Biznesi

ndrkombtar dhe
globalizimi
Fakulte6 Ekonomik, UP
Biznes Ndrkombtar

Prmbajtja e prezen6mit
} Biznesi ndrkombtar:
} Cili sht objek6 i studimit t biznesit ndrkombtar?
} Pse angazhohen rmat n biznesin ndrkombtar?
} Cilt jan faktort e rritjes s biznesit ndr. sot?
} Cilat jan mnyrat e angazhimit n biznesin ndrkombtar?
} Globalizimi:
}
}
}
}
2

Koncepte kye;
Ins6tucionet globale;
Faktort nxits t globalizimit;
Argumentet pr dhe kundr globalizimit.

Objek6 i biznesit ndrkombtar

} Krijimi i tregut global apo globalizimi;
} Rrethina (poli6ke, ekonomike, sociale,

kultura);
} Mnyrat e depr6mit n treg (ekspor6, nn-
kontraktuesit, inves6met, licencimi, franshiza,
aleancat strategjike, etj.)
} shtjet tjera brenda rms, si strategjia,
organizimi, ak6vitetet, R&D, kapitali human,
etj
3

Arsyet e angazhimit t rmave n

biznesin ndrkombtar
} T zgjerojn shitjet apo tregun;
} T gjejn burime (kapital dhe teknologji);
} T diversikojn burimet pr shitjet dhe

furnizimet;

Faktort prcaktues t rritjes dhe mnyrat

e angazhimit n biznesit ndrkombtar
} Faktort:

Zhvillimi teknologjik;
} Liberalizimi i tregut botror;
}

Zhvillimi i ins6tucioneve pr t mbshtetur dhe lehtsuar

treg6n ndrkombtare;

Rritja e konkurencs globale.

} Mnyrat:
}

Ekspor6, nn-kontraktuesit, inves6met, licencimi,

franshiza, aleancat strategjike, etj.

Globalizimi
} Globalizimi i referohet tendencave drejt nj

ekonomie globale m t integruar dhe t

ndrvarur;

ekonomit botrore po lvizin nga sistemet rela6visht t

izoluara nga kuzimiet/barrierat n treg6 dhe inves6me,
pastaj nga distanca, zonat kohore, gjuha, si dhe dallimet n
sistemin ligjor e kulturat n ekonomi t hapura ku
barrierat n treg6 dhe inves6me po zvoglohen; distanca po
zvoglohet si rezultat i zhvillimeve n teknologji; kultura po
njsohet; dhe ekonomit nacionale jan duke u shkrir n
ekonomi t ndrvarura dhe integruara, duke krijuar kshtu
nj sistem unik global.

Globalizimi (vazh.)
}

Globalizimi i tregjeve bashkimi dhe unikimi i tregjeve

nacionale historikisht t ndryshme n nj treg t madh
global;
Dallimet prezente, edhe pse tendencat drejt unikimit jan
evidente, si n shije t konsumatorve, kanaleve t distribuimit,
sistemin e vlerave (kulturat e ndryshme), sistemet n t cilat
operojn bizneset, e veanrisht sistemin ligjor.

Globalizimi i prodhimit zhvendosja e prodhimit n

lokacione me kosto m t ult dhe kualitet m t lart t
faktorve t prodhimit;
Synim gjithashtu edhe zgjerimi i tregut.

Ins6tucionet globale
} e globalizimit t tregjeve e t prodhimit

nevojn pr ins6tucione formale t cilat do ta

menaxhojn, rregullojn, mbikqyrin tregun
global, si dhe t promovojn marrveshje
mul6laterale me qllim t funksionimit t
sistemit global t biznesit.
Marveshja e Prgjithshme mbi Tarifat dhe
Treg6n (GATT); nga 1994 Organizata Botrore e
Treg6s (WTO)
Funksioni: mbikqyrja e sistemit botror t treg6s;
Objek6v: ulja e barrierave pr treg6 dhe inves6me.

Ins6tucionet globale (vazh.)

Fondi Monetar Ndrkombtar (IMF)

Funksioni: mbajtja n vij e sitemit monetar

ndrkombtar.
Huadhns i fundit pr qeverit n telashe (lender of
last resort).

Banka Botrore (WB)

Funksioni: zhvillimi ekonomik

Huadhnie pr projektet n infrastruktur.

Kombet e Bashkuara (UN)

Sigurimi i paqs prmes bashkpunimit ndrkombtar si

dhe siguris kolek6ve.

Faktort nxits t globalizimit

1. Zvoglimi i barrierave n qarkullimin e lir
t mallrave, shrbimeve dhe kapitalit;
GATT/WTO: 8 runde negociatash
Rundi i fundit i Dohas;

2.

10

Agjenda: ulja e tarifave n produkte industriale,

shrbime, dhe produkte bujqsore; zvoglimi i
subvencioneve n prod. bujqsore, zvoglimi i
barrierave n inves6me (veanrisht cross-border),
dhe limi6mi i shfrytezimit t ligjit an6damping.

Ndryshimet teknologjike, sidomos n teknologji

komunikimi, prpunim informatash, dhe
teknologji transpor6;

Faktort nxits t globalizimit (vazh.)

}

Implikimet n prodhimin global;

shpenzimet transpor6t shprndarja gjeograke e

prodhimit u b m ekonomike;
inovacionet teknologjike (t prfolura m lart),
shpenzimet reale t informacioneve , gj q mundsoi
krijimin dhe menaxhimin e leht t sistemeve prodhuese
t shprndara gjeograkisht.
}

Implikimet n tregun global;

inovacionet teknologjike rrjete komunikuese globale

t lira (psh. www ) tregje globale elektronike.
shpenzimet transpor6t kosto m t ulta pr
transpor6n e produkteve/shrbimeve, duke lehtsuar
krijimin e tregjeve globale.
11

Deba6 mbi globalizimin

}

Globalizimi dhe vendet e puns:

Kundr: i barrierave n treg6/inves6me shkakton e vendeve
t puns n sektorin prodhues n vendet e avancuara;
i barrierave n treg6/inves6me u mundson kompanive t
zhvendosin ak6vitetet n vende me kosto m t ult (sidomos
paga m t ulta);
Kto kompani eksportojn vende pune , duke rritur
papunsin dhe ulur standardin jetsor.
Pr: Treg6a e lir (liberalizimi i treg6s) do t u mundsoj
shteteve t specializohen n prodhimin produkteve dhe
shrbimeve n t cilat kan prparsi krahasuese;
Kur nj ekonomi i prkushtohet liberalizimit t treg6s, me
siguri se do t ket dislokim t ak6vite6t ekonomik q nuk do
t i prgjigjet sicilit sektor t ekonomis mirpo ekonomia n
trsi do t prtoj.

12

Deba6 mbi globalizimin (vazh.)

}

Globalizimi poli6kat e puns ambien6;

Kundr: Zhvendosja e ak6vite6t ekonomik n vendet me kosto t
ult t prodhimit bhet me qllim t pr6mit nga mungesa/(mos-
zba6mi) e ligjit pr t mbrojtur puntort si dhe ambien6n;
Aplikimi i standardeve strikte t puns dhe ruajtja a ambien6t rrit koston e
rms.

Pr: mbrojtja e puntorve dhe ambien6t sht n raport t

drejt me zhvillimin ekonomik t nj vendi
Meqense treg6a e lir ndikon pozi6visht n rritjen ekonomike t nj vendi
Zhvillimi ekonomik i nj vendi do t ndikonte n zba6min e rregullave m strikte
n vendin e puns dhe mbrojtjen e ambien6t
Andaj, prfundimisht, treg6a e lir ndikon n mbrojtje m t madhe t
puntorve si dhe ndotje m t vogl t ambien6t.

13

Deba6 mbi globalizimin (vazh.)

}

Humbja e sovranite6t t vendit:

Kundr: fuqia e qeverive nacionale po bie vazhdimisht dhe nj
pjes t kompetencave t tyre po transferohen t organizatat si
UN, WTO, EU, etj.
Pr: kto ins6tucione jan t krijuara pr realizimin e interesave
kolek6ve (pra, t antarve t tyre);
Fuqia e tyre sht e limituar nga ajo far pajtohen vet qeverit
nacionale t vendeve.
si rezultat, fuqia qndrore mbetet me qeverit nacionale e jo
me organizatat supranacionale.

14

Sot
Teorit e tregtis ndrkombtare:
Adam Smith: Teoria e Prparsive Absolute;
David Ricardo: Teoria e Prparsive
Krahasuese;
Teoria Heckscher-Ohlin;
Teoria e bazuar n Ciklin Jetsor t Produktit;
Teoria e Re e Tregtis;
Michael Porter: Teoria e Prparsive
Konkuruese Nacionale

Teoria e Prparsive Absolute [1]

Adam Smith (Wealth of Nations, 1776):
Nj vend ka prparsi absolute n prodhimin e nj
produkti kur sht m efiient se do vend tjetr i cili e
prodhon t njjtin produkt;
Vendi duhet t eksportoj ato produkte n t cilat ka
prparsi absolute e t importoj ato produkte n
prodhimin e t cilave sht m pak efiient se vendet tjera
Shembull:
SHBA

UK

Gruri (thas/or)

Plhura (metra/or)

Teoria e Prparsive Absolute [1]

SHBA-t prparsi absolute dhe specializohen n
prodhimin e grurit;
UK prparsi absolute dhe specializohet n prodhimin
e plhurs;
E para teori e bazuar n tregtin e lir;
Dora e fshehur, e jo qeveria, prcakton at se far importohet dhe
eksportohet;

Kjo teori nuk tregon se far do t ndodh me vendin i

cili ka prparsi absolute n prodhimin e t gjitha
produkteve;
Ky vend nuk do t prfitonte nga tregtia e jashtme;
Teoria e Prparsive Komparative e Rikardos dhe ajo Heckscher-Ohlin jan
n t njjtn vij me Smithin dhe sqarojn dilemen e shtruar m par;

Teoria e Prparsive Krahasuese [1]

Rikardo (Principles of Political Economy, 1817):
nj vend duhet t specializohet n prodhimin e atyre
produkteve t cilat i prodhon me efiiencn m t
madhe dhe t importoj ato produkte n prodhimin e t
cilave sht m pak efiient edhe nse kjo do t thot t
blej t mira nga vendet tjera t cilat do t mund ti
prodhonte vet n mnyr me efiente n krahasim me
to.
prparsit krahasuese arrihen bazuar n differencat
n nivelin e produktivitetit;
Bazohet n logjikn e tregut t lir;

Teoria e Prparsive Krahasuese [2]

Shembull:

SHBA

UK

Gruri (thas/or)

Plhura (metra/or)

SHBA-t kan prparsi absolute n prodhimin e t dyja

produkteve;
SHBA-t prparsi m t madhe krahasuese dhe
specializohen n prodhimin e grurit (raporti 6:1 krahasuar
me 4:2);
UK-ja disavantazh m t vogl krahasues dhe specializohet
n prodhimin e plhurs (raporti 2:4 krahasuar me 1:6).

Heckscher-Ohlin (1919 & 1933):

prparsit krahasuese t nj vendi varen
nga ajo se sa ai vend sht i pasur me faktor t
prodhimit (veanrisht me burime natyrore);
Bazohet n logjikn e tregut t lir;
Vendi do t eksportoje produkte intenzive
n ato pasuri t cilat i posedon dhe
importoj ato produkte q jan intensive n
faktort t cilt nuk i posedon.

Teorit e tjera t tregtis

ndrkombtare [1]
Raymond Vernon Cikli Jetsor i Produktit
(1966):
heret n fillim produkti prodhohet dhe
eksportohet nga vendi i cili e ka shpikur, dhe kur
produkti pranohet ndrkombtarisht, prodhimi i tij
fillon edhe n vende tjera. Prfundimisht, sikur
sygjerohet nga teoria, i njjti produkt mund t
importohet nga vendi ku sht shpikur.

Teorit e tjera t tregtis

ndrkombtare [2]
Paul Krugman Teoria e Re e Tregtis (1970tat dhe 80-tat):
Bazohet n arritjen e ekonomive t shkalls nga
firmat;
Prmes ndikimit t ekonomive t shkalls, tregtia mund t
rris llojllojshmrin e produkteve n treg dhe uljen e
shpenzimeve mesatare t ktyre produkteve;
Modelimi i ekonomive jo-konstante t shkalls dhe
konkurencs monopolistike nga Stiglitz & Dixit n
1979;

Diamanti i Porter-it si sistem

Nodhit e
rastit
STRATEGJIA E
FIRMS,
STRUKTURA &
KONKURENCA

PASURIT N
KAPITAL DHE
FAKTORIN NJERI

KUSHTET E
KRKESS

INDUSTRIT E
LIDHURA DHE
ATO
PRKRAHSE
Qeveria

Diskutim
Identifikoni cilt jan sektort t cilt kan
potencial pr eksport n Kosov dhe prshkruani
kmbimet e ktyre sektorve me botn e jashtme
n kontekst t teorive t diskutuara.

Hyrje

Dallimet n biznesin ndrkombtar nga ai vendor;

Sistemet politike, ekonomike, dhe legale;
Dallimet n zhvillimin ekonomik;
Dallimet dhe implikimet e tyre n BN: prfitimet,
kostot, dhe risku.

Biznesi vendor vs. ndrkombtar

Dallimet n sistemin politik, ekonomik, legal, edhe n nivelin e

zhvillimit ekonomik;
Kompleksitet m i madh n zhvillimin e biznesit ndrkombtar;
Lokacionin e prodhimit q siguron minimizimin e kostove dhe
maksimizimin e vlers s shtuar; Cilat tregje t hyjn e cilat ti
evitojn; konsiderojn aspektete etike pr shfrytzimin e zbraztirave
n ligj (ambient dhe kushtet e puns diskutuar m par); t
vendosin mbi formn e deprtimit n treg (tregti apo prodhim); etj.

Ti njohin rregullat me t cilat udhhiqen tregtia e jashtme dhe

investimet;

T konsiderohet edhe mundsia e intervenimit t qeveris edhe pse kjo e

fundit mund t jet e prkushtuar pr liberalizim;

Biznesi realizohet n vende me valuta t ndryshme;

T konsiderohen ndryshimet konstante n normat e kmbimit.

Sistemet politike [1]

Sistemet politike definohen sipas dy dimensioneve :

1. Kolektivizmi vs. individualizmi;
Kolektivizmi: nevojat kolektive jan mbi lirin individuale
(Platoni Marksi);
Format: Komunistt & social demokratt.

Individualizmi: orientim sipas s cilit individi duhet t jet

i lir n synimet e tij ekonomike dhe politike (Aristoteli,
Mill, Smith);
Indvidualizmi sht i ndrtuar mbi 2 premisa:
Sigurimi i lirive individuale dhe liris s shprehurit;
Niveli m i lart i mirqenies sociale arrihet prmes
prmbushjes s synimeve individuale nga vet individi e jo
nga ndonj organ kolektiv (psh. qeveria) e cila do t
diktonte se far sht n interesin e prgjithshm.

Sistemet politike [2]

Sistemet politike:
2. Demokracia vs. totalitatizmit;
Demokracia: qytetart jan t prfshir drejtprdrejt n
vendimmarrje;
Demokracia individualizmi;

Totalitarizmi

Totalitarizmi: t drejtat e garanuara n demokraci jan

inekzistente;
Format: totalitarizmi komunist; totalitarizmi teokratik (Irani
& Arabia Saudite); totalitarizmi fisnor (Zimbabve, Tanzania,
Uganda); dhe, totalitarizmi djathtist (Gjermania dhe Italia e
viteve 30-t dhe 40-t).

Sistemet ekonomike

Ekonomia e tregut;
Ekonomia e komanduar;
Ekonomit mikste;

Zhvillimi ekonomik

Sistemi politik, ekonomik, dhe ai legal zhvillimi ekonomik i

nj vendi;
BN analizojn indikatort (shih: World Development Indicators n
www):
GNI (Gross National Income) t ardhurat totale t marra nga
banort e nj vendi;

GNI nuk llogarit koston e jetss;

Andaj indikatort llogariten sipas PPP (Purchasing Power Parity);

GDP (Gross Domestic Product);

Rritja e indikatorve tregon nivelin e zhvillimit potencial t vendit
apo rajonit.
Indeksi i Zhvillimit Njerzor (Human Development Index)

Sistemi ligjor

Sistemi ligjor: korniza ligjore dhe zbatimi i ligjit;

Sistemet/praktikat ligjore:
Zakonor (Common Law) (Britani e Madhe dhe ish kolonit e saj);
Bazohet n tradit (apo n historin ligjore t vendit), praktikat e
mparshme (rastet t cilat jan paraqitur n gjykata), dhe zakon
(far vendimi sht marr n rastet t cilat jan paraqitur para
gjykatave);

Krijon fleksibilitet t madh n vendimmarrje.

Civil (Civil Law) (mbi 80 vende n bot: Franca, Gjermania, Japonia)

Bazohet n nj numr t madh t ligjeve t detajizuara;

Teokratik (Theocratic Law) (ligji i bazuar n msimet Islame; gjat shekullit 20 edhe ai
Hindu dhe Judaik)

Bazohet n msimet fetare.

Implikimet e sistemeve t ndryshme

ligjore n BN [1]
Ligji mbi kontratat: varet nga sistemi ligjor i aplikuar
n vend;
N sistemin zakonor: shum i specifikuar;
N sistemin civil: i shkurt dhe m pak i specifikuar;

N nivel ndrkombtar, kur sistemet ligjore jan

t ndryshme, operon CIGS (UN Convention on
Contracts for the International Sale of Goods).

Implikimet e sistemeve t ndryshme

ligjore n BN [2]
T drejtat pronsore (Property rights): edhe pse ligjet
ekzistojn, ato nuk mbrohen;
u referohen t drejtave ligjore mbi shfrytzimin dhe prfitimet
e caktuara si rezultat i pronsis mbi faktort e prodhimit;
T drejtat pronsore mund t cenohen nga:

Aksionet private: hajnit, piratimi, krcnimet, dhe t ngjajshme

nga individt apo grupet e caktuara;
Aksionet publike dhe korrupsioni (shih Global Corruption Report);
kur zyrtart (psh. qeveritart) prfitojn t ardhura, resurse,
apo pron nga pronart;
duke vendosur tatime m t larta, krkuar licenca t
shtrenjta, nacionalizimi (apo redistribuimi) i aseteve pa
kompenzim;
Kjo arrihet prmes mjeteve jo-ligjore, korrupsionit, mitos, etj.

Implikimet e sistemeve t ndryshme

ligjore n BN [3]
Mbrojta e prons intelektuale (softuert kompjuterik, skenari i filmit,
kngt, formula kimike pr nj barnisht, etj.)
Kto ligje jan stimul pr inovacione dhe pun kreative;
Patentt, t drejtat autoriale (copyrights), dhe marka e produktit
(brand) vendosin t drejtat pronsore mbi pronn intelektuale.
BN: nga 1995 TRIPS (Trade Related Aspects of Intellectual Property
Rights) brenda WTO-s.

Siguria e produktit & detyrimet tjera;

Ligjet mbi sigurin e produktit dhe detyrimet kur produkti shkakton
lndime, dmtime apo vdekje;
Ekzistojn ligji civil (q krkon kompenzim monetar pr dmtimin)
dhe ai kriminalistik (parasheh pages apo edhe burgim pr
dmtuesit).

Dallimet n sisteme dhe implikimet e

tyre n BN
Sistemi politik, ekonomik, & ligjor kan ndikim:
N fitimet, koston, dhe riskun me t cilin ballafaqohen BN;
N mnyrn se si bizneset n vende t ndryshme duhet
menaxhuar; dhe,
N strategjin t ciln duhet ndjekur BN-e.

Sistemi politik, ekonomik, & ligjor prcakton edhe

nivelin e prgjithshm t atraktivitetit t nj vendi pr
t operuar apo investuar (shih World Bank Doing
Business in 2012).

Dallimet n Kultur dhe

Biznesi Ndrkombtar
Fakulteti Ekonomik, UP
Biznes Ndrkombtar

Sot
Kultura: specifikat
Kultura dhe dimensionet e saj

Kultura: specifikat
Kultura sistem i vlerave dhe normave t prbashkta pr
nj grup njerzish q kur t trajtohen s bashku paraqesin
nj stil/mnyr t caktuar t jets (Hofstede & Namenwirth;
Weber);
Vlerat ide abstrakte mbi at se far grupi (shoqria)
mendon se sht e mir, e drejt, dhe e dshirueshme;
Prfshijn pikpamjet e shoqris mbi lirit, demoracin, t
vrtetn, sinqeritetin, lojalitetin, prgjegjsit kolektive, grat,
seksin, martesn, etj.

Normat rregulla shoqrore t cilat prcaktojn nj udhzues

t sjelljes s mir n shoqri. Normat prcaktojn rregullat
sociale mbi t cilat bazohen raportet midis njerzve.
Mbi bazn e vlerave prcaktohen dhe justifikohen normat.

Shoqri grup individsh t cilt ndajn vlera dhe norma t

prbashkta.

Kultura dhe dimensionet e saj [1]

Religjioni

Struktura
Sociale

Filozofia
Politike
Kultura,
normat dhe
sistemi i
vlerave
Filozofia
Ekonomike

Gjuht

Edukimi

T
diskutuara
n javn e
kaluar

Kultura dhe dimensionet e saj [2]

Struktura sociale i referohet forms s organizimit
shoqror t shoqris;
2 dimensionet e strukturs sociale:
1. Shkalla sa favorizohet individi ndaj grupit;
Aty ku favorizohet individi (vendet perendimore) sht i
sprehur individualizmi dhe ndrmarrsia.
Aty ku grupi sht fokus (shoqria tradicionale Japoneze)
suksesi sigurohet nga qllimi i prbashkt (presioni brenda
grupit).

2. Shkalla se sa sht e stratifikuar/kastifikuar shoqria;

Kto shtresa prcaktohen n baz t t ardhurave, t
kaluars s familjes, dhe profesionit.

Kultura dhe dimensionet e saj [3]

Religjioni prcakton sistemin e etiks (kryesisht);
Etika grup principesh morale apo vlerash mbi t cilat
prcaktohen sjelljet;
(shih Barro & McCleary, 2003)

Kultura dhe dimensionet e saj [4]

Gjuha ndihmon n definimin e kulturs;
Vendet me shum gjuh jan vende me shum kultura;
Gjuha e folur dhe me shenja;

Kultura dhe dimensionet e saj [5]

Fakte mbi gjuht botrore (nga National Geographic):
N vitin 2007 jan folur 6,912 gjuh t ndryshme;
83 gjuh (prfshir ktu gjuhn mandarine, spanjishtn, anglishtn,
dhe gjuhn hindu) dominojn n tr botn me 80% t pupullsis;
M tepr se gjysma e gjuhve t bots flitet nga m pak se 1% e
popullsis s bots;
M pak se 3000 vet e flasin gjuhn Urarina n Amazon;
Halkomelem flitet nga 200 banor n Kanad; Tofa flitet vetm nga
25 njerz n Siberi;
Linguistt parashohin se deri n fund t shek. 21 vetm gjysma e
gjuhve q sot fliten mund t fliten edhe ather;
Shkenctart vlersojn se q nga viti 1600, nga planeti jan zhdukur
rreth 1,200 bim dhe shtaz t njohura (q prbn 7% t totalit).
Sot llogatiten 40% t gjuhve n rrezik t zhduken si rezultat i
globalizimit.

Kultura dhe dimensionet e saj [6]

Edukimi determinant e prparsive krahasuese
nacionale (Michael Porter);
Edukimi faktor i rndsishm n zgjedhjen e lokacionit
t biznesit ndrkombtar;
Procesi i aglomerimit/lokalizimit/klasterve;
Fuqia puntore e edukuar dhe e koncentruar n hapsir t
caktuar.

Edukimi prcakton kulturn n vendin e puns;

Politika Ekonomike n
Tregtin Ndrkombtare
Biznes Ndrkombtar
Fakulteti Ekonomik, UP

Hyrje
Klasikt dhe roli i qeveris n tregtin
ndrkombtare;
Intervenimet e qeveris n tregtin
ndrkombtare;
Integrimi ekonomik rajonal.

Smith, Rikardo, dhe Heckscher-Ohlin:

LIBERALIZIMI I TREGTIS

Instrumentet e politiks
tregtare [1]
Instumentet tarifore:
Tatimet n importe;
Llojet: specifike (ngarkes fikse pr produktin e
importuar) & bazuar n vler;
Prfituesit: qeveria & prodhuesit;
Humbsit: konsumatort;

Instrumentet e politiks
tregtare [2]
Instrumentet jo-tarifore:
Definimi (Deardorff dhe Stern, 1997, f. 4):
Vshtirsia elementare n prkufizimin e BJT sht se ato jan t
definuara me at far nuk jan. BJT jan pengesa t natyrs jo-tarifore.
Madje definimi i tyre sht edhe m i prgjithshm se aq, sepse ky term
prdoret pr t prfshir edhe intervenimet n politikn tregtare si jan
subvencionet q shrbejn pr t stimuluar dhe jo pr t zbrapsur
tregtin, andaj edhe logjikisht nuk mund t konsiderohen si 'barriera' n
tregti. BJT prfshijn edhe ato politika dmtuese t tregtis si jan
kuotat e importit dhe kufizimet vullnetare t eksportit. Ato prfshijn
gjithashtu nj gam t gjer politikash potenciale, ndoshta edhe ato q
nuk jan aplikuar ende e q ndikojn n mnyr indirekte n mimet
dhe/apo sasin e kmbimit.

Instrumentet jo-tarifore t
politiks tregtare [1]
Subvencionet;
Format: huazime n kesh, kredi me kushte t
volitshme; lirim nga tatimet, pjesmarrja e
qeveris n kapitalin e firms.
Qllimet: (1) kompanit e vendit t jen
konkurent me kompanit importuese; dhe, (2)
deprtimi n tregjet e eksportit.
Politika Tregtare Strategjike;
Subvencionet kanal pr t prfituar nga first-mover
advantage;

Instrumentet jo-tarifore t
politiks tregtare [2]
Kuotat e importit dhe kufizimet voluntere t
eksportit;
Przierja n mes t kuotave dhe tatimeve pr
importe;

Komponenta vendore n prmbajtjen e

produktit dhe kushtzimet pr miks t
produkteve;
Politikat administrative;
Politikat anti-damping.

Arsyet pr intervenimin e qeveris

n tregtin ndrkombtare
Faktort Politik:

Mbrojtja e vendeve t puns dhe e industrive;

Siguria nacionale;
Kundrveprimi;
Mbrojtja e konsumatorve;
Realizimi i qllimeve t politiks s jashtme;
Mbrojtja e drejtave t njeriut

Faktort Ekonomik:

Mbrojtja e industrive q jan n fazn iniciale t

zhvillimit;
E arsyeshme edhe sipas GATT/WTO
Politika Tregtare Strategjike;

Integrimi rajonal dhe nivelet e

integrimit [1]

Integrimi ekonomik rajonal: marrveshje mes vendeve n

nj rajon gjeografik me qllim t zvoglimit apo eliminimit
t barierave tarifore dhe jo-tarifore n qarkullimin e
produkteve, shrbimeve, dhe faktorve t prodhimit;
Nivelet e integrimit rajonal:
1.

Marveshjet e tregtis s lir (FTA) eliminon barierat tregtare n

mes t vendeve;
European Free Trade Association (EFTA). Sot antar Norvegjia,
Islanda, Lihtenshtajni, dhe Zvicrra.

2.

Union doganor vendet heqin barierat tregtare dhe aplikojn

politik tregtare t prbashkt;
Pakti i Andeve (Bolivia, Ekuadori, Peru, dhe Kolumbia)

Integrimi rajonal dhe nivelet e

integrimit [2]
4.

5.

Tregu i prbashkt - vendet heqin barierat tregtare, aplikojn politik

tregtare t prbashkt, dhe lejojn lvizjen e lir t faktorve t
prodhimit;
Pr shum vite BE, ndrsa tani ka lvizur n drejtim t integrimit edhe m t thell;

MERCOSUR (Argjentina, Brazili, Paraguaji, dhe Uruguaji)

Unioni ekonomik prfshin lvizjen e lir t faktorve t

prodhimit, aplikimin e politiks tregtare t prbashkt, si dhe
valutn e prbashkt, harmonizimin e sistemit tatimor, dhe
politik t prbashkr monetare;

6.

Bashkimi European edhe pse shume vende nuk kan aplikuar valutn e
prbashkt, si dhe sistemi tatimor mbetet i ndryshm n vendet antare;

Unioni politik;

BE-ja pjesrisht;
Parlamenti European nga 1970.

Faktort pro dhe kundr

integrimit rajonal
Argumentet pro integrimit:
Argumentet ekonomike bazohen n faktin se tregtia e lir u
mundson vendeve t specializohen n prodhimin e
produkteve dhe shrbimeve n t cilat kan prparsi
komparative;
Argumentet politike jan t lidhura me zbutjen e
animoziteteve n mes t vendeve;

Argumentet kundr integrimit:

Industrit mund t ndikohen negativisht nga tregtia e lir;
Humbja e sovranitetit t vendit.