Republika Srpska

JU Medicinska kola
Banja Luka

MATURSKI RAD
PREDMET: PARCIJALNA PROTEZA
TEMA: ZAMJENA VOTANOG MODELA PROTEZE AKRILATOM
-POLIMERIZACIJA I KIVETIRANJEUENIK:

PROFESOR:

PREDRAG KRBI IV7

dr LJUBICA KOS
Banja Luka, april 2015. godine

SARDAJ
1.

UVOD.................................................................................................................................3

2.

KIVETIRANJE PARCIJALNE PROTEZE.......................................................................4

2.1.

USKLAIVANJE MODELA PREMA UNUTRANJIM ZIDOVIMA POLOVINE

KIVETE.................................................................................................................................6
2.2.

ODSJECANJE PREOSTALIH GIPSANIH ZUBA NA MODELU............................6

2.3.

PROCES ULAGANJA PROTEZE U KIVETU..........................................................7

2.3.1.

Jednostrani nain ulaganja modela u kivetu.........................................................7

2.3.2.

Dvostrani nain ulaganja modela u kivetu...........................................................8

2.4.
3.

4.

KIVETIRANJE LIVENIH PARCIJALNIH PROTEZA...........................................10

POLIMERIZACIJA.........................................................................................................11
3.1.

POLIMERIZACIJA AKRILATA PRI TEHNICI KIVETIRANJA...........................11

3.2.

METODA TOPLOTNOG PRITISKA POLIMERIZACIJE.....................................12

3.3.

SKRAENA POLIMERIZACIJA............................................................................13

3.4.

POLIMERIZACIJA AKRILATA TEHNIKOM BEZ KIVETIRANJA....................14

ZAKLJUAK..................................................................................................................16

LITERATURA.........................................................................................................................17

1.UVOD
Birajui ovu temu kao svoj maturski rad, imao sam na umu da je ona jedna od najvanijih
faza pri izradi kvalitetne i funkcionalne parcijalne proteze. Takva proteza e biti dobra
zamjena prirodnih zuba kod pacijenta koji ima parcijalnu bezubost.
Samim tim, ona e omoguiti normalno vakanje, govor, a zadovoljie i estetkse uslove
pacijenta. Nakon to smo izmodelovali parcijalnu protezu u vosku, te postavili vjetake
akrilatne zube i kukcie, taj vosak trebamo zamjeniti akrilatom.
Ova faza je jedna od zavrnih pri izradi parcijalne proteze. Zamjena votanog modela
akrilatom je kompleksan process i sve faze u tedaljno opisati u daljem tekstu. Informacije u
koristiti iz udbenika za predmet Parcijalna proteza, kao i knjige iz biblioteke i elektroneske
knjige. Spisak literature u ispisati na posljednjoj stranici ovog rada.
Pri izradi mog maturskog rada, pomogla mi je specijalista bolesti zuba, dr Ljubica Kos.

Slika 1: Votani mod proteze

2.KIVETIRANJE PARCIJALNE PROTEZE

Model sa parcijalnom protezom izmodelovanom u votanom modu (kao na slici 1), ulae se u
kivetu ispunjenu gipsom, da bi zadrali elejni oblik proteze poslije zamjene voska akrilatom.
Osim metode kivetiranja, postoji i tehnika zamjene voska pomou forgusa, pri emu je
konstrukcija proteze livena od legure, o emu e biti govora kasnije. Kivetiranje se sastoji od
pripreme i samog procesa kivetiranja.

Slika 2: Kiveta

Priprema za kivetiranje podrazumjeva odvajanje modela zajedno sa votanom protezom od

artikulatora. Model se odvaja na taj nain to se malim ekiem kucne po slobodnom dijelu
metala u blizini ugraenog modela, ili u bonu stranu modela.
Ukoliko smo koristili articulator sa zavrtnjem, zavrtanj se skida in a taj nain model odvaja
od artikulatora. S obzirom da postoje manje ili vee kivete, te kivete razliitog oblika,
potrebno je odabrati odgovarajuu metalnu kivetu. Priprema modela sa izmodelovanom
protezom za ulaganje u kivetu podrazumjeva usklaivanje modela prema unutranjim

stranama donje polovine, odsjecanje preostalih giipsanih zuba na modelu i postavljanje

modela sa protezom u vodu.

Slika 3: Proces kivetiranja

2.1. USKLAIVANJE MODELA PREMA UNUTRANJIM ZIDOVIMA

POLOVINE KIVETE
Pri probi modela po dubini, ispod osnovice gipsanog modela ostaje proctor koji e popuniti
gips. Gornja ivica modela je u nivou ruba kivete. Ukoliko postoji smetnja upasivanja prema
snu kivete, model se moe suziti prema osnovici, to jeste, njegove donje ivice se mogu
odsjei koso, ime e oblik baze modela odgovarati konanom obliku zida kivete.
Obim gipsanog modela se takoe moe prilagoditi zidovima i veliini kivete na taj nain to
se oduzima odreena koliina gipsa. Dijelovi osnovice modela se skrauju elektrinim
aparatom sa brusnom ploom, ili runom testericom, dok se ponekad moe i noem za gips.

2.2. ODSJECANJE PREOSTALIH GIPSANIH ZUBA NA MODELU

Pri izradi klasine parcijalne proteze, prilikom
dvostrukod ulaganja u kivetu, potrebno je u toku
pripreme modela izvriti odsjecanje gipsanih zuba.
Svi gipsani zubi, osim retencionih, sijeku se sa
vestibularne strane ukoso, do ruba ploe na oralnoj
strain zuba. Retencioni zubi se sijeku do ruica
kukica, nakon to je model uloen u donju polovinu
Slika 4: Odsjecanje zuba runom testericom

kivete. Ovo se radi zbog ouvanja oblika kukcie u

toku kivetiranja i polimerizacije.

Za odsjecanje zuba koristimo namjenske testerice
(najbolje sa elektromotorom) i prikladnim noiem.
Nakon isjecanja, gipsane povrine treba izravnati
dok

mlazom

tekue

vode

ispiramo

zaostale

komadie gipsa.
Model sa protezom se postavlja u vodu. Ukoliko se
model ne potopi u vodu i gips ostane suv, gipsani
model e upiti vodu prilikom kivetiranja (iz
novomjeanog gipsa)

Slika 5: Odsjecanje zuba motornom testericom

2.3. PROCES ULAGANJA PROTEZE U KIVETU

U zavisnosti od toga da li se svi djelovi proteze nalaze u jednom ili u dva dijela kivete,
razlikujemo:

Jednostranu metodu ulaganja modela u kivetu

Dvostranu metodu ulaganja proteze u kivetu

2.3.1.
Jednostrani nain ulaganja modela u kivetu
Pod jednostranim ulaganjem podrazumjeva se das u svi dijelovi proteze (akrilni zubi, kukice)
i model u prvoj, odnosno donjoj polovini kivete. Kod ove metode, prvo se donja polovina
kivete ispuni gipsom, a zaim se gipsani model uroni u gips, tako da zubi budu u nivou ivice
kivete ili neto iznad nje.
Gipsom se dalje prekriju vestibularna strana modela i vestibularna i okluzalna strana
vjetakih zuba, u debljini 3-5mm, to onemoguava da zubi, prilikom kompletnog
kivetiranja preu u gornji dio kivete.
Dok je gips jo plastian, vlanim prstima i noiem glaaju se slobodne povrine. Kada se
gips vee, izglaane plvrine se izoluju nekim hloridnim rastvorom. Zatim se na donji dio
kivete postavi prsten gornje polovine kivete bez poklopca i uliva se svjee yamjeen gips.
Kada se kiveta napuni, stavlja se poklopac, a cijela kiveta postavi u presu gdje se dobro
stegne da bi se ivice kivete sastavile.
Kiveta ostaje u presi dok se gips potpuno vee. U praksi se ovaj metog ulaganja vie ne
koristi iz razloga szo se teko unosi akrilat, pri emu nakon polimerizacije nedostaju dijelovi
ploe na vestibularnoj strain proteze, ili je ona prozirna.
Prilikom presovanja akrilata kod jednostranog ulaganja, moe nastati odlamanje gipsa koji
prekriva zube i zbog toga se ponekad zubi spuste ili se akrilat izmjea sa polomljenim
gipsom.

2.3.2.
Dvostrani nain ulaganja modela u kivetu
Dvostrani nain ulaganja modela u kivetu se radi na dva naina:

Model se nalazi u jednoj, a vjetaki zubi i kukice u drugoj polovini kivete

Model i kukice se nalaze u jednoj, a vjetaki zubi u drugoj polovini kivete

Prvi nain ulaganja modela u kivetu podrazumjeva da se model nalazi u donjoj polovini
kivete, a vjetaki zubi i kukice u gornjoj polovini kivete. Prije nego to pone kivetiranje,
zamjea se odreena koliina gipsa, alabaster ili tvrdog gipsa, zavisno od veliine kivete.
Manji dio gipsa se nanosi na dno kivete patlom, a zatim ukoso iz zidove polovine kivete.

Slika 6: Albaster gips

Nakon toga je potrebno da se model unese u kivetu sa gispom i blago potiskuje, tako da se
spoljanja granica votane proteze izjednai po visini sa rubom polovine kivete. Boni zidovi
treba das u podjednako udaljeni od kivete. Kada gips postane polutvrd, njegove povrine se
izglaaju prstima pod mlazom tekue vode. Time se istovremeno i gips opera sa votanih
povrina.
Povrine gipsa se mogu izglaati i sitnozrnastim brusnim papirom pod hladnom tekuom
vodom. Tokom kivetiranja potrebno je osigurati da se kukice ne pomjere iz svojih leita,
poto u suprotnom nee vriti svoju funkciju.

Slika 7: Tvrdi gips

Nakon to se gips u polovini kivete stvrdne, izolujemo ga pazei da ne izolujemo zube i

kukice. Stavljamo drugi dio prstena kivete i sve to postavimo na vibrator.

Slika 8: Vibrator za kivetu

Prije toga zamjeamo gips koji e se uliti u kivetu kada se stavi na virator. Gips ulijevamo uz
zidove prstena dok se kiveta ne napuni. Kada se kivata napuni, stavi se poklopac. Rukom
pritisnemo uz ivicu prstena i stavimo u presu. Postepeno se privruje u presi, sve dok se
dijelovi kivete potpuno ne sastave. U presi ostaje dok se gips potpuno ne stvrdne. Ovim se
zavrava model ulaganja.

Drugi nain ulaganja podrazumjeva kada se model kukice nalazi u jednoj, a vjetaki zubi u
drugoj polovini kivete u gipsu. Razlika u odnosu na jednostranu metodu je ta to se zubi na
modelu, kao i zubi sa kukicama ne isjecaju. Gipsom, koji se koso sputa prema rubu kivete,
prekriju se kukice sa zubima retencije i preostalih zuba od gipsa. Ovaj nain ulaganja je
sigurniji od prethodnog, jer kukcie poslije obrade i poliranja proteze se nalaze na onim
mjestima na zubima retencije koje im je planiranjem i odreeno.

2.4. KIVETIRANJE LIVENIH PARCIJALNIH PROTEZA

Ovo kivetiranje se izvodi na obrnuti ili dvostrani nain, Prilikom olaganja modela sa
protezom u polovinu kivete, vestibularni luk proteze treba da je u nivou kivete. Kukice na
zubima retencije i preostali zubi od gipsa, kao i metalni dijelovi proteze ne dolaze u kontakt
sa akrilatom, a u daljem postupku je sve isto kao u dore opisanom nainu ulaganja.

Slika 9: Presa za kivetu

3.POLIMERIZACIJA
Polimerizacija predstavlja seriju hemijskih reakcija, pri emu dolazi do sjedinjavanja veeg
broja manjih molekula u makromolekule ili polimer. Pri tome, zamjeeni polimer i monomer
prelaze iz tjestastog oblika u vrsto stanje. Ovaj postupak odvija se u funkciji vremena i
temperature. U zavisnosti od odnosa ova dva faktora, razlikujemo 3 osnovna ciklusa
polimerizacije:
-

Kratkovremeni
Srednjevjekovni
Dugovjekovni

Pri polimerizaciji, kao fazi izrade parcijalne proteze, dolazi do popunjavanja prostora u kojem
je prethodno bio vosak, akrilatom. To je jedna od zavrnih faza izrade klasine parcijalne
proteze.

3.1. POLIMERIZACIJA AKRILATA PRI TEHNICI KIVETIRANJA

U toku ovog modela, vano je da se osim pravilnog kivetiranja, odstrani vosak sa modela,
gipsane povrine izoluju, pa tek onda pone polimerizacija. Zagrijavanje kivete, iskuvavanje
voska i ispiranje gipsanih povrina u obe polovine kivete obavlja se na uobiajen nain.
Tokom ovog postupka treba obratiti panju na odstranjivanje masnoe sa dijelova kukica i
zuba is a gipsa oko njih., ispiranjem vruom, tekuom vodom. Ovo se radi da bi se ostvarila
dobra veza izmeu pomenutih dijelova i akrilata. Izolovanje povrina gipsa u obe polovine
kivete obavlja se odgovarajuim sredstvima na sobnoj temperaturi. etkicom se ravnomjerno,
i u tankom sloju premazuju sve povrine gipsa. Premazivanjem se stvara tanka opna koja
spreava kontakt akrilata i gipsa u toku polimerizacije, kao i prodiranje vodene pare iz gipsa
u akrilat. Gips se nee zalijepiti za zube, pa nee biti ni problema prilikom obrade proteze.
Treba voditi rauna da se u toku premazivanja ne izoluju vidljivi dijelovi kukica i vjetakih
zuba; jer u sluaju da doe do izolacije pomenutih dijelova, moe doi do njihovog ispadanja
iz proteze.

Polimerizacija proteze je postupak:

-

Mjeanja akrilata i unoenja akrilatnog tijesta u kivetu

Probnog presovanja
Definitivnog presovanja
Polimerizacije
Vaenja polimerizovane prtoteze iz kivete

3.2. METODA TOPLOTNOG PRITISKA POLIMERIZACIJE

Klasina metoda pritiska tople polimerizacije danas se sve rjee koristi za izradu ortodonskih
naprava, a tehniari je jo ponekad koriste samo za izradu bimaksilarnih naprava. Po toj
metodi je potrebno, nakon to je ortodont napravio konstrukcijski zagriz, a temeljem njega
tehniar fiksator, prvo izraditi sve iane elemente, ali ih ne fiksirati na modele. Modeli se
nakon toga zasiuju vodom, natapanjem koje traje 10 minuta. Zatim se pristupa modelaciji
akrilatnog tijela naprave u vosku, na nain da se zagrije ploa ruiastog voska te dobro
adaptira na svaki model da ocrta sve anatomske strukture na koje naprava prilijee.
U vosak se apliciraju izraeni iani elementi i fiksiraju. Zagrijana potkovica ruiastog
voska umee se na okluzalne plohe te spaja gornji i donji model u odnosu definiranom
konstrukcijskim zagrizom u fiksatoru. Tehniar noiem zagrijavanim na plameniku
zaglauje rubove izmodelovane naprave sa vestibularne i oralne strane te je alje sa
modelima i fiksatorom u ordinaciju, gdje ortodont isprobava njeno nalijeganje u ustima
pacijenta. Prije ulaganja u kivetu votana naprava se oisti ispiranjem alkoholom. Dublja
polovina kivete ispuni se sadrom i u nju se koso, do polovine uroni naprava tako da nepani
dio i labijalni luk budu okrenuti prema dnu kivete te se prstima zaglauje masa.
Nakon stvrdnjavanja gipsa izoluje se nanoenjem izolaka kistom, stavlja drugi dio kivete,
puni gipsom do vrha te stavlja poklopac. Kiveta se nakon stvrdnjavanja gipsa zagrijava u
loncu s vruom vodom da se otopi vosak, nakon ega se otvara, a ostaci voska ispiru
nanoenjem vrue vode. Kalupe, u kojima su ostali fiksirani iani elementi, potrebno je
izolovati izolakom te u njih nanijeti zamjeano akrilatno tijesto.
Kiveta se zatvara i stavlja u steza te postupno tlai da akrilatno tijesto pod pritiskom dobro
popuni sva mjesata u kalupu, a viak izae van. Stlaena kiveta odlae se na 15 minuta,
nakon ega se stavlja u lonac s vodom sobne temperature koji je postavljen na elektrino
kuhalo i polagano zagrijava pola sata do temperature od 70C, na kojoj se aktivira inicijator

polimerizacije i poinje povezivanje monomernih molekula metil-metakrilata s polimerskim

lancem polimetil-metakrilata. Kako je reakcija egzotermalna, moe doi do porasta
temperature u akrilatnom tijestu i do 200C, pri emu monomer ispari prije nego li se
polimerizuje te dobijemo poroznu akrilatnu bazu. Kako bi se to sprijeilo, kiveta se zadri u
vodi na temperaturi od 70C pola sata, ime e porast temperature u akrilatnom tijestu biti
manje izraen i nee prei granicu kljuanja monomera.

3.3. SKRAENA POLIMERIZACIJA

Postoje dva osnovna tipa skraene polimerizacije tehnika akrilatnog tijesta i tehnika
nasipanja. Sastav polimera koji se koriste za skraenu polimerizaciju slian je polimetil metakrilatima koji se koriste za toplu polimerizaciju, ali za polimerizaciju nije potrebna
toplota nego hemijsku reakciju polimerizacije pokree aktivator koji je dodan u monomernu
tenost. Stoga se polimeri za skraenu polimerizaciju nazivaju autopolimerizovajui,
hladnopolimerizovajui ili hemijski aktivirani polimeri, a polimerizuju pri sobnoj
temperaturi. Polimerizacija je egzotermna i razvija visoku temperaturu u akrilatnom tijestu.
Sinomimi tehnike nasipanja su topanje, pricanje, sprej i salt and pepper. Sprej-tehnikom
izrauju se prvenstveno ploaste i interceptivne naprive, ali sve uestalije i bimaksilarne
naprave. Nakon izrade i fiksiranja ianih elemenata, te fiksiranja vijka, modeli se uranjaju u
vodu temperature 40 45C na 10 minuta.
Ukoliko modeli ostanu u vodi due od 15 minuta, dolazi do dezintegracije povrine modela,
to moe uzrokovati formiranje naslaga na povrini autakrilata. Lagano vlani modeli zatim
se izoliraju izolakom koji se razmazuje po modelu kistom i puta pola minute osuiti, nakon
ega se komprimiranim zrakom moe malo posuiti izolak sa ianih elemenata i vijka.
Potom se pristupa naizmjeninom nanoenju komponenti autakrilata prakastog polimera i
tekueg monomera, na nain da se prvo nasipa prah, a onda zasiuje tenou. Tenost se
nanosi samo onoliko koliko praak moe apsorbirati.
Polimer se nasipava iz plastine boice koja na vrhu ima mlaznicu, a monomer se iz plastine
boice nanosi pipetom ili takoer pomou mlaznice, to omoguuje lake rukovanje i
doziranje. Materijal se nanosi prvo oko zuba, prekrivajui retencijske dijelove fiksiranih
ianih elemenata i vijka, a na kraju se formira preostali dio nepanog dijela ploe. Pri
aplikaciji monomera i polimera model se mora drati u horizontalnom poloaju. Na zavrenu
napravu nasipa se na kraju jo prakasti polimer, to ima efekt papira za upijanje mrlja jer e

upiti svu suvinu tenost i sprijeiti kolaps akrilatne mase te osigurati dobro prijanjanje.
Ukoliko je u napravu ugraen vijak, skalpelom se moe zarezati rez, kuda e se nakon
polimerizacije segmentirati akrilatno tijelo, to nam olakava kasniju separaciju.

3.4. POLIMERIZACIJA AKRILATA TEHNIKOM BEZ KIVETIRANJA

Akrilat za brzu polimerizaciju donio je napredak u izradi proteza. Proces polimerizacije pod
pritiskom primjenjuje bri, laki i ekonominiji metod, takozvana metoda sa forgusom,
umjesto kivetiranja sa gipsom. Pored savremenih akrilata, potrebno je imati i aparat za
polimerizaciju pod pritiskom, material za izradu forgusa i pravilna primjena postupka za
dovravanje skeletne proteze.

Slika 10: Aparat za polimerizaciju pod pritiskom

Aparat za polimerizaciju pod pritiskom, odreen je specijalno za brzu polimerizaciju. Tana

polimerizacija je odreena automatskim programom i termostatom. Prednosti su: bri,
jeftiniji rad, nemogunost greke da se zagriz podigne, kao kod kivetiranja. Aparat je malih
dimenzija te se na prednjoj strani metalne kutije nalaze kontrolni instumenti: sat za regulaciju
pritiska i jedan pneumatski pokazatelj (on pritisak signalizuje pomou bijele i zelene boje).
Posuda za pritisak je nerajua i u nju moe da stane 4-6 proteza.
Formazil ili tvrdi optosil je gumasta masa na silikonskoj bazi. Koristi se za izradu forgusa.
Masa je u poetku mekane konzestencije, da bi se kasnije lako adaptirala i formirala u
potreban oblik. Formazil se lako skida sa modela, zato to se ne vezuje za njega kao ni vosak,
vjetake zube i skelet proteze. Pribor za pripremu mase se sastoji iz:
-

Metalnog tanjira sa podlogom

Metalnog prstena
Folije za jednokratnu upotrebu pri mjeanju formazila

Na ploi za radstavi se jedna kaika paste formazila i kok 2.5cm paste za ovrivanje. Obe
paste se prvo zamjeaju patlom, a zatim se formazil izgnjei sa prstima radi bolje
homogenosti smjese.

Slika 11: Formazil

Forgus se pravi na izmodelovanoj protezi od voska. Pripremljena masa adaptira se na votane

modelacije i vjetake zube sa vestibularne, okluzalne i dijelom lingvalne strane. Nakon 3-4
minute, forgus se uvrsti i skida sa modela.

Nakon toga se radi dovravanje, priprema za polimerizaciju, a polimerizacija obuhvata:

Ispiranje voska
Mjere pripreme
Izoalciju modela
Ovrivanje akrilata
Polimerizaciju u aparatu
Obradu proteze

Ispiranje voska sa gipsanog modela, vjetakih zuba, konstrukcije i forgusa izvodi se nakon
skidanja forgusa, paljivo, kljualom vodom.

4.ZAKLJUAK
Zamjena votanog modelaakrilatom predstavlja jednu od najznaajnijih faza pri izradi
parcijalne proteze. Sam votani model, bez akrilata, nije funkcionalan i upotreblji, te kao
takav, u ustima pacijenta, ne bi mogao vriti odreene funkcije. Kivetiranje i polimerizacija
zahtjevaju dosta opreza i strunosti. Najmanje greke, koje lako mogu nastati u toku ovog
procesa, mogu da iziskuju ponovnu izdadu proteze od samog poetka. Sve prethodno to je
zubni tehniar uradio je jedan vid pripreme za definitivan rad.
Pored manuelne spretnosti tehniara, neophodno je i dobro poznavanje materijala koji se
upotrebljavaju za parcijalnu protezu te nain na koji se ti materijali koriste. Nakon zavrene
polimerizacije, proteza se obrauje i alje doktoru u ordinaciju, kako bi je predao pacijentu.
Vano je da se proteza pri kuvanju stavi u hladnu vodu i postepeno zagrijava voda, kao id a se
nakon kuvanja voda postepeno ohladi. Nakon takvog postupka, kiveta se vadi.
Moj rad je pratila i kontrolisala dr Ljubica Kos.

LITERATURA
1. Dragi Jovanovi, Jovanovi V., Tihiek-oji Lj., Miloevi A. (2004), Parcijalna
proteza, Za etvrti razred zubotehnike kole, Zavod za udbenike, Beograd
1. Lapter V. (1992), Ortodontske naprave, kolska knjiga, Zagreb
2. dr Petrovi J., dr Dugali D., dr Miloevi Z. (1984), Stomatologija za IV razred
usmjerenog obrazovanja zdravstvene struke, zanimanje medicinska sestra, tehniar
stomatolokog smera, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd
3. Radlovi S., Kandi J. Milutin, Nasti M. Miodrag, Petrovi A., Krsti M., StaniiSinobad D., Stomatoloka protetika, Pretklinika