H romoproteidi

Ivana Stojanovi
Jelena Bai

Hromoproteidi
Prema neproteinskoj komponenti svi
hromoproteidi se dele:
hemohromoproteide
flavoproteide
metalproteidi

Hemohromoproteidi
hemoglobin
mioglobin
citohromi (prenosioci
elektrona)
citohromi P450
hemin enzimi

Flavoproteidi
flavin dehidrogenaze
citohrom P450
reduktaza (FAD I FMN)
adrenodoksin
reduktaza (FAD)
azot monoksid sintaza
(FAD I FMN)

Metalproteidi
Proteini koji sadre metalni katjon:
proteini koji vezuju Fe (feritin, transferin)
proteini koji vezuju Cu (ceruloplazmin)
proteini koji vezuju Co (kobalamin)
kalcijum-vezujui proteini (osteokalcin)
seleno protein (glutation peroksidaza)

Citohromi P450
Grupa hemohromoproteida
Pik apsorpcije na 450 nm u redukovanom
stanju i u kompleksu sa CO
RH + O2 + NADPH + H+ ROH + H2O +
NADP+
Monookigenacija (1 atom kiseonika se
ugrauje u supstrat, a drugi pretvara u H2O)

Citohromi P450
mikrozomalni sistem citohroma P450 za transport
elektrona
citohrom P450 reduktaza donor elektrona sa NADPH
citohrom b5 reduktaza - donor elektrona

mitohondrijalni sistem za prenos elektrona

NADPH-adrenodoksin reduktaza donor elektrona u
mitohondrijama
deluje uz pomo malog proteina - adrenodoksina

Citohromi P450
Efekti sistema citohroma P450:
- inaktivacija i aktivacija ksenobiotika
- konverzija u rastvorljive molekule
- stvaranje steroidnih hormona i oksidacija
eikosanoida
- metabolizam masnih kiselina

Citohromi P450 (mikrozomi)

Citohrom P450 reduktaza je

uronjena u membranu
EPR-a
Citohrom P450

Citohromi P450 (mitohondrije)

Adrenorodoksin reduktaza i
adrenorodoksin su sa
spoljanje strane unutranje
membrane mitohondrija

Citohromi

- u respiratornom lancu mitohondrija

- sadre hem
- citohromi a, b i c

Citohromi

Azot monoksid sintaza (NOS)

sadri FAD, FMN i hem

sinteza NO iz L-arginina
tri izoforme nNOS, i NOS, eNOS
nNOS i eNOS kalcijum-kalmodulin zavisne

Mioglobin
hemohromoprotein
u miiima
rezervoar O2 u miiima
i srcu
oslobaa O2 pri niskom parcijalnom
pritisku O2

Struktura mioglobina
Globinski lanac od 154
amino kiseline

specifina lokalizacija
polarnih i nepolarnih AK
nepolarne AK su u
unutranjosti
hidrofobni dep
u hidrofobnom depu - hem

Hemoglobin
koljka sa
debelim zidovima
i centralnom
upljinom

Hem
Hem = kompleks porfirina i fero oblika Fe
(feroprotoporfirin IX)
Protoporfirin IX
(tetrametil, divinil, dipropil porfirin)
Fe vezano za pirole
Fe ima 5 ili 6 veza

Hem
veze postavljene normalno na ravan
porfirinskog prstena
jedna na raspolaganju
za vezivanje O2
druga korodinativna
veza sa ostatkom Hys
u lancu globina

Globin - struktura

Specifina belanevina

4 peptidna lanca, po 2 identina (HBA1= 2 2 )

lanac 141 AK

, , lanac 146 AK

lanci 7 heliksa, a
lanci 8 (A,B.C,D,E,F,G,H)

izmeu spirala-nespiralizovani delovi

(na primer-EF)

za svaki lanac se vezuje po

1 hem

Globin - struktura
Presavijanjem peptidnih lanaca formiraju se
depovi ili nie.
U dep izmeu spirala E i F smeta se hem.
Dep je okruen nepolarnim AK.

Hemoglobin-struktura

Organizacija globinskih gena

Sinteza globinskih lanaca

u toku gestacije i nakon rodjenja

Hemoglobin A1
95-98% u krvi odraslih
2 i 2 lanca
Sinteza poinje u poslednjih
6 nedelja
Za 6-12 meseci po rodjenju
dostie koncentraciju kod
odraslih

Hemoglobin A2
do 4% u krvi odraslih
2 i 2 lanca
kod novoroene dece 0,2%
kod hematolokih oboljenja (-talasemija) se
poveava njegova koncentracija.
sniena koncentracija kod -talasemije i Hb Lepore.

