Alin Disli Carklar

Dili ark Mekanizmalar
DiliarkMekanizmalar
Vedat Temiz
VedatTemiz
Giri
Dili
Diliarkmekanizmalarengenikullanmalanolan,
ark mekanizmalar en geni kullanm alan olan
gerekiletilebilenggerekseulalabilenevrehzlar
bakmndan da mekanizmalar iinde zel bir yeri
bakmndandamekanizmalariindezelbiryeri
bulunanmekanizmalardr.
Mekanizmayoluturantektekelemanlaradiliark
k i
l
k k l
l
di li k
veyaksacadili,
kidiliarktanoluanmekanizmadakkolan,yani
disaysazolandiliyepinyon,
Byneiseark denir.
MakinaElemanlarII Diliarklar
Genelzellikler
Diliarkmekanizmalarzorunluhareketlimekanizmalardr.Yani,evrimoransabittir.
Dili
ark mekanizmalar zorunlu hareketli mekanizmalardr Yani evrim oran sabittir
Bu,biriftdiliileoluanmekanizmadadilileritayanmillerdenbirininasalkonumu
belliisedierinindekesinliklebelliolmasanlamnagelir.
Yalnz dililer dikkate alndnda birim arlk veya hacim bana g iletim kapasitesi en
Yalnzdililerdikkatealndndabirimarlkveyahacimbanagiletimkapasitesien
bykolanmekanizmalardr.Bugnekadar,gerekenenbykgleriindiliark
mekanizmalaryaplabilmitir.
l
zelyaplmheliseldiliarkmekanizmalarile200m/slik
l
h li l di li k
k i
l il 200 / lik evrehzlarnndazerine
h l
d i
klabilmitir.Ancak,uygulamalarnokbykounluundaevrehznn20m/snin
altndakaldsylenebilir.
okkkevrehzlardnda,yalamagerektirenmekanizmalardr.Bunedenle
kk k
h l d d
l
ki
k i
l d
d l
ounluklakapalbirhacimiindebulunmalargerekir.Budurumfazladanbirarlkve
maliyetgerektirir.
Dililer,kendinezgteknolojisi(imalatmetotlar,takmtezgahlar,kesicitakmlar,
lmemetotvecihazlar),standartlarvehesapyntemleriolanelemanlardr.
Snflandrma AlnDiliarkMekanizmalar
Dnme
Dnmeeksenlerininparalelolduumekanizmalardr.Didorultularda
eksenlerinin paralel olduu mekanizmalardr Di dorultular da
dikkatealndnda
Dzalndiliarkmekanizmalar ve
Heliselalndiliarkmekanizmalar olarakikiyeayrlr.
Snflandrma AlnDiliarkMekanizmalar
Dililerden
Dililerdenbirinindisayssonsuzagtrlrsebudiliyeaityuvarlanma
birinin di says sonsuza gtrlrse bu diliye ait yuvarlanma
dairesibirdoruhalinialr.Budorununbirparaskullanldtakdirde
ortayakandiliyeubukdiliyadakremayer denir.
Dzdilikremayer
y
Heliselkremayer
Snflandrma KonikDiliarkMekanizmalar
Kesieneksenlerarasndainaedilmimekanizmalardr.
Kesien eksenler arasnda ina edilmi mekanizmalardr
Dzkonikdiliark
mekanizmas
Helisel(Eikdili)
konikmekanizma
Spiral(eriseldili)konik
diliarkmekanizmas
Snflandrma VidaMekanizmalar
Aykreksenlerarasndakiinaedilenmekanizmalarvidamekanizmalargrubunu
oluturur Bunlarda eksenlerin konumuna bal olarak ya tam bir vida hareketi ya
oluturur.Bunlardaeksenlerinkonumunabalolarakyatambirvidahareketiya
davidahareketininyuvarlanmahareketiilekombinasyonuszkonusudur.Bu
gruptakimekanizmalarspiraldiliarkmekanizmas ,sonsuzvidamekanizmas ve
hipoid mekanizmasdr.
mekanizmas dr
Snflandrma PlanetMekanizmalar
Eksenlerimekandahareketlimekanizmalardr.
Ek l i
k d h k tli
k i
l d
ALIN DL ARK MEKANZMALARI

ALINDLARKMEKANZMALARI
Birbirine
Birbirineparalelikieksenarasndakullanlanmekanizmalara
paralel iki eksen arasnda kullanlan mekanizmalara
alndiliarkmekanizmalardenir.
Dz vehelisel
ve helisel olarakikiyeayrlanbumekanizmalardadilileri
olarak ikiye ayrlan bu mekanizmalarda dilileri
kesenveeksenlerinedikolandzlemeveyabunaparalel
dzlemlerealndzlemidenir.
Alndzlemindeyaplacakbirinceleme,geometrikve
kinematikzelliklerbakmndantemeldeikisiarasndabirfark
olmadngsterecektir.
Bunedenle,aadadzalndililervebunlarlaoluturulan
mekanizmalarhakkndaverilecekbirokbilgiheliseldilileriin
k i
l h kk d
il k bi k bil i h li l di lil i i
degeerliolacaktr.
DZALINDLARKMEKANZMALARI

YuvarlanmaDaireleri
sterdzisterseheliselolsunbiriftdiliileoluan
mekanizmadaalmasrasndabirbirizerindekayma

y
olmadanyuvarlandvarsaylandaireleryuvarlanma
daireleridir.
aplarbudairelerinaplarnaeitikisilindir,diliark
mekanizmasnniinegmlmolarakdnlebilecekve
kinematik olarak dili mekani masna edeer olan srtnmeli
kinematikolarakdilimekanizmasnaedeerolansrtnmeli
arkmekanizmasnnarklarntemsileder.
YuvarlanmaDaireleri
Yuvarlanmadaireleri
zerindeherikidilininevre
hzlarnneitolmasndan
hareketle
rw1 1 = rw 2 2
1 n1 z 2
i=
=
=
2 n 2 z1
evrimoran
YuvarlanmaDaireleri
Dilimekanizmasnneksenarala
Dili mekanizmasnn eksen aral a ilegsterilirse
ile gsterilirse
a = rw1 + rw 2 = rw1 (i + 1)
Buradanyuvarlanmadairelerininyaraplar
Grldgibi,yuvarlanmadaireleriyalnzevrimoranna
deilaynzamandaeksenaralnadabaldr.
Ayn dili ark ifti biraz daha farkl bir eksen aral olacak
Ayndiliarkifti,birazdahafarklbireksenaralolacak
ekildeyerletirilirse(monteedilirse)yenibiriftyuvarlanma
dairesiortayakar.
Yuvarlanmadairelerinintektekdilileredeil,biriftdiliden
l
d i l i i
k k di lil
d il bi if di lid
oluanmekanizmayaaitdairelerolduuhususugzden
karlmamaldr.
karlmamaldr.
1
a
i +1
i
=
a
i +1
r w1 =
rw 2
Taksimat Dairesi,, Taksimat,, Modl

Dibavedidibidaireleri
dnda, bir baka zel daire
dnda,birbakazeldaire
dahatanmlanmtr.Bu
dairedilileriinreferans
olma zelliini tar ve buna
olmazelliinitarvebuna
taksimatdairesidenir.ap
d0 ilegsterilentaksimat
d i i i d
dairesizerindeyay
uzunluuolarakbirdivebir
diboluundanoluan
uzunluataksimat(p)denir.
Disays
d0 = z p
p
d0 = z
Taksimatdairesid0=m.z dir.
p/ oranm ilegsterilir
vemodl adnalr
Modl
Modlnbirimimm
Modln birimi mm dir vedeerleritamamenstandarttr.
ve deerleri tamamen standarttr
Modlndili
g
geometrisive
boyutunaetkisi
KavramaDurumu
Mekanizmadabirdiiftinintemasnnbalangcndan
ayrlmalarna kadar geen sre iindeki duruma kavramada
ayrlmalarnakadargeensreiindekidurumakavramada
olmadurumu(inmesh)denir.
Alndzlemindebirdiiftiiinbirkavramayagiri,birde
Aln dzleminde bir di ifti iin bir kavramaya giri bir de
kavramadanknoktasszkonusudur.
Kavramasresince,alndzlemindeprofillerinbirbirinetemas
Kavrama sresince, aln dzleminde profillerin birbirine temas
edennoktalarnnsabitdzlemdekigeometrikyeriolaneriye
kavramaerisidenir
Dilerinkavramayagirmesive
Dilerin
kavramaya girmesi ve
kavramadankmas
KavramaErisi
Mekanizmadadzgnhareket
M
k i
d d h k t
iletimi,1/2 orannnkavrama
boyuncasabitkalmasdemektir.Bu
zelliesahipprofiliftlerie
alabilen profillerdir.
Yuvarlanmadaireleribelliolanbir
mekanizmadadililerdenbirinin
profilibilindiitakdirde,
1/2=sabit
sabit koulundanhareketle
koulundan hareketle
kavramaerisinoktanoktaizilebilir
veyahesaplanabilir.
Bu durumda ayn kavrama erisi
Budurumda,aynkavramaerisi
dierprofiliindegeerli
olacandandierprofildeizilebilir
veyabulunabilir.
b l
bili
Temastabulunan
birdiifti
DiliAnaKanunu
CO1T1 veCO2T2 genlerininbenzerliindenhareketle

