Internacionalni univerzitet Brko

Fakultet za saobraajno inenjerstvo

Bosna i Hercegovina

BRKO DISTRIKT

BOSNE I HERCEGOVINE

Internacionalni
univerzitet

Brko

Osnovne akademske studije

PLANIRANJE SAOBRAAJA
(Seminarski rad)
Predmet: Planiranje i saobracajno projektovanje

Mentor:
Student:

Prof. Dr Milorad Opsenica

Jusuf
Br. Indeksa: OS/49

Duranovi

Sadraj
1.

UVOD.................................................................................................................... 3

2.

POJAM NAUKE....................................................................................................... 4

2.1.

IZRADA TEMELJNOG NACRTA KVALITATIVNOG ISTRAIVANJA.............................5

3.

FAZA REFLEKSIJE.................................................................................................. 5

3.

FAZA PLANIRANJA................................................................................................. 6

3.1.

FAZA ULASKA................................................................................................ 8

3.2.

FAZA POVLAENJA......................................................................................... 8

3.3.

FAZA PISANJA ISTRAIVAKOG IZVJETAJA........................................................9

4.

CILJEVI I NIVOI PLANIRANJA SAOBRAAJA...........................................................10

4.1.

CILJEVI PLANIRANJA SAOBRAAJA....................................................................10

4.2.

NIVOI PLANIRANJA SAOBRAAJA......................................................................11

5.

PROCESS PLANIRANJA SAOBRAAJA...................................................................15

Zakljuak.................................................................................................................. 18

1. UVOD
Planiranje saobraaja je odreivanje karakteristika putovanja ljudi i stvari na osnovu ininjerskih
analiza saobraajnih i demografskih karakteristika postojeeg stanja, buduih i potencijalnih
planova namjene prostora.
Definisanje ovih karakteristika pomae u narednoj fazi planiranja saobraaja koja se odnosi na
formulaciju prijedloga budueg saobraajnog sistema i mree puteva.
Ininjeri, organizatori i planeri saobraaja obavljaju posao analize, organizacije i planiranja tako
to:
definiu problem
prikupljaju i analiziraju podatke i
vrednuju razliita alternativna rjeenja
Zadatak ininjera i planera saobraaja je takoe istraivanje mogunosti fizike implementacije
projekta koji e zadovoljiti postavljeni cilj uz najmanje trokove i koji e biti konzistentan sa
ostalim unaprijed usvojenim kriterijima.
Transport
Transport ima svoju specifinu tehnologiju odvijanja pa u zavisnosti od onoga to se transportuje
i na koji nain se transportuje, ovaj proces se realizuje kao prenos, prevoz, protok itd.
Ovaj proces moe biti i specifian dio procesa proizvodnje. U tom sluaju radi se o transportnoj
proizvodnji iji rezultat nije novi proizvod, nego nova vrijednost koja se dobija na mjestu
odredita.

2. POJAM NAUKE

Nauka je organizirano, metodoloki utemeljeno nastojanje da se iskustveno-racionalnim i

racionalno-iskustvenim nainom doe do valjanih, objektivnih, pouzdanih, preciznih i
sistemskih spoznaja o stvarnosti.

Naela nauke:
Iz ove definicije mogue je izvesti temeljna naela nauke koja se razlikuju od ostalih (nenaunih)
vidova spoznaje:

