1

2
Para sa Iyo

Kay Alvin

At sa Sambayanang Pilipino

3
Mga ninais, ninanais at nanaisin naming saMbitin

Pambungad na Pananalita............................. p. 4 - 7

Mensahe mula sa mga Patnugot.................. p. 8- 9

Mga Pasasalamat............................................. p. 10 -13

Tulang Malaya sa Taludturan...................... p. 14 - 50

Tulang May Bakuran..................................... p. 51 - 54

Mga Salin......................................................... p. 55 - 65

Mga Sumabog Mula sa Aming Isipan......... p. 66 -122

Mga Awitin..................................................... p. 123- 129

Tungkol sa Pabalat........................................ p.130

Mga Kredito.................................................... p.131

4
Marso 2008

Para sa klaseng 3M:

Binabati ko kayong lahat sa proyektong itong pinagsika-

pan ninyong buuin. Aaminin kong pinananabikan ko ang
paglulunsad ng aklat na ito ng inyong mga tula dahil sa tatlong
(3) dahilan.

Una, mahusay kayong tumula. Sinasabi ko ito bilang

isang taong tumutula rin at bilang gurong marami nang na-
basang mga tula ng mga mag-aaral at mga tinitingalang
makata. Iba-iba man ang nibel ng kahusayan ninyo sa laran-
gang ito, maniwala kayong lahat kayo ay nasa antas na nakata-
taas sa karaniwan. Natitiyak kong marami sa inyo ang kikilala-
nin kalaunan sa sining na ito, at napakasarap magkaroon ng
kopya ng saMbit dahil nilalaman nito ang mga unang pagta-
tangka ng mga makatang malamang ay tatatanghaling mga
pantas sa hinaharap.

Pangalawa, may bukod-tanging ambag ang kalipunang

ito. Ang saMbit ay isang masining na bintanang binubuksan
ninyo sa amin upang makasilip kami sa mundo ng mga bagun-
tao, isang mundong itinuturing naming mayaman, mahiwaga
at kapana-panabik. Napakalaking larawan ng mga kabataan
ang itinatampok ninyo sa aklat na ito na hinding-hindi kayang
ibigay kahit ng mga tanyag na alagad ng panitikan.

5
 At huli, isang kongkretong pagtataguyod ng Filipino
ang saMbit. Nakatutuwang sa kabila ng inyong kabataan ay
nakasumpong na naman kayo ng sarili ninyong paraan ng pag-
papakita ng pagmamahal sa bayan. Hindi man ninyo maga-
wangpumagitna sa mga pagkilos sa mga lansangan at pamaha-
laan, isinusulong pa rin ninyo sa aklat na ito ang Filipinong
kalayaan, kasarinlan, kayamanan at kultura – kahit mula sa loob
ng bakuran ng paaralan lamang.

Kaya naman, 3M, maraming salamat sa inyong saMbit!

Kahit pa ang ibig sabihin ng ―sambit‖ ay ―munting pahayag‖,
maniwala sana kayong napakalaking mensahe at ambag ang
idinudulot ninyo sa paglalabas ng aklat na ito. Kahit pa mapag-
kumbaba ninyong itinuturing ang inyong pangkat bilang
―sabit‖ lamang sa mga klaseng pandangal, dapat pa rin kayong
magmalaki dahil ―M‖, o pagka-Filipino, ang nasa gitna ng
pagiging ―sabit‖ na ito (―sa-M-bit‖). Kapuri-puri kayo, 3M, dahil
sa maraming bagay na nagawa ninyoupang itaguyod ang Fili-
pino. At isa sa mga ito itong saMbit.

Salamat sa pagsasagawa ninyong lagi nang mapusok at

buháy na buháy! Salamat sa pagbúhay ninyo ng wika at paniti-
kang Filipino! Salamat sa masaganang pagbabahagi sa amin ng
inyong búhay.

Mabúhay kayo, M-2009!

Sumasainyo,
Ser Ron
Ronan B. Capinding
Guro sa Klaseng
Pandangal sa Filipino

6
31 Marso 2008

Mabuhay!

Siguro kami na ang pangkat ng M na marami nang na-

raanan sa mga bagay na tumutukoy sa pagiging kakaiba. Hindi
dahil mula 43 na mag-aaral naging 41 na lamang kami, sa dami
ng bandera sa klase o sa pagkakaroon ng cd na nabebenta sa
Odyssey at Astrovision, pero dahil kami mismo ang nagsasabing
iba talaga maging eMboy.

Ako ay nagsasalita sa sarili kong mga karanasan bilang

pangulo ng klase sa ikatlong pagkakataon kasama ang mahi-
waga, mala-palengke at tila mala-zoo na pangkat na ito. Bakit
ko nasabi ‘to? Tingnan mo na lamang ang ingay na lumalabas
sa mga kaklase ko tuwing manalo sa paligsahan sa paaralan,
tuwing makakita ng guro nilang dumaraan, tuwing gumimik
sila mula Divi hanggang Gateway at tumugtog kasama mismo si
Ginoong Maestro Ryan Cayabyab, kakaiba.

Naiiba, baka dahil kami lamang ang pangkat na binuo

pagdating sa ikalawang taong kung saan kinuha ang mga sina-
sabing mag-aaral na may kakayahan pang umangat nang
kaunti sa nakararami sa larangan ng pag-unawa, pagbasa, pag-
sulat, at pagsalita ng ating Pambansang Wika. Pinaghalo-halo
ang mga ito, at ito kami ngayon, ang Klaseng Pandangal sa Pili-
pino, Filipino Honor Section, ika nga, mga eMboy ng hayskul.
Marahil, nasabi na, iba nga kami sa mga klaseng pandangal tu-
lad ng A, B, at N, hindi dahil Pilipino lamang daw kami magaling
ngunit dahil natututo kaming magkaisa sa mga bagay na ki-
nailangang magsama kami at mapagkumbaba raw kami dahil
nahihiya kami tuwing pinupuri.

Maliban sa mga talentong ipinamalas ng bawat nilalang

na bumubuo sa pimagsama-samang mga utak ng mga batang
itong tila nakakapagpapagabag, nang isulat nila ang mga
tanaga nila para lamang makapasok sa pangkat na sinasabing
pinagmumulan ng mga mag-aaral na kung umawit parang si
Christian Baustista, kung umarte parang si Fernando Poe Jr.,
dahil walang eksenang mababato ka, kung sumulat parang si
Rolando Tinio na talagang mamamangha ka at kung tumula
parang si Balagtas dahil kamag-anak niya ang isa. Ang pangkat
na ito ay binubuo ng mga istudyanteng mayroong pakialam sa
kapwa at higit sa lahat marunong magpasalamat.

7
 Isa siguro sa mga bagay na talagang maipagmamalaki
namin ay ang pagpapalimbag ng aklat na ito (liban sa cd
namin). Aklat na naglalaman ng mga bagay-bagay na nais
naming saMbitin, mga ideya at saloobin na gusto naming
ipahayag sa lahat at gampanan ang tungkuling inatas sa amin
upang magtaguyod at maging dalubhasa sa Wikang Pambansa.
Ang aklat na ito ang nagsisilbing instrumento ng aming mga
salitang sana buksan ang inyong mga isipan bilang isang
Pilipino. Mga tula at sulating naglalaman ng aming marubdob
na damdamin na sana‘y makaapekto sa inyo kung hindi man
makapagpabago sa inyong mga katauhan

Nais namin saMbitin lahat ng mga bagay na aming

naramdaman bilang mga binatilyo na marami nang natutunan,
natututunan at matututunan pa.

Sa mga nagsunog ng kilay para gumawa ng tula, sa mga

gumuhit, nag-edit, nagpulong nang paulit-ulit sa McDo
Katipunan, at lahat ng nagbigay suporta para lamang
mapalimbag ang aklat na ito na kahit papaano sa tingin namin
nagpabago sa mundo at nagbigay trabaho sa amin itong
summer break, Salamat.. Kung wala kayo hindi matutupad ang
isa pang hakbang namin tungo sa pagtataguyod ng Wikang
Filipino.

Sumasainyo sa ngalan ng Maykapal,

Ian Agatep
Pangulo, Klaseng M2009

8
Mahal naming mambabasa…

Narito na, sa wakas, ang kulminasyon ng isang buong

taon naming pagtitimpi. Ngayon, handa na naming isabog sa
hangin ang baho‘t halimuyak ng aming hininga, ipamalas sa
buong daigdig ang natatanging rikit at tula ng aming diwa.

Sa araw-araw na hushus-balungos sa paaralan, gaano

lang ba kadalas makasusulat ng tula ang isang mag-aaral na
tulad namin? Bibihira sapagkat humihingi ng matamang pag-
titig at pagsuri sa kapaligiran ang pagsulat ng tula. Humihingi
ng atensyong nakasisipsip ng sigla at katatagan. Subalit, hindi
namin magawang pigilan ang tawag ng panitikan. Likas sa
amin ang magpaunlak sa kapritso ng aming pagkamalikhain.
Hindi sa ginagarantiya namin ang tayog at kagandahan
nitong mga akda, ngunit ginagarantiya lamang namin ang
sinseridad at katotohanang ibinuhos namin sa bawat
taludtod, sa bawat pantig na itinatak nang may hapdi sa
papel.

Mambabasa naming giliw, nawa‘y sumuong kayo sa

ligalig ng aming kamalayan, ang matitinik at mabaging na
paraiso ng bata‘t mura naming imahinasyon. Dahil, kaming
mga nag-iilusyong mga manunulat ay may-iisang bukal ng
pagnanasa: at yaon ay kami‘y tahimik ninyong mapalakpakan
dahil sa alindog ng aming mga tugmaan at malayang
taludturan.

Sana makita n‘yo ang mundo sa ibang mata, sa mga

matang sana mamulat kapag mabasa n‘yo ang mga akdang
nakapaloob dito. Mga akdang hindi maiwasang naglagablab
at naglalabas ng iba‘t ibang mga hinaing na marahil
maiintindihan mo rin. Mga akdang kakatok sa kokote n‘yo, at
tatanungin at tatanungin n‘yo sa inyong mga sarili ang ―Ha?
Ano?‖ Damahin n‘yo sana ang bawat salita at tugmang
mabasa n‘yo at bigyan pansin ang pagsasaayos nito, tila
magugulantang ang diwa mo kung hindi man ika‘y
maliwanagan.

9
 Sa aklat na ito, sana maaliw ka at lalo mo pang
mapalakas ang iyong bokabularyong Pilipino. Sana masilayan
mo muli ang kagandahan at karangyaan ng Wikang Pambansa
na matagal mo nang sinasaMbit, isinisigaw, ipinahahayag at
higit sa lahat, dapat, minahal buong buhay mo.

Salamat, at dinggin nawa ang bawat pantig ng

himutok, tuwa, pagkabagot, pag-ibig, at pagnanasang
pinagsikapan naming maipahayag…

Sana‘y ‗di mahulog sa matitigas na puso at mga

taingang kawali ang aming mga sasaMbitin… .

10
Bago ang lahat., mahalaga ang...

Pasasalamat

Mula sa lahi ng mga pinakamagandang lalaki sa balat

ng lupa na kung tawagin ay ang M2009 (aka Mboys‘09),
kami‘y nagpapasalamat sa mga sumusunod na mamamayan
ng Lupang Hinirang, Bayang Magiliw at Milky Way:

Unang-una, sa Poong Maykapal (pasensya na, hindi ‗to

tao… Siya si God!) sapagkat Siya ang gumawa ng lahat ng ito
at Siyang nagpatupad sa ‘ming mga pangarap at mga
minimithi. Siya ang nagbigay inspirasyon sa ‘ming pang-araw-
araw na buhay at kung hindi dahil sa Kanya, wala kami rito
planet Earth. At sa mga jokes Niya na nakakatawa… at kahit
napakafoul minsan… nakakatawa pa rin! Kayo nga naman
ang may akda ng buhay namin (ngunit pwede ba pong pa-
spoil ng mga susunod na kabanata kahit minsan?).

Pangalawa, sa aming mga magulang na walang

sawang sumusuporta sa ‘min. Mga gabay, inspirasyon, daan at
iniidolo. Maraming salamat sa pagmamahal na hindi
mapapantayan ng higit ano pa man, mga hindi mabilang na
sakripisyo, at sa pagiging nandirito sa aming tabi sa lahat ng
oras. Salamat sa mga sigaw, kurot at palo na binigay niyo sa
‘min. Dahil dito, nagigising kami sa aming pagtulog at
nagsisipag kaming gumawa ng homework. Sila ang unang
nagpatawa, nagpaiyak at nagpasaya sa ‘ming buhay. Sila rin
ang mga unang taong nagbarbero sa‘min dahil sa mga
salitang: ―Alam mo anak, napakapogi mo talaga!‖

Kay Ser Ron na napakagwapo, salamat sa mga katiting

na pilosopiya at mga gabundok na kaalamang hindi saklaw sa
mundo (―out of this world‖), na kahit si Platon ay
magugulumihanan, at si Socrates ay kusang iinom ng lason
dahil napatalbog na siya ng isang Ronan Borja Capinding
(RoBoCap). At dahil kayo rin ang aming guro at tagapayo sa
Filipino, nagsuri ng aming mga sulatin at pumapatay sa ‘min
tuwing bigkasan. At siyempre, kung hindi dahil sa kanya…
wala kaming libro ngayon, dahil siya kasi ang nagpagawa sa
‘min.

11
 Kay Ser Bok na naging tagapayo (hindi ―tagapagpayo‖...
wala raw salitang ganoon!) namin sa Filipino noong ikalawang
taon. Salamat dahil nararamdaman naming na napakaputi ng
mga kutis namin tuwing kapiling kayo.Sa mga kuwentong
nagbigay ligaya at katatawanan, lalo na yung mga tipong
naglalabasan na yung bituka at laman-loob… . Salamat! Kayo
ang unang nagpamalas sa amin ng aming responsibilidad
upang kalingain ang aming wika‘t kultura. Kayo rin ang unang
nagpakulo sa putsero ng aming isipan kaya ngayo‘y umaapaw
sa katalinuhan at kalokohan. Salamat, dakilang Pilipino!

Kay Gng. Arandia, salamat sa walang pagod na

pagsuporta n‘yo kahit alam namin na napainit din namin
minsan ang ulo niyo. Ang aming pangalawang inang gumabay
at nagbigay direksyon sa mga pagkakataong naging lasing
kami... sa inyong pagmamahal. Salamat sa tulong na binigay
n‘yong lubos-lubusan, kahit nahirapan kayo minsan, alam
naming totoo kayo sa lahat at dahil doon lalong namulat ang
aming pagkatao.

Kay Bb. Cruz, maraming salamat sa pagiging tagapayo

namin noong ikalawang taon. Marami pong salamat na
hinayaan mo po kaming maging bahagi ng iyong buhay. Sa
pagiging ate namin at ang pagiging magaling na guro. Sa hindi
pág-iwan sa ‘min sa panahon na kailangan namin kayo at
pagbibigay ng payo sa aming mga love life. Salamat din pó na
hinayaan niyo pa kaming gawin kayong Class Girlfriend. Sana
pó huwag niyo kaming kalimutan sa kasal niyo‘t mapangalan
niyo pa kaming lahat sa inyong mga anak.

12
 Sa aming mga maganda, guwapo, matalino, at mabait na
mga guro na walang sawang nagbibigay ng mga sumusunod:
 words of wisdom,
 mga gradong nagpapaiyak (sa tuwa at minsan sa lungkot),
 pagkakaibigan,
 mga bonding sessions,
 sermong napakahaba,
 H2H (Heart-2-Heart)
 kuwentuhan
 Pagmamahal
 Pasensya… dahil nakayanan nilang magtagal ng isang taon
sa ‘min.
 Mga pagtuturo na nagdudulot sa aming mga ilong na
dumugo nang todo.

Sa aming mga:
 kapatid, at mga kapatid na hindi namin alam kung kanino
nanggaling
 mga matalik na kaibigan na handang kumain ng mga bato
at uminom ng dugo ng baboy para lang sa ‘min
 tito at tita, tiya at tiyo, at ano man ang maisip nilang tawag
 mga kaibigan ng aming magulang na tinatawag din naming
‖tito‖ at ‖tita‖
 syota, nililigawan at mga walang alam na nililigawan na
namin pala (kaya magisip-isip na kayo kung sasagutin niyo
na kami... SIGE NA NAMAN OH!)
 ninong at ninang
 lolo at lola
 pinsan at nagsasabing pinsan daw namin
 anak namin?!?! (huh?)
 nagpasawi sa‘min—dahil sa inyo mas lalo kaming nagpapogi
 magiging bayaw at manugang namin… sana handa kayong
makita ang pagmumukha namin araw-araw sa bahay niyo…
biro lang!

at siyempre, sa aming mga napakaganda‘t kaawa-

awang mga prom dates… salamat na tiniis niyo‘t sinikmurang
maging date kami ng isang buong gabi … Grabe tiniis niyo
kami? Buhay pa ba kayo? Napilitan ba talaga kayo? Pero malay
niyo nga naman, sa sobrang gandang lalaki namin, wala
kayong magawa kundi pumayag talaga.

13
 Sa pamilyang Agatep, na walang sawang binusog sina
Ian, Mark at Guelan habang ginagawa ang aklat na ito sa bahay
nila. At sa walang sawang pagpilit na matulog na sila,

Kay Willy Shakespeare (close kami), Atticus Finch, Plato,

Macbeth, Mohandas Gandhi, Oskar Schindler, Hayley Bennett,
Itzshnak Stern (tama ba pagbaybay?), Jun Lozada, Joey De
Venecia, Briana Evigan (daim, Hot mo!), Bob Ong (aka Erwin
Pioquid), Camilla Belle (isa ka pang SupaHot!), Neil Gaiman,
Moises (napakatalino, kaya tumagal ang mga Israelita ng 40
taon sa disyerto), Erick Salonga, Kuya Nelson, sa mga Casts ng
Heroes, McDonalds Katipunan, sa manong na nagtitinda ng
fishball at sa Starbucks na kahit 10 oras na kami nakatambay
doon ay hindi pa rin kami pinapalayas,

Kay Maestro Ryan Cayabyab, sa pagbigay sa ‘min ng

pagkakataong magkaroon ng CD / Album / Record na
siguradong magiging #1 Hit sa Billboard US Top 200 Albums
Chart! (Wow! Oh Em Gee!)

at sino makalilimot sa best friend ng bayan at dakilang

babaero…

Jose Rizal (aka Papa Jose) – ikaw ang aming #1 idol at sa

totoo lang, handa rin kaming mamatay para sa ‘yo.

ISA PA PALA!!!!

sino ang hindi makalilimot SA IYO, aming mambabasa!

Salamat na binili mo ‘to (o kahit binigay man ‘to sa‘yo

dahil ganoon ka kalakas sa kanya) dahil handa kang basahin
ito. Sana ikawili mo ‘to at ipakalat sa buong sangkatauhan!

Subalit, kung photocopied ‘to, ***** ka!

At sa lahat ng tao sa mundo! Kapayapaan!

14
15
Naglalakad akong pauwi
Buhat sa aking paaralan.
May mga salitang umaali-
aligid
Sa nalilito kong isipan.
Sinabi sa ‗min ng aming guro
Na kami raw ay magsulat
Ng tulang aming binuo
Mula sa mura naming ulirat.
Ako‘y sobrang nabagabag
Hindi na makakain
Dahil sa inatas sa aming
Mahirap na gawain.
Hindi ako makata
Bulok akong magsulat
Ang mundo ng paglikha
Sa ‗ki‘y masukal na gubat.
Sa linyang kahuli-hulihan.
Ako‘y napatameme,
Biglang napatanga
Hinding-hindi ko malaman
Kung paano tapusin ang tula!
Kalunus-lunos na sumpa ito!
Hindi ko matuldukan ang
sinimulan ko
Kaya‘t huli kong solusyon:
Umpugin ang aking ulo.
Inumpog ko nang inumpog
Hanggang maisip ang huling
linya…
…at dahil nasobrahan…
…
…
… namatay ako.

Ngunit, Awa ng Diyos!

‗Tamo‘ng dapat kong
pagdaanan: -Guelan Luarca
Isang buhawi‘t unos
Ng malalaya‘t dinindingang
taludturan!

Haaaay…

Pagsapit sa bahay,
Nakaupo sa dyebakan,
Biglang nagsilabasan
Ang dumi…sa ‗king
kamalayan!

Kabigha-bighani!
Nagsusulat ako.
Tuluy-tuloy ang buhos
Ng tinta sa papel ko!

Larga lang nang larga

Ang mga salitang
nagkakatugmaan
Hanggang ako‘y makarating

16
 ―Binatang Mukha‖
ni Calvin Cellona

Nakatitig siya sa aking mukha.

Hindi ako makapaniwala!
Siya ay crush ko mula pagkabata,

Ngunit,

nakatingin
lang
pala
siya…

…sa

pimples kong may nana.

“Aking Tula”
ni Neil Torio
Ang bubuhay ng Aking Tula,
ang Nagbabasa.
Ang pupuri ng Aking Tula,
ang Nagbabasa.
Ang kukulay ng Aking Tula,
ang Nagbabasa.
Ang makaiintindi ng Aking Tula,
ang Nagbabasa.
Ang magpapasikat ng Aking Tula,
ang Nagbabasa.
Ang kikilatis ng Aking Tula,
ang Nagbabasa.
Ang nauuto ng Aking Tula,
ang Nagbabasa.
Ang sisira ng Aking Tula,
ang Nagbabasa.
Ang papatay ng Aking Tula,
ang Nagbabasa.
Ang Nagbabasa ng Aking Tula,
bahala ka na.

17
 ―Sa Mahika ng Isang Salita‖
ni DJ Villeza.

Damdamin ko‘y gustong kumawala,

Halo-halo, nakakulong lahat sila
Kumuha ako ng isang pluma,
Para mapalaya kahit isang salita.

Pilit ko ngayong nilalanguyan,

Ang kalawakan ng kamalayan,
Ng nasambit, ng naranasan
Para sa salitang inaasam

Payaso, kasintahan, at iba pa,

Biglang ipinanganak ng aking pluma
Sa papel ‗nilahad ang k‘wento nila,
Mga salita ang kanlungan nila.

Sila‘y ako, pero ‗di ako sila

At nariyan na ang aking mahika:

May napalaya, maraming napakawala,

Dahil lamang sa isang salita.

LAGABLAB‖
ni Regil Badilles

Patuloy na lumiliyab ang apoy.

Lumakas ang lagablab bawat araw.
Sinalubong ko ang init na yumayakap sa akin
Bumilis ang puso, madaling tumagistis ang dugo

Ngunit, nang lumaon, naghingalo ang apoy at init.

Hinablot ng lamig ang aking katawan at puso.
Nayanig ang sarap dahil sa pagkawala nito.
At hanggang ngayon, umaasam at gutom pa rin ako
sa init na lumisan.

18
Bukod sa aking
KATAWAN,
Tila ibinibilanggo rin ako ng
ORAS…
Hindi
ko
na
maitatama
ang
mga
nagawa
ko
sa
NAKARAAN. Hindi
rin
ako
maaaring
mag-apura
para
sa
KINABUKASAN.
Nandito ako sa NGAYON,
Kung saan dapat kong
gawin ang dapat kong
gawin……
…… GANOON TALAGA ……
Hindi naman ako si SUPERMAN
para
balik –
ta –
rin –
ang
mundo
at
ibalik
ang
ORAS.
Wala pa namang time travel
para
makaya
kong
mag –
lak –
bay
Sa
KINABUKASAN……
librong ―Pilosopo Tasyo‖ - Guelan Luarca

19
 Ano ang tula?
Tinipong salita
Sa Isip ng Makata

Salitang Salungat
Sa Isip ng

LAHAT
Salitang Pinakawalan
Upang magkaroon ng kalayaan

Kalayaan
Ipahatid

Iparanas
Isalin

Ang mga simpleng salita

na siya ring humuhubog
sa iba.

- Matthew Manlongat

―Papel‖
ni Calvin Cellona

Sa papel ko lang maibubulong

Damdaming matagal nang ‘kinukulong.
Ang Papel, ‗di nagtatanong
‗di tulad ng taong may runong.

Sa papel lamang lumilihis,

Mga salitang masakit at matamis.
Ang papel, ‗di umaalis
Sa oras man ng ligaya o hinagpis.

Ang papel, aking minamahal

Hindi siya tao, ngunit mas marangal.

20
 ―PAANO BA MAGING BINATILYO?‖
ni Cocoy Vargas

Paano nga ba maging binatilyo?

Maglaro ka ng basketbol.
Magkaroon ka ng girlfriend.
Tumingin ka ng picture ng babaeng hubad sa internet.

Binatilyo
pa
rin
ba
ang
ayaw
sa
basketbol,
hindi
gusto
ang
magka-girlfriend
at
iba
ang
tinitingnang
hubad
sa
internet?

21
 Hindi ko gusto ang pagsusulat ng tula
Sa larangan na ‗to, wala kang makukuhang pera.
Nabubusog ka ba sa tula?
Ano ba ang nakukuha mo sa awit, dalit o tanaga?

Sige na nga susuko na ako!

Maganda ang tula…kung ika‘y pilosopo.
Kaya ang aking pagsuko ay isang biro!

Sige na nga!
Napipilitan ako!
Para magustuhan ko ang tula,
Mamimilosopo na ako!

Dahil hindi tayo gusto, may gusto tayo.

Ang gusto natin ay hindi natin gusto.
At ang hindi natin gusto ang gusto natin.
Dahil sa unang tatlo, pilosopo ako…
Dahil pilosopo na ako, tula na‘y gusto ko

-John Tantoco

―Noon at Ngayon‖
ni Ian Agatep

Mga salitang nabasa ko na

‗Pag naging gan‘to ay naiiba
Sakit, hirap, ginhawa at saya
Sobra, sobra ko pang nadarama

Buong puso kong nais masambit

Ngiting naglaman ng hinanakit
Sa mga tugmang pasalit-salit
Sa ayos na ito lumalagkit

‘Di malaman ang katotohanan

Na sa totoo ay simple naman
Sapagkat h‘wag masyadong laliman
Rosas ay ‗di laging pang-ibigan

Hangarin ma‘y maging saranggola

At langit sa halik ng kabiyak
Mga salitang narinig ko na
Kailanma‘y mananatiling payak

22
―Iskul-Bulok‖
ni Jian Yumol

Araw-araw mong kasama

Bawat araw mong kakopya
Lagi na lang sobra kung mandusta
Ng classmates.

Araw-araw tinuturuan
Bawat araw sinasabihin
Lagi na lang pinagagalitan
Ng teachers.

Araw-araw binibigyan
Bawat araw pasan-pasan
Lagi na lang pinahihirapan
Ng homeworks.

Araw-araw pumapasok
Bawat araw humihimutok
Lagi na lang hinihimok
Ng iskul-bulok.

Noong bata ako

Lahat ay puti at itim
Tama at mali
Daan ay tuwid
Malinaw lahat ng bagay
Mga magulang gumagabay

Habang nagbibinata
Parang abuhin ang lahat
Nalilito ako kung ano ang tama o mali
Daang sanga-sanga
‗Di alam, ano ang tatahakin
damdamin at barkada
ako‘y halos sunud-sunuran

Paminsan-minsan, sumusulyap ang tinig

Ng aking mga magulang
―Anak, alam mo ang tama.‖

-Wowee Sanchez

23
 ―Ang Barbaro‖
ni Louis De Jesus

Singgin mo, O Diyos, ang munting panalangin

Ng isang nagmimiyapis at nahihirapan
Sa rami ng linyang isusulat at babasahin
Sa letseng mga tulang ‗tong nakaririndi ring
parang Sipnayan,
kung saan kahit saan mo tingnan,
tunay na sagot, hindi mo malalaman,
at parang Agham,
kung saan nakababato
ang mga dapat na alam mo.

Kung ba‘t ganyan ang tula, tinatanong ko.

Ngayon, sasabihin ko ito:
―Paalam, tula, paalam sa ‗yo!‖

―Sulat Eksam‖
ni Chuck Tibayan

Ilang oras na ang iyong

sinayang,
Utak pa rin ay hindi gumagana.
Naubos na ang tinta ng panulat,
Ikaw ay wala pa ring napapala.

Ilang papel na ang iyong sinira

Napakasabog pa rin ng nagawa.
At dahil kailangan mo nang
ipasa
Ibigay na ang walang kwentang
tula!

24
 Saglit na tumitigil ang galaw ng mundo
siya pala‘y kasama ko

Tumahimik ang lahat

Magkahawak kamay

Sabay sa paglakbay

Walang katapusang tawanan

Napakasaya

Mga labing papalapit sa isa‘t isa…

at

RIIIIIIIING!

Gising na!

- Kevin Lim

Pilit man kitang basahin,

Pilit man kitang ulitin,
Tagalan ko man ang tingin,
‗di magawang intindihin.