1=2=
Temas noktasnda dililerin evre hzlar srasyla
Temasnoktasndadililerinevrehzlarsrasyla
Vp1=1.rp1 veVp2=2.rp2
Buhzlarnnormalzerindekibileenlerieitolmaldr
Vp1 cos( 1 ) = Vp 2 cos( + 2 )

evrehzlarasalhzlarcinsindenyazlrsa
1 rp2 cos( + 2 )
=
rp1 cos( 1 )
2
O1T1PveO2T2Pdikgenleridikkatealndnda
rp1 = rt1 / cos( 1 ) = rw1 cos / cos( 1 )
rp2 = rt 2 / cos(( + 2 ) = rw 2 cos / cos(( + 2 )
Bunlarbantdayerinekonursa
1 rw 2
=
= sabit
2 r w1
DiliAnaKanunu
Ortak
Ortaknormalinyuvarlanmanoktasndangetiivarsaymile
normalin yuvarlanma noktasndan getii varsaym ile
kinematikolarakdzgnhareketiletimianlamnagelen
1//2=sabitsonucubulundu.Buvarsaymvesonucudikkate
y
alnarak,ealabilmezelliinesahipdiprofilleriiinu
genelkoulortayakar:
Kavramasresinceheraniindiprofillerinintemas
noktasndakiortaknormalyuvarlanmanoktasndan
gemelidir.
Bukouladilianakanunuveyadilitemelkuraldenir.
Dilerinbirbirizerindeki
hareketi
Teetzerindekihzlarw
Teet zerindeki hzlar w ilegsterilsin
ile gsterilsin
w 1 T1P
TP
=
, w 1 = 1 rp1 1 = 1 T1P ve
v p1 rp1
rp1
w 2 = 2 T2P
O1T1CveO2T2Cgenleribenzerliinden
T1P + PC T2P PC
=
O1C
O 2C
T1P =
w1
1
T2P =
w2
2
Denklemdzenlenirse
w 1 w 2 = PC (1 + 2 )
Dilerinbirbirizerindekihareketi
k
kaymalyuvarlanmadr.
l
l
d
w1w2
Diliprofillerinin
eldeedilmesi
ld dil
i

izimileeprofilinbulunmas
p
Birmekanizmadaevrimoranveeksen
aralbelliiseyuvarlanmadaireleride
belliolacaktr.
nce,profilibilinendiliyeaitkavrama
erisiizilir.
Bueriaynzamandadierdiliyedeait
k
kavramaerisiolacaktr.
i i l kt
Diertaraftan,1/2=sabitolma
koulundan hareketle ayn zaman
koulundanhareketleaynzaman
aralndayuvarlanmadairelerizerinde
eitmiktardayolalnacadikkate
alndndadierprofildenoktanokta
eldeedilir.
Diliprofillerinin
p
eldeedilmesi
Profilivedigeometrisibelliolan
dilininyuvarlanmadairesinidier
dilinin
dilininyuvarlanmadairesizerinde
yuvarlanma dairesi zerinde
yuvarlamak.(Yuvarlanmametodu)
Yuvarlanmametoduilediliark
profilinineldeedilmesi
Disayssonluolanbirtakmla
kesmeilemindediprofilinin
kesme ileminde di profilinin
oluumu
Yuvarlanmametodu
Diprofilininyuvarlanmaileeldeedilmesi
DiliarklardaKullanlanProfiller

Sikloid
Dndrenelemannarkolduu
yanihzarttrcolarakkullanlan
okbykevrimoranl
mekanizmalardasrtnmeden
kaynaklanankilitlenmeleri
eengelleyebilmekiinsikloid
ge eyeb e s o d d
di
profilievolvent profiletercihedilir.
Mekaniksaatler;gnmzdebazdiliyapompalar,
vidalkompresrlervefleyiciler.

WildhaberNovikov
Diprofiliolarakdaireyay
p
y y
kullanlmtr
ekilde,dililerinaln
dzlemindekidurumu
grlmektedir.Budzlemde
k
fl
lk
ikiprofilinanlktemassz
konusudur.Kavramaerisibir
noktadanibarettir.Dzdili
arkolarakalmas
k l k l
mmknolmadndan
yeterlikavramaorannn
salanmas iin helisel dili
salanmasiinheliseldili
olarakyaplmalargerekir.

Evolvent
E l
t
Gnmzdekullanlmakta
olan dililerin hemen hemen
olandililerinhemenhemen
tamamnnprofilievolvent
erisidir.
Evolvent,sabitbirdaire
(temeldaire)zerinde
yuvarlanan bir dorunun
yuvarlananbirdorunun
zerindebulunanbir
noktanndzlemde
izdiiyarsonsuzeridir.
Evolvent
Evolvent Fonksiyonu
y
ekildegrldgibibuevolventlerin birininzerindekibirP noktas
dikkate alndnda AT yayPT
dikkatealndndaAT
yay PT doruparasnaeitolmakdurumundadr.
doru parasna eit olmak durumundadr
Buradanhareketle:
rb ( + ) = rb tan
= tan = inv
tan fonksiyonunaevolvent
fonksiyonu adverilmitirveinv
ad verilmitir ve inv
eklindegsterilir
Evolventin zellikleri
T
Temeldairetaksimat,p
l d i t k i t pb
Temeldaireyeizilenteetevolventi
Temeldaireyeizilenteetevolventi kestii
noktada evolventin normalidir.
noktadaevolventin
noktada
normalidir
AD = AC yay
Anadorutarafndankesileniki
komuevolvent arasndakiuzakla
kavrama taksimat denir ve o da
kavramataksimatdenirveoda
temeldairetaksimatnaeittir
Anadoru,komu
evolventlerin deortak
normalidir.Pnoktasnda
normalidir. P noktasnda
evolventin erilikyarap,
PTdoruparasnaeittirve
buerilikyarapr
y p p.sin
olacaktr.
Diprofiliolarakevolvent
p
Evolvent
profilde
kavramaerisi
b doru
d olur.
l
birdoru
Deienler:
D
i l
a0,,dw,C
w :ealmakavramaas
cosw =rbb1/rw1=rbb2/rw2
ekillerdekidikgenlerinbenzerliinden
rw2/rw1=rb2/rb1=iolduukolaylklagrlebilir.
Dililerhangieksenaralnamonteedilirseedilsin
profillerinortaknormalinin(kavramadorusunun)
merkezlerdorusunukestiiC noktasyuvarlanma
noktasdr.
KavramaDorusu
KavramaDorusu
Evolvent ubukDiliKremayer
y
Evolvent profillidilinindisayssonsuzagtrlrseevolvent
profilli dilinin di says sonsuza gtrlrse evolvent ubukdili
ubuk dili
eldeedilir.lginbirsonuolarakbudilininprofilininbirerideilbir
doruolduugrlrvedilertrapezeklinialr.
Taksimatdorusuzerindedikalnl
ve di boluu birbirine eittir
vediboluubirbirineeittir.
0 ilegsterilenayaimalat
kavramaas veyaksacakavrama
as denirvebuaevolvent profilli
d ll d b l l
dililerdebelirleyicibyklklerden
b
kl kl d
biridir.
Taksimatdairesi,temeldaire
,
ekil dikkate alnrsa
ekildikkatealnrsa
rb
r0 =
cos 0
Taksimat
a s a
dairesi
Temel
daire
malatkavrama
as
malatkavramaasiin
ounlukla20 lik standartdeer
kullanlr.Dahanceleri14,5,
15,25 ve30 gibideerlerde
kullanlmtr.
malatkavramaasnndigeometrisineetkisi
TakmDiliKoulu
Evolvent profillidililerdekavramaerisininbirdoruolmas,budorunun
yuvarlanmanoktasnagresimetrikolmasanlamnagelirvebununsonucu
olarak herhangi iki evolvent profillidilininyalnzbirerevolventleri
olarakherhangiikievolvent
profilli dilinin yalnz birer evolventleri dikkate
dikkate
alndndadzgnhareketiletimikoulunuyerinegetirmelerigerekir.
Aynandabirdenfazlaprofilintemastaolabilmesiisteidedikkate
alndndaunemlisonukar;Temeldairetaksimatlareitolan
Temeldairetaksimatlareitolan
evolvent profillidiliarklarealabilir.
profillidiliarklarealabilir.
Buzellietakmdilizellii
B lli ttakmdilizellii
k di li llii denir.
d i
Birgrupevolvent profillidilitemeldairetaksimatlareitolmakkouluile
ikier ikier eletirilerek eitli mekanizmalar oluturulabilir.
ikierikiereletirilerekeitlimekanizmalaroluturulabilir.
Referansprofil
YYuvarlanmametodunagreimaledilmekkouluilebirgrup
l
d
i l dil k k l il bi
evolvent profillidilidenherhangibiriteorikolarakdierlerinin
kesici takm olabilir.
kesicitakm
olabilir
Bukesicitakmolarakkullanlandilininbirubukdiliolmas
da mmkndr.
dammkndr.
Bylebirkesicitakmkullanlarakimaledilecekbtndililer
kendiaralarndaeletirilebilirler.