Fetalni hemoglobin
2 i 2 lanca
do 1% u krvi odraslih
fetalni hemoglobin G i A
HbF G (136glicin) HbF A (136alanin)
na roenju odnos 3:1
kod odraslih 2:3

Fetalni hemoglobin
starost

% HbF

II m. IU razvoja

90

na poroaju

70-90

kraj I meseca

50-70

kraj II meseca

25-60

kraj III meseca

10-30

I godina

II godina

1,8

III godina

odrasli

0,4

Fetalni hemoglobin
ima vei afinitet
za O2
slabo vezuje 2,3DFG
vei afinitet za O2
olakava laki
transfer O2 iz
cirkulacije majke
u Er fetusa

Embrionalni hemoglobini
Gower I (2 i 2)
Gower II (2 i 2)
Portland (2 i 2) male koliine zaostaju
tokom celog fetalnog ivota

Uloga hemoglobina
Transport
O2 od plua
do tkiva
Transport
CO2 od tkiva
do plua
Regulacija
acido-bazne
ravnotee

Vezivanje O2 za hemoglobin
fero atom 5 ili 6 veza
4 veze za N pirola
5-ta veza za Hys
6-ta veza za O2
vezivanje oksigenacijom
jedan molekul Hg - 4 molekula O2

Vezivanje O2 za hemoglobin
subjedinice Hb-a kooperiraju u vezivanju O2
vezivanje O2 na jednom hemu poveava afinitet
preostalih hem grupa u ostom molekulu Hb
hem-hem interakcija

afinitet Hb-a za poslednji

O2 je 300 puta vei od
vezivanja prvog O2

Vezivanje O2 za
hemoglobin
Transport O2 pomou Hb omoguen je razlikama u
pO2 u kapilarima plunih alveola i kapilarima tkiva.
Pluni kapilari- visok pO2 dovodi do stvaranja HbO2
(oksihemoglobin)- oksigenacija
Tkivni kapilari- nizak pO2 dovori do otputanja O2 i
HbO2 prelazi u deoksihemoglobin (Hb)- deoksigenacija
Zasienje Hb kiseonikom u arterijskoj krvi je oko 97%,
u venskoj oko 70%

Pad koncentacije HbO2-hipoksemija, za posledicu

ima hipoksiju

Kriva zasienja hemoglobina

Kriva zasienja hemoglobina

Faktori:
pCO2
pH
Koncentracija
2,3-DFG

Uticaj pH
T (taut, tense)
konformacija
ne vezuje kiseonik O2
R (relaxed)
konformacija
vezuje O2
Vezivanjem H+ jona
za Hb, dolazi do
otputanja O2 sa R
forme

Uticaj CO2
Vezivanje CO2 stabilie
T formu
Jaka fizioloka
povezanost pCO2 i
afiniteta za kiseonik

Poveana koncentracija CO2 sniava afinitet Hb prema O2 !

Stvaranje 2,3-DFG
glukoze

glicerinaldehid-3-fosfat

glicerinaldehid-3-fosfat
dehidrogenaza

1,3-difosfoglicerat

2,3-difosfoglicerat
mutaza

2,3-difosfo-glicerat
fosfoglicerat
kinaza
2,3-difosfoglicerat
fosfataza

3-fosfoglicerat

piruvat

Vezivanje 2,3-DFG
vezuje se za
dezoksihemoglobin
vezivanje u depu
izmeu 2 lanca
(jonske veze)
negativan
alosterijski
modulator
stabilizuje T
konformaciju

Transport CO2 i puferska

uloga Hb

TKIVA

80% CO2 se u RBC pretvara u bikarbonate

20% CO2 vezuje za globinske lance Hb=HbCO2 (karbaminohemoglobin)

Transport CO2 i puferska

uloga Hb

PLUA

Derivati hemoglobina
Derivati nastali vezivanjem endogenih i
egzogenih metabolita

karboksihemoglobin

sulfhemoglobin
methemoglobin

Karboksihemoglobin

Efekat ugljen monoksida

CO se vrsto, ali reverzibilno vezuje
stvara se karboksihemoglobin (HbCO)
afinitet Hb za CO je 200 puta vei nego za O 2
kada vee CO Hb onemogueno
je vezivanje O 2

Methemoglobin (metHb)
Protoporfirin IX + Fe3+=hemin
Hemin+globin=Methemoglobin
<5%Hb

Ne moe da vee O2
hipoksija i cijanoza

Methemoglobinemija
nasledna ili steena
enzimopatije ili hemoglobinopatije
nasledna deficit methemoglobin
reduktaze ili strukturne M varijante Hb
supstitucija His

Tyr

zamena proks. i dist. Hys

stabilizacija T oblika Hb

Methemoglobinemija
Klinike manifestacije zavise od
koncentracije methemoglobina:
metHb 10-20% - cijanoza
metHb 30-40% - glavobolja, oteano
disanje
metHb preko 70% - letalno