-Cocoy Vargas

iniimbita kita sa aking mga kamay

ngunit iba ang iyong inialay
pilak at ginto nga sa gabi'y kumikinang
ngunit sa liwanag ang daming kulang

-Matthew Manlongat

25
―Sagot‖
ni DJ Villeza

Ipasa ang papel.

―B‖? ―B.‖

―U‖? ―U.‖

―H‖? ―H.‖

―A‖? ―A.‖

―Y‖? ―Y.‖

Ano‘ng susunod? ―C.‖

Sigurado ka? Oo.
Tapos? ―C.‖
Ano? ‗Wag kang maingay.
Ano? Ewan ko sa ‗yo.

Ipasa ang papel.

Sigurado ka sa sagot mo? Ako, oo. Ikaw, hindi.

Ano ka, parehas lang tayong hindi sigurado.

Bumibilis ang tibok,

Pusong pakabog-kabog
Palad ay basa. Putok
ng baril. Ako‘y tigok.

Bumibilis ang tibok

Pusong pakabog-kabog.
Palad ay basa. Putok.
Orayt! Bigkas ay tapos.

- Robin Anupol

26
 Ang mga malayang maya,
humuhuni sa puting ulap
Sa maitim na kahoy ng silyon
Umupo.

Iginapos ang sarili sa matigas

na manggang kahoy

Hindi makawala hanggang makakatha:

Ito ang daan ng isang manunulat.

Sumulat nang sumulat, walang humpay na pagsulat

Nitong manunulang sa maraming bagay ay salat.
Ito nga ba ang daan ng isang manunula?

Magmadali, idawdaw na ang pluma sa tinta

Magmadali, isulat ang mga kaisipang sinisinta
Magmadali, igapos ang sarili:
Pigilan ang paghikbi, tumungo na sa dating gawi
‗Pagkat di makakawala hangga‘t ‗di makakatha.
Simulan na ang pagsulat habang

Ang malayang maya

humuhuni
sa puting ulap.

Sumulat na ‗pagkat ‗di makkawala hangga‘t ‗di makakatha.

-Jorem Domingo
Sa pagsulat ng TULA
‗di talaga kailangan ang TALINGHAGA
‘lang saysay ‘yong TANAGA
Kung wala ka naman talagang NILAGA

Aanhin ang NILAGA

Kung wala ka naman talagang TANAGA?
Sayang ‘yong TALINGHAGA
Kung ‘di ka naman magsusulat ng TULA.

Pagsulat ko ng TULA
Imahinasyon kaysa TALINGHAGA
‘di gusto ang TANAGA
Kaya nakatuon sa ibang NILAGA

-Kevin Chu

27
 ‖Sa Kapihang Tula‖
ni Owen Chua

Sa kapihang Tula,
May mga masasalamuha,
Iba‘t ibang mukha,
Ng buhay!

Sa kapihang Tula,
May mga nagbubulungan,
May mga sumisigaw, tumutula,
At mayroon din namang kumakanta.

Sa kapihang Tula,
Lahat ng nadarama ay pinahahalagahan.
Galit, saya, lungkot, ligalig at minsan ay pagkamanhid,
Mga damdaming abot-langit.

Sa kapihang Tula,
Iba‘t ibang larangan at kwento ang pinag-uusapan dito,
Pulitika, kalikasan, pag-ibig, kasawian at iba pa,
Sa kapihang ito, lahat ay walang takas.

Siyempre, hindi ito magiging kapihan kung wala ang kape,

May mga kapeng masarap, mayroon din namang pangit ang
lasa.
May mapait, matamis, matabang o ‗di kaya‘y lasang tubig,
Lahat ay matitikman mo, basta maging bukas ka lamang.

Magkapareho ang kapihan at tula,

Dahil dito ka TUMITIKIM, UMUBOS, LUMASAP at dito ka AANI.

28
 ―Parolang ito‖
ni Zack Neilson Curley

Buwan sa taong-dilim,
Araw sa taong-buwan,
Paglalakbay sa taong-bahay,
Apoy sa taong-yelo,
Ginto sa taong-hirap,
Tubig sa taong-uhaw.

Ito ang abot-tanaw

Ng taong abot-kamay.
Isang espiritung namumuhay
Sa templo ng pagkabuhay.
Kaisa-isang bulaklak
Sa mga damong malumanay.

Isa itong buwan,

Araw‘t paglalakbay
Apoy‘t ginto.
Tubig‘t abot-tanaw,
Espirito‘t bulaklak.

Isa itong parola ng taong-patay.

Parola ng
taong-
ako.
―Sulok‖
ni JP Pareja

Uupo sa isang sulok

Maglalabas ng papel at panulat.
Magsusulat,
Titigil,
Magbubuntong hininga,
Yuyuko,
Tatango,
Ngingiti,
Sisimangot.
Magsusulat muli.
Magbubuntong hininga,
Tintingala,
Biglang tatawa,
At sasabihing: ―Sa wakas,
Tapos ko na. Pinahirapan
mo ako ah.‖

29
Malayang taludturan:
Walang bakuran,
Sukat ay hindi kailangan
Tugma‘y hindi kailangan.

Bakit ‗di kailangan ng sukat at tugma

Kung mayroon kang kalayaan?
Tunay ba akong malaya?

Maaari namang kumawala,

Kahit mayroong bakod
Sila nga ang pagpapatibay sa isang tula
Sila nga ang nagpapatibay sa akin.

-JP Dayao

―Nang dahil sa matalinghagang tula‖

ni Brian Roxas

Iniwanan ako ng aking ninuno

Ng isang malaking kahon.
Ngayon lang muling napansin at nahipo
Sa matagal na panahon.

Ngayong napalapit ay aking napuna

Na maaari s‘yang buksan.
At bukod sa mga bulaklak na dala
‗sang kahong ‗di kalakihan.

Sapilitan kong binuksan si maliit

Ngunit ayaw magpabukas.
Kaya‘t itinapon sa ilog na tahimik
Hanggang maglaho sa wakas.

Sayang at ‘di ko na nalaman ang laman

Ng kahong ‗di mabuksan.
Konting t‘yaga na lang siguro‘y nalaman
Na ang tunay na dahilan

Kung bakit ako mayroong kahon.

30
Nang siya‘y makita,
Ako‘y hindi makapaniwala.
Mukha niya‘y kay ganda,
Ay…katawan niya rin pala.
Para sa ‗yo aking tala,
Lahat ay aking ginawa.
Nag-aaral nang malala;
Gumagala hanggang hindi na madala;
Pumulot ng basura;
Binugbog ang kakompitensya;
Sumayaw ng Cha-cha,
na bali ang paa;
tumalon sa bintana;
lahat ay winalang-bahala,

para ikaw ay,

aking makama.

-Jim Nemeño

―Buhay-binatilyo at ang Nangingitim na Puso‖

ni Louis De Jesus

Hindi ko maatim
Ang puso kong nangingitim
Na lalo pang nabubulok.

Lalo na‘t naibabad ito

Sa kumukulong tubig ng kalaswaan,
Kasamaan
At pagmumura.

Lalo na‘t lahat na

Ng ipinanganak na binata

ay marunong nang magmura,

ay marunong nang manloko,
ay marunong nang maging binatilyo.

31
[Hango sa isang artikulo sa pahayagang pinamagatang ―Paslit, pi-
nalakol ng sariling ama; patay‖ ni Jun Aguirre]

Hindi maipaliwanag
ng isang 36-anyos
na
Ama

ang dahilan kung

bakit nagawa niyang
Palakolin

ang pitong taong

gulang niyang
Anak

Matapos niya itong

Utusang manguha ng
Kahoy

Sa Agsirab Village,
Dumarao, Capiz.

-Calvin Cellona

Paumanhin,

Hindi ko natanggap ang txt mo poh.

Masyadong marami pa kasi ang aking
inaasikaso:

1. Gumagawa ako ng isang proyekto

Nang walang tulong sa mga kaklase kong
bobo

2. Nag-aaral pa ako ng tungkol sa Ehipto,

Dahil tulog ako noong ito‘y itinuro.

3. Pinagalitan pa ako ng guro kong loko-

loko.

Hindi ko poh talaga natanggap ang txt mo.

Mamaya na lang ‘pag tapos na ako.
Txt na lang kita,
Lowbatt poh ako.

-Pietro Lazatin

32
 bigkasin ang mga salitang…
binatilyo ay ‗di kanyang
karamihan sa mga
na nagpatunay na
sa mga propesyonal
silang alam kaysa
dahil mas marami
sa agham at ingles,
dahil mahusay sila
Sundin natin sila

sa ating mahal na bansa?

buhay-buhay ng mga buhay
nararapat ipatupad ang
PAG-ASA NG BANSA
papayag ang mga tinaguriang
dahil bakit nga naman

maipatupad ng isang binatilyo.

sa mga mithiing nais
…mas hahalaga pa
wala nang… … pag-asa at
kinabukasan.
-Brian Roxas ―KASAWIAN‖
ni Jed Zapata

Bakit ba naman kasi

sa lahat pa ng pagkakataon,
ito ang kailangang mangyari?
Naubusan ng panahon.

Sobrang daming nagsabing

―Gawin mo na! Gawin mo na!‖
ngunit hindi ako nakinig.
Ayan tuloy at lumipas na.

Nang maisipang umaksyon,

Binalitaan ng kaibigan.
Sa araw ring iyon
Tila binaril ang aking kalooban.

Napunta ka na sa iba,
At ako ngayong ay nagsisisi.
Wala kasing ginawa.
‗Yan tuloy, ako‘y nasawi.

33
 ―ARALING WALANG sagot‖
ni Owen Chua

Kahit ano pa ang gawing pagbasa,

Kahit ano pa ang gawing pag-intindi,
Araling mas mahirap sa Ingles, Sipnayan at Siyensiya,
Hindi ko talaga kayang maunawaan.

Bakit ba ganito?
Magaling naman ako sa ibang larangan.
Subalit dito ko lamang nadama ang kasawian,
Ang pait at tamis ng pagbagsak.

Hindi na sana ako tumaya,

Para wala na lang akong problema.
Nahumaling kasi akong subukang sagutan ka,
Araling wala akong kasagutan.

Subalit ngayon, gumagapang ang sakit sa aking ulo,

At napupuno ng pangamba ang aking puso;
Halos umikot na ang puwit kahahanap sa iyo,
Kasagutan sa problemang ito.

―Kinram,
na sulat exam‖
ni Aaron Cruz

Nagmamadali,
kaya umikli.
Pinupuwersa,
kaya hindi masyadong matalinghaga.
Hindi sadya,
ngunit may tugma.
Napipilitan,
kaya ang pantig ay walang bilang.
Hindi naghanda,
kaya ang linyang ito ay wala na yatang
kasinghaba.

Badtrip,
kaya, siguro, pumangit.

34
―Romeo at Julieta ng Bug Zapper‖
ni FrancisIanAgatepMarkJasonAlcantaraMiguelAntonioLuarca

―Gusto kong lumapit sa liwanag!‖

―Naku, huwag! Baka mamamatay ka, sinta!‖

―Tinatawag ako ng tanglaw! Lalapit ako!‖

―Puwes, sasama ako. Aanhin ang buhay kung wala ka?‖

Kzzt! Kzzt!

[Hango sa isang maikling artikulo sa pahayagan.]

Ang pagbubukas ng
Bagong palengke na
Matatagpuan sa
TAFT AVENUE panulukan ng
ARNAIZ St.
Ay nagbigay kaluwagan
Sa mga kalye ng
P. Villanueva
at
Market Road

Makaraang malipat
Ang mga vendor
Na sumasakop sa
MALAKING BAHAGI
Ng dating palengke.

-Aaron Cruz

35
―Makipagtangis sa Hunyango‖
Ni Guelan Luarca

Ang gabi‘y dumidilim lamang sa pagtangis ng hunyango,

Kapagka balat niya‘y sa kulay-dapithapon ay humalo.
Doon sa laylayang sandali, dilim ay humahamon
Sa mga mag-irog na sa hardin ng oliba‘y magtipon.

Dito sa tamis ng simoy ng hiningang-lupa,

Dito nagkakasumpaan ang mga binata‘t dalaga.
Mga pusong balisa, namamahinga na
Sa duguang piling ng isa‘t isa.

Ngayon ay tumatangis muli ang may sumpunging katad,

Sumusuko ang araw sa hamon ng buwan,
Umaanas ang mga nuno ng matandang pagmamahalan,
Tutugunin mo ba ang alok nila?

Kung magayuma ang iyong mga talampakan,

At mahumaling ka sa hamuging taniman ng oliba,
Asahan mong ako‘y roon nakaabang,
Nakangiting lumuluha, lumulusaw sa pagkainip.

Subalit, kung suwail ka sa himutok ng hunyango,

At manhid sa panlalamig ng panahon,
Pinili mong hindi biyayaan ang hardin sa ‗yong pagdating,
Ano ba naman iyon sa akin?
Sakit ng pagkaulila‘y papasanin.
Dahil wala nang ibang magagawa kundi makitangis sa hunyango.

―Gabing Madlilim‖
ni Tata Babaran

Gabi na't madilim

Sa kalawakan ako'y tumitingin
Para mahanap ang lambing
Na binibigay ng mga Bituin

Hindi nga maabot

Pero kung mamasdan,
Kung anong lambot
Ang binibigay

Wala nang ibang hiling

Kundi makapiling
Ganda ng ningning
Sa gabing madilim

36
 ―Eksodo 20:3 (Introspektibo)‖
ni Guelan Luarca

Pasintabi sa „yo, butihing alipin ng Simbahan,

Subalit may pahayag akong medyo may kabastusan,
May bago akong pananampalataya, iba ang diyus-diyosan
Kaysa sa bathala mong pinaghihirapang papurihan.

„Di kasi, mayro‟n akong natanto.

May kabanalan pala‟ng hamak kong pagkatao.
Aanhin ko pang mga rosaryo‟t santo,
Kung sa katotohanan pala‟y Diyos din ako!

Hala, manikluhod ka, aba kong apostol,

Itipon ang kawan ng aking mga tagapagsunod,
Ako ang sasagip sa pinili mong pagkabusabos,
Ako ang Kristo ng banal na laman at luho!

Tula.
Makinig at matulala.
Tula.
Tingnan ang mga tugma. Meron man o wala.
Tula.
Sukat? Sakto o kulang?
TULA.
Ikaw ang bahala.
Lungkot, saya, galit, hirap at iba pa.
TULA.
Sakop ka, sakop ako, sakop lahat.

-Kevin Lim

37
―Katahimikan‖
ni Josh Imperial

Punung-puno ang langit ng kawalan.

Ang mga taong lagpak sa lupa,
nakatitig lamang--
Nag-aabang, naghihintay.
Karamihan, walang ginagawang
para bang papatay-patay.

Sapat na sa kanila ang mamasdan na lamang.

Sapat na ang kagalingan ay nasa abot-tanaw lang.
Hindi na kailangang abutin,
Hindi kailangang marating,
Hindi kailangang yakapin, at iyapos sa kanyang piling.

Karamihan nga sa atin ay ganyan.

Sapat na ang walang pupuntahan.
Ayaw nang pumasok sa kaguluhan.
Hindi na pagagambala, hindi mag-aasam.

Tuloy ang kalangitang asam, wala pang kalaman-laman.

Ang nais lang kasi nati‘y manatili sa katahimikan.

‖Puso ng Tula‖
ni Edgar Magturo

‘Di lamang salita,

Salita.
‘Di lamang Talinghaga,
Talinghaga.
‘Di lamang kwento,
Kwento.
‘Di lamang Pahayag,
Pahayag.

Ito ang tula.

Tula.

Pinagsama-samang salita,
‘Di mabilang na kahulugan
Iisa lamang ang mukha,
Ngunit maraming maskara.
Subuking intindihin,
Puso ng Tula.

38
‖Ang Natutuhan ni Juan sa Paaralan‖
ni Jim Nemeño

39
―ASA‖
ni Mark Alcantara

Pangarap lang daw ang makilala ka

Mas lalo na raw ang makapiling ka
Ngunit ako‘y umaasa na balang araw
Magiging tayo ring dal‘wa

Wala raw imposible sa mundong ito

At ako‘y naniniwala na ito‘y totoo
Basta may ginawang pagtataya
Wala na akong pakialam kung mabigo man kaya
Kung alam ko namang ginawa ko ang lahat
Para makasama ka lang sinta

Buong magdamag ika‘y nasa isip

Nananalig, nananaginip, nangangarap
Na maramdaman ang mainit mong yakap

Alam ko namang ‗di lang ako ang nagkakagan‘to,

Na umaasang makuha ang matamis mong oo
Kaya naman ginagawa ko na ang lahat
Para mapatunayang ako ang karapat-dapat

Marahil himala na lang kung ito ma‘y magkatotoo

Ngunit minsan tadhana‘y mapagbiro‘t maloko
Kung sa huli pala‘y tayo rin ang magsasama
At habambuhay kitang mapapaligaya

―Preso kay Kristo‖

ni Bien Dilla

Ang buhay
ng preso,
Puno ng
mga pagdurusa, lungkot at gulo.
Kinukutya at tinalikuran ng tao,
May puwang
pa kaya
sila
ngayon
sa ating
makasalanan
at mapanghusgang Mundo?

40
‖Dolf Constantino Presents...‖
ni Randolf Constantino

May naglalakad sa eskinita

Aba! Isang chinita!
Siya ay may nakitang binata!
Naku! Ang laki ng batuta!

Kapag ikaw ay nasapak ni Manny Pacquiao,

Ikaw ay siguradong mapapa-aw!
Sa sobrang sakit nito‘y utak mo‘y magiging sabaw,
At kapag nakakita ng sabaw, ang aso‘y mapapa-aw-aw-aw!

Ako ay nasasabik na sa araw ng Pasko.

Ito ay dahil si Santa ay nangako.
Subalit ako ay nagoyo,
Nang si Santa pala‟y ang tatay ko.

Si Superman ay matapang.
Ang taas lumipad ni Superman.
Ang pinagtataka ko lamang,
Ay kung bakit ang brip niya‘y kita ng buong bayan.

Kung ikaw ay may kulangot,

Dapat ay may pandukot
Dahil ito‘y isang malaking salot
Kung hindi makakalikot.

‖Sabi Nila‖
ni Abbey Bautista

Sabi ng nanay pogi raw ako.

Sabi ni Jorem mas pogi raw siya.
Hirit naman ni Dayao, siya ang pinaka.
Siyempre, kanino pa ba ako maniniwala?

Bulong ng tatay magaling daw ako.

Pero sabi ng guro pagbutihin pa.
Dagdag pa nila, ayusin mo.
Siyempre kanino pa ba ako maniniwala?

Siyempre, kanino pa ako maniniwala?

...
...
...
...
Sa mga kaibigan ko...

41
‖Matalinghaga‖
ni Mark Alcantara

Wala kang alam, ngunit noon pa ma‘y

Ika‘y lagi nang nasa ‘king isipan
Dahil t‘wing ika‘y nakikita
Anong ligaya ang aking nararamdaman

Natatakot akong masawi

Ngunit kailangan na ring matapos ang pagtitimpi
Mabuti na rin namang mabigo sa pagtataya
Kaysa namang umasa buong buhay sa wala

Tunay na ang Diyos ay matalinghaga

N‘ong ika‘y Kanyang ginawa
Kay sarap, kay tamis, kay saya
Ng buhay no‘ng nakilala kita

Buong paligid ko‘y gumanda‘t lumiwanag

Bawat sulok ay kay anong bango‘t mahalimuyak
Sa hilaga, timog, kanluran o sa silangan man
Mukha mo ang aking nasusulyapan
Lahat ng nais mo‘y gagawin ko
Kung kapalit naman nito‘y pag-ibig mong totoo

―LISAN‖
ni Regil Badilles

Hindi ko kinatatakutan ang kamatayan.

Sa halip, mas nakagugulantang ang agpang na araw at dahilan ng
paglisan.
Sa pag-isip na bilang na ang araw sa mundong ginagalawan.
Na kaunti na lang ang iyong magagawa upang isakatuparan ang
gusto mong gawin

Bago mahulog sa mahumaymay na walang hanggang pagtulog.

Hindi iniisip ang aking sariling kapakanan.
Kundi ang mga nilalalang na hinaplusan ng aking mga kamay:
Sila‘ng mapagpapaligalig sa akin.
Ano ang kayang gawin ng isang musmos sa bilang na araw niya?

Pa‘no niya isasabuhay ang mga huling araw sa mundo?

Nakasusulasok at kahindik-hindik ba talaga ang kamatayan?
Pinakadakilang lunas ang kamatayan ‘ika nga.
Pinapagaling ang lahat ng sakit sa buhay.

42
‖Sa Hapag‖
ni Ian Agatep

Kapag uhaw, uminom ng gusto

Pero huwag mong lalagukin agad
Kasi mabibigla ang ‗yong dibdib
At susuka mo muli ang lahat

Bagalan mo para ‗di masakit

Unti-unti lang para masarap
Ginhawa ang magiging kalakip
Tuloy pa ang saya sa paglagok

Kapag gutom, ikaw ay kumain

Pero huwag maging takaw-mata
Kunin lamang ang kakayanin
Tirhan mo ang talagang gutom pa

‘Pag binigyan ng tsansang pumili

Dapat ‘di puro hangin ang laman
Sana‘y masustansya‘t makabubuti
Tulad ng tinolang malinamnam

‘Di pwedeng tungga-sabay-kain

Tulad ng lagok-sabay-paghinga
Hindi sa mahirap ‘to gawin
Mapapatid lang nama‘y hininga

―Tukso‖
ni Cocoy Vargas

Pagkahanap ko sa iyo
Rosas mong kutis
Pagdaplis ng daliri ko sa iyo
Kay lambot
Halik ng labi ko sa iyo
Angkin mong tamis
Nanggigil ako sa iyo
Isang kurot

Sinubo kita
Pinaglaruan sa aking dila
Takam ang bawat hibla
Nalunod sa aking dura
Sa isang kisap-mata
Nawala

Koton kendi.

43
‖Tama nga ba? (ukol sa euthanasia)”
ni Neil Torio

May isang tao na nakahiga

Walang imik at laging tulala
Matagal nang nagpapakahirap
Sa karamdamang kanyang nalasap

Pagkalipas ng isa pang taon

Tao‘y ‗di na kaya pang bumangon
Sa mukha ay kita ang dinanas
Sa maraming taong nakalipas

Kitang-kita, na siya‘y nagtitiis

Sa sakit na ‘di na maaalis
Ngunit ayaw pa ‘atang sumuko
Nakataas palagi ang ulo

‗sang taon ang lumipas na naman

Paggaling ay ‘di pa rin makamtan
Makina na lang ang bumubuhay
Sa taong itong para nang patay

Ang pamilya ay naaawa na

Nais tapusin paghihirap n‘ya
Isang hablot lamang ang gagawin
Upang ang kalbaryo ay alisin

Ngunit talaga bang ito‘y tama

Tatapusin na lang basta-basta
Oo nga, mamamatay na siya
E ‘di bakit papatayin mo pa?

Isang puntos na lima

lahat
At saka ito, kung ikaw ay namimilosopo
ito ay damdamin
kaisipan
ninanais o kaya
mithiin
Ito yata ang tula para sa akin

-Sky Abundo

44
 ―BASURAHAN‖
ni Mike Shimamoto

Kung anu-ano, sana‘y maintindihan ko pa pagkatapos ng

paggalaw ng mga daliri, pagkatapos. Ngunit, kung hindi man, sa
susunod na pagtanaw ko sa munting basurahan na ito, kung saan
ang mga walang kuwentang mga letra‘t mga salita‘y pinagsama-
sama, matandaan ko man lamang sana ang higpit ng aking dibdib,
ngisi ng aking mga labi‘t ungol ng aking puso. ‗pagkat sa munting
lalagyang ito, ang tinatapon mo, basurahan man para sa iyo, ay
maaaring maging kayamanan para sa iba. Sana lang ay mayroong
mag-isip na halungkatin ang basurahang ito sa hinaharap. At ayan,
biodegradable, di-nabubulok o recyclable man, nakabuka na ang
kaniyang bibig, tapon lang… tapon lang…

Nakikita at nababasa ang salita

Nararamdaman ang diwa
Naririnig ang pagbasa
Baka naamoy mo na ang tuka?
Nalalasahan mo na ba ang talinghaga?

-Abbey Bautista

45
 ‖Sundalo‖
ni Bien Dilla

Ang isang kawal ng gobyerno ay gaya ng munting embudo.

Nag-iisa man ay sandigan ng kalakasan ng mundo.
Tinatalikuran nila ang lahat ng yaman at luho,
Ultimong magarang buhok ay pinapakalbo.
Sila ang isa sa mga unang sumasaklolo,
Gaya n‘ong pumutok ang Pinatubo.
Hindi biro ang pinapasok na gulo,
Tulad ng labanan nila sa Jolo.
Ang kanilang katapatan
sa ating gobyerno,
Ipaglalaban nila
hanggang
dulo.

―TaTlong Ti‖
ni AJ Santos

Nadapa Siya sa lansangan

namantsahan ng dumi
binti‘y sugat-sugatan
halata ang pighatî.

Sumulong pa sa hanggang
nakayanan ng Hari
nasilay sa Ina ang
labis niyang dalamhatî.

Ang liwayway maagang

nakita‘t nakasaksi
lawág ng Kabuhayan
at ang Kaniyang L‘walhatî.

46
 ―Tago sa Kumot‖
ni Mike Shimamoto

Nanginginig, ayaw sumilip.

Baka Makita ng madla,

Ang tunay na kulay ng balat,
Ang matang maga sa luha
At ang ngiting basag sa pagluksa.

May itinatago
Raw
Isang nakakakilabot na sikreto
Raw

Inilabas ang isang daliri,

Gumuho ang mundo

Hindi maaari
Nakita siyang hubad
Walang saklot, walang pagtataguan.

Hindi kailanman
Oo
Hindi na ito muling mangyayari
Oo

Hinga nang malalim

Nais ng hangin
Nasasakal ang baga
Hindi siya makahinga
Ayaw na niya

Pero paano ang kulay?

sisi
And lahat ng pagtatago‘t pagpapanggap?
Sisi

Iniangat nang bahagya ang kumot.

Nanginginig sa takot
Kabado sa sasabihin sa itsura
Ngunit walang tao
Isa lang

Halika anak
Pag-ibig
Wala kang ikatatakot
Pag-ibig

Pagtanggal ng kumot.

Ano nga ba ang tula para sa ‘kin?

47
 ―Gago…‖
…wika ng bata…

―Tang-…(ina)!‖
…sigaw ng binata…

―Punyeta!‖
…tugon ng magulang…

―Lintik!‖
…sabi ng matanda…

‖Tanga!‖
...sagot ng lolo‟t lola...

‖TAE!‖
...bulong ng patay...

Sinabi ng tula:
‖ Gago kayo! Tang-(ina)! Mga puchang lintik na mga tanga!

...at WALA nang HIHIGIT pa ROON.

-Toma Cayabyab

48
 ―Sa Dyip‖
ni JP Pareja

Habang nag-aabang
Sa ilalim ng tulay
Ng dyip na
Masasakyan hanggang bahay.
Ako‘y umaasang magagandang
Dilag ay makasabay.
UPANG MAGPAPANSIN AT
MAGPAGWAPONG TUNAY!

Pasulyap-sulyap sa
Babaeng napupusuan
Umaasang ako‘y kaniyang
matingnan.
Pero sa kasamaang-palad,
‗di ko namalayan
Ako‘y nasa
tapat na
ng dapat
kong b
a
b
a
a
n… At sabihing, ―Sayang ang kyut niya.‖

49
 ―99.99%‖
ni Jorem Domingo

Buhok na ‗sing Sa kanya‘y

kin Dunong ni Solomon
ta Kadalisayan ng Birheng
b Maria
ng bituing walang hanggan Puso ni Mahatma Gandhi

Tinging
na ...at marami pang iba
ka
pan Sa kanya na‘ng lahat.
tu Lahat-lahat
tu
naw:
Sa mga binatilyo man Hindi pala.
o sa lolo. May kulang pa.

Mukhang higit mayumi sa Ano?

h gumamela, at Sino?
a rosas
r ng bilya.
din gam
bo

katawang 36
Ako.
28
36,
alindog na busilak

―KALAPATING PUTOL ANG ISANG PAKPAK‖

ni John Tantoco

Akala niya,
malaya siya.

50
 ―Tula‖
ni Wowee Sanchez

Sang magandang tula

Nakukuha sa tamang pili ng salita
‘Di mahalaga ang tugma
Basta‘t malalim ang talinghaga

Pagpili ng salita
‘Di kinakailangang kamangha-mangha
May sukat man o wala
Basta‘t may katuturan at tama

Sa akin ay maniwala
‗Di importante ang tugma
Magtapos man ito sa ‗ba‘ o ‗a‘
Basta‘t maayos at maganda

Pag-iisip ng talinghaga
Ikaw ay huwag mabahala
Basta‘t may katuturan ang nagawa
Buo na ang tula

51
52
 MGA DALIT MGA AWIT

Kahit pa ang walang hiyang Bukas-palad niyang minahal, tinanggap.