Buradan,ubukdilininevolvent profillidiliarklariin
referans olabilmezelliiortayakar.
DiYksekliiilelgiliOranlar
almayksekliibykbirounluklastandartbirdeer
olarakmodlnikikatdr.
Diingvdeyebalandblgedekigerilmeylmalarn
azaltmak,yumuakbirgeisalamakvekardiinbanndi
dibinetemasnengellemekiinbirdidibiboluubraklr.
Bubolukiinde0,167.mile0,3.marasndadeerler
k ll l kl bi likt 0 2
kullanlmaklabirlikte0,2.mve0,25.menfazlakullanlan
0 25
f l k ll l
deerlerdir.
ha=ya.m
ya ounlukla1dir
hf=yf.m
yf iin1,2veya1,25
standartdeerleri
kullanlr
AlttanKesme
ekildekibazdilerdegrlenvedidibineyaknblgedeortaya
kan ve yuvarlanma metoduna gre imalatta yaplmakta olan
kanveyuvarlanmametodunagreimalatta,yaplmaktaolan
dilinindipksmnnoyulmaseklindekiolayaalttankesilme
alttankesilme
veya alttan
alttankesmedenir.
alttankesme
kesme denir.
Bununnedeni,diliarkeklindekitakmndibadairesinin
(ubukdilieklindekitakmiindibadorusunun)kavrama
dorusunutemeldaireyeteetolduuTnoktasnndnda
kesmesidir.
AlttanKesme
Dililerindibadairesi
hibirzamankavrama
dorusunuT
1 veT2
noktalardnda
kesmemelidir.
AlttanKesme
Alttakiekilalttankesilmeolmayanenkkdisayl,profil
kaydrmaszbirdilidekidurumugstermektedir.ekildeki
durumdatakmnbadorusutemeldaireyikavrama
dorusununtemeldaireyeteetolduuTnoktasnda
k
kesmektedir.
kt di
Busnrdurumiin
haP = r0 rb cos 0 = r0 (1 cos 2 0 )
hap aynzamanda
haP = y aP m
r0=m.z/2yazlarakikidenklem
dzenlenirse,alttankesme
olmayanenkkdisays
z min
2 y aP
=
sin 2 0
AlttanKesme
TakmnbayksekliinibelirleyenyaP
boyutsuzsaysounluklaokkullanlan
standart deerler olarak 1 2 veya1,25
standartdeerlerolarak1,2
veya 1 25dir.
dir
malatkavramaasiin0=20 lik
standartdeerkullanldtakdirde
haP=1,2.mvehaP=1,25.miinenkkdi
sayssrasyla20 ve21bulunur.
Gerektakmlarnbaksmlarnnkeleri
Gerek takmlarn ba ksmlarnn keleri
yuvarlatlmtr.
Bu,alttankesmedeoyulanksmnbiraz
k l
i
k l k bi d h
klmesineveekolarakbirazdahauygun
birkavakerisiolumasnaimknverir.
Keleriyuvarlatlmtakmlarlaalttan
kesilmesizenkkdisayspratikolarak
17dir.Uygulamalardabirmiktaralttan
17
kesmeye izin verilerek 0dililerinde
en
kesmeyeizinverilerek0
dililerindeen
kkdisays14
14 olabilir.
z min
2 y aP
=
sin 2 0
AlttanKesilme
DzAlnDiliMekanizmalarndaProfilKavramaOran
Birdzalndiliarkmekanizmasndabirdiiftinintemasa
getiiandanitibarenayndiiftininayrlmasnakadargeen
sreiindeyuvarlanmadairelerindenherhangibirizerinde
alnan yol lw ilegsterilirseprofilkavramaoran
alnanyoll
ile gsterilirse profil kavrama oran
lw
=
pw
pw ,mekanizmayaaityuvarlanmataksimat.
Doalolarak,birdiiftiayrlmadangeridengelmekteolandi
iftitemasagemelidir.Bu,hareketinsrekliliiiingereklidir.
>1olmaldr
Evolvent ProfilliAlnDili
MekanizmalarndaProfil
KavramaOran
P1P2
=
Kavrama ktas
Kavramaktas
lk
l +l
l k1 + l k 2
= k1 k 2 =
pb
pb
m cos w
lk1 = ra22 rb22 rw2 2 rb22
lk 2 = ra21 rb21 rw21 rb21

=
ra22 rb22 rw2 2 rb22 + ra21 rb21 rw21 rb21

pb
TekilKavramaNoktalar
e
a a a o aa
Dili
arklarda tashih
Standart
Standartkavramaasvebyklkler,birsreiindeistenen
kavrama as ve byklkler bir sre iinde istenen
yksekgveiletmeemniyetiisteklerinecevapveremezhale
g
gelmitir.
Enuygundiformu,diliarktanistenenzelliklerbilindii
takdirdebelirlenebilir.
Balangtakiamacalttankesilmeninnlenmesiolantashih
yntemlerizamaniindeokgelimitir.
Uyguntashihyntemleriilediliarklarnyktama
kabiliyetleri1,22katarttrlabilir.
Planetmekanizmalarndakimontajartlarnancaktashih
yaparaksalamakmmknolmaktadr.
Tashih yaplrken dikkat edilecek hususlar

1. Birevolvent diliiftinde
di ba ykseklikleri (ha)
dibaykseklikleri(h
)
snrldr.Dililerindiba
dairelerikavrama
dorusununveNnoktalar
dndakesemez.
Bunagre
(ha1 )max
2
2
z
z1 + z 2
z1
m cos 0 +
sin 0
2
2
2
(ha 2 )max
2
2
z
z
+
z
z2
2
1
2
m cos 0 +
sin 0
2
2
2

2.Kavramaoran>1olmaldr.Pratiktedzalndililerde
=1,081,10tercihedilir.
ra22 rb22 rw2 2 rb22 + ra21 rb21 rw21 rb21

pb

3.Dilidekiaktifprofilmmknolabildiikadarbykveuygun
blgedeolmaldr.
Aktifprofil,evolventin
Aktif
profil evolventin
almayaitirakeden
ksmdr.Evolventin temel
daireye yakn ksmlarnda
daireyeyaknksmlarnda
erilikyarapokkld
iinburadakiHertz
gerilmeleriokbykolur.
Ayrca,bunoktalardaki
kaymahzdabykolduu
iinanmaartar
4.Yksekglvehzldiliarkmekanizmalarndatashihyae
didibimukavemetiynndeveyaminimumanmameydana
getirecekyndegelitirilmelidir.
5.Dibageniliininbirminimumdeerinaltnainmemesi
gerekir.
Serletirilmidililerdedibakalnl
Bykmodllerde0,25.m
Kkmodllerde0,4.m
dendahakkolmamaldr.
Tashih Yntemleri
1.Kavramaasndeitirmek
EEvolvent
l t profillidililerdebykdilinindibadairesi
filli di lil d b k di li i di b d i i
kavramadorusunuhibirzaman,budorununtemeldaireye
teet olduu nokta dnda kesmemelidir. Aksi halde, byk
teetolduunoktadndakesmemelidir.Aksihalde,byk
dilinindibanoktas,kkdilininaktifprofilinikeserve
2
didibinizayflatr(alttankesme).Snrdurumda
z1
sin
y
Byk dilide di says > z1
Kavrama as (0),
0
aP
2
z2 =
z
y aP 1 sin2 0
2
2 y aP
sin2 0
Minimumdi says (zmin),pratik
15
25
20
14
25
30
7
Tashih Yntemleri
1.Kavramaasndeitirmek
Kavramaoran0nenbykdeerlerindedahiyeterli
dercede byktr.Ancak0>25 halindedisaylarsnr
d
deereinmedendibaoksivrilemektedir.
i
d di b
k i il
kt di
0=30 dez=14ikendibakalnl0,25.m naltna
inmektedir.
inmektedir
0nbytlmesiileditabangenilii,dolaysiledili
mukavemeti de artar
mukavemetideartar
Tashih Yntemleri
2.Diyksekliinindeitirilmesi
Diykseklikfaktrnn(yaP)standartdeerdenbykveya
kkalnmas,snrdisaysvekavramaoranndeitirir.
yaP<1
Tknazdili
zmin
yaP>1
Uzundili
zmin
ButrtashihsadeceA.B.D.desnrlolarakuygulamaalan
bulabilmitir.
Tashih Yntemleri
3.Dikalnlnndeitirilmesi
k l l
d
l
okenderolarakuygulananbirtashih
yntemidir.zelolarakdiintektarafl
t idi l l k di i t k t fl
ilenmesinigerektirir
Tashih Yntemleri
4.Profilkaydrma
4 Profil kaydrma
Enokkullanlantashihyntemidir.Bununnedeniilemin
standart dililerde kullanlan takm ve makinalarla
standartdililerdekullanlantakmvemakinalarla
yaplabilmesidir.
Buynteminesasn,evolvent
y
,
profillidililerdesistemin
p
kinematikdurumunateketkenintemeldaireolmas,yani
temeldairemerkezlerininbirbirlerinegreeitlikonumlara
getirilebilmeleritekileder.
Buekilde,ikitemeldaireyeaitevolventleri eitliksmlarnda
bi bi l i l di li
birbirleriyledilianakanununauygunolarakealtrabiliriz.
k
l k
l t bili i
ProfilKaydrlmDililer
y

Standarttakmyerletirmesiilekesmeilemi.Buekilde
kesilendiliye0
0dilisi denir.
Budurumdataksimatdairesizerindeyayuzunluuolarakdi
kalnl ve di boluu birbirine eit, yani s0=ee0=p/2
kalnlvediboluubirbirineeit,yanis
p/2olur.
olur.
y

Pozitifprofilkaydrmaiintakmyerletirmesi;X=Lk/m>0
(+)dili
Profilkaydrma
Profil
kaydrma
oran
Lk
X=
m
Budurumdas0=ep vee0=sp olur.
y

Negatifprofilkaydrmaiintakmyerletirmesi;X=Lk/m<0
()dili
Profilkaydrma
Profil
kaydrma
oran
Lk
X=
m
Budurumdas0=ep vee0=sp olur.

