Hn Quc
206

cng c h thng gio dc mnh ti ch. Sau Th chin 2, nn

kinh t ca i Loan v Hn Quc khng kh hn mt s nc
chu Phi nh Ghana, Gabon hay Congo, nhng vi h thng
gio dc mnh ngy nay i Loan v Hn Quc l cc cng
quc kinh t rt mnh trong khi cc nc chu Phi vn khng
c my tin b.
Ti tin tng mnh m rng tri thc v k nng l cc
nhn t then cht cho pht trin kinh t, tng trng, v tnh
cnh tranh trong nn kinh t ton cu. Ngy nay mt nc
khng cn c th da vo ngun ti nguyn thin nhin d tha
ca mnh cng lao ng gi r mt m phi to ra u th kinh
t da trn vic t hp ca pht kin k thut v tri thc sng
to. Trong th k trc, cc nc tin b t vic p dng
khoa hc vo cc k thut ch to bng sn xut s lng ln,
ni mt nhm nh ngi lao ng c k nng cao qun l mt
nhm ln hn nhng lao ng c k nng thp. Trong nn kinh
t tri thc ny nay, sn phm c to ra bi nghin cu v
pht minh c thc hin trong cc phng th nghim ang to
ra cc ngnh cng nghip tri thc ni cng ngh da trn cc
vt liu mi, vi in t, thit k c my tnh h tr, k thut
sinh hc, kim sot qui trnh tin tin, v cc dch v nghip v
khc i hi cng nhn phi c k nng cao hn nhiu v t
nht cng phi c bng i hc tham gia. iu ny l v
cng ngh khuch tn vo mi lnh vc, mi khu vc ca nn
kinh t lm tr thnh "x hi tri thc" gy tc ng ln mi
kha cnh ca cuc sng thng ngy ca chng ta. gi
ng hnh vi xu hng ton cu ho, chng ta phi u t vo
gio dc bi v tng lai ca chng ta ph thuc vo n.

207

X hi tri thc: o c v lun l

Trong ba mi nm qua, M, v chu u ng gp
cho xu hng ton cu bng vic khon ngoi sn phm ch
to cho cc nc ang pht trin tn dng u th chi ph lao
ng thp hn. Khi vic khon ngoi ch to tng trng, ton
cu ho ang tr nn c chp nhn rng ri nh cch lm
kinh doanh. Tuy nhin, trong mi nm qua, cc nc ang
pht trin bt u ngh "lc lng lao ng c k nng,"
vi chi ph thp hn, l vic xut khu mi ca h. Thay v ch
to sn phm, h bn "dch v," c bit dch v cng ngh
thng tin (IT). Khng ging nh ch to trong dt may, qun
o, giy dp, c, trang thit b v cc th khc yu cu u
t ln vo tin nghi ch to, my mc, thit b v hun luyn,
xut khu dch v IT khng yu cu nhiu u t, ngoi tr
cng nhn c k nng, cho nn iu xy ra rt nhanh chng
qua cc nc ang pht trin. Cc nc pht trin c th gi
kinh doanh, d n, cng vic v nhim v cho "lc lng lao
ng o" trn ton cu mt cch nhanh chng, r v gn nh
trong sut.
Nhn t then cht lm cho khon ngoi IT hp dn hn l
tin b ca cng ngh thng tin nh Internet cho php cng
vic c chuyn t ch ny sang ch khc mt cch khng
dng, t chi ph v d dng hn nhiu so vi trc y. Khi
nhiu doanh nghip khon ngoi, nhu cu v cng nhn k nng
cao tng ln v iu t nhin t nhiu sc p ln h thng
gio dc ca nc ch nh. Khi nhiu vic khon ngoi xy ra,
ngi pht trin phn mm trong nc ny c th nghe ni v
cc phng php, k thut no phn khc ca th gii v
i hi hun luyn thm. Khi khon ngoi tr thnh ph bin,
sinh vin mt s h thng gio dc km u th s yu cu
thay i gio trnh lm tri thc ca h ging thng vi tri
thc ca nhng bn ngang hng. Trong khi , cc cng ti
208

cc nc pht trin s tip tc yu cu nhng k nng tt

hn cung cp gi tr cho kinh doanh ca h, to ra sc p
i vi cc nc ch nh phi c chng trnh gio dc tt
hn. Trong di hn, sc p lin tc v gio dc cng bng s
"chun ho" tri thc trong cc nc ang pht trin. Hin thi,
l hng tri thc gia cc nc pht trin v cc nc ang
pht trin l ln nhng l hng gia cc nc thch ng nhanh
nh n , Trung Quc vi cc nc thch ng chm cng
ln. Nu khng c g thay i, s kh cnh tranh vi hai nc
khng l v dn s ny, khi c hi kinh doanh khon ngoi thu
hp li.
Khi cnh tranh ton cu mnh lit ln, ngy cng nhiu
doanh nghip s cnh tranh nng n ginh cc cng nhn tri
thc, thm ch vi lng cao hn. Doanh nghip khng n b
tng xng s thy cng nhn hng cao ca h chuyn i ch
khc. iu ny s gy sc p to ra nhiu cng nhn tri thc
hn, bi v vi lng cao hn lao ng phi k nng, cng nhiu
cng nhn tri thc c th ci thin nn kinh t a phng.
Hin thi t hp c n v Trung Quc ang cho tt nghip
trn mt triu k s phn mm hng nm, v h c th c mi
triu k s phn mm p ng nhu cu ton cu n nm
2015. Nu iu xy ra th h c th chi phi th trng ny
nh h chi phi th trng sn phm (in t, dt may, giy
dp, my mc v.v.) v cc nc khc s khng th cnh tranh
c vi h. Khng c dng vn ln chy vo trong cng
nghip dch v, nhiu nc ang pht trin s phi da vo ch
to sn phm hay nng nghip. Khi Trung Quc v n
bng trng ngnh "cng nghip sch" (dch v) h s khon
ngoi "cng nghip bn" ca h (ch to sn phm) cho cc
nc ang pht trin loi b nhim, cht ph thi c hi,
v cc th khc c th gy ra cc bnh dch tn ph. Thc t
nhng iu ny xy ra mt s nc ri.

209

Cnh tranh ton cu bt u v nh qui tc ton cu

ho pht biu: "K ln s KHNG nh bi k nh nhng k
nhanh S nh bi k chm," chng ta cn t hi mnh:
"Chng ta c to tin b chim phn chia th trng dch v
ny khng?" Hn bao gi ht, ci tin gio dc l iu bn
cht, c bit trong min cng ngh. V phi mt thi gian lu
to ra gio trnh mi, chng trnh o to mi, chng ta
khng c thi gian trong th gii thay i nhanh ny. l l
do ti sao ti tin chng ta cn em chng trnh tt nht, gio
trnh tt nht, t cc i hc tt nht, vo trong h thng gio
dc ca mnh cho chng ta c th tin b nhanh hn. Tuy
nhin, bng vic thch nghi gio dc ca ai khng c ngha
l chng ta s chp nhn mi th; thay v vy chng ta phi
duy tr nhng ci hay nht t truyn thng ca mnh nh o
c v lun l. Ngy nay nhiu thanh nin tr nn tru lc v
ua i hng lc bi v khng c phi hp gia gio dc ti
gia nh v gio dc ti trng. C hai bn u tht bi.
Nhiu thanh nin b chi phi bi ti vi, tr chi video, phng
chat, mi th nh hng xu v khng ngh v tng lai ca
h, tng lai gia nh h, hay tng lai x hi ca h. H ngh
rng l cch sng mi, cch din t mi bi v h thch
nghi nhiu th t nhiu k gy nh hng xu x hi phng
ty.
Ti tin khi thch nghi ci g , chng ta phi bit cch
la chn ci tt v loi b ci xu. Mi ngi phi cng i ti
nghin cu vn gio dc ny v p dng n lc gii quyt
chng bng tr hu tp th. Nu gio vin c th hnh x nh
ngi tiu biu v dy hc sinh hc cn c v khoa hc v
cng ngh trong trng nhng khi v nh, hc sinh cng nghe
li cha m, knh trng ngi gi, v l cng dn tt, c trch
nhim vi x hi, trung thnh vi t nc th ti ngh chng ta
s t ti mc ch ca gio dc. iu quan trng l ch nu
chng ta khng bit cch dy hc sinh gi tr ca o c v
210

lun l, th bt k ci g khc h hc c cng s ch ch v

triu chng ch khng v ci ngun. n thuc mi s khng
gii quyt c bnh. Gio dc mi s khng em ti thnh
vng v ch li cho t nc chng ta. Cuc khng hong
ton cu hin thi b bt r su trong thc hnh v lun v hnh
vi v o ca nhiu ngi trong th gii ti chnh v iu ny
nn l bi hc tt cho mi ngi trong cc ngh khc na. i
vi bi ny, gii php c ngh ca ti l chng ta s bt
u t gio vin bi v h phi l ngi tiu biu v dy nn
tng v o c v lun l nh mt phn ca gio trnh mi,
chng trnh o to mi. kt lun, ti mun trch dn li
ni ca Mahatma Gandhi khi ging bi ti Vin Cng ngh n
: C by ti li trn th gii: giu c v lm, vui th v
lng tm, hiu bit v tnh cch, thng mi v o c, khoa
hc v nhn vn, tn th v hi sinh, v chnh tr v nguyn
tc.

Cng vic vt l v cng vic tri thc

nhiu nc pht trin, c s dch chuyn ra khi
cng vic vt l sang cng vic tri thc. Xu hng ny l hin
nhin hn nu chng ta nhn vo s pht trin ca cng nghip
tri thc di dng s lng. Ngy nay, 60% dn s trong cc
nc pht trin ang lm vic trong cng nghip tri thc.
Ngnh cng nghip ny i din cho qung 80% GDP ca M
v qung 60% GDP ca nhm G8. Ngng cng nghip ny bao
gm khu vc cng ngh; khu vc k ngh; khu vc y t v
chm sc sc kho; khu vc kinh doanh v ti chnh; v khu
vc qun l dch v v.v. Tt c chng u yu cu vi nm gio
dc i hc hay cao hn.

211

Dch chuyn t cng vic vt l sang cng vic tri thc

bt u t nhng nm 1970 khi nhiu xng my M c
chuyn sang Mexico. L do chnh tn dng u th ca chi
ph lao ng thp nhng l do thc l trnh vn nhim;
tp trung vo chuyn i v hin i ho ca cng nghip
M; v tng li nhun cho cc cng ti. Cng iu ny ang
xy ra chu u trong nhng nm gn y khi nhiu nh my
ang chuyn t ty sang ng u. Gia nhng nm 1980
2000, cc xng my trong cc nc pht trin c hin
i ho v t ng ho ni my mc ang thay th cho cng
nhn lao ng th cng. Khi nhu cu v cng nhn lao ng
th cng gim i, nhu cu v cng nhn tri thc tng ln.
Nhng ngi thng lm vic trn dy chuyn lp rp c
o to li kim sot v vn hnh cc my t ng. Thay v
dng c bp ca h, h by gi dng b no. Thay v dng
cng c, h thu thp thng tin my mc xc nh tnh hiu
qu ca vn hnh cho h c th ci tin nng sut. Tt
nhin, trong thi k chuyn tip ny, cc cng ti vn phi da
vo cch thc c ca xy dng sn phm. l l do ti sao
nhiu nh my c b tr li sang cc nc ang pht trin
cho ti khi vic hin i ho ca h v cc xng my v o
to cng nhn c hon tt. iu g s xy ra? H s ng ca
nhng nh my lc hu da trn cng nhn lao ng th cng
khi h m cc xng my t ng ho hin i ca h c dng
iu khin bng my tnh vi cng nhn tri thc vn hnh
chng. iu g s xy ra cho nhng lao ng th cng ny? H
s li iu cho chnh quyn a phng gii quyt vi
tht nghip ln ca cng nhn lao ng th cng.
Tnh hung ny xy ra Mexico. Nm 1970, chnh
ph M v Mexico k mt tho thun c bit ti l chnh
sch Maquiladora. Chnh sch ny cho php cc cng ti M
thit lp cc nh my ch to Mexico, dc theo bin gii gia
hai nc ny ni vt t v cc b phn c vn chuyn ti
212

 lp rp. Sn phm cui cng c a tr v M bn m

khng c thu xut nhp khu no. Trong vng c bit ny,
cc cng ti M thu cng nhn Mexico lm hu ht cng vic
lao ng th cng. M c li t lng lao ng th cng
thp v lut php t nghim ngt hn v nhim. Mexico c
li bng vic c cng vic c b tr cho nc h. Trong
vng vi nm, hng nghn cng ti M chuyn sang Mexico v
hng triu ngi Mexico c vic lm. Mexico tn hng thnh
vng kinh t v cc cng ti M nhn c li nhun ng k
do khc bit chi ph lao ng th cng. (Trung bnh $12/gi
M so vi $1.8/gi Mexico.) Tuy nhin, nm 1990 khi Trung
Quc a ra phng n tt hn bng vic xy dng cc nh
my ch to tng t cc vng c bit dc theo b bin ca
h vi cng nhn lao ng th cng c lng trung bnh
$.0.57/gi th nhiu cng ti M ng nh my Mexico v
chuyn sang Trung Quc c li nhun tt hn. iu g xy
ra cho vng Maquiladora? N c hng nghn nh my trng
rng vi t ai nhim khng cn thch hp cho nng nghip
v hng triu ngi tht nghip. Cng nghip Maquiladora mt
trn 1.5 triu vic lm ch trong vi nm. Rolando Gonzalez,
ch tch ca U ban cng nghip quc gia Maquiladora cay
ng phn nn: y l cuc khng hong nghim trng nht
m quc gia chng ti thy trong 35 nm qua. Chng ti
mt vic lm ca mnh, mt t ai v mt lng t ho. Vi
tht nghip t ti 38% tng lc lng lao ng, nn kinh t
sp , v chnh ph tht bi trong cuc tuyn c. Ngay c by
gi Mexico vn khng phc hi c t khng hong ny.
Ngy nay chng ta ang chng kin cng iu trn
khp th gii khi cc nc pht trin chuyn cc nh my
ch to sang cc nc ang pht trin. t ngi hiu xu hng
dch chuyn t cng vic vt l sang cng vic tri thc hay hc
c g t iu xy ra cho cc nc ni cc nh my ch to
b chuyn i. Khng lu trc y, khi ti ng u, ti
213

thy cc bo ch ca h ca ngi vic pht trin cc vng kinh t

c bit ni ngi ty u chuyn ti cc nh my lp rp ca
h . H sung sng v s vic lm m n to ra, nhiu nh
my khng yu cu o to, ch lm cng vic vt l. Ti t hi
bao nhiu ngi trong s h bit iu xy ra Maquiladora
ca Mexico? Trong bi ging ca mnh ti mt i hc v nhu
cu ci tin gio dc, mt sinh vin bnh lun Ti sao chng
ti cn u t vo gio dc i hc khi chng ti c th d
dng kim c vic lm cc vng c bit? y c l l
cng suy ngh ca nhiu sinh vin khi ti thy v sau rng t l
b hc trong cc sinh vin i hc l rt cao v nhiu ngi b
quyn r lm vic trong cc vng c bit ny. Lm sao chng
ta c th trch c h khi bn b h tt c u c laptop v
iPhone mi nht bng lm vic trong cc vng c bit ?
Lm sao chng ta c th thuyt phc c h vo i hc cho
tng lai tt hn khi c nhiu vic lm sn c hm nay m
khng yu cu o to no?
Nm ngoi, khi ti Trung Quc ti thy vic ng
ca ca mt s ni ch to ca M Thng Hi v Thm
Quyn. Theo bo ch a phng, i din vi vic chi ph tng
ln, GE, NCR, Caterpillar, v Ford chuyn mt s c xng
ch to ca h v M bi v lng ca ngi Trung Quc v
chi ph vn chuyn tng ln nhanh chng cho nn h khng
cn c li nhun na. Khi tr v M ti c thy rng mt s
chng trnh hin i ho v t ng ho ca cc cng ti ny
hon thnh vi cc robot v my s tip qun cng vic lao
ng th cng. Ch to New Jersey, Alabama, v Nam
Carolina l tt hn nhiu, r hn v nhanh hn l lm bt k
ch no khc. Mt ngi qun l ni vi ti rng mt robot hn
trong ch to xe hi c th tn trn mt triu la hay qung
lng hng nm ca mi cng nhn th cng. Tuy nhin,
robot lm vic 24 gi mt ngy v c cht lng tt hn v