Ahas, gawing kaibigan,
Saglit lamang na talikdan
Walang awang manunuklaw
-Jian Yumol
Alas tres hanggang ‗las singko,
inip na‘t wala ring bago.
Tumagas man maging dugo,
mag-isa pa rin ang puso.
-Fidel Ala
Lagi nalang nag-aantay
Lagi na lang nag-aabang
Kapag ika‘y natatanaw,
Lagi na lang may sakay
-Cocoy Vargas
Pagkataong wala nang ibang hinangad
kundi ang mainit at matinding lingap,
kaniyang pag-ibig man ay hindi tiyak.
-JP Dayao
Sumisibol daw ang puso habang bata,
ngunit ang alab ng puso ko‘y tumila.
Tigang na ang dating luntiang pandama.
Sinaid ko sa ‗yo, sawing pagnanasa.
-Guelan Luarca
Labis ang buhos ng luha ng panulat.
Nagkukumpisal ng pag-ibig kong tapat
sa ‗yong pisngi. Labi ba‘y maitatatak
o tititig na lang sa larawan kong hawak?
-Aaron Cruz

Taas, baba, taas, baba,

Kaliwa, kanan, kaliwa,
Sunod-sunod ang salita
Kahit ba wala ng bisa

-Sky Abundo

Mahal, di ko magampanan!
Kahit pinagmamasadan,
Presyo‘y mahirap bitawan.
‗Di kita kayang iwanan!

-Toma Cayabyab

Kaibigan, kaibigan...
Sambit doon, dambit diyan
Kaibigan, kaibigan...
Hanggang pangalan nga lamang

-Kevin Chu

Parati na lang may bago,

Walang hindi nasa uso.
Damit na suot ng tao,
Hindi pa rin nagbabago.

-Edgar Magturo

53
Hindi ka matanggal sa aking isipan,
gustong makapiling kahit sandali lang.
Ibig nang mamulat sa katotohanan,
‗di ka panaginip sa ‗king kamalayan

-Akeem Aquino

Estella, estella! ‗Di abot ng kamay

ngunit kung tumindig, kamay mabibigay.
Estella, estella, nahawakang tunay.
Hindi na pipiglas, kahit pa mamatay.

-Tata Babaran

Sana‘y sa pagtulog ng mga awitin,

tinig mong ‗yan lang ang siyang aking hiling.
Bawat pintig nito‘y s‘yang sumasalamin
sa ating hilaw na pagkakahumaling.

Ito man ang una, hindi ‗to ang huli.

Tayo ay magdiwang kaya‘t manatili,
na sa gabing ito, ‗di magkakamali,
na isugal ating pusong pinagtali.

-Mike Victorio

Ang ulap na bughaw, pinagmasdan ko

May dalawang ibon, ang saying maglaro.
Kung tayo ay ibon, lipad lagi tayo.
Kung ika‘y mahulog, nandito lang ako

-Dolf Constantino

―Tinulang Manok‖
ni JP Dayao

Bilhin ang sangkap na kinakailangan

Ihain sa munting lamesang lutuan
Panahon huwag mong hayaang masayang
Baka malanta at maglahong tuluyan

Lutuing mabuti sa 'sang kaserola

Manok ayusin nang 'di ito masira
Pamantaya'y sundin sa lutong tinola
Nang kalabasan ay natatanging obra.

54
 Ano‘ng iyong inakala,
Pareng Iskong palamara,
nang ikaw ay nakagawa
ng lubhang pagkakasala
sa Anak ng Manlilikha?

Siya‘y iyong pinagpalit

sa tatlumpung maliliit
na pirasong pilak ngunit
ikaw ngayo‘y nagsisisi‘t
ikaw‘y napilitang magbig –

-Jian Yumol

MGA PASYON ―Delilah‖

ni Calvin Cellona
‗Sang halik ng kataksilan,
s‘yang sampal sa kaibigan. Lihim ng kaniyang lakas,
‗Sang sugat ng kamalian, ako ang dapat tumuklas.
s‘yang inihaing hapunan: Dulot nito‘y kanyang wakas.
Lason sa hapag-kainan. Hindi ko na mabibigkas,
―Pag-ibig ko sa ‗yo‘y wagas.‖
-DJ Villeza

Sa ‗king paghugas ng kamay

sa tubig na matiwasay,
naliwanagan, aking malay
sa hatol na ibinigay
laban sa ‗di mamamatay.

Napaisip: Bakit kahit

pinili ko‘y mas malinis,
mas maamo sa marungis,
nang dahil sa paglilitis,
kamay ko‘y ‗di na nalinis?

-Brian Roxas

Hesukristo naming mahal,

marahas na ipinugal
sa posteng kasuklam-suklam.
Hinaplit ka, ang nasakdal!
Lamirat iyong katawan.

-Jorem Domingo

55
56
―Paghuhula ng Kamusmusan‖
ni Ian Agatep
(salin ng isang halaw mula sa
Auguries of Innocence ni William Blake)

Mundo‘y silipin sa butil ng buhangin,

at kalangitan sa ligaw na bulaklak.
Kapalaran sa iyong palad kupkupin,
at ang walang-hanggan sa iisang oras.

Orihinal

To see a world in a grain of sand,

And a heaven in a wild flower,
Hold infinity in the palm of your hand,
And eternity in an hour.

―O Kapitan! Aking Kapitan!‖

ni Louis De Jesus
(salin ng isang halaw mula sa
O Captain! My Captain! ni Walt Whitman)

O Kapitan! Aking Kapitan! Ang ating mapangambang layag, tapos na;

Nagapi ng barko ang bawat unos, ang premyong inasam nati‘y naipanalo;
Ang pwerto‘y palapit, ang kampana‘y aking dinig, ang mga tao‘y nagdiwang,
Ngunit, o puso! puso! puso!
O ang nagdurugong patak-pula,
Kung saan sa kubyerta, aking Kapita‘y nakahimlay,
Bagsak, matamlay at patay.

Orihinal

O Captain! my Captain! our fearful trip is done;

The ship has weather‘d every rack, the prize we sought is won;
The port is near, the bells I hear, the people all exulting,
While follow eyes the steady keel, the vessel grim and daring:
But O heart! heart! heart!
O the bleeding drops of red,
Where on the deck my Captain lies,
Fallen cold and dead.

57
 ―Biyaya Silang Namamagitan‖
ni Guelan Luarca
(salin ng The Gift of Mediation bersyong ingles
nina John at Bogdana Carpenterni sa orihinal na Polako ni Julia Hartwig)

Binabalaan ng anino ang anino: parating ka raw,

Binabalaan ng liwanag ang liwanag.
Sa pagkasindak, magigitla ang kalapating mailap. Isa kang hadlang,
Hindi inaasahan sa pagitan ng matatayog na pino
At mapampiit na siwang ng damuhan.

Isa kang ulilang sanggol, naghahanap ng pamilya,

Lumayas na maalibughang anak
Bumabalik sa kuna upang masaksihan ang paglaya
Ng mga puno at mga kardo, matutuling mariposa‘t tutubing naghihingalo.

Sila ang tagapagdala niyaring mga saglit ng pahinga,

Sila ang umaakay sa grasyang sumapapawirin,
Lulan ng ibong ‗di saklaw ng pagkilala
At mga titig nila‘ng abay ng kabatiran, kaya‘t tangis ng arminyo, ungol ng
kalapati,
Maktol ng kuwago‘y nakahihimok sa ‗ting gunita
Na sumariwa sa hapis ng pagkaulilang patas ang pagtitimbang.

Orihinal

Shadow warns shadow that you approach,

light warns light.
Frightened, a wild dove starts up. You are an obstacle,
not foreseen here between the loftiness of pines
and penal divisions of low grasses.

You are a foundling looking for a family,

a prodigal son who has fled
and returns to bear witness to the independence
of trees and thistles, quick butterflies and dying dragonflies.

It is through them this moment of peace comes to us,

they help grace descend on the wing
of an unknown bird
and it is their voices—an ermine's cry, moan of a dove,
complaint of an owl—that remind us
the hardship of solitude is measured out equally.

58
‖Kung Ako Ma‘y Iyong Malimutan‖
ni Mark Alcantara
(salin ng If You Forget Me
ni Pablo Neruda)

Nais kong malaman mo Ngunit

Ang isang bagay.
Alam mo naman kung paano ito:
Kung ako‘y tumanaw
Sa kristal na buwan, sa pulang sanga
Ng mabagal na taglagas sa aking
bintana,
Kung ako‘y sumalang
Sa bingit ng lagablab
Ang hindi masasalat na abo
O ang kulubot na katawan ng troso,
Lahat ito‘y nagdadala sa‘kin patungo
sa‘yo
Animo‘y lahat ng ng namamalagi,
samyo, liwanag, bakal,
ay mga munting bangka
na naglalayag
patungo roon sa ‗yong mga islang
naghihintay para sa‘kin.
Datapwat
Kung unti-unti kang tumigil sa
pagmamahal sa‘kin,
Ako‘y titigil na rin sa pagmamahal
sa‘yo nang unti-unti.
Kung bawat araw,
Bawat oras,
Nararamdaman mong nakatadhana
ka para sa‘kin
Na may kasamang tamis na walang
kapantay,
Kung sa bawat araw may bulaklak
Na umaahon patungo sa ‗yong mga
labi upang hanapin ako,
ah aking ibig, ah aking sarili,
sa loob ko lahat ng apoy ay umuulit,
sa loob ko walang namatay o nalimot,
ang aking pag-ibig ay nabubusog
sa‘yong pagmamahal, sinta,
at habang ika‘y nabubuhay, ito‘y
mapupunta sa‘king mga yakap
na hindi kailanman mawawala sa‘kin
Orihinal na gawa sa susunod na
pahina

Kung bigla
Mo akong kalimutan
Huwag mo na ‗kong hanapin pa
Dahil nakalimutan na rin kita.

Kung iisipin mo nang matagal at may

halong sayad,
Ang amihan ng mga bandera
Na dumaraan sa aking buhay
At kung iyong pag-isipang
Iwanan ako sa dalampasigan
Ng puso na kung saan ay naroon ang
aking mga ugat,
tandaan
na sa araw ring iyon,
sa oras ding iyon,
Iaangat ko ang aking mga braso
At ang aking mga ugat ay hahayo
Upang maghanap ng ibang lupa

59
‖If You Forget Me‖
ni Pablo Neruda

I want you to know But

one thing.
if each day,
You know how this is: each hour,
if I look you feel that you are destined for me
at the crystal moon, at the red branch with implacable sweetness,
of the slow autumn at my window, if each day a flower
if I touch climbs up to your lips to seek me,
near the fire ah my love, ah my own,
the impalpable ash in me all that fire is repeated,
or the wrinkled body of the log, in me nothing is extinguished or
everything carries me to you, forgotten,
as if everything that exists, my love feeds on your love, beloved,
aromas, light, metals, and as long as you live it will be in your
were little boats arms
that sail without leaving mine.
toward those isles of yours that wait
for me.

Well, now,
if little by little you stop loving me
I shall stop loving you little by little.

If suddenly
you forget me
do not look for me,
for I shall already have forgotten you.

If you think it long and mad,

the wind of banners
that passes through my life,
and you decide
to leave me at the shore
of the heart where I have roots,
remember
that on that day,
at that hour,
I shall lift my arms
and my roots will set off
to seek another land.

60
 Salin ni Pietro Lazatin
(salin ng isang halaw mula kay Kokim Shu
na isinalin sa ingles ni Arthur Waley)

Aking pag-ibig
Tulad ng mga damo
nakatago sa kalibliban ng kabundukan:
kahit ang patuloy na paglago,
walang nakababatid.

Orihinal

My love
Is like the grasses
Hidden in the deep mountain:
Though its abundance increases,
There is none that knows.

Salin ni Tata Babaran

(salin ng isang halaw mula sa Where the Sidewalk Ends ni Shel

Silverstein)

Iwan natin itong lugar kung saan itim ang ubo ng usok,
at ang madilim na kalsada‘y pumulupot at bumaluktot.
Paglipas sa balon, kung saan ang bulaklak na aspalto‘y tumutubo
Tayo‘y humakbang ng hakbang na sukat at palabo,
At masdan kung saan ang mga puting panturo patungo
Sa lugar kung saan ang tabingdaa‘y hihinto.

Orihinal

Let us leave this place where the smoke blows black

And the dark street winds and bends.
Past the pits where the asphalt flowers grow
We shall walk with a walk that is measured and slow,
And watch where the chalk-white arrows go
To the place where the sidewalk ends.

61
 ―SONETO 18‖
ni Cocoy Vargas
(salin ng isang halaw mula sa Sonnet 18 ni William Shakespeare)

Hihigit ka pa ba sa tag-araw?
Higit sa ganda‘t katiwasayan
Ang supling ng Mayo‘y nambulahaw,
at ‗di magtatagal ang tag-araw.

Orihinal

Shall I compare thee to a summer's day?

Thou art more lovely
and more temperate.
Rough winds do shake
the darling buds of May,
And summer's lease hath
all too short a date.

―Apoy at Yelo‖
ni Chuck Tibayan
(salin ng Fire and Ice ni Robert Frost)

Sabi nila sa init matatapos ang mundo.

Sa iba naman, sa lamig ang nauso.
Ngunit ang tunay na gusto ko,
ang init ang mamuno
pero dahil alam kong may galit sa ‗king puso,
sapat na rin kung ang napatigas na tubig ang guguho.

Orihinal

Some say the world will end in fire,

Some say in ice.
From what I've tasted of desire
I hold with those who favor fire.
But if it had to perish twice,
I think I know enough of hate
To say that for destruction ice
Is also great
And would suffice.

62
Salin ni Fidel Ala
(salin ng isang halaw mula sa
Love Song For A Vampire ni Annie Lennox)

Minsan kitang naangkin, mailap na rosas, sa pagsibol pigil.

Niyebeng kay lupit, gininaw at kinupit, usbong ng bulaklak na min-
sang akin.
Anong lumbay ang halughugin at hanggang dulo ng panaho‘y
tahakin
‗pagkat sa mundong ito, walang dadaig sa angkin kong paggiliw.

Orihinal

Once I had the rarest rose

That ever deigned to bloom.
Cruel winter chilled the bud
And stole my flower too soon.

Oh loneliness - oh hopelessness
To search the ends of time
For there is in all the world
No greater love than mine.

―Pusong May Paghanga‖

ni DJ Villeza
(salin ng My Heart Leaps Up ni William Wordsworth)

Nagpupuri ang puso kong ‗di mapigilan

Sa t‘wing pagmamasdan
makulay na bahaghari sa kalangitan:
Kaparehas noong unang ‗pinagkaloob sa akin ang buhay;
Gayundin ngayong ako‘y nagkamalay;
At kahit sa bukas pang puting buhok ang ibibigay,
o hayaan niyo na lang akong mamatay!
Ang paslit ang s‘yang ama ng tao;
At sa bawat araw sa aki‘y bubulaga,

Orihinal

My heart leaps up when I behold

A rainbow in the sky.
So was it when my life began;
So is it now I am a man;
So be it when I grow old,
Or let me die!
The Child is father of the Man;
And I could wish my days to be
Bound each to each by natural piety.

63
‖Siyudad Na Hindi Humihimbing‖ at langgam na nagpupuyos
ni Mark Alcantara ay sasabak sa dilaw na himpapawid
(salin ng City Without Sleep, na sumisilong sa mata ng mga baka.
Nocturne of the Brooklyn Bridge, ni
Federico García Lorca) Sa ibang araw
makikita ang muling pagsilang ng
Walang isang makatutulog mga mariposa
sa alapaap. Walang isa. at kahit tayo‘t maglibot sa isang
Walang isang makatutulog. tanawin ng mga abuhing ispongha at
Ang mga nilalang ng buwan ay piping barko
nakaamoy at lumilikot sa kanilang tayo‘y susulyap ng singsing na lu-
kamarote. malagablab at mga rosas sa ating
Buhay na basakay ay sasapit upang mga dila.
lusawin ang sankatauhang hindi Masdan!
nananaginip. Silang may tanda ng mga kalmot ng
at siyang lumilisang may pusong sawi kuko at palahaw,
at makakahanap sa kanyang mga ang binatang humikbi dahil wala
sulok siyang nalalaman sa pag-iimbento ng
ang mapayapang buwaya sa ilalim ng tulay
mahimbing na protesta ng mga o ang bangkay na mayroon lamang
bituin. ay ang kanyang ulo at isang sapatos
kailangan silang dalhin sa pader na
Walang isang makatutulog sa kung saan ay naghihintay ang mga
daigdig. Walang isa. basakay at sawa
Walang isang makatutulog. na kung saan ay naghihintay rin ang
Mayroong bangkay sa pinakadulong mga pangil ng oso,
libingan na kung saan ay naghihintay ang
na sa loob ng tatlong taon ay naembalsamong kamay ng isang
nagrereklamo bata,
ng mga tuyong putik sa kanyang at ang balahibo ng kamelyo
tuhod; kumakalisag na kay sobrang marahas.
at ang binatilyong kanilang binaon Walang isang makatutulog sa
nitong umaga humibi nang todo alapaap. Walang isa.
kinailangang tawagin ang mga aso Walang isang makatutulog.
para siya‘y gawing mapayapa. Ngunit kung mayroon mang pipikit
ng kanyang mga mata,
Buhay ay hindi isang panaginip. Mas- hagupitin siya, aking mga anak,
dan! hagupitin siya!
Tayo‘y bumabagsak sa mga hag- Magkaroon sana ng malawak na
danan upang kumain ng tuyong putik saligway sa mga mata
o tayo‘y umaaykat hanggang sa at nagbabagang hapdi at kirot.
bingit ng nyebe kapiling ang koro ng Walang isang makatutulog sa
mga patay na dalya. daigdig. Walang isa.
Ngunit ito‘y walang limutan, walang
tulugan: Nabanggit ko na.
Lamang buhay. Mga nanggagapos na Walang isang makatutulog.
halik sa mga labi Ngunit sa gabing mayroong sobrang
isang buhol sa modernong ugat lumot sa kanyang noo,
at silang nagdurusa, nagdurusa nang buksan ang mga pintuan nang
walang humpay pabayaan siya ng buwan na masdan
at silang natatakot masawi ay bubu- ang mga kasinungalingan, ang lason,
hatin ito sa kanilang mga balikat. at ang bungo ng mga bulwagan

Balang araw Orihinal na gawa sa susunod na

ang mga kabayo‘y mamumuhay sa pahina
mga taberna

64
City Without Sleep (Nocturne of the
Brooklyn Bridge)
ni Federico García Lorca
No one sleeps in the sky. No one.
No one sleeps.
The creatures of the moon smell and
circle their cabins.
Live iguanas will come to bite the men
who don't dream
and he who flees with broken heart
will find on the corners
the still, incredible crocodile under the
tender protest of the stars.
No one sleeps in the world. No one.
No one sleeps.
There is a dead man in the farthest
cemetery
who for three years complains
of the dry landscape on his knee;
and the boy they buried this morning
wept so much
they had to call the dogs to quiet him
down.
Life is not a dream. Look!
We fall down the stairs to eat damp
earth
or we ascend to the edge of snow with
a chorus of dead dahlias.
But there's no forgetting, no sleep:
living flesh. Kisses bind the lips
in a tangle of recent veins
and those who suffer, suffer without
rest
and those who fear death will carry it
on their shoulders.
One day
horses will live in the taverns
and furious ants
will attack the yellow skies that take
refuge in the eyes of cows.
Some other day
we'll see the resurrection of mounted
butterflies
and even as we wander through a
landscape of gray sponges and mute
ships
we'll see our ring glow and roses pour
forth from our tongue.
Look!
Those who still bear traces of claw and
squall,
that boy who cries because he knows
nothing of the invention of the bridge
or that dead man who has only his
head and one shoe,
they must be taken to the wall where
iguanas and serpents are waiting,
where the bear's teeth are waiting,
where a child's mummified hand is
waiting,
and the hair of the camel bristles with
a violent blue chill.
No one sleeps in the sky. No one.
No one sleeps.
But if someone closes his eyes,
beat him, my children, beat him!
Let there be a panorama of open eyes
and bitter incandescent sores.
No one sleeps in the world. No one.
I've already said it.
No one sleeps.
But if at night someone has an excess
of moss on his temples,
then open the trap doors so the moon
lets him see
the false cups, the poison, and the skull
of the theaters.
65
Salin ni Josh Imperial
(salin ng isang halaw mula sa
Invictus ni William Ernest Henley) Orihinal

Hindi mahalaga kung makipot I saw you standing in the dark.

ang daraanan, You lloked like you had been torn
At kung gaanong tigmak sa apart.
parusa ang kasulatan; I want to tell you one thing, just
Ako ang panginoon ng aking one thing.
tadhan;
Ako ang kapitan ng aking When it seems that the weight of
kaluluwa. the world is on your shoulders,
Just come to me and we will bear
Orihinal the weight together

It matters not how strait the gate,
How charged with punishments
the scroll,
I am the master of my fate:
am the captain of my soul.
Para sa‘yo, lagi akong narito
ni Fidel G. Ala
(salin ng
I‘ll Always Be There For You
ni John Tantoco)
I‘ll always be there for you,
Cause there‘s no one I‘d rather be
than you
All alone and the world was
looking harsh upon you
They had stare of anger and
ridicule
I just want you to remember one
thing, just one thing.

Sa ‗king paningin ika‘y nakatayo,

sa dilim nakatindig
Kawangis ang isang pinilas,
kapara ng isang pinunit
Ngunit isang bagay, sayo sad-
yang gustong ipabatid

Kung mistulang bigat ng

mundo‘y sa‘yong balikat
nakahilig
Sadyain mo ko‘t ating kakayaning
sabay, bigat ng daigdig

Para sa‘yo, lagi akong narito

Pagkat makapiling ang iba‘y, ‗di
bale na‘t sadyang di gusto

Mag-isa, mundo‘y sayo nakatitig

ng mabagsik
Taglay ang mga tinging
nanlilibak at nagngangalit
Ngunit isang bagay, isang bagay
na sana‘y iyong gunitain

66
67
DULANG PANRADYO—IKALAWANG TAON

‖Sino Ba Talaga Ang Baliw?‖

Isinadulang-panradyo: Guelan Luarca at Fidel Ala

Konsepto: Mark Alcantara
Direksyon: John Tantoco
Musika: Toma Cayabyab, Aaron Cruz, Kevin Lim at Matthew Manlongat
Tagapayo: G. Bok Pioquid

(Isinali sa PALIG 2006)

Nanalo ng Ikalawang Gantimpala sa Ikalawang Taon – Dulang Panradyo,

Pinakamagaling sa Musika (Toma Cayabyab at Aaron Cruz),

Pinakamagaling sa Pag-arte (Michael Shimamoto),

At Mga Pinakamahuhusay Na Manunulat

(Fidel Ala, Mark Alcantara at Guelan Luarca)

Mga Tauhan:
BOMBA: Michael Shimamoto
IGNORANTENG PROBINSYANO: Joshua Imperial
TERORISTA 1: Mark Alcantara
TERORISTA 2: John Tantoco
TAGAPAGSALAYSAY: Emerson Domingo

[INGAY: Daungan, ingay ng mga tao at ng bapor

Biglang mula sa katahimikan, may tutunog na ‗titititit‘ ng isang mistulang
bomba ang maririnig.]

PROBINSYANO: Diyos ko po!

[Pagkaraan, bigalang isang BOOOOM!!! – Pagsabog ng bomba.

Sasalin mula sa malakas at magulong pagputok ang pambungad na musika.]

TAGAPAGSALAYSAY: Tunghayan ninyo ang kapana-panabik na kasaysayan

ng ―SINO BA TALAGA ANG BALIW?‖!!!

[titigil ang musika.

Mahinang tunog ng pier, ngunit mas magulang ang katahimikan. Sa loob ng
isang bag.
Alingawngaw ng tinig ng bombang nagsasalita.]

TAGAPAGSALAYSAY: Alas-diyes ng umaga, sa isang daungan ng barko, may

nagising sa loob ng kanyang lalagyan…

[INGAY: pag-‗toot‘ ng bomba]

BOMBA: (mekanikal ang pagkabigkas, tila nawawalan ng ulirat, ganito sa

tuwing sasambitin niya ang mga nalalabing oras) Labinlimang minuto.

[Ingay: „tooot‟
Dramatikong musika]

68
BOMBA: Labinlimang minuto! Labinlimang minuto na lamang ang nalalabi
bago ako sumabog! Labinlimang minuto bago mangagsibitak-bitak ang aking
mga piraso! Bago lumiyab ang pulburang sinumpa! O, ang kadiliman! Pusikit
na minsan kong kinanlungan
At hinanap, isa ka ngayong parusa sa‘kin! Liwanag! Aninagan akong tago sa
supot na ito nang makita ng taong-madla ang kamandag kong pilit na
ibinigay sa akin! Naaalala ko ang araw nang ako‘y nalikha! Sumpain ako, o
makina ng poot at karahasan! Poot at karahasan… poot at karahasan… [unti-
unting lalabo at tila lulusaw ang pagbigkas niya nito; tutungo ang eksena sa
isang pagbabalik-tanaw.

Ang pagbabalik-tanaw ay magaganap sa isang garaheng pinagtataguan ng

mga terorista.

INGAY: Kapana-panabik na musika; tila may kasamaang malapit nang

maganap.]

TERORISTA 1: Aha! Isang piyesa na lang at ang mahal kong pulbura,

makikita‘t maririnig na ng mga tao ang tunay na pighati n gating kapatiran!

TERORISTA 2: Higanti! Sa wakes, ang mga panahon na ginugol kong gutom

at walang trabaho, walang mapakain sa‘king asawa‘t mga anak, lahat iyon
mapaghihiganti ko na!

TERORISTA 1: Lahat n gating hinanakit kapatid! Lahat ng kawalang hustisya

ng sakim na gobyernong ito! Lahat ng mga mayayamang tumalikod sa‘tin at
kapwa mga dukhang ‗di nakiisa sa ating pagbaka, lahat niyan matutupok sa
dakilang pagsabog na ito!

TERORISTA 2: Subalit kapatid, nanghihinayang akong magpasabog sa

daungan. Bakit hindi na lamang sa isang palengke, o kaya‘y sa paliparan
kung saan nagkukumpulan ang mga elitista ng bayan! Mga nagpapasasa sa
kanilang salapi nang nakatakip ang mga mata sa pagdusa nating mga
mahihirap!

TERORISTA 1: Hindi, sa daungan dapat kaibigan, sapagkat doon, walang taka

sang mga biktima, maliban lamang sa kalaliman ng tubig! Hahaha! Hindi na
mahalaga kung mahihirap lamang ang mabiktima natin. Hayaan nating
Makita ng mga mayayaman ang bunga ng kanilang kasakiman! Hahaha!
Kaya‘t ikaw, bomba, gawin mo‘ng tungkulin mo! Maghasik ka ng poot at
karahasan… Hahaha! Poot at karahasan… Poot at karahasan… [magtutunaw
rin tulad ng sa una.]

[INGAY: mga tao, mga tunog-barko sa pagtawag sa mga pasahero, atbp. Ang
eksena‘y sa loob ng isang mataong piyer.

Mahinahon at nakakatawang musika na tema ng PROBINSYANO sa tuwing

siya‘y nasa eksena]

PROBINSYANO: Ala e, alas-nuebe singko na! Alas diyes ikang sabing dapat na
oras ng aking paglulan sa barko! Paano ba ika? Di ko naman memoryado ang
piyer na ire! ‗Di ko alam kung saan ang barko? Ala e, makahingi nga ng
tulong. Iyon kayang dalawang mama roon?... Sige, matanong nga.

[Tuloy pa rin ang ingay ng piyer.]

69
TERORISTA 1: Kailangang marahang marahan ang pagkalapag. Baka may
mapatid na kung ano‘t sumiklab nang wala sa oras.

TERORISTA 2: Oo na, alam ko‘ng gagawin ko! Masyado kang praning! Duwag
ka ba?
TERORISTA 1: Anong duwag?! Sino ba‘ng nagsimula nitong lahat?

[INGAY: Tunog ng mga bagaheng nagsihulugan at pag-ungol ng dalawang

terorista at ng probinsyano nang sila‘y magkabungguan.]

PROBINSYANO: Ay! Paumanhin ho kung nabangga ko kayo!

TERORISTA 1: Harang-harang ka sa daan! Hunghang!

TERORISTA 2: Ang kuwan? Nasa‘n ang kuwan?!

TERORISTA 1: Nahulog!

PROBINSYANO: Ito ho po bang bagahe ang hinahanap ninyo?

TERORISTA 1: Oo! Akin na iyan! Ay! Dahan-dahan!