Hemihromi
nastavak oksidacije met-Hb
precipitiraju i grade Heinz-ova telaca
zelenkasta feri jedinjenja
hemihrom 1 reverzibilan
hemihrom 2 - ireverzibilno

Methemalbuminemija
Methemalbumin u krvnoj plazmi
Posledica intravaskularne hemolize
Hem se odvaja od globina, oksidie i vezuje
za albumine
Hematin za treu valencu Fe3+ vezana OH
grupa
Methemalbumin spoj hematina i albumina

Sulfhemoglobin
stabilno jedinjenje
veze sumpora (H2S) sa hemoglobinom
sulfhemoglobinemija se javlja kod
terapije lekovima kojin sadre sumor
ne vezuje O2, nastaje cijanoza
ne moe se razlikovati od metHb-emije

Glikozilisani hemoglobin
HbA1c
Stvara se celog ivota
Neenzimska glikacija beta lanca (glukoza + valin na N
kraju)
Reakcija je ireverzibilna
Normalna koncentracija do 7% ukupnog Hb
Marker dugorone metabolike kontrole diabetes
mellitusa

Hemoglobinopatije
Uroeni pormeaji strukture Hb, koji se manifestuju
promenama na nivou globinskih lanaca.
lanaca
Mogu biti posledica promena na strukturnim genima
(poremeaj strukture globinskih lanaca) - kvalitativne
ili poremeaja funkcije regularornih gena
(neadekvatna sinteza globinskih lanaca)
- kvantitativne

Kvalitativne
hemoglobinopatije
posledica mutacija u strukturnim genima
poremeaj primarne strukture peptida
zamena jedne amino-kiseline drugom - najee
nedostatak (delecija) Hb Gun Hill, Hb Tochigi
elongacija (adicija) Hb Constant Spring
rekombinacija (Hb Lepore)

Strukturne varijante Hb
Zamena samo jedne baze !
nastaje promena strukture Hb
HbS, HbC, HbD,
HbE, HbM...
(preko 500 patolokih Hb)

Kvalitativne
hemoglobinopatije
funkcionalne promene Hb
povean afinitet za O2 Hb Hiroshima
(poremeaj vezivanja 2,3-DFG)
bez klinikih manifestacija Hb Arab-HbO, Hb Los Angeles-HbD

Nestabilni hemoglobini
patoloki Hb precipitira u eritrocitima u vidu

Heinzovih telaaca.
precipitirani Hb se vezuje za elijsku
membranu i smanjuje duinu ivota eritrocita,
tj. ubrzava hemolizu te se javljaju simptomi i
znaci hemolitike anemije.

Patoloki hemoglobini praeni

m ethemoglobinemijom i
cijanozom
Postoji vie vrsta methemoglobinemija
zbog poremeaja u sintezi ili lanaca.
HbM Boston ( 2 58His Tyr 2 )
HbM Iwate ( 2 87 His Tyr 2 )
HbM Saskatoon ( 2 263 His Tyr )
HbM Milwaukee ( 2 267 Val Glu )
HbM Hyde Park ( 2 292His Tyr )
HbM sindromi se karakteriu plaviastobraon bojom krvi i prisustvom cijanoze.

Anemija srpastih elija

posledica strukturno abnormalnog Hb
jedno od najuestalijih genetskih obolenja
60 miliona nosilaca gena
100 000 novoroenih nosilaca
godinje

Srpasta anemija
recesivno oboljenje

mutacija na genu koji kodira

sintezu lanaca
mutantni gen S
rezultirajui hemoglobin HbS ( 2 S2)

Nasleivanje

Kod
heterozigota
nema klinikog
ispoljavanja
bolesti

Srpasta anemija mutacija

Normalna iRNK

GUG CAC CUG ACU CCU GAG GAG AAG

val his leu thr pro glu glu lys
1
2
3
4
5
6
7
8
Normalni protein
mutacija
(u DNK)
Mutantna iRNK

GUG CAC CUG ACU CCU GUG GAG AAG

val his leu thr pro val glu lys
1
2
3
4
5
6
7
8
Mutantni protein
Glutamat (glu), negativno naelektrisana aminokiselina, je zamenjena valinom (val), koji nije
naelektrisan.

Hemoglobin srpastih elija

Znaajna promena
strukture izazvana
jednom mutacijom

Eritrociti u srpastoj anemiji

Deoksigenacija SS eritrocita dovodi do intracelularne polimerizacije hemoglobina i promena u morfologiji
eritrocita.

