1.

Luhman
1.1. Pregledno i sistematicno prikazite osnovne karakteristike postmoderne i postmodernih
teorija.
Prvo, u tom se okviru napustaju velike generalizacije u stilu starih teorija drustva i povijesti.
Drugo, postmodernisti se ne drze ustaljenih granica izmedju disciplina, te se mnoga njihova
razmisljanja uklapaju zapravo u jednu metateoriju drustva i kulture, koja povezuje razlicite
pojave u perspektivi relativiziranja i negacije.Trece, mnogi se postmodernisti usredotocuju na
probleme koje bi starija teorija drustva smatrala perifernim .
1.2. Po cemu se Luhmanova teorija razlikuje od teorija postmoderne?
Luhmannova pretenzija ka izgradnji univerzalne teorije drustva kao sustav odvaja ga od ostalih
struja postmoderne.
1.3. U cemu je razlika izmedju sustava i prava?
Pravo je sustav drustvene komunikacije, a ne normativni poredak i odlikuje se zatvorenoscu
prema okolini i samotvorbom. Dakle, ono je autopoieticki sustav,koji je u stanju uspostaviti
vlastitu mrezu komunikacija i formi kao njihova rezultata. Pravni sustav djeluje u kombinaciji dva
temeljna razlikovanja koja omogucuju njegove operacije. To su ocekivanja i postojanje
specificnog binarnog koda.
1.1. Objasnite Luhmanov sustav prava.
Kao i ostali sustavi, i pravo se susrece s problemom kontingencije, koju Luhman shvaca kao
negaciju nuznosti i nemogucnosti,dakle nesto sto se moze, ali i ne mora pojaviti. Kontingencija
stvara nepredvidljivost i varijabilnost , te je okolina sustava kontingentan svijet ispunjen
iznenadjenjima, pun neprijatelja, prepun protivnih interesa.
1.2. Kako je Luhman podijelio sustave?
Sustavi se razlikuju medju sobom, te se mogu podijeliti na alopoietike i autopoietike .
1.3. Objasnite Luhmanovo shvatanje pravnog sustava.
Pravo je autopoieticki sustav, koji je u stanju uspostaviti vlastitu mrezu komunikacija i formi
kao njihova rezultata. Pravni sustav djeluje u kombinaciji dva temeljna razlikovanja koja
omogucuju njegove operacije. To su ocekivanja i postojanje specificnoga binarnoga koda.
1.4. Sta cu ocekivanja, te koje su karakteristike normativnih i kognitivnih ocekivanja u pravnom
sustavu?
Ocekivanja se mogu shvatiti trojako: prvo, kao razlika medju konformnim i defijantnim
ponasanje m, drugo, kao unutarsistemska i vanjska, i trece, kao diferencija izmedju kognitivnog i
normativnog. Dok su normativna ocekivanja u pravnom sustavu odredjena i stabilna, to nije
slucaj s kognitivnim ocekivanjima. Kognitivna ocekivanja obuhvataju znanje kao proizvod
procesa ucenja i podlozna su promjeni. Dok normativna ocekivanja dovode do zatvaranja
sustava, kognitivna ga otvaraju.
1.1. Tri pretpostavke njegovog zasnivanja prava.
Tri pretpostavke njegovog zasnivanja prava su: 1. Pojam pravnog sistema i njegovo
razgranicenje prema okolini, 2. Funkcija prava, 3. Pravo kao drustvena tehnika i njegova
samoreflektivnost.
1.2. Kako on definise pravo?
On definise pravo kao stabilizaciju normativnih ocekivanja.