PROBINSYANO: Iyan na ho. Gusto ko lang na man hong magtanong kung

saan patungo ang barko? Ala e, nawalala ho ako sa piyer na ito.

TERORISTA 2: Napakabulag mo naman! Dumiretso ka lang, ta‘s kumanan!

Laki-laki ng barko, ‗di mo makita!

TERORISTA 1: Tabi na riyan! Humaharang ka sa daan, sinasayang mo ang

oras namin!
Diyan ka na!

[INGAY: Paglakad nang mabilis ng dalawang terorista upang makalayo.]

PROBINSYANO: Ala e, ang susungit naman ng mga ‗yon! Nagtatanong lang

naman ang tao! E ‗di kung naroon, e ‗di nando‘n!

[Unti-unting hihina ang ingay ng piyer, at iiral muli ang katahimikan. Balik sa
loob ng bagahe.

INGAY: ‗tooot‘]

BOMBA: Sampung minuto.

[INGAY: „tooot‟
Dramatikong musika]

BOMBA: O! Sampung minuto! Ayoko! Ayokong sumabog! Maraming

inosenteng madadawit... Ay, bakit ba ako naghihimagsik?! Sumpain ang
lumikha sa‘kin! Paano naman ako makalalaya mula rito sa loob ng sampung
minuto? Subalit, bakit nga ba nagpupumiglas ang loob?... Aba‘y ‗di ba‘t
bomba ako? ‗Di ba‘t nilikha ako upang maipamalas ang himutok ng mga may
hinanakit? ‗Di ba ako ang boses ng mga naging biktima ng sistema? Ako ang
bayani! Sa pagsabog ko ang kaganapan ng aking tungkulin! Karahasan
lamang, tanging karahasan at pagdanak ng dugo ang aking kalikasan! Oo,

70
sasabog dapat ako… Ngunit bakit may habag? Ito ba‘y isang sablay sa‘king
pagkakagawa? Ano‘t may pag-aalinlangang sumabog? Ano‘t ayaw kong
pumatay? ‗Di ba iyon ang aking tungkulin? Ah, wala bang makapagsasagot?
… O dilim, nag-iisang kaibigan, bantayan mo ako...

[Ingay ng piyer uli.]

TERORISTA 1: Kay luma naman ng barkong ito! Parang saying lang na

pasabugin!
O, puwede na siguro iwanan ang bagahe sa upuang iyan.]

TERORISTA 2: A, e, paano ko ilalagay?

TERORISTA 1: Um, basta ilapag mo lang---

TERORISTA 2: E kung may makabangga---

TERORISTA 1: E ‗di sasabog!

TERORISTA 2: Wala pang gaanong tao sa barkong ‗to. Sayang.

TERORISTA 1: E, basta! Akin na nga! O, ilalagay ko na rito sa pinakasulok ng

upuang ito! ‗Pag may makapansin pa riyan, ‗di ko na alam! Bahala na, tara!

TERORISTA 2: Pindutin ko na ba‘ng simula ng orasan?

TERORISTA 1: Sige, sa labinlimang minuto ka magsimula. Sapat na oras na

iyon para makalabas tayo rito sa barko.

[INGAY: „tooot‟ ng orasan]

TERORISTA 2: Tara na, napindot ko na. Alis na tayo! Baka maabutan pa tao ng
pagsabog!

TERORISTA 1: Sige!

[INGAY: Pagbagsak muli ng mga bagahe ng probinsyano.

Temang musika muli ng probinsyano]

PROBINSYANO: Ala e, paumanhin po!

TERORISTA 2: Ikaw nanamang lintik ka! Harang ka na naman sa daan namin!

Dali! Tabi riyan! May hinahabol kaming oras!

PROBINSYANO: Aalis na ho kayo? Ala e, kay kakatwa naman at kakalulan

n‘yo pa lamang e aalis na kayo kaagad...

TERORISTA 1: Ano ba‘ng pakialam mo! Padaanin mo kami! Sinasabi ko sa‘yo,

iyang pagiging pakilamero mo‘ng papatay sa‘yo! Alis!
TERORISTA 2: Kap, tara na nga!

[INGAY: Mga pagyabag ng mga paang tumatakbong papalayo]

PROBINSYANO: Ala e, ang sungit nga ng dalawang ‗yon! Kala mo naman may
regla?!

71
Huwag kayong mag-alala, ginoo, pinapangako kong ang pakikialam kong
sasagip sa buhay ko! Ah, maupo nga rito bago pa ako maunahan ng ibang
pasahero.

[Muling katahimikan. Babalik sa loob ng bag.

INGAY: ―tooot‖
Dramatikong musika]

BOMBA: O, kay bilis lumipad ng oras! Palapit na ang panahon ng aking

pagsabog! Ano‘ng magagawa ko yamang ako‘y nilikha para sa karumal-
dumal na gawaing ito? Subalit, matanong sa sarili: ang lumikha sa akin, ‗di
ba‘t tao rin sila? ‗Di ba‘t may mga sandaling napalalambot din ng habag ang
kanilang mga puso? ‗Di ba nila nadadama ang pagkasawi sa kasawian ng
kapwa nilang tao? Ang hapdi sa sugat ng kanilang mga kapatid? O,
karahasan, kaninong sinapupunan ka lumaki?! Baliw ang mga lumikha sa‘kin!
Waka sa kanilang mga sarili! Ang tao‘y ginawa upang magparami, hindi mag-
ubusan ng lahi! Mga hangal! Mga nalihis! Mga lukayo!

[INGAY: „tooot‟]

BOMBA: Tatlong minuto.

[INGAY: ‗tooot‘]

BOMBA: Tatlong minuto!!! Kay sandaling panahon bago magwakas ang la-
hat! Ngunit maging ako, kakatwa, maging ang isipan ko, lumihis sa tunay na
landasin ng aking pagkakagawa. Isa rin ba akong hangal? Bomba‘ng ayaw
sumabog? Sandatang ayaw manakit? Karahasang ayaw man lang mangahas
na huminga nang malalim sa takot na makapatay ng insekto! Oo, kadiliman,
ako rin ay isang hangal! Isa ring baliw na tulad ng mga lumikha sa akin! Ang
mga piyesa ko‘y nagngingitngit na ngang lumiyab! Nangangamoy abo na‘ng
mga piraso. Nadadama ko na‘ng pag-init ng hangin! O baliw na sarili, pilitin
mong humimlay sa kadiliman. Naisin mo mang ‗di makapatay, tadhana‘y
suwail sa mabuti mong mithiin! Maghanda, mga piyesa, sa dakilang
pagsabog!

[Babalik muli sa barko. Ingay ng mga pasahero‟t iba pang mga tunog sa piyer.
Temang musika ng probinsyano]

PROBINSYANO: Ala e‘y maglalabinlimang minuto na pagkalipas ng alas diyes,

‗di pa rin nakilos ‗tong barko... Teka lang, ano ‗tong bagaheng ‗to? Parang
namumukhaan ko ‗to a? Sa‘n ko nga ba nakita ika? …Ah! Ito ang bagahe ng
mga may regal! Hay, baka mahabol ko pa! Tabi ho! Tabi ho! May ihahabol
lang ho!

[INGAY: Pagtakbo ng probinsyano

Maskaunting ingay ng mga tao sa labas ng barko.
Maririnig pa rin ang ingay ng barko.

Magmula sa puntong ito, maririnig ang patuloy na ‗toot-toot-toot‘ ng bomba

upang mabuo ang pananabik.]

TERORISTA 1: Ah, buti na lang at nakaabot pa tayo. Lumalayag na ang barko,

malayo-layo na rin sa daungan. Ang kapal ng dagsaan, kala ko‘y ‗di na tayo
makakalabas at tuluyan nang sasabog kasama nilang lahat!

72
TERORISTA 2: Malapit na‘ng lumipas ang labinlimang minuto! Maghintay lang
tayo rito!
Panoorin natin ang tagumpay ng ating kapatiran!

PROBINSYANO (mula sa malayo): Hoy!!! Mga mama!!! Naiwan ninyo ang

bagahe ninyo!!!

[Sa barko muli.]

PROBINSYANO: Ang bagahe ho!!! Naiwan n‘yo!!! … Ay, malayo na, at muk-
hang ‗di ako naririnig!

[Sa loob ng bag. Tahimik]

BOMBA: O! Himala lamang ang makapagbabago ng aking tadhana! Ayokong

sumabog! Ayokong sumabog! Kung may Diyos man, nawa‘y sa‘king
pagsabog ay walang masasaktan! Ang buhay ng tao‘ng mas mahalaga
sa‘king kaganapan! Aanhin ang pagkabomba kung kailangan maghasik ng
karahasan?

[Sa barko muli. Ingay ng mga tao‟t barko.]

PROBINSYANO: Ala e, mabuksan nga ‗tong bagahe, baka sakaling

makahagilap naman ng kuwalta…

[Sa loob ng bagahe. Tahimik.]

BOMBA: Aba‘y lumiliwanag? Sino‘ng nangahas buksan ang aking taguan at

palitawin ang mamamatay-tao! Kung sino ka man, sagipin mo ko‘t itapon ako
sa kung saan walang mapapaslang!

[Sa barko muli. Ingay ng mga tao‟t barko.

Madagundong na musika. Napakabilis na ng ‗tutututututut‘]

PROBINSYANO: Ha!!! Bomba!!! Mga terorista pala‘ng dalawang may regal!!!

MGA TAO: Itapon mo sa dagat!!! Itapon mo sa dagat!!!

PROBINSYANO: Diyos ko po!!! Ha!!!!

[MATINDING PAGSABOG]

WAKAS

73
DULANG PANTANGHALAN – IKATLONG TAON

‖Lingon‖
ni Guelan Luarca

(isinali sa Palig 2007)

Nanalo ng Ikalawang Gantimpala sa Ikatlong Taon – Dulang Pantanghalan

Director / Script Writer: Guelan Luarca (Pinakamagaling sa Direksyon)

Assistant Director: Abbey Bautista

Casts:

MAGKAKAPATID

Pete - Pietro Lazatin

Santi - Mark Alcantara
Ipe - Sky Abundo
Juan - Ian Agatep
Tom - Jian Yumol

SERBIDOR (Mga Pinakamagaling sa Pag-arte)

Akeem Aquino
Robin Anupol
JP Dayao
Jorem Domingo
Michael Victorio

Tagapayo: Ronan Capinding

Tala ukol sa estruktura ng dula:

Ang pangkalahatang estruktura ng naratibo ng

LIMANG MAGKAKAPATID ay pabaliktad.

Sa tuwing mababanggit ang KADILIMAN sa mga panuto ng iskrip,

ang susunod na bahaging bibigkasin ng MGA SERBIDOR ay isang piyesang
pangkoro. Pagkatapos nito, susundan ito ng isang guhit ng mga asterisko
(***********) bilang hudyat ng pagpapatuloy ng naratibo ng LIMANG
MAGKAKAPATID sa storya ng dula.

Mga Tauhan:

Pedro, PETE, 47 taong gulang, arkitekto

Santiago, SANTI, 39 na taong gulang, may-ari ng isang bar
JUAN, 35 taong gulang, kusinero, bakla
Felipe, IPE, 29 na taong gulang, paralisado
Tomas, TOM, 24 na taong gulang, katatapos pa lang sa kolehiyo
MGA SERBIDOR

Tagpo: Sa isang silid-kainan.

Panahon: Kasalukuyan.

[Pag-akyat ng tabing, makikita sina Pete, Juan, Ipe, Tom, at Santi sa hapag-
kainan.

74
Panalangin bago kumain.]

PETE [mag-aantanda]: Sa ngalan ng Ama, ng Anak, at ng Espiritu Santo.

[Tutugon ang lahat ng “Amen.”] Panginoong Diyos, basbasan Niyo po ang
aming kakanin sa gabing ito. Nagtitipun-tipon kaming magkakapatid alang-
alang sa memorya ng aming nasirang ama. Nawa‘y Kayo‘y kapiling na niya.
Amen.

[Tahimik na mag-aantanda ang lahat.

Sandaling katahimikan.]

JUAN: Kain na.

KADILIMAN

MGA SERBIDOR:
Sa ngalan ng Ama, ng Anak, at ng Espiritu Santo. Amen.
Panginoong Diyos, basbasan Niyo po ang aming kakanin sa gabing ito.
Nagtitipun-tipong kaming magkakapatid alang-alang sa memorya ng
aming nasirang ama. Nawa‘y Kayo‘y kapiling na Niya. Amen.

***********

[PETE, SANTI, IPE, TOM, ISANG SERBIDOR

Aksidenteng matitilapon ng isang SERBIDOR ang basong pinupuno niya.

Sa kalampag, mapapapasok ang isa pang SERBIDOR na tutulong sa
nakatapon.]

SANTI: Lahat tayo rito, walang mapagmamalaki. Kung diring-diri kayo sa

bisyo ko, puwes, hayaan n‘yo nang manirahan sa iisang bubong ang isang
adik at isang walang-kuwentang mamamayan ng Pilipinas na ni hindi
marunong maghugas ng sarili niyang puwet! [Unti-unting maiiyak, at
yayakap kay IPE.]

TOM: Putaragis naman o… Sinimulan ko ‗to, e. Ba‘t ba tayo galit-na-galit sa

isa‘t isa, ha? Ngayon pa, kung kailan inalay natin ‗tong pambihirang
pagtitipong ito sa paggunita kay Papa.

PETE: Pikang-pika na ‗ko sa mga problema n‘yo. May nalalaman pa kayong

hapu-hapunan. Isa tayong buong mag-anak ng mga sablay! Ng mga tanga!
Magpakatotoo na nga tayo, hayaan n‘yo na ngang multuhin tayo rito ng mga
magulang natin, pero, tapatin n‘yo ‗ko. Maipagmamalaki ba natin ‗yung
dalawang ‗yun?

TOM: Kuya, p‘wede bang h‘wag ganyan –?

PETE: Tama na nga ‗yang mga sere-seremonya. Takot kayong pag-usapan,

bakit? Dahil nasa libingan na? Dapat nga laspagin natin ‗tong paksang ‗to e,
hindi na nila tayo masisinturon ngayon! Ano? Napakahusay ba‘ng ama ni
Papa, ha? Masyado rin namang lunod ‗yon sa trabaho n‘ya a! Sige, tumagay
nga tayo! [Sesenyas sa isang SERBIDOR na punuin ng alak ang baso ng mga
kapatid.] Santi, akyat mo ‗yang baso mo. Tom, baso mo. Tumagay nga tayo sa
ngalan ni Papa. Tara! ‗Di n‘yo kaya… Dahil wala siyang ni isang hiblang kapuri
-puri…Tulad nating lima. ‗Yun ang namana natin…

75
[Papasok si JUAN kasama ang iba pang mga SERBIDOR.
Ipaliligpit na‘ng lamesa.

Mulind dudulog sa lamesa si JUAN, na siya namang sasalubungin ni SANTI,

na akmang humihingi ng patawad. Mauupo ang lahat. Babalik ang ayos ng
hapag.]

SANTI: ‗Di pa ‗ko tapos.

TOM: Hindi ka pa rin nagbabago, matakaw ka pa rin! [Alanganing

magtatawanan ang lahat.]

SANTI: Ba‘t si Pedro rin naman, malibog pa rin. [Tawanan.]

JUAN: At ako, maganda pa rin. [Tawanan.] Hindi naglalahong kagandahan.

TOM: Paminsan ba, naiisip n‘yong sana iba na lang ang ginawa natin dati?
Sana hindi tayo nakadadama ng pagsisisi sa tuwing iisipin natin ang
nakaraan? Kuya Pete, pa‘no kung ‗di ka na lang naglayas? [Kay SANTI.] E
kung ‗di ka na lang gumamit. [Kay JUAN.] Kung „di ka…iba? Si Ipe, paano
kung ‗di na lang siya naparalisa?

JUAN: Kung nakagagalaw si Ipe, naku, ang husay na sigurong magluto niyan.
Pinagmamasdan lahat ng ginagawa ko sa kusina. Kabisado‘ng lahat ng resipi
ko.

TOM: Kalokohan. Kalokohang lumingon sa nakaraan. Nangyari na‘ng

nangyari. Laspag na ‗yung kasabihang iyon – pero totoo. Aywan, pero para
kasing iba‘ng kaso natin. Ako, ang bata-bata ko pa, pero mukhang wala na
‗kong pupuntahan. Said na yata ako. Kayo?

[Tatayo si JUAN at tutungo sa upuan ni IPE. Hahalikan ito sa noo, tapos

huhudyat sa MGA SERBIDOR na linisin ang paralitiko.]

JUAN [sa iba pang MGA SERBIDOR]: Ilabas n‟yo na ang pahimagas.

[Marahas na titinag si IPE.]

SANTI [kay IPE.]: Bakit, pare?

[Lalapit muli si JUAN kay IPE.]

JUAN: Wala, baka sabik lang sa matamis. Sabi ko nga sa ‗yo, mahilig ‗yan sa
matamis. Lalo na‘t alam niya ang laman ng pahimagas natin ngayon, paburito
kasi niya ang keyk.
[Maghahain ng keyk ang MGA SERBIDOR. Kakain sila ng keyk. Susubuan ni
SANTI si IPE, na tila nag-aatubiling kumain kung hindi sana ipinipilit ni SANTI.]
JUAN: Sige lang, kain ka lang Ipe.
[Matagal na katahimikan.]
JUAN: Tama ang nasabi ni Kuya Pete kangina. Tama rin si Tom. Mukhang sa
isang parte ng buhay nating mag-anak, nagkamali tayo nang lubusan. ‗Di ba‘t
panahon nang iwasto ‗yon? Hindi na ‗ko pupuntang Singapore –

76
PETE: Mabuti –
JUAN: Kung nasaan kayo, d‘un din ako mananatili. [Puwng.] Kuya Pete, Kuya
Santi, Tom, Ipe, mahal na mahal ko kayong lahat. E, dahil nagkamali tayo, ako
na‘ng tatangkang magwasto sa lahat ng sala natin. Noong una, wala pa
akong lakas na loob ituloy ang balak ko. Kinailangan kong makita kung
hanggang ngayon, hindi pa rin tayo nagbabago. Kung mga tanga‘t
mapagpoot pa rin tayo tulad ng dati. Kaya buti na lang, namatay si Papa ‗no?
Dahil kung hindi, paano ko pa kaya mawawasto ang lahat? Pete, mamamatay
ka rin lang naman dahil sa sakit mo; Santi, alam kong pagkatapos ng gabing
ito, kung hindi ko ipagpapatuloy ang balak ko, babalik ka pa rin sa bisyo mo,
at tiyak na hindi mo maaalagaang mahusay si Ipe; Tom, hindi ka tatanda, at
mananatili ka pa ring linta sa leeg naming mga kapatid mo; at siyempre, si Ipe,
ayoko nang magsalita tungkol sa kanya. Patawarin n‘yo ‗ko, pero alalahanin
n‘yong mahal na mahal ko kayo.
[Biglang magbubula ang bunganga ni IPE. Magpupumiglas siya. Pagkuwan,
mamamatay.
Titinag ang MGA SERBIDOR subalit sesenyasang huwag gumalaw ni JUAN.]
TOM: Anak ng –!
[Magbubula rin si SANTI. Mag-uubuhan ang magkakapatid dala ng bisa ng
lason.]
PETE [titingin sa kanyang plato]: Tarantado ka, Juan! May lason ba „to?
[Walang tutugon. Iiitsa ang plato. Tatayo‟t paparo‟t parito sa buong silid,
animo‘y nahihibang sa takot] Sabihin mong wala…
SANTI [tumatawa]: Oy, bakla, ito ba‘ng naisip mong paraan? [Hahalakhak
nang matagal, ngunit unti-unting lulusaw ang paghahagikhik at paghaharian
ng katahimikang tigib sa karuwagan.] Bahala na…[Mamamatay.]
PETE: May pamilya ako…
TOM: Oo nga, marami.
PETE [maglalabas ng baril; isterikal]: Hindi ako mamamatay. Hindi ako
mamamatay. Hindi ako mamamatay. Walang hiya ka! [Babarilin si JUAN.
Pagkuwan, mamamatay rin.]
JUAN [sa mga SERBIDOR]: Huwag kayong lalabas! „Pag namatay na kaming
lahat, ikuwento n‘yo sa mga pulis, sa mga mag-uusyoso, kahit sa mga
estranghero, may pakialam man o wala – ikuwento n‘yo sa kanila ang
kabayanihan ng limang magkakapatid. Hanggang sa pinakahuling hininga,
ikuwento n‘yo. Huwag na huwag n‘yong kalilimutan ang gabing ito.
[Magsisimula ang isang SERBIDOR na linisin ang kalat sa sahig.] Huwag
n‘yong hahawakan ang kahit anuman. Iwanan n‘yo ang lahat. [Walang
kikilos.]
[Katahimikan.]
TOM: Ito na ba‘ng kamatayan?...Halos wala namang pagkakaiba. E kung
ipinagbababaril mo na lang kami, sana tapos na. [Ngingiti.]
JUAN: Ngayon, mas malaya tayo, tingin mo? [Mamamatay.]
TOM: Salamat, kuya. [Sa mga SERBIDOR.] Kayo riyan,… [Mamamatay.]
[Mamamatay sila.]

77
 KADILIMAN
MGA SERBIDOR:

Ang tunay na parusa ng Hukom sa Kaitaasan ay tayu-tayo rin. Ikaw

at ako rin ang magpupukpukan ng noo hanggang mabasag ang atang
bungo. Ikaw at ako rin ang magpapakuan sa krus, tayo‘ng magpuputong
sa isa‘t isa ng mga korona ng tinik. Kung kaya‘t, kaya mo ba ‗kong
patawarin?

***********

[LIMANG MAGKAKAPATID]

JUAN: Sa Singapore ako pupunta. May tinayong restawran yung kaibigan ni

Luigi roon, baka doon ako magtrabaho –

PETE: Sinong Luigi?

[Masasamid sa tawa si SANTI.]

JUAN: Jowa ko.

PETE: ―Jowa‖–?

JUAN: Nobyo!

PETE: A. Sino‘ng mag-aalaga kay Ipe?

JUAN: Kaya ko nga nabanggit, mukhang hindi ko yata madadala si Ipe.

TOM: Naku, pa‘no ‗yan? Ikaw na‘ng parang magulang niya. Mahirap na.

JUAN: Nagkausap na kami.

PETE: Tapos ano? Sumagot ba?

JUAN: Hindi ko p‘wedeng isama si Ipe. ‗Di ba patas lang na iba naman sa
inyo‘ng mag-alaga sa kanya?

SANTI: Sige. Ako na.

PETE: Anong ikaw?

SANTI: Bakit hindi? Kaya kong alagaan iyan.

PETE: Ako ang mas may-kaya, at bukod do‘n, mas marami akong atraso ‗di ba?

SANTI: Sino ba‘ng naroon sa tabi ni Ipe n‘ung nahulog siya sa hagdanan?
Sino‘ng tumakbo kina Mama at Papa nung nabalian ng katawan ‗tong si Ipe?
Ako ‗di ba?

PETE: Ano‘ng kinalaman n‘un? Paano mo maaalagaan iyan, e kahit ang sarili
mo, hindi mo mapangalagaan?

SANTI: Ano‘ng pinagsasasabi mo, Pedro. Kumikita naman ang bar, a.

78
PETE: E ‗yung pagtuturok mo!

TOM: Tumigil na si Kuya Santi.

PETE: Ano?! Tandang-tanda ko pa, na noong mga tatlong buwan, nakita ko

‗yan sa bar niya. Kasama ko‘ng pamilya ko, bumisita kami, nahuli ko ‗yang
nagdudurog. Hindi na ‗ko nagpakita sa kanya, ayoko na ring makita siya ni
Lidya at ng mga bata nang ganoon.

JUAN: Santi, totoo ba ‗yon?

SANTI: Pedro, labas na ‗yun sa usapan. Kaya ko pa ring –

JUAN: Santi! Totoo ba ‗yun?

[Titindig si SANTI, rorolyohin ang kanyang mga manggas upang maipakita sa

lahat ang mga sugat ng turok sa kanyang braso.]

Samantala, papasok ang isa pang SERBIDOR, na may dalang bote ng alak. Sa
pagitan nitong huntahan, alanganin siyang papasok, halot nagdadalawang-
isip lumabas, ngunit sesenyasan ng isa pang SERBIDOR na magpatuloy.]

JUAN: Noong sinabi mo dating kinailangan mo ng pera para sa negosyo mo,

nagsinungaling ka lang ba?

SANTI: Patay na sina Papa. Sila lang naman ang dahilan kung bakit hindi ko
kinukuha si Ipe. Hindi rin nila ako pinagkatiwalaan. Ngayong wala na sila,
dapat ko nang alagaan si Ipe.

JUAN: Santi, sagutin mo ‗ko! Binibili mo ba ng etsas ‗yang perang binibigay sa

‗yo ni papa noon, mula sa sarili niyang pensyon?!

SANTI: Oo!

PETE: Tarantado ka pala, e! Hindi ka pa nabusog sa nabibili ng sahod mo.

SANTI: Hoy, Juan de Marco, huwag kang magmalinis!

PETE: Pa‘no ka pa namin mapagkakatiwalaan kay Ipe kung sakmal ka pa rin

ng katarantaduhan mo, ha? Hindi ka pa rin tumatanda!

SANTI: Titigil ako –!

PETE: E kung bigla kang masobrahan? Kung bigla kang mamatay, walang
nakaaalam, paano si Ipe? Ha!?

SANTI: Titigil ako! Pati ba naman ‗yun, hindi n‘yo pa ako mapagbigyan? Sa
inyo na nga lahat ng mga naiwanan ni Papa, bigay n‘yo na sa ‗kin si Ipe, ano
ba? May bahay ako, binili ko ‗yon, ako mismo ang nagbayad! May sahod ako.
Malaki rin ‗yon kung hindi ko ipambili. May negosyo. Ano pa‘ng hinihingi
n‘yo? Titigil ako, sige!

PETE: Hindi ako makapapayag mahulog sa kamay ng isang adik ang kapatid
ko.

79
SANTI: Hoy, hoy, hoy! Huwag n‘yo nga ‗kong husgahan. Wala akong
sinasaktan sa bisyo ko, liban sa sarili ko. Wala akong kinakalat na sakit! Hindi
ko kailangang umasa sa iba, at sa tuwing hindi maabutan ng limos,
nagdadabog! Hindi ako nagpapagamit at nagpapaloko sa mga binatang
mukhang pera!

PETE: Ano‘ng pinagsasasabi nito?

[Tatayo si JUAN at dali-daling lalabas.

Samantala, aksidenteng matitilapon ng isang SERBIDOR ang basong

pinupuno niya.
Sa kalampag, mapapapasok ang isa pang SERBIDOR na tutulong sa
nakatapon.]

Lahat tayo rito, walang mapagmamalaki. Kung diring-diri kayo sa bisyo ko,
puwes, hayaan n‘yo nang manirahan sa iisang bubong ang isang adik at
isang walang-kuwentang mamamayan ng Pilipinas na ni hindi marunong
maghugas ng sarili niyang puwet!

KADILIMAN
MGA SERBIDOR:

Isang baso ng apdo, at isang kalis ng pulot: ano‘ng iyong iinumin?

Isang rosas, sukdul-pula, at isang sampagang nagbaging: ano‘ng iyong
pipitasin? Birheng kutis-niyebe; putang lamirat ang katawan – wala: pare
-pareho lang.

***********
[LIMANG MAGKAKAPATID]

SANTI: Alam n‘yo, p‘wede bang kumain na lang tayo?

PETE: Iiwanan n‘yo ‗kong walang nalalaman tungkol sa buhay n‘yo, tapos
ngayon, parurusahan n‘yo ‗ko?

SANTI: Hindi naman sa ganu‘n, Pete. Ang kaso kasi, hindi ka namin nakikita.
Ni hindi nga namin alam kung pa‘no ka kokontakin. Tuwing may kaarawan
ng kung-sino, hindi ka pumupunta. Alam mo, wala nga kaming nababalitaan
sa mga pamangkin namin, e.

JUAN: Sa tuwing may pagtitipon, nagtatanong ang lahat, nasa‘n si Pedro?

Walang makasagot.

PETE: Kailan ba ako naging malapit sa inyo ha? Patawad, pero may sarili
akong buhay. Marami akong inaasikaso, at mas kumportable akong
nabubuhay nang mag-isa, nang hindi kayo kasama. Ang hirap-hirap
magpatawad ni Mama at Papa. Ba‘t pa ‗ko luluhod sa harap nila para sa isang
salang nagawa ko noong wala pa ‗kong nalalaman, ha? Kaya ko namang
palamunin ang sarili ko, hindi ko kailangang ngatain ang sahud nila, may
sarili akong hanap-buhay. Hindi ko kayo kinailangan. Ginagamit n‘yo kong
dahilan para sa mga kapalpakan ng nakaraan ninyo – kayo mismo ang may
kasalanan kung bakit kayo nagkandaletse-letse, hindi ako! [Mahabang
katahimikan.] Patawad…

80
SANTI: Tapusin na nga lang natin ‗tong hapunan.

JUAN: Tawagin ko lang si Tom –

PETE: May HIV ako. Hindi ko alam kung kailan ko nakuha, pero tiyak akong
mayro‘n akong mga asawa‘t anak na nahawa sa ‗kin. Hindi ko pa masabi kay
Lidya. Hindi ko alam kung alam n‘ya. Bahala na…

[Lalabas si JUAN. Ibabalik ni SANTI ang naitsang tinidor kay PETE.