OKSI OBLIK

DEOKSI OBLIK

Srpasta anemija
skraeni vek eritrocita
hemolitika anemija
mikrovaskularna okluzija
oteenje organa
acidoza

Distribucija srpaste
anemije

Srpasta anemija
majka
otac
novoroene
erka 7 god.

Kvantitativne hemoglobinopatije
-Talasemije Nasledna hemolitika oboljenja koja

rezultiraju anemijom (od srednje teke do

jako teke).

defekt smanjeno stvaranje odreene

vrste globinskih lanaca
poremeaj regulatornih gena
remeenje transkripcije

Talasemije
autozomalno recesivna oboljenja
100 000 homozigota roenih godinje
najee i - talasemije
retke - talasemije

Distribucija talasemija
Mediteran

Afrika
Zapadna i jugoistona Azija
Indija
Burma

2,5 15 %
Paralela sa malarijom !

Talasemije
jedan lanac nedostaje
ime po lancu koji
nedostaje
drugi u viku
intracelularne inkluzije
hemoliza
neefikasna eritropoeza
hipohromni eritrociti
anemija je hemolizna i
hipohromna

Klasifikacija
Terminologija
minor (kod heterozigota)
intermedia (srednje teka anemija)
major (kod homozigota)

Heterozigoti bez klinikih

manifestacija !

- talasemije
Poremeeno stvaranje beta globinskih lanaca
alfa lanci (delimino i )se sintetiu u viku i
formiraju agregate na membrani eritrocita
Ovi agregati oteuju membranu eritrocita i
dovode do hemolize

Poveana sinteza HbF (apsolutno) i HbA2

(relativno) !

- talasemije

Klasifikacija - talasemija

o - nema sinteze lanaca

+ - slaba sinteza lanaca

Klasifikacija - talasemija
Normalni Hb
Minor
Intermedia
Major

/
/ 0
/ +
0/ +
0/ 0

Kod major oblika 90% HbF izraena je

hipoksija, hepatosplenomegalija,
utica, deformiteti kostiju

Laboratorijski nalaz kodtalasemije

hemolitika i hipohromna anemija

snieni RBC,MCHC, MCV,Hb

poveanje gvoa i bilirubina u serumu
u razmazu veliki broj izmenjenih eritrocita
(ciljne elije, anulociti)
Elektroforeza Hb: snien HbA1 (kod homozigota je
odsutan), izrazit ili umereni (heterozigoti) porast
HbF, porast HbA2

- talasemije
naruena sinteza lanaca
smanjuje se sinteza HbA1, HbA2 i HbF
Hb Bart ( 4)-intrauterino i HbH ( 4)-postnatalno
HbH ima veliki afinitet za O2, ali ga ne predaje
tkivima
homozigoti i heterozigoti

Klasifikacija i
terminologija -talasemija
Normalni

Tihi nosilac

- /

Minor

-/-
--/

Hb H bolest

--/-

Barts hydrops fetusa

--/--

- talasemije
Hidrops fetusa najtei oblik bolesti
80% tetrameri - lanaca
visok afinitet za O2
generalizovani edemi kod fetusa
insuficijencija srca
rana smrt fetusa u gestaciji

- talasemije
HbH bolest

ozbiljna mikrocitna i hemolitika anemija

hepatosplenomegalija
zaostali rast
hronine infekcije

- talasemije

- talasemije
inhibicija sinteze i peptida
- talasemija (homozigoti) 100% HbF
Heterozigoti - HbF 5-15%, HbA1 i HbA2 snieni
HbF neravnomerno rasporeen u Er

Nasledno
prisustvopoveanog
HbF (HPFH)
benigno stanje
kontinuirana sinteza HbF
odnos G i A abnormalan
oblik talasemije

Dijagnostika
hemoglobinopatija
Hematoloke i biohemijske analize
KKS (RBC,MCV, MCH i MCHC), retikulociti
koncentracija Fe, bilirubina, LDH
periferni razmaz sa morfologijom eritrocita
elektroforeza hemoglobina
genetske analize

Sinteza hema

Sinteza hema
u svim elijama humanih tkiva
najintenzivnija u prekursorima
eritrocita i hepatocitima

5-6 g Hb / 24h

1 RBC ima 280 miliona

molekula Hb

svake sekunde razori se 3

miliona RBC

svake sekunde sintetie se

9x1014 molekula Hb

Sinteza hema

Regulacija sinteze hema

regulacija aktivnosti ALA-sintaze i ferohelataze
kontrola transporta metabolita iz citozola u
mitohondrije
ALA-sintaza alosterijski enzim (hem
retroinhibicija i uticaj na sintezu)-regulacija sinteze
hema u hepatocitima i kostnoj sri
Ferohelataza (hem sintaza) kljuna u regulaciji
sinteze hema u kostnoj sri

Regulacija sinteze hema

Koordinisana sinteza hema i globina

Hem:
inhibie aktivnost postojee -ALA sintaze
smanjuje transport -ALA sintaze iz citoplazme u
mitohondrije nakon sinteze enzima
suprimira stvaranje -ALA sintaze regulacijom genske
ekspresije
stimulie sintezu globina da bi se odrala niska
koncentracija slobodnog hema

Inhibicija sintaze i stimulacija sinteze globina su najvaniji

aspekti odranja ravnotee stvaranja hemoglobina.