Profilkaydrmafaktrvedisaysnndi
geometrisine etkisi
geometrisineetkisi
Profilkaydrma,ayn
P
fil k d
evolventin farklblmlerinin
kullanlmasnaimknverir.
Doalolarak,dilerintoplam
yksekliivealma
yksekliininaynkalmas
istenirse,profilkaydrmal
dililerindibadairelerinin
aplarda0dililerinegrebir
p
g
miktarfarklolacaktr.
SivriTepe
p
Pozitifprofilkaydrmailekkdisayldililerdealttankesmenlenebilir
veeilmeyekarmukavemetiarttrlmdililereldeedilir.Dahakkdi
saylarnnkullanlmasmmknolur.Ancak,kkdisayldililerde
pozitifprofilkaydrmailedidibimukavemetiarttrldhaldediucunda
sivrilemeortayakar.zelliklesertletirilmidililerdedibandakidi
kalnlnn0,25.m
0,25.m dendahakkolmastavsiyeedilmez.
Dikalnlklar
s0,ubukdilieklindekitakmlakesmeilemindeprofilkaydrmaldurumiin
b k di li kli d ki t k l k
il i d
fil k d
l d
i i
takmnimalattaksimatdorusuzerindekidiboluunaeitolmak
durumundadr.
m
p
s 0 = + 2 X m tan 0 =
+ 2 X m tan 0
2
2
e 0 = p s 0 = m 2 X tan 0
2
so di kalnln
gren merkez a
2 s0
sb =
+ 2 inv 0 rb
mz
0 =
s0 2 s0
=
r0
mz
Temeldairezerindeki
dikalnl
rb=rx.cosx =r0.cos0
B1B2 yayngrenmerkeza
o+2.(inv
+2 (in 0 inv
in x)
s
s x = 2 rx 0 + inv 0 inv x
m z
ex =
2 rx
sx
z
Kiriolarakdikalnlnnllmesi
x=sx/rx yazlrsakiriolarakdikalnl
s x = 2 rx sin( x / 2)
llenkiriindibandan
uzakl
da
rx cos( x / 2)
hx =
2
dililerdediboluuvedikalnl

dililerdedikalnlnnyerinidiboluualacaktr.
Aktifprofilleridikkatealndndabiridiliningeometrisiile
k f
f ll d kk
l d d b
d l
l
buidilininiinidolduranevolvent profilliddilinin
geometrisi arasnda hibir fark yoktur
geometrisiarasndahibirfarkyoktur.
ProfilKaydrmalveKaydrmaszDililerle
Yaplabilen Mekanizmalar
YaplabilenMekanizmalar
0mekanizmas:
Taksimatdaireleriteetolarakmonteedilenikisfrdilisinden
k
d
l
l k
dl k f d l d
oluanmekanizmaya0mekanizmasdenir.
Taksimatdaireleriaynzamandamekanizmannyuvarlanma
T k i td i l i
d
k i
l
daireleriolur.
a = a0 =
d01 + d02 m
= ( z1 + z 2 )
2
2
da1,2 = m( z 1,2 + 2)
Ealmakavramaasw ,imalatkavramaas0aeitolur.
aeitolur.
0=20 vedililerinalmayksekliide2.myeeitalndtakdirdebu
mekanizmayastandartmekanizma
standartmekanizmadenir.
Y l bil M k i
l
V0mekanizmas:
Profilkaydrmaoranlarnncebrik toplamsfryaniX1+X2=0
olmakkouluilebiripozitifdierinegatifprofilkaydrmaliki
diliden oluan mekanizmadr
dilidenoluanmekanizmadr.
Dilileryinetaksimatdaireleriteetolarakmonteedilir.
Taksimat daireleri teet olarak monte edildiinden a=a0 ve
Taksimatdaireleriteetolarakmonteedildiindena=a
ve
w=0 olacaktr.
Dibadairesiaplarisetakmyerletirilmesindeki
Di ba dairesi aplar ise takm yerletirilmesindeki
kaydrmannikikatkadardeitirilmelidir.
da 1,2 = d0 1,2 + 2( y a + X1,2 ) m
Vmekanizmas:
X1+X22 0olmakzereikidiliarktanoluanmekanizmayaV

y
mekanizmasdenir.
kitrlV mekanizmasszkonusuolabilir.
1)YanBolukluV
YanBolukluV Mekanizmas
2)YanBoluksuzV
) YanBoluksuzV
Mekanizmas
YanBolukluV
YanBolukluV Mekanizmas
Eksenaraltakmyerletirmesindekikaydrmalarncebrik
k
l k
l
d k k d
l
b k
toplamkadararttrlr.
a = a v1 = a 0 + ( X1 + X 2 )m = m (
z1 + z 2
+ X1 + X 2 )
2
E alma kavrama as
Ealmakavramaas
cos w =
d01 + d02
cos 0
2a
Butrbiryanboluunsorunkarmad
uygulamalarda bu ekilde kullanm
uygulamalardabuekildekullanm
mmkndr
e w 2 s w1
cb =
cos w
YanBoluksuzV
YanBoluksuzV Mekanizmas
Yanboluunistenmediidurumlardadili
b l
d d
l d d l
mekanizmalarndakieksenaralbirazkltld,yani
dililer birbirine biraz yaklatrld takdirde yan boluk
dililerbirbirinebirazyaklatrldtakdirdeyanboluk
ortadankalkar.
Budurumdayenibiryuvarlanmadairesiiftiveyenibiryeni
Bu durumda yeni bir yuvarlanma dairesi ifti ve yeni bir yeni
birealmakavramaasortayakar.
pw=ssw1+sw2
+ 2 X1 tan 0
+ inv 0 inv v
s w1 = 2 r w1
z1
sw2
+ 2 X 2 tan 0
= 2 rw 2
+ inv
i 0 inv
i v
z2
rw1 r w 2 p w a v cos 0
=
=
=
=
r01 r02
p
a 0 cos v
YanBoluksuzV
YanBoluksuzV Mekanizmas
Ealmakavramaas
inv v = tan v v =
2 ( X1 + X 2 )
tan 0 + inv 0
z1 + z 2
Boluksuzeksenaral
a v = a0
cos 0 m
cos 0
= ( z1 + z 2 )
cos v 2
cos v
Dibaksaltmas
d a 1,2 = d 0 1,2 + 2( y a + X 1,2 )m 2a
ya=1olanstandartdilileriin
da1,2 = m( z 1,2 + 2 + 2 X1,2 ) 2a
Disaylarsrasylaz1=12vez2=25olanbirdiliiftinin
0 mekanizmas durumu
0mekanizmasdurumu
X1=X2=0
w=0=20
20
=1,28
V 0 mekanizmas durumu
V0mekanizmasdurumu
X1= X2=0,5
w=0=20
20
=1,43
boluksuz V mekanizmasdurumu.Dibalarndabir
boluksuzV
mekanizmas durumu Di balarnda bir
miktarksaltmayaplmtr.
X1=X
X2=0,5
0,5
w=25,15
0=20
20
=1,19
ProfilKaydrmannAvantajlar
y
j
Alttan
Alttankesilmeolmayankkdisayldililerin
kesilme olmayan kk di sayl dililerin
yaplabilmesineimknvermesi,
zelliklepinyonlardapozitifprofilkaydrmailedikalnlnn
zellikle pinyonlarda pozitif profil kaydrma ile di kalnlnn
arttrlabilmesivebunabalolarakdidibimukavemetinin
ykseltilmesi,
Dievolventinin erilikyarapdahabykolanblmnn
kullanlmasvebuyollatemaszorlanmalarnnazaltlmas,
Alttankesilmesizpinyonlarileprofilinaktifblmnn
uzatlmassuretiylekavramaorannnbytlmesi,
Belirlibireksenaralnayerleebilenmekanizmalar
yapabilmeyeimknvermesieklindesralanabilir.
DzAlnDiliarkMekanizmalarnda
Di Kuvvetleri
DiKuvvetleri
DzAlnDiliark
M k i
MekanizmalarndaDiKuvvetleri
l
d Di K
tl i
Mekanizmadatemastaolandilerinbirbirineuyguladklaryk,
di
digeniliineyaylmbiryaylyktr.Buyaylykn
i lii
l
bi
l k
l k
bilekesinenormalkuvvet denirveFn ilegsterilir.
Ft = M d1 / rw1 = M d2 / rw 2
M d1 = Fn rb1 = Ft rw1
, M d2 = Fn rb 2 = Ft rw 2
Fn = Ft / cos w
Fr = Ft tg w = Fn sin w
HELSELALINDLARK
MEKANZMALARI
Taksimatsilindirlerizerindekihelislerineaiteim(helis)alarbirbirine
eitolmakzerebirsahelisli
birsahelislidiliilebirsolhelisli
birsolhelislidilidenoluan
mekanizma,dzdililerebenzerekildeparaleleksenlerarasnda
kullanlanbirdiermekanizmadr.
Kavramaorannnikidenbyk,okzamanoldukabykolmasnnbir
sonucu olarak helisel mekanizmalar geometrik sapmalara daha az
sonucuolarakheliselmekanizmalargeometriksapmalaradahaaz
duyarldrvezellikleyksekhzlarnszkonusuolduuuygulamalarda
kullanlr.
evrehzlar200m/syi bileaanzelheliselmekanizmalaryaplmtr.
Bumekanizmalardadilerkavramayabtngenilikleriiledeil,bir
kenarlarndanitibarentedricengirdiklerindendzdilileregredahaaz
grltolutururlar.
HeliselAlnDiliarklar