Pagkalipas ng ilang sandali, papasok si JUAN kasama ni TOM. Mauupo ang

lahat.]

TOM: Narinig ko, kuya –

PETE: Kumain na lang tayo.

[Katahimikan.]

PETE [biglang maiiyak na parang bata]: Mga tarantado kayo! Ano ba‟ng akala
n‘yo sa ‗kin, walang puso? Maniwala kayo sa ‗kin, sa tuwing susubukan kong
dumalaw rito, naduduwag ako. Naaalala ko lahat ng pagkukulang ko kay
Mama‘t Papa, sa inyo. Parang hindi pa ‗ko handang patawarin sina Papa, at
‗di rin niya ako mapatawad. Bakit? Ako naman sa ‗tin ang pinakamatagumpay
a. Kung sana man lang nakita nila ‗yun, hindi lang nila alam, e. Tom, bukas na
bukas din, tatawag ako sa Surigao, babawiin natin ang lupa.

TOM: Salamat, kuya.

JUAN [sa MGA SERBIDOR]: Salamat. Ipalabas n‟yo‟ng mga inumin. [Muli, sa
mga kapatid.] May balak akong mag-abrod. [Aparte.] Kung maganda‟ng
kalabasan ng gabing ito.

PETE: Ano sabi mo?

[Papasok ang isa pang SERBIDOR, may dala-dalang pitsel ng tubig.]

JUAN: Sa Singapore ako pupunta.

KADILIMAN

MGA SERBIDOR:
Ang kabulukan ng ugat ay nababakas sa punla. Ang kahinaan ng
makata, sa ligasgas ng kanyang tula. Ganoon din kaya sa isang taong
makasalanan, namamana ang mga kasuklaman ng kanilang kanunu-
nunuan?

***********

[LIMANG MAGKAKAPATID]

JUAN: Kain na. [Sa MGA SERBIDOR] Kahit isa lang sa inyo muna ang manatili
rito. Patatawag na lang yung iba kung kailangan. [Balik sa mga kapatid.]
Subukan niyo yung adobo, sinunod ko reseta ni Nanay.

81
PETE: Tom, kumusta‘ng paghahanap mo ng trabaho?

TOM: Mabuti naman.

SANTI: ‗Yan ba yung mantika lang? Yung walang toyo?

JUAN [tatango]: Mm.

PETE: Sa‘n ka ba tumutuloy? May apartamyento ka ba?

TOM: Wala –

JUAN: Sa ngayon. Pero makahahanap din ‗yan. Pansamantala, kasama muna

namin ni Ipe rito sa bahay ni Papa.

TOM: Napadaan ako sa Kalentong nung isang araw, Huwebes ‗ata ‗yun –

SANTI: Hinayupak trapik du‘n, Tom. Kaya ‗di ako dumaraan d‘on e. Mga dyip,
tarantado mga dyip d‘un –

TOM: May bagong tinatayo ro‘n sa may tabi ng Puregold. Laki. [Kay PETE.]
Ahensya mo ba ‗yung gumagawa ro‘n?

PETE: Oo.

TOM: Laki ring pera ‗yun a.

PETE: Hindi masyado.

TOM: Aaa, gan‘un ba?...

SANTI: Kumusta na ‗yang si Ipe, Juan?

JUAN: Ayos lang naman. Buti hindi mareklamo sa pagkain. Mahilig sa

matatamis.

PETE: Me dala ako riyang panutsa. Nanggaling kasi si Lidya sa Tayabas, me

bagong bakasyunan daw ro‘n, maganda raw. May ginamus din akong dala
riyan.

JUAN: Salamat Pete. Masarap ‗yun sa pinakbet.

TOM [Kay Juan.]: Kuya, sarap ng luto mo sa adobo. Kain ka na.

JUAN: Sige lang, subuan ko muna si Ipe. [Susubuan si IPE.]

PETE: Juan, kumusta si Papa n‘ung mga huling sandali niya?

JUAN: Medyo normal naman. Parang walang nangyayari. Sabi nga ni Dok
Quimpo masakit talaga ang kanser sa atay. Pero kung titingnan mo si papa
noong mga huling sandali niya, parang walang nararamdaman.

SANTI: Ano ba talaga‘ng nagsimula n‘ung kanser?

TOM: Ano raw ‗yun e, masamang diyeta, naaalala mo naman, na ‗yang si

papa, ang hilig sa alkohol, kahit sa umaga.

82
JUAN: Napansin na‘ng sintomas niyan n‘ung mga limang buwan bago siya
nagpakonsulta. Laging nananakit ‗yung tagiliran, tapos ‗yung bato pa niya ‗di
ba?

SANTI: Ba‘t ba ‗di natigil ‗yan sa ano, sa kaiinom?

PETE: ‗Tigas ulo naman talaga ni Papa, e.

JUAN: Oo. ‗Di paaawat, tsaka halos ‗di nakatatrabaho ‗yan ‗pag ‗di nakainom
maski kaunti.

TOM: Sinigawan nga ‗yung sekretarya niya n‘ung minsang nakalimutang

bumili ng bagong bote ng wiski. Noon namang minsang ‗di binilhan ni Kuya
Juan, halos naghuramentado sa buong bahay.

[Katahimikan liban sa kalampag ng mga tasa‟t tinidor.]

PETE: Natatandaan n‘yo ba ang mga huling sinabi ni papa? Bago siya
pumanaw.

[Katahimikan.]

JUAN: Wala naman –

TOM: Sana raw naroon kayo ni Kuya Santi sa ospital.

JUAN: Tom –

TOM: Tapos tsaka nagmumumura. Wala raw nagmahal sa kanya liban kay
Juan. Kahit ako, dinamay. Nag-iiiyak pa nga nung kinuwento niya kung
paano natin siya tinalikuran dati. Mga inggrata. Mga ‗di marunong lumingon
sa pinanggalingan –

PETE: Juan, alam mong dadating ako kung tumawag ka lang sa ‗kin. Ba‘t di
mo ginawa ‗yun?

JUAN: Kailan ka ba nagbigay ng numero, ha? Ni nung ika-72 kaarawan ni

Papa, hindi ka pumunta.

SANTI: Pumunta ako ro‘n –

PETE: Sinasabi mo sa ‗kin na wala ka talagang nagawa para man lang

nalaman ko na ang ama ko‘y namamatay na pala?

JUAN: Patawad –

TOM: Wala. Wala. Walang magagawa si Kuya Juan. Bakit, nakalimutan mo na

ba, na n‘ung may sakit si Mama, nahagilap ka lang n‘ung dalawang araw
bago siya namatay. Ano? Hindi ba? Si Kuya Santi tsaka si Kuya Juan ang
sumagot sa gastusin ha?

PETE: Hoy, kagagaling ko lang sa ibang bansa no‘n.

JUAN: E kaya nga. ‗Yun nga‘ng sinasabi namin. Masyado kang maraming
ginagawa, kaya hindi ka na namin ginustong abalahin pa.

83
TOM: Masyado ka maraming pamilyang pinakakain.

JUAN: Tom –!

TOM: Ano? Kaya nga ako hindi napag-aral ni Kuya ‗di ba?

[Matatawa si SANTI.]

PETE: Ang kapal naman ng mukha mo, Tom, para pakonsyensyahin ako–
dahil lang may sarili akong buhay, at sariling mga pananagutan na kailangan
kong pangalagaan. Hindi kita responsibilidad. Kung nagtrabaho ka sana –

TOM: Sino namang tatanggap sa isang estudyanteng walang digri?

PETE: Huwag mong idadahilan ‗yon. Ang sabihin mo, wala kang ambisyon!
Hanggang sa pinakadulu-duluhang sandali ng buhay nina Mama at Papa,
kumapit ka lang sa kuko nila, dahil wala kang sarili mong bayag! Batugan
kang punyeta ka! Hindi ka makahanap ng disenteng trabaho? Puwes maglinis
ka ng mga pinggan. Punong-kusinero sa Shangri-La ‗yang si Juan, ba‘t ‗di ka
nagprisinta sa kanya?

JUAN: Ano ba?

SANTI: Hayaan mo silang magtukaan. [Matatawa.]

TOM: Sa ‗yo hinabilin ni papa ‗yung responsibilidad nung nagretiro siya,

nakalimutan mo na ba? Ikaw dapat ang nagpaaral sa ‗kin. Pinaasa mo si Papa,
pagkatapos mo kaming talikuran lahat para lang magkaro‘n ka ng kalayaang
makama ang sinumang naisin mo –!

JUAN: Tom, tama na.

TOM: Hindi, kuya, ngayon na nga lang tayo nagkikita-kita, hayaan mo nang
malantad ang lahat. [Puwang.] Kuya Pete, kumusta na si Lidya? E si Raquel? E
si Leklek, yung istuwardes? E yung higit dalawampung putang naanakan mo
na, at bawat isa may bastardong hindi dala ang apelyido natin –

[Ibabato ni PETE ang tinidor kay TOM.]

TOM: Kaya inimbento ang kondom, hunghang –!

PETE: Punyeta! Ano ba‘ng ginawa ko sa ‗yo?!

JUAN: Tom! Lumabas ka nga muna.

SANTI: Juan, paabot nga ng kanin –

[Padabog na iaabot ni JUAN ang kanin.]

SANTI: Hinay-hinay lang!

TOM: Inuubos ko pa hapunan ko –

JUAN: Labas!

84
[Sa padabog na pagtayo‟t paglabas ni TOM, mahuhulog ang kanyang baso at
titilapon sa sahig ang mga laman nito.]

JUAN [sa SERBIDOR]: Magtawag ka pa ng isa. Me natapon.

[Sesenyas ang SERBIDOR sa lagusan ng silid at mula roo‘y papasok ang isa
pang SERBDIOR.]

PETE: Ano‘ng prublema no‘n?!

JUAN: Pete, subukan mong intindihin, n‘ung nagretiro si Papa, nahirapan

kaming maghanap ng pera para sa pag-aaral ni Tom.

PETE: E ba‘t hindi n‘yo pinatrabaho?

JUAN: Eh hindi pa raw siya handa –

PETE: Kagaguhan!

JUAN: Kuya, alam mo naman ‗yang si Tom, palibhsa, bunso natin. Binenta na
ni Papa ‗yung maliit na sakahan natin sa Surigao. Pinangarap pa man din ni
Tom na palaguin ‗yun.

PETE [matitigilan]: Binenta na „yun? Ba‘t ‗di n‘yo sinabi sa ‗kin?

SANTI: Alam n‘yo, p‘wede bang kumain na lang tayo?

PETE: Iiwanan n‘yo ‗kong walang nalalman tungkol sa buhay n‘yo, tapos
ngayon, parurusahan n‘yo ‗ko?

KADILIMAN

MGA SERBIDOR:
Sa ngalan ng Ama, ng Anak, at ng Espiritu Santo. Amen. Pangi-
noong Diyos, basbasan Niyo po ang aming kakanin sa gabing ito.
Nagtitipun-tipong kaming magkakapatid alang-alang sa memorya ng
aming nasirang ama. Nawa‘y Kayo‘y kapiling na Niya. Amen.

***********

(PETE, JUAN, IPE, TOM; kapapasok pa lang ni JUAN kasama ni IPE, na pauu-
puin ng nauna sa isang upuan sa lamesa; paroo‘t parito sa silid ang mga SER-
BIDOR, naghahanda sa lamesa.)

PETE: Sa‘n na si Santi?

JUAN: Parating na ‗yon, katatawag lang, nagambala lang sa trapik.

TOM: Kuya Juan, tumawag nga pala ‗yung kaibigan ko, si Patrick, sinisingil na
‗ko.

JUAN: Oo, ako na‘ng bahala.

TOM: ‗Di bale, babayaran kita sa unang suweldo ko.

PETE: Ano ba ‗yun?

85
JUAN: Wala. ‗Yung kaibigan lang niya…

PETE: Pagkatapos ng hapunan, may gagawin pa ba tayo?

JUAN: Wala na… Depende.

PETE: Depende saan?

[Papasok si SANTI.]

SANTI: Patawad mga pare, lintik ang trapik e. Tara na, gutom na ‗ko.

[Magsisiupuan.]

JUAN: Kuya Pete, ikaw na‘ng mamuno sa dasal.

PETE [mag-aantanda] at MGA SERBIDOR: Sa ngalan ng Ama, ng Anak, at ng

Espiritu Santo. [Tutugon ang lahat ng “Amen.”] Panginoong Diyos, basbasan
Niyo po ang aming kakanin sa gabing ito. Nagtitipun-tipon kaming
magkakapatid alang-alang sa memorya ng aming nasirang ama. Nawa‘y
Kayo‘y kapiling na niya. Amen.

[Tahimik na mag-aantanda ang lahat.]

JUAN: Kain na.

KADILIMAN

MGA SERBIDOR:
Huwag kang lilingon, kaibigan kong lagalag. Baka ka mapatid.
Hindi mo maaarok ang dahas ng daanang tinahak mo, ‗pasalamat ka‘t
manhid na‘ng mga paa mo. Huwag na huwag kang lilingos, makirot ang
gunita. Isa itong haliparot na dalaga. Iiwanan ka para sa iba. Huwag
kang lilingon.

WAKAS.

86
DULANG PANTANGHALAN – IKATLONG TAON

―OBITUARYO‖
ni DJVilleza

TAUHAN:

-Lolo Juanito
-Kaibigan ni Tres
-Tres
-Tito 1 (John)/ Boses 3
-Tito 2 (Emmanuel)/ Boses 4
-Anak ng Kapitbahay
-Kapitbahay
-Boses 1
-Boses 2

Tagpo:
May isang upuan sa gitna ng isang kuwarto; madilim ang buong paligid nito
habang nagkalat sa inalpombrang sahig ang mga pira-pirasong mga ginupit
na diyaryo. Sa gawing kaliwa, may mesa. Sa gawing kanan naman nito‘y ang
mga pinagpatong-patong pang mga diyaryo.

(nakahiga sa may bandang gitna sa sahig si Tres. Siya‟y nanginginig na

animo‘y binabangungot. Habang sa kanyang likuran may dalawang
nakamaskarang animo‘y nakikipagtalo sa dalawa pang taong nakamaskara.
May hawak-hawak ang isa ng kahon. May mga boses na maririnig at
nagmumula sa mga nakamaskara.)

Boses 1(Ang may-hawak ng kahon)

Hindi kayo lubos na nakuntento…

Boses 2
Nakapagdesisyon na siya!

Boses 3
Kuya, ‗wag ka nang pumalag… titulo lang naman ang hinihingi namin eh…
Mahirap bang magbigay ng isang kapirasong papel sa amin? (Hahalakhak)

Boses 2
Mahalaga ito kay itay… Ipinagpasa-pasa na ito sa buong linya ng ating
angkan…

Boses 4
Wala kaming pakialam. Ibigay mo na sa amin ‗yan. Sadyang nasa panahon
kami ngayon ng kagipitan.

Boses 2
Ilang beses na ba kayong ginipit niyang mga katarantaduhang
pinaggagagawa ninyo sa mga buhay ninyo?

Boses 3
Sumosobra ka na! ‗Kala mo kung sino ka nang makapagsalita! Hindi dahil sa
paborito ka ni Itay, gaganyanin mo na kami!

87
Boses 1
Bakit, hindi ba totoo ang mga ‗pinagsasasabi ng asawa ko?

Boses 3
Aba‘y sumasagot ka pa---

Boses 4
Huminahon ka. (Sesenyas kay Boses 3) Kuya, alam naming ipinagkatiwala sa
iyo iyan ni itay para hindi na namin makuha. Pwes, ‗wag mo na akong sisisihin
kung hindi na kita nadaan sa maayos na usapan. (Maglalabas ng baril.) Na-
saan na ang titulo? H‘wag mo nang hintaying makalabit ko pa ‗to…

Boses 2
Daan-daang ektarya ang sakop ng mga titulong ipinagkatiwala sa akin.
Matuto lang kayo maghintay… tama, maghintay… Ipamamana rin sa inyo iyan
ni Itay. Ibaba mo ‗yang baril mo Emmanuel. Masamang biro iyan.

Boses 4
Hindi naman ito biro, kuya… Marahil sa iyo, oo.
(Maririnig ang pagputok ng baril. Sisigaw si Boses 1)

Boses 3
Bakit mo siya pinatay? Hindi na natin tuloy malalaman kung nas‘an na ang
mga titulo…

Boses 4
Walang problema. Nariyan pa ang mag-ina.

Boses 1 (Ilalapag ng dahan-dahan ang kahon sa may tabi ni Tres, habang

hindi ito napapansin nina Boses 3 at 4)

[Mahina at nangingiyak] Alagaan mo ito, anak.

Boses 4
[Kakausapin si Boses 1] Ikaw. Alam mo ba kung nas‘an ang mga titulo?

Boses 1
Wala akong alam! Hindi ba kayo naaawa sa ama ninyo! Iyon na lang ang
tanging pag-aari niya…

Boses 3
Wala kaming kinilalang ama.
(Itutulak si Boses 1, at ito‟y madadapa. Tatawa si Boses 3)

Boses 4
[Kakausapin si Boses 3] Wala na tayong mapapala, John. Ayaw sabihin sa atin
ng ating kapatid. Wala namang alam ang mag-ina. Mukhang si Itay na lang
talaga ang kailangan nating puntiryahin… (Titingin kay Boses 1) Liligpitin ko
rin ba kayo ng anak mo?

Boses 1
Mga walanghiya---

(Puputok ng dalawang beses ang baril.)

88
Boses 4
Tanga.

(Magigising si Tres. Mawawala ang mga nakamaskara.)

TRES
(Hinihingal)
Isang bangungot. Isa lang bangungot…. (Bubuntong-hininga)

(Papasok bigla si Lolo Juanito. Lalapitan ni Tres ito at magmamano, habang

akmang pagmamasdan ni Lolo Juanito si Tres, na animo‘y ngayon lang niya
ito nakilala. Aalalayan ni Tres ang matanda tungo sa upuan. Patuloy pa ring
pinagmamasdan ni Lolo Juanito si Tres.)

TRES
Kamusta na ‗ho kayo? Ako po si Tres, apo niyo.

LOLO
Kilala ba kita? (Titigil at pagmamasdan ang mukha ni Tres.) Pamilyar ang
mukha mo sa akin, anak… (Makikita bigla ang mga nagkalat na diyaryo)

TRES
Apo niyo po ako.

LOLO
(Parang walang narinig)
Anak, pakikuha nga naman ‗yang diyaryong iyan (tuturo sa isa sa
mga nagkalat na diyaryo).

(Iaabot ni Tres ang diyaryo sa kanyang Lolo)

Ang aking mga minamahal, at mga minahal.

(Ililipat ang mga pahina ng diyaryo tungo sa may bandang dulong bahagi
nito.)

Mga kaibigan, at kakilala… (Tatawa) O buhay!

TRES
(Ngingiti, ngunit isang malungkot na ngiti)
‗Yan na naman ho kayo… ‗Lo, bakit niyo po bang paboritong
basahin iyan?

LOLO
Dito ko lamang silang muling makikita… Dito ko lamang malalaman
kung ano na ang mga kinahinatnan ng kanilang mga kapalaran, at kung sinu-
sino pa ba ang mga natitira…

Mga hinuling pamamaalam.

(Tititig bigla sa isang bahagi ng pahina, at akmang ngingiti.)

89
 Hayan, may isa na naman. Wala namang pasintabi‘t hindi man
lamang namaalam nang maayos! Si Fulgencio talaga!

Anak, paabot nga ng gunting…

(Tatakbo si Trese palabas, at pabalik muli, dala-dala na ang gunting. Makikitin-

gin si Tres, habang sinimulan na ni Lolo Juanito ang paggupit.)

TRES
Bakit niyo po bang ginagawang pampalipas-oras ang paggupit ng mga… ng
mga… OBITUARYO? Simula nang mamatay ang Lola, iyan na ho ang ginaga-
wa ninyo…

LOLO
(Hindi pinansin si Tres, at nagupit na ang isa namang piraso ng papel. Pinag-
mamasdan niya ang nagupit na papel)
O Fulgencio! Ano ‗to? ―Isang mabuting ama‖…? (Tatawa) ‗Ni isang
beses nga eh di mo man lamang sinustentuhan ang iniwan mong… kabila!
(Tatawa muli)

TRES
(Pupulutin at liligpitin ang mga nagkalat na diyaryo)
‗Lo, mga nakalipas na po itong mga diyaryo… at… wala na pong
silbi, kung may balak po kayong bisitahin ang mga burol nila… [puputulin]

LOLO
Nasaan na ba ang aking pinakamamahal na kahon? Saan ko nga ba
nailagay iyon?
(Titingin kung saan-saan)

TRES
Ito ‗ho.

(Iaabot ni Tres ang kahong kanina lamang ay nasa tabi niya kay Lolo Juanito.
Bubuksan nito ang takip, at ilalagay ang nagupit nang piraso ng Obituaryo sa
loob nito.)

LOLO
Aking mga kaibigan, aking mga minahal… Sadyang masayahin at
mahilig makipaglaro ang oras, kaya‘t kung minsan, ‗di na natin ito mahabol.

Kayong nariyan, biniyayaan na kayo ng kapayapaan… Habang ako‘y

narito pa rin, at nakikipaghabulan!

Hayaan ninyo, minsan nama‘y mapapagod din ang oras sa

katatakbo. At marahil minsan…

Titigil din ito para sa iyo.

(Papasok ang dalawang Tito, habang itinuloy ni Lolo Juanito ang

paghahalungkat ng mga diyaryo. Halata sa mga mukha ng dalawang Tito ni
Tres na hindi nito gusto ang mga pinaggagawa ni Lolo Juanito. Animo‘y
nagmimistulang ang dominanteng kapangyarihan sa bahay na iyon ay nasa

90
panig ng mga Tito ni Tres, at hindi kay Lolo Juanito. Hindi man lamang
nagmano ang dalawa. Ang isa‘y humihithit ng sigarilyo, habang ang isa
naman ay katatapos lamang, at inapakan ang upos nito sa inalpombrang
sahig.)

TITO 1
Sabi ko na nga ba‘t iyan at iyan pa rin ang ating aabutan!

TITO 2
Tuwing isang linggo lang tayo dumadalaw, ganito pa ang iyong
madadatnan!

Hoy tanda!

(Tatawagin si Lolo Juanito, habang nasa dulong sulok naman si Tres, patuloy
pa rin sa pagliligpit ng mga diyaryo, ngunit ngayo‘y nakasimangot na sa
harap ng dalawang Tito.)

Ikaw ba talaga‘y may silbi, o sadyang pabigat ka lamang dito?!

LOLO
(Ngayo‟y mapapansin bigla ang dalawang Tito; gulat)
Sino kayo? Anong ginagawa niyo rito? Paano kayo nakapasok sa pamamama-
hay ko?

TITO 1
―Pamamahay ko?‖ (gagayahin ang sinabi ng lolo)

TITO 2
―Pamamahay ko?‖ (uulitin ang sinabi ng lolo, may halong pangungutya; sa-
bay silang tatawa ng dalawang tito)

TITO 1
(Titingin muli sa mga nakaligid sa kanila)
Unang-una, isang bang pamamahay maituturing ito? Halos magmukhang
imbakan na ng basura ito ha!

TITO 2
Wala ka talagang utang na loob.

TITO 1
Maliban pa sa mga utang mo!

TITO 2
Parehas lang iyon, John.

TITO 1
Uh — basta marami ka nang utang!

LOLO
Utang? Paano ako magkakaroon ng utang sa inyo? ‗Ni hindi ko nga kayo
kilala?

91
TITO 2
Eh sira naman pala ‗tong matandang ‗to!

TITO 1
‗Tol, hinay lang… ulyanin na ‗yan eh.

LOLO
Hindi ko kayo maintindihan. Ako‘y nananahimik lamang dito‘t kayo‘y bigla na
lamang pumasok nang walang pahintulot! Gusto niyo bang tumawag ako
ngayon ng… (mag-iisip nang sandali) ng mga pulis?!

TITO 1
(Tatawa) Subukan mo. Eh kung sabihin ko kaya sa iyong kami ang
nagbabayad ng linya ng telepono mo!

TITO 2
…ng kuryente!

TITO 1
…at ng tubig!

TITO 2
May nakakalimutan ka pa, John… Ang rasyon ng mga pesteng
diyaryong ito! Buti na lang at tinigil na natin. Ako, matagal na akong
nagtitimpi sa gagong matandang ‗to!

TRES
(sasabat bigla) „Wag niyong pagsalitaan nang ganyan si Lolo!

(Lalapit si Tito 2 tungo sa upuan ng Lolo)

TITO 2
Alam mo naman siguro kung bakit kami naparito?

LOLO
Hindi. Hindi ko alam.

TITO 1
Ulyanin kasi siya, ang kulit! Kaya nga linggo-linggo tayong pumu-
punta rito, para isaksak nang kahit kakaunti sa kanyang kukoteng pabulok na
ang ating hangarin.

TITO 2
(Ngingiti bigla)
Tama… tama. Ewan ko pa kung natatandaan ninyo… (biglang may
bahid na ng paggalang ang tinig ng kanyang boses) ang pangako ninyo?

LOLO
Pangako?

TITO 1
Matapos mamatay ang ina, na sinundan ng pagkamatay rin ng
aming nakatatandang kapatid at ng kanyang pamilya sa isang aksidente,
lubos ninyong dinamdam ang kanilang pagkamatay. Kami naman, dahil
napakauliran naming mga anak, ay patuloy na iniintindi ang lahat ng inyong
mga pangangailangan.

92
TITO 2
At dahil nga, uliran kaming mga anak, nangako kang ibibigay mo
nang maaga ang iyong pamana sa amin.

TITO 1
Kahit hindi ka pa… (Sesenyas ng paglaslas ng leeg)

LOLO
Wala akong natatandaang may ganoon akong nasabi.

TITO 1
Meron ka kasing sinabi sa amin! Sinabi mong dahil napakabait
naming mga anak na patuloy na nag-aaruga sa iyo ---

TRES
Pawang mga kasinungalingan!

TITO 1
(Hindi pinansin si Tres)

…May ibibigay ka na sa aming mga ektarya ng lupang pagmamay-ari mo… lalo

na ngayong… may kaniya-kaniya na kaming pamilya! Si Emmanuel nga lang…
(titinging nangungutya kay Tito 2)

TITO 2
Hoy, John, ‗wag mo akong igaya sa ‗yo! Kasal nga, pero dalawa naman ang
pinamamangkaan! Balak ko rin namang magpakasal sa ina ng mga anak ko…
kapag may sapat na akong panggastos…

TITO 1
(tatawa) Hindi ko na „yan problema. Ang kailangan ko ngayo‘y ang mga titulo
ng lupa… Ilang buwan mo na rin kaming inuudlot, tanda. Kailan mo ba ito
ibibigay?

LOLO
Wala akong alam sa mga pinagsasabi ninyo!
(babalik sa kanyang upuan) Umalis na kayo… mga walang modo!

TITO 2
Sabi ko sa‘yo John eh, ‗di na naman niya matandaan kung saan niya itinago
iyon… ‗Di bale… babalik na lang tayo kinabukusan… Aaraw-arawin na natin
‗tong matandang ‗to.
(Sisipain ang mga nakalatag nang mga diyaryo)

TITO 1
Buti na lang at dalawa na lang tayong magkahati sa lupang iyon!

(Aalis na ang dalawang tito, habang banas na banas na nagliligpit muli si

Tres.)

TRES
Sila ho ba ang matatawag ninyong mga anak?

93
LOLO
Hindi ko sila kilala.

TRES
Matagal na ho silang pabalik-balik dito, ‗Lo. ‗Wag ho kayong
magpalinlang sa kanilang mga pinagsasasabi.

LOLO
May nabanggit ba talaga akong ganoon?
TRES
Ang alin ho?

LOLO
Ang ukol sa isang pangako?

TRES
(Titigil nang sandali) Meron ho.

LOLO
Kung ganun pala‘y sila‘y talagang mga anak ko… ano ba ang naging
atraso ko sa kanila‘t gano‘n sila makapagsalita?

TRES
(Iibahin ang usapan)
‗Lo, saan niyo po nais kong ilagay ang kahon ng mga Obituaryo?

LOLO
Sa isang sulok lang diyan, anak.
(Ilalagay na ni Tres ang kahon sa may mesa)

Iho, (titigil) maaari ko bang malaman ang pangalan mo?