Regulacija sinteze hema

Aktivnost ALA sintaze u jetri poveavaju alkohol,
barbiturati,steroidi.
Aktivnost (sintezu) ALA sintaze u kostnoj sri
stimuliu hipoksija i eritropoetin
Aktivatori ferohelataze su vitamin C, glutation i
cistein
Najsnaniji inhibitor ferohelataze je O2

Poremeaji sinteze hema

-Porfirije neaktivnost nekog od enzima sinteze hema
Cruelly ih je okarakterisao kao Vampirsku
bolest. Smatra se da je porfirija bila uzrok
smrti kralja Georga III.

mogu biti uzrokovane trovanjem olovom

(inhibicija ALA dehidrataze)

Nije vampirska bolest

Neki simptomi porfirija su naveli
ljude da prave asocijacije sa
legendama o vampirima:
osetljivost na sunevu svetlost
anemija

Porfirije su retka, ali zastraujua stanja: teka za

dijagnostikovanje i bez mogunosti izleenja !

Porfirije
Mogu biti uroene i steene
Prema lokalizaciji poremeaja mogu biti:
hepatine (defekt enzima u hepatocitima)
i
eritropoetske (defekt enzima u
eritroblastima)

Porfirije
Karakteriu se akumulacijom i poveanom
ekskrecijom porfirina (uroporfirin,koproporfirin,
protoporfirin)
Porfirini pokazuju crvenu fluorescenciju pod UV
zracima
Urin pri stajanju na vazduhu dobija tamno
crvenu boju

Porfirije
Porfirini su toksina jedinjenja
Simptomatologija:
Bol u abdomenu (lii na akutni abdomen)
Neuroloka simptomatologija
(polineuropatija, pareza, paraliza)
Fotosenzitivnost

Porfirije
Protoporfirin se eliminie putem ui
(stolicom)
Koproporfirinogen i koproporfirin urinom
ili putem ui
Uroporfirinogen i uroporfirin samo urinom

Mitochondria

Porfirije

GLICIN + sukcinil-KoA
ALA sintaza

-aminolevulinska kis. (ALA)

ALA dehidrataza

Porfirija zbog nedostatka

ALA-dehidrataze

PBG dezaminaza

Akutna intermitentna
porfirija

Uroporfirinogen III
kosintaza

Kongenitanalna eritropoetska
porfirija

Uroporfirinogen
dekarboksilaza

Porfirija
cutanea tarda

Koproporfirinogen
oksidaza

Herediatarna
koproporfirija

Protoporfirinogen
oksidaza

Porfirija
variegata

Ferohelataza

Eritropoetska
protoporfirija

Porfobilinogen (PBG)
Hidroksimetilbilan
Uroporpfirinogen III
Koprofirinogen III
Protoporfirinogen IX
Protoporfirin IX
Hem

Akutna intermitentna
hepatina porfirija
Deficit PBG dezaminaze i uroporfirinogen III
kosintaze
Smanjuje sinteza hema, izostaje inhibicija ALA
sintaze, stvaraju se vee koliine ALA i
PBG,koje se izluuju mokraom (bezbojni ali
na vazduhu oksidiu u crveno obojena
jedinjenja)
urin-ALA i PBG

Akutna intermitentna
hepatina porfirija
Bolest se karakterie:
tegobama od strane GIT -bol u
abdomenu,povraanje,opstipacija
neurolokom simptomatologijom (demijelinizacija,
degeneracija aksona)polineuropatije,pareza,paraliza
psihikim poremeajima
Provokatori napada-lekovi
(barbiturati,steroidi),alkohol, infekcije

Porfirije
Tip

Deficit enzima

Glavni simptomi

Laboratorijski testovi

Abdominalni bol
ALA i PBG u urinu
Neuropsihiatr. simp.