HeliselAlnDiliGeometrisi
Alndzlemindeheliseldiliiledzdiliarasndaprensipolarakhibirfark
yoktur.
Alndzlemindekigeometrieksenistikametindekaydrlrkenayn
zamandadndrlrseheliseldiliortayakar.
Profilinherhangibirnoktaseksenistikametindetakipedilirsebirhelis
P fili h h i bi
kt
k
i tik
ti d t ki dili bi h li
erisiizilmiolur.
Profilzerindekifarklnoktalariinayneyyapldndaaynhelisadmna
sahipfakathelisalarfarklolanhelislerizilecektir.
HeliselAlnDiliGeometrisi
Alntaksimat
Alnmodl
mt = pt /
d0 = z p t / = z m t
Normaltaksimat
p t = p n / cos 0
, p n = p t cos 0
Ekseneltaksimat
p x = p n / sin 0
Normalmodl
m t = m n / cos 0
Evolvent ProfilliHeliselDililer
Heliseldilinindiininalndzlemindekiprofilievolvent olduu
takdirde bu dzlemde bir temel daire olacaktr
takdirdebudzlemdebirtemeldaireolacaktr.
Yine,alndzlemindekiprofiliinimalatkavramaast ile
gsterilirse temel dairenin (temel daire eksen istikametinde
gsterilirsetemeldairenin(temeldaireeksenistikametinde
geniletildiindetemelsilindirin)ap
db = d0 cos t = z m t cos t = z m n
cos t
cos 0
T
Temeldairetaksimat
ld i
ki
cos t
p b = db / z = p t cos t = p n
cos 0
Edeerdisays
Anoktasndakesitelipsinin
A
noktasnda kesit elipsinin
erilikyaraprn=r0/cos20 dr.
r0
a 2 (r0 / cos 0 )2
rn =
=
=
cos 2 0
b
r0
rn =
zn =
r0
z n mn
=
2
cos 2 0
2 r0
2 rn
2
z mn
=
=
mn cos 2 0 mn cos 2 0 2 cos 0

mn
zn = z e =
z
cos3 0
HeliselubukDili
Normalkesittekiimalat
kavramaasilealn
dzlemindeki imalat kavrama
dzlemindekiimalatkavrama
asarasndakiiliki
tan t =
tan n0
cos 0
HeliselDililerdeDiKalnl
Dzalndililerebenzerekildeyaplr
D l di lil
b
kild
l
Taksimatdairesizerindedikalnl
s t0 =
pt
mn
+ 2 X mn tan t =
( + 2 X tan n0 )
2
cos 0 2
Herhangibirrx yarapndakibirdairezerindedikalnl
st x
s0
= 2 rx + inv t inv x )
d0
cosx=d0.cost/2rx ilex asbulunabilir
ProfilKaydrlmHeliselDililerve
Bunlarla Yaplan Mekanizmalar
BunlarlaYaplanMekanizmalar
Alndzlemindekiiz dmdikkatealndndaolaydzaln
dilileriingsterilenlerletamamenayndr.
Alndzlemiesasalndndabudzlemdekigeometri,profil
kaydrmaoranX.cos0 olanbirdzdiligibidir.
Heliseldililerlededzdililerdeolduugibi0,V0ve
b l kl
bolukluveboluksuzVmekanizmalaryapabilmek
b l k
V
k i
l
bil k
mmkndr.
Boluksuzeksenaralileilgilihesaplaralndzleminde
Boluksuz eksen aral ile ilgili hesaplar aln dzleminde
yaplabilir.
Heliseldilibudzlemde,modlm
Helisel dili bu dzlemde modl mt,imalatkavramaas
imalat kavrama as t
veprofilkaydrmaoranX.cos0 olanbirdzdiligibi
dnlebilir.
HeliselAlnDiliark
M k i
MekanizmalarndaKavramaOran
l
d K
O
Heliselmekanizmadakavramaorandzdilimekanizmaya
greoldukabyktr.
Bumekanizmadaprofilkavramaorannaekolarakbiradm
adm
kavramaoran
kavramaorandaszkonusudur.
ACyayuzunluu,aln
dzlemindekiyuvarlanma
taksimat olan pwyeblnd
ye blnd
taksimatolanp
takdirdetoplamkavramaoran
eldeedilecektir
HeliselAlnDiliark
M k i
MekanizmalarndaKavramaOran
l
d K
O
Admkavramaoran
b tan w
pw
0 veV0mekanizmalarnda
0
e 0 e a
a a da
pw=pt=pn/cos0=.mn/cos0 dr
b tan 0
b sin 0
=
=
mn / cos 0
mn
Toplamkavramaoran
= +
Profilkavramaoran.Aln
dzlemi iin dz dililerde
dzlemiiindzdililerde
olduugibihesaplanr
Heliseldilitemasdurumu
Helisel Aln Dili ark

Mekanizmasnda Di Kuvvetleri
Dzalndililerdenfarkl
olarak bir eksenel kuvvet
olarakbireksenelkuvvet
oluur
Helisel Aln Dili ark

Mekanizmasnda Di Kuvvetleri
Ft = Md1 / r01 = Md2 / r02
Fr = Fn sin n0 = Ft tan n0 / cos 0
Fe = Fn cos n0 sin 0 = Ft tan 0

HeliselDilideEksenelKuvvetinYn
Okdilimekanizmalar
Okdililerileyaplm
birdilipompa
ALINDLARKMEKANZMALARINDA
SRTNME KAYIPLARI
SRTNMEKAYIPLARI
Alndilimekanizmalarndasrtnmekayplarnn
Aln
dili mekanizmalarnda srtnme kayplarnn
kaynaklar;
Dilerintemasndaizafikaymadanilerigelenkayplar,
Mekanizmadakiyataklardaveszdrmazlk
elemanlarnntemasyzeylerindekikayplar
y y
yp
Srklemekayplar,yanidnenelemanlarn
evrelerindeki yalama yan ve pay az da olsa
evrelerindekiyalamayanvepayazdaolsa
havaysrklemesiileortayakankayplar
SRTNME KAYIPLARI
SRTNMEKAYIPLARI
Fdi normaldorultudakiditemaskuvvetive
normal dorultudaki di temas kuvveti ve iseonoktadaki
ise o noktadaki
srtnmekatsaysolmakzeredt zamanaralndakisrtnmeii
dW1 = Fdi Vk dt
Vk = E n (1 2 )
Dilerintemasnoktasnnkavrama
dorusuzerindekihareketindedt
kadarzamandaalnanyol
dt = (1/ 1 rb1 ) dE n
W1 =
lk 2
En = lk 1
Fdi Vk
dE n = 1 rb1 dt = 2 rb2 dt
Yazlrveintegrasyon yaplrsa
1
dE n
1 rb1
Srtnme ii
Srtnmeii
SRTNME KAYIPLARI
SRTNMEKAYIPLARI
Kaymahzdeeriyerinekonursa
Kayma hz deeri yerine konursa
l
(1 i) k 2
W1 =
Fdi
di En dEn
rb1 lk1
Dilininbirdnndez.W
b d de
ada ay p s o usu o aca
1 kadarkaypiszkonusuolacaktr.1
numaraldilininmekanizmadakidndrendiliolduuvarsaylrsabu
dilininbirdnndemekanizmayayaplani
Md1 2 = Ft d w1
Mekanizmann verimi
Mekanizmannverimi
=
2 Md1 z1 W1
z W
z W
= 1 1 1 = 1 1 1
2 Md1
2 Md1
Ft d w1
SRTNME KAYIPLARI
SRTNMEKAYIPLARI
Temasnoktasndakikaymahznn,
statikhaldedikuvvetininveanlkkayp
ik h ld di k
i i
lkk
gcnkavramaktasboyunca
deiimleri(=sabitvarsaymile).
Sv filmin oluabilecei koullara

