BL 458

Web Programlama dersi

Yrd. Do. Dr. Murat YELYURT

myesilyurt@turgutozal.edu.tr

 ANA KAYNAK :
ASP .NET Web Developer's GuideLee, Wei Meng Ortiz,
Jonothon Garrett, Chris Syngress Publishing,
ISBN:9781928994510
C# ile ASP.NET 4.0, Zafer Demirkol, Kodlab Yaynlar,
ISBN:9786054205011

Bu dersten gemek iin :

dev/Proje/Sunum

% 20

Ksa Snav (Quiz)

% 10

Ara Snav

% 30

Yaryl Sonu Snav

% 40

INTERNET PROGRAMCILII:
Internet programclnda bir istemci sunucu kavram karmza kmaktadr..

Sunucu (Server)
Sunucu

nternet
stemci (Client)

stemci

stemci

INTERNET PROGRAMCILII:
Internet programclnda bir istemci sunucu kavram karmza kmaktadr..

INTERNET PROGRAMCILII:
nternet dnyas sunucu - istemci mimarisine gre alr.
Buna gre web sitelerini barndran bilgisayarlara sunuculara (WEB SERVER),
sunuculardan web sitelerini isteyen bilgisayarlara ise istemci ad verilir.
Bu anlamda web sitelerini de ikiye ayrabiliriz:

1. Statik siteler
2. Dinamik siteler.
Statik siteler HTML ile yaplan ve kullanc ile etkileime girmeyen kullancya
sadece ierik sunulan, kullancnn ierie mdahale edemedii sitelerdir.
Dinamik siteler ise kullancya ierik sunulduunda etkileime geebildii sitelerdir
rn: Yorum yazar, oy kullanr, ierik ekler, arama yapar, vs.

INTERNET PROGRAMCILII:
nternet Programclnda kullanlan Diller:

1. eitli markup (HTML, CSS, XHTML, XML) diller : Yani bir

yorumlaycya ihtiya duyan iaret dilleri demektir.
2. Scripting (PHP, ASP, JavaScript, Perl gibi) diller: Hazr kod paralardr.
3. Web Programlar iin nemli bir sunucuda kullanlan diller:
(PHP/C#/ASP.NET veya Servlets/JSP/JSF/Java/JEE) kullanlr.
4. Veri taban dilleri: SQL, ODBC, ADO.NET veya JDBC.
5.Zengin ierikli internet uygulamalar gelitirmek iin kullanlan diller: Ajax,
Flash vs..

INTERNET PROGRAMCILII:
WEB SUNUCU:

HTML, ASP.Net, JSP gibi dinamik veya statik sayfalar HTTP

protokol zerinden sunan sunucudur.
IIS (Internet Information Services):
Windows iletim sisteminin web sunucusu (windows server kurulu bir
bilgisayarn web servis hizmetini sunan sunucusu) bileenidir. Web
uygulamalarnn barndrlp sunulmas iin bu uygulamann olmas
gereklidir. (IIS ile ISS farkldr !).
stemci sunucudan bir istekte bulunduunda bunu IIS sayesinde
yapacaktr.

INTERNET PROGRAMCILII:
IIS (Internet Information Services):

lk olarak Windows NT (1993 ylnda km 32 bitlik multi tasking bir sunucu

mimarisi olarak kmtr.. Kiisel bilgisayarlar iin olan Windows iletim
sistemlerinden ayrdr.) ile birlikte kmtr ve IIS 1.0 olarak adlandrlmtr.
Daha sonra Windows NT ile birlikte IIS 4.0 srmne kadar gncellenmitir.
Windows 2000 ile IIS 5.0
Windows XP ile IIS 5.1
Windows Server 2003 ile IIS 6.0 ile yenilenmitir ki asl atlm burada
yapmtr. 64 bit mimariye gei olmutur ve ilk defa Ipv6y desteklemektedir.

INTERNET PROGRAMCILII:
IIS (Internet Information Services):

Windows Server 2008 ile birlikte tamamen yeniden yazlan IIS 7.0 gelmitir ve
gvenlik en nemli e olmutur.
Failed Request Tracing (isteklerdeki hata izlenmesi)
Windows 7 ve Windows Server 2008 R2 ile birlikte gelen IIS 7.5 gelmitir.
(IPSec (IP security TCP/IP protokolnn gvenliini salamak iin kullanlr
kimlik dorulama ve veri ak her IP paket ifrelemesi)
ve Requesting Filtering isteklerin filtrelenmesi zellii)
Windows Server 2012 ile birlikte tamamen yeniden yazlan IIS 8.0 gelmitir
SSL sertifika destei
ASP.NET 4.5 Destei
Windows Server 2012 R2 ve Windows 8.1 ile sunulan IIS 8.5 sunulmutur..