Akutna
intermitentna
porfirija

PBG dezaminaza

Kongenitalna
eritropoetska
porfirija

Uroporpfirinogen
kosintaza

Fotosenzitivnost
Hemoliza

Uroporfirin I u urinu

Porfirija cutanea
tarda

Uroporpfirinogen
dekarboksilaza

Fotosenzitivnost
Hirzutizam
Tamna preboj.koe

uroporfirin u urinu

Oksidaza

Fotosenzitivnost
ALA i PBG u napadu
Abdominalni bol
Neuropsihiatr. simp. koproporfirin u fecesu
protoporfirin u fecesu
Fotosenzitivnost
protoporfirin u stolici
Hemoliza

Porfirija variegata

Eritropoetska
protoporirija

Ferohelataza

Koproporfirin I u urinu

protoporfirin u ER

Katabolizam hema
(Sinteza unih
boja)

Ekstravaskularni put razgradnje

eritrocita
( jetra, kostna sr, slezina )

Fagocitoza & liza

Hemoglobin

Globin

Hem

Amino-kiseline
Pul amino-kiselina

Bilirubin

Fe2+
Ekskrecija

une boje
Bilirubin i biliverdin
Nalaze se u ui
Bilirubin-crvena boja
Biliverdin-zelena boja
Nastaju katabolizmom hema (hemoglobin,
miognobin, heminfermenti..)
Nemaju fizioloku ulogu u organizmu
Znaaj u dijagnostici hemolitike anemije i
bolesti hepatobilijarnog sistema

une boje
Sintetiu se u elijama monononuklearnofagocitnog sistema jetre, slezine i k.sri
Slezina-najvei procenat sinteze unih boja80-90% (hem iz Hb)
Jetra-hem iz citohroma i hemin fermenata
K.sr- hem iz prekursora eritrocita
Bilirubin iz jetre i k.sri (nehemoglobinski
hem)=antni bilirubin, rano markirajui
Bilirubin iz hemoglobinskog hema=kasni
(tardivni) bilirubin-(nakon
120 dana)
bilirubin-

Metabolizam
bilirubina
splenina faza
- sinteza bilirubina

Metabolizam bilirubina
eritrociti
krv

nekonjugovani bilirubin
vezan za albumine

preuzimanje bilirubina

jetra

konjugacija bilirubina
sa glukuronskom kis.

hepatina faza

-konjugacija sa
glukuronskom kisel.

t. crevo
konjugovani
bilirubin

bubreg
urobilin
(sterkobilin)

crevna faza

feces
urin

glavni put
sporedni put

Sinteza unih boja

Splenina faza

HEM

Bilirubin
Liposolubilan
Da bi se transportovao, mora se uiniti
hidrosolubilnim
To se postie vezivanjem za albumine (u
stanjima hiperbilirubinemije u sklopu beta
lipoproteina)
Zatitni efekat (u ovom obliku ne prolazi krvnomodanu barijeru)
Bilirubin je toksian za elije-remeti proces
oksidativne fosforilacije, inhibira sintezu ATP,
proteina...)

Transport bilirubina putem

krvi

u krvi se bilirubin vezuje za albumine indirektni

bilirubin (nekonjugovani, prehepatini)

Indirektna reakcija po Van den Bergu
u tom obliku se transportuje do jetre

Indirektni bilirubin
Bilirubin je anjon
Drugi anjoni (masne kiseline,lekovi,
une kiseline, kofein) konkuriu sa
bilirubinom za vezujua mesta na
molekulima albumina
Acidoza i hipoksija-odvajanje bilirubina iz
kompleksa sa albuminima
Efekti toksinosti bilirubina

Hepatina faza
Preuzimanje bilirubina (Y i Z proteini)
Konjugacija (aktivna glukuronska kiselina
-90% ili sulfati-FAFS)
Ekskrecija bilirubina

Hepatina faza
BILIRUBIN
UDP-glukuronska
kiselina
UDP

UDP-glukuronil
transferaza

BILIRUBIN
DIGLUKURONID
(DIREKTNI
KONJUGOVANI
HEPATINI)

delta-bilirubin
kompleks sa
albuminima

Hepatina faza
UDP glukuronil transferaza je
mikrozomalni enzim (EPR)
Neaktivna je u toku intrauterinog razvoja
Aktivnost se uspostavlja po rodjenju
Aktivatori ovog enzima su alkohol,
fenobarbiton, sedativi, insekticidi
Inhibitori metaboliti progesterona
(pregnandioli)

Crevna faza
BILIRUBIN
4H

MEZOBILIRUBIN
4H

UROBILINOGEN
4H

STERKOBILINOGEN

Putevi urobilinogena
15-20%
enterohepatina
cirkulacija
2-5% Sistemska
cirkulacija-bubreg
-urin(oksidacija u
urobilin)
Najvei deo u
debelom crevusterkobilinogen,
oksidacija u
sterkobilin

Urobilinogen i sterkobilinogen
Bezbojni
Njihovom oksidacijom nastaju urobilin (daje
boju mokrai) i sterkobilin (daje boju stolici)
Kod poremeaja metabolizma unih boja
dolazi do promena u boji mokrae i stolice