sahip aln mekanizmalarnda di
srtnmelerinden
kaynaklanan
y
kayplar genel olarak %1 den
kktr..
kktr
SRTNME KAYIPLARI
SRTNMEKAYIPLARI
Srtnme
Srtnmekayplarzerindeenetkiliparametretemasnoktasnn
kayplar zerinde en etkili parametre temas noktasnn
eksantrikliidir.Dililerindisaylarnnarttrlmaseksantrikliinalabileceien
bykdeerisnrladndansrtnmekayplarnkaydadeerldedrr.
Yksek hzl mekanizmalarda di saylarnn byk dilerin biraz daha kk
Yksekhzlmekanizmalardadisaylarnnbyk,dilerinbirazdahakk
olmasnnnedenibudur.
Kavramaktasnnyuvarlanmanoktasnagresimetrikliibozuldukakayplar
artar.Profilkaydrlmmekanizmalardakavramaktassimetrikyaplabildii
takdirdebu,kayplarasndanyararsalar.
Kavramaasnndahabykolmasdinormalkuvvetiilegiletimiiinyararl
Kavrama asnn daha byk olmas di normal kuvveti ile g iletimi iin yararl
kuvvetolanteetselkuvvetarasndakifarkarttrr.Normalkuvvetinbymesi
srtnmekuvvetinibytsedediertaraftankavramaasnnbymesi
kavrama ktasn ksaltacandan sonuta kayplarda azalma grlr Ancak
kavramaktasnksaltacandansonutakayplardaazalmagrlr.Ancak,
kavramaasnnetkisifazladeildir.
SRTNME KAYIPLARI 2
SRTNMEKAYIPLARI2
Helisel
Heliseldililerdenormalkuvvetileteetselkuvvetarasndakifark
dililerde normal kuvvet ile teetsel kuvvet arasndaki fark
dahadabykolacandankayplarnartmasbeklenir.Ancak,
helisasnnbymesialndzlemindekavramaktasn
y
ksaltacandanbuannkayplarzerindenemlibiretkisinin
olmadsylenebilir.
Dndrendilininpinyonveyaarkolmasnnkayplarzerinde
kaydadeerbiretkisiyoktur.
Profillerinkkveublmlerindeyaplacakbazmodifikasyonlarla
bublgedekitemaskuvvetikltlerekkayplarbirmiktar
azaltlabilir.
azaltlabilir
ALINDLARKMEKANZMASINDA
DLERN ZORLANMASI
DLERNZORLANMASI
Temastaolandiiftleriarasndakiykpaylamvezellikleikidiin
t
temasizgisindekiyaylykndalmdililerinkalitelerinenemli
i i i d ki
l k d l di lil i k lit l i
li
ldebaldr.
Temasizgisindekiykdalmzerinde,dilerdekisapmalarnyan
Temas izgisindeki yk dalm zerinde, dilerdeki sapmalarn yan
sradilieksenlerindeidealdurumagreolansapmalardadaha
fazlaetkiliolabilir.
Eksenlerdekibusapmalar(alndiliarkmekanizmalariin
paralelliktenkaklklar)sistemdekimiller,yataklarveyataklarn
yerletii paralarda imalat toleranslar ile belirlenen snrlar iinde
yerletiiparalardaimalattoleranslarilebelirlenensnrlariinde
kalanformsapmalarndankaynaklanr.
Mekanizmaalrkenoluanyklerinetkisiyleortayakanelastik
ekildeiimlerinindililerinyerletiiblgelerdemillerdeneden
olduuasalsapmalartemasizgisindekiykdalmndaki
dzgnszl arttrc etki yapabilir
dzgnszlarttrcetkiyapabilir.
DLERN ZORLANMASI
DLERNZORLANMASI
Dahancebelirtilenvenormalkoullardaortayakmamas
gerekenhasarlarndndaaadakihasarlarhertrl
k h
l
d d
d ki h
l h
l
mekanizmaiinszkonusuolabilecekhasarlardr;
1. Tekrarlayaneilmeyklerialtndadidibindenkrlma,
2 Tekrarlayantemasgerilmelerininetkisialtndaortayakan
2.
T k l
t
il l i i tki i lt d
t
k
yzeyyorulmasvebununsonucuolarakpitting
yzeyyorulmasvebununsonucuolarak
pitting anmas
eklindeki yzey hasar
eklindekiyzeyhasar,
3. Fazlayklenmidililerdeditemasndakiizafikaymahznn
bykolduublgelerdeortayakanyounkaynama
y
g
y
y
y
anmaseklindekihasar(yenmeanmas).
DLERN ZORLANMASI
DLERNZORLANMASI
Dilihesabiinikifarklyaklamszkonusudur.Bunlar;
1.
2.
Dileregelenyaylykngenilikboyuncadzgndaldn
varsayarakdileribirerankastrekirigibidnmekvestatikyk
altndazorlanmalartemsiledengerilmelerihesaplamakeklindeki
g
p
yaklam.Dykteolabilecekdeiimleri,dilerinyapsndan
kaynaklananekdinamikykleri,yaylykteolabilecekdzgnszlkleri
ve
vealmakoullarndakidierbirtakmfarkllklarbazfaktrve
alma koullarndaki dier birtakm farkllklar baz faktr ve
katsaylarla,dolaylyoldanhesabadahiletmekeklindekibuyaklam
gnmzdehalihazrdayaygnolarakkullanmszkonusuolan
yaklamdr
yaklamdr.Heliseldililerdekizorlanma,budililerdzdililere
Helisel dililerdeki zorlanma bu dililer dz dililere
benzetilerekhesaplanr.Dililerinhesaplanmasileilgilibellibal
standartlardadabuyaklamesasalnmtr.
ncekiyaklamdadolaylolarakdikkatealnanhususlardorudan
hesabadahiletmeyeimknverendahakarmakmodellervebu
modelleriesasalanbilgisayarzmlemelerininkullanldyaklamlar.
DiDibindeveTemasYzeyindedealDurumdaki
Zorlanmalar
ZorlanmalarTemsiledenNominalGerilmeler
Temsil eden Nominal Gerilmeler
1 DiDibindenZorlanmainNominalGerilme
1.
Di Dibi d Z l
i N i l G il
M e = Fdi cos h F
sA
hF = rA cos
tg rB
2 2
DiDibindenZorlanmainNominalGerilme
Didibindekieilmegerilmesi
Me Fdi cos hF
e =
=
We
b s F2 / 6
Normalkuvvet,teetselbileenicinsinden
Fdi=
=FFt di/cos
cosw eklindeyazlrsa
Ft di
e =
cos w
b
cos
sF2
6m 2
hF
hF
cos
m
m 2 = Ft di
b m s 2
F cos w
m
hF
cos
m
,
YF =
2
sF
cos w
m
6
e =
Ft di
b m
YF
Formfaktr
FormFaktr
Dikuvvetinindibana
etkimesi durumunda bu form
etkimesidurumundabuform
faktrYFa ilegsterilir.
Dikuvvetinindibandanetkimesi
durumundakullanlabilecekformfaktrile
ilgilidiyagram.Budiyagramn0=20,haP=1.mn,
hfP=1,25.mn,fP=0,375.mn olankesicitakmla
kesilmidilileriindir.
Eilmeasndankritikkesit
Didibindekikavak
erisinindiortadorusu
i i i di
d
ile300 lik ayapan
teetlerinin belirledii kesit
teetlerininbelirlediikesit
Lewis Parabol
KritikBlge
g
ekiyezorlananblgedeyzeyeteetolarakoluangerilmeayn
y
g
y y
g
y
zamandabirasalgerilmedir
s
YS = 1,2 + 0,13 F
hF
a=
1
hF
1,21 + 2,3
sF
sF