ISPRAVNOST,

OBJEKTIVNOST,

POUZDANOST,

PRECIZNOST,

SISTEMATINOST

ISPRAVNOST
Ispravnost: Ovo naelo tie se predmeta naune spoznaje odnosno onoga ime se nauka bavi.
Gledano openito, predmet naune spoznaje je sveukupna stvarnost, svi fenomeni koji su
dostupni iskustvu.
OBJEKTIVNOST
Ovo naelo u biti se odnosi na zahtjev da se proces spoznaje mora osloboditi utjecaja
subjektivnog stava istraivaa. Drugim rijeima rezultati spoznaje ovisni su jedino od predmeta
spoznaje, a ne od subjekta koji vri spoznaju. U tom cilju razvijeno je niz procedura, pravila,
postupaka i instrumenata na temelju kojih se provode istraivanja, a koji se mogu ponavljati i
koji imaju zadau osigurati objektivnost spoznaje.
POUZDANOST
Naelo se odnosi na zahtjev da se svi rezultati spoznaje mogu ponoviti i da u istim uslovima
provoenjem istih metodolokim procedurama moraju dobiti isti rezultati.
PRECIZNOST
Naelo koje nalae da se u istraivanju nastoje obuhvatiti najmanje pojedinosti (konstitutivni
elementi fenomena) koje se mogu opaati i analizirati, a koje su spoznajno relevantne.
SISTEMATINOST
4

Naelo nalae da se svaka spoznajna cjelina mora dovoditi u relaciju s postojeim spoznajama u
sistem zakonitosti i teorijskih cjelina koje ne ostaju samo na pojedinanim injenicama ve
nastoje pruiti objanjenja to veih dijelova stvarnosti.

2.1. IZRADA TEMELJNOG NACRTA KVALITATIVNOG

ISTRAIVANJA
Izvoenje nacrta kvalitativnog istraivanja slijedi nekoliko faza koje su svojstvene procesu
kvalitativnog istraivanja.
1. FAZA REFLEKSIJE
2. FAZA PLANIRANJA
3. FAZA ULASKA
4. FAZA POVLAENJA
5. FAZA PISANJA ISTRAIVAKOG IZVJETAJA

3. FAZA REFLEKSIJE
Ova faza ukljuuje dvije pod-etape:
a.)Identificiranje teme ili predmeta istraivanja
b.) Identificiranje paradigmatskih perspektiva
a.)Identificiranje teme ili predmeta istraivanja
Ovo je vrlo sloen i dugotrajan postupak, a kljuno pitanje za odabir predmeta kvalitativnog
istraivanja jest identificiranje neega to sadri neije interese kroz odreeno vrijeme.
Identificiranje takve teme zahtijeva izvjestan stepen auto-refleksije i kritikog samoistraivanja.
Do istraivakog pitanja moemo doi kroz kliniku ili terensku praksu, iz svakodnevnog
iskustva, putem konsultacije s kolegama ili uz pomo literature koja nam stoji na raspolaganju.
b) Identificiranje paradigmatskih perspektiva
Kvalitativna istraivanja koriste induktivnu metodu, tj. teorija se razvija iz podataka koji se
istovremeno prikupljaju i analiziraju na samom terenu. U ovoj fazi istraivanja korisno je istraiti
5

istraivaka pitanja u svjetlu oekivanih rezultata, koji su u neposrednoj vezi s potencijalnim

auditorijem i ciljevima istraivanja (jasno postavljena svrha)

3. FAZA PLANIRANJA
Ova faza ukljuuje:
a) Odabir mjesta ili polja istraivanja.
b) Odabir strategije
c) Metodoloka triangulacija
d) Priprema istraivaa
e) Kreiranje i rafiniranje istraivakih pitanja
f) Pisanje prijedloga istraivanja