Urobilinogen i urobilin
Normalni sastojci mokrae
Do njihovog poveanog izluivanja urinom
dolazi kod:
Hemolize
Opstipacije
Bolesti jetre

Urobilinogen i urobilin
Do smanjenog izluivanja urinom dolazi
kod:

Holestaze
Redukovane bakterijske flore u crevima
Dijareje
Bubrene insuficijencije

Bilirubin u serumu
Normalna koncentracija ukupnog
bilirubina je 5-21mol/L
Nekonjugovani bilirubin 5-17 mol/L
Konjugovani bilirubin 0-4 mol/L

Hiperbilirubinemij
e

Hiperbilirubinemija
- Porast koncentracije bilirubina u serumu (iznad 25
mol/L)

-Mogu biti konjugovane ili nekonjugovane i meovite

Kliniki se manifestuju kao utica (icterus).
Pri koncentraciji iznad 25 mol/L-subikterus
Koncentracija iznad 34 mol/L-ikterus

Hiperbilirubinemije
Bilirubin se vezuje za elastina vlakna tkiva, pa
dolazi do ute prebojenosti beonjaa (subikterus),
a kasnije koe i vidljivih sluzokoa (ikterus)
utica se javlja nakon 3-4 dana od nastanka
hiperbilirubinemije i olstaje jo nekoliko dana
nakon normalizacije nivoa bilirubina u serumu
Kod prekomernog unoenja beta karotina javlja
se uta prebojenost koe, ali ne i beonjaa.

Bilirubinurija
Prisustvo bilirubina u mokrai
Patoloki nalaz
U mokrai moe da se nae samo konjugovani
bilirubin (hidrosolubilan)
Nekonjugovani bilirubin je u kompleksu sa
albuminima i ne prolazi kroz glomerule
Javlja se pri vrednostima konjugovanog
bilirubina u serumu iznad 34 mol/L
Odsustvo bilirubinurije uz uticu govori u prilog
nekonjugovane hiperbilirubinemije

utica (icterus)

NADPH

HEM

utica
O2
NADP+

Fe+3

BILIVERDIN
NADPH

PREHEPATINA
(HEMOLITIKA)

NADP+
BILIRUBIN
BILIRUBIN diglukuronid

HEPATINA
POSTHEPATINA

(OPSTRUKTIVNA)

Prehepatina utica
Nastaje zbog poveanog stvaranja
bilirubina usled ubrzane hemolize
Javlja se kod:

hemoglobinopatija
eritropoetske porfirije
deficita enzima u RBC (glukozo 6fostat dehidrogenaze)
perniciozne i megaloblastne anemije
Rh inkopatibilija
toksini
lekovi

Prehepatina utica
Porast koncentracije
ukupnog bilirubina, na
raun nekonjugovanog
Nema bilrubina u
mokrai
Porast koncentracije
urobilinogena u urinu

Hepatina utica
Nastaje zbog
poremeenog
preuzimanja,
konjugacije ili
ekskrecije bilirubina
Gilbert-ov i CrieglerNajjar-ov sindrom

Hepatina utica
Najee porast
koncentracije ukupnog
bilirubina, na raun
konjugovanog i
nekonjugovanog
(meovita
hiperbilirubinemija)
Bilrubin u mokrai
Porast koncentracije
urobilinogena u urinu

Posthepatina utica
Opstrukcija unih puteva
(kalkulus, tumori, karcinom
glave pankreasa)
Sindrom holestaze:
aholina (bela) stolica
mokraa tamno braon (boje
tamnog piva)
generalizovani svrab
steatoreja (deficit liposolubilnih
viamina)
Porast aktivnosti AF, -GT, 5-NT

Posthepatina utica
Porast koncentracije
ukupnog bilirubina, na
raun konjugovanog
Bilrubin u mokrai
Nema urobilinogena u
urinu

utica
Hemolitika anemija

Hepatitis

Holestaza

ubrzana
hemoliza

nekonjugovani bilirubin
nekonjugovani bilirubin
(u krvi)
(u krvi)
konjugovani bilirubin
(u krvi)

konjugovani bilirubin
(u krvi)

Klasifikacija hiperbilirubinemija
Preteno nekonjugovane hiperbilirubinemije
poveano stvaranje bilirubina
poremeaji preuzimanja bilirubina u hepatocite
poremeaji konjugovanja bilirubina

Preteno konjugovane hiperbilirubinemije

(>1/3 ukupmog bilirubina)
poremeaji izluivanja bilrubina
ekstrahepatina (opstruktivna) holestaza

Preteno nekonjugovane
hiperbilirubinemije
poveano stvaranje bilirubina
ubrzana hemoliza eritrocita
diseritropoeza
antna hiperbilirubinemija

poremeaji preuzimanja bilirubina

oteenje jetre hemijskim agensima
Gilbert-ov sindrom (neki sluajevi)
sepsa

Preteno nekonjugovane
hiperbilirubinemije
poremeaji konjugovanja bilirubina
toksini hepatit
virusni hepatit
ciroza
neonatalna utica
laktaciona utica
uroeni defekti (Gilbert-ov, Criegler-Najjar-ov i
Lucey-Driscoll-ov sindrom)

Preteno konjugovane
hiperbilirubinemije
poremeaji izluivanja bilirubina
intrahepatina holestaza
izazvana lekovima (halotan, hlorpromazin,

kontraceptivi)
oteenja izazvana alkoholom
virusni hepatit
bilijarna ciroza
hepatocelularni karcinom
metastaze u jetri
uroeni defekti (Dubin-Johnson-ov i Rotor-ov
sindrom)

Preteno konjugovane
hiperbilirubinemije
ekstrahepatina (opstruktivna) holestaza
kamenci u unim kanalima

karcinom glave pankreasa

priraslice
holangiti

Neonatalna (fizioloka) utica

nezrelost enzima ili transportnih proteina jetre
fizioloka utica novoroenadi (od II V dana)
nekonjugovana hiperbilirubinemija
bilirubin obino ne prelazi 100 mol/L
opasnost kernicterusa bilirubin > 340 mol/L
stanje se normalizuje za 7-10 dana
Hormoni titne lezde?

Fototerapija
bilirubin (liposolubilan)
-fotobilirubin
(hidrosolubilan)

Albumini
Fenobarbiton
Eksangvinotransfuzija

Laktaciona utica
Javlja se u prvim danima dojenja kod
novorodjene dece
Pregnandiol majinog mleka vri inhibiciju
UDP-glukuronil transferaze
Raste koncentracija
nekonjugovanog bilirubina
u serumu

Gilbert-ov sindrom
benigni poremeaj jetre, koji se nasleuje autozomalno
dominantno
blagi porast koncentracije nekonjugovanog bilirubina
nastaje zbog smanjene sposobnosti jetre da konjuguje
bilirubin (poremeaj transporta i/ili enzima)
blaga hiperbilirubinemija se moe pogreno protumaiti
kao znak hronine ili progresivne bolesti jetre (testovi
funkcije jetre uredni)
uta prebojenost koe (utica) tokom perioda poveanog
stresa ili gladovanja

Gilbert-ov sindrom
mukarci ee oboljevaju od ena
pojava u tinejderskom dobu, ranim 20-tim
ili ranim 30-tim

leenje fenobarbitonom koji stimulie

aktivost UDP glukuronil transferaze

Crigler-Najjar-ov sindrom
kompletno odsustvo ili znaajno smanjenje
konjugacije bilirubina
neaktivnost UDP-glukuronil ltransferaze
ozbiljna nekonjugovana hiperbilirubinemija na
roenju
opasnost kernicterusa
stanje je fatalno kod potpunog odsustva enzima

Crigler-Naijar-ov sindrom
Genetska lezija u egzonskoj sekvenci UGT1A1
Lezija rezultira alteracijom u amino kiselinskoj
sekvenci UDP-glikoziltransferase
Potpuna promena nukleotidne sekvence
rezultira potpuno drugaijom sekvencom amino-kiselina i
neaktivnou enzima

Moe doi samo do zamene jedne amino-kiseline

to dovodi do smanjenja aktivnosti enzima
promena aktivnosti enzima

Crigler-Naijar-ov sindrom
Tip I

potpuni nedostatak enzima

bilirubin > 350 mol/L
encefalopatija
smrtni ishod u I godini
ne reaguje na terapiju
fenobarbitonom

Tip II

aktivnost enzima <5%

bilirubin <350 mol/L
fenobarbitonski test pozitivan

Dubin-Johnson-ov i Rotor-ov sindrom

Dubin-Johnson-ov sindrom
hronina idiopatska utica
autozomalno recesivno oboljenje
nema ekskrecije konjugovanog bilirubina
konjugovana hiperbilirubinemija 50-250 umol/L
nema izluivanja bilirubina u u
biopsija hepatocita tamno-smei pigment

Rotor-ov sindrom
hronina konjugovana hiperbilirubinemija (benigna)
benigna
autozomalno-recesivna bolest
smanjeno izluivanje bilirubina u u

Lucey-Driscoll-ov sindrom
retka bolest
nekonjugovana nehemolizna hiperbilirubinemija
kod novoroenadi
uzrok neka supstanca iz krvi majke koja inhibie
glukuronil transferazu
nakon poroaja brzo se uspostavlja aktivnost
enzima

HVALA