Windows 10 iin IIS ayar.

INTERNET PROGRAMCILII:
.NET yaps:

Yazlan bir program iin en byk sorun yazlan programn her iletim
sistemi ve konfigrasyonunda kullanlamamasdr.
Bunun iin .NET yaps en iyi zm sunan platformdur.
Birok dil seenei tarafndan desteklenir.
Bu nedenle aslnda ASP.Net bir programlama dili deil ASP dili zerine
bina edilmi bir .NET platformudur.
ASP:NET ile birlikte birok dil kullanlabilmektedir.

INTERNET PROGRAMCILII:

.NET yaps:

.NET Application

.NET Framework

Operating System + Hardware

.Net Frameworkn Yaps

Javadan nce, gelitirilen yazlmlar direkt olarak makine koduna evrilirdi. Java
ile program kodu nce byte codea evrilir. JVM (Java virtual machine) bu
kodu iletim sisteminin istedii koda evirir. .Net iinde alma mant
benzerdir .NET kodu ilk nce IL ye (Intermediate Language-Ara dil-veya
MSIL) derler, bu IL kodu altrlmak istendiinde CLR, JIT derleyicilerini
kullanarak kodu makine diline evirir.
Basic

C++

C#
MSIL

Derleyici

Makine Dili

J#

 .Net Frameworkn Yaps ile bir C# kodunun altrlmas

C#
MSIL
CLR

Makine Dili
..NET

LE KODU DERLEME VE
ALITIRMA

 MSIL (Microsoft Intermediate Language)

Normalde bir program derlendiinde dorudan makine koduna evrilirken,
.NET uyumlu bir dil ile derleme yapldnda program kodu makine
koduna deil de MSIL (Microsoft Intermediate Language)'e evrilir.
MSIL ilemciden bamsz komut setinden olumaktadr. Bu komut seti
ierisinde nesnelerin yklenmesi, depolanmas ve balatlmas salayan
komutlarn yan sra ayn zamanda nesneler zerinde metot armn salayan
komutlar da yer almaktadr. .NET Framework ile yazlm bir kaynak kodun
derlenmesi sonucu MSIL kodu olumaktadr. MSIL, NET dilleri arasnda bir
btnleme salamaktadr. MSIL kodun altrlmasndan nce var olan MSIL
kodu, doal makine koduna (native code) dntrlmektedir. Burada
interpretation dediimiz yorumlama ilemi yaplmaz.

 CLR (Common Language Runtime):

Ortak Dil alma Platformu olarak da adlandrlan CLR, .NET altyapsnda
programlarn almasn kontrol eden ve iletim sistemi ile programmz arasnda
yer alan arabirimdir.
Eer platformdan bamsz bir ortam istiyorsak, ihtiya duyulan ey CLR dir,
Hangi platformda iseniz (Linux, Mac, Windows) CLR bu noktada devreye girer
ve. NET programlarn farkl platformlarda iletim sistemine gre altrr.

INTERNET PROGRAMCILII:
.NET Mimarisi

VB

VC++

VC#

JScript

Common Language Specification

Windows
Forms

ADO.NET: Data and XML

Base Class Library

Common Language Runtime

Visual Studio.NET

ASP.NET: Web Services

and Web Forms

.NET MMARS:
ASP.NET
Web forms
Ynetilebilir Kod (Manageable code (non spaghetti))
Mantksal rgl yaps (Logical evolution of ASP (compiled))
Gl web Form yaps (The power of Web Forms with a
demonstration)
Web Services
nternetin tayc gc olarak adlandrlr. (Programming the
Internet to leverage the "power at the edge of the cloud).

ADO.NET,
Veritaban (e.g., DataSets, Datareader)
Visual Studio.NET

ASP.NET MMARS:
ASP.NET Microsoft tarafndan gelitirilen bir teknolojidir.
ASP (Active Server Pages) Etkin Sunucu Sayfalar. anlamna gelir.
ASP.NET, klasik ASP'den ok daha stn zelliklere sahiptir.
ASP'de oluturulan dosyalarn uzants .asp iken, ASP.NET dosyalarnn
uzants .aspx'tir.
ASP.NET sayfalar oluturabilmek iin bir programlama dili bilmemiz
gerekiyor. Burada Microsoft'un bize salad kolaylk, herhangi bir
programlama dilini seme ansn bize vermesidir. Fakat en ok Visual
Basic ve CSharp(C#) dilleri kullanlr.
ASP.NET 1.0 versiyonu ile kt ve gnmze kadar 1.1, 2.0, 3.5, 4.0

versiyonlar yaynland. u anki en son ASP.NET versiyonu ise 4.5 dur.