1.3. Koja je zajednicka strana definisanja prava kod Habermasa i Luhmana?

Habermas i Luhman se slazu u konstataciji da je pravo bitan faktor razvoja i funkcionisanja
zapadnih drustava, te da ga treba posmatrati kao autonoman sistem drustvene regulacije.
1.1. U cemu je razlika sustava i strukture?
Luhman u kasnijoj fazi uvodi pojam strukture tako da ako jezik promatramo kao sustav, njegovu
strukturu cine gramaticka pravila i simboli. Strukture sustava su same po sebi rezultat selekcije u
odnosu prema svijetu, ali i upravljaju ponasanjem sustava.
2. Michel Foucalt
2.1. Koje su specificnosti Foucaltovog pristupa strukturama?
Za Foucalta su glavni predmet istrazivanja zgusnuti nacini djelovanja i misljenja, koje treba
promatrati odvojeno od mislecih subjekata. Te strukture treba otkrivati poput arheologa koji
ondje nastoji otkriti zatrpane naslage smisla, odbacujuci velike sheme evolucije koje smatra
glomaznim konstrukcijama, koje samo zagljuju pravo stanje koje se otkriva kao igra pojedinosti
i povijesne naslage smisla. Pri tome ostaje zatecen pitanjem vazenja, tj. Otkrivenja istine koja u
postojecem misljenju ovisi o pravilima za koja se ne moze utvrditi jesu li istinita ili lazna.
2.2. Objasnite Foucaltovo tumacenje arheologije kao metode.
Od poetka sedamdesetih godina slui se terminom arheologija da bi oznaio metodu
istraivanja koja tei otkrivanju onih konstitutivnih pravila koja upravljaju jezikom humanistikih
znanosti, utvrujui i kriterije njihove istinitosti, odnosno vaenje.
2.3. Objasnite Foucaltovo shvatanje genealoske metode.
U drugoj fazi svog rada, prelazi na genealoku metodu, koju suprotstavlja tradicionalnoj
historijskoj znanosti. Ta metoda odbacuje postojanje subjekta i zakonitosti razvitka kao
izrastanje jednog jedinstvenog i nunog toka zbivanja.
2.4. Da li Foucalt smatra da je moguce govoriti o zakonitostima razvoja drustva? Obrazlozite svoj
odgovor.
Ne moe se govoriti o zakonitostima razvoja drutva ni o povijesti jer je sve pojavno na neki
nain sluajno, a vjene su istine samo privid, dok subjekt zbivanja kao skriveni um ne postoji.
2.5. Sistematicno i pregledno navedite osnovne ideje koje Foucalt iznosi u djelu Nadzor i
kaznjavanje: radjanje zatvora.
Smatrao je da muenje ima pravno-politiku funkciju. Posrijedi je ceremonijal kojim se ponovo
uspostavlja suverenost koja je na trenutak bila povrijeena. Drugi vaan aspekt muenja i
smaknua je bila prisutnost javnosti. Funkcija javnog promatranja smaknua je vieznana:
eljelo se ljude uplaiti stravinim prizorom, a s druge ih se strane ukljuivalo u spektakl kao
gledatelje, pa i sudionike.
2.1. Tema moci.
Tema moci ostaje trajnom Foucaltovom opsesijom, koji u svemu vidi skrivene i vidljive
mehanizme dominacije koje rado sagledava pute m institucije kao sto su zatvori, ludnice , skole ,
tvornice ..
2.3. Njegovo shvatanje tijela.
Za njega tijelo nije samo bioloski supstrat subjektivnosti nego drustveni konstrukt, koji se u
kontekstu kaznjavanja pojavljuje kao objekt prisile .

2.4. Sta je Habermas zamjerao Foucaltu?

Unutrasnji aspekti razvoja prava u svojim normativnim i vrijedonosnim aspektima ne zanimaju
ga previse, te u tome Habermas mu je zamjerao.
2.1. Koje su specificnosti Foucaltovog pristupa pravu?
Za Fokalta su glavni predmet istraivanja zgusnuti naini djelovanja i miljenja, koje treba
promatrati odvojeno od misleih subjekata. Te strukture treba otkrivati poput arheologa koji
ondje nastoji otkriti zatrpane naslage smisla, odbacujui velike sheme evolucije koje smatra
glomaznim konstrukcijama, koje samo zamagljuju pravo stanje koje se otkriva kao igra
pojedinosti i povijesne naslage smisla.
3. Emil Durkheim
3.1. Pregledno i sistematicno objasnite Dirkemovu semu solidarnosti i prava.
Dirkem polazi od dva tipa solidarnosti, mehanike i organske, a ta se dva pojma uklapaju u
evolutivnu shemu koja razlikuje primitivna drutva s minimalnom diobom rada od razvijenih, u
kojima je podjela rada uzela vei zamah. Ako uzmemo pravo kao indikator, moemo se lake
orijentirati u toj shemi koja operira s diobom rada, stepenom razvoja drutva, vrstama
solidarnosti i nainima kako pravo odraava potrebu za drutvenom kohezijom. Da bi to
postigao, Dirkem se slui pojmom sankcija i dijeli ih nadvije vrste: represivne i restitutivne.
Represivno pravo prevladava u manje razvijenim, plemenskim drutvima i karakteriu ga jaki
osjeaji zatite drutvenih dobara, kao to su imovina, ivot i sloboda pripadnika zajednice.
Takav se tip prava svodi na kazneno i manjim dijelom na upravno i javno pravo. Restitutivno
pravo sastoji se u sutini iz zahtjeva za popravljanje tete i uspostavom prijanjeg stanja. Takvo
pravo je cjelokupno graansko, postupovno, ustavno i upravno pravo. Inae, Dirkem odbacuje
podjelu prava na javno i privatno, jer je za njega pravo drutvena pojava.
3.2. Koji su nedostaci ove seme iz perspektive kasnijih etnografskih istrazivanja?
Kasnija etnografska istraivanja su opovrgla tu evolutivnu shemu te se pokazalo da se upravo u
najmanje razvijenim arhainim zajednicama pojavljuje vrlo malo represivnog prava. Dirkemova
shema je neupotrebljiva i zbog neprecizne definicije prava i njegovih komponenata represije i
restitucije. Dirkemov pogled na pravo ipak nije lien naune relevantnosti. On je bio prvi sociolog
koji je skrenuo panju na specifinu funkciju prava u razvijenim drutvima. Sve vea sloenost
modernih drutava i prijetnje njihovoj koheziji zbog destabilirajuih uinaka tehnologije,
demografskih kretanja i krize vrijednosti, zahtijevaju da pravo preuzme neke od funkcija
tradicionalnog morala tipinog za drutva koja je Dirkem oznaavao kao drutva mehanike
solidarnosti.
3.3. Objasnite pojam anomije.
Rije anomija upuuje na neki nedostatak normi, njihovo nepostojanje ili neprihvaanje, ukratko
na neko bezakonje.
3.4. Kako pojam anomije definise Dirkem u djelu O podjeli drustvenog rada?
U prvom znaenju, anomija se odnosi na prijelazno stanje drutva kad se raspada kohezija, koju
on oznaava kao mehaniku solidarnost.