214

nng sut cao hn cho nn ch vi thng cng ti ho vn cho

u t ban u v phn cn li l li nhun ca cng ti.
Trong cng nghip tri thc, cng ngh ng vai tr sng
cn. Vi t ng ho cao cho mi qui trnh ch to v dng
cng ngh thng tin thu thp v x l d liu c th, gio
dc chuyn su c cn ti. R rng, cng nhn khng th
c o to cho loi cng vic ny theo cng cch nh h
c o to cy t hay lp rp tm thp vo t. Nhng
vic lm mi ny yu cu tri thc mi nh gii quyt vn ,
phn tch qui trnh v ra quyt nh. N yu cu cch ngh khc
v o to khc ch vi nc c. l l do ti sao cng nghip
tri thc tng trng nhanh ang kinh nghim thiu ht ln cng
nhn c k nng trong khu vc y t, khu vc dc, khu vc k
ngh v khu vc cng ngh thng tin v.v. Chng no nhng k
nng ny cn cha c dy rng ri v to ra nhiu cng nhn
tri thc hn, vic dch chuyn t cng vic vt l sang tri thc
s mt thi gian lu hn l nhiu ngi hi vng.

Con ngi trong x hi tri thc

V truyn thng, nh x hi hc phn loi mi ngi
vo cc th h da trn bin c x hi xy ra trong thi gian
. Chng hn nhng ngi c sinh ra gia cc nm 1946 v
1964 c gi l th h Bng n tr em bi v sau Th chin
2, ngi lnh tr v ly v v c con. Nhng ngi c sinh
ra gia cc nm 1964 v 1980 c gi l Th h X, hay St
gim tr em" bi v vic st gim ln v t l sinh i theo sau
vic bng n tr em. Nhng ngi c sinh ra gia 1980 v
2000 c gi l Th h Y hay Th h thin nin k cho vic
chuyn t th k 20 sang th k 21.

215

Tuy nhin, x hi tri thc to ra mt th h mi

nhng ngi khng ging nh nhng ngi khc bi v h
khng th c xc nh theo tui, gii tnh, ngy sinh hay
bin c x hi. Thnh vin ca th h ny c th l doanh nhn
50 tui hay hc sinh trung hc 15 tui nhng h tt c u c
chung mt iu: Dng phng tin s thc trong th gii o.
y l nhng ngi a thch tham gia vo phng chat trc
tuyn ni chuyn, chia s cc blogs, wiki, chi tr chi
video v cc s thch khc vi nhng ngi c cng mi quan
tm. Nhm ngi ny c gi l Th h V. (V vit tt cho
Virtual.)
Trong x hi tri thc, cng ngh ang tr thnh mt phn
tch hp ca x hi v ng vai tr ngy cng tng trong vic
hnh thnh cc hot ng ca con ngi, cng ti, cng nghip
v chnh ph. Chung cuc, iu nh hng ti x hi v
hnh vi ca mi ngi sng trong . Vic truy nhp d dng
vo cng ngh, c t hp vi trao i ton cu thc hin
c cho mi ngi, ph v cc rng buc a l v trao i
v tng tc. Cc c trng ca th h V l s sn lng ca h
trong tng tc v cng tc vi ngi khc trong mi trng o
v to ra cng ng ton cu vi nh hng cha h c trc
y. Ngi th h V bao gi cng tm kim nhng ngi chia
s cng tng, tri thc, mi quan tm trong th gii o, l
l do ti sao Facebook, My Page, hay Twitter li ph bin th
vi h. Trong khi th h X v th h Y ch yu l ngi tiu
th vt cht, th h V ch yu l ngi tiu th CNTT, h
mua bt k ci g lin quan ti CNTT nh tr chi video, in
thoi di ng, laptops, Netbooks v.v. Khi nhng ngi ca th
h bng n tr em c bo, ngi ca th h V c bo trc
tuyn. Khi ngi th h X mua CD cho h thng m thanh ni
ca h, ngi th h V a thch ti nhc v my nghe iPod ca
h. Khi ngi th h Y mua DVD cho ti vi mn hnh phng ca
h, ngi th h V a thch xem You Tube trn laptop ca
216

h. Vic thay i trong thi quen mua sm to ra kh khn

cho nhiu doanh nghip trn ton th gii. Cc ca hiu m
nhc, phng tin mng ti vi, bo ch tt c u chu s st
gim ln trong kinh doanh nhng cc websites ti nhc, bo
trc tuyn v ti vi Internet li chng kin kinh doanh ca h
tng ln nhiu.
Nhng ngi thuc vo th h V u quen thuc vi
cng ngh mi nht v sn lng s dng n nh cng c hng
ngy to iu kin thun li cho trao i mi ni. Sau
nhiu nm b c lp bi Chin tranh lnh t nhin c vic
m ra trao i d dng v t do do internet to kh nng v vi
cng ngh in thoi di ng qui c, nhiu ngi x vo kt
ni vi ngi khc nh cha bao gi c trc y. Xy dng
trn nng lc trao i ca h, nhng ngi Th h V th hin
ham mun trn ngp tham gia, qua vic tham d tch cc
vo cng ng ton cu c to kh nng qua nhng nhn vt
trc tuyn do h t to ra. Cng ngh chuyn giao phng
tin to ra ni dung trong s phong ph a dng cc dng
thc phng tin, v Internet to kh nng cho phn phi ton
cu vi chi ph bng khng m vn hiu qu. Kh nng ny
vy, v tip tc l nh vy vi nhp cng tng tc hn. Nhn
t then cht l ham mun tham gia tch cc vo mi th ch
khng ch l vic tiu th th ng. Th h V mong i i
thoi ch khng ch l trao i. Nh nhiu nh x hi hc
bt u nhn ra rng vi x hi tri thc, nhiu iu bt u ni
ln. Gi tr ca Th h V l rt khc vi cc th h trc n,
Th h X v Th h Y, bi v ngi Th h V c nim tin trn
ngp vo gi tr ca cng tc, rng Chng ta cn gi tr hn
ti xem nh biu tng ca Th h X v Th h Y. Cuc
khng hong ti chnh ton cu hin thi l kt qu ca th h
"ti" hay th h ch k, ngi ch ngh v bn thn mnh ch
khng ngh ti ai khc. S thc tnh ny cng c thm nim tin
vng chc ca Th h V bi v h chia s ci g c gi tr
217

hn ch l "nhng th vt cht. Bng chng v gi tr ny c

th theo di v s trng thnh ca m hnh pht trin ngun
m, iu cc doanh nghip qui c khng thch xt ti bi
v n khng hon ton khp vi m hnh "h thng thng"
truyn thng ca cng ti phn mm s hu ring nh
Microsoft, IBM hay Oracles. Cc bng chng thm na c th
c thy vn ho m nhc i chng (s ni ln ca vic
trn ln li v ly mu v dng li cc ti liu hin c to ra
cng trnh mi) v trong Web 2.0, ni nhng 'ng dng" mi
mnh m ang c xy dng qua cc hot ng tp th, lp
li ca nhiu c nhn.
Trong x hi tri thc, cng ngh tr thnh nhn t to
kh nng v hnh v l cht xc tc cho tng tc v thng
mi. Th h V by gi ang lm iu thnh nn tng cho
tm thc tp th, iu ang hnh thnh li theo ng t ny v
s cn bng quyn lc trong cng ngh, doanh nghip kinh
doanh v c nhn. Thc t, mt s ngi Th h V e do m
hnh kinh doanh truyn thng bi v n i din cho ham mun
sng to, t thc hin v tm thc ton cu. Tuy nhin, theo l
thuyt kinh t v m, trong nhng giai on sau ca cch mng
cng ngh, khng phi l cng ngh mi dn li s tng trng
m cch thc mi trin khai cng ngh v cch thc mi
tin hnh kinh doanh, iu mi chuyn giao gi tr mi.
Tronh nhng ngy u ca cng ngh thng tin, chnh IBM,
Microsoft, Oracles v Google dn li s tng trng nhng by
gi chnh Phn mm nh dch v, Ngun m nh cng ngh
trin khai mi to ra gi tr mi? Ta hy i v xem
Mt s d liu ng quan tm v th h V:
1.
2.
3.
4.

80% s h dng tin nhn nhanh xp x 30 gi mt tun;

45% s h xem tin tc qua internet ch khng qua ti vi;
65% s h c bo trc tuyn v khng mua bo giy;
25% s h s hu v vit blogs;
218

5.
6.
7.

67% s h c cc blogs;
72% s h ti nhc c tr tin;
28% s h ti nhc t vic chia s tp ch khng tr tin;

Cng nhn tri thc

Trong thi i cng nghip, sn phm c ch to l
nhn t kinh t then cht, sn phm xut khu cng nhiu, nn
kinh t cng tt. Tuy nhin trong thi i thng tin, tri thc v
k nng c gi tr kinh t cao hn do nhu cu cao v nhng k
nng ny xy dng x hi tri thc. Ngi c gio dc tt
c cn ti to ra s giu c mi, v n khng cn l "sn
phm c ch to" m l "sn phm tr tu. Ngy nay cng
nhn c k nng c nhiu c hi hn cng nhn lao ng khng
k nng v h nhn c chnh sch nhp c thun li bi v
hu ht cc nc pht trin u c nhu cu ln v k nng
ca h. Gi tr kinh t ca cng ngh thng tin, khoa hc, v y
hc c th ng gp cho cc vic s dng a dng: Ngun lc
nng sut cho ngnh cng ngh cao nh k s phn mm,
ngun lc cho cng nghip ti chnh nh nh doanh nghip,
ngun lc cho cng nghip tri thc nh nh khoa hc, hay
ngun lc cho ngnh cng nghip dch v nh y t hay bc s.
Vic di chuyn ca nhng k nng ny c tc ng quan trng
ln cc nc ngun, cc nc nhn v nn kinh t ton cu ni
chung nh mt tng th. cc nc ngun, vic mt nhng k
nng ny lm gim c hi cho h pht trin v mt kinh t.
Tng phn li, cc nc nhn s c li ln t lung vo
ca nhng k nng ny lm mnh cho nn kinh t ca h v
lm gim vic thiu ht ngi k nng cao.
Da trn vi nghin cu ca chnh ph, cc nc pht
trin nh M, chu u v Nht Bn cn nhiu ngi v cng
219

ngh thng tin, vin thng v khoa hc my tnh. y l nhng

ngi c bng cp i hc v ton, k ngh phn cng, v k
ngh phn mm. H c th l ngi pht trin phn mm v
phn cng trong cng nghip thng tin hay c tham gia vo
ngnh cng nghip cng ngh cao. Thut ng chung l cng
nhn tri thc v h thng nhn c visa thun li li
v lm vic trong cc nc pht trin cao ny. Ngy nay nh
xut khu chnh cc "cng nhn tri thc" ny l n , nc
c c s cc nh khoa hc v k s ln nht ang lm vic ti
M. Gn 85% sinh vin n hc tp trong cc i hc ca
M khng tr v n v phn ln trong s h c php
lm vic thun li v cui cng ly qui ch c dn vnh vin
ti M. Nhiu ngi trong nhng cng nhn c k nng ny ti
t cc nc c gi l "hin tng chy no v ngy nay cc
nc chu tn tht nht l n , Trung Quc, Nga, Ukraine,
Belarus, Hungary, v Ba Lan.
Cc nh khoa hc v cc gio s hn lm l phn khc
khc ca Cng nhn tri thc. Phn ln u l nhng ngi c
bng cp cao v khoa hc t nhin nh vt l, ton hc v ho
hc. Nu h c phm cht tt vi nhiu xut bn phm th h
c th d dng tm vic cc nc pht trin. Nhiu nh
khoa hc ri khi nc mnh bi v lng cao, tin nghi lm
vic tt hn; phng th nghim tt hn v kh nng tng thm
tri thc ca h v tng tc vi cc nh khoa hc khc. Da
trn d liu c thu thp t by nghn nh khoa hc di c
sang M trong nm nm qua, phn ln u trch dn cc l do
v lng thp nc mnh, vic tha nhn ngh nghip b gii
hn, thnh vng ngh nghip ngho nn v thiu tin nghi
nghin cu nc mnh. Con ng chnh qua nhiu nh
khoa hc ti cc nc pht trin l h ti nh sinh vin tt
nghip nhn bng Thc s, bng Tin s hay theo ui hc
bng sau tin s. Rt t ngi tr v nh sau khi tt nghip

220

trong khi i a s li lm vic trong cc i hc, trung tm

nghin cu, v cng nghip ca nc nhn.
Mt b phn quan trng khc ca vic di c thng
khng c nhc ti trn bo ch l cc nh doanh nghip. y
l nhng ngi khng nht thit c nhiu gio dc chnh thc
nhng h c nhiu tin u t v tm nhng c hi tt hn
u khc ngoi nc h. Bi v h em theo nhiu tin cho
nn vic khi u ca h c th c nh hng ln ti nn kinh
t ca nc ca h. Theo cnh quan lch s, nhng ngi thnh
cng nh Mellon, Vanderbilt, Rockefeller, v Rothschild tt c
u l cc doanh nhn di c t chu u sang M vo cui th k
19. H tt c u mang theo mnh s vn ln u t v gip
lm mnh nn kinh t M lc vn cn cha c pht trin.
Tt nhin, khng phi mi ngi u giu nh h v phn ln
cc doanh nhn u l nhng ngi lm doanh nghip nh,
ngi vn hnh tim n, khch sn, cung cp dch v nh cng
vic gia nh. Chng hn, con s cc tim n Trung Quc ngy
nay M gp ba ln t hp ca tt c cc tim n nhanh ca M
(McDonald, Burger-King, v Taco Bell v.v.). Doanh nghip v
thm v c b thng tr bi ngi Th nh k, Pakistani, v
Ma rc. Nhng doanh nghip di c ny khng yu cu ti
chnh nhiu nhng h c ng gp cho nn kinh t ca nc
nhn. Thnh thong, nu iu kin thun li mt s c tr v
nc nh em theo vn v mi lin h pht trin nc
ngoi.
Vic di chuyn ca cng nhn tri th trn th gii nhn
mnh tm quan trng ca gio dc trong vic pht trin cc k
nng ny p ng nhu cu ton cu cao. Sinh vin c ti
thng chn cc trng danh ting cho ngh nghip c
tr lng cao hn bi v vic thu hi vn u t cao nht vo
tri thc dn vo nhng c nhn c k nng cao, ngi tt
nghip t cc i hc ni danh. M, c s khc bit ln v
lng ca sinh vin mi tt nghip t cc i hc hng u nh
221

Harvard, Stanford, hay Massachusetts Institute of Technology

(MIT) khi so snh vi hu ht cc i hc ca nh nc. Cng
iu ny cng c th thy Anh, Php, c v Nht ni cc
i hc hng u hp dn nhng sinh vin gii nht v cho tt
nghip nhng cng nhn c ti nng nht cho cng nghip.
Mc du k nng rt ph thuc vo c nhn v ng c ca h
nhng ngy nay phn ln cc cng nghip bao gi cng a
thch cc trng t hn trng ca nh nc bi v gio trnh
ca h khp nhiu vi Thc hnh trong cng nghip hn l
Gio trnh hn lm ti i hc nh nc. Khi nim mu cht
v cch tip cn gio dc nh u t p ng nhu cu th
trng tng b cng ng hn lm ph phn khi h ni rng
gio dc phi hi t vo Tri thc thun khit pht trin
Con ngi ch khng phi l Cng nhn tri thc cho cng
nghip. Cc trng t tuyn b rng gio dc ch ng vi tr
quan trng trong vic cung cp thng tin cho sinh vin, ngi
t gio dc bn thn mnh v kh nng ring ca h. Vy gio
dc gip cho sinh vin thu thp thng tin v nng lc ca h v
tim nng trong th trng sau khi hon thnh nghin cu ca
h. Chnh chn la c nhn l i ti ni sinh vin thy khp
p ng mc ch ngh nghip ca h. Tranh ci ny vn cn
din ra v c l s khng chm dt trong tng lai gn nhng
ngy nay vic di chuyn cng nhn tri thc ton cu lm
thay i s cn bng gia cc nc pht trin v cc nc
ang pht trin mt cch c ngha. Khi nim then cht l
mi ngi s i ti ni c c hi v vi ton cu ho, s lu
ng ca h cn d dng hn nhiu nu h c tri thc v k
nng.

222

8. Gio dc mi

Vai tr ca gio dc
Ngy nay gio dc i hc khng cn l th xa hoa m l
iu bn cht c vic lm v tng lai tt hn. Theo mt
kho cu ca chnh ph M, ngi tt nghip trung hc kim
c thu nhp t hn 48% so vi ngi tt nghip i hc v c
th b tht nghip nhiu gp ba ln. Tuy nhin khng phi mi
bng cp i hc l nh nhau bi v mt s lnh vc hc tp
khng cn c cn v mt s c th khng c tng lai vic
lm. l l do ti sao nhiu ngi tt nghip i hc gp kh
khn trong tm vic lm bi v h khng c k nng c cn
trong th trng vic lm kh khn ny.
Nhiu sinh vin vo i hc m khng coi rng gio dc
l u t v thi gian ca h v tin bc ca gia nh h. H
la chn lnh vc hc tp da trn iu h thch vo lc ;
hay i theo chn la ca bn b h cho h c th cng
nhau; hay theo gic m v ngh nghip thi thng no m
h thy trn phim nh hay tp ch. Trong thi kh khn ny,
sinh vin i hc cn thc t la chn cc lnh vc hc tp
no m c th gip h xy dng ngh nghip lu di trong
cuc i. Khng c cn nhc cn thn, h c th phi i ph
223

vi tht nghip hay chp nhn vic lm lng thp hn m c

th chng lin quan g ti gio dc ca h.
Thng trc c mt nghin cu v tht nghip trong
cc sinh vin i hc trong cc tc gi nhn din mt s
lnh vc km nht cng nh lnh vc tt nht hc trong i
hc. Dng nhiu ngun d liu, h xem xt s ngi tt nghip
trong hn hai trm i hc; d liu tht nghip t chnh ph;
lng m ngi tt nghip c c; vic thu ngi v d
on ca cng nghip ri h lm d bo v nhng khu vc no
m sinh vin nn xem xt ti v nhng lnh vc h c th
cn trnh. Cc ln vc tt nht l trong STEM (Khoa hc, Cng
ngh, K ngh v Ton hc) v lnh vc km nht l trong ngh
thut, sn khu, thi trang, x hi hc, lch s v vn hc.
Nghin cu ny nhn c nhiu ch trch t cc gio s
v quan chc nh trng v dn ti tranh ci trong cc nh
gio dc v vai tr ca gio dc trong suy thoi ton cu ny.
Vn chnh l: Gio dc i hc c nn hi t vo vic cung
cp o to cho cng ngh hay pht trin con ngi hiu bit
ton din? Cc i hc c nn cung cp tri thc rng hn hay
a khu vc hay tri thc chuyn su trong mt khu vc c
bit? C hai cch nhn chnh v vai tr ca gio dc. Cch
nhn truyn thng c bt r t thi c rng i hc hay hn
lm c thit k cho vi ngi u t, ngi mun hc v cc
tng, tr hu, v tri thc no . Cc trng ny cng cc
gio s vn mun duy tr trit l rng vai tr ca i hc l
pht trin "con ngi hiu bit ton din" (khi nim ca Hi
Lp c i) hay k s (khi nim ca Trung Quc c i).
Cch nhn thc t da trn trit l x hi rng i hc l ni hc
tp dnh cho s ng v vai tr l pht trin cng nhn cho nhu
cu ca nn kinh t t nc, do gio dc nn thay i bt
k khi no nhu cu thay i. Ngy nay nhiu i hc hng u
ca M ang lm vic cht ch vi cng nghip cung cp
ngi tt nghip c hiu bit v k nng cao. Khi nim v hc
224

 lm tng tri thc chuyn su v cc tng cao hn khng

cn c khuyn khch. Tuy nhin cch nhn truyn thng vn
cn mnh chu u v chu ni trit l ny khng thay
i hng th k. Tranh ci ny vn khng c kt lun v c hai
phe u khng chu nhn nhng cho nn n cui, cc trng
i ti tm ngng tranh ci rng thi th tu sinh vin ra quyt
nh v h nn la chn ci g l tt nht cho h.
Trong nhiu nm chnh ph khuyn khch sinh vin
hc cc ngh STEM nhng nhiu trng khng mun vi phm
vo vic tm ngng cho nn h cho sinh vin ra quyt
nh ring ca mnh. Cu hi l: Bao nhiu sinh vin bit lnh
vc no hc tp? H c nhn c thng tin cn thit cho
php h ra quyt nh ng khng? H c hiu cng nghip
cn g khng? H c bit v s lng tht nghip ln trong
nhng ngi tt nghip i hc khng? Ngay c trong thi i
thng tin ny, ni thng tin l c sn di c bm chut, bao
nhiu sinh vin ang tin hng nghin cu tm ra ci g l tt
nht cho h? Ci g s l tt nht cho tng lai ca h? C
nim tin chung trong nhng sinh vin nm th nht rng cc
ngh nghip STEM l kh nhng cc lnh vc khc l d hn
nhiu. Mt s sinh vin tin rng vi bng i hc h vn c th
kim c vic lm tt m khng xem xt ti lnh vc hc tp.
l l do ti sao trong nhng nm gn y nhiu ngi tt
nghip i hc ang i din vi thc t m h khng mong
i. Mt s cho kinh t km v suy thoi nhng nhiu ngi
vn cn hi vng rng khi kinh t tt hn, mi s s thay i.
Thc ti l ngay c khi s vic thay i, nu h khng c k
nng c cn, h s khng c kh nng kim c vic lm.
Mt gio s x hi hc nghin cu v xu hng gio dc
ton cu ni vi ti: Thy c th thy cc khc bit vn ho
M, chu u v chu thng qua thi ca sinh vin i
hc. Sinh vin M rt thc t. i din vi tht nghip, mt s
lp tc tr v trng hc cc lnh vc khc m s cho h
225

vic lm, xem nh bng chng l trong kho cu ca chnh ph

l qung 37% ngi tt nghip by gi ghi danh tr li trng,
phn ln trong cc ngh STEM. Mt s chp nhn thc ti v
sn lng nhn vic lm lng thp, vic khng lin quan g ti
gio dc ca h. Sinh vin chu rt th ng; h ch yu da
trn s h tr ca b m h hay gia nh. Chng no h vn
cn ch v ci n, h vn tip tc i chi vi bn b nh khi
h cn trong trng v hi vng rng khi mi s tt ln, h c
th c vic lm. Thy c th thy Trung Quc, Nht Bn, v
Hn Quc c s ln nhng ngi tt nghip trn 20 v gn 30
tui vn cn sng vi b m h. Chu u th nhiu kch tnh
hn, nhiu ngi tt nghip b tht nghip trong nhiu nm.
Do tht vng, mt s lm vo ti phm, dng ma tu, ru bt
hp php, nhng nhiu ngi ang bt u phn i v i hi
thay i trong chnh ph nh thy nhiu nc chu u.
Mi quan ngi ca ti l khi bn c nhiu thanh nin v
ngi c gio dc nhng khng c kh nng ng gp tch
cc cho x hi, l lng ph khng l. Ti tin cc trng nn
lm vic tt hn trong gio dc sinh vin v ngh nghip ca
h v iu nn bt u sm t trng trung hc. STEM
khng phi l ci g bn hc trong i hc m nn tng nn
c xy dng t trng trung hc. Ti tin cc ph huynh v
thy gio nn c tho lun nhiu hn v vai tr ca gio dc
cng nh chun b cho tng lai ca con ci h trong cc khu
vc cho php th h tip c c gio dc cao cho h c th
ng gp tch cc cho x hi ca chng ta. Hn bao gi ht,
vai tr ca gio dc l rt mu cht trong ci thin nn kinh t
v x hi.

226

Gio dc l nn tng ca x hi tri thc

thit lp mt x hi tri thc thnh cng, h thng gio
dc cn thc by cng ngh thng tin chuyn giao cc phng
php dy mi kiu nh bi ging theo nhu cu, e-learning,
v Hc qua hnh v.v. Bng vic s dng cng ngh, cc
trng c th phc v cho nhiu hc sinh hn m khng phi
u t vo xy thm lp hc hay thu thm gio vin bi v
hc sinh c th d lp bt k u, bt k lc no. Tuy nhin,
cch duy nht cc trng c th kim c s h tr trong vic
dng cng ngh l khi c ngi qun l nh trng v ngi
qun l gio dc ca chnh ph u l nhng ngi s dng
cng ngh v coi cng ngh l cng c tt cho ci tin h thng
gio dc.
p dng thnh cng cng ngh thng tin, cc trng
cn vt qua hai chng ngi: Kt cu nn v phng php
dy. Kt cu nn bao gm cng ngh nh internet, bng rng,
in, mng, phn cng v phn mm nhng cng ngh tt nht
vn chng c lin quan g nu ni dung khng c sn. Ni dung
(Gio trnh) cn dng thc thch hp lm cho sinh vin c
kh nng hc v thnh cng. lm iu ny chng ta cn
cp ti phng php dy bi v n khc vi cch dy theo lp
hc truyn thng. Phng php dy mi dng cng ngh thng
tin yu cu ng c t gic ca sinh vin thay v kiu hp thu
tri thc th ng trong lp truyn thng. ng vin sinh
vin, cch dy mi ny yu cu gio vin gii thch l do ti sao
h cn hc tri thc no , v ch li ca vic c nhng k nng
ny. Sinh vin s c cung cp ti liu hc tp trc khi d
lp cho h c th c chun b tham gia vo tho lun trn
lp v nu cu hi lm sng t mc ch hc tp ca h.
Theo cch tip cn mi ny, vai tr ca gio vin khng cn l
Ngi truyn th tri thc m l Thy km v Ngi h
tr ngi c th cung cp hng dn cho sinh vin trong vic
227

t ti mc ch hc tp ca h. H thng truyn thng coi gio

dc l vic lm ca nh trng cn hnh vi c x l cng vic
ca cha m, nhng trong phng php dy mi ny, cha m c
vai tr rt quan trng trong gio dc con ci h. H c yu
cu lm vic tch cc vi cc gio vin trong vic hng dn
hc sinh bng vic gim st thng xuyn tin b ca hc sinh
v nhn bo co hng hng v hot ng ca con h.
Trong h thng gio dc truyn thng, trng hc l
"thc th c lp" c cng ng hn lm qun l xc nh
ci g cn dy v ci g hc sinh phi hc. Trong h thng gio
dc mi, trng hc l i tc vi cng nghip to ra gio
trnh p ng cho nhu cu ca cng nghip. Nu trng hc c
th cung cp k nng v tri thc ng p ng nhu cu ca
cng nghip th vic cng tc vi trng hc s c li cho cng
nghip v trng hc l trong kinh doanh v o to cn cng
nghip l trong kinh doanh thu cng nhn c cht lng. Bn
cnh , nu trng hc c th lm cho sinh vin thnh ngi
hc c i, th cng nghip s khng phi u t vo vic o
to li cng nhn v gio dc c th l vic o to v hc tp
cho mi cng nhn. Do , s cng tc em hc sinh, gio
vin, cha m v cng nghip li cng nhau l nn tng ca x
hi tri thc.
Trong s nhiu cng ngh, e-Learning c tim nng nht
cho cc nc ang pht trin. tng to kh nng cho mi
ngi, bt k h u, pht trin k nng v nng lc ca h v
gn ni vi h thng gio dc quc gia l rt c trin vng.
Mt trong nhng min nn tng nht cho e-Learning l k nng
tnh ton c s, iu to kh nng cho s ng hc sinh thu
nhn k nng my tnh v internet theo cch n gin v d
dng. Vi nng lc a phng tin hin i, e-Learning c th
c dng tr gip cho mi ngi thu nhn k nng c bn.
Vi tr em, c bit trong cc vng su vng xa, e-Learning
cung cp tim nng gn ni vi nhng ngi khc trong vng
228

hay c nc v hnh thnh nn cng ng hc tp lm tng

thc v gi tr v tri thc. Mt s vn gio dc x hi c th
c cp ti do cc nng lc minh ho ca phng tin hin
i to iu kin thun li cho vic gii quyt mt s vn
gio dc nghim trng. T hp ca vic khai thc tng tc cc
ch im (nh mi quan h nhn qu) v trc quan ho cho
php lm vic ging dy rt hiu qu cho tr em. Xy dng m
hnh vai tr v cung cp kinh nghim tch cc vi hnh vi
mong mun l kh thi trong hon cnh e-Learning. Cng ng
hc trc tuyn c qun l bi h thng gio dc quc gia c
th cung cp cc cng c mnh xy dng tri thc v hnh vi
cng nh iu tra vic pht trin v o n theo cc mc tiu
ngun gc v thu c phn hi lin quan ti ni dung.
Tim nng ln khc ca e-Learning l kh nng o to
li v rn k nng li cho phn ln cc cng nhn v do vy lm
tng tnh lm vic ca h hay thm ch a vo cc khi nim
mi, k nng mi v thi mi i vi ngi tht nghip.
Nh ti thy n , c nhu cu ln v cng nhn phn
mm c cht lng bit dng Internet lm vic vi ngi s
dng lao ng t xa hay vi cc cng ti nc ngoi. Loi thit
lp ch lm vic ny c th c lm thnh sn c cho nhng
ngi ang tm kim vic s dng lao ng mt cch c lp
vi v tr ca h m khng phi i ch . Mt trong cc vn
cc nc ang pht trin l "hin tng chy no" ko
nhng ngi c o to tt ra khi nc h bng cch cung
cp cho h lng cao hn v mi trng kinh t tt hn. Xy
dng kt cu nn pht trin tt c kt ni ton cu c th
gii quyt c tnh hung ny v ci tin tri thc trong nc,
ni mi ngi khng cn i ch m vn c kh nng lm
vic cho cc cng ti nc khc.
Thay i gio dc truyn thng sang phng php hc
mi yu cu n lc ln lao. vic dch chuyn xy ra m
thm, nhiu nc nh n v Trung Quc cho php c
229

hai h thng cng tn ti nhng u t nhiu vo phng php

o to mi v trong tng lai, n s thay th phng php
truyn thng. Ngy nay, chnh ph ca h thit lp kt cu
nn rt tt cho e-learning ni hu ht cc h thng trng hc
u c my tnh v c ni vi internet, nhng c kt cu nn
mi ch l bt u. thnh cng, h cng phi thit lp cc
gio trnh mi, ni hc sinh, cha m, gio vin v cng nghip
cng lm vic vi nhau t ti mc ch quc gia ca vic
xy dng x hi tri thc. Vic tn dng u th ca nn kinh t
ton cu yu cu nhiu n lc v kin tr.

Gio dc trong x hi tri thc-1

Khu vc chnh nh nng nghip mt i tm quan
trng ca n v n khng cung cp nhiu my theo kha cnh
vic lm. Khu vc th hai i din cho sn xut cng nghip
ang suy gim nhanh chng bi v nhu cu thp do khng
hong ti chnh v cnh tranh cao t cc nc cng nghip
ho khc. Bng cch no , nhiu nc ang pht trin vn
u t mnh vo khu vc ny m khng hiu r rng v cc xu
hng ton cu ho. iu c th c xy dng ra c l
c xy dng bi cc nc khc vi gi r hn nhiu v cht
lng tt hn nh Trung Quc, Nht Bn, Hn Quc, v i
Loan tp trung vo cng nghip ho nn kinh t ca h
trong nhiu nm. Thay v u t vo khu vc cng nghip, iu
yu cu s tin kh ln xy dng nh my v my mc, c
th mt nhiu nm thc hin ri mi nhn ra rng cc i th
cnh tranh nm gi th trng, chng ta phi nhn vo khu
vc th ba vn l khu vc cng ngh cao v dch v, mt th
trng cn tng i mi v rng m. nhanh chng bt kp
vi xu hng ton cu ny, chng ta phi tp trung n lc v
u t ca mnh vo gio dc v o to trong khu vc ny.
230

Nn kinh t pht trin y trong "X hi tri thc" c

nhu cu cc ln v phm vi rng cc k nng chuyn mn, iu
yu cu hun luyn cht lng cao. V nhng k nng ny cn
pht trin v thay i thm na vi nhp nhanh do vic thay
i cng ngh nhanh, vic hun luyn phi linh hot bt kp
vi nhu cu cng nghip v c o to sinh vin i hc v
hun luyn li cho ngi ln ang lm vic. Loi hun luyn
ny yu cu t duy mi, cch tip cn mi, phng php dy
mi. Nu thc hin ng, n c th gip trnh t l thanh nin
tht nghip cao hn v duy tr cht lng cao ca lc lng lao
ng lm ti sn cnh tranh cho quc gia. Bng chng ny c
th thy c trong d liu thng k v tht nghip nhiu
nc pht trin nh M v chu u. Cc nc nh c, o
v Thu S p dng khi nim ny thnh cng v tht nghip
ca h thp hn nhiu so vi Php, B, Italy v Ty Ban Nha.
cc nc nh Php, B, Hi Lp v Italy, gio dc
chung i din cho mt kiu duy nht l gio dc chnh thc
vi thi c v bng cp c chnh ph ban hnh v c cc
nh tuyn dng chp nhn. Trong trng hp ny, phn ln
sinh vin hc i hc vi mong i c li trong c hi c
vic lm. Khi nim ny to ra kh nhiu vn cho h thng
gio dc nh:
a. Cnh tranh mnh trong vic c vo i hc,
b. T l b hc cao vi nhng ngi khng th hc
c,
c. Th ch gio dc tr thnh c quyn v khng c
khuyn khch thay i,
d. o to ch dnh ring v tri thc hn lm, c
cng ng hn lm to ra thng loi ra ngoi tri thc
v k nng m cng nghip cn.

231

Do nhiu sinh vin tt nghip i hc khng tm c

vic h mong i v i din vi vn tht nghip. Cc
nc c s ln thanh nin tht nghip m khng c vin cnh
v tng lai thng c t l ti c rt cao v nhiu vn x
hi. Sinh vin b hc khng c phng n thay th xy
dng tng lai tt hn cng c xu hng tham gia vo thng
mi bt hp php hay tham gia vo ti phm. Chung cuc th
trng lao ng c c trng bi tht nghip cao i vi
nhiu sinh vin, trong khi cng nghip li thiu cng nhn c k
nng pht trin. Trong cnh tranh cao ca ton cu ho, c
vic mt c hi cc k ln c mc c nhn v mc quc gia
v khng c lc lng lao ng c k nng xy dng nn
kinh t mi, mt s nc s b tt hu vi ngho nn ln v t
l ti phm cao.
Vn chnh ny sinh t s kin ny l nn gio dc
chung thng ch hng ti vic vo i hc ca nh nc,
trong khi i a s thanh nin li khng vn ti c iu
v cn vic o to khc nh hng nghip hay nhng k nng
thc hnh no sng. Nhiu n lc ci cch t bn trong
h thng gio dc Php, Italy, Hi Lp vt qua xu hng
hn lm, iu khng phn nh cu trc thc ti ca nn kinh t,
tht bi. Ngay c ngy nay, truyn thng hn lm vn cn
tn ti v t chi chp nhn thc t ca thi i thay i. Trong
khi , c, o v cc nc Scandinavia cng c h thng hn
lm mnh tng t nh Php, Italy v cng c nhiu n lc
tht bi trong qu kh, hc c bi hc ca h. Vo u
nhng nm 1980 khi cng nghip by t nhu cu ca mnh,
chnh ph bt u kim im li chc nng gio dc to ra
cng nhn c k nng cao cho cng nghip. H to ra h
thng gio dc da trn cng tc gia cng nghip v i hc
t v ng vin i hc a ra nhng chng trnh o to tt
hn. Nn gio dc mi ny c tc dng rt ln ti ton th cu
trc kinh t ca n v tin ho thnh h thng gio dc thit
232

k tt, c th c tch hp li vo trong h thng gio dc

chung.
Nh nhc ti trn, khng phi mi ngi u c th
c vo i hc v thm ch khi vo ri, mt s s b hc.
o to hn lm trong nhiu trng nh nc khng phn
nh nhu cu ca cng nghip hay p ng cho nn kinh t. Do
, h thng gio dc mi yu cu cng nghip a ra nh
ngha r rng v m t vic trong nhng lnh vc ring. y l
tin iu kin cho vic t chc o to c lin quan, cho vic t
vn vic lm v cch o ca chnh ph cn i gia cu v
cung. c, c i th 380 m t vic c nhm li trong 13
lnh vc. Do thay i nhanh chng qua ton cu ho v pht
kin cng ngh, nhng nh ngha vic ny s c xem xt li
c sau vi nm bi cc u ban lin hp ca chnh ph v cng
nghip. M t vic m t cc hot ng chnh v nng lc cn
thit cho lnh vc c th. Chng l im bt u cho o to
qua h thng gio dc mi. Chng hn, trong lnh vc phn
mm, m t vic Ngi lp trnh mc a vo yu cu tri
thc no v ngn ng lp trnh, h thng tnh ton, qui trnh
phn mm, v k thut kim th, trong sinh vin khng phi
theo hc i hc bn nm m ch cn cao ng hai nm hay
trng hng nghip. thc y vic s dng thanh nin, h
thng gio dc mi p dng phng php Hc qua Hnh
bng vic t hp hai mi trng hc tp: trng hc v cng
nghip. V cn bn, sinh vin tham d trng trong 2 ngy mt
tun v dnh 3 ngy khc trong tun lm vic p dng iu
hc vo cng ti phn mm nh mt sinh vin Co-op (cng
lm). H nhn lng trong thi k Co-op v sau khi hon
thnh vic hun luyn sinh vin thng c nhn vo lm
cng ti . Kiu hun luyn ny c tc dng tt cho mt s loi
vic no ni sinh vin hc cc tri thc k thut c bn, tnh
ton ton hc hay lp trnh. V chng trnh hun luyn da
trn m t vic, c cng nghip m t, sinh vin khng
233

thi gian hc tri thc hn lm m tp trung vo iu h phi

hc trong mi trng lm vic thc. Ti ti thm vi cng ti
c v cc nc Scandinavian v thy rng h thng gio
dc ny c tc dng rt tt. Trong cng nghip, c nhng
trang thit b c lin quan, c cc qui trnh tnh ton v qui
trnh cng vic c xc nh r cho sinh vin dng v c nng
sut. Trong thi k hun luyn ba nm (v trung bnh, tu theo
lnh vc), sinh vin hay ngi tham gia hun luyn Co-Op
c dn dn tch hp vo trong qui trnh cng vic. Vi ng
gp ca h, h nhn c th lao hng thng qung mt na
ca nhn vin lm vic ton thi (xp x $ 700) v cng ti cng
nhn c khuyn khch thu ca chnh ph thu nhng
sinh vin ny. Ti cng thy rng cc cng ti ln u c nhiu
lnh vc hun luyn v c th thu hng nghn sinh vin CoOp ni cc cng ti nh hn c th khng v tr a ra c
min y cc c hi hun luyn trong lnh vc tng ng.
Tt c cc sinh vin Co-Op u nhn c vic hun luyn
thc hnh ti cng ti qua Thy hun luyn, cc gio vin c
bit c tri qua gio dc c bit thm trc khi c mang
danh hiu hun luyn thanh nin. Cht lng ca h v ton
th cc qui trnh c iu phi bi Phng Thng mi v
Cng nghip hay cc i din cng nghip c trch nhim
khc. cc cng ti nh hn, ngi ch v ngi qun l rt
thng l thy hun luyn cho h. Vic hun luyn kt thc
bng hai k thi, mt k do trng 2 nm t chc, k kia do cng
nghip t chc. Vic qua c cc k thi ny s cho sinh vin
Chng ch c tt c cc nh tuyn dng tim nng tha nhn.
V chng trnh gio dc ny c thit lp t u nhng
nm 1990, s thanh nin c vic tng ln rt nhiu. Phn ln
cc cng ti u hi lng c cng nhn c k nng cho ngnh
cng nghip ca h bi v h da trn s kin l kinh nghim
vic c ri, v rng h bit cc sinh vin ny thu
h da trn hiu nng ca h. Tt nhin, cng nhn tr c k
234

nng c t do tm vic trong cc cng ti khc nu ngi

mun vy.
Mt chng trnh tng t cng c thit lp vi sinh
vin i hc da trn m t vic. Phn ln cc i hc t u
thch nghi cc gio trnh o to rt linh hot da trn nhu
cu cng nghip. Trong lnh vc phn mm, m t vic Ngi
phn tch phn mm mc a vo yu cu tri thc no v
vng i phn mm, phng php, v cng c cng nh tri
thc k thut v phn tch, kin trc, thit k, xy dng v trc
nghim h thng phn mm. Trong trng hp ny, sinh vin
v cn bn ng k hc ton thi trong i hc trong 9 thng v
dnh 3 thng lm vic nh ngi tp s trong cng ti phn
mm. H nhn lng trong thi k tp s v thng trong nm
cui, trc khi tt nghip h phi lm vic d n Capstone
c cng ti phn mm ch o trc nghim k nng v tri
thc ca h. Bng cng tc sm vi cng nghip phn mm,
sinh vin bit iu g l cn v tp trung vic hc hnh ca h
vo nhng min no . Sinh vin trong i hc c nhiu chn
la hng dn ngh nghip ca h hn l chng trnh 2 nm.
H hc mt s cc mn hc bt buc nhng c nhiu chn la
v cc mn tu chn, tu theo iu h mun tp trung vo.
Ngy nay, vn c nhiu tranh ci gia trng t v
trng nh nc v ch nh, mc ch v s mnh ca h
thng gio dc mi, ni m ngi gio dc phi gio dc tri
thc thun tu v con ngi hay tri thc cng nghip ring
cho cng nhn nhng s kin l vi h thng gio dc mi, s
thanh nin c vic lm qung 30% tt hn h thng gio dc
chung. S phi mt vi nm thu thp d liu cho mt
nghin cu tt cho kt qu kt lun nhng chng ta cng c th
dng blog ngn ny nh im bt u cho tho lun ca chng
ta v x hi tri thc. Tt nhin, chng ta khng th gii quyt
c mi vn v c nhiu vn , nhng ti tin s cng tc
gia cng nghip v th ch gio dc l bc u tin ci
235

tin h thng gio dc hin thi. C lc lng lao ng c k

nng cao xy dng nn kinh t ca mnh s cho php chng
ta tham gia tch cc vo x hi tri thc thay v l ngi quan
st t bn ngoi.

Gio dc trong x hi tri thc-2

Trong x hi, gio dc l nhn t quan trng nht nhng
h thng gio dc hin thi li da trn cc phng php v
quan nim li thi b bt r su t thi trung c. Ngay c khi
gio vin nhn ra rng vic truyn th tri thc bng c bi
ging v phn sch cho c khng cn l cch tt nht, h vn
khng bit phi lm g khc, cho nn h tip tc dy theo cch
ny. Khi hc sinh phi ngi hng gi trong lp, nghe nhiu bi
ging, h pht chn v i khi c hnh vi khng ng th h b
khp k lut. iu ny s lm cho mt s ngi trong h s
trng hc v cui cng s vic hc.
Ngy nay x hi ang phc tp ln hn vi nhiu th
ng quan tm trong cuc sng ca hc sinh i hc nhng h
thng i hc li khng c kh nng c iu chnh cho ph
hp vi nhng thay i ny, t nht th cng cha. Khng c
ci tin theo nhu cu hin thi, gio dc khng t ti mc ch
v mc tiu ca n v vic gio dc cho hc sinh tr thnh
ngi ln, ngi c th ngh v bn thn mnh v xc nh
ngh no h c th theo ui. V mt truyn thng, gio dc
c coi l qu trnh qua tri thc hn lm no c
truyn cho hc sinh bi cc gio vin c hun luyn tt.
Trng hc l ni vic hc chnh thc xy ra v hc sinh c
nhm li da theo kh nng ca h thi cc k thi. iu
c th l tng hp l nhng chng ta c ngh v liu vic to
ra cc k thi nh gi hc sinh l mc ch ca gio dc
236

khng? Vi x hi tri thc, tri thc phi c nh gi bi

ngi dng tri thc , bi ngi c th c ch li bi tri
thc , bi cng nghip hay bi x hi? Trng hc c nn
tp trung vo vic hc v dy nhng khng kim tra v so
snh? Ti sao chng ta so snh v dy hc sinh cnh tranh
chim u lp? Nu mi ngi u cnh tranh l s mt th
th ai s l ngi s hai? Chng ta c nh loi b cc hc sinh
da trn h thng xp hng khng? Khi hc sinh khng lm tt
bi thi, h tin rng h tht bi; h tr nn b chn nn v
thm ch cn b hc. H c thc s tht bi hay h thng gio
dc lm cho h tht bi? Cch thc dng bi thi chn hc
sinh gii bt r su trong thi cc triu i vua cha ni hc
sinh c ban cho chc v no v ni c rt t chc v
c vua ban cho. Thi qua lu ri. Ngy nay i hc
phi tp trung vo vic hun luyn nhiu ngi c gio dc
xy dng x hi, theo kp xu hng ton cu, v vic b loi
b bi thi c khng phi l gii php tt nht. L mt gio s,
ti thy rng trong mi i hc, c nhm nh cc sinh vin
trng thnh; h bit iu h mun hc cng nh mc ch ca
h, cho nn gio vin ch phi dnh n lc ti thiu hng
dn h v h tin rt nhiu theo cch ca mnh. C nhm ln
cc hc sinh cn gip , mt s c th khng bit ti sao h
, mt s b ln ln, mt s cn cha trng thnh, v mt
s c th khng c k nng ng, t nht cng cha c. iu
ny nn l s tp trung ca mi gio vin gip h thnh
cng trong vic thu c gio dc v do vy h c th ng
gp cho vic pht trin t nc.
Vi cch mng thng tin, ngy nay sinh vin i hc b
bo ho bi thng tin t bo ch, ti vi, phim nh, sch v,
internet, tr chi v phng chat v h qu bit nhiu, nhiu hn
trc y, cho nn ti sao tt c h phi hc cng ti liu v
khng cho php h chn iu h mun hc v ngh nghip ca
mnh? Gio vin c nn gip h hnh dung ra cch lm mi th
237

m h thc t mun lm khng? Nu gio vin dnh thi gian

gip hc sinh p dng tri thc bng vic thc hnh thay v ghi
nh th chng ta lm c tin b ri. Khng ai bao gi
nh c mi iu h ghi nh vi ngy trc k thi cho nn sao
li lm iu ? Bng vic thc hnh tri thc, h hc cc k
nng v thc t bit cch thc hin v chng phi l iu
hc tp tt c l g y sao? Hc sinh phi c tri thc v k
nng thc hin mi th ch li cho h trong ngh nghip v
trong cuc sng ca h nhng vic pht trin nhng k nng
thc hnh ny khng phi l xem xt chnh ca cng ng
hn lm. C phi l v cc gio vin khng bit cch p
dng n khng? (H bao gi lm vic bn ngoi lnh vc
hn lm cha?) hay l v cc gio vin qu bn rn? (Tin
hnh nghin cu v vit bi bo xut bn trong cc tp ch
hn lm) "Cc k nng thc hnh" c nn c dy nh s tp
trung chnh trong i hc thay v chng trnh hn lm hin
thi khng? Vi cc tri thc thc hnh, ti ng k nng ang
c x hi yu cu cao, khng phi l tri thc thun tu hn
lm chng lin quan g ti iu x hi cn. Ti tin hc sinh hc
tt nht khi h theo ui mc ch m h thc s quan tm ti.
Hc sinh s dnh nhiu n lc hn t ti mc tiu ca h
cho nn vic hng ngh phi l nhn t chnh trong vic dy
v hc ti mc i hc. Gio dc phi l cuc hnh trnh khng
chm dt bi bng cp m phi l hc c i cho bn bit
mnh ang u trn cuc hnh trnh, bn cn g, chng ngi
no, v lm sao vt qua, l nhng iu bn cht m gio vin
c th hng dn.
Ngy nay trong c cc nc pht trin v ang pht
trin, mc khng tho mn vi h thng gio dc truyn
thng u cao. C nhiu cuc tranh ci v tht bi ca trng
hc, v tht bi ca im kim tra, v v gio dc lc hu. a
dng gii php c tho lun nhng dng nh l khng
c s ng no c t ti. R rng, h thng gio dc i
238

hc hin thi ang b thch thc bi v n c t chc quanh

tng ca ngy hm qua, nhu cu ca ngy hm qua, v
phng php ca ngy hm qua. Xt cch tip cn lp hc
thng thng nht: mt gio vin ng trc hng trm hc
sinh c gng lm cho tng ngi hc cng mt iu, cng
mt ch, vo cng mt lc. Cch tip cn ny c u im l
tng i d dng nhng n khng c tc dng bi v ngy nay
hc sinh khng l ht nh hc sinh ngy hm qua. iu h
mun bit, h c th tm thy qua nhiu knh nh bo ch, ti vi,
t bn b, sch v, phim nh, internet, phng chat, v.v. Cho
nn h khng cn nhiu bi ging nhng h cn nhiu hng
dn p dng chng, dng chng cho ngh nghip ca
mnh, v tr thnh ngi ng gp cho ch li ca x hi. Ti
tin hng dn ng l mc ch ti thng ca gio dc v l
s mnh ca mi gio vin.
Ti ng g bi hng dn ng? Chng ta hy nhn vo
tnh hung trong nhiu i hc ngy nay. Bt k bn sng
u, M, chu u hay chu , bn u thy rng nhiu h
thng gio dc cp ba (i hc hay cao ng) ang trn b ph
sn bi v hc sinh t chi hc, b trng, dng ma tu, hay
ly vic tm th vui l mc ch ca h. Ti sao hc sinh khng
mun hc? Bi v trng hc khng dy h iu h quan tm
m buc h hc iu gii hn lm tin l tri thc ng. Hun
luyn i hc nn m ra nhiu chn la, nhiu a dng cho
nu hc sinh mun hc ton, chng ta nn dy h v ton. Nu
hc sinh mun hc m nhc th cho php h hc m nhc bi v
nu chng ta h chn iu h mun hc, ni h mun ti,
ngh no h mun t ti v hng dn ng cho h, h s
chn tt v to ra x hi tri thc a dng.
S mnh ca gio vin nn l gip cho hc sinh hnh
dung ra h thc t mun lm ci g trong ngh nghip c i
ca h. L gio vin, chng ta phi bc b tng rng ci g
l ng bit cho d bn cha bao gi lm g vi n. Khng
239

ai nh nhng iu chng phc v cho mc ch no cho nn ti

sao lm cho h phi hc iu g h khng thch? Bng vic
tm ra ti sao mt s hc sinh mun hc ci g trc khi bn
dy n s l cch tt hn iu bn ngh h phi bit. Hc sinh
phi phn u v nhng tng cao hn mc ch vt cht no
nh lm nhiu tin. Dng li nhun ng vin hc sinh
hc tp khng phi l mc ch ca gio dc v khng nn
c c v. Mc ch ca gio dc l gip cho hc sinh
ngh v bn thn h, hiu nhu cu ca x hi, nhn bit v xu
hng ton cu, m rng tri thc v k nng ca h, v ng
gp cho ch li chung ca x hi. H phi hc v cc ngha v
tinh thn nh knh trng cha m, gio vin, ngi gi, cng
nh cc nguyn tc ca tnh nhn vn, s ngay thng, v tr
thnh ngi cng dn tt. Nu hc sinh thc s hc k nhng
iu ny, nhn cch ca h dt khot s l ton th v l
mc ch ti thng ca gio dc, c k nng cn thit xy
dng x hi tri thc, bo v thc s t nc trong vic ton
cu ho v trong th gii cnh tranh cao ny.

Gio dc v ton cu ho
Trong nm mi nm qua, cc nc pht trin chi
phi kinh t th gii, ng gp qung hai phn ba GDP ton
cu nhng ngy nay n tt xung cn mt na. Nu xu hng
ny tip tc, n c th t hn mt na trong vi nm ti. Phn
cn li ca GDP ton cu c ng gp bi cc nc ang
pht trin ang ni ln. Dch chuyn trong GDP ton cu hin
nhin l kt qu ca ton cu ho trong cc nc ang pht
trin c th ui kp cc nc pht trin v c th chi phi
kinh t th gii trong tng lai gn. S kin l cha y mi
lm nm, cc nn kinh t ca cc nc ang pht trin nh
Trung Quc, n v Brazil ang tng trng nhanh hn c
240

M v chu u l hin tng c ngha m khng ai c th d

on c. Thnh tu ny l bng chng mnh rng ton cu
ho qu c m ra c hi cho cc nc bit cch tn dng u th
ca n v cng gi du hiu cnh bo cho nhng nc b qua
n.
Ton cu ho KHNG phi l mi, tc ng ca n c
vit r trong cc sch nhng nhiu ngi KHNG coi n mt
cch nghim tc. H ch xem n nh vic m ra nhiu th
trng hn bn sn phm hay cch thc mi kim lao
ng chi ph thp. H b qua nguyn l nn tng ni rng tng
trng kinh t ph thuc vo ba yu t: Cung cp cng nhn,
tri thc v k nng ca h, v nng sut ca h. Khi s cng
nhn trong cc nc pht trin st gim bi v t l sinh thp,
nhiu ngi ti tui ngh hu nhng KHNG c thay th
bng cng nhn tr hn, kt qu ca ch to i xung khi cc
cng ti phi khon ngoi cng vic cho cc nc c chi ph
thp, cho nn cui cng nn kinh t ca h cng st gim.
Chng hn, nn kinh t Nht Bn tng trng nhanh
chng sau chin tranh th gii th 2, ln ti nh quanh nm
1980 nhng bt u st gim vo gia nhng nm 1990 do s
cng nhn bt u co li, s ngi v hu mi lc u ln cao,
v cng nhn hin thi quan tm nhiu hn ti vic gi vic
lm ca h nhng KHNG quan tm v ci g khc. Ngy nay
Nht Bn cng ang i din vi cc vn tng t nhng c
kh nng duy tr sc mnh ca h do nng sut cao ca cng
nhn c k nng ca h v u t ca h vo cng ngh cao.
Cuc khng hong ti chnh nm 2008 ti im dng cho
n. Ngy nay c M v cc nc chu u ang vt ln vi s
cc cng ti mt kinh doanh cha h c trc y, hng triu
cng nhn tht nghip, nhiu nh my ng ca khi nn kinh t
ca h ri vo trong suy thoi.

241

Ti sao cc nc ang pht trin nh Trung Quc, n

v Brazil ang lm tt vy? Theo kin ti, cc nc ny tt
c u c ngun cung cp cng nhn tr hn M v chu u,
iu l mt trong nhng yu t cho tng trng kinh t. L do
khc l nhng cng nhn ny c ng c cao lm cho cuc
sng ca h tt hn bng vic sn lng lm vic nhiu hn so
vi ngi tng xng M v chu u. iu cho h u th
ng k v chi ph, iu em ti nhiu u t nc ngoi v
cng vic cho nc h. Cc nhn t ny dn li cho kinh t ca
h tng trng vi t l cha tng c trc y, nhanh hn bt
k t l no ngi ta c th d on. Tuy nhin, cnh tranh then
cht s xc nh liu cc nc ny c thay th c sc mnh
ca M v chu u khng s l v tri thc v k nng v y l
ch gio dc s ng vai tr quan trng.
Nu chng ta nhn ngc li thi gian, chng ta c th
thy rng pht trin kinh t nhanh chng ca chu t th
chin 2 bt u Nht Bn, Hn Quc, i Loan, ri ti
Singapore, v cui cng ti n v Trung Quc. Tt c
nhng nc ny u tha nhn tm quan trng ca lc lng
lao ng c gio dc dn li tng trng kinh t. H hiu
rng cng nhn v nng sut (u th chi ph) l quan trng
bt u nhng duy tr u th ny, h phi u t vo gio
dc. Bt u t nhng nm 1960, Nht Bn, Hn Quc, v i
loan u bt u ci tin h thng gio dc ca h bng vic
cung cp cho ngi ca h vic truy nhp ln hn vo gio dc
tt howen v h tt c t ti nhng kt qu n tng. Trung
Quc v n khng bt u ci tin gio dc mi ti
nhng nm 1990 iu gii thch ti sao hai nn kinh t ny tt
li sau trong ba mi nm trc.
n bt u i tu gio dc trong nhng nm 1980
bng vic phi s ng gio s v sinh vin ra hc tp nc
ngoi v chp nhn h thng gio dc phng ty. Hi t then
cht l vo k ngh, vt l v cng ngh. Cng nghip cng
242

ngh thng tin l kt qu ca k hoch ny ni nhiu sinh vin

c gio dc nc ngoi tr v v bt u cng ti ring ca
h. Vi mi trng kinh doanh thun li, vi chi ph thp v
cht lng cao, vi lc lng lao ng CNTT tr v c k
nng, thnh tho ting Anh, ngnh cng nghip CNTT n
tr thnh ngi lnh o th gii trong gii php v dch v
CNTT. Ngnh cng nghip CNTT nng n t nn kinh
t da trn nng nghip thnh nc cng ngh cao. Ngy nay
thch thc chnh n l dn s khng l cn nhn c
gio dc tt, KHNG ch "nhng ngi c quyn" nh
trng hp ca ngnh cng nghip CNTT. Hin thi, chnh
ph n ang lm vic trn k hoch gio dc nng n cho
phn cn li ca cc cng dn ca n pht trin thnh nc
pht trin.
Trung Quc bt u ci tin gio dc ca mnh mt
cch khc. Thay v chp nhn h thng gio dc phng ty,
chnh sch ca h l to ra "h thng gio dc ng cp th
gii" ca ring mnh bng vic chn lc vi i hc nhn
c ti tr ln ca chnh ph vi vic hi t chnh vo ch
to. Logic l ch to c th to ra nhiu vic lm cho t nc
vi s dn ln. Chnh ph cng khuyn khch cc cng ti nc
ngoi thnh lp cc nh my vi iu kin kinh doanh thun li
thc y tng trng kinh t. K hoch ny c tc dng
tt trong mt s nm v Trung Quc tr thnh "xng my
ca th gii". Tuy nhin ch to cng em ti nhiu hu qu
khng mong mun nh nhim, bn t nng nghip, di
chuyn cng nhn t vng su vng xa v cc thnh ph ln,
v qu nhiu xut khu dn ti qu ph thuc vo cc nc
ngoi. Khi khng hong ti chnh xy ra, nhiu nc gim
nhp khu iu gy ra kt qu ng ca nh my, sa thi cng
nhn v tht nghip ln. Gn y, chnh ph Trung Quc bt
u ch ti nhng hu qu ny v bt u hi t nhiu hn
vo cng ngh cao v chp nhn h thng gio dc phng ty.
243

Tuy nhin vic i tu h thng gio dc ang i din vi s

chng i mnh t cc h thng gio dc truyn thng ca n.
Mt vn chnh l s lng c hn cc gio s c gio dc
phng ty dy gio trnh mi. Cng c vn gia gio
s gi ngi chim v tr cp cao v mun duy tr cch dy
ca h v gio s tr ngi chim v tr xp hng thp hn
nhng mun chp nhn h thng ging dy mi. Chng no
nhng vn ny cn cha c gii quyt, trc khi ci t
cch tip cn truyn thng ti gio trnh mi c th xy ra,
Trung Quc vn phi gi nhiu sinh vin i hc hi ngoi.
Trong ba nm qua, s sinh vin Trung Quc hc tp nc
ngoi ln ti trn na triu ngi mi nm.
Nhiu ngi tin rng sau mi s suy sp nn kinh t bao
gi cng bt ln tr li v M v chu u s c kh nng phc
hi sm. Tuy nhin, nu n v Trung Quc c th ci tin
h thng gio dc ca h nhanh chng th cn bng quyn lc
c th dch chuyn nghing v pha h. Vi ton cu ho, mi
s bao gi cng khng chc chn nhng cu hi cn li l ci
g s xy ra khi hai ngi khng l ny bt u chi phi kinh t
th gii? iu g s xy ra cho cc nc b qua tc ng ca
ton cu ho? iu g s xy ra cho cc nc c h thng gio
dc lc hu? Mc du khng ai c th d on c tng lai
nhng h thng gio dc khng c ci tin cng lu, tc hi
rt c th cng ln hn. C hi l ci g ch xy ra khi ngi
ta c chun b.
Hn bao gi ht, ti tin ci tin gio dc phi l u tin
cao nht cho mi nc ang pht trin.

Ci tin gio dc
Trong "Thi i thng tin" ny nhiu ngi lnh o
nhn ra tm quan trng ca h thng gio dc tt, c bit
244

trong khu vc cng ngh thng tin (CNTT). Trong nhiu nm,
cc i hc cc nc pht trin c coi l tt nht v hp
dn sinh vin t trn khp th gii. Mi nm, vi triu sinh
vin ti cc i hc ny c gio dc. Tuy nhin, rt t
ngi tr v nc h. Mt khi h hon thnh gio dc ca
mnh, hu ht quyt nh li bi v d tm vic tt hn, ni
dng o to ca h chnh ni h c gio dc.
Trong vi nm qua, c mong mun trong cc nc
nh Trung Quc, Hn Quc ti Saudi Arabia xy dng cc
i hc m c th cnh tranh c vi cc i hc hng u
M v Anh. Nhng ngi lnh o ca h bit rng i hc l
sng cn cho pht kin v tng trng kinh t. H khng cn
bng lng ch vi vic gi sinh vin ra nc ngoi ri mt
nhng sinh vin ny cho nc ch nh. H mun to ra cc i
hc ng cp th gii cho ngi ca h. T nm 2008, chnh
ph Trung Quc u t nhiu tin vo h thng gio dc ca
n. Trung Quc ang ci tin hng chc i hc ca n hnh
thnh nn mt lin on cc i hc u t c bit di ci
tn Lin minh i hc min ng Trung Quc. Saudi
Arabia, Vua Abdullah chi $10 t l tin ring ca ng y
pht trin mi toanh i hc King Abdullah v khoa hc v
cng ngh (KAUST), v thu cc gio s gii nht trn khp
th gii ti gio dc ngi ca ng y.
Mi nh lnh o u tha nhn rng to ra "i hc
ng cp th gii", h phi c "cn b ging dy ng cp quc
t". bt u, h tuyn m cc cn b ging dy t cc i
hc hng u dy trng ca h. ng thi, h phi cn
b ging dy ca h ra nc ngoi hc nhiu hn cho h
c th quay v v k tc khi cc gio s nc ngoi khc v
nc. Trung Quc ang lm vic ro rit quyn r nhiu
Hoa kiu tr v, nhng ngi c bng cp nc ngoi, phn
ln t M v Anh. Hn Quc ang lm n lc ln tuyn m

245

cc gio s nc ngoi cho Vin khoa hc v cng ngh tin

tin Hn Quc (KAIST), vin u t nht ca h.
Tuy nhin, c cc i hc hin i v cc cn b ging
dy hng u vn cha l "ng cp th gii". H cn
chng trnh o to tt nht c th c. Thay v pht trin
chng trnh ring ca mnh m c th mt nhiu thi gian,
phn ln h xy dng quan h vi cc i hc hng u v xin
cp php dy cc chng trnh o to cho trng ca h.
iu ny c th lm tng tc v th i hc ca h v pht trin
cc sinh vin tt nghip c k nng tt hn cho nc h. y l
chin lc then cht ca Singapore khi n phn u tr thnh
trung tm hn lm ton cu. Vi nm trc, n em cc
chng trnh t cc trng nc ngoi hng u nh chng
trnh Chnh ph v chnh sch t Harvard, Thc s qun tr kinh
doanh t Stanford, K ngh in t MIT, chng trnh Y hc t
Duke v Khoa hc my tnh t Carnegie Mellon. Chin lc
ny thnh cng v ngy nay h thng gio dc ca Singapore
c xp hng hng u trong cc h thng tt nht trn th
gii. Hn Quc i theo mt chin lc khc. N to ra vng
hn lm c bit gn sn bay Incheon, ni dnh cho mt s i
hc nc ngoi hng u m c s cho sinh vin c th
hc trc tip trong cc i hc nc ngoi m khng phi i ra
nc ngoi.
Ngy nay M vn l ni c sc li cun ln nht vi sinh
vin nc ngoi vi vic c hai phn ba sinh vin nc ngoi
ca ton th gii nhng iu s sm thay i. Cc nc
chu m tng gi sinh vin sang M hc by gi c cc
i hc hng u ca h. Chng hn, s sinh vin t Singapore
sang M st gim qung 35% trong nhng nm gn y v
cc trng ca h by gi cung cp cc chng trnh o to
tng t vi cc gio s hng u. Tuy nhin, tnh hung ny
khng thay i my Trung Quc v n v s ln sinh
vin ca h nhng t "i hc hng u". Mt sinh vin Trung
246

Quc ni: D vo Harvard hn l vo i hc Thanh Hoa hay

Bc Kinh.
Cng c cnh tranh d di v cc gio s hng u trong
cc i hc. Mt na cc gio s hng u trn th gii khng
lm vic nc h. H i ti ni h c i x tt nht,
thng l M bi v cc i hc M truyn thng c tin nghi
nghin cu tt nht v cng ngh hin thi nht. Mt gio s
gii thch: Cc gio s i hc a thch lm nghin cu vi
cc gio s gii nht trong mi trng tt nht c th c. t
nc c th cnh tranh c vi M trong khu vc ny. Tuy
nhin iu c th thay i sm v cc i hc hng u
Trung Quc, Saudi Arabia, Hn Quc v Singapore bt u
xy dng cc phng th nghim hin i v thu cc gio s
gii nht lm nghin cu . Theo mt kho cu mi, cc
gio s hng u ang tr v nc h v h c i x knh
trng hn v c tin nghi tt hn tip tc cng vic ca h.
Vi nm trc, h khng c i x khc vi cc gio s a
phng khc nhng tnh hung thay i. Mt s ngi
khng thy c hi M thm na. Kho cu ny ni rng
chng my chc M s kinh nghim "chy no" u tin trong
lch s ca n.
Nhiu ngi lnh o quc gia hiu rng c h thng
gio dc tt hn s gi c ti nng ca h trong nc.
Nhng ti nng ny l then cht cho pht kin iu dn li kinh
t cho mc tip sau. Nm ngoi, i hc Thanh Hoa v Bc
Kinh t hp li vt qua UC-Berkeley nh ngun lnh o
cc sinh vin c c bng tin s. iu c mong i l
chng my chc, Trung Quc s pht trin nhng pht kin
ring ca n cnh tranh vi M v Anh khi h c nhiu nh
khoa hc hn. Mt quan chc chnh ph ni: Nn tng ca
nn kinh t mnh l con ngi. H xy dng nhng pht kin
v cng ngh. Nhng th ny n lt chng tr thnh sn
phm v dch v m c th thit lp nn doanh nghip mi v
247

dn li nn kinh t. Chng ti phi bt u vi ngi ca chng

ti bng vic cho h gio dc tt nht c th c.
Tht bi trong ci tin trong gio dc l m yu kinh t.
Trong nhiu nm, chnh ph n khng cho php cc
trng ca h cng tc vi i hc nc ngoi, mc cho nhu
cu khng l v gio dc tt hn. Chnh khch ca n coi gio
dc l kha cnh "vn ho" v khng mun "lm u" gio
dc "thun khit" bng h thng gio dc nc ngoi. iu
lm cho gio dc n qu t, v lm yu ton b t nc
trong nm mi nm. Bt u trong nhng nm 1990 khi n
m ca em thay i cho gio dc ca n, nn kinh t ca
n ct cnh. Ngy nay n bin i n sang mc cao mi
trong lch s ca n . Mt gio s n gii thch: Bng
vic tho g sc mnh ca con ngi ring ca chng ti, bng
vic u t vo ngi ring ca chng ti, n lm chn
la ng. Vi hng triu ngi mun c gio dc t nhin
cnh ca rng m v vin kin l n gin: Hc cng ngh
thng tin lm cho n mnh. Hng triu sinh vin i
theo vin kin v iu xy ra n thc s l php
mu. Trong vng 20 nm, n chuyn t mt nc
ngho thnh mt trong nhng quc gia mnh nht vi kinh t
tng trng nhanh nht trn th gii. Khng lu trc y, mi
ngi ngh n l nc nng nghip xut khu gia v nhng
ngy nay khi bn nhc ti n , mi ngi s ni cng ngh
thng tin.
Gio dc l ci g c th tng trng nhanh. Vi vin
kin ng, ch o ng v mt s nui dng n c th bin
i mt nc. n l v d tt; Malaysia l v d tt;
Singapore l v d tt. u t vo gio dc c l l u t tt
nht m mt nc c th lm v n c th bt u vi vin kin
n gin ht nh hai mi nm trc y khi th tng Rajiv
Gandhi tuyn b vin kin ca ng y cho n : Hc Cng
ngh thng tin lm cho n mnh.
248

H thng gio dc
C ba kiu h thng gio dc tn ti ngy nay, gio dc
truyn thng, gio dc thi i cng nghip, v gio dc thi
i thng tin. H thng gio dc truyn thng tn ti hng
nghn nm hi t vo tri thc c bn ca x hi nng nghip
ni hc thuc lng l quan trng v thnh cng da trn vic
k thi. Sau khi tt nghip, phn ln cc sinh vin s lm vic
hnh chnh cho triu nh (Hong ). H thng ny by gi b
hu ht cc nh gio dc coi nh c l. H thng gio dc thi
i cng nghip tn ti trong ba trm nm hi t vo vic
p ng nhu cu ca cng nghip ni sinh vin hc qui trnh
sn xut s ng to ra cc sn phm ch to no . Trong
h thng ny, sinh vin hc mi th h cn bit trong nh
trng, v gio dc thng thng chm dt sau khi tt nghip.
Thnh cng c da trn vic kim c vic lm trong cng
nghip ch to. H thng ny ang sm tr nn c l v khng
cn bnh ng thnh cng trong kinh doanh ngy nay. H
thng gio dc thi i thng tin tng i mi hi t phn ln
vo tri thc k thut v ng dng ca cng ngh gii quyt
cc vn kinh doanh. Sinh vin hc iu nn tng trong nh
trng tuy nhin gio dc khng chm dt m tip tc
trong c i h v cng ngh bao gi cng thay i. Thnh
cng c da trn tri thc v k nng m c nhn thu c
trong cuc sng lm vic thc t v iu chnh theo mi tnh
hung m ngi gp. Trong h thng ny, pht kin v tnh
sng to c nhn c gi tr ln.
Sinh vin c gio dc theo gio dc truyn thng
KHNG cm thy thoi mi vi h thng gio dc thi i
cng nghip bi v quan im hn lm v quan im cng
nghip khc bit ln. Sinh vin tt nghip c im tt theo "ghi
249

nh" c th KHNG c kh nng p dng iu h hc vo

h thng sn xut ch to do c th KHNG thnh cng
vic lm ca h. Tnh hung ny xy ra Trung Quc, n
v nhiu nc chu m vn theo h thng gio dc
truyn thng. Sinh vin c gio dc bi h thng gio dc
thi i cng nghip v ri b nm vo thi i thng tin s
phi iu chnh bng o to thm. C l hng ln tn ti gia
gio dc thi i cng nghip v iu mi ngi cn bit
duy tr s cnh tranh trong thi i thng tin, v l hng
ang rng ra. Tnh hung ny ang xy ra chu u v M khi
thay i vn xy ra vi h thng gio dc ca h.
Cu trc qun l hin thi l sn phm ca thi i cng
nghip. Chun ho v kim sot l l tng ca x hi cng
nghip. Trch nhim cn li vi nhng nh qun l ngi ra
quyt nh v cng nhn c hun luyn tun theo mnh
lnh. o to b gii hn vo cc k nng vic lm chuyn mn
cho v tr ca h. tng c tc dng tt trong thi i
cng nghip, ni cc nc cng nghip kim sot cc v tr th
trng nhng n khng p ng c cho "th gii ton cu
khi mi nc c th cnh tranh mt th trng. Trong thi i
thng tin, thay i xy ra nhanh chng v k sng cn i hi
lin tc ci tin sn phm, dch v, v c kh nng p ng
nhanh chng. tng rng cng nhn c h tr ch nhng
k nng lm iu h cn KHNG cn c tc dng na.
Cng ngh ang thay i nhanh hn kh nng mi ngi lm
ch, hay thm ch hiu chng, tr phi h bao gi cng hc
nhng iu mi.
Ta hy nhn vo tng trng ca cng nghip phn mm
n . Nm 1985, n xut khu tr gi $24 triu la
phn mm. Nm 2000, h xut khu $350 triu la, nhng
trc nm 2008, h xut khu $85 t la v nm nay, mc
cho khng hong ti chnh n c lng rng xut khu
phn mm rng c th l $100 t la n cui nm. Tha
250

nhn tim nng xut khu ca cng nghip ny v h thng

gio dc "thuc a c l" ca mnh chm thay i, phn ln
cc cng ti phn mm ln ca n u t nhiu vo
chng trnh gio dc ring ca h gi cho ngi ca h
c cp nht vi pht trin cng ngh. Cc cng ti ln ca n
tiu qung 8 phn trm thu nhp hng nm ca h cho o
to, nhiu hn bt k cng ti no M hay chu u. Tp ch
Ph Wall bo co rng cc cng ti Nht Bn v chu u chi
tiu 4 phn trm ngn sch vn hnh ca h cho gio dc nhn
vin, trong khi cc hng M ch chi tiu 2 phn trm. L do n
gin l n hiu tm quan trng ca tri thc v k nng trong
th k 21 ny khi cc nc khc vn cn tranh ci v cch ci
tin h thng gio dc ca h.
L mt nh gio dc, ti tin rng chnh trch nhim ca
c nhn l hc tp bi v chng ta khng cn sng trong thi
i m gio dc c th dng li khi chng ta tt nghip khi
i hc. Thay i hin thi trong cng ngh va c kch ng
v ng s. i vi mt nc ang pht trin th nay c th bt
kp nhanh chng cc nc pht trin bng vic hiu thu c
hi ny v l chn la ca chng ta. Ti tin nhng ngi
thnh cng nht trong 10 nm ti c th khng phi l nhng
sinh vin gii giang nht hay sinh vin c im s cao nht. Tri
thc h bit by gi s lc hu vo lc . Thnh cng trong
thi i thng tin ny s c xc nh bng kh nng lin tc
hc tp. Cng ngh s thay i nhanh chng th v ngi sng
st duy nht s l ngi hc c i. l l do ti sao ti bao
gi cng thi thc sinh vin ca mnh gi vic hc tp nhiu
nht c th c. Trong th gii m thay i l thng xuyn,
k nng mu cht chng ta cn l kh nng suy ngh, phn tch,
v hc tp. y c th khng phi l nhng k nng chng ta
c dy trong nh trng ngy nay nhng l nhng k nng
m chng ta phi thu nhn bi v ngi hc c i ang tr
thnh ngi c gi tr nht trong th gii cnh tranh ny.
251

Ngi hc c i bao gi cng c. Ngy nay, h

KHNG ch c sch m cn c cc bi bo trn internet. Ti
thng hi sinh vin ca mnh h c bao nhiu bi bo mi
tun. Bao nhiu bi bo h c hng thng? Cun sch cui
cng h c c lin quan g ti vic trng thnh ngh chuyn
mn ca h? Ngi hc c i KHNG dng hc khi h tt
nghip khi trng m lin tc ci tin k nng ca h bng
vic hc thm o to. Cho d c vic hc, mt mnh vic hc
c nhn nhn khng th gip cho ci tin x hi. cho x hi
tr nn cnh tranh, chng ta phi ng h hc tp bng vic
ng vin c thm, o to thm, bao qut thm tri thc k
thut v thm c hi hc tp. Mt x hi KHNg coi trng hc
tp th khng th ci tin c. Thnh cng ca chng ta, sng
cn ca chng ta trong th gii thay i nhanh chng ny, s
ph thuc vo kh nng ca chng ta p ng vi thay i.
lm iu , chng ta phi c kh nng hc v lin tc hc.

H thng gio dc mi
Thng trc, ti ba tun ging dy Trung Quc.
Trong thi gian , mt gio s phn nn vi ti: Ngy nay
hc sinh KHNG c ng c hc tp ci g thm nhng vn
ti trng v nhng l do sai. Nhiu bc cha m KHNG "bt
buc" con ci h c bng i hc bi v chng KHNG m
bo vic lm tt. Nhiu gio s KHNG TH kim sng c
bng lng ca h v phi lm vic thm c thu nhp ph.
Lm sao chng ti c th ci tin c h thng gio dc ca
mnh vi nhng vn ny?
Ti bo ng y: Vn vi gio dc hin thi l ci
nhn v cch hc sinh hc tp. Trong hng nghn nm, gii hn
lm tin rng h bit iu hc sinh cn v i ti mt danh sch
252

nhng th hc sinh phi hc. Vn l th gii m chng ta

ang sng ngy nay ang thay i nhanh chng th. iu
nhng ngi hn lm c th dy l iu h hc t nhiu
nm trc ri, n c th KHNG l iu hc sinh mun hc
thm na. Hc sinh bit rng mt s mn o to lc hu,
mt s k thut khng cn c dng v vi tri thc h
KHNG TH kim c vic lm tt v PHI c o to
li. l l do ti sao tng nm, c trn na triu hc sinh
Trung Quc ra hc tp nc ngoi. Tt nhin, nc cc bn
c nhiu trng tt, chng trnh tt, v gio s gii nhng
vi s lng hc sinh ln ti vi triu ngi, iu l
KHNG .
ng y dng nh ng nhng vn bin minh:
Nhng chng ti xy dng nhiu trng mi, chnh ph
chng ti c ngn sch ln xy dng trng p ng cho
nhu cu ny.
Ti bo ng y: Xy nhiu trng hn ch p ng cho
nhu cu s dn nhng KHNG p ng cho cht lng gio
dc. ci tin h thng gio dc ng phi bt u vi cch
ngh khc. Ti tin l hc sinh hc tt nht khi h theo ui mc
ch m h thc s chm nom ti, iu trng phi gip h t
ti mc ch ca h. Hc sinh s c ng c a n lc vo
vic hc ci g y nu h bit ch li ca vic hc cng nh
chi ph ca KHNG hc. l l do ti sao iu quan trng lc
bt u lp hc l gii thch v ch li ca ti liu mn hc.
Gio s phi a ra trng hp v gi tr ca tri thc trong
cuc sng hc sinh bng vic gip cho hc sinh tr li cu hi
iu s ch li cho ti th no bi v hc sinh hc khi h
mun hc. Ham mun hc tp trng vi vic pht trin ca
h thnh ngi ln, t giai on ph thuc sang giai on
c lp, ni h hc v vai tr v trch nhim ca h trong cuc
i mnh nh lp k hoch ngh nghip, thu nhn k nng, t
ti nng lc, kim c vic lm, hiu nng ch lm vic, ng
253

gp cho x hi, xy dng gia nh, l nh chuyn nghip , l

cng dn tt v.v.
ng y bin minh: Nhng KHNG phi mi hc sinh
u mun hc. Mt s i hc v cha m h mun hc i hc
hay v h khng bit lm g.
Ti gii thch: Tt nhin, c nhng hc sinh nh th.
Hoc l h cha chn chn hoc h c mc ch c nhn
khc. Trong trng hp , gio s khng th p buc h
c. Tuy nhin c nhiu ngi mun hc na. iu quan
trng l ngi mun hc phi ri khi trng vi ci g c
th ch li cho h. Ngy nay, gio dc i hc ang hi t phn
ln vo "mn hc", iu tru tng vi phn ln hc sinh.
Cch tt hn s l hi t vo "nhim v nh hn" m hc sinh
s hiu tt hn. Vi cng ngh thay i nhanh chng hin thi,
ti tin mt s o to, c bit o to cng ngh, nn hi t
vo nhim v hn l mn hc. Kt qu ca nhim v cung cp
hng dn s m bo rng ng dy iu cn c dy. Nhim
v m t cho kt qu hun luyn c ch nh hay vic hon
thnh ca hc sinh. N KHNG hi t vo iu gio s phi
lm nh vi t duy gio dc hin thi. N KHNG c hon
thnh mn hc tru tng nh m t ni dung mn hc hay
iu sch gio khoa nhn mnh. Nhim v m t iu hc sinh
s c kh nng lm khi h c k nng, khi h c nng lc.
ng y dng nh ngc nhin: Vy ng mun chia
mn hc ln thnh nhiu nhim v nh sao?"
Ti gii thch: S d dng hn nhiu cho hc sinh hc
nhiu nhim v nh hn l mt mn hc tru tng. S d
dng hn nhiu thay i ni dung ca chng trnh o to
khi cng ngh thay i v iu s lm cho mn hc linh
hot hn iu chnh theo phong cch hc tp ca tng hc
sinh. Trc ht ng phi nhn din nhim v m hc sinh phi
thc hin tin hnh vic lm ca h. Th ri ng phn tch
254

tng nhim v ra xc nh cch ngi c nng lc s thc

hin nhim v . ng cn hi t vo qui trnh hay cc bc
ngi phi tun theo v quyt nh no ngi phi a
ra. T , ng s c kh nng nhn din cc k nng cn
thc hin nhim v ny. Vi thng tin trong tay, ng c th
vit ra kt qu hc tp nh bng vic hc ABC ny, hc sinh s
c kh nng thc hin XYZ. Sau ng phi xc nh mi
quan h tin quyt gia cc kt qu hc tp. ng phi yu cu
k nng no phi c lm ch trc k nng khc cho nn
ng s c kh nng cu trc ti liu ging dy tng ng. Mt
khi qui trnh ny hon thnh, ng c th t chc vic ging dy
to kh nng cho hc sinh lm ch kt qu hc tp. iu quan
trng l ng t chc vic ging dy ca mnh v thu xp chng
theo mt cch logic ch ra cch chng c quan h ln nhau.
Theo cch ny, ng c th to ra mt cp bc ch ra mi quan
h tin quyt gia cc nhim v hay k nng m ng d nh
ging dy. y thc s l c s cho t duy mi trong ging
dy. Khi ng t chc ni dung mn hc ca mnh, ng phi
nhn din cc im chnh cn hon thnh tng kt qu bng
vic t hi mnh iu g hc sinh phi bit v c kh nng
lm khi h ri mn hc ny? Lm ra danh sch c khon
mc ho v ri pht trin y tng khon mc. Khi ng
chuyn giao vic ging dy, phi chc nhn din kt qu hc
tp v ch li trc ri mi dy c bit v ch li . Trc
khi chuyn sang ch mi, n tp li kt qu v m bo rng
hc sinh c th hon thnh c n. Thep phng php ging
dy mi ny, hc sinh nn c ng vin t chun b cho
mnh na. ng nn c bi c trc khi ln lp hc sinh s
c chng trc khi ti lp v tho lun v ti liu bi trong
lp thay v ch ngi th ng yn tnh v nghe iu ng dy."
ng y lc u: iu s KHNG c tc dng u,
hc sinh khng quan tm lm mi th trc khi ln lp. H ti
lp hc t gio s ch.
255

Ti gii thch: l phong cch hc truyn thng. N

tu thuc vo vic hc theo kinh nghim nhn thc, ch dng
bi ging lm cch dy chnh. Kiu hc ny yu cu hc sinh
hp thu th ng khi lng ln tri thc do gio s truyn cho.
Vo thi xa, l cch duy nht nhng ngy nay s vic khc
ri. Ngy nay hc sinh d dng b sao lng bi nhiu th th,
v h khng c kin nhn ngi tnh lng trong lp v nhiu
ngi cng thiu ng c cho nn ng cn cch tip cn khc.
Ti hiu rng nhn vai tr khc l kh i vi gio s. Vi
phng php dy mi, ng khng cn l "ngi truyn tri
thc" v hc sinh khng cn l "ngi hp thu tri thc". Trong
phong cch mi ny, gio s l hun luyn vin, ngi khuyn
khch, ngi h tr trong khi hc sinh phi t mnh hc ti liu.
H l "ngi hc tch cc" v h hc bng vic thc t LM
nhng nhim v ci tin k nng ca h. Phong cch mi
hi t vo "Tng tc" ch KHNG "th ng" ni m lp
c dnh cho tho lun v tranh lun, KHNG ch l lng
nghe yn tnh. Tt nhin, c mt thi gian hc sinh thay i
na nhng nu vic hc ny xy ra, n phi l tng tc cao
. ng s thy mt s nhim v v k nng bn thn chng
cng nghing sang tng tc d dng cc nhim v khc, cho
nn l gio s ng phi c tnh sng to. ng phi tm kim cc
c hi dng cc trng hp nghin cu, trnh by trn lp,
bi tp t, tho lun theo dn hng, ng vai, kch bn v gii
quyt vn v.v. gi cho hot ng lp c nng ng
l ch hc sinh s hc. duy tr vic hc ny, hc sinh cn c
hi kt ni vi ti liu cho nn h c th p dng vic hc
vo cuc sng thc v l l do ti sao bi tp l quan trng.
Khi nim mi hi t nhiu vo bi tp c nhn hng ngy v
hng tun, bi tp cng vic t lm cho vic hc l "tin b"
t nhiu nh cc bi kim tra cui kho. iu ny s gip trnh
c vic hc nhi nht ca hc sinh trc khi kim tra.

256

ng y lc u: Th th qu nhiu, iu t nhiu
sc p ln gio s. Thay v cho im mt bi kim tra cui
mn, chng ti phi cho im kim tra hng tun cho nn mn
hc mi lm tun c th ngha l mi lm bi kim tra. iu
l khng th c.
Ti gii thch: L nh gio dc, ng yu cu v cch ci
tin h thng gio dc hin thi. iu ti va m t l t duy
hin thi m chng ti dng rt thnh cng trong nhiu nm
cho ti nay. Nghin cu ca chng ti thy rng hc sinh hc
tt nht bng vic kinh nghim cch trn ln cc hot ng
thc y ba min hc tp: nhn thc, tnh cm v hnh vi.
Nhn thc ni ti tri thc hay lnh vc ch , tnh cm ni ti
thi v nim tin, cn hnh vi ni ti ng dng thc t. Ba
phong cch hc chnh l: th hc, thnh hc v hnh ng hc.
V cn bn, hc sinh phi nhn thy gio s (th hc) nghe gio
s (thnh hc) ghi chp v hp thu thng tin nhn c
lnh vc ch . Sch gio khoa v ti liu vit l tt cho hc
nhn thc bng vic cung cp tri thc c s nhng hp thu
n, h phi nghe n (thnh hc) l l do ti sao d lp l
quan trng. Tuy nhin, thnh hc khng c ngha l ch nghe
mt cch yn tnh m cn c ni, tho lun v tranh lun. Hc
sinh din gii tri thc v lm sng t cho h qua vic nghe bi
ging ca gio s v cu hi do ngi khc hi hay tho lun.
Bng nghe v nhn, h hnh thnh nn thi v nim tin liu
h c nn hc hay KHNG hc ti liu ny. l l do ti sao
gio s phi gii thch ch li ca k nng thu nhn v ti liu
bi ging. Thay v mt khi nim tru tng v ch , ng c
th chia thnh cc nhim v nh hn d gii thch hn v d
dy hn. Nhng iu ny hnh thnh nn nn tng cho vic hc
nhng thu c k nng ny, hc sinh phi hc bng vic
thc t kinh nghim v lm (hnh ng hc). Hc sinh phi hc
quan cch tip cn trao tay v tch cc lm n. l l do ti
sao bi tp, bi tp v nh, cu hi v lm vic t l quan trng.
257

Nghin cu ca chng ti thy rng hc sinh gi li 10 phn

trm iu h thy; 30 phn trm iu h thy v nghe nhng
gi li 90 iu h thy, nghe v lm. Tt nhin, iu i hi
c gio s v hc sinh phi lm nhiu hn nhng l cch
duy nht ci tin h thng gio dc hin thi. ci tin
cht lng gio dc, gio s c th chp nhn phng php
dy mi. ci tin ng c, hc sinh c th ly bc khi
u bng vic sn lng tham gia vo phong cch hc mi. ng
khng th mong i kt qu tt hn bng vic xy dng nhiu
trng hn, nhiu nh hn, nhiu chng trnh o to hn nu
ng khng hi t vo c cht lng gio dc v ng c ca
hc sinh.

Gio dc cng ngh

Mt ngi bn c vit cho ti: "Ti bit rng gio dc
cng ngh l tt nhng nc chng ta ngho. Chng ta khng
th cnh tranh c vi cc nc khc nh n v Trung
Quc v cng ngh nhng phi vn cn trong nng nghip
sng cn. Chng ta phi tp trung nhiu vo gio dc nng
nghip hn o to cng ngh. C l bn cng bit mt cu
ngn ng c ni rng: Nht s nh nng, ht go chy rng,
nht nng nh s. X hi nng nghip l cch sng ca chng
ta v chng ta phi vn cn theo cch .
V ti bit bn ti l ngi c cm ngh luyn tic qu
kh nn ti vit th tr li anh y v chia s quan im ca ti
vi bn:
Trong hng nghn nm, nc ta l x hi nng nghip
v lng thc l kha cnh quan trng ca cuc sng chng ta.
Tuy nhin, cu ngn ng c cng ni rng l mt dn tc,
chng ta rt thc chng v c th iu chnh nhanh chng
258

khi mi s thay i. Ngy nay mi th thay i khi ton th

th gii thay i t nng nghip sang cng nghip v t
cng nghip sang cng ngh. X hi khng coi trng gio dc
cng ngh khng th to ra tin b c. X hi khng th to
ra tin b th khng th pht trin mnh hn v khng c kh
nng cnh tranh. X hi khng th cnh tranh c s khng
tn ti. Cha kho sng cn trong th gii ton cu ho ny
l chng ta phi c tnh cnh tranh. Tt nhin y l cm gic
khng thoi mi cho mt s ngi nhng chng ta khng th
dng tin b c. Chng ta KHNG th p dng t duy cm
ngh nng nghip cho th gii ton cu ho. Ngc li, ti tin
bng vic c gio dc cng ngh chng ta c th p dng ng
cc phng php khoa hc vo nng nghip lm tng thm
nhiu la, la tt hn, c lng thc nui ngi ca
chng ta, v cng xut khu v cnh tranh vi cc nc
khc cng trng la. Tuy nhin chng ta phi khng ch tp
trung vo nng nghip m phi tip tc tin b ca chng ta
vo cc khu vc khc.
Nc ta bao gi cng phi cnh tranh sng cn trong
hng nghn nm nhng chng ta bao gi cng cnh tranh v
qun s. iu ang thay i bi v ngy nay chng ta phi
hc cnh tranh trong kinh t, trong kinh doanh, v trn ht,
trong tri thc v k nng. Chng hn, ngi nng dn trng la
kim qung $ 600 mt nm, mt k s phn mm mi tt
nghip lm ra $12000 mt nm - gp nhiu ln ngi nng
dn. Cu hi ca ti l bao nhiu thanh nin mun l nng dn
v bao nhiu mun l k s phn mm? Ngy nay, n v
Trung Quc to ra hng triu k s hng nm v nhiu ngi
trong s h ang lm vic vt v to cho nc h u th cnh
tranh. Cc nc khc nh Philippines, Malaysia, v Thailand
ang lm cng iu cho nn chng ta khng th bng lng
ch trong mi mt mnh nng nghip. Nu chng ta KHNG
to ra tin b, chng ta khng vn cn nh c" u m tt hu
259

khi cc nc khc tin ln trc. Chng hn, cng nghip t

bt u M v M chi phi cng nghip t trong hn 80
nm nhng t mn v cm ngh vn cn nh c lm thay
i n. Ngy nay M khng cn chi phi cng nghip t na.
Nht Bn v Hn Quc by gi chi phi ngnh cng nghip
ny nhng cc nc khc cng i nhanh cnh tranh vi h.
Cu hi ca ti l ci g s l tip theo? Cng nghip phn
mm bt u M v M chi phi ngnh cng nghip ny
trn ton th gii trong 30 nm nhng ngy nay, khi Trung
Quc v n ang lm tin b nhanh chng cho nn iu
ng quan tm l xem ci g s xy ra.
Theo kin ti, phn mm l th trng d b mt bi v
d i vo kinh doanh phn mm. Ngnh cng nghip ny
khng yu cu u t hay vn ln khi so vi ngnh cng
nghip t. Bt k ai vi my tnh nh cng c th bt u mt
cng ti v bt k nc no sn lng u t vo gio dc phn
mm cng u c th to ra cng nghip phn mm ti tin
cnh tranh trong cng nghip ny khng kh lm. Chng hn,
khi Bill Gates bt u Microsoft, ng y lm n vi $
50,000 vay t b mnh v lm n pht trin thnh cng ti vi t
la. Narayana Murthy bt u Infosys vi $ 250 xy
dng mt trong nhng cng ti phn mm ln nht n . Ts.
Liu Jiren, mt gio s i hc ng Bc Trung Quc, bt
u cng ti ca mnh bng vic bn chic xe p ring ly $ 20
to ra Neusoft, cng ti phn mm ln nht Trung Quc.
Ngy nay, Microsoft, Infosys v Neusoft u l nhng ngi
khng l trong ngnh cng nghip ny, s dng hng trm
nghn cng nhn v em li thnh vng ln cho nn kinh t
ca h. iu g xy ra nu Bill Gates tip tc hc tp ca mnh
Harvard v tr thnh mt lut s? iu g xy ra nu
Narayana Murthy vn cng ti Patni nh mt ngi qun tr
vn phng? iu g xy ra nu Ts. Liu Jiren tip tc dy khoa
hc my tnh ti i hc ng Bc?
260

Trong ba tra cng vi Narayana Murthy nh ng y

ti Bangalore vi nm trc, ng y bo ti: Khi ti bt u
Infosys nm 1981, ti khng c tin nhng c nhiu hi vng
bi v ti tin rng phn mm s tr nn rt ln cho n . Ti
rt may mn rng v ti ng vi ti v c y bn
n trang c y c nh ca hi mn m ci c $
1000 rupee ($ 250 la) cho nn chng ti c th mua mt
my tnh c nhn c v bt u cng ti. Ln u tin, ti
gp Ts. Liu Jiren trong vn phng ca ng y Neusoft nm
2004; ti chic xe p rt c ngay cnh chic bn hin i
ca ng y. ng y gii thch cho ti rng khi ng y l gio
s, ng y v bn b vit mt ng dng phn mm cho mt
cng ti nh trong thnh ph v h cho ng y chic xe p ny
i li. Vo lc , c xe p l iu ln bi v l
phng tin giao thng duy nht cho hu ht mi ngi v h
vn cn rt ngho. ng y phi dng chung chic xe ny vi
su ngi khc trong gia nh mnh nhng ng y c tm nhn
v cng ngh v cch n c th ci tin nn kinh t. V ng y
khng th thuyt phc c bt k ai cho ng y vay tin, ng
y phi cm chic xe p ly $20 mua modem ni
my tnh i hc vi mng cho ng y c th vit phn mm
cho khch hng thnh ph khc. Khi ng y lm c tin
v bt u Neusoft, ng y chuc li chic xe p v gi n
trong vn phng nh li nhc nh v thi .
iu Bill Gates, Narayana Murthy v Liu Jiren c chung
l nim tin mnh m vo cng ngh v tm nhn rng cng
ngh s to ra khc bit. H cng tin vo u t trong gio dc
cng ngh nh iu tt nht h c th lm. Bill Gates dnh s
tin ln ca mnh cho mc ch gio dc v To nh Bill Gates
Carnegie Mellon University l mt v d. Narayana Murthy
to ra Infosys University hun luyn cc cng nhn
Infosys. Ts. Liu Jiren thnh lp Neusoft University c tr s

261

nhiu thnh ph ln trn ton Trung Quc gio dc thanh

nin v phn mm.
Ti tin gio dc cng ngh l mt iu quan trng v n
phi khng ch cho thanh nin, cho sinh vin m cho mi
ngi. Ti tin rng x hi thnh cng nht trong nm hay mi
nm ti s l x hi ni gio dc c nh gi cao v mi
ngi c kh nng hc s tip tc hc nhng iu mi. Thnh
cng trong Thi i thng tin s c xc nh KHNG phi
bi iu mi ngi bit m bi kh nng ca h iu
chnh vi nhng thay i v hc iu mi. L sinh vin, bn
phi ra quyt nh c thc tr thnh ngi hc c i.
NG cho php bn thn mnh tr thnh ngi ri b hc tp.
C hi s ti vi nhng c nhn c nng lc thch ng v linh
hot. L sinh vin, bn phi hc gia tng gi tr cho x hi
chng ta v ng gp nhiu hn vo xy dng t nc chng
ta hng mnh. Tri thc v k nng mi thm nhiu gi tr cho
bn cho nn bn c th c tnh cnh tranh. Bn phi ngh v
loi ngi bn mun tr thnh. Ti c thuyt phc rng cc
Bill Gates tng lai s KHNG M m u khc. N
c th l Trung Quc, n c th l n , v n c th l
Vit Nam. Bn c phi l loi ngi khng? Bn c sn
lng tr thnh ngi khng?
Chng ta c nhiu vic hc tp pha trc mnh. Khng
ai trong chng ta c th lm n mt mnh c, nhng n c
th c lm. V ti mun bin minh rng n phi c lm.

Nm nc c gio dc nht
T chc hp tc v pht trin kinh t (OECD) gn y
a ra bo co nm 2012 v gio dc ton cu v lit k nm
nc c gio dc nht trn th gii:
262

1. Nga c coi l nc c gio dc cao nht trn th gii vi

54% dn s c bng i hc. Nga c lch s mnh v u t
vo gio dc nhng trong nhng nm gn y, h thng
gio dc ca n ang st gim nhanh chng do vn
"chy no" khi cc gio s v nh khoa hc hng u ang
b nc kim vic lm tt hn ch no khc. Trong
nhiu nm, Nga cung cp o to cho sinh vin nc
ngoi, nhng ngi ti hc trong cc trng ni ting
ca n nhng gn y con s ny st gim nhanh chng.
Khng c hnh ng ng, Nga c th khng cn kh nng
gi trng thi ca n v cc nc khc ang nhanh chng
bt kp.
2. Canada c xp hng l nc c gio dc cao ng th
hai trn th gii vi 51% dn s c bng i hc. Mc du
Canada l ngi lnh o ton cu trong gio dc nhng
dn s ca n ang gi i nhanh chng, khng c lc lng
lao ng tr hn vo i hc, n c th khng c kh
nng gi lu c v tr hng u v vn cn cnh tranh
trong th trng lao ng ton cu. Trong nhng nm gn
y, Canada ang c hnh ng ci tin chnh sch di
dn ca n v cho php nhiu sinh vin nc ngoi ghi
danh vo cc trng ca h v li trong nc sau khi tt
nghip.
3. Israel c dn s c bng i hc ng th ba th gii vi
c lng 47% dn s c bng i hc. Khng ch Israel c
mt trong nhng h thng gio dc tt nht trn th gii m
cn c i hc tt nht v t l vic lm tt nht khi phn
ln ngi tt nghip i hc ca h u c vic lm do
kinh t tng trng nhanh.
4. Nht Bn c xp th t v nc c gio dc cao vi 45%
dn s c bng i hc. Tuy nhin Nht Bn cng l mt
trong nhng h thng gio dc t nht ni sinh vin phi
263

tr hc ph cao so vi cc nc pht trin, ng sau M,

Anh v Hn Quc. Thm vo , chnh ph chi ch 0.5
GDP vo gio dc, t hn nhiu so vi cc nc pht trin
khc. Phn ln ngn qu cho gio dc i hc ca Nht Bn
ti t cng ti t nhn.
5. M l nc c gio dc cao ng th nm trn th gii vi
42% dn s c bng i hc. M c mt s i hc tt nht
trn th gii nhng gio dc ca n l t (hu ht cc i
hc hng u ca M u l t nhn). Tuy nhin, do danh
ting v chng trnh o to chuyn su, M hp dn s
ln nht cc sinh vin nc ngoi vo trng ca h. Sau
khi tt nghip, phn ln li theo ui ngh nghip
M thay v v nc.

264