2 F
=Y
YS..
e
YS :Gerilmeylmafaktr
GerilmeYlmaFaktr
Kuvvetindibandanetkimesi
d
durumundagerilmeylma
d
il
l
faktrYSa ilegsterilecektir.
YSnin
nin hesaplanabilmesiiins
hesaplanabilmesi iin sF,
hF veF nin bilinmesi
gerekecektir.
zellikleFnin belirlenmesi
oldukakarmakbirincelemeyi
gerektirir.
Dikuvvetinindibandanetkimesi
Di kuvvetinin di bandan etkimesi
durumundadidibiiingerilmeylma
faktrileilgilidiyagram.
KavramaOranFaktr
Diiftininbiryaygibiekildeitirdiidnldnde,buyay
temsil eden yaylanma saysnn (rijitliinin) deeri bilindii takdirde
temsiledenyaylanmasaysnn(rijitliinin)deeribilindiitakdirde
toplamnormalkuvvetindiiftleriarasndakipaylam
hesaplanabilir ve bir di iftine o konumda etki eden normal di
hesaplanabilirvebirdiiftineokonumdaetkiedennormaldi
kuvvetiolanFdi bulunabilir.
Enbykzorlanma,dikuvvetiyadibanayadasttekilkavrama
y
y y
noktasnaetkidiindeolacaktr.
Diiftleriarasndakiykpaylamvetekilkavramanoktasnnyeri,
nispetenkarmakhesaplargerektirir.
Fazlaayrntyagirilmedenyaplacakhesaplariindibandantemas
l bl
b
k
l
lk
durumugznnealnabilirvebunoktayagelendinormalkuvveti
iinkavramaoranileilikilibirfaktrkullanlabilir.
Budurumda,bukuvvetF
B d
d b k
t Fdi a=YY.FFn eklindealnabilir.
kli d l bili
BuradaY<1dir.
DiDibindekiZorlanma
Statikykkabulile
St tik k k b l il
Teetselkuvvet
F0
Ft di
Ft
=
YF YS
YFa YSa Y
b m
b m
Diligenilii
Kavramaoranfaktr
Modl
Gerilmeylmafaktr
Formfaktr
HeliselDililerdekiDurum
Heliseldililerdeaynandatemastaolandiiftisaysikidenbykolacaktr.
Temasta olan di iftlerinin temas izgileri artk eksenlere paralel dorular deildir.
Temastaolandiiftlerinintemasizgileriartkeksenlereparaleldorulardeildir.
Ealandililerhataszolsabile,temasizgileriboyuncayaylyktededeiim
grlecektir.Buradan,heliseldililerindilerininbirerkirigibidnlemeyecei
ortaya kar Dilerin artk kiri gibi deil plakgibidnlmesigerekeceinden
ortayakar.Dilerinartkkirigibideilplakgibi
plak gibi dnlmesi gerekeceinden
gerekdurumuhesaplarayanstabilmekzlmesizor,karmakmodelleri
gerektirir.
Kavramaoranfaktr
Y = 0,25 +
0,75
cos 2 0
Helis faktr
Helisfaktr
0
Y = 1
120 o
DiDibindekiZorlanma
St
Statikykkabulilehemdzhemdehelisel
tik k k b l il h
d h
d h li l
alndilileriin:
Teetselkuvvet
Helis faktr
Helisfaktr
F0
Ft
=
YFa YSa Y Y
b mn
Diligenilii
Kavramaoranfaktr
N
Normalmodl
l
dl
Formfaktr
Gerilmeylmafaktr
TemasYzeyindekiZorlanmain
N i lB
NominalBasn
YzeyzorlanmasnnbelirlenmesindegenellikletemasyzeyindeoluanHertz
Yzey
zorlanmasnn belirlenmesinde genellikle temas yzeyinde oluan Hertz
basncbirgstergeolarakalnr.
Hertzbasndalm
x2
p( x ) = p max 1 2
bH
BasncnenbykdeeriolanveokzamanHertzbasnc
diyeanlanbasnileFkuvvetiarasndakiiliki
pH = pmax =
2 F
b bH
1 12 1 22
+
b H =
E2
E1
4 F
R e
b
1/ 2
N i lB
NominalBasn2
2
nceki sayfadaki bantlar dzenlenirse:
ncekisayfadakibantlardzenlenirse:
H t b
Hertzbasnc
1/ 2
1 1
pH =
R e
1
F
2
2
1 1 1 2 b

+
E 2
E1
Poisson oran
Elastiklikmodl
Re,silindirlerinedeererilikyarapdrveaadakigibi
hesaplanr:
1
1
1
=
R e R1 R 2
, R e
R1 R 2
=
R1 R 2
+:ddililer;:idililer
N i lB
NominalBasn3
3
E1=E2=EvemetalmalzemeleriinPoisson orannda0,3civarnda
olduudikkatealnrsa:
Hertzbasnc
p H = 0,418
F E
b R e
Diliarklariin:F=F

/cosw ,,11 2 olduu
n ,,Fn=Ft/
varsaylrsaveEe=2.E1.E2/(E1+E2)kabulile
R1 = rw1 sin w + E n
R 2 = rw 2 sin w E n
pH =
E e
2 (1 2 )
Ft
1
i 1
sin w cos w
b d w1 i
N i lB
NominalBasn4
4
Pratikhesaplariin,heliseldililerdekidurumdzdililerdekinebenzer
varsaylarakhemdzhemdeheliseldilileriinkullanlmakzereaadakigibi
hesapmetotlargelitirilmitir.
Arykfaktr
pH = ZH Z Z ZE
i 1
K A K V
d01 b i
Ft
Dinamik
yykfaktr
Elastiklikfaktr
Yuvarlanmanoktasfaktr
2 cos b cos wt
Z H =
2
cos t sin wt
1/ 2
0 veV0mekanizmalarnda
2 cos b
Z H =
cos t sin t
1/ 2
h li
helisasfaktr
f kt
E e
ZE =
2
2
(
1
)
Z = (cos 0 )
1/ 2
1/ 2
Kavramaoranfaktr
4
Z =
(1 ) +
1/ 2
1ise
1 i
1
Z =

1/ 2
GerekZorlanmalarTemsilEdenGerilmeler
Didibindekizorlanmaytemsiledengerilme
Di dibi d ki
l
t
il d
il
F = F0 K A K V K F K F
Ft
=
YFa YSa Y Y K A K V K F K F F em
b mn
Dinamikfaktr
dealdurum
Ykpaylamfaktr
alma(aryk)faktr
Didibizorlanmasiinykdalmfaktr
(genilikfaktr)
GerekZorlanmalarTemsilEdenGerilmeler
Yzeyzorlanmasntemsiledengerilme
Y
l
t
il d
il
p H = p H0 K A K V K H K H
= ZH ZE Z Z
i 1
K A K V K H K H p H em
d01 b i
Ft
Dinamikfaktr
dealdurum
Ykpaylamfaktr
alma(aryk)faktr
Yzeyzorlanmasiinykdalmfaktr
(genilikfaktr)
KA aryk(alma)faktr
y ( )
Kuvvet makinas
Dzgn
(Dndren)
Elektrik motoru
makinas
(Dndrlen)
Dzgn
Jeneratrler, niform ykl
1,00
,
konveyrler vidal konve
konveyrler,
konve
yrler, trbo vantilatrler ve
kompresrler
Hafif darbeli
Takm tezgahlarnn ana tahrik
1 25
1,25
mekanizmalar,
krenlerin
dnme
mekanizmas,
pistonlu pompalar, homojen
olmayan
younluktaki
malzemelerin kartrclar
vb.
Orta darbeli
Kauuk ekstrderleri, kesintili
alan kartrclar, hafif
bilyal deirmenler, aa
ileme makinalar vb.
Kuvvetli darbeli
Zmba,
makas,
kauuk
hamuru yourucular, demir
elik haddeleri, ekskavatrler,
ar pompalar, ta krclar vb.
Hafif darbeli
Trbinler
Orta darbeli
Kuvvetli darbe
ok
silindirli Tek silindirli iten
iten
yanmal yanmal motor
motor
1,10
,
1,25
,
1,50
,
1 35
1,35
1 50
1,50
1 75
1,75
1,50
1,60
1,75
2,00
1,75
1,85
2,00
2,25
KV:Dinamikfaktr
2
K
z
v
i
1
K V = 1+
+ K2 1
Ft
100
1 + i2
KA
b
K1
DIN3962yegredilikaliteleri
K2
10
11
12
Dz dililer
2,1
3,3
5,7
9,6
15,3
24,5
34,5
53,6
76,6
122,
5
0,0193
H li l dililer
di lil
Helisel
19
1,9
29
2,9
51
5,1
85
8,5
13 6
13,6
21 8
21,8
30 7
30,7
47 7
47,7
68 2
68,2
109
109,
1
0 0087
0,0087
GenilikFaktrleri
KF veK
KH ilegsterilenvesrasyladidibiveyzeyzorlanmalariinyk
il t il
l di dibi
l
l i i k
dalmfaktr(genilikfaktr)denilenfaktrlereitlinedenlerledi
geniliiboyuncaykdalmndaortayakanfarklldikkatealmakiin
kullanlmaktadr.
Bufarkllnbellibalnedenleri;dililerdekididorultusuhatalar,millerin
eksenleriarasndakiparalelliktenkaklklar,yatakboluklar,mil,yatakve
p
,y
, ,y
gvdedeortayakanelastikekildeiimleri,kkaplpinyonlarda
pinyonungeniliiboyuncaortayakaneilmeveburulmadeformasyonlar
ve ek olarak termik genlemelerdir
veekolaraktermikgenlemelerdir.
NispetenfazlayklenmidililerdeK
p
y

,
,
H 1,25veK
F 1,2
Ykpaylamfaktrleri
p y
KF veK
ve KH faktrleridililerdekiprofilvetaksimathatalarnn
faktrleri dililerdeki profil ve taksimat hatalarnn
ykpaylamnbozucuvedolaysilediiftininbaz
konumlarndabunedenleortayakanzorlanmaartn
y
hesabakatmakiinkullanlanfaktrlerdir.
Ft
K A > 100 N / mm
b
KF veKH iintavsiyeedilendeerler:
iingeerlidir.
DilikalitesiDIN3961(ISO1328)
6 (5)
6(5)
7 (6)
7(6)
8 (7)
8(7)
9 (8)
9(8)
Sertletirilmiveyayzey
sertletirmeyaplm
dililer.
Dzdilimek.
1,1
1,2
Heliseldilimek.
1,1
1,2
1,4
Sertletirilmemiveya
yzeysertletirme
yaplmamdililer.
Dzdilimek.
1,1
1,2
Heliseldilimek.
1,1
1,2
1,4
EmniyetGerilmeleri
y
Didibi
F em
FM
=
YNT Y relT YR relT YX
SF
Emniyetkatsays
Eilmezorlanmasiindili
malzemesindenstandart
referansdililerikullanlarak
deneylerleeldeedilmiolanve
pratikolaraksreklimukavemeti
temsiledengerilmedir.
Didibimukavemetiiin
byklk(boyut)faktrdr.
Balyzeykalitefaktr.
elik iin 0 94 1 07
elikiin0,941,07
Dilimalzemesininbalentikduyarll
faktrdr elik iin deeri 0 9 1 15
faktrdr.elikiindeeri0,91,15
Sonlumresahip(zamanmukavemeti
blgesindealan)dilileriindzeltme
g
)
katsays.Sreklimukavemetiin1dir.
EmniyetGerilmeleri
y
Yzeyy
p H em =
p H lim
SH
Z NT Z L Z V Z R Z W Z X
Yzeyzorlanmasiin
byklk (boyut)
byklk(boyut)
faktrdr.
Emniyetkatsays
Malzemeiftifaktrdr
Yzeyzorlanmasiinstandart
y
referansdililerileyaplm
deneylerinsonularesas
alnarakbelirlenmiolanve
sreklimukavemetitemsileden
basntr.
Balyzeyprzll
faktr.0,81,1
evrehzfaktr.0,91,13
Yalaycfaktrdr.Deeri
0,871,15arasndaolabilir
Sonlumresahip(zamanmukavemeti
blgesindealan)dilileriindzeltme
g
)
katsays.Sreklimukavemetiin1dir.
Malzeme tr
Sembol
Kullanm alan ve zellikler
Kr dkme demir
GG20
GG25
Siyah temper dkm
GTS35
GTS65
Karmak
ark
ekillerine,
uygunluk, dk maliyet, kolay
tala
alnabilme,
grlt
snmleme
Kk boyutlar iin uygundur.
Dkme demir ve dkme elik
arasnda zelliklere sahip
Byk
boyutlar
iin
de
uygundur. Dkme demir ve
dkme
elik
arasndaki
zelliklere sahip, alevle ve
indksiyonla sertletirilebilir.
Byk boyutlar iin dkm g
(dkm boluklar ve artk
gerilmeler olabilir)
yikaynakedilebilir.
Kresel
grafitli GGG40
GGG60
dkme demir
GGG100
Dili
Malzemeleri
Alamsz
elik
Yap elii
(imalat elii)
Islah elikleri
Alevle
indksiyonla
sertletirilmi
elikleri
dkme GS52.1
GS60.1
St37
St50
St60
St70
Ck45N
34CrMo4V
42CrMo4V
34CrNiMo6V
30CrNiMo8V
34CrNiMo12.8V
veya Ck45
34CrMo4
slah 42CrMo4
34CrNiMo6
Kolay tala alnabilir

yi kaynak edilebilir
Kolay tala alnabilir
Uygulanan sl ileme ve dili

arkn boyutlarna bal olarak
bazlarnda di dibi yzeyi de
sertleir
sertleir.
FM [N/mm2]
pH lim[N/mm2]
80
110
300
360
330
410
320
460
370
450
520
370
490
700
280
320
320
380
250
350
410
460
320...400
430...580
450...620
460 620
460...620
470...640
490...650
Didibiyzeyi
sertise
500...750
Di dibi yumuak
Didibiyumuak
ise
300...450
320
430
460
530
430...530
530...710
580...770
590 780
590...780
600...790
650...840
1000...1230
Nitrrasyonla yzey 42CrMo4V

sertletirme yaplm 16MnCr5V
slah ve sementasyon
elikleri
Nitrrasyon kalnl <0,6 mm,

m<16 mm
m<10 mm
Karbonitrrlenmi
veya
nitrokarbr
lenmi
slah
ve
sementasyon elii
C45N
16MnCr5N
42CrMo4V
34Cr4V
Nitrrasyon elii
Nitrrlenmi halde
31CrMoV9V
31CrMoV9V
14CrMoV6.9V
16MnCr5
15CrNi6
17CrNiMo6
Isl ilem nedeniyle dk

460...600
650...750
arplmalar, uygun maliyet
460...640
650...800
Yksek ekirdek mukavemeti
460...640
650...800
m<10
600...900
1100...1350
Tat tekniinde
Sivri kelerde pah krlmal
560...840
1120...1250
m<16 mm
m=20 ye kadar standart semt.
elii.
620...1000
1300...1500
m>16 iin
m>16 iin
Sementasyon
elikleri
520...740
780...1000
AlnDiliarkMekanizmalarnda
B
BoyutlandrmaHesab
tl d
H b
Dililerin
Dililerinboyutlandrlmasileilgilihesapgenelliklebirn
boyutlandrlmas ile ilgili hesap genellikle bir n
boyutlandrma hesabdr.
Buhesabounluklabirkontrolhesab
Bu hesab ounlukla bir kontrol hesab izler.
izler
Zamanzamandierlleribelliolanbirmekanizmadauygun
digeniliininaranmas,yadalleritamolarakbelliolan
g
,y
birmekanizmadadilileriinuygunmalzemelerinseilmesi
amacyladahesapyaplabilir.
nboyutlandrmaileilgilihesaplar,zorlanmalarlailgili
bantlarnuygunekildedzenlenmesiilemodlhesab
modlhesab
eklinesokmakmmkndr.
kli
k k k d
Konstrktr,bazbyklklerileilgiliseimleryaparak
mekanizmann modln hesaplayabilir
mekanizmannmodlnhesaplayabilir.
AlnDiliarkMekanizmalarnda
B
BoyutlandrmaHesab
tl d
H b
mn = 3
2 Md1 cos 0
YFa YSa Y Y K A K V K F K F
z1 F em
Didibimukavemetinegre
mn = 3
2 Md1 cos 2 0 i 1
2
2
2
2
2
Z
A
V
H
H
H
E
z 1 p H2 em
i
Yzey zorlanmasna gre

Yzeyzorlanmasnagre
GenilikOran
G i lik
Genilikoran=b/p
b/ n iintavsiyeedilendeerler
i i t i
dil d l
Dili
(DIN)
=b/p
b/pn
kalitesi Yataklama durumu
11...12
Kaynak konstrksiyonu hafif esnek kutu
3...4,5
8 9
8...9
Motor mili ucuna takl pinyonu olan mekanizmalar
45 8
4,5...8
6...7
Her iki tarafnda yataklar bulunan mekanizmalar
6...7
Hassas imal edilmi, rijit yataklanm miller zerindeki mekanizmalar
4...6
ok hassas imal edilmi ve rijit yataklanm miller zerindeki
6,5...9,5
8...11
12,5...19
mekanizmalar
Emniyet
y Gerilmeleri
Emniyetgerilmeleri,ncelikleseilecekdilimalzemesine
b l d
baldr.Malzemeseimiyaplrkendiliimaliileilgiliteknoloji
l
i i
l k di li i li il il ili k l ji
gznndebulundurulmaldr.
Didibimukavemetiiinemniyetgerilmesi
Di dibi m ka emeti iin emni et gerilmesi
F em =
FM
SF
Emniyetkatsays
Tek tarafndan yklenen dilerde SF=1
TektarafndanyklenendilerdeS
1,31,5
3 15
,ifttarafndanyklenendileresahip
dilileriinSF=22,25
Pitting anmasnakaremniyetliyzeybasnc
p H em =
p H lim
SH
SH=1,21,4arasndaalnabilir
,
, a as da a ab

Alin Disli Carklar

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Alin Disli Carklar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dili ark Mekanizmalar

ALIN DL ARK MEKANZMALARI

Taksimat Dairesi,, Taksimat,, Modl

CO1T1 veCO2T2 genlerininbenzerliindenhareketle

Vp1 cos( 1 ) = Vp 2 cos( + 2 )

lk1 = ra22 rb22 rw2 2 rb22

lk 2 = ra21 rb21 rw21 rb21

ra22 rb22 rw2 2 rb22 + ra21 rb21 rw21 rb21

Tashih yaplrken dikkat edilecek hususlar

Tashih yaplrken dikkat edilecek hususlar

ra22 rb22 rw2 2 rb22 + ra21 rb21 rw21 rb21

Tashih yaplrken dikkat edilecek hususlar

Tashih yaplrken dikkat edilecek hususlar

Minimumdi says (zmin),pratik

Budurumdas0=ep vee0=sp olur.

Budurumdas0=ep vee0=sp olur.

mn cos 2 0 mn cos 2 0 2 cos 0

cosx=d0.cost/2rx ilex asbulunabilir

Helisel Aln Dili ark

Helisel Aln Dili ark

Ft = Md1 / r01 = Md2 / r02

Fr = Fn sin n0 = Ft tan n0 / cos 0

Fe = Fn cos n0 sin 0 = Ft tan 0

Sv filmin oluabilecei koullara

/cosw ,,11 2 olduu

Kullanm alan ve zellikler

Siyah temper dkm

Kolay tala alnabilir

Uygulanan sl ileme ve dili

Nitrrasyonla yzey 42CrMo4V

Nitrrasyon kalnl <0,6 mm,

Isl ilem nedeniyle dk

Yzey zorlanmasna gre

kalitesi Yataklama durumu

Kaynak konstrksiyonu hafif esnek kutu

Motor mili ucuna takl pinyonu olan mekanizmalar

Her iki tarafnda yataklar bulunan mekanizmalar

Hassas imal edilmi, rijit yataklanm miller zerindeki mekanizmalar

ok hassas imal edilmi ve rijit yataklanm miller zerindeki

You might also like