3.5. Kako pojam anomije definise Dirkem u djelu Samoubistvo?

U drugom znaenju, u kasnijem djelu Samoubistvo Dirkem rafinira svoju ralambu
samoubistva i anomija, razraujui tipologiju drutvene integracije odnosno vezanosti pojedinca
za drutvenu zajednicu. Tako razlikuje dvije vrste samoubistva: altruistiko i egoistino. U prvom
sluaju su veze izmeu pojedinca i grupe izuzetno snane i drutvena regulacija je fatalistike
prirode. Takav tip ponaanja mogue je prepoznati kod vojnika i openito pripadnika zanimanja
koja vrednuju ast. Egoistina vrsta suicida proizilazi iz pretjerane individualizacije drutva u kom
se sada pojavljuje pojedinac kao izolirana jedinka, liena potpore, jednako sa socijalne i s
moralne strane.
3.1. Kako Dirkem posmatra pravo u raspravi Pravila socioloske metode?
On posmatra pravo kao jednu od drustvenih cinjenica.
3.2. Koja dva tipa solidarnosti razlikuje Dirkem?
Durkheim polazi od dva tipa solidarnosti, mehanicke i organske, a ta se dva pojma uklapaju u
evolutivnu shemu koja razlikuje primitivna drustva s minimalnom diobom rada od razvijenih, u
kojima je podjela rada uzela vec zamah.
3.3. Koje dvije vrste sankcija razlikuje Dirkem?
Dijeli ih na dvije vrste restitutivne i represivne.
3.4. Koja dva tipa prava razlikuje Dirkem?
Restitutivno i represivno pravo.
3.5. Pregledno i sistematicno navedite osnovne karakteristike ova dva tipa prava?
Represivno pravo prevladava u manje razvijenim, plemenskim drust vim a i karakteriziraju ga
jaki osjecaji zastite drustvenih dobara, kao sto su imovina, zivot i sloboda pripadnika zajednice .
Takav se tip prava svodi na kazneno i manjim dijelom na upravno i javno pravo. Staro zidovs ka i
biblijska tradicija upucuje kako je to pravo bilo strogo i kako je primjenivalo ostre sankcije. Vec
je u rimskom Zakoniku XII ploca zamjetljiv pomak prema restitutivnom pravu. Zakon taliona (oko
za oko, zub za zub), bio bi ocita ilustracija takvog tipa prava.
3.2. Tri struje prava obrazlozi karakteristike.
Jedni marksisti shvataju pravo kao ideologiju, pojavljuje se pojam o laznoj svijesti, drugi
promatraju pravo i politiku, odnosno drustvenu moc i treci nastoje redefinisati Marxove teze sa
gledista krize treceg svijeta i perspektive informatike.
4. Max Weber
4.1. Objasnite Weberovu definiciju prava.
Weber prihvaa ideju prava kao drutvenih pravila osobite vrste ije je osnovno obiljeje
mogunost primjene fizike prisile. Ova definicija iako imperativna, sadri i implicitnu referencu
na oblike nedravnog prava. Weberov pristup polazi od spontanog drutvenog reda, dakle i
obiaja pod uvjetom da se ne zanemari bitno obiljeje pravnog poretka postojanje aparata
prisile.
4.3. Da li Weberova definicija upucuje na oblike nedrzavnog prava?
Da.

4.4. Po cemu se Weberova sema razvoja pravne misli razlikuje od Marxovih i Dirkemovih
pristupa pravu?
Weberova shema napusta dosadasnja razmiljanja koja se krecu ili unutar jedne filozofije
povijesti (Marx), te sagledavaju pravo kao instrument klasne vladavine , ili promatraju pravo kao
oblik drust veno-moralne integracije (Dirkem).
4.1. Kako Weber definise svoje pravo?
Za Webera je pravo autonoman sustav koji se razvija i djeluje po nekoj svojoj unutrasnjoj logici.
4.2. Ideal tipovi po Weberu.
Ideal-tip je u Webera analiticka konstrukcija, dakle uopcivanje koje postavlja istrazivac. Radi se
o metodoloskom sredstvu koje ce pomoci da se povezu pojave i izgradi prihvatljiva teorija.
4.3. Tipologija prava.
Prvi je ideal-tip supstantivna iracionalnost . U ovom slucaju, pravno se odlucivanje zasniva na
nekim izuzetnim kriterijima, koji mogu biti religijski, eticki, emotivni i politicki. Druga je vrsta
formalna iracionalnost. Tada se primjenjuju prisege, rituali ili zazivanje Bozijeg suda. Naglasak je
na radnjama koje su u vezi s nadnaravnim. Treci je tip prava u toj ideal-tipskoj konstrukciji
supstativna racionalnost. Tu se vodi racuna o pravicnom ishodu te se primjenjuju i izvanpravni
kriteriji. Pravo se u ovom slucaju sluzi racionalnim argumentiranjem. Na kraju se pojavljuje
cetvrti tip prava, formalno-racionalno pravo.
4.4. Cetiri razvojna stadija racionalnog prava.
Tu se pojavljuju cetiri razvoja stadija: prvo, karizmatsko stvaranje prava kroz vjerske vodje i
proroke; drugo, empirijska faza, u kojoj se pravo stvara preko mjesnih duznosnika i krece se u
okviru rjesavanja konkretnih sporova; trece, konsolidacijom sredisnje politike moci pravo
postaje izrazom suverene volje koja moze biti sekularna ili teokratska; cetvrto, pravo ulazi u fazu
koju oznacuje profesionalizacija. Taj je posljednji stadij i afirmacija racionalnog prava.
4.1. Navedite Weberovu definiciju prava.
Weber nastoji precizno definisati osnovne socioloke pojmove koji mu slue za analizu drutva i
ideal-tipova. Tako navodi i sljedeu definiciju prava: Jedan poredak treba znaiti:
a) konvenciju, ako je njegovo vaenje izvana zajameno vjerovatnou da e odstupanje u okviru
odreenog kruga ljudi naii na ope i praktino znatno neprihvaanje.
b) pravo, ako je izvana zajameno vjerovatnou na primjenu fizike i psihike prisile, preko
djelovanja ljudskog stoera, koji je u tu svrhu posebno odreen i koji treba prisiliti na odravanje
poretka ili kazniti njegovu povredu.
4.2. Objasnite Weberove pojmove moi, vlasti i koncept legitimiteta.
Moc je prema Weberu vjerovatnost da ce pojedinac ili odredjena skupina nametnuti i provesti
svoju volju usprkos otporu drugih. Legitimna vlast takodjer se moze podijeliti u tri idealna
tipa: racionalnu, tradicionalnu i karizmatsku.
5. Jurgen Habermas
5.1. Objasnite Habermasov pristup sagledavanju moderne i modernizacije.
Polazite Habermasove teorije prava je kontekst moderne i modernizacije. Tu problematiku
sagledava sa stajalita svoga pristupa koji privilegira jezik i komunikaciju, shvaajui povijest kao
dinamiku utemeljenja razliitih vrsta diskursa. Diskurs je u ovome obzorju najprije govorni in,
koji se zbiva kao meuljudsko djelovanje i sporazumijevanje. Za njega je pravo naroiti oblik

drutvenog diskursa koji se moe promatrati kao formalizacija i apstraktna transformacija

subjektiviteta drutvenih aktera. Tako nastaju pravni subjekti kao apstraktno zamiljene pravne
osobe koje ne mogu biti ivi ljudi pojedinci.
5.2. Po cemu je juristicki diskurs osobit oblik diskursa prema Habermasu?
Juristiki diskurs je osobit oblik po tome to mora u svakom sluaju pruiti racionalno utemeljen
odgovor na pitanje to je pravno obavezno, zabranjeno ili doputeno. Tekoe pri tome nastaju
zbog nesavrenosti pravnog jezika te zbog pojave pravnih praznina.
5.3. Koje su specificnosti pozitivizacije prava u modernom drustvu prema Habermasu?
Razvoj drutva doveo je do proirivanja vaenja prava na sve dravne subjekte, koje u novom
vijeku vrijedi za sve podjednako, ime su nestali i nekadanji privilegiji stalea i Crkve. U tome se
novom duhovnom ozraju pravo vie ne opravdava Bojom voljom ili razumom (jusnaturalizam),
ni praktinim umom (Kant), niti se nuno vee za narodnu volju (uprkos naelu slobodnog
suvereniteta).
5.4. Sistematicno i pregledno prikazite Habermasovo tumacenje odnosa prava i morala.
Upuivanje na novi odnos prava i morala te na specifinu ulogu prava u integraciji drutvenih
sustava najoriginalniji je Habermasov doprinos teoriji prava. On se razilazi s tradicionalnim
shvaanjem koje odvaja pravo od morala ili pravo podreuje moralu. Kant shvaa pravo
uglavnom kao ogranienje pojedinanih volja, utemeljeno na proizvoljnosti i kao vanjski odnos s
prisilnim vaenjem. Za njega se pravo uklapa u iri nacrt boanskih svrha te je ono i sredstvo za
ostvarivanje morala. Stoga se pravne obveze podudaraju i s moralnim dunostima. Habermas
kritikuje taj pristup kao ostatak platonizma.
5.5. U cemu je, prema Habermasu, razlika izmedju pravnih i moralnih normi?
Pravne institucije se odlikuju velikom racionalnou, koju su na Zapadu omoguile sve vea
diferencijacija i specijalizacija poslova kao i uspostava racionalno-legalne vlasti. Pravo ovisi o
politici, i to objanjava njegovu instrumentalnu vanost. Dok su moralne norme same sebi cilj,
pravne norme su sredstvo za ostvarivanje politikih ciljeva.
5.1. Sta je svijet zivota?
To je sredisnji pojam Habermasovog poimanja drustva. Za njega u razvoju ljudske samosvijesti
dolazi do odvajanja prirode od drust va i od psihickih stanja, kao posebnih svjetova. Istodobno
se pojavljuje i izgradjuje svijet zivota kao skup interpretativnih shema koje sluze kao orijentiri i
to um a i za ljuds ko dje lovanje .
5.2. Tipovi drustvenog djelovanja.
Razlikujemo dva osnovna tipa: jedan je svrhovito-racionalno djelovanje orjentirano ka uspjehu, a
drugo je komunikativno, orjentirano prema razumijevanju.
5.3. Juristicki kurs.
Juristicki kurs je osobit oblik diskursa po tome sto mora u svakom slucaju pruziti racionalno
utemeljen odgovor na pitanje sto je pravno obavezno, zabranjeno ili dopusteno. Specificnost
je toga oblika komunikacije i njegova vezanost za obavezni normativni okvir.
5.4. Uloga jezika kod Habermasa.
Svijet zivota modernih drustava sadrzi i privatnu i javnu sferu. U potonjoj se odvijaju kulturni i
politicki procesi kao sto su socijalizacija, ucenje, prenosenje znanja, uspostavljanje uzajamnosti i
oblikovanje identiteta. Habermas napominje da se kultura, drustvenost i osobnost mogu

smatrati i bitnim strukturama ili komponentama svijeta zivota. Pri tome je jezik i komunikacija
ono glavno sredstvo pomocu kojeg se ti procesi ostvaruju.
5.5. Kako tumaci pravo?
Njegovo kasnije djelo Fakticnost i vazenje temeljita je revizija ranijih teza o pravu. U
predgovoru se naglasava da je danas izucavanje prava postalo interdisciplinarni pothvat, te da u
toj zadaci treba sudjelovati vise disciplina, kao sto su teorija prava, sociologija prava, pravna
povijest, etika i teorija drustva. Proucavanje prava treba pridonijeti afirmaciji socijalne i ekoloske
drzave koja bi bila u stanju obuzdati svjetski kapitalizam i obnoviti drustvenu uzajamnost, dajuci
novi impuls razvoju demokratije.
6. Pravna antropologija
6.1. Sta podrazumijevamo pod pojmom pravna antropologija?
Pravna antropologija je socioloki pogled na pravo , koji se razlikuje od tradicionalne pravne
znanosti. U svojim poecima antropologija i sociologija sagledavaju pravo u povijesnoj
perspektivi, na osnovi historistiko-evolutivnih shema.
6.2. Koje su glavne karakteristike tradicionalne etnografije?
Tradicionalna etnografija nije teila velikim uopivanjima niti se bavila poredbenim pristupom.
Glavne teme takvih istraivanja bile su materijalna kultura seoskog stanovnitva, te obiaji i
narodna umjetnost.
6.3. Sistematicno i pregledno prikazite historijski razvoj pravne antropologije.
Nastanak pravne antropologije treba smjestiti u 19. stoljee. Tada su izale iz tiska dvije vane
knjige: Drevno pravo Henrija Sumner-Mainea, i Bachofenovo Pravo matrijarhata. U to se
doba ve afirmiralo i podruje orijentalnih studija, u kojima su za evropske uenjake posebno
privlane bile teme iz povijesti i civilizacije Indije i drugih azijskih zemalja. Tek se kasnije
istraivai usredotouju na crnaku Afriku, sjevernu i junu Ameriku, te na Pacifik. U Americi s
istraivanjem indijanskih tipova rodbinstva zapoinje Morgan, ije je djelo Arhajsko drutvo
posluilo i kao temelj za razmiljanje Marxu i Engelsu o razvoju drutva. U Njemakoj H.E. Post
objavljuje djelo pod naslovom Etnoloka jurisprudencija, koje i naslovom upuuje na novu
disciplinu, koja se tada povezuje i s poredbenom pravnom znanou.
6.4. Koja tri pristupa istrazivanju prava u okvirima pravne antropologije zastupaju Llewellyn i
Hoebel?
Prvi pristup oni nazivaju ideolokim i sastoji se u otkrivanju i opisivanju pravila po kojima je
ureen ivot zajednice. U drugom pristupu, koji je deskriptivno-socioloki , nastoji se utvrditi
kakvo je stvarno ponaanje lanova neke grupe. Oni se zalau za trei put u istraivanju prava,
koji postavlja u arite.
6.5. Na koji nacin se tumaci pravo u okviru istrazivanja modernih drust.. u pravnoj antropologiji?
Neke od tema kojima su se bavili stariji istraivai naputene ili prevladane. Meu njih pripada i
poznata dilema oko prirode i definiranja prava. Naputeno je i gledanje na arhajske zajednice
kao harmonina drutva u kojima vlada sklad izmeu pojedinanih i opih interesa te koja
poivaju na konsenzusu oko vrijednosti, koji uklanja ili ublaava sukobe.

7. Teorija prava i socioloska jurisprudencija u Americi

7.1. Sta podrazumijevamo pod pojmom socioloska jurisprudencija?
Prema Poundu, socioloska jurisprudencija predstavlja osobitu tehniku socioloskog pristupa
pravu od same sociologije prava, koju promatra vise kao teorijsku disciplinu.
7.3. Koja su kljucna obiljezja americkog pravnog sistema?
a) Sredisnja uloga pravosudja u pravnom sustavu, b) Podloznost pravne misli konzervativnoj
ideologiji, c) Afirmacija usporednog strujanja koje se odupire konzervativizmu i koje naglasava
pragmaticki instrumentalizam, d) U kasnije m razvoju americkog prava pojavljuje se i napetost
izmedju pravosudne i zakonodavne odnosno izvrsne vlasti.
7.4. Koje su slicnosti i razlike izmedju Erlichovog i Poundovog pristupa?
I Pound i Erlich su smatrali da se pravo treba proucavati u drustvenom kontekstu. Ali Pound za
razliku od Erlicha razlikuje sociolosku jurisprudenciju kao osobitu tehniku socioloskog pristupa
pravu od same sociologije prava, koju promatra vise kao teorijsku disciplinu.
7.5. Objasnite Paundovu definiciju prava.
Pravo oznacava kao visoko specijalizirani oblik drustvene kontrole. Poundovo shvatanje
drustvene kontrole oslanja se na stavove ranijih americkih sociologa. Taj mu pojam sluzi za
definisanje prava u drustvenom kontekstu, pri cemu usmjerava pozornost samo instrumentalnoj
vaznosti prava.
8. Marksizam i sociologija prava
8.1. Da li mozemo govoriti o marksistickoj sociologiji prava? Obrazloziti.
U svojoj sociologiji prava Marx govori o ekonomskoj infrastrukturi i odnosima koji proizilaze iz te
infrastrukture i tu pravo nema neki znacaj, jer su materijalni uvjeti drustvenog zivota primarni,
drugi razlog je jer je i sam Marx u svojim radovima vrlo malo pisao o pravu.
8.2. Koje tri struje mozemo razlikovati u marksistickom shvatanja i koje su njihove glavne
karakteristike?
Jedni marksisti shvataju pravo kao ideologiju, pojavljuje se pojam o laznoj svijesti, drugi
promatraju pravo i politiku, odnosno drustvenu moc, i treci nastoje redefinisati Marxove teze
sa gledista krize treceg svijeta i perspektive informatike.
8.3. Koje su slabosti marksistickih pristupa?
Najveca je slabost marksistickih pristupa pravu proturjecno shvatanje odnosa izmedju
ekonomije kao infrastrukture s jedne strane, i prava i kulture kao subkulture, s druge.
8.4. Koje su specificnosti neomarksistickih pristupa pravu?
Najcesce ekonomizam u korist kulture i ideologije.
8.5. Objasnite na koje nacine je marksisticko shvatanje prava uticalo na Foucaltovo tumacenje
prava.
Za razliku od uvrijezenog misljenja da znanje oslobadja i sluzi kao motor napretka, Fuko je prvi
upozorio kako su znanje i moc povezani. U tom smislu je dosta blizak marksistickim i drugim
kritickim stajalistima, koji razotkrivaju pravo i znanost kao ideologiju u sluzbi vladanja.

9. Predmet sociologije prava

9.1. Da li sociologiju prava mozemo svrstati u disciplinarno ili interdisciplinarno podrucje?
Objasnite.
Sociologija prava je mlada i kontroverzna disciplina, i neki je svrstavaju u interdisciplinarno
podrucje.
9.2. Objasnite visedimenzionalnost prava.
Moze se govoriti o tri velike dimenzije prava koje cine osnovu pravnog iskustva i instiucionalnog
znanja o pravu. To su vrijednosti, norme i cinjenice. Ipak, ta tri aspekta ne dolaze podjednako do
izrazaja u svih pravnika. Vecina njih se oslanja na tradiciju.
9.3. Cime mozemo objasniti nesklonost pravu mnogih sociologa i antropologa?
9.4. Koja su ogranicenja pravne dogmatike?
9.1. Zbog cega je prema Habermasu pravo danas postalo interdisciplinarni pothvat?
10. Pravo i ekonomija
10.1. Objasnite na koji nacin dolazi do priblizavanja prava ekonomskom nacinu razmisljanja kod
Benthama i Milla.
Oni su zastupali tezu o najvecoj sreci najveceg broja ljudi kao cilju prava i politike. Tu se radilo
poglavito o jednoj vrsti moralne filozofije koja se doticala narocito svrhe kaznjavanja.
10.2. Pregledno i sistematicno objasnite na koji nacin dolazi do intenzivnijeg susretanja prava i
ekonomije u cikaskoj skoli.
Postoje dvije cikaske skole u ekonomiji: prva, koja se razvila vec u razdoblju prije Drugog
svjetskog rata, a druga nakon njega. Pripadnici prve skole nastojali su revitalizirati
ekonomsku misao vracanjem povjerenja u moc trzisnih snaga. Druga, poslije ratna
skola, posvetila je mnogo pozornos ti metodoloskim pitanjima maksimiranja korisnos ti i
smanjenja troskova, kao ucinkovitosti djelovanja, u podrucju proizvodnje , razmjene dobara i
usluga i posebno pri kompenzacijama za gubitke.
10.1. Objasnite razlike izmedju pravnih i ekonomskih pojmova dobara.
Naime , pravna se aksiologija referira na osobna i kolektivna nematerijalna dobra, koja se isto
kao i imovinska dobra, ukljucuju u zasticena pravna dobra.
10.2. Koje su tri tendencije u razvoju odnosa ekonomije i prava?
Prva, koja podredjuje ekonomiju sociologiji, drugu, koja striktno odvaja te dvije znanost i, i trecu,
koja ekonomska podrucja povezuje sa sociopsiholoskim odnosno historijsko-ant ropoloskim
istrazivanja.
10.3. Pregledno i sistematicno prikazite kada i u okviru koji skola dolazi do priblizavanja prava
ekonomiji.
U 60-t im I 70-t im godinam a posebno dolazi do susretanja prava i ekonomije u Americi I to u
okviru cikaske skole.
10.4. Koji prigovori se mogu uputiti ekonomskoj analizi prava? Objasnite.
Mozemo sazeti u 4 t acke : 1) osim ucinkovitosti mjerene u novcu, pravni poredak tezi i
drugim vrijednostima, medju kojima se istice pravednos t ; 2) u tradiciji europske I zapadne
pravnoznanstvene paradigme nalazi se imperativ post ivanja prava uz ogranicenje vlasti, to se
izrazava sintagmom pravne drzave ; 3) ekonomski cimbenici nisu neovisni o drustvenom I

posebno pravnom kont ekstu; 4) za vecinu ljudi apstraktno uvecavanje bogatstva imaju manje
za enje od samog pristupa dobrima.
11. Monteskje - O duhu zakona
11.1. Koje drzavne oblike (kao ideal-tipove) razlikuje Monteskje?
Dravni oblici, kao ideal-tipovi koje razlikuje Monteskje, su republike, monarhije i despotije.
11.2. Po cemu se razlikuju ovi oblici i koje su njihove karakteristike/nacela?
Ti oblici se razlikuju po svojoj prirodi. Pri tom razlikovanju Monteskje naputa Aristotelovu
klasifikaciju i dodaje svoja zapaanja koja su donekle zbunjujua. Tako monarhija poiva na asti,
a republika na vrlini, dok despotskom tipu vlasti treba strah.
11.3. Kako Monteskje tumaci slobodu, odnosno koji su uslovi njenog ostvarivanja?
Za Monteskjea je ideal dobre vladavine sadran u slobodi. Sloboda se u dravi moe ostvariti
samo preko ogranienja vlasti.
11.4. Zbog cega Monteskje kritikuje i odbacuje jusnaturalizam? Obrazlozite.
Naputa jusnaturalistiki nain razmiljanja, nastojei povijest i drutvo shvatiti izuavanjem
injenica meu kojima ne zanemaruje ni materijalne ni idejne imbenike. Za njega ovjekom
upravlja nekoliko stvari: klima, religija, zakoni, primjeri stvari koje su prole.
11.5. Da li Monteskjea mozemo smatrati osnivacem sociologije prava? Obrazlozite.
Objavljivanjem djela O duhu zakona, pojavilo se prvi put u historiji sociologije i pravne misli
djelo koje bismo mogli svrstati u problematiku pravne sociologije. To djela zauzima mjesto bez
premca u historiji pravne sociologije. Ono se pokuava vidjeti kao djelo-osniva nego kao djelopretea ove nauke.
12. Gurvic i sociologija prava u Francuskoj
12.1. Na koji nacin se prema Gurvicu ostvaruje pravednost?
Prave dnos t s e os t varuje pre ko norm at ivnih inje nica, koje prihvat a kole kt ivna s vije s t
kao pravno is kus t vo.
12.2. Sta su za Gurvica sustinski izvori prava? Objasnite kako Gurvic tumaci ove materijalne
izvore u pravnoj teoriji.
Za Gurvi a s u s u t ins ki izvor prava, s am i m e uljuds ki odnos i, koje on zahva a na m
ikrorazini I na m akorazini.
12.3. Kako Gurvic definise pravo?
Pravo je poku aj da s e u danom dru t ve nom okviru os t vari pravda nam e t anje m m
nogos t rukih pove zanos t i izm e u t ra bina i obave za, ija valjanos t prois t i e iz norm at ivnih
inje nica koje nos e u s e bi jam s t vo da e odgovaraju a pona anja bit i dje lot vorna.
12.4. Objasnite Gurvicev koncept drustvenog prava.
Dru t ve no pravo prois t je e iz kole kt ivnog os je aja koje on naziva 'Mi', a t o je t ot alna dru t
ve na pojava je r pove zuje s ve pripadnike ne ke grupe u m re u zaje dni kih m re a. Mno t vo je
pojavni oblik t oga 'Mi'. Takva s u m no t va npr.porodice , kols ki razre d it d. U njim a s e pravo
pojavljuje u obliku obi aja, int uit ivno pravo, ali s e dje lovanje t akvih grupa m o e ure dit i i
zakonim a

13. Pojam i razvoj historijske sociologije

13.1. Da li je historijska sociologija socioloska ili historijska znanost? Obrazloziti.
Na ovu dile m u m oglo bi s e odgovorit i navode i da je his t orijs ka s ociologija od poce t ka t e
dis cipline s as t avni dio s ociolo kog pru avanja. Za s uvre m e nu s ociologiju, his t orijs ki
pris t up nas t avlja s e na izu avanje dru ve ne prom je ne , form iranja dru t ve nih ins t it
ucija, nas t anka I razum ije vanja m ode rnog dru t va.
13.2. U cemu se sastoje teorijsko-metodoloske dileme u historijskoj sociologiji?
Postoje tri vrste metodoloskih orjentacija: dualizam nomoteticki i idiografski znanosti,
suprotnost izmedju pozitivistickog i historistickog pristupa.
13.3. Zbog cega se savremena historijska sociologija distancira od filozofije povijesti?
Savremena se historijska sociologija distancirala od tih pokusaja da se zasnuje jedna
univerzalna i filozofski orjentirana teorija drustva.