TRES
Ako po si Tres, apo ninyo.

LOLO
Ah… Tres… tama, tama…

TRES
(Lalapit sa upuan ng Lolo.)
‗Lo, oras na ho ng inyong pamamahinga… (Titinging ang lolo sa kahon na
nakalagay sa may sulok) ‗Wag ho kayong mag-alala… Iingatan ko po iyan.

LOLO
Sige… sige… (dahan-dahang maiidlip sa kanyang kinauupuan, habang may
hawak-hawak na isang piraso ng diyaryo). Hanggang sa pamamahinga ko,
hindi ako tinitigilan ng oras na iyan…

TRES
Matulog na ho kayo. Ako naman po ang magbabantay sa inyo.

(Ngingiti si Tres, at kukunin ang pirasong diyaryo mula sa kamay ni Lolo

Juanito. Babasahin ni Tres ang nagupit na piraso ng diyaryo, at biglang
lulungkot ang mukha nito. Ilalagay nito ang diyaryo sa kahon, dadalhin ni
Tres, at aalis si Tres sa eksena.)

94
[KINABUKASAN]

(Naka-FREEZE si Lolo Juanito. Papasok naman ang kapitbahay na may bitbit-

bitbit na ulam)

Kapitbahay
‗Lo… kakatok ho sana ako… pero… inabutan kong nakabukas ang pintuan…
AAHH! (Mapapasigaw at magugulat, habang nakitang namamahinga si Lolo
Juanito)

Hindi maaari! (Dahan-dahang palapit kay Lolo Juanito.)

Susmaryosep! Diyos ko, huwag naman sana ang iniisip ko! Wala na nga ang
matandang ginang, pati ang isa nilang anak, ‗wag naman sana siya!

(Akmang hahawakan ng kapitbahay ang pulso ni Lolo Juanito. Babangon

namang biglaan si Lolo Juanito.)

Kapitbahay
(Gulat) Ay aleluya! Buhay kayo!

Lolo
Sino ka? (Magtataka. Pagmamasdan niya ng matagal ang kapitba-
hay) Susunduin mo na ba ako tungo sa itaas?

Kapitbahay
Anong susundu—-? Hindi, hindi, ho ‗Lo! Mali ang akala ninyo!

Lolo
(Magtataka ulit. Ngayon nama‟y may bahid na ng takot ang
kanyang mukha) ‗Wag mong sabihing tungo sa… ibaba?

Kapitbahay
Hindi po! Bumisita lang ho ako sa bahay ninyo para ihatid sa inyo
itong pagkaing ito. Ako po ung nakatira sa bahay na katapat ng sa inyo, kung
natatandaan niyo pa po.
Araw-araw ko naman po kayong dinadalaw para dalhan ng mga
pagkain. Kung bakit naman kasing napaka-ingrata niyang mga anak ninyo!

Lolo
Salamat naman sa inyong pag-aalala.

Kapitbahay
Kung minsan naman po, subukan ninyong lumabas ng bahay…
Makabubuti po sa inyo iyon…

Lolo
Sige, susubukan ko. Ngunit marami pa ring mga alaala ang
nanunumbalik kapag sinusubukan kong lumabas kung minsan…

Kapitbahay
(Ibubulong sa sarili)
Akala ko ba ulyanin ‗tong matandang ito?
Ah… eh… napakahirap siguro ang mamuhay ngayon nang mag-isa…

95
Lolo
Hindi ako nag-iisa.

Kapitbahay
(Iiwan ang ulam sa mesa) Mawalang-galang na ho… uuwi na po ako
sa amin, baka hinahanap na ako. Dadalawin ko na lang ho kayo muli
kinabukasan. Sana magustuhan ninyo ang luto ng misis ko.

(Umalis ang kapitbahay. Makalipas ang ilang sandali, may kakatok. Papasok
ang Kaibigan ni Tres. Pagkapasok, pagkamangha ang makikita sa kanyang
mga mukha.)

KAIBIGAN
Sampung taon… Napakalaki ang nagawa ng limang taon…

LOLO
Sino ka? Bakit ba ang daming labas-masok sa pamamahay ko nang walang
pahintulot?

KAIBIGAN
Ah, sinubukan ko naman hong kumatok.

LOLO
Anong pakay mo rito? (parang masakit na ang kalooban) May pakay ka rin ba
sa akin?

KAIBIGAN
Hindi niyo po ba ako natatandaan, ‗Lo? Talagang nakamamangha ang
nagagawa ng limang taon!

LOLO
Pasensiya na. (Tatayo, at titingnan nang mabuti ang kaibigan) Ah, ikaw nga.
Natatandaan kita… Ikaw ang matalik na kaibigan ni Tres! Kay laki na nang
pinagbago mo!

KAIBIGAN
(Magmamano) Buti na lang ho‟t natatandaan niyo pa ako. Wala naman ho
‗atang nagbago sa inyo, ‗Lo! Nabalitaan ko nga po pala ang pagkamatay ng
inyong ginang… Ikinalulungkot ko po…

LOLO
(Parang walang narinig) Pagpasensiyahan mo na talaga. Matagal na
akong inabandona ng mga alaala ko… Nagkataon lang na namukhaan kita.

KAIBIGAN
O sige ho… hindi na po mahalaga sa akin iyon. Napadalaw po ako para
kamustahin kayo at si Tres. Nasaan po siya? (Titingin-tingin sa kanyang
paligid)

LOLO
Nagtataka nga rin ako eh. Pagkagising ko kanina, umalis na siya.

KAIBIGAN
Ganun po ba? (Mag-iisip) Matagal ko na kasing hindi nakakausap iyon.
Magmula nang lumipat kami ng pamilya tungo sa ibang bansa, wala na po

96
akong naririnig ukol sa inyo at kay Tres. Eh, iba na po ang nagawa ng limang
taon. Marami nang nagbago. Pero disedido pa rin ako bumalik sa bansa, at
sinuwerte kami‘t may negosyong naipundar si Itay para dito na kami
mamalagi muli… Nagbabaka-sakali lang ako, ‗Lo, kaya ako napunta rito, kung
narito kayo, at kung nandito pa ang kaibigan ko.

LOLO
‗Di bale ‗pag dumating ang apo ko, ipaaalam ko na dumalaw ka at
nangamusta.

KAIBIGAN
Salamat, ho. Baka babalik naman ho ako sa susunod na linggo. Sige, ho.

(Umalis na ang Kaibigan. At makalipas ang kakaunting sandali, saktong

bumalik si Tres, dala-dala naman ngayon ang kahon.)

LOLO
Aba‘y nagbalik ka na… May naghahanap sa iyo kanina, yung matalik
mong kaibigan…si… (Mag-iisip nang sandali, at ganap nang nakalimutan)
Anong pangalan mo ulit, iho?

TRES
Ako po si Tres, apo ninyo.

LOLO
Tama, Tres. Tama… May naghahanap sa iyo kanina.
TRES
Palagi naman po eh.

LOLO
Syangapala, maaari bang iabot mo sa akin iyang kahong dala-dala mo?
(Iaabot ni Tres ang kahon.)
Makita nga kung sinu-sino ulit ang mga narito‘t nakahimlay sa loob
ng kahong iniingatan ko… Hay, mahirap na talaga ang tumatanda… halos
wala na akong naaalala kahit sa mga ginawa ko noong nakalipas lamang na
mga minuto.

TRES
Pero tingnan niyo, araw-araw niyo na talaga ‗yang nakagawian.

LOLO
(animo‟y walang narinig, hinahalungkat na ang mga obituaryo)
Fulgencio… Luzviminda, ang aking kinakapatid… Diosdado, hindi ko
na matandaan kung sino ka… at… Juanito…?
Tama ba ang nakasulat dito?

(Babasahin muli ang nakasulat sa pirasong papel)

―Juanito Cruz…‖--- Imposible! ―Juanito Cruz‖? Paanong nagkataong
nariyan at nakasulat ang pangalan ko sa Obituaryo?!

TRES
(Magugulat) Baka ho nagkakamali kayo ng basa…

97
LOLO
Pangalan ko ang nakasulat sa Obituaryo!

TRES
Hindi ho ---

LOLO
Juanito Cruz! Ako ito! Patay na… ako?!? (Natutuwang tinanong niya
si Tres.)

TRES
Mali ho ---
LOLO
(Babasahin muli nang mabilis ang obituaryo) “Juanito Cruz.
Pumayapa na kasama ang kanyang mga nakahimlay na minamahal.‖
Kung gano‘n, nasaan na ang iba? Ang iba pang mga kaibigan ko?
Narito na ako‘t pumayapa na rin, sa wakas! Ako mismo ang gumupit ng sarili
kong obituaryo! (Tatawa) Napakaulyanin ko talaga!
Pati ba naman ang pagkamatay ko, nakalimutan ko pa? (Tatawa)

TRES
Nagkakamali ho kayo---
LOLO
Matagal na akong patay!…Salamat sa Diyos! Pero nakakapagtaka… wala
akong naramdaman nang mamatay ako… at hindi ko alam kung pa‘no ako
ulit namatay… Salamat sa Obituaryo… naalala ko nang patay na ako.

TRES
Hindi kayo patay!

(Pasok bigla ang dalawang Tito. Ang kanilang mga hitsura‟y galit na galit.)

TITO 1
Hoy, tanda! Isang araw na ang nagdaan. Alam mo na ang pakay
namin.

TITO 2
Inip na inip na kami!

LOLO
Natatandaan ko kayo! Mga walang modong anak ko!

TITO 1
Buti naman at nakikilala mo na rin kami, tandang Juanito! Siguro
naman, natatandaan mo na rin kung saan mo na nilagay ang mga titulo ng
lupang ibibigay mo na sa amin?

LOLO
(Tatawa) Wala kayong makukuha sa akin! Paano‟t ngayon ay wala
na ako!

TITO 1
Anong wala ka na?

98
LOLO
Patay na ako! Wala na kayong makukuha sa akin!

TITO 2
Aba‘y hindi lang pala ulyanin ‗tong matandang ‗to ah! Maluwag na
rin pala ang turnilyo! Akala mo ba madadala kami sa ganyang palusot mo?

TITO 1
Marami na ang oras na aming sinayang upang gugulin lamang sa
pagtatanong sa iyo ng mga tanong na ilang beses nang naulit na
NAITANONG! Nasaan na ang mga titulo?

LOLO
Ayaw niyo talagang maniwalang patay na ako? (Ipapakita ang
piraso ng Obituaryo ng kanyang pangalan)
Hayan! Hindi ba iyan pruweba na patay na ako?

TITO 1
(Babasahin) Tarantado ka pala eh! Hindi mo naman pangalan iyan!
Ulyanin! (Akmang susuntukuin)

LOLO
Hindi kita maintindihan!

TRES
(Sasabat) „Wag ninyong pagtangkaing saktan si Lolo Juanito! „Wag
niyo nang uulitin ang ginawa ninyo!

TITO 2
(Hindi pinansin si Tres) Nasaan na ang mga titulo!?

LOLO
Walang titulo! Patay na ako! Kasama ko na rin sa wakas ang mga
taong mahalaga sa buhay ko! (Yayakapin ang kahon) At hindi kayo kasama
rito!
(Ilalabas ang mga laman ng kahon: ng maraming mga obituaryo; malalaglag
ang obituaryo ng kanyang pangalan)

TITO 1
Wala naman talaga kaming pakialam kung ano kami sa iyo, baliw!
Wala akong pakialam diyan sa kahon mong puro obituaryo ng mga nabulok
mo nang mga kaibigan --- ng bulok mong nakaraan, kasalukuyan, at malapit
na rin, huwag ka nang mag-alala, sa iyong mabubulok na kahihitnatnan! Ang
tangi lang na gusto kong makuha ay ang mga titulo, tanda. Magpasalamat ka
at hindi ko pa naisipang magdala ng baril ngayon, at mahaba pa ang
pasensya namin ng kapatid ko.

TRES
‗Wag ninyong sasaktan ang Lolo ko! ‗Lo! (Sa Lolo) Kahit anong
mangyari, ‗wag ninyong ibibigay ang kahon ninyo! (Pumapagitna sa Lolo at
sa mga Tito, pero hindi pa rin siya napapansin) Tungkulin kong alagaan si
Lolo…mula sa inyo!

99
TITO 2
John, alam ko na. Kunin mo sa kanya ang kahon. At itapon mo! ‗Di
ba mahalaga sa iyo iyan, tanda? Puwes, babawiin namin sa iyo ngayon iyan,
at ibabalik lang namin ito kapag ibinigay mo na sa amin ang mga titulo.

TRES
Inihabilin siya sa akin ni inay ---

TITO 1
Sige. (Aagawin sa matanda ang niyayakap na kahon ng mga
Obituaryo)

Tres
(Kakausapin si Tito 2) Bakit hanggang ngayon, pinagmamalupitan niyo pa rin
siya? Wala kayong mapapala! Matagal na niyang nakalimutan kung nasaan
na niya nailagay ang mga titulo! (Animo‘y poprotektahan si Lolo Juanito)

Tito 1
Aba‘t pumapalag ka pa sa kalagayang mong iyan! (Susuntukin niya si Lolo
Juanito. Makukuha na rin sa wakas ni Tito 1 ang kahon)

TRES
Tigilan niyo na siya! ‗Yan lang ang tangi niyang iniingatan at
nalalabi sa buhay niya! Ninanakaw ninyo ang kanyang mga alaala!

LOLO
Wala kayong makukuha! Ibalik ninyo na sa akin iyan! (Lalapitan ang
dalawang Tito, at akmang aagawin.)

TITO 2
John, ‗wag mong hayaang mapunta sa kanya iyan! (Mag-iisip
sandali) Bweno… punitin mo nga isa-isa ang mga laman niyan… (Tatawa)

TITO 1
Tama! (Tatawa)

LOLO
Huwag… wala kayong makukuha… itigil ninyo iyan…

TITO 1
Paalam, Fulgencio… (Pupunitin, at tatawa) Paalam Luzviminda (Hahalakhak
pa lalo)… (Titingin pa sa isang obituaryo) Anong klaseng mukha iyan!?
(Tatawa) Punyeta!

LOLO
Huwag!

TITO 1
(Hahalungkat pa nang kaunti sa kahon, at magugulat sa nakuha)
KUYA! KUYA! TINGNAN MO! NARITO ANG MGA TITULO!

TITO 2
Diyan mo lang pala tinatago iyan ha… Pinahirapan mo lang kami.
Kinailangan pa tuloy naming iligpit ang aming mas nakatatandang kapatid ---
damay na rin ang pamilya niya --- na halata namang paborito mo. Kayo na-
man ni inay, kahit kailan pa‘y hindi ninyo kami binigyan ng kahit kaunting

100
konsuelo.
Hindi lang lupa ang aming hinihinging kabayaran… kulang pa!
(Tatawa) Kunin mo na ang titulo, John. Sa‘yo na ang kahon mo, tanda! Halika
na. Iwanan mo na iyang matandang iyan.

TITO 1
Teka lang, Emmanuel. (Susuntukin muli si Lolo Juanito, at
mapapahandusay si Lolo Juanito sa sahig. Kukunin ni John ang mga titulo at
ibibigay kay Emmanuel. Habang nakahandusay si Lolo Juanito, at walang
malay, lalapitan ni Tito 1 si Lolo Juanito at nagmano nang tumatawa.) Mano
po, itay. (Tatawa muli)

TITO 2
Ano ba, mabubulok na iyan! (Tatawa) Sa wakas!

(Aalis ang dalawang Tito, habang wala nang masabi si Tres. Balot ng lungkot
ang kanyang mukha. Si Lolo Juanito naman ay patuloy na nakahandusay at
walang malay.)

TRES
Lolo… pasensiya na… at wala akong nagawa. Araw-araw naman kitang bina-
bantayan. Sinikap ko ring bantayan ang inyong pinakamamahal na kahon
mula sa kanila. Tungkulin ko iyon…Pero sa bawat araw na iyon, pinagsisihan
kong hindi ko kayo kayang protektahan.

Hindi ko kayang kumilos. Pasensiya na po. Inakala kong kaya ko kayong

pasanin… hindi po pala… Hindi po pala…

(Pinulot ni Tres ang mga nagkalat na punit na pirasong papel ng mga

Obituaryo. Pinulot rin niya ang isang papel na naiwang hindi punit: ang
Obituaryo ni Juanito Cruz. Titigil si Tres at mapapaisip nang ilang sandali.
Haharap ito muli sa Lolo, at animo‘y magpapaalam.)

Salamat po‘t patuloy ninyo akong inaalala bawat araw, at patuloy na ring
kinakalimutan bawat araw, dahil alam ninyong masakit ito sa inyong
kalooban…

Sa akin po ito, at kahit anong pilit ninyo, kahit anong gawin ninyo para
makalimutan ito, pagmamay-ari ko ang Obituaryong ito.

(Magigising si Lolo Juanito na hinang-hina)

Ako po si Trese, ang ikatlong Juanito sa angkan: ang inyong apo.

(Umalis na si Trese. Pumasok naman ang kapitbahay kasama ang kanyang

anak.)

KAPITBAHAY
(Mapapasigaw) LOLO! Anong nangyari sa inyo? Narinig naming kanina na
parang may nangyayaring gulo sa bahay ninyo! At dahil nga nag-iisa kayo,
naisip po naming puntahan kayo. Napa‘no ho kayo?

Anak ng KAPITBAHAY
Itay, siya po ba iyong sinasabi ninyong mahilig makipag-usap sa sarili niya?
Ang lungkot naman… Nakita ko kanina yung kaibigan ni Tres kanina…
Kinamusta raw niya sina Lolo Juanito at hinahanap si Tres… Hindi ko namang
masabi sa kanya…
101
KAPITBAHAY
Hayaan mo na iyon. Si Tres --- ang Juanito Cruz III, ay matagal nang patay,
kawaan ng Diyos. Ito ang hindi matanggap ni Lolo Juanito, liban na halos
lahat na ng kanyang mga kamag-anak ay pumanaw na… Kawawang
matanda… Kaya nga pinipilit ko ang asawa kong paglutuan siya ng mga
ulam, kahit araw-araw, para may makain, at mabantayan ko man lamang.
Halika‘t tulungan mo akong dalhin sa ospital si Lolo Juanito…

Anak ng KAPITBAHAY
Bakit nagkalat dito?

KAPITBAHAY
Malay ko… marahil nanakawan ‗ata…

LOLO
Huwag niyo na akong dalhin kung saan… Huwag ninyo akong dalhin kahit
saan! Iwanan niyo na lang ako rito! Iwanan ninyo na lang ako! (Iiyak)

KAPITBAHAY
Pero malubha ang lagay ninyo!

LOLO
Wala na iyang silbi… Wala na akong silbi… Patay na ako…

KAPITBAHAY
‗Lo, nakakausap pa rin namin kayo. Buhay pa kayo. Nahihibang lang kayo.

LOLO
Hindi ako nagbibiro. Nakahimlay na ang pangalan ko sa obituaryo! Ako… ako
mismo ang gumupit…. Ang gumupit….

Anak ng KAPITBAHAY
Malala na ‗ata ang lagay niya, itay.

LOLO
Ako mismo ang gumupit ng obituaryo ko.
Ako mismo ang gumupit ng obituaryo ko. Pangalan ko.
Ang obituaryo ko.

(Patuloy pa rin ang pagpupumilit ng Kapitbahay at ng kanyang anak na

dalhin siya papalabas. Malungkot na naialis si Lolo Juanito, habang buhat-
buhat ng dalawa.

Maiiwan ang kahon sa gitna ng kuwarto.)

WAKAS.

102
DULANG PANTANGHALAN – IKATLONG TAON

‖KORTENG-KORTE!‖
Isinulat ni: Ian Agatep
Konsepto ni: Mark Alcantara

TAUHAN

FAUSTINO MADRIGAL- Gobernador na namatay

RICO MADRIGAL- Anak ng Gobernador sa Labas
EDUARDO SALOME- Bayaw ng Gobernadaor
BONG DELA CRUZ- Matalik na kaibigan ng Gobernador
CYPRIANO BUENAVENTURA- Abogado ng Gobernador
FERDINAND RAUL MARKUS Q. CRISTOBAL-BUENAFE VIII-Taga-litis sa korte
ROMULO CONCEPCION-Nabiktima ng Gobernador
CALOY TORRE-Testigo
BOY- Nakikialam
SPO1 BALDO NEPUMOCENO- Pulis 1
SPO3 JHUN-JHUN ALARCON- Pulis 2

TAGPUAN

Sa isang kalsada sa Quezon matatagpuang patay, nakahilata ang

isang bangkay na naka-barong. Tila isang opisyal sa gobyerno.
Pinagkakaguluhan ng mga nakakita.

Ang pangalawang lugar sa korte kung saan lilitisin na ang kaso

kung sino ang mag-mamana ng pera ng gobernador.

TAGPO 1: SA KALSADA SA QUEZON

(Pasok si BOY sumisipol at magugulat nang makita ang patay sag it na ng

kalsada)

BOY: Ano ba ‗to? (Lalapit sa bangkay, di pa alam na bang kay pala) Muhka
pang manikin—ay! Diyos ko! Naku po! Naku po! PATAY! PATAY! Saklolo!
Saklolo!

(Pasok BONG DELA CRUZ)

BONG DELA CRUZ: Ano ‗yang kaguluhang ‗yan! Tanghaling tapat ang ing—
aayy! PATAY! Si…si Faustino! (Lalapit sa bangkay) Alis diyan Boy! Dali! Dali!
Tumawag ka ng pulis!

(Natataranta pa rin si Boy)

Ano pang hinihintay mo? Magka-puting buhok ako? Takbo!

BOY: Opo! Opo! (Patakbo sa labas ng entablado) Ay Santa Maria ina ng Diyos,
patawarin mo kaming makasalanan…

BONG DELA CRUZ: Faustino! Patay ka na! Huhuhuhu…

(Mahinahon na papsok si ROMULO CONCEPCION)

103
ROMULO CONCEPCION: Ano namang kabaklaan ‗to tanghaling tapat, sa
gitna pa ng kalsada. Mga tao talaga ngayon…Hoy! Ay…Bong ikaw pala!

BONG DELA CRUZ: (Titingin kay ROMULO na umiiyak) Bakit!

ROMULO CONCEPCION: Ay patay! Faustino Madrigal! Ack! Patay na! Hehe

hahaha! Buti nga—este BAKIT…wah

(Patakbong papasok sina Rico at Eduardo at Boy)

BOY: ‗Ayan po sila! Naku! Naku! (Natatarabta)

RICO MADRIGAL: (Nakatingin kay EDUARDO) Saan ang sinasabi mong papa!
Tito, Saan ang papa! PAPA! (Tatakbo sa gobernador aalis ang iba)

EDUARDO SALOME: Ha! Ha! Ha! Faustino, sa wakas namatay ka na rin!

(Haharap sa mga manonood, tila may iniisip na masama) Sa wakas patay na si
Faustino Madrigal! Matapos ang labing-anim na taong paghihintay! Faustino
Madrigal! Patay ka na!

(LAHAT papalibot na sa patay na gobernador, nakatayo maliban kay RICO na

nakahawak pa rin sa ama)

RICO MADRIGAL: Hoy tito! Bakit patay na ama ko!

EDUARDO SALOME: Ewan! Akalain ko ba…hintayin na lang natin ang pulis!

ROMULO CONCEPCION: (Sarkastiko) Eduardo, kamusta na! Tila sinusundan

mo na naman bayaw mo!

EDUARDO SALOME: At bakit?! May problema ka!

BONG DELA CRUZ: Tumahimik kayo kakamatay lang ng ama ng bata! Kung
ama niya nga siya!

(Mapapatingin si RICO)

EDUARDO SALOME: Bakit, ibig mo bang sabihin walang makukuha ang bata?
Ha Bong?!

ROMULO CONCEPCION: Ahh! Ang pamana, dumating na rin tayo riyan! Ang
pamana ng biyudong gobernador!

EDUARDO SALOME: Sa akin na ang pamana ng gobernador dahil ako ang

nag-iisang tagapangalaga sa anak niyang si Rico! Sa akin ang pera!

RICO MADRIGAL: (Tatayo at babagsak ang patay na gobernador) Anong ikaw

ang hahawak! Akin ‗yon hunghang!

BONG DELA CRUZ: Ako ang may alam sa mga ari-arian ng gobernador! Ako
ang mag-hahawak ng pamana!

ROMULO CONCEPCION: Tama ang binata! Siya ang may karapatan humawak
ng pamana! Sa kaniya mapupunta ang pamana pero ako, ako ang—

104
BONG DELA CRUZ: Sipsip! Hanggang nandirito ako, ako ang maghahawak
ng pera ng gobernador!Minor de edad pa lang ang bata! At Boy! Saan na ang
mga pulis! Sabi ko ‗yon ang kunin mo! Tapos itong mga may topak ang mga
pinadala mo!

(Papasok ang abogado at mga pulis, sa likod ni BONG DELA CRUZ)

BOY: Ginoo!

BONG DELA CRUZ: ‗Wag mo ako istorbohin! At isa pa, ako ang pinansyal na
tagapayo ni Faustino! Ano pa ang hinihintay mo ngayon Semana Santa? Ang
pulis!

BOY: Ginoong Dela Cruz!

BONG DELA CRUZ: Wala kayong makukuha hanggang nandirito ako!

ROMULO AT EDUARDO: Ahh Bong? (Tuturo sa likod)

(Tatalikod si BONG DELA CRUZ)

BOY: ‗Ayan na po ang pulis at si…si…

CYPRIANO BUENAVENTURA: Cypriano Buenaventura! Sinong nagsabi wala

silang makukuha ha?

BONG DELA CRUZ: Attorni! Kamusta na?! (Patawa, nagulat)

CYPRIANO BUENAVENTURA: Nasaan ang bangkay! Nasaan ang bangkay ng

Gobernador Faustino?

SPO1 BALDO NEPUMOCENO: Iyon ho attrorni! Alis! Alis dadaan ang abogado
ng gobernador. (nagsusulat)

CIPRIANO BUENAVENTURA: Ayusin na ang bangkay ng gobernador!

SPO1 BALDO NEPUMOCENO: Ano ang kalagayan ng goernador?

SPO3 JHUN-JHUN ALARCON: Patay.

SPO1 BALDO NEPUMOCENO: Tanga! Ano nangyari sa kaniya!

SPO3 JHUN-JHUN ALARCON: Ahh nakahigang patay.

CIPRIANO BUENAVENTURA: Mga gunggong! Ieksamen ang bangkay!

SPO3 JHUN-JHUN ALARCON: Ahh oho! (Nagmamadali) SPO1 Nepumoceno,

alas tres nang hapon. Kalibre 45 sa kanan ng biktima, iisang bala lang
muhkang ginamit. Tama ng bala sa kaliwang bahagi dibdib at duguan!

CYPRIANO BUENAVENTURA: (Lalapitan si Rico) Ako si Cypriano

Buenaventura, abogado ng ama mo Rico. May iniwang habilin ang ama mo
(Maglalabas ng maliit na papel) para iyong ayusin at haharap din sa atin ang
nag-iisang testigo sa pagkamatay ng ama mo.

105
RICO MADRIGAL: Opo, ginoo. Ngunit paano malulutas ‗to. Namatay ang
aking ama sa maling oras at ‗di niya naayos ang mga kailangang maayos 16
pa lamang ako!

BONG DELA CRUZ: Ginoong Buenaventura kalian ba magaganap ang pag-

aayos sa hukuman upang malaman na ang tamang paghahati sa pag-aari ni
Faustino? At anak ka nga ba niya ha Ri-co Mad-ri-gal?

EDUARDO SALOME: Oo iyan ang anak ng gobernador! Ahh May huling

habilin po ba ang gobernador? Pamana ho ni Rico diba, kung gayun ako ang
tagapangalaga niya!

ROMULO CONCEPCION: Asa! Pero…ako, nandiyan ba ‗ko? Siguro nasa

pamana ako ‗no?

BONG DELA CUZ: Patingin ho ng mga papeles ako po ang pinansyal na

tagapayo ng gobernador!

RICO MADRIGAL: Ano ba kayong mga sira-ulo, ang ama ko nasa kalsada pa
rin!

EDUARDO SALOME: Alam naman natin na biyudo na ang gobernador at si

Rico ang nag-iisang anak diba?

ROMULO CONCEPCION: Ang kulit mo rin ‗noh!

(Magkakaguluhan at mag-aalitan)

CYPRIANO BUENAVENTURA: Tama na! Mga sakit sa ulo, pagdating sa pera

akalain mo‘y parang mga linta! (Itatago ang mga papeles sa maliit na pamilya)
Kaya siguro namatay ang kliyente ko! Mga pahirap sa buhay! Alis! (Biglang
babait) Ahh Rico ‗di ka kasama sa mga sinabi ko ah hehehe. (Sisimangot sa
iba) Sa hukuman tayo! Doon tatapusin ang lahat! SPO1 Nepumoceno at
SPO3 Alarcon! Kayo na bahala rito tapos tumungo na sa hukuman ha!

TAGPO 2: SA HUKUMAN

(Napalitan na ang lugar, nasa hukuman na)

CYPRIANO BUENAVENTURA: O, nandito na tayo. Magsiupo po kayo. Rico,

dito ka malapit sa akin. Ating simulan ang paglilitis. SPO1 Nepumoceno!
Nasaan na ang testigo?

SPO1 BALDO NEPUMOCENO: Iyan na ho dala ni SPO3 Alarcon.

(Pasok Jhun-Jhun at ang testigo)

(Engrandeng musika tatpos magloloko)

SPO3 JHUN-JHUN ALARCON: (Tinatamad na sasabihin ang mahabang

ngalan ng hurado) Magsitayo po tayo lahat sa kagalang-galang na Ferdinand
Raul Markus Q. Cristobal-Buenafe VIII!

HURADO: Ulitin mo nga ‗yon!

(Engradeng musika na tuloy-tuloy na)

106
SPO3 JHUN-JHUN ALARCON: (Mabilis at may buhay) Magsitayo po tayo lahat
sa kagalang-galang na Ferdinand Raul Markus Q. Cristobal-Buenafe VIII!

HURADO: Iyan mabuti! Magsiupo kayo. Narito tayo ngayon para malaman ng
kung sino ang mag-aari ng mga naiwang kagamitan ng yumaong
Gobernador Faustino Madrigal. Ginong Buenaventura simulan na ang
pagtataong.

CYPRIANO BUENAVENTURA: Tinatawag ko si Ginoong Romulo Concepcion.

ROMULO CONCEPCION: Ako siya.

(Aakyat sa podyum)

SPO1 BALDO NEPUMOCENO: Itaas ang iyong kanang kamay. Ipinapangako

mo bang sabihin ang katotohanan, ang BUONG katotohanan at wala nang
iba kundi pawang ang katotohanan lamang sa tulong ng Maykapal?

ROMULO CONCEPCION: Opo.

CYPRIANO BUENAVENTURA: Ginoo, kaanu-ano po ninyo ang Gobernador?

ROMULO CONCEPCION: Naging katrabaho ko po siya sa isang korporasyon

noon. Mabuti po siyang opisyal ng korporasyon. Lagi kaming magkasama
noon. Umunlad kami pareho at nakataas sa kahirapan dahil sa pagtutulungan
naming dalawa. ‗Tapos nagka-biyak na rin siya, tila nawala na ang aming
pagkakibigan dahil doon!

HURADO: Ano ka bading?! Huuaahahaha! Ituloy! Ituloy, (Pabulong) Bakla!

ROMULO CONCEPCION: (Nangigigil) Sabi ko nga, nawala na ang aming

pagkakaibigan at yumabang siya, lalo na nang umasenso, at pumasok sa
pulitika! Dahil lang sa kapatid ng Salome na iyan! Dapat lamn na may iniwan
si Faustino sa akin! Wala siya kung hindi dahil sa akin!

EDUARDO SALOME: Kasalanan ko ba na seksi (gagawa ng korte ng bote ng

coke) at parang si Luningning ang kapatid ko!

(Tutugtog ang Iyugyog Mo mula sa Wowwowee)

HURADO: Iyugyog mo! Iyugyog mo! Iyugyog mo! Luningning! Hahaha…

(Titigil ang musika)Tumahimik ka at maghintay hunghang!

CYPRIANO BUENAVENTURA: Ang susunod na aking tatawagin ay si Ginoong

Rico Madrigal, anak ng yumaong Gobernador Faustino.

(Aakyat sa podyum)

SPO1 BALDO NEPUMOCENO: Itaas ang iyong kanang kamay. Ipinapangako

mo bang sabihin ang katotohanan, ang BUONG katotohanan at wala nang
iba kundi pawang ang katotohanan lamang sa tulong ng Maykapal?

RICO MADRIGAL: Opo.

BONG DELA CRUZ: Anak sa labas!

107
HURADO: Tumahimik ka gunggong! Magsimula!

CYPRIANO BUENAVENTURA: Ginoong Madrigal, pakisalaysay lang po nang

maikli ang mga naganap sa pagitan ng inyong ama sa nakalipas na 16 na
taon, kung may naalala po kayo. Tama ba ako 16 ka na?

BONG DELA CRUZ: Wala ‗yang naalala, ni hindi nga ‗yan makasama ng ama
niya! Kundi ang bading niyang tito! Huahahaha!

HURADO: Huahahahaha! Bading pa ang tito at walang magulang!

CYPRIANO BUENAVENTURA: Kagalang-galang! Maari na ba magsalita si

Ginoong Madrigal!

HURADO: Sige, sige! Hahahahaha!!!!

RICO MADRIGAL: Opo, 16 anyos na po ako. Ang naalala ko lang po nakasama

ko ang aking ina mula pagkabata. Nagtatrabaho po siya sa East Ave—

HURADO: Naku sa East Ave! Haha! Masaya doon! Hehehe

RICO MADRIGAL: —namatay po siya 6-taong gulang po lamang ako. Kung

tutusin ang hindi ko maalala ay ang aking ama, sapagkat iniwan daw po niya
kami 2 taong gulang po lang ako. Nang mamatay ang ina ko, nakasama ko
lang po ang tito kong maykaya. Siya ang nagpa-aral sa akin at sa kaniya ako
tumitira sa Maynila. Umuwi lang kami ngayon dahil namatay na raw ang
tinutring kong ama. Laking Maynila po ako, ngunit lagi kaming dumadalaw
ng tito rito sa Quezon para mag-ayos ng mga bagay-bagay si tito. Mahal ko pa
ang itay kahit di ko siya nakilala. Kaya dapat po may makuha ako kahit
katitng… (Naluluha kunyari pero kikindat kay EDUARDO)

EDUARDO SALOME: Tahan na anak, tahan na! (Pakunyari)

HURADO: (Nakatulog, naglalaway) Tapos na? Ang susunod! Bilis! Alas-donat

na! Nagugutom na ‗ko!

CYPRIANO BUENAVENTURA: Tahan na, marami na iyon anak. Salamat

maupo ka na.

RICO MADRIGAL: Magsisi kayo! Sa amin ng tito ang pera!

HURADO: Bilisan mo na nga! Anak sa labas!

RICO MADRIGAL: Ano? (Naiiyak pa rin.)

HURADO: Ay Ri-co pala!

CYPRIANO BUENAVENTURA: Aking tinatawagan si Ginoong Eduardo

Salome, bayaw ng yumaong gobernador.

(Tatayo si EDUARDO at tutungo sa podyum)

SPO1 BALDO NEPUMOCENO: (Inaantok na) Itaas ang iyong kanang kamay.
Ipinapangako mo bang sabihin ang katotohanan, ang BUONG katotohanan
at wala nang iba kundi pawang ang katotohanan lamang sa tulong ng
Maykapal?

108
EDUARDO SALOME: Opo.

CYPRIANO BUENAVENTURA: Ginoong Salome kalian po ninyo nakilala ang

aking kliyente?

EDUARDO SALOME: Ako po ay may-trabaho sa Maynila. Eh hilig po ng

gobernador, pero bokal pa lang siya noon, na tumungo roon. Lalo na sa
pinapasukan ng kapatid kong si Regina.

ROMULO CONCEPCION: Kaya niya iniwan akong naghihirap!

HURADO: Tumahimik ka bakla! Tuloy!

EDUARDO SALOME: Nagkakilala kami minsan, kasama pa nga niya mga

karami-rami niyang badigard eh. Talagang muhkang pulitiko, mayaman puro
ginto at diamante mga singsing, makinis na sapatos gawa sa Pabder Uomo!
Tapos puro Lacoste! Ako nga naka-Gibi lang eh!

HURADO: Wushuu! Ano suot mo ngayon aber! Ha?! Ha?!

EDUARDO SALOME: Patapusin po ninyo ako!

HURADO: Suplado, tuloy!

EDUARDO SALOME: Nagkataon, nagkatuluyan ang aking kapatid sa

gobernador at ang naging bunga ng pagmamahalan nila ay si Rico!

CYPRIANO BAUTISTA: Ngunit may-asawa na ang gobernador ng makipag-

kita kay ―Regina‖ po diba?

EDUARDO SALOME: Sa alam ko hiwalay na o sila ng Ginang Madrigal nang

pumupunta siya sa Maynila diba?
Sa kasamaang palad namatay ang kapatid ko 6 na taon pa lang si Rico kaya
nangako ang gobernador na laging magpadala ng pera sa akin.

BONG DELA CRUZ: Iyan, iyan ang katotohana! Kaya nagpapadala ng pera
kasi takot malaman na may anak sa labas! Ayaw ipabunyag sa bayaw sa
buong sambayanan!

HURDO: Intersante! Siyasatin nga Buenaventura! Hahaha, susunod! Para ang

testigo na‘y mapkakinggan na!

CYPRIANO BUENAVENTURA: Opo kagalang-galang, masusunod.

HURADO: Natural, masusunod at bakit hindi.

CYPRIANO BUENAVENTURA: Aking tinatawag si Ginoong Bong Dela Cruz!

(Aakyat sa podyum si BONG DELA CRUZ, sinasagi ang dibdibn nagyayabang

na makukuha niya ang pamana)

SPO1 BALDO NEPUMOCENO: (Tinatamad)Itaas ang iyong kanang kamay.

Ipinapangako mo bang sabihin ang katotohanan, ang BUONG katotohanan
at wala nang iba kundi pawang ang katotohanan lamang sa tulong ng
Maykapal?

109
BONG DELA CRUZ: Opo.

CYPRIANO BUENAVENTURA: Ginoong Dela Cruz gaano katagal na po ninyo

nakasama bilang pinansyal na tagpayo ang gobernador?

BONG DELA CRUZ: 19 na taon.

CYPRIANO BUENAVENTURA: Pakisalaysay po ang inyong pagsasama

HURADO: Ay nobela na naman!

BONG DELA CRUZ: Nakilala ko si Faustino Madrigal, 19 taon na ang

nakaliGinoong Concepcion. Naging konsehal siya, apat na taon pagkagaling
kina Ginoong Concepcion at hanggang ngayon, nang siya‘y naging
gobernador. Nakasama ko si Faustino sa pulitika, noon pa man, sinabi niya
ang lahat sa akin at ako ang nag-ayos ng pera niya. Pasalamat siya sa akin,
kung wala ako baka bumagsak na ang Quezon!

EDUARDO SALOME: Parang ikaw ang buhay ni Faustino eh no! Parang

walang kinalaman ang pamilya niya!

BONG DELA CRUZ: Nang naging konsehal siya, nagkaproblema sila sa

pamilya. Alam niyo naman ang nagyaring isyu 16 taon na ang nakalilipas
nang sabihin ang mga naganap kay Gobernador Faustino hindi ba! Hindi ba!
Hindi ba! Ang eskandalo na bumalot sa batang konsehal! Tila lahat kayo rito
nag-iisip kung may makukuha kayong pamana ng yumao kong kaibigan pero
WALA ni isang kusing WALA sa gobyerno lahat ‗yon!

(Aatake si RICO kay BONG)

RICO MADRIGAL: ANAK niya ako hunghang!

(Aatake si ROMULO kay RICO)

(Sisingit na ang mga pulis sa alitan)

ROMULO CONCEPCION: At dahil sa iyo naghirap ako!

HURADO: Tahimik! Tahimik mga gunggong!

EDUARDO SALOME: Nang namatay ang aking kapatid, sinmupa ko na babag-

sak ang pamilyang Madrigal! Dahil kay Faustino nawala ang aking nag-iisang
minamahal na kapamilya! Mabuti na lang nariyan si Rico!

HURADO: Tahimik! Lalo ka na Eduardo tengang kawali ka ba?! Ang ingay mo

sa korte ko! Atorrni!

CYPRIANO BUANAVENTURA: Ano ho ‗yon?

HURADO: Pahingi ng kopya ng sertipiko ng kapanganakan ng anak ng

Gobernador.

(Iaabot ang papeles)

CYPRIANO BUENAVENTURA: Ito ho.

110
HURADO: Hmm, aha, ah! Tama! Tama! Ating tapusin na ‗to tawagin na ang
nag-iisang testigo sa pagkakamatay sa Gobernador. Mga walang hiyang
baboy!

SPO1 BALDO NEPUMOCENO: (Tinatamad)Itaas ang iyong kanang kamay.

Ipinapangako mo bang sabihin ang—

HURADO: ‗Wag na! Tara! Bilis-bilis! Gusto ka na kumain habang may handaan
pa sa Maynila si FG, buong araw ‗yon! Bilis!

CYPRIANO BUENAVENTURA: Ginoong Torre, bago lumabas ang Gobernador

Faustino sa opisina at nakitang patay sa gitna ng kalsada tanghaling tapat,
amo po ang nasaksihan niyo?

CALOY TORRE: Ginoo, ang naalala ko po habang naglilinis sa labas ng opisina

ng gobernador, Linggo po ‗yon kaya ako lang po ‗yong dyanitor sa araw na
‗yon. Parang galit na galit ang gobernador sa sarili at tila nagwawala sa loob
ng opisina nang kausap niya po si Ginoong Dela Cruz kahapon.Tapos
lumabas na lang na hawak ang baril at tumakbo palabas ng gusali.
Nagkataon po ata malayo ang kinahulugan ng Gobernador nang nakitang
patay dahil ‗di ko po narinig ‗yong putok ng baril.

CYPRIANO BUENAVENTURA: May gusto pa ba kayong sabihin?

Caloy Torre: Opo, para malinaw lang…matagal na pong kasosyo ng

gobernador si Gionoong Dela Cruz sa jueteng, buwan buwan po ‗yon—

BONG DELA CRUZ: (Ninenerbyos) Saan mo nakuha ‗iyan ha!

HURADO: Tahimik, tuloy!

CALOY TORRE: —at sa naririnig ko po ‗pag napapadaan sa opisina dati ng

gobernador, ‗yong kay Ginoong Concepcion po, siya po ang nagpapatay sa
asawa ni Faustino kaya naging biyda ang gobernador.

ROMULO CONCEPCION: Sinungaling! At saan mo nakuha ang impormasyon

mo?! Aber!

CALOY TORRE: At kaya po pinakasalan si Regina Salome kasi po nabuntis niya

ito at galit nag alit naman ang bayaw kaya pinapakasal ng sekreto sa
kondisyon na babayaran ang bayaw sa halagang 500, 000 bawat taon upang
hindi ibubnyag sa asawa ng gobernador.

RICO MADRIGAL: Totoo ba ‗yan tito!

(Tulala ang lahat)

CYPRIANO BUENAVENTURA: Wala na pong ibang testigo at tanong,

kagalang- galang.

HURADO: Pahiram ng papeles ng anak at ni Ginoong Dela Cruz, akin na ang

habilin.

(Ibibigay ng abogado ang isang sobre na may pulang tali sa hurado,

babsahin)

111
CYPRIANO BUENAVENTURA: Ito ho.

HURADO: Sa kaliwanagan ng bagong ebidensiyang ito, tatpusin ang paglilitis

sa kamakalawa at ibibgay ang hatol kung kanino mapupunta ang kanino.
Ipagpapatuloy sa susunod na pagpupulong. Kainan na!

TAGPO 3: ANG HATOL SA HUKUMAN

(Lahat nag-uusapan kung sino ang makakakuha ng mana, magsasalita ang

pulis)

SPO3 JHUN-JHUN ALARCON: (Tinatamad na sasabihin ang mahabang

ngalan ng hurado) Magsitayo po tayo lahat sa kagalang-galang na Ferdinand
Raul Markus Q. Cristobal-Buenafe VIII!

HURADO: Walang hiya talaga o, gunggong! Magsiupo! Nalaman na talagang

nagpakamatay ang Gobernador Faustino Madrigal at ito ang huling habilin
na natagpuan sa kaniyang opisina, (Maglilinis ng lalamunan)

(Boses ng Gobernador)

GOBERNADOR FAUSTINO MADRIGAL: Kung nababasa niyo ito, malamang

patay na ako. Kaya ito ang huli kong mga habilin. Sa matalik kong kaibigang
bise-gobernador,—

BONG DELA CRUZ: Ako ‗yan—gack! Bise-gobernador?!

(Boses ng Gobernador)

GOBERNADOR FAUSTINO MADRIGAL: Jaime, sa‘yo ang ang kalahati ng

natitira sa bangko kung ‗di dahil sa‘yo ‗di maipapatayo ang mga paaralan ng
Quezon. Ayusin mo ang Quezon.

BONG DELA CRUZ: Paaralan?

(Boses ng Gobernador)

GOBERNADOR FAUSTINO MADRIGAL: Kay Chona, ang aking sekretarya,

aking koleksyon ng kristal na Swarovski, alam ko lagi mong linilinisan ‗yon sa
opisina ko dahil gandang-ganda ka sa mga ito.

EDUARDO SALOME: Chona?! Wala bang Regina diyan!

(Boses ng Gobernador)

GOBERNADOR FAUSTINO MADRIGAL: Ang aking mga bahay at kalahati sa

banko sa nanay ko, mahal ko kayo mama.

RICO MADRIGAL: Anak ‗nyo ba‘t di n‘yo naalala!!!!!!!!!

(Boses ng Gobernador)

GOBERNADOR FAUSTINO MADRIGAL: Ang aking pribadong eruplano at

paliparan, kay Atty. Buenaventura, patuloy mong paglingkuran ang pamilya
Madrigal.

112
ROMULO CONCEPCION: Sa abugado! Ano!!!!

CYPRIANO BUENAVENTURA: Pagpalain kayo Gobernador Faustino!

(Boses ng Gobernador)

GOBERNADOR FAUSTINO MADRIGAL: Sa Ferdinand Raul Markus Q. Cristobal

-Buenafe VIII na laging nagpapatawa sa aking handaan—

HURADO: —ang aking BMW maraming salamat. Talaga naman si Faustino o!

Ahh ‗Yon na wala na tapos na!

BONG, RICO, EDUARDO, ROMULO: ANO!!! ‘Yon na!

HURADO: Oo!

BONG, RICO, EDUARDO, ROMULO: Ahh!

(Magkakaguluhan aatakihin ang abugado at hurado)

HURADO: Sandali may natira pa pala! Nasa baba eh…Iyan ang sabi ay… At
ang huli kina Jhun-Jhun at Baldo ang tangi kong mga pulis, ang mga aso ko,
alagaan niyo sila.

SPO1 BALDO NEPUMOCENO at SPO3 JHUN-JHUN ALARCON- Yahoo! May

binigay si gobernador! Aso?!

SPO3 JHUN-JHUN ALARCON- Aso?!

SPO1 BALDO NEPUMOCENO: ASO!!

SPO3 JHUN-JHUN ALARCON- Aso?! Pare! Pang Azusena!

LAHAT: NGE!

(Gulat ang lahat habang nag-aawayan tapos hihinto)

KADILIMAN

- WAKAS-

113
TA GUAN
Akda ni Cocoy Vargas

MGA TAUHAN
JEREMY, isang lalaking nakaratay sa ospital (Brian Roxas)
VICTOR, isang lalaking pinatay, kapatid ni Dennis (Michael Tamayo)
VENDELA, isang babaeng ginahasa, kapatid ni Dennis (Kevin Chu)
VIRGIE, isang may pusong babaeng pinatay, kapatid ni Dennis (Chuck Tibayan)
DR. ANDRES, duktor na tumitingin kay Jeremy (Zack Curley)
NARS at NARS#2, katuwang ni Dr. Andres (Cocoy Vargas at AJ Santos)
ATTY. JOSE, abogadong tumutulong sa kaso ni Jeremy at ng kanyang mga ka-
patid (Toma Cayabyab)
DENNIS, kaibigan ng pamilya nina Jeremy (Dolf Constantino)

EKSENA 1 Madilim-dilim na lugar,

walang kagamitan
JEREMY (sisigaw)
Punyeta! Tigilan n‘yo na ako!
VICTOR
Ikaw lamang ang nakaaalam
kung ano ang mga kaganapan.
Hawak mo ang totoong kuwento,
taliwas sa mga sabi ng tao.
JEREMY
Tama na!
VENDELA
Ibig naming ika‘y magsalita
tungkol sa k‘wentong ‗di pa naibida.
Panig namin ay iyong ilantad
nang katotohanan ay sumikat.
JEREMY
Itigil niyo na ito!
VIRGIE
Hustisya! Hustisya! aming sigaw.
Kaming nakahilata sa sahigan,
‗di pa kami rinig, ‗di pa tanaw.
Pag-asa sa hustisya‘y tanging ikaw.
JEREMY
Kay laking bagay ang aking pasan.
Sabihin n‘yo kung anong nagawa
ng hangal na ito upang
pasanin ang napakabigat na
tungkuling pilit kong inako.
Ako ba‘y inyong banal na santo?
Ako ba‘y inyong anghel mula itaas?
Sabihin niyo nang ako‘y
lubos na makaunawa
at tuluyang maliwanagan.
VENDELA
Isang anghel o banal na santo?
Ano ba ang mga bagay na iyon
Kung aming ikukumpara sa ‗yo?
Higit sa anghel at banal na santo
ang tingin namin sa iyo.
Ikaw ang aming tagapagligtas,
Ipinadala ng langit upang
kaming mga hamak ay sagipin.
VICTOR
Tangi naming pag-asa ay ikaw
Upang hustisya na ay madunghal.
Kung ika‘y sa amin pa‘y aayaw,
‗Di makakamit ang katahimikan.
JEREMY
Hindi! Maghanap kayo ng iba!
Sa gawaing ‗yan, ‗di ako tama!
Ang iako ‗yan ay ‗di ko kaya!
Tamang maghanap kayo ng iba
Nang ang nais ninyo ay magawa!
(sisigaw)
EKSENA 2 Loob ng isang mental
asylum, maaliwalas, maliwanag
DR. ANDRES
Nars, kamusta na ang kalagayan
nitong ating pasyenteng
nakahahambal.
Hindi ba‘t Jeremy Mark Estrella ang
ngalan?

114
NARS
Halos ‗di nagbago ang kanyang lagay
mula noong una s‘yang nanahan.
Walang ubra ang nakagagaling na
bagay
na sa kawawa‘y ibinibigay.
DR. ANDRES
Gaano ba karami ang kagamutang
inyong ipinaiinom sa kanya?
Baka ‗di sapat ang ating bigay
para riyan sa nakahilata?
NARS
Tatlong tableta ng nasa kahel,
‗sang kapsula sa boteng asul
At dalawa mula rito sa dilaw.
‗Yun lang naman, duktor.
DR. ANDRES
Kaya pala siya pa ay ganyan.
Ang gamot na binibigay ay kulang!
Dagdagan niyo pa ang iniinom.
Dalawa pa ng nasa kahel.
Tig-isa pa ng sa asul at dilaw.
Idagdag pa itong nasa pula.
Mabuti nang sigurado, ‗di ba?
Mas maraming gamot, mas mainam!
NARS
Doktor, hindi ba ‗yan makalalala?
Mukhang sobrang dami na ng reseta.
Gagaling ba o lalala ba siya?
Baka s‘ya ay mas magkasakit pa.
DR. ANDRES
Mas magkakasakit? Kalokohan!
Ang utos ko ay sundin mo na lang.
Ang sinabi ko‘y may pinagbasehan,
‗di basta lang napagdesisyunan.
‗Di hamak, ako‘y may pinag-aralan.
Kaya ngayon, ang pasyente na‘y bi-
gyan.
NARS
Sigurado ho ba kayo, Doktor?
DR. ANDRES
Sinabi ko nang ako‘y sigurado.
‗Wag nang magpaligoy-ligoy pa.
Utos ko‘y sundin mo na, kung hindi,
Katauhan niyo‘y baka masalanta.
NARS
O siya, heto na po, Doktor.
DR. ANDRES
Magaling, nars, napakagaling.
Mahusay mo namang tuparin
ang para sa ating hangaring
ang pasyente natin ay gumaling.
EKSENA 3 Opisina ni Atty. Jose
DENNIS
Kayo ba‘y may sapat nang nakalap
Tungkol sa mga sinapit na malas
Ng mga kapatid na walang mukat?
ATTY. JOSE
Nalulungkot akong sa ‗yo ipaalam,
halos wala pa kaming nakitang
bago tungkol sa iyong mga mahal.
Nahihirapan kami makakita
ng mahahalagang ebidensya
na tutukoy sa tunay na may sala
sa pangyayaring napakasama.
DENNIS
Ho? Ilang b‘wan na rin ang nakaraan
mula no‘ng nangyari ang
kababalaghan.
Kung bakit kayo hirap, ano‘ng
dahilan?
Inyong sabihin, ibig kong malaman.
ATTY. JOSE
Sa pinangyarihan ng kasamaan,
halos walang ebidensyang naiwang
sana‘y magtuturo ng may kasalanan.
Sa kasawian ay malinis ang tagpo.
G‘wantes man ay ginamit ay ewan ko.
Wala rin naman daw na kaaway
o kagalit ang mga kapatid mo.
Kay hirap na gawain talaga ito.
Talagang ito‘y nakahihilo.
Walang matuklasan bukod pa ro‘n.
Kami‘y naghahanap pa ng motibo
tungkol sa palad ng mga kapatid mo.
DENNIS
Ganoon ho ba ang nangyayari?
Napakamalas ng aming sinapit.
Walang pinatutunguhan ang lunggati.
Sa paghihintay, ako na‘y naiinip.
Tila ako na rin ay napipipi:
Walang masabi tungkol sa pangyayari.
Magagawa ko na lang ay maghintay.
115
ATTY. JOSE
Dennis, nauunawaan kita.
Ang pagtingin mo sa nangyayari
ay talagang kahanga-hanga.
Dennis, tunay kang magiting.
Patuloy kang maging ganito
at ang lahat an gaming gagawin
para lang sa iyong mga kapatid.
DENNIS
Maraming salamat ho, Attorney.
Hanggang sa muli.
EKSENA 4 Madilim-dilim na lugar
JEREMY
Wika n‘yong ang tangi n‘yong pag-
asa‘y ako
samantalang sa kaalaman ako‘y salat.
Ano nga bang dahilan kung bakit
nangyayari ito?
Sabihin n‘yo dahil ako‘y wala
kamuwang-muwang.
VIRGIE
Walang kamuwang-muwang?
Sabihin mong ika‘y nagloloko;
sumasatsat nang ‗di seryoso.
‗Di p‘wedeng wala kang alam
‗pagkat ang s‘yang may batid ay ikaw
tungkol sa kay saklap na kapalaran.
VICTOR
Nag-iisa kang may batid
sa kamalasang aming nasapit.
Ikaw ang maaaring tumuwid
sa kasawiang sa amin ay hatid.
JEREMY
‗Di ko maunawa kung bakit ako
kinukulit.
Ano bang sinasabi n‘yong aking batid
eh ni isang bagay, wala akong
maalala!
Sabihin n‘yo na nang ako‘y
makaunawa.
VENDELA
Marubdob. Nakalulunos. Masalimuot.
Ang karanasang ito‘y nais kong
malimot.
Ngunit napipilitan akong ito‘y tandaan
upang ikaw ay maliwanagan.
Isang gabing napakalamig,
piling ko ang aking mga kapatid
at marahan kaming bumabalik
sa aming tahanang tahimik.
Sa dilim ng landas mula sa ospital,
hindi na namin namalayan
ang mga umaaligid sa kapaligiran.
Dumating na sa kanyang kalagitnaan
ang aming munting paglalakbay
nang maramdaman ko sa aking
tagiliran
ang isang haplos na malumanay.
Nadama ko ang hawak ng magaspang
na kamay,
na sa sukat ay may kalakihan
at tila may ibang kasuotan,
sa kahabaan ng aking katawan.
Lubos akong nagulat sa aking
naramdaman:
paghalo ng kaba at gulo sa aking
puso‘t isipan.
Ang hawak sa aki‘y unti-unting
humigpit;
Hiningang unti-unti sa aking leeg ay
lumapit;
Sa paglapit sa akin ay nagpupumilit.
Ako‘y walang nagawa sa aking
pagkapiit
at nanigas sa pagtapyas ng aking
damit.
VICTOR
Ako na‘y nagtaka no‘ng aking naalin-
tana
ang biglang katahimikan ng dalaga.
Lumingon ako rito at sa kabila.
Laking gulat ko nang siya na ay
nawala.
VIRGIE
At kami‘y nagsimula sa paghahanap.
Sa kung saan-saan, kami ay napadpad.
Ang aming mga hakbang ay iisa ang
hangad:
Mailigtas si Vendela sa anumang
hamak.
VICTOR
Pagtapak namin sa eskinita,
‘di kami makapaniwala sa nakita.
Si Vendela, sa kongkreto‘y nakahiga.
Sa nangyayari ay walang nagawa.
VIRGIE
Kalabuan na lang ang aking
116
natandaan.
Paghalo ng kalamnan at kaputian.
‘Di ko maisip na mangyayari kay
Vendela
ang pagbakbak ng pagkadalisay.
VICTOR, VENDELA, VIRGIE
Hustisya! Hustisya! aming sigaw.
Kaming mga iniwan sa malamig na
lansangan,
‗di pa kami rinig, ‗di pa rin tanaw.
Pag-asa sa hustisya‘y tanging ikaw.
EKSENA 5 Sa opisina ni Atty. Jose
ATTY. JOSE
Hatid ko sa ‘yo‘y mabuting balita.
Sa imbestigasyon, kami‘y may nakita.
Isang lalaking maaaring may gawa
ng krimeng walang kaawa-awa.
DENNIS
Totoo ba ang nahanap ninyo?
Tunay ba ‗tong maaasahan ko?
Ang paasahin ako ay ‗di ko gusto.
Dapat ang sabihin sa aki‘y totoo.
ATTY. JOSE
‘Di maiiwasan ang kaunting mali.
Asahang ito‘y darating, kahit kaunti.
Kung dapat ipagkabahala ay hindi.
Lahat ito‘y may pinatutunguhang
Isang mahalagang kasagutan.
DENNIS
Ano nga ba itong inyong hatid
na maaaring tumulong sa nangyari sa
‗king mga kapatid?
ATTY. JOSE
Nalaman namin sa ‘ming pagsisiyasat,
noong ang kabusalsala‘y naganap,
isang lalaking maaaring may gawa
ng krimeng walang kaawa-awa.
DENNIS
Akala ko ba‘y wala kayong makita
na kahit anong ebidensya?
ATTY. JOSE
Nang aming siniyasat ang suot
ng mga kawawang nabiktima,
mga bakas ng daliri ang aming nakita.
Maaaring ang may gawa ng krimen
Ang may-ari ng bakas na nakita.
DENNIS
Akala ko ho ba‘y malinis ang gawa ng
kriminal
at halos walang bakas ang kanyang
naiwan?
Sabi niyo pa‘y tila may guwantes ang
kanyang kamay.
Anong natuklasan para ang sinabi
niyo‘y palitan?
ATTY. JOSE
Nang suriing mabuti ang damit
ng sawimpalad mong mga kapatid,
natuklasan namin ang bakas ng mga
daliri,
iba sa mga nakita naming dati.
Pagkakataong sa kriminal ito‘y malaki.
DENNIS
Kung kaninong daliri ang humipo
sa kasuotan ng aking mga kapatid?
Ang sagot niyo sana ay oo
pagkat hangad kong sila‘y ‗di mapiit.
ATTY. JOSE
Matuwa ka na dahil hiling mo‘y tupad.
Oo, alam naming kung kaninong
bakas
ang naiwan sa damit ng ‗yong mga
mahal.
DENNIS
Sabihin n‘yo sa akin, ako‘y nasasabik.
Dala nito‘y ginhawa sa aking puso‘t
isip.
ATTY. JOSE
Ang may-ari ng bakas na natuklasan
ay namamalagi sa isang ospital.
Ang ospital ay katabi ng
pinangyarihan
ng pagpaslang na karumal-dumal.
Nabaliw siyang lubha
pagkatapos ng kanyang ginawang
pagsupil ng buhay.
DENNIS
Ano ang ngalan ng kriminal?
ATTY. JOSE
Ang may kagagawan ng krimen ay
walang iba
kung hindi si Jeremy Mark Estrella.
117
EKSENA 6 Madilim-dilim na lugar
JEREMY
Parang natatandaan ko na...
ngunit kaalaman ko‘y kung pa.
Kuwento niyo‘y damihan pa
nang ako‘y makatanda na.
VICTOR
Tumayo ang lalaki nang kami‘y nakita.
Kami‘y nilapitan at binalaan:
kung gumawa ng kahit isang hakbang,
‘di na raw masisinagan ng araw.
VIRGIE
Ngunit kami pa ri‘y nagpumilit.
Sa kawawang dalaga, kami‘y lumapit.
Tila biglang taas at lakas ang init
nang sa malalang sakuna, kami‘y
naipit.
VICTOR
Kami‘y nabulag sa damit ng mama:
Puti ang suot hanggang sa paa,
kahit ang kamay niya‘y may saplot.
VIRGIE
At muling nagbigay ng babala,
sabay naghugot mula sa kanyang
bulsa:
pahaba, payat at kulay pilak
at ang dulo‘y patusok at matalas.
VICTOR
Hindi na namin kinakailangan pang
sabihin pa kung ano ang nangyari.
VENDELA
Tuluy-tuloy ang pag-agos ng dugo.
Tumaluytoy ng pula mula sa kanilang
puso.
Sa leeg ni Virgie ay may malaking hiwa
at kay Victor saksak ang sandata sa
hita.
JEREMY
Unti-unti ko nang natatandaan
ang salang karumal-dumal.
Kuwento niyo‘y damihan pa
nang ako‘y makatanda na.
EKSENA 7 Sa loob ng mental asylum
DR. ANDRES
Ang pasyente ba‘y nakainom na
ng sinabi kong reseta sa kanya?
DENNIS
Magandang araw ho, dok.
Dennis Villanueva ho ang aking
ngalan.
DR. ANDRES
Magandang araw Dennis.
Ano ang sadya ninyo rito?
ATTY. JOSE (naguguluhan)
Anong sadya namin, tanong ninyo?
Alam n‘yo na siguro kung bakit kami
narito.
Una, ika‘y aming pinasasalamatan
dahil napakalaking tulong ng naibigay
ng ebidensyang inyong binigay
para sa ikauusad ng aming asunto.
DR. ANDRES
Ganun ho ba...
ATTY. JOSE
Napakalaking tulong ang binigay niyo!
Ngayon kami naman ay naparito
upang kausapin ang pasyente ninyo
tungkol sa nagawa niyang
napakasama.
DR. ANDRES (kinakabahan)
Nalulungkot akong sabihin, ginoo,
kahit nais ko pa ring makatulong
sa batang matagal ko na ring
inalagaan,
hindi maaaring mangyari ang gusto.
Pasyente ko‘y mahimbing na tulog
at mananatiling tulog ito
nang higit pa sa tatlong oras
dahil sa gamot na binigay ko.
Pagbigyan naman natin ang bata.
Sa kalagayan niya, tunay na kawawa.
ATTY. JOSE
Kung ganun, kami‘y babalik na lang.
Ang kausapin siya‘y lubhang
kailangan.
DR. ANDRES (kinakabahan pa rin)
Kayo ho ba‘y sigurado riyan?
Sa pag-usap niyo, kayo‘y mahihirapan,
dala ng kanyang kalagayan.
ATTY. JOSE
Asunto nami‘y kailangang
masolusyunan.
118
Kaya ang kausapin siya‘y lubhang
kailangan.
Kung maaari kami na‘y inyong pagbi-
gyan
upang ang hustisya ay agad nang
maialay.
DR. ANDRES
Kung gayon, kayo na ay bumalik.
Tatlong oras ang aabutin ng kanyang
hilik.
Sa nars niyo na lang ipaalam
Kung kayo‘y aakyat na.
ATTY. JOSE
Masusunod iyan, duktor.
Hanggang sa pagbalik.
Magandang araw muli.
EKSENA 8 Madilim-dilim na lugar
VENDELA
Matapos ang pagpaslang sa dalawa,
natira pa ang isang dapat magawa.
Ang dalawa‘y iniwang nakahilata
habang ako‘y kanyang nilapitan.
Blusa ko na‘y kanyang nabuksan;
ako ay kalahati nang nahubaran.
JEREMY
Unti-unti ko nang natatandaan...
VENDELA
Sa hita ni Victor, sandata‘y hinatak
sa kanyang kamay, ito‘y kanyang
hawak.
Lumakas ang kaba sa bawat pagtapak
palapit sa aking kinahihigaan.
JEREMY
At ‘di tumigil hanggang sa nalugod
kaya sa puso, ikaw ay sinaksak.
At sa sahig tumuloy ang pagdaloy
ng labis-labis na dugong dumanak.
VENDELA
Kaming mga biktima‘y kanyang
tinakbuhan
at nagtungo sa direksyon ng ospital...
JEREMY
Unti-unti ko nang natatandaan...
Nawala sa kadiliman ang kriminal.
Ang mukha niya‘y tuluyang lumitaw.
Agad na nakilala ang may labis na
karuwagan.
Siya si Dr. Andres, ang matagal ko
inasahan
ngunit sa totoo‘y isang palang hangal.
VICTOR, VENDELA, VIRGIE
Hustisya! Hustisya! aming sigaw.
Kaming mga iniwan sa malamig na
lansangan,
Unti-unting naririnig, unti-unting nata-
tanaw.
Pag-asa sa hustisya‘y tanging ikaw.
EKSENA 9 Sa mental asylum
NARS#2
Duktor, muling namang dumating
at nagnanais na ang pasyente‘y
bisitahin
ang mga pinabalik n‘yong panauhin.
DR. ANDRES
Napakabilis namang lumipas
ng palugit na aking hinain.
(nag-aalangan)
Sila‘y sa silid na‘y papasukin
upang pasyente ay masiyasat.
(aalis si NARS#2)
DR. ANDRES
Ang pasyente ay tulog pa ba?
Agad siyang bigyan ng reseta
Upang ang makausap siya‘y ‘di na!
NARS
Ang pasyente ay nakahimlay pa.
Kailangan muna niyang magising
bago ang gamot ay painumin.
DR. ANDRES
Para manatili ang pagtulog ang bata,
wala bang paraan para patagalin pa?
Hindi mainam para sa kanya
ang makausap ng mga bisita.
NARS
Sa kasamaang-palad, ‗di puwedeng
gawin.
Ang paggising niya‘y kailangan pang
hintayin
bago gamot ay ma‘aring painumin.
119
DR. ANDRES
Manatili kang nakabantay
upang paggising niya‘y maantay
at ang gamot ay maibigay.
(papasok si NARS#2 kasama sina ATTY.
JOSE at DENNIS)
ATTY. JOSE
Ang ipinunta‘y umiidlip pa ba?
Kaming dalawa‘y naiinip na.
Sabik na kaming makausap
ang lalaking sa paggising ay hirap.
DR. ANDRES
Si Jeremy pa po‘y namamahinga.
Mabuti kung kayo‘y umalis muna
nang kayo ay hindi mainip
at ang pasyente ay matahimik.
DENNIS
Napakatagal na naming naghintay.
Panahon nang siya ay mapukaw
upang magsimula na ang usapan.
DR. ANDRES
Ngunit hindi siya maaaring gisingin.
Pamamahinga niya‘y dapat galangin.
Kung ang paggising sa kanya‘y pilitin,
kalakasan niya‘y labis na masusupil.
(magigising si JEREMY)
JEREMY
Inabot na pala ng gabi ang pagtulog
ko.
DR. ANDRES (nagulantang)
Nars! Ang gamot na ay ipainom!
Bilisan mo na ang pagkilos!
ATTY. JOSE
Sa ngalan ng batas,
ang pagbigay ng amot ay itigil.
‘Di ba ito ang dahilan
kung bakit siya ay naiidlip?
DR. ANDRES
Hindi...ah...oo...
ngunit ito ay kinakailangan
para sa kanyang kapakanan!
ATTY. JOSE
Kalokohan, napakalaking kalokohan!
Umalis ka na nars at bilisan.
Dalhin mo ang gamot sa ‘yong
paglisan.
NARS
Masusunod ho.
(aalis ang dalawang NARS)
ATTY. JOSE
Duktor, ano nga ba ang dahilan
kaya pilit niyo kaming pinalilisan?
Mayro‘n ba kayong tinatago?
May ebidensya bang bago?
Sa akin ay iyong ibulong;
baka malaki ang itulong.
Ang kausapin si Jeremy lang ang
aming nais.
Sana‘y ito ay hindi ninyo ipagkait.
DR. ANDRES
Kung may lihim ako ang iyong iniisip,
lubha ho kayong nagkakamali.
Ang dahilan ng pagpapatagal ng idlip
ay para lang sa kapakanan ng
pasyente.
ATTY. JOSE
Kung gayon, kakausapin na namin si
Jeremy.
JEREMY
Anong kailangan ninyo sa akin?
Bakit kailangan ako kausapin?
ATTY. JOSE
Hindi ako magpapaliguy-ligoy pa.
Bakit mo pinatay ang magkakapatid na
sina
Victor, Vendela at Virgie Villanueva?
JEREMY (lubhang nagulat)
Sabi niyong ako ang pumaslang sa
kanila?
‘Di hamak na lubha kayong
nagkakamali!
Ang pagpatay ‘di ako ang may gawa!
Sa ginawang krimen ay isa lang akong
saksi!
DENNIS
Isang saksi? Huwag kayong magloko!
Ang bakas ng daliri sa damit ng
biktima,
aming natuklasang ito ay iyo!
Huwag nang magsinungaling pa!
120
JEREMY
Ito ay dahil aking tinangka
ang pagsagip sa mga biktima.
Huwag ako ang tawaging masama
dahil kilala ko ang tunay na may sala!
DR. ANDRES
Kasinungalingan!
Huwag siyang paniwalaan!
ATTY. JOSE
Ang katotohanan ay ilahad mo na.
Sino ay nakita mong may sala?
JEREMY
Nakalulungkot isipin, ngunit tunay.
Ang pangyayaring ito‘y ‗di ko inasa-
han.
Kung ayaw niyang umamin, puwes,
(maglalakad patalikod si DR. ANDRES)
ako ang aamin: ang kriminal ay si Dr.
Andres!
(may mabubunggong mesa si DR.
ANDRES at may mahuhulog na
duguang kutsilyo at guwantes)
ATTY. JOSE (uunahan si DR. ANDRES
sa pagpulot ng nahulog na kutsilyo at
guwantes)
Imposible! Imposible!
Ang ibinunyag ay totoong terible!
Hindi ba‘t siya‘y baliw?
Ang pag-amin niya‘y ‗di magiliw!
DR. ANDRES
Oo! Aaminin ko na!
Ako ang may sala!
Ako ang pumatay sa magkakapatid na
Villanueva!
Ngunit lubha kong pinagsisisihan
ang ginawa kong katangahan!
Lahat ito‘y bunga ng aking kalibugan
dahil si Vendela ay aking natipuhan.
‗Pag siya‘y nagpapatingin sa ospital,
siya‘y lagi kong minamasadan.
Pero ang tanggapin ang katotohanang
hindi kami puwede, ako‘y nahirapan.
Ako‘y malungkot na matanda
habang siya‘y isang mutya.
Pag-asa ko sa kanya‘y wala.
Ginusto ko na siyang mahawakan.
Ginusto ko na siyang halikan.
Kaya isang gabing pumunta siya sa
ospital,
daahan-dahan at tahimik kong
sinundan
ang bawat isa sa kanyang mga
hakbang.
Sa eskinita sa tabi ng ospital
siya‘y aking naabutan at dinala.
Sa wakas ay akin na siya para
matuklasan.
Ngunit ang mga kapatid niya ay
nariyan;
nakita ang aking kabalbalan.
Nilabas ko ang sa kutsilyo sa bulsa
at pinatay ko ang bawat isa.
Sa krimen ay walang bakas na naiwan
dahil may guwantes noon ang aking
kamay.
Nakita ni Jeremy ang lahat sa pagdaan
niya sa eskinita.
Natakot ako at binugbog ko siya.
Sinabi ko na lang na siya‘y baliw kaya
siya nakaratay.
Ang katotohanan ay siya ang may
alam
kaya pilit ko siyang minamanmanan.
Ngunit ngayon labas na ang
katotohanan.
Lantad na ang aking katangahan.
(aagawin ang kutsilyo mula kay ATTY.
JOSE)
Sa inyong lahat, isang pamamaalam.
Habambuhay na akong matandaan
bilang isang hangal na kriminal.
‘Yun na ang aking parusa
sa aking katangahang ginawa.
Muli, ako‘y nagpapaalam.
(sasaksakin ni DR. ANDRES ang
kanyang sarili)
(papasok sina VICTOR, VENDELA at
VIRGIE)
VICTOR, VENDELA, VIRGIE
Hustisya! Hustisya! aming sigaw.
Kaming mga iniwan sa malamig na
lansangan,
kami ay narinig, kami ay natanaw.
Pag-asa sa hustisya‘y tunay na ikaw.
-WAKAS-
121
Pagsasadula kay Plato matapos maghugas kamay
(Proyekto sa klaseng Relihiyon)

―SALÀ‖
ni AJ Santos

Yung mga Hudyong ‗yan, masyado na sila! Mga peste!! Kund‘i dahil
mahaba ang pasensya ko, naipako ko na sa krus ang bawat isa ng mga ‗yun!
Palayain ko raw dapat ang isa sa mga kriminal nila tuwing Paskwa ng nga bu-
wisit na ‗yan.

Tapos ngayon, palibahasa‘y hindi sila makabitay ng kung sinu-sino,

ako pa ang ginawa nilang berdugo!! Mga lintik!! Noong kinausap ko yung pina-
papatay nila, yung nazarenong iyon, wala namang masama sa mga pananalita
niya. Ang tanong ko pati ay kung isa siyang hari, at sagot ba naman niya‘y ako
raw ang may sabi at ang kaharian daw niya ay wala sa mundong ito!

Aba! Mautak din pala ang iilan sa mga hudyo na ‗yan! Sabi naman ng
mga saserdoteng baliw na mag- aalsa raw siya laban sa Dakilang Roma, at iyan
daw ay kung bakit dapat siyang ipako sa krus. Maya-maya naman, tinanong ko
sa madlang nakatipon kung ano ang gagawin ko sa ―hari‖ nila. ―Ipako siya!‖ sabi
ng mga baliw. Tinanong ko kung bakit. Wala pati siyang kasalanan, sabi ko pati.
―Palayain si Barabas!‖ at ipako raw sa krus ang hiling ng mga sira.

Marahil na binayaran ang madla ng mga hinayupak na sarsedoteng ali

-alila ni Caiphas! Ni si Herod Antipas, makapagpasya, ako pa? At ang asawa ko
pati, nagkabangungot nang dahil sa lalaking ipinabibitay nila at dapat wala raw
akong kinalaman sa kaniya ang hiling nitong asawa ko.

Ginawa ko na lamang ang taning magagawa ko. Subalit, tandaan ng

mga ‗yon, wala sa aking mga katawan ang bahid ng dugo nung Galileo, at
pananagutan nila ang buhay niya!

Wala akong kinalaman diyan!

122
123
ARALING PANLIPUNAN: LIVE MTV –IKATLONG TAON
(Nanalo ng Unang Gantimpala)

―Folio‖
ni Cocoy Vargas at Guelan Luarca

Marami nang kuwentong babasahin

Nakalimbag sa dyaryo‘t magasin
Mga kuwentong ating aalahanin
Nangyari no‘ng tayo ay sumpungin

Nakaupo dati ay pinapatay

Deliryo‘t nakitang duguan ang kamay
Kuwentong pagnakaw ng pamunuan
Ganoon din ang kinahinatnan
(Koro)

KORO
Kuwento natin ng pagguho ng mundo
Nasulat na ‗to‘t nabasa sa libro
Kuwento natin nang muling pagbabago
Napanood na‘t nahimok na ‗ko

Kuwento na naman ng pagmamahalan

Ligayang nakamit ay panandalian
Hilaw na pag-ibig bunga ng hidwaan
Kapalaran nila‘y kasawian

Magkahawak silang nagpakamatay

Pagkawala, bayan ay nakiramay
Pag-ibig na ‗ngarap na masambit sana
―Mabuti ang lahat na mabuting nagwakas‖
(Koro)

BRIDGE
Bawat araw ay nakalimbag sa pahinang salamin
Dabulbol ng tinta
Ito ang makabagong shakespeareanong panoorin
(Koro)

124
ARALING PANLIPUNAN: LIVE MTV –IKATLONG TAON

―Alay sa Mga Martir‖

ni Mark Alcantara, Matthew Manlongat at Jed Zapata

Sa tuwing papatak ang ulang dahan-dahan

Sa tuwing uusbong ang bagong liwanag sa kalangitan
Bayani ng nakaraan at kasalukuyan
Parehong martir at may pinaniniwalaan.

Halamang nangangailanan ng alalay

Kanino ba natin iaalay?
Tutubo ito, kung ating diligan
Ng dugo, pawis at pasan.

Sisikat din ang araw at lilipas din ang panahon

Buhay ng mga nagpasakit, muling babangon
Dahil lahat ng pangarap ay kayang abutin
Basta lamang pag-asa at kabutihan ang kanyang mithiin.

Kahit ilang pagpugot at paglatigo,

Paso, hapdi, pawis at isanlibong kamao
Sa ilalim ng kalangitang dugo
Ang matamis na kalis ng ligaya‘y matatamo.

Sa koliseong hardin na nagbibigay papuri sa Romanong si Nero

Sa ilalim ng buwan, mga anak ng Diyos natutulog nang mahimbing
Habang sila‘y nasa ibang panig, pinipilit huwag magdabog.
Iniwan ang lahat, para sa mga minamahal na nagdurusa.

Panghabang panahon
Pagbabago sa mundong nalason
Sawimpalad, isa ka ng biniyayaan
Huwag bibitaw, naibago mo na ang bayan.

125
 MGA AWITIN MULA SA ALBUM
NG MBOYS‘09
‖Galak‖
ni Jed Zapata
Bakit kaya ganoon?
Kapag may gusting aminin,
Ang hirap bigyang tuon?
Hindi madaling sabihin
Walang lakas ng loob
Walang alam sa dapat na gawin
Basta‘t tumitibok
Ang puso kong may takot
KORO:
Ika‘y lagging nasa isip
Ako‘y hirap na hirap,
Hindi nga minsan makatulog
Ewan ko ba kung dahil sa galak.
Ano‘ng aking gagawin
Para lang mapalagay
Ang damdamin kong itong
Iyo nang natangay?
Itong panghihinayang
Isa lamang ang pinatutunguan
Hinanakit sa aking damdamin
Bakit nga ba ako nasasaktan?
(KORO)
hindi maintindihan,
itoong aking nararamdaman,
ang gusto ko lang naman,
damdamin ko‘y iyong
mapakinggan
(KORO)
126
‖Bitaw‖
ni Fidel Ala, Kevin Lim, at Michael Wala na bang magagawa?
Shimamoto
Nakatayo sa kanto na parang
gago
walang ginawa kundi
manigarilyo
Ng damo…
Pagkain ng kabayo
Isang araw sa tabing daan,
May isang lalaking puimunta sa
Aking harapan
May inabot isang supot
Kulay puti, para bang abo
Pero ano ang gagawin?
Mahpapahulog sa tiyak na lagim? Mga kabataan, gumising lahat
Pero pagdating ng gabi,
‗Di natakasan ang tuksong sakim. Heto ako, sinasabi sa inyo
KORO:
O bitaw, o bitaw
Ako ba‘y naloloko?
Kanino ba sasaklolo?
O ba‘t nag-iisa?
Lahat ba;y nawawala?
Nasaan na ako?
Bakit nalilito?
Sa dilim nag-iisa.
Sa driga‘y ‗di nagsawa
Wala na bang magagawa?
KORO 2:
O bitaw, O bitaw
O bitaw, O bitaw
(Huwag ka nang kakapit sa hindi
mo makita
Huwag kang babaling sa hindi
mo makita
Doon ka na lamang sa tunay na
mahalaga
Tigil na sa pagpunta sa landas na
alam mong kakain sa iyo)
Huwag k ana lang magdududa
Walang mapapala sa pagkapit sa
droga
Doon ka na lamang sa tunay na
saya
Kapit na lang sa iyong pamilya
(KORO)
Mayroon akong kaibigan
Ang pangalan niya‘y Juan
Lahat ay kanyang sinusubukan
Damo… pagkain ng kabayo
127
‖Susan‖ Sa Recto si Fael ay nakilala
Ni Brian Roxas ‗Di napigilan sarili nila
Gamit ang kotse, sila‘y
Mula sa mahirap na lumisan
pamilyang Upang mawala, kadalisayan
Walang trabaho, kanyang
maguang Mag-aral na upang umasenso
Hindi pinalad makapag-aral Sa pamilya ay lagging pum-
Pagkain sa hapag, kanyang westo
dasal Nang sa wakes, buhay kay
ginhawa
‗sang araw s‘ya‘y galling sa Ay dahil sa tiyaga sa pagbasa
simbahan
may nagpakilala, Olan ang (KORO)
ngalan
buhay n kay ganda, nais niya Tulay:
tiniis lahat para sa kanya Tigilan na itong aking
pagsamo‘para respeto‘y
KORO: makamit ko
Susan! ‗wag kang Pagmamahal lamang ang
pagpariwara aking hangad,
‗Wag kang mahulog sa isang Mga salitang kanyang
sumpa binungad
Susan! Ayusin mo ang buhay
mo (KORO)

128
‖Pakiusap‖ Paano ba makikinig sa kanila
ni Mike Shimamoto gayong
Bato ang aking isip at puso.
Daming beses na nagtataka Na para bang ang bawat letra
ako, na
Kung sino ba ang aking Isambit ng ‗yong bibig ay
pakikinggan. nang-iinsulto
Daming boses na nagsasalita, Kahit na sawa na sa ganito,
Ngunit ayaw pakinggan ng ‗di maiwasang umiral ang
utak ko. tigas ng ulo ko
―‘Di alam kung sino ang kaya naman, parang awa niyo
susundin, na,
ang daming tao na ayaw tulungan niyong buksan ko
magpatalo. ang isip ko
Kaya‘t heto at nalilito, ‗di alam
ang (KORO 2x)
Susunod na gagawin ko.‖
walang makapagdedesisyon
KORO: para sa iyo kundi ikaw
Oh, buksan mo ang iyong pero kailangan mo ring
isipan. pakinggan ang mga sabi ng
Oh, buksan mo ang iyong tao
isipan. kunin mo nag mga tama at
itapon ang mga masama
at sa huli ng lahat sundin mo
ang iyong puso

129
TUNGKOL SA PABALAT
Iginuhit ni Mark Alcantara

…May kaayusan sa kaguluhan…

―Isinusuka‖ ng pabalat ang mga kongkreto, pisikal, at

simbolikong representasyon ng kamalayan ng mga
manunulat na tampok sa librong ito. Kung naging mga
larawan ang mga taludtod sa mga tulang nakalimbag dito,
ang mga hugis at kalat-kalat na imaheng iginuhit ng
sinapiang mga kamay ni Mark Alcantara na ang pipiliin nitong
wangis at porma.

130
Ang mga eMboys sa likod ng pag- -PAGLULUNSAD-
gawa, pagpapalimbag at paglulunsad
ng aklat na ito upang masaMbit namin Direktor at Puno ng Daloy
ang gusto namin... PINUNO: Toma Cayabyab
KASAPI: Tata Babaran
Tagapamahala ng Proyekto ng Klase
Ian Agatep Mga Tagadisenyo ng Set, Suot at Gamit
PINUNO: Cocoy Vargas
MGA KASAPI:Abbey Bautista
-AKLAT- Kevin Chu
Wowee Sanchez
Mga Patnugot AJ Santos

PINUNO: Akeem Aquino

MGA KASAPI: Ian Agatep Mga Bumigkas ng Tula
Fidel Ala PINUNO: Jim Nemeño
Mark Alcantara MGA KASAPI: Robin Anupol
Guelan Luarca Sky Abundo
Jian Yumol Calvin Cellona
Aaron Cruz
JP Dayao
Mga Tagalatag Louis De Jesus
PINUNO: Mark Alcantara JP Pareja
MGA KASAPI: Ian Agatep Brian Roxas
Mike Shimamoto
John Tantoco
Mga Kumuha ng Larawan sa Aklat Neil Torio
Ian Agatep
Mark Alcantara
Jorem Domingo Pagpapatalastas ng Proyekto
PINUNO: Chuck Tibayan
MGA KASAPI: Bien Dilla
Mga Nagdisenyo ng: Robin Anupol
Mike Tamayo
Pabalat: Mark Alcantara DJ Villeza
Nagkulay sa Pabalat: Cocoy Vargas
Pambungad na Pahina: Robin Anupol
Mga Yugto: Jorem Domingo Tagasalubog at Tagabenta
PINUNO: Regil Badilles
MGA KASAPI: Owen Chua
Opisyal sa Pagpapalimbag Kevin Lim
Joshua Imperial Matthew Manlongat

Lokasyon ng Paglulunsad ng Aklat: Mga Opisyal sa Lakarin

The Music School of Ryan Cayabyab, PINUNO: Edgar Magturo
Lower Level, Park Avenue, MGA KASAPI: Dolf Constantino
Robinsons Galleria, Ortigas Ave, Pasig Zack Curley
City Pietro Lazatin
Mike Victorio
Sa ika-31 ng Marso, Taong 2008 Jed Zapata
ika-3 hanggang ika-6 ng hapon
Gumawa ng Paskil
Robin Anupol

131
132