ASP.NET MMARS:

Gelimi web uygulamalar oluturmak iin kullanlr.

:NET Framework zerinde uygulamalar gelitirilmesini salar.
Nesne tabanldr.

Dilden bamszdr. (.NET destekli diller kullanlabilir.)

Yapsnda bir ok hazr (class) yap ve kontrol barndrr.
Hzl ve yksek performans gerektiren uygulamalar iin kullanlrlar.

ASP.NET MMARS:

alma modeli olarak istemci ve sunucu alma modelini kullanr.

stemci tarafnda .aspx sayfalar bulunur .Bu sayfalar HTML ve KOD

ksm olarak 2 blmden oluur.
HTML ksmnda bildiimiz HTML bileenleri ve ASP.NET sunucu
kontrolleri bulunur.
KOD ksmnda .NET destekli bir dil ile yazlan ve sunucu taraf iin

gelitirilen blm yer alr. Kod ksmndaki uzantlar .aspx.cs olur (C#
iin)
Oluturulan her sayfa bir CLASS dr.

ASP.NET MMARS:
stemciden bir istek geldiinde IIS bu istei alr ve aspnet_Isapi.dll
dosyasna oradan da .NET Framework aktarr.
Bu istek sunucunun belleinde kaydedilir. stee gre C# kodu altrlr.
Ve HTML kt olarak tekrar IIS tarafndan istemciye gnderilir.

IIS

Aspnet_Isapi.dll

.NET Framework
(Common Language Runtime)
HTML

C#kodu alt

ASP.NET MMARS:
ASP dosyalarnn almas iin bilgisayarn C:/ srcsne
C://inetpub/wwwroot dizini olmas gerekir. Bylece bilgisayarmz Yerel bir
sunucu olarak almaktadr.
wwwroot dizinine direkt atmak istemiyorsanz bir klasr oluturulup
dosyalarnz buraya atabilirsiniz.
rnek : klasr ismi: myesilyurt
Taraycda altrmak iin; http://localhost/myesilyurt yazmak yeterlidir.
NEML !!: Eer veritabanndan veri ekilecekse wwwroot klasrne okuma
ve yazma izni vermeniz gerekiyor. Aksi takdirde hata verecektir.
zin vermek iin;
C://inetpub ve wwwroot klasrne sa tklayp Gvenlik sekmesinde IUSR
kullancsna TAM yetki verilir. Sa tkladnzda Gvenlik Sekmesi yok ise
letim sisteminiz desteklemiyor olabilir ya da, Aralar > Klasr seenekleri >
Basit dosya paylamn kullan seeneinin iaretini kaldrnz.

ASP.NET MMARS:
ASP.NET sayfalarnn grsel ksm HTML,CSS ve JAVASCRIPT olabilir.
Buna ek olarak asp veya asp.net kodlar da bu belgeye eklenebilir. ASP.NET
sayfalar bildirim satr ile balar. Bu bildirim @Page ile balar. Bu satra
Sayfa Direktifide denir.
<%@
Page Title="Home Page" Ana sayfa tarayc Bal
Language="C#" : Kullanlan Programlama dili
MasterPageFile="~/Site.Master" : Ana sayfa dosyas
AutoEventWireup="true" : varsaylan olaylara method aras balant kur
CodeBehind="Default.aspx.cs"
Kod sayfas
Inherits="WebApplication1._Default"
Uygulamamamzn Anasayfas
(altrlacak sayfa)
%>

ASP.NET MMARS:
ASP.NET sayfas ilk oluturulduunda runat="server" parametresi
yazldr.
<asp:Content runat="server" >
Bu parametre yanlzca form iin deil, sunucuda alacak tm kontrolleri
iin gereklidir. Yani kodlarn sunucuda almasn salar.
Bu arada tm sunucu kontrolleri <asp: ile balar ardndan kontroln tr
ve zellikleri gelir.
<asp:Content runat="server"
ID="FeaturedContent" ContentPlaceHolderID="FeaturedContent">
http://www.bilimsel.com.tr/04-04-ilk-asp-netprogramim/