Pengauditan Prestasi Kualiti Air Minum

TERHAD
PERBADANAN BEKALAN AIR PULAU PINANG SDN. BHD.

KAJIAN TERHADAP KUALITI AIR MINUM
1. LATAR BELAKANG
1.1 Bekalan air yang bersih dan berkualiti adalah sangat penting bagi menjaga kesihatan
dan kesejahteraan umum di samping menjadi teras utama dalam pembangunan negara.
Air yang bersih dan berkualiti adalah dinilai dari ciri-ciri fizikal, kimia, biologi serta radiologi.
Sistem bekalan air yang pertama di Negeri Pulau Pinang dibina pada tahun 1840. Sistem
yang pertama ini telah membekalkan air kepada 10,000 penduduk dan memperoleh
sumber air dari air terjun di Taman Botani Pulau Pinang. Pada tahun 1919, satu unit
khusus bagi mengendalikan bekalan air di bawah Majlis Perbandaran George Town telah
ditubuhkan. Unit ini telah membangunkan sumber air baru bagi bahagian utara Negeri
Pulau Pinang di mana aquaduct sepanjang 7 km telah dibina untuk menyalurkan air
daripada sungai di Batu Ferringhi ke Guillemard Reservior di Tanjung Bungah pada tahun
1920an. Loji rawatan air Negeri Pulau Pinang yang pertama iaitu Loji Rawatan Air Itam
telah dibina pada tahun 1929. Pada tahun 1973, Pihak Berkuasa Air iaitu sebuah badan
berkanun Negeri telah ditubuhkan bagi mengendalikan bekalan air seluruh Negeri Pulau
Pinang. Loji Rawatan Air Sungai Dua yang merupakan loji rawatan air Negeri Pulau
Pinang yang terbesar iaitu membekalkan kira-kira 80% keperluan airnya telah dibina pada
tahun 1973 oleh Pihak Berkuasa Air.
1.2 Pada tahun 1999, Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sdn. Bhd. (PBAPP) telah
dikorporatkan bagi mengambil alih pengendalian bekalan air Negeri Pulau Pinang
daripada Pihak Berkuasa Air. PBAPP merupakan sebuah syarikat milikan penuh Kerajaan
Negeri Pulau Pinang yang dipegangnya melalui PBA Holdings Bhd. (PBAPP). Pada tahun
2008, PBAPP mempunyai seramai 1,038 kakitangan. PBAPP bertanggungjawab
mentadbir, mengurus dan menyelia semua kerja air serta membangun dan menyenggara
kemudahan untuk membekal air dirawat yang mencukupi kepada pengguna. Pengurusan
loji rawatan air merupakan aktiviti utama PBAPP dalam proses bekalan air. Pengurusan
melibatkan 3 peringkat penting iaitu pengambilan air mentah dari empangan atau sungai
melalui muka sauk (intake), proses rawatan di loji dan penstoran air dirawat di tangki air
bersih, tangki imbangan (reservior) dan tangki servis sebelum diagihkan kepada
pengguna. Sejak tahun 2003, PBAPP telah mendapat 4 jenis pengiktirafan antarabangsa
iaitu pensijilan ISO 9001:2000 (Kemajuan Berterusan), ISO 14001:2004 (Alam Sekitar),
OHSAS 18001:1999 (Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan) dan MS ISO/IEC 17025
(General requirements for the competence of testing and calibration laboratories) bagi
pelbagai aktivitinya. Selain itu, PBAPP juga telah mendapat anugerah daripada pelbagai
badan seperti anugerah kualiti daripada MAMPU, Pengurusan Kewangan dan Pengurusan
Teknologi daripada Jabatan Perkhidmatan Awam dan Pejabat Terbaik daripada Kerajaan
Negeri Pulau Pinang.
1
TERHAD
TERHAD
1.3 Keluasan Negeri Pulau Pinang ialah 1,031 km persegi. Sehingga akhir tahun 2007,
bilangan penduduk Negeri Pulau Pinang adalah seramai 1.52 juta orang. Bilangan
pelanggan air berdaftar pula ialah seramai 461,327 yang terdiri daripada 405,235
pelanggan domestik dan 56,092 pelanggan perniagaan. Sehingga tahun 2008, kawasan
tadahan air yang telah diwartakan ialah seluas 62.90 kilometer persegi. Kini terdapat 6
empangan air, 9 loji rawatan air yang berupaya mengeluarkan 1,273 juta liter air sehari, 55
tangki imbangan air terawat dan 28 menara tangki (towers) air terawat di Negeri Pulau
Pinang. Jumlah panjang paip di seluruh Negeri Pulau Pinang (berukuran 100 milimeter dan
ke atas) ialah 3,766.07 kilometer. Purata jumlah kuantiti air terawat yang dikeluarkan oleh
PBAPP ialah sejumlah 865 juta liter sehari manakala purata yang digunakan ialah
sejumlah 719 juta liter sehari. Pada tahun 2007, Negeri Pulau Pinang merupakan Negeri
yang paling rendah kadar Air Tidak Terhasil (NRW) berbanding Negeri lain iaitu berjumlah
16.9% sahaja. Tarif yang dikenakan adalah RM0.22 bagi pengguna domestik dan RM0.52
bagi pengguna perniagaan untuk 20,000 liter yang pertama.
1.4 Infrastruktur bekalan air Negeri Pulau Pinang adalah seperti di Peta 1.
Peta 1
Infrastruktur Bekalan Air Negeri Pulau Pinang
Sumber: Rekod Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sdn. Bhd.
2
TERHAD
TERHAD
2. OBJEKTIF PENGAUDITAN
Objektif pengauditan adalah bagi menentukan sama ada pengurusan kualiti air minum
telah diuruskan dengan teratur, cekap dan berkesan selaras dengan standard yang
ditetapkan oleh KKM.
3. SKOP PENGAUDITAN
Skop pengauditan meliputi 3 tahun dari tahun 2006 hingga 2008 yang tertumpu kepada
rekod dan data dalam tahun-tahun tersebut. Kajian ini adalah melibatkan kerja-kerja
pengauditan oleh Jabatan Audit Negara terhadap entiti yang terlibat dalam industri bekalan
air setiap negeri seperti PBAPP, Jabatan Kesihatan Negeri (JKNPP), Unit Kawal Selia
Sumber Air Negeri (UKSSA), Jabatan Alam Sekitar Negeri (JAS) dan Jabatan Perhutanan
dan Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara Wilayah Utara (SPAN) turut terlibat secara
tidak langsung dalam pengauditan ini.
4. KAEDAH PENGAUDITAN
Pengauditan dijalankan dengan menyemak fail, rekod dan dokumen Laporan Tahunan
Program Kawalan Mutu Air Minum (KMAM) serta Laporan Ujian Kualiti Air. Semakan juga
dibuat terhadap laporan ujian makmal loji PBAPP dan Jabatan Kimia.Selain itu, temu bual
dengan pegawai terlibat serta lawatan tapak ke Loji Rawatan Air (LRA) yang dipilih iaitu
Loji Air Sungai Dua dan Guillemard Reservoir.Di samping itu, borang soal selidik diedarkan
kepada pengguna di rangkaian yang terlibat bagi mengenal pasti tahap kepuasan
pengguna terhadap kualiti air yang dibekalkan.
Pihak Audit telah memilih dua LRA yang dijadikan sebagai sampel seperti di Jadual 1.
Bil.
LRA /
Kapasiti / Daerah
1.
Sungai Dua / 886 jlh /