A) ODABIR MJESTA ILI POLJA ISTRAIVANJA

Mjesto u kojem e se studija provesti mora biti paljivo odabrano, te se pritom moraju uvaiti
sve karakteristike sudionika istraivanja. Istraiva treba posjetiti budue mjesto istraivanja i
uoiti da li je dotino mjesto pogodno za obavljanje istraivanja. Takoer, bilo bi dobro da
istraiva preispita potrebe te sredine i u skladu s tim izabere odgovarajuu strategiju
istraivanja, zatim, da na vrijeme obavi preliminarne razgovore kako bi na vrijeme dobio
odobrenje za izvoenje projekta, te da u obzir uzme sredstva kojima raspolae, a koja su redovito
ograniena. Nije poeljno da istraiva provodi kvalitativnu studiju na svom radnom mjestu jer
ta dualna funkcija moe dovesti do ozbiljnijih smetnji u izvoenju projekta.
B) ODABIR STRATEGIJE
Istraivaka strategija je odreena prirodom istraivakog pitanja. Svaka strategija nudi
jedinstvenu perspektivu koja osvjetljava znaajne aspekte problema istraivanja.
Kvalitativni istraiva, stoga nije ogranien na koritenje samo jedne strategije ve on mora znati
primjenjivati viestruke strategije kako bi izbjegao ogranienja studije.
Treba naglasiti da je kvalitativna strategija koja se primjenjuje u studiji u velikoj mjeri odreena
svrhom studije, prirodom istraivakih pitanja, znanjem i vjetinama, te sredstvima kojima
raspolae istraiva

C) METODOLOKA TRIANGULACIJA
Zbog razliitih paradigmi i perspektiva, unutar projekta, primjenjuju se viestruke metode
prikupljanja i analize podataka tako da istraiva moe dobiti cjelokupni uvid u pojedina
podruja istraivanja.
Simultana primjena triju ili vie metoda uobiajena je u kvalitativnim istraivanjima.

Denzin navodi etiri osnovna tipa triangulacije:

Triangulacija podataka ili koritenje razliitih izvora podataka u studiji.

Istraivaka triangulacija ili koritenje razliitih profila istraivaa.
Teorijska triangulacija ili primjena multiplih paradigmi i perspektiva u interpretaciji
pojedinanog seta podataka.
Metodoloka triangulacija ili primjena multiplih metoda i tehnika u prouavanju pojedinih
problemnih situacija.
V. Janesick dodaje i peti tip triangulacije, a to je tzv. interdisciplinarna triangulacija ili primjena
vie disciplinarnih podruja u rjeavanju teorijskih ili praktinih problema.
D) PRIPREMA ISTRAIVAA
Kae se da je kvalitativno istraivanje toliko dobro koliko je dobar istraiva. Dobri kvalitativni
istraivai moraju biti:
dobro odabrati teren i sudionike i biti spremni suoiti se sa sredinom koju e prouavati, a to
znai da moraju stei povjerenje okoline svojom strpljivou i ustrajnou
fleksibilni i elastini svestrani u koritenju istraivakih metoda i tehnika (koje mogu
ukljuivati: etnografske metode, biografije, studij sluaja, sudjelujue promatranje, terensko
istraivanje) jer znaju da je to najbolji mogui nain da se doe do potrebnih informacija
ustrajni i svjesni da se terenski rad odvija po fazama
pedantni i sistematini u sreivanju dokumentacije, arhiviranju i metodikom pravljenju biljeki
kako bi mogli uoiti fine nijanse koje proizlaze iz intervjua i opservacija
potkovani u socijalno znanstvenoj teoriji kako bi lako mogli spoznati odgovarajui metateorijski okvir i odrediti mjesto teorije u studiji.
Identificirati istraivake predrasude.
I na kraju, dobar kvalitativni istraiva mora stalno provjeravati ispravnost dobivenih rezultata
pregledom zapisa i dokumenata iz drugih izvora.
7

Svaka nejasnoa i konfuzija u podacima onemoguava daljnji rad istraivaa. Ne obeshrabruje

ga spor napredak, a u svom intelektualnom radu on pronalazi smisao, te nastavlja s radom sve
dok studija ne bude objavljena.

E) KREIRANJE I RAFINIRANJE ISTRAIVAKIH PITANJA.

Formulacija istraivakih pitanja odreuje fokus i opseg studije. Istraiva treba postaviti iroku
skalu istraivakih pitanja kako ne bi prerano ograniio studiju. Pitanje treba postaviti tako da ga
se u kasnijim fazama rada moe lako rafinirati, a to istraiva moe uiniti tek onda kada shvati
dogaanja na mjestu istraivanja. Ako pitanje ne odgovara sredini u kojoj se provodi istraivanje,
tema istraivanja se treba odbaciti ili potpuno modificirati, te je istraiva duan o tome
obavijestiti sve sudionike istraivanja.
F) PISANJE PRIJEDLOGA ISTRAIVANJA
Da bi projekt bio odobren potrebno je sastaviti dobar prijedlog koji treba ukazati na atraktivnost i
drutvenu relevantnost projekta koji bi zbog toga trebalo subvencionirati. Zato prijedlog treba
napisati uvjerljivo, potpuno i profesionalno. Prijedlog treba isticati tri vrijednosti koje cijeni
svaka znanstvena disciplina, a to su konceptualna inovacija, metodoloka rigoroznost, te bogat i
plodonosan sadraj, a pisac prijedloga treba se pridravati osnovnih odrednica prijedloga:
razgovijetnosti, utvrivanja konteksta, originalnog pristupa, preciznog opisa metode i
specifikacije ciljeva.

3.1. FAZA ULASKA

Ova se faza odnosi na ulazak u polje istraivanja, odnosno na teren i odvija se nakon to
se dobije odobrenje za izvoenje projekta. Na taj nain istraiva izlazi na teren i
prikuplja podatke za potrebnu studiju.

Kriterij primjerenosti i prikladnosti podataka.

Primjerenost se postie kada je prikupljeno dovoljno podataka, a prikladnost se odnosi na

izbor informacija i modela koji odgovaraju teoretskim potrebama studije.

3.2. FAZA POVLAENJA

U jednom trenutku istraiva dolazi do toke kada postaje lanom zajednice. Tada on
gubi osjetljivost za dnevne aktivnosti, gubi objektivnost prema okolini i identificira se sa
8

lanovima skupine. U tom je trenutku izgubljen njegov neutralni stav istraivaa, te se on

mora povui s polja istraivanja.

3.3. FAZA PISANJA ISTRAIVAKOG IZVJETAJA

Istraivaki izvjetaj e sumarno prezentirati glavne nalaze koji podravaju zakljuak.

CIKLUS PLANIRANJA KORITENJA ZEMLJITA I SAOBRAAJA

Izmeu saobraajnog sistema i njegove okoline postoje uzrono posljedine veze koje se mogu
predstaviti sljedeom emom.

Slika 1. Ciklus planiranja koritenja zemljita isaobraaja

Koritenje zemljita (namjena povrina) predstavlja aktivnost koja se obvlja na odreenom

prostoru koji je obuhvaen podrujem za koji se radi plan. Izraava se numerikim veliinama
kao to su: broj stanovnika, broj domainstava, broj radnih mjesta, broj zaposlenih...

Svaka ta namjena zemljita srazmjerno njenoj vrsti generie ili privlai odreeni broj kretanja
ljudi ili robe usljed ega se javljaju potrebe za prevozom. Da bi se te potrebe zadovoljile mora da
postoji odgovarajui saobraajni sistem.
Srazmjerno karakteristikama saobraajnog sistema koji ga opsluuje, odreeni prostor ima vii ili
nii nivo pristupanosti a u zavisnosti od toga zemljitu e rasti ili opadati atraktivnost za razvoj
novih ili proirenje postojeih sadraja.
Nastale promjene u koritenju zemljita e izazvati i promjene u intenzitetu i strukturi kretanja pa
se ciklus ponavlja.

4. CILJEVI I NIVOI PLANIRANJA SAOBRAAJA

4.1. CILJEVI PLANIRANJA SAOBRAAJA
Cilj: Neto prema emu treba usmjeriti rad, strateka pozicija koju treba dostii, svrha koju treba
ostvariti, rezultat koji treba postii, proizvod koji treba proizvesti ili usluga koju treba pruiti.
PMI rjenik- udruga za projektni menadment - Hrvatska
Cilj 1:

Unaprijediti ekonomsku konkurentnost datog podruja koja e biti zasnovana na

odrivom razvoju i prilazu koji integrie ekonomske drutvene i ekoloke perspektive.

Cilj 2:

Unaprijediti prirodnu okolinu i ekologiju podruja tako to e se kvalitet vazduha, vode i

zemljita poboljati, to e se identifikovati i zatititi postojei kritini izvori i prirodne
zalihe i sa stanovita ekologije osjetlje povrine.

Cilj 3:

Zatititi i unaprijediti efikasnost i sigurnost saobraajnog sistema, dajui prioritet

elementima koji se definiu kao znaajni.

Cilj 4:

Uspostaviti balansirani saobraajni sistem koji e unaprijediti mogunost izbora grane

saobraaja od strane korisnika tako sto e se prioritet dati sagledavanju kompletnog
saobraajnog sistema, a ne samo jedne grane saobraaja.

Cilj 5:
10

Poboljsati saobraajnu mobilnost osoba koja su orijentisana na masovni prevoz putnika,

osoba sa niskim primanjima i hendikepiranih osoba.

Cilj 6:

Obezbijediti dodatne kapacitete u saobraajnom sistemu tako da se transport ljudi i stvari

moe efikasno izvriti u sluaju elementarnih prirodnih ili vjestakih nepogoda i
katastrofa minimizirajui efekat na postojee zajednice unutar podruja planiranja.

Cilj 7:

Podstrekavati reinvestiranje u postojee urbane cjeline unutar podruja planiranja i rad na

menadmentu investicija u saobraaju kako bi se implementirali postavljeni ciljevi.

Cilj 8:

Podstrekavati unapreenje odnosa izmeu javnog i privatnog sektora i jaanje regionalnih

zajednica.

Cilj 9:

Usmjeravati planske i investicione aktivnosti prema efikasnom i kompaktnom razvoju

namjene prostora, poveanju pristupanosti, utedi na trokovima infrastrukture, zatiti i
unapreenju poljoprivrednog zemljita.

Cilj 10:

Podstrekavati poboljanje kvaliteta ivota stanovnika na podruju planiranja kroz

posveivanje odgovarajue panje estetskom planiranju saobraajnog sistema.

Ciljevi planiranja saobraaja se trebaju povremeno preispitivati kako bi se prilagodili buduim

promjenama u saobraajnom sistemu zavisno od ukupnog razvoja i promjena koje se dogaaju
na podruju za koje se planiranje vri.

4.2. NIVOI PLANIRANJA SAOBRAAJA

Planiranje saobraaja moe biti klasificirano u zavisnosti od objekta, obuhvatnosti, sloenosti i
podruja planiranja u etiri nivoa, poevi od individualnog elementa saobraajnog sistema do
sveukupnog gradskog, regionalnog ili dravnog nivoa.

Nivo IV:

11

Individualni saobraajni objekti kao to su ulice, bulevari, raskrsnice, pjeake i

biciklistike povrine ili autobuske linije.
Ovaj nivo planiranja se u veini sluajeva obavlja zadovoljavajue.
Projektovanje i operativno upravljanje individualnim objektom je relativno jednostavno,
finansira se iz jednog izvora i izvodi ga jedna organizacija ili agencija.
Nivo III:
Podrazumijeva planiranje individualne saobraajne mree ili sistema u jednoj grani ili
vidu saobraaja i zahtijeva znatno veu koordinaciju nego nivo IV.
Meutim, saobraajna mrea ili sistem su pod istom upravnom administracijom to
pojednostavljuje organizaciju planiranja.
Nivo II:
Multimodalni koordinirani sistem zahtijeva vei nivo organizacije i u veini sluajeva ukljuuje
regionalnu ili dravnu upravu. Neophodnost planiranja saobraaja na ovom nivou je uoena i
dola je do naruitog izraaja u posljednjih nekoliko decenija.
Meutim, u praksi ostali su jo uvijek mnogi problemi koje treba rijeiti kako bi se ostvarila
neophodna kooperacija. Ozbiljna prepreka na ovom nivou planiranja je uskosektorska
orjentiranost osoblja i donosioca odluka u razliitim granama i vidovima saobraaja. Pojedine
osobe koje rade za odredene organizacije i agencije iz domena puteva, autobuskog javnog
prevoza ili eljeznice imaju ogranieno znanje i razumijevanje drugih vidova saobraaja ili ak
animozitet prema njima. Umjesto kooperacije izmeu organizacija iz razliitih vidova saobraaja
esto je prisutna kontraproduktivna meumodalna konkurecija.
Nivo I:
Ovaj nivo planiranja je najkompleksniji kako teoretski tako i praktino i zahtijeva najvei stepen
koordinacije izmeu razliitih organizacija. Istovremeno, ovaj nivo je najvaniji za urbane
povrine. Bez uspjenog planiranja na ovom nivou gradovi rijetko mogu ostvariti
zadovoljavajuu efikasnost u funkcionisanju i ostvarivanju pogodnosti za ivot. U mnogim
gradovima nije problem samo nedovoljno ili neadekvatno planiranje na ovom nivou, nego i
nemogunost implementacije rezultata planiranja. Lokalni politiki interesi i pritisci razliitih
lobija nastoje osujetiti ovaj nivo planiranja, koji je najkritiniji elemenat za ostvarenje efikasnosti
saobraajnog sistema i pogodnosti grada za ivot.

a. SAOBRAAJ I NAMJENA PROSTORA

12

Da postoji zavisnost izmeu saobraaja i namjene prostora poznato je ve vijekovima. Odluke u

domenu namjene prostora znaajno utiu na saobraaj i obrnuto. Formulacija plana saobraaja
nije nimalo jednostavna iz razloga to problem saobraaja nije izolovan i nezavisan.
Na primjer, urbana saobraajna rjeenja su agregacija brojnih manjih saobraajno-inenjerskih
rjeenja, a istovremeno, urbani saobraajni sistem je manji dio regionalne i nacionalne
infrastrukture. Adekvatno planiranje saobraaja zahtijeva ispitivanje problema na razliitim
nivoima jer odluke na jednom nivou mogu imati velike efekte na predloene planove.
Meutim, razmatranje plana saobraaja na vie razliitih nivoa nije glavni problem sa kojim se
susreemo prilikom planiranja saobraaja.
Osnovna teina lei u injenici da plan saobraaja kada se implementira, za razliku od drugih
inenjerskih odluka, ima uticaj na sopstvenu okolinu.
Ova promjena sopstvene okoline saobraaja e modifikovati zahtjeve u sistemu to moe
pokazati da ulazni podaci i kriteriji prihvaeni tokom inicijalne formulacije plana nisu
validni.
Namjena prostora je osnovni determinator aktivnosti koju nazivamo generisanje putovanja.
Nivo generisanja putovanja i njihova orijentacija u prostoru e odrediti potrebe za
saobraajnim objektima. Kada se ovi objekti izgrade i stave u funkciju oni ce poveati
pristupanost okolnog prostora to e uticati na vrijednost tog prostora.
Vrijednost prostora je osnovni determinator njegove namjene tako da e promjena namjene
prostora uzrokovati nova generisanja putovanja, pa se navedeni ciklus ponavlja.
Prema tome, planer je u ovom sluaju suocen sa injenicom da promjena u jednom od elemenata
ciklusa uzrokuje promjene u svim ostalim elementima kao i u samom torn elementu u kojem je
promjena zapoeta.
Kada se govori o namjeni prostora esto se upotrebljavaju izrazi projektovanje lokalne
zajednice, urbana forma, prostorno planiranje i urbana geografija. Meutim, svi ovi izrazi odnose
se na faktore namjene prostora i koji mogu uticati na putovanja.
Studije meuzavisnosti prostora i saobraaja treba da istrae i daju odgovore na pitanja kako
navedeni faktori utiu na putovanja, ukljuujuci stepen motorizacije, raspodjelu putovanja po
vidovima saobraaja, koritenje nemotorizovanih kretanja i pristupanost prostora osobama koje
su fiziki ili ekonomski u nepovoljnom poloaju. Prema tome, ovim studijama treba da se
definisu strategije namjene prostora koje e omoguiti ostvarenje ciljeva planiranja saobraaja.

b. POSTUPAK DEFINISANJA I PODJELE PODRUJA

ISTRAIVANJA
13

Potrebno je u okviru saobraajne studije uraditi postupak definisanja i podjele podruja

istraivanja za koje se radi plan korienja zemljita i saobraaja. Podruje istraivanja moe da
bude grad, optina, region ili bilo koja druga administrativna ili funkcionalna prostorna cjelina.
Najsloeniji problemi planiranja saobraaja i korienja zemljita javljaju se na gradskim
podrujima. Podruje istraivanja i njegovo okruenje dijele se na manje prostorne cjeline
saobraajne zone. Saobraajne zone se najee grupiu u dva osnovna skupa: unutranje i
vanjske saobraajne zone. Unutranje saobraajne zone predstavljaju skup prostornih jedinica
koji se nalazi unutar granica istraivanja. Vanjske saobraajne zone su one koje pokrivaju
prostor koji je od interesa za istraivanje uticaja na posmatrano podruje. Postoje dva naina za
formiranje granica saobraajnih zona.
Prvi je da se koriste ve postojee administrativne ili statistike podjele, a drugi je zasnovan na
podjeli podruja na kvadrate veliine 250 x 250 m ili 125x125 m koji su vezani za nacionalnu
godetsku mreu.
U prvom sluaju granice lokalnih zona se formiraju na osnovnu tzv. propisnih i ili statistikih
krugova. Saobraajna zona u principu sadri jedan ili vie statistikih krugova.
Za formiranje lokalnih saob. zona postoje odreena pravila od kojih su najvanija:
- saob. zona treba da sadri skup cijelih statistikih (propisnih) krugova
- granice saob. zona se poklapaju sa osovinama primarne uline mree
- granice ne treba da sijeku prirodne i vjetake prepreke
- sadraj zona bi trebalo da bude to je mogue homogeniji
- zone treba da imaju priblino istu veliinu u pogledu broja stanovnika
U pogledu sadraja zona najee se dijele na:
- isto stambene zone,
- mjeovite zone,
- isto radne zone
Kao posebne zone izdvajaju se:
- sportski rekreativni centri
- bolniki kompleksi
- univerzitetski kampusi

14

- sajmita
Broj i veliina zone zavise od veliine podruja i ciljeva istraivanja. Kod podjela vanjskih zona
osnovna prostorna jedinica koja predstavlja saobraajnu zonu je naselje.

5. PROCESS PLANIRANJA SAOBRAAJA

Proces planiranja saobraaja sastoji se od nekoliko faza, koje su, svaka sa svog aspekta, vrlo
znaajne za kvalitetno planiranje.
U poetnoj fazi, odnosno prije nego to planiranje pone, izuzetno je vazno jasno definisati
problem koji se eli rijeiti i shodno tome odrediti tok procesa planiranja i ko sve treba da bude
ukljuen u taj proces.
U sklopu definisanja problema ije e se rjeenje istraiti tokom planiranja treba identifikovati

nosioce i

korisnike planiranja.

Nosioci planiranja su organizacije, agencije i pojedinci koji direktno uestvuju u planiranju i koji
su odgovorni za izvrenje planiranja.
Korisnici planiranja su organizacije, agencije, i pojedinci (stanovnici) koji koriste rezultate
planiranja, odnosno koji e "osjetiti" efekte planiranja.
Obje grupe, nosioci i korisnici planiranja, treba da se ukljue u proces od samog poetka i da
aktivno daju svoj doprinos tokom projektovanja procesa planiranja, njegovog izvrenja i
donoenja konanih odluka.
Najznaajniji korisnik planiranja saobraaja je drutvena zajednica u irem smislu, jer e
stanovnici podruja za koje se vri planiranje svakodnevno koristiti saobraajni sistem.
Istovremeno, svakodnevni korisnici saobraajnog sistema (stanovnici) znaju pozitivne i
negativne strane postojeeg saobraajnog sistema. Oni e takoe uestvovati i uticati (direktno ili
indirektno) na konano usvajanje plana saobraaja.
Iz navedenih razloga izuzetno je vano u proces planiranja ukljuiti iru drutvenu zajednicu
tako da taj proces bude otvoren, pristupaan i povratno informativan u odnosu na stanovnike.
Stanovnicima, korisnicima saobraajnog sistema treba omoguiti da uestvuju u procesu
planiranja.
15

Meutim, stanovnici mogu, ali ne moraju iskoristiti mogunost uea u planiranju, ali je od
kljunog znaaja da im se omogui da uestvuju u tom procesu.
Neke od organizacija, agencija ili pojedinci mogu biti istovremeno i nosioci i korisnici
planiranja.
Slika 2. prikazuje pojednostavljenu verziju procesa planiranja saobraaja nakon sto je izvrena
inventura postojeeg stanja (izvrena mjerenja, brojanja anketiranja i druga istraivanja).
Ovaj proces se moe sumirati u sljedeih sedam koraka:
Korak 1: Prognoza stanovnitva i ekonomskog rasta za ciljnu godinu u podruju ili regionu za
koji se planiranje vri.

Slika 2. Proces planiranja saobraaja

Korak 2: Alokacija namjene prostora i socio-ekonomskih projekcija na individualne zone u

skladu sa raspoloivim prostorom, lokalnim zoniranjem i slubenom politikom.
Korak 3: Speciflkacija alternative plana saobraaja zasnovanih na rezultatima koraka 1 i 2.
Korak 4: Izraunavanje kapitalnih trokova i trokova odravanja za svaku alternativu.

16

Korak 5: Primjena kalibrisanog modela saobraaja za prognozu ekvilibrija tokova u ciljnoj

godini
za svaku od alternativa prema prihvaenim projekcijama namjene prostora i
socioekonomskih parametara (korak 2) i karakteristika alternative saobraaja (korak 3).
Korak 6: Konverzija ekvilibrija tokova u direktne koristi korisnika saobraaja, kao sto su utede
vremena i trokova putovanja koji su rezultat predloenog plana.
Korak 7: Komparativno vrednovanje i izbor najpovoljnije analizirane alternative zasnovano na
procijenjenim trokovima (korak 3) i koristima (korak 6).

Zakljuak

17

Pojmovi Saobraaj i Transport se esto koriste pod istim znaenjem, i to najee u praksi, pa
ak i u profesionalnim krugovima, ali, u sutini nemaju isto znaenje.
Pod pojmom transport podrazumjeva se usluna djelatnost u okviru koje se odreenom
transportnom tehnologijom prenosi roba, putnici, informacije ili energija izmeu dvije take u
prostoru u odreenom vremenskom intervalu.
Saobraaj predstavlja kretanje vozila, ljudi ili informacija na odreenoj lokaciji, irem prostoru
ili mediju, tako da, na primjer, govoriti o saobraaju na raskrsnici, na dijelu puta, cijelom putu,
na cijeloj saobraajnoj mrei, na web stranici interneta itd.
Saobraaj je, u sutini, neeljena posljedica transporta.

18