Seberang Perai Utara
2.
Guillemard / 80 jlh /
Daerah Timur Laut
Jadual 1
Kriteria Pemilihan LRA
Operator /
Tahun Dibina /
Kriteria Pemilihan
Punca Air
Loji diurus oleh Perbadanan Bekalan Air
Pulau Pinang Sdn. Bhd.
PBAPP/
Membekalkan 80% air ke seluruh Pulau
1973/
Pinang.
Sg. Muda
Pencemaran air mentah pernah berlaku
akibat tumpahan minyak di Sungai Muda.
PBAPP/
Loji diurus oleh Perbadanan Bekalan Air
1941/
Pulau Pinang Sdn. Bhd.
Sungai Siru,
Loji ini berdasarkan terletak di kawasan
Sungai Kecil,
bukit.
Sungai Klean dan Membekalkan air ke daerah Timur Laut.
Sungai Tengah
3
TERHAD
TERHAD
5. PENEMUAN AUDIT
5.1 PERANCANGAN DAN PELAKSANAAN
5.1.1 Dasar Kerajaan
Matlamat dasar kebangsaan bagi industri perkhidmatan bekalan air adalah seperti berikut:
a)
mewujudkan suatu struktur perkhidmatan bekalan air yang telus dan bersepadu
untuk menyampaikan perkhidmatan yang berkesan dan cekap kepada pengguna;
b)
memastikan bekalan air yang tersedia ada dan berkekalan untuk jangka masa
panjang termasuk pemuliharaan air;
c)
menyumbang kepada kekekalan alur air dan kawasan tadahan air;
d)
memudahkan kemajuan persaingan untuk menggalakkan ekonomi dan kecekapan
dalam industri perkhidmatan bekalan air;
e)
menubuhkan suatu persekitaran pengawalseliaan yang memudahkan kekekalan
keupayaan kewangan antara pengendali industri perkhidmatan air bagi jangka
masa panjang;
f)
mengawal selia untuk faedah pengguna bagi jangka masa panjang;
g)
mengawal selia tarif dan memastikan penyediaan perkhidmatan yang berpatutan
atas asas ekuiti;
h)
meningkatkan kualiti hidup dan persekitaran melalui pengurusan perkhidmatan
bekalan air yang berkesan dan cekap;
i)
menubuhkan suatu sistem kebertanggungjawaban dan pengelolaan antara
pengendali industri perkhidmatan bekalan air; dan
j)
mengawal selia keadaan selamat dan keselamatan sistem bekalan air.
Selari dengan dasar kerajaan, visi PBAPP pula adalah untuk memenuhi segala keperluan
pelanggan bekalan air manakala misinya adalah untuk menjadi organisasi yang terunggul
dalam pembekalan air. Objektif PBAPP pula adalah untuk menyediakan bekalan air tanpa
gangguan, memberikan kepuasan kepada pelanggan, menyediakan sumber tenaga yang
mahir, kompeten dan berdedikasi, mewujudkan kerja berkumpulan yang efektif,
membangunkan sumber air mengikut ketetapan dan tepat pada masanya, menggunakan
sumber kewangan dan sumber lain dengan produktif, membuat penambahbaikan
berterusan dalam semua bidang, mematuhi kehendak perundangan yang berkaitan dan
mewujudkan perhubungan yang efektif dengan pelbagai agensi kerajaan dan organisasi
perindustrian.
Semakan Audit mendapati pembekalan air terawat yang dibuat oleh PBAPP kepada
pelanggan domestik dan perniagaan adalah selari dengan dasar yang digariskan
oleh Kerajaan.
Pada pendapat Audit, dasar berkaitan
dikuatkuasakan oleh Kerajaan dengan baik.
kualiti
air
telah
diwujudkan
dan
4
TERHAD
TERHAD
5.1.2 Undang-Undang, Garis Panduan Dan Peraturan
Semakan Audit mendapati antara undang-undang, garis panduan dan peraturan yang
diwujudkan oleh Kerajaan Persekutuan dan Negeri berkaitan dengan air yang dibekalkan
kepada orang ramai adalah seperti berikut:
a) Akta Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara 2006 (Akta 654);
b) Akta Industri Perkhidmatan Air 2006 (Akta 655);
c) Enakmen Pembekalan Air Pulau Pinang 1998;
d) Enakmen Pihak Berkuasa Air Pulau Pinang (Syarikat Pengganti) 1998;
e) Perintah Pembekalan Air (Kawasan Tadahan) 2004;
f) Akta Kualiti Alam Sekitar 1974 dan peraturan-peraturan serta perintah yang
dikeluarkan dari semasa ke semasa;
g) Akta Jentera Dan Kilang 1967 (Akta 139) dan peraturan-peraturan yang
h) Akta Keselamatan Dan Kesihatan Pekerjaan 1994 dan peraturan-peraturan yang
i) Land Conservation Act 1960; dan
j) Standard Kualiti Air Minuman Kebangsaan (The National Standard For Drinking
Water Quality) yang ditetapkan oleh KKM.
Selain daripada undang-undang dan peraturan tersebut, PBAPP juga telah menyediakan 4
jenis prosedur yang telah mendapat pengiktirafan antarabangsa seperti berikut yang perlu
dipatuhi:
a) ISO 9001:2000 (Kemajuan Berterusan);
b) ISO 14001:2004 (Alam Sekitar);
c) OHSAS 18001:1999 (Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan); dan
d) MS ISO/IEC 17025 (General requirements for the competence of testing and
calibration laboratories).
Rajah 1 menunjukkan bidang kuasa Kerajaan Negeri dan Kerajaan Persekutuan selepas
Akta Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara 2006 (Akta 654) dan Akta Industri
Perkhidmatan Air 2006 (Akta 655) diwujudkan serta pindaan terhadap Perlembagaan
Persekutuan.
5
TERHAD
TERHAD
Rajah 1
Bidang Kuasa Kerajaan Negeri Dan Kerajaan Persekutuan
Sumber: Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara
Standard Kualiti Air Minuman Kebangsaan (The National Standard For Drinking
Water Quality)
Standard ini digubal oleh KKM pada tahun 2000 berpandukan kepada garis panduan
World Health Organization (WHO), garis panduan negara luar, garis panduan Kualiti Air
Minuman Kebangsaan yang disediakan pada tahun 1983 dan juga pengalaman negara di
dalam aspek pengawalan mutu air minum. Antara kandungan standard ini ialah kriteria
kualiti air mentah, standard kualiti air terawat dan panduan yang dicadangkan untuk
mencapai standard kualiti air minum. Parameter standard mutu air terawat kebangsaan
adalah seperti di Jadual 2.
Jadual 2
Parameter Standard Mutu Air Terawat Kebangsaan
Parameter
Tahap
pH
6.5 - 9.0
Kekeruhan
Kurang daripada 5 NTU
Warna
Kurang daripada 15 TCU
Baki Klorin
0.2 - 5.0 mg/liter
Baki Aluminium
Kurang daripada 0.2 mg/liter
Fluorida
0.4 - 0.6 mg/liter
E-Coli (Bakteria)
Tiada dalam sampel 100ml air
Sumber: Kementerian Kesihatan Malaysia
Antara objektif penggubalan standard ini adalah seperti berikut:

i)
Kawalan yang berkesan ke atas kualiti air minum dan ini dapat meningkatkan
standard kesihatan awam;
ii)
Pengguna akan merasa yakin dengan kualiti air yang dibekalkan kepada
mereka;
iii) Memastikan prosedur dan mekanisme kawalan bagi pemakaian standard kualiti air
digunakan di setiap Negeri adalah selari; dan
iv)
Ketidakpatuhan standard kualiti air akan dapat dikurangkan.
6
TERHAD
TERHAD
Pada pendapat Audit, undang-undang, garis panduan dan peraturan berkaitan
dengan kualiti air yang diwujudkan oleh Kerajaan dan PBAPP adalah mencukupi
serta telah dipatuhi dengan baik.
5.1.3 Air Mentah
a) Pewartaan Kawasan Tadahan Air
Sumber air mentah Negeri Pulau Pinang diperoleh daripada sungai (air di permukaan) dan
takungan air (empangan). Seperti yang dinyatakan oleh Akta Industri Perkhidmatan Air
2006 (Akta 655), pengurusan sumber air mentah atau kawasan tadahan Negeri Pulau
Pinang adalah di bawah bidang kuasa Kerajaan Negeri yang dikawal melalui UKSSA.
Berdasarkan temu bual dengan pegawai UKSSA dan semakan terhadap rekod berkaitan,
didapati semua kawasan tadahan air yang dikenal pasti oleh Kerajaan Negeri telah
diwartakan pada bulan Disember 2004. Pewartaan ini dibuat bagi memastikan kawasan
tadahan tersebut terpelihara dan terkawal. Jumlah keluasan kawasan tadahan air Negeri
Pulau Pinang yang telah diwartakan ialah 6,288.29 hektar atau 62.88 kilometer persegi
adalah seperti yang ditunjukkan di Jadual 3.
Jadual 3
Kawasan Tadahan Air Negeri Pulau Pinang Yang Telah Diwartakan
Bil.
Kawasan Tadahan
1.
Air Itam
2.
Air Terjun
3.
Air Terjun Tanah Tinggi
4.
Batu Ferringhi
5.
Guillemard
6.
Sungai Pinang
7.
Teluk Awak
8.
Teluk Bahang
9.
Bukit Panchor
10.
Bukit Mertajam
11.
Empangan Mengkuang
Keluasan
(hektar)
928.47
516.74
73.63
1,079.70
651.06
678.35
166.19
1,068.68
444.88
356.08
324.51
Jumlah
6,288.29
Sumber: Perintah Pembekalan Air (Kawasan Tadahan) 2004
7
TERHAD
TERHAD
Kawasan tadahan yang diwartakan tersebut mewakili 6.1% daripada keseluruhan keluasan
Negeri Pulau Pinang yang berjumlah 103,100 hektar atau 1,031 kilometer persegi.
Semakan Audit mendapati punca utama sumber air mentah Negeri Pulau Pinang
bukanlah dari kawasan tadahan air mentah yang diwartakan tersebut tetapi dari Sungai
Muda yang membekalkan secara purata sekitar 80% daripada keperluan air Negeri Pulau
Pinang. Pada masa ini sekitar 676 juta liter air terawat sehari telah dihasilkan oleh Loji
Rawatan Air Sungai Dua yang memperoleh sumber air mentah dari Sungai Muda
berbanding purata penggunaan air terawat bagi seluruh Negeri Pulau Pinang yang
berjumlah 719 juta liter sehari.
Sungai Muda terletak di sempadan Negeri Pulau Pinang dan Negeri Kedah. Air mentah
dari Sungai Muda disalurkan ke Loji Rawatan Air Sungai Dua melalui Terusan Sungai Dua
yang jaraknya 14 kilometer. Oleh kerana kawasan tadahan atau hulu Sungai Muda ini
terletak di dalam Negeri Kedah, kawasan tersebut tidak dapat diwartakan sebagai
kawasan tadahan air Negeri Pulau Pinang.
Pada pendapat Audit, pengurusan kawasan tadahan air mentah oleh Kerajaan Negeri
Pulau Pinang melalui UKSSA adalah sangat baik kerana kawasan tersebut telah
diwartakan.
b) Kawalan Keselamatan Di Kawasan Tadahan
Bagi mengelakkan berlakunya pencemaran dan pencerobohan di kawasan tadahan air,
Kerajaan Negeri telah mengadakan kawalan keselamatan kawasan tadahan dengan
menghadkan aktiviti yang boleh dilakukan di kawasan tersebut. Aktiviti yang dibenarkan
dalam kawasan tadahan air seperti yang dinyatakan dalam Perintah Pembekalan Air
(Kawasan Tadahan) 2004. Foto 1 menunjukkan kawalan keselamtan seperti papan tandan
dipasang di kawasan tadahan air.
Foto 1
Papan Tanda Kawasan Tadahan Air
8
TERHAD
TERHAD
Sumber: Jabatan Audit Negara

Tarikh: 3 November 2008
Lokasi: Kawasan Tadahan Air Guillemard, Daerah Timur Laut, Pulau Pinang
Semakan Audit mendapati jadual lawatan bagi tempoh 2006 hingga bulan September
2008 dan laporan pemeriksaan bagi tempoh 2006 hingga bulan Jun 2008 tidak
disediakan.
UKSSA hanya mula menyediakan jadual lawatan mulai dari bulan Oktober 2008 dan
laporan pemeriksaan mulai dari bulan Julai 2008. Bagaimanapun, mengikut keterangan
pegawai UKSSA, pemeriksaan atau lawatan ke kawasan tadahan ada dilakukan oleh
UKKSA. Tanpa jadual dan laporan lawatan berkenaan, pihak Audit tidak dapat memastikan
sama ada UKSSA telah memantau keselamatan kawasan tadahan dengan baik dan
mengikut jadual yang ditetapkan.
Analisis Audit terhadap laporan pemeriksaan yang ada disediakan bagi bulan Julai dan
Ogos 2008 mendapati belum ada pemeriksaan yang dilakukan oleh UKSSA ke sumber air
bagi Loji Rawatan Air Sungai Dua iaitu Sungai Muda dan kawasan tadahan air bagi Loji
Rawatan Air Guillemard.
Selain daripada pemantauan yang perlu dibuat oleh UKSSA, PBAPP telah menyediakan
prosedur ISO 9001:2000 - Management of Catchment Areas bagi menguruskan kawasan
tadahan. Mengikut prosedur berkenaan, antara perkara yang perlu dilakukan oleh PBAPP
ialah meninjau kawasan tadahan sekurang-kurangnya sekali dalam tempoh masa 2
minggu atau sebanyak 24 lawatan setiap tahun. Pegawai yang membuat tinjauan tersebut
dikehendaki untuk merekodkan penemuan mereka pada Catchment Area
Inspection/Violation Report Form dan mengambil gambar jika terdapat aktiviti yang
melanggar peraturan. Sekiranya berlaku sebarang aktiviti yang melanggar peraturan atau
pencemaran di kawasan tadahan, PBAPP perlu melaporkannya kepada UKSSA untuk
tindakan yang selanjutnya.
9
TERHAD
TERHAD
Pemeriksaan Audit mendapati bagi tempoh 2006 hingga 2008, PBAPP telah menyediakan
jadual lawatan secara tahunan ke kawasan tadahan air bagi Loji Rawatan Air Guillemard.
PBAPP juga telah membuat lawatan mengikut bilangan yang ditetapkan iaitu sebanyak 74
kali (bagi tempoh 2006 hingga bulan Oktober 2008). Laporan lawatan iaitu Catchment
Area Inspection/Violation Report telah dilengkapkan dan disimpan dengan teratur serta
disemak oleh pegawai bertanggungjawab bagi meneliti tidak ada pencemaran dan aktiviti
selain yang dibenarkan. Analisis terhadap penemuan lawatan PBAPP mendapati tidak ada
pencemaran dan aktiviti selain yang dibenarkan berlaku di kawasan tadahan berkenaan
bagi tempoh 2006 hingga 2008.
Pada pendapat Audit, PBAPP telah memantau dan mengawal keselamatan di
kawasan tadahan dengan sangat baik. Bagaimanapun, bagi memantapkannya lagi,
UKSSA juga perlu menyediakan jadual dan laporan lawatan berkenaan.
c) Statistik Pencemaran Sungai
Bagi tujuan mengklasifikasikan sungai atau sumber air, Kementerian Sumber Asli Dan
Alam Sekitar telah menggunakan Julat IKAN seperti di Jadual 4.
Jadual 4
Klasifikasi Indeks Kualiti Air (IKAN)
Kelas
Julat IKAN
Lebih daripada 92.7
II
76.5 92.7
III
51.9 76.5
IV
V
31.0 51.9
< 31.0
Klasifikasi
Pemuliharaan alam sumber air yang asli dan tidak memerlukan
sebarang rawatan.
Berstatus bersih, mengikut Interim Piawaian Kualiti Air
Kebangsaan Malaysia sesuai untuk bekalan air tetapi rawatan
konvensional diperlukan untuk tujuan tersebut .
Berstatus bersih, mengikut Interim Piawaian Kualiti Air
Kebangsaan Malaysia sesuai untuk bekalan air tetapi rawatan
lanjut diperlukan untuk tujuan tersebut.
Tujuan pengairan sahaja.
Tiada seperti di atas.
Sumber: Kementerian Sumber Asli Dan Alam Sekitar
Semakan Audit terhadap rekod JAS berkenaan dengan julat Indeks Kualiti Air (IKAN)
mendapati status Sungai Muda yang menjadi sumber air kepada Loji Rawatan Air Sungai
Dua adalah diklasifikasikan sebagai kelas II iaitu berstatus bersih. Manakala bagi Sungai
Siru, Sungai Kecil, Sungai Klean dan Sungai Tengah yang menjadi sumber air kepada Loji
Rawatan Air Guillemard tidak diberi pengelasan oleh JAS. Butiran lanjut adalah seperti di
Jadual 5.
Jadual 5
Indeks Kualiti Air (IKAN) Sungai Yang Menjadi Sumber Air Bagi Loji Rawatan Air
Guillemard Dan Sungai Dua Bagi Tempoh 2006 Hingga Ogos 2008
Indeks
Kelas
Status Sungai
10
TERHAD
TERHAD
Loji Rawatan
Air
Sungai Dua
Guillemard
Kawasan Tadahan/
Sumber Air
Sungai Muda
Sungai Siru, Sungai
Kecil, Sungai Klean
dan Sungai Tengah
Kualiti
Air
83 - 88
-
II
-
Bersih
Tidak diberi pengelasan oleh JAS
kerana ianya tidak
mempunyai
stesen pengawasan dan keutamaan
diberikan terhadap sungai lain yang
terdedah
kepada
punca-punca
pencemaran.
Sumber: Rekod Jabatan Alam Sekitar Cawangan Negeri Pulau Pinang
Analisis Audit terhadap laporan lawatan setiap 2 minggu yang dibuat oleh PBAPP
(Catchment Area Inspection/Violation Report) ke kawasan tadahan juga mendapati tidak
ada pencemaran yang berlaku di kawasan tadahan air Loji Rawatan Air Guillemard dan
Sungai Dua bagi tempoh 2006 hingga 2008 yang direkodkan.
Manakala berdasarkan Kajian Kebersihan (Sanitary Survey) yang dibuat oleh JKNPP ke
kawasan tadahan Loji Rawatan Air Sungai Dua dan Guillermard pada tahun 2007 didapati
tahap pencemaran air mentah berada di tahap yang tidak membimbangkan. Walaupun ada
pencemaran akibat aktiviti perladangan, pembuangan sisa buangan, penempatan di
Sungai Muda dan Sungai Dua ianya masih berada di dalam julat yang dibenarkan
mengikut Standard Kualiti Air Minuman Kebangsaan.
Pada pendapat Audit, tahap pencemaran air mentah yang digunakan oleh PBAPP
sebagai sumber air mentah kepada Loji Rawatan Air Sungai Dua Dan Guillemard
adalah berada di tahap yang tidak membimbangkan dan airnya berstatus bersih.
d) Kos Air Mentah
Semakan Audit mendapati sehingga tahun 2008, Kerajaan Negeri tidak mengenakan apaapa bayaran kepada PBAPP bagi air mentah yang diperolehnya dari semua sumber air.
Bagaimanapun, dalam Pelan Perniagaan 30 Tahun yang disediakan pada tahun 2007,
PBAPP menganggarkan Kerajaan Negeri akan mengenakan bayaran bagi air mentah
sejumlah RM0.03 semeter padu. Berdasarkan Pelan Perniagaan tersebut, sekiranya
Kerajaan Negeri mengenakan bayaran terhadap air mentah, PBAPP terpaksa menaikkan
tarif air yang dikenakan kepada pengguna.
Pada pendapat Audit, keputusan Kerajaan Negeri pada masa lampau tidak
mengenakan bayaran terhadap air mentah adalah baik. Bagaimanapun, bagi tujuan
mempertingkatkan hasil, Kerajaan Negeri boleh mempertimbangkan bayaran
dikenakan kepada PBAPP terhadap air mentah yang digunakan.
e) Kualiti Air Mentah
11
TERHAD
TERHAD
Bagi menguji kualiti air mentah sama ada ianya mencapai mutu yang dikehendaki,
pengambilan sampel air mentah akan dibuat bersama oleh PBAPP, UKSSA dan JKNPP.
Ujian fizikal iaitu bagi menentukan tahap bagi parameter pH, kekeruhan dan warna akan
dijalankan sendiri oleh PBAPP, UKSSA atau JKNPP dengan menggunakan peralatan
seperti pH Meter, Turbidity Meter dan Colour Meter atau Comparator. Manakala bagi
menentukan tahap bagi parameter kandungan bakteria (Total Coliform) dan bahan Kimia
(Ammonia, Iron, Manganese, Mercury, Cadmium, Arsenic, Lead, Chromium dan Zinc),
sampel yang diambil tersebut akan dihantar ke Jabatan Kimia untuk dianalisis. Kriteria bagi
kualiti air mentah dan kekerapan pemantauan yang dicadangkan berdasarkan standard
yang ditetapkan oleh KKM adalah seperti di Jadual 6.
Jadual 6
Kriteria Bagi Kualiti Air Mentah Dan Kekerapan Pemantauan Yang Dicadangkan
Jenis Ujian
Fizikal Dan
Bakteria
(Kumpulan I)
Kimia
(Kumpulan II)
Kimia
(Kumpulan III)
Parameter
pH
Kekeruhan
Warna
Total Coliform
Ammonia
Iron (Ferum)
Manganese
Mercury
Cadmium
Arsenic
Lead
Chromium
Zinc
Nilai yang boleh

diterima
5.5 9.0
1,000 NTU
300 TCU
5,000 MPN/100 ml
1.5 mg/l
1.0 mg/l
0.2 mg/l
0.001 mg/l
0.003 mg/l
0.01 mg/l
0.05 mg/l
0.05 mg/l
3 mg/l
Kekerapan Pemantauan
(Air Permukaan)
W
W
W
W
M
M
M
Y/4
Y/4
Y/4
Y/4
Y/4
Y/4

Petunjuk:
W : Seminggu sekali
M : Sebulan sekali
Y/4 : 3 bulan sekali
Jadual 7 di bawah menunjukkan bilangan sampel diuji yang diambil bersama oleh PBAPP,
JKNPP dan UKSSA bagi menentukan kualiti air mentah bagi tempoh 2006 hingga Ogos
2008 berbanding kriteria yang ditetapkan.
12
TERHAD
TERHAD
Jadual 7
Bilangan Sampel Diuji Terhadap Kualiti Air Mentah
Bagi Tempoh 2006 Hingga Ogos 2008
Tahun
2006
Loji
Rawatan Air
Sungai Dua
Guillemard
2007
Sungai Dua
Guillemard
2008
(Ogos)
Sungai Dua
Guillemard
Kawasan
Tadahan/
Sumber
Air
Sungai
Muda
Intake
Guillemard
Sungai
Muda
Intake
Guillemard
Sungai
Muda
Intake
Guillemard
Jumlah
Jumlah Sebenar
Sampel Diuji
Jumlah Sampel
Sepatutnya Diuji
Lebihan/
(Kurangan)
F/B
KII
KIII
F/B
KII
KIII
F/B
KII
KIII
52
14
52
12
52
11
52
12
(1)
53
13
52
12
48
12
52
12
(4)
34
35
(1)
(2)
35
274
7
63
2
21
35
278
8
64
2
20
(4)
(1)
(1)

Petunjuk:
F/B - Ujian fizikal dan bakteria
KII - Ujian kimia (Kumpulan II)
KIII - Ujian kimia (Kumpulan III)
Berdasarkan perbandingan antara jumlah sampel air mentah diuji dengan jumlah
sepatutnya diuji di Jadual 7, adalah didapati secara keseluruhannya bagi tempoh 2006
hingga Ogos 2008 bilangan ujian fizikal dan bakteria yang dijalankan kurang sebanyak 4
kali daripada yang sepatutnya. Ujian kimia bagi kumpulan II pula kurang sebanyak sekali
manakala ujian kimia bagi kumpulan III melebihi sebanyak sekali daripada bilangan yang
sepatutnya. Hasil daripada ujian yang dilakukan tersebut, bilangan sampel yang tidak
mematuhi kriteria yang ditetapkan bagi tempoh 2006 hingga Ogos 2008 pula adalah
seperti di Jadual 8.
Jadual 8
Bilangan Sampel Air Mentah Yang Tidak Mematuhi Kriteria Yang Ditetapkan
Bagi Tahun
2006 Hingga Ogos 2008
Tahun
2006
2007
2008
(Ogos)
Loji
Rawatan
Air
Kawasan Tadahan/
Sumber Air
Sungai
Dua
Guillemard
Sungai
Dua
Guillemard
Sungai Muda
Sungai
Dua
Guillemard
Sungai Muda
Intake Guillemard
Sungai Muda
Intake Guillemard
Bilangan Sampel Yang

Tidak Mematuhi Kriteria
i
ii
iii
1
-
1
1
6
-
Intake Guillemard
13
TERHAD
TERHAD
Jumlah
18
15

Petunjuk :
i.
pH
ii.
Total Coliform
iii.
Iron (Ferum)
Berikut adalah analisis Audit terhadap kualiti air mentah bagi tempoh 2006 hingga Ogos
2008 berdasarkan penemuan di Jadual 8.
i) Ujian Fizikal
Analisis Audit mendapati daripada 274 sampel yang diuji di kedua-dua sumber berkenaan
bagi tempoh 2006 hingga 2008, hanya satu sahaja sampel air mentah di Sungai Muda
yang tidak mematuhi kriteria yang ditetapkan bagi parameter pH. Manakala bagi parameter
warna dan kekeruhan, ketidakpatuhan tidak berlaku langsung.
ii) Ujian Bakteria
Analisis Audit mendapati daripada 274 sampel yang diuji di kedua-dua sumber berkenaan
bagi tempoh tahun 2006 hingga 2008, sebanyak 18 sampel atau 6.7% daripadanya tidak
mematuhi kriteria tahap Total Coliform yang ditetapkan. Analisis lanjut mendapati bilangan
kes kandungan bakteria tersebut belum pada tahap kritikal kerana pencemaran tidak
berlaku secara berterusan dan hanya berlaku pada musim kemarau.
iii) Ujian Kimia
Semakan terhadap sampel laporan pemeriksaan air mentah bagi Loji Rawatan Air Sungai
Dua dan Guillemard mendapati daripada 274 sampel yang diuji di kedua-dua sumber
berkenaan bagi tempoh tahun 2006 hingga 2008, hanya sebanyak 15 sampel di Sungai
Muda atau 5.5% daripadanya tidak mematuhi kriteria yang ditetapkan bagi tahap Iron
(ferum).
Analisis Audit mendapati kes kandungan kimia pada tahap melebihi had maksimum
merupakan kes yang terpencil yang hanya berlaku pada musim kemarau. Oleh itu, kualiti
air mentah adalah tidak terjejas.
Semakan Audit mendapati selain daripada melakukan pengambilan sampel bersama untuk
diuji di Jabatan Kimia tersebut, PBAPP mengambil sampel dan melakukan ujian di makmal
sendiri bagi menilai kualiti air mentah dari intake setiap 2 jam. PBAPP juga telah
memasang peralatan On-Line Analysers yang akan menghantar bacaan data dari segi pH
dan kekeruhan secara berterusan kepada sistem Supervisory Control And Data Acquisition
System (SCADA). Sistem ini dapat digunakan untuk:
14
TERHAD
TERHAD
Memantau prestasi loji rawatan air, kualiti air dan proses pengagihan air secara
real-time;
Melakukan analisis trend terhadap sukatan parameter (data real-time dan

historical);
Menyimpan data historical; dan
Menjana laporan harian dan bulanan.
Dengan menggunakan SCADA, PBAPP mampu memantau kualiti air mentah secara
berterusan dan berpusat. Selain itu, bagi mengesan pencemaran lebih awal sebelum air
mentah sampai ke intake, PBAPP juga telah memasang peralatan Remote Terminal Unit
(RTU) di Terusan Sungai Dua yang terletak kira-kira 6 kilometer dari Loji Rawatan Air
Sungai Dua seperti di Foto 1. Antara parameter yang boleh dibaca oleh RTU ialah pH,
kekeruhan, Total Dissolved Oxygen, Biological Oxygen Demand, Chemical Oxygen
Demand, Ammonia dan Hidro Corbon. Berdasarkan rekod PBAPP, bagi tempoh tahun
2006 hingga 2008 tidak berlaku pencemaran yang serius terhadap kualiti air mentah di
Sungai Muda dan Intake Guillemard.
Foto 2
Peralatan Remote Terminal Unit (RTU) Di Terusan Sungai Dua

Lokasi: Terusan Sungai Dua, Seberang Perai Utara, Pulau Pinang
Lawatan Audit bersama UKSSA, JKNPP dan PBAPP ke kawasan tadahan air bagi Loji
Rawatan Air Sungai Dua dan Guillemard pada 3 dan 4 November 2008 mendapati perkara
seperti di Jadual 9.
15
TERHAD
TERHAD
Jadual 9
Penemuan Lawatan Audit Ke Kawasan Tadahan Loji Rawatan Air
Sungai Dua Dan Guillemard
Loji
Rawatan
Air
Kawasan
Tadahan/
Sumber Air
Penemuan Lawatan
Status Kawalan
Keselamatan
i.
Sungai
Dua
Sungai Muda
ii.
i.
Guillemard
Sungai Siru,
Sungai Kecil,
Sungai Klean
dan Sungai
Tengah
ii.
Terdapat papan i.
tanda yang
menunjukkan
kawasan
tadahan air.
ii.
Kawasan
intake dipagar.
Terdapat
i.
papan tanda
yang
menunjukkan
kawasan
tadahan air.
Kawasan
ii.
intake dipagar.
Tahap Kualiti Air/ Pencemaran

Ujian fizikal yang dijalankan menunjukkan
bacaan pH adalah 6.47 manakala
kekeruhan ialah 68.1 NTU iaitu dalam
lingkungan tahap yang ditetapkan.
Tidak terdapat aktiviti pembalakan dan
aktiviti selain daripada yang dibenarkan
dalam kawasan tadahan air yang boleh
mengakibatkan pencemaran.
Ujian fizikal yang dijalankan menunjukkan
bacaan pH di sungai-sungai berkenaan
adalah antara 8.35 hingga 8.78 manakala
kekeruhan pula adalah antara 2.11 NTU
hingga 2.37 NTU iaitu dalam linkungan
tahap yang ditetapkan.
Tidak terdapat aktiviti pembalakan dan
aktiviti selain daripada yang dibenarkan
dalam kawasan tadahan air yang boleh
mengakibatkan pencemaran.
Sumber: Rekod Jabatan Audit Negara
Foto 3 menunjukkan keadaan sebahagian sungai di kawasan tadahan bagi Loji Rawatan
Air Sungai Dua dan Guillemard.
Foto 3
Keadaan Sebahagian Sungai Di Kawasan Tadahan Bagi Loji Rawatan Air Sungai Dua
Dan Guillemard
16
TERHAD
TERHAD

Lokasi: Terusan Sungai Dua,
Daerah Seberang Perai Utara,
Pulau Pinang.

Lokasi: Sungai Kecil,
Daerah Timur Laut,
Pulau Pinang.
Pada pendapat Audit, kekerapan ujian air mentah yang dibuat bersama oleh PBAPP,
JKNPP dan UKSSA adalah baik. Sungguhpun terdapat sebilangan sampel air
mentah yang tidak mematuhi kriteria bagi pH, total Coliform dan Iron (Ferum), ianya
merupakan kes terpencil. Oleh itu, pihak Audit berpendapat kawalan kualiti air
mentah yang dijalankan untuk menghasilkan air terawat adalah sangat baik.
5.1.4 Loji Rawatan Air
a) Proses Pengeluaran Air
Terdapat sebanyak 9 buah loji rawatan air yang beroperasi di Pulau Pinang. Bagi
menentukan pengurusan terhadap pengeluaran air terawat mencapai kualiti yang
dikehendaki sebanyak 2 buah loji telah dipilih untuk diaudit. Loji berkenaan adalah Loji
Rawatan Air Sungai Dua di Seberang Perai dan Loji Rawatan Air Guillemard di Pulau
Pinang. Loji Rawatan Air Sungai Dua berkeupayaan mengeluarkan air yang dirawat
sebanyak 676 juta liter air sehari daripada kapasiti sebenar 886 juta liter air sehari. Loji ini
beroperasi selama 24 jam sehari mengikut 3 giliran. Manakala Loji Rawatan Air Guillemard
telah dibina pada tahun 1920an dan telah dinaiktarafkan pada tahun 1998 telah
mengeluarkan 27 juta liter sehari daripada kapasiti sebenar sebanyak 80 juta liter air
sehari. Jumlah keseluruhan kapasiti pengeluaran air yang dirawat di Negeri Pulau Pinang
ialah sebanyak 1,273 juta liter sehari dengan pengeluaran sebenar sebanyak 840 juta liter
sehari seperti yang ditunjukkan di Jadual 10.
Jadual 10
Jumlah Pengeluaran Air Di Loji Rawatan Air Seluruh Negeri Pulau Pinang
17
TERHAD
TERHAD
Bil.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Loji
Batu Ferringhi
Jumlah Had
Kapasiti
(Juta liter/hari)
Jumlah
Pengeluaran
(Juta liter/hari)
120
36
Guillemard
80
27
Waterfall
18
14
Air Itam
73
23
Sungai Pinang
25
14
886
676
Bukit Mertajam
Bukit Tok Alang
55
36
Bukit Panchor
11
1,273
840
Sungai Dua
Jumlah
Sumber: Pihak Berkuasa Air P.Pinang
Lawatan Audit bersama UKSSA, JKNPP dan PBAPP ke Loji Rawatan Air Sungai Dua dan
Guillemard pada 3 dan 4 November 2008 mendapati melalui proses rawatan di atas telah
mewujudkan rumpai atau flock seperti di Foto 4.
Foto 4
Keadaan Flock Yang Terapung Di Loji Rawatan Air Sungai Dua

Tarikh: 3 dan 4 November 2008
Lokasi: Loji Rawatan Air Sungai Dua, Seberang Perai Utara, Pulau Pinang.
18
TERHAD
TERHAD
Pada pendapat Audit, proses rawatan air yang dijalankan adalah selaras dengan
prosedur operasi (Water Treatment Process). Bagaimanapun, hasil lawatan
mendapati proses rawatan air telah mewujudkan rumpai atau flock yang terkumpul.
Audit berpendapat ianya perlu dirawat terlebih dahulu sebelum dialirkan keluar
melalui outlet supaya tidak menjejaskan kualiti alam sekitar.
b) Pengurusan Makmal
Bagi memastikan kualiti air yang dirawat mematuhi Standard Kualiti Air Minum
Kebangsaan, Unit Pemantauan kualiti air telah diberi tanggungjawab terhadap kawalan
mutu air. Unit ini mempunyai sebuah makmal berpusat di Loji Rawatan Air Sungai Dua
yang telah mendapat pengiktirafan ISO/IEC 17025 pada 11 Julai 2008. Sebagai tambahan
pegawai di makmal juga mengguna pakai Manual Kualiti Makmal dan Manual Prosedur
ujian di makmal. Selain itu, terdapat juga beberapa makmal kecil yang ditempatkan di 8
lagi Loji Rawatan Air di seluruh Pulau Pinang. Semakan Audit mendapati selain daripada
melakukan pengambilan sampel bersama JKNPP bagi parameter tertentu untuk diuji di
Jabatan Kimia tersebut, PBAPP mengambil sampel dan melakukan ujian di makmalnya
sendiri bagi menilai kualiti air terawat setiap 2 jam. PBAPP juga telah memasang
peralatan On-Line Analysers yang akan menghantar bacaan data dari segi pH dan
kekeruhan secara berterusan kepada sistem SCADA.
Pada pendapat Audit, keputusan ujian kualiti air boleh diterima kerana PBAPP
mempunyai kemudahan makmal yang lengkap di samping kakitangan yang terlatih.
Selain itu, PBAPP juga menggunakan peralatan SCADA yang mampu memantau
kualiti air terawat secara berterusan dan berpusat.
c) Kalibrasi Peralatan
Mengikut prosedur ISO 9001:2000 Calibration Of Instruments, semua peralatan yang
digunakan untuk tujuan ujian perlu dibuat kalibrasi sama ada secara dalaman atau luaran.
Antara peralatan yang digunakan bagi pemantauan kualiti air di makmal PBAPP adalah
seperti pH Meter, Turbidity Meter, Colorimeter, Incubator, Autocalve, Laminar Flow Cabinet
dan lain-lain lagi. Kekerapan kalibrasi akan ditentukan oleh Jurutera Pengeluaran atau
Juruteknik Peralatan/Juruteknik Loji berdasarkan pada manual operasi peralatan yang
dibekalkan. Kebiasaannya kekerapan setiap peralatan yang perlu dibuat kalibrasi adalah
antara 3 hingga 6 bulan sekali bergantung kepada jenis peralatan tersebut. Bagi peralatan
yang memerlukan kalibrasi dalaman pihak Juruteknik Peralatan/Juruteknik Loji akan
mengambil tindakan seperti berikut:
i) Mengemas kini senarai inventori di mana peralatan yang usang akan dihapus kira;
ii) Menjalankan kalibrasi selaras dengan manual operasi peralatan berkenaan;
iii) Mendokumenkan laporan kalibrasi dalam satu fail sebagai bukti kalibrasi telah
selesai dijalankan;
19
TERHAD
TERHAD
iv) Selepas menjalankan kalibrasi pihak PBAPP akan menampal pelekat kalibrasi
pada peralatan berkenaan. Maklumat yang perlu adalah seperti tarikh kalibrasi
dijalankan dan tarikh luput; dan
v) Sekiranya peralatan berkenaan gagal dalam proses
kalibrasi ianya akan
ditandakan sebagai Tidak Boleh Digunakan.
Manakala bagi peralatan yang telah dikenal pasti untuk kalibrasi luaran ianya akan
dihantar kepada pembekal berkenaan untuk dibuat kalibrasi mengikut kekerapan yang
telah ditetapkan. Laporan kalibrasi akan difailkan sebagai bukti bahawa kalibrasi telah
dijalankan.
Pemeriksaan Audit mendapati semua peralatan yang digunakan untuk ujian telah dibuat
kalibrasi sama ada secara dalaman atau luaran oleh PBAPP selaras dengan prosedur
yang ditetapkan. Semakan juga mendapati laporan kalibrasi bagi semua peralatan yang
digunakan untuk membuat ujian ada difailkan dan pelekat kalibrasi ada ditampal pada
peralatan berkenaan.
d) Pelan Tindakan Kecemasan
Pelan tindakan kecemasan adalah penting untuk membolehkan sesebuah organisasi
bertindak balas dengan berkesan sekiranya berlaku sebarang kecemasan atau
pelanggaran parameter yang serius. Mengikut prosedur ISO 9000:2001 Water Quality
Surveillance, PBAPP akan mengambil sampel air di stesen pensampelan bersama JKNPP
dan dihantar ke Jabatan Kimia untuk di analisis kandungan biologi. Manakala analisis
fizikal seperti tahap warna, pH dan kekeruhan akan dibuat di stesen pensampelan.
Sekiranya berlaku pelanggaran parameter, pihak PBAPP akan melakukan penyiasatan
serta mengenal pasti sebab berlaku dan kawasan yang terlibat. Selepas itu, PBAPP akan
mengambil tindakan selanjutnya dengan menjalankan ujian kedua di kawasan yang terlibat
dan merekodkannya. Sampel berkenaan akan dihantar ke Jabatan Kimia atau makmal
swasta dalam masa 24 jam. Sekiranya keputusan ujian didapati negatif kes berkenaan
akan ditutup dan jika sebaliknya berlaku, pihak PBAPP akan menjalankan penyiasatan
terhadap mana-mana bahagian yang terlibat di dalam proses rawatan air atau mana-mana
kawasan air mentah berkenaan dan cuba mengatasinya bagi mengelakkan keadaan yang
lebih buruk berlaku. Sekiranya hasil analisis terhadap sampel masih menunjukkan positif
sekali lagi, proses ujian akan diteruskan.
Pada pendapat Audit, PBAPP telah menyediakan Pelan Tindakan kecemasan dengan
baik sekiranya berlaku pelanggaran parameter yang serius sama ada di kawasan
tadahan atau di loji.
5.1.5 Kolam Simpanan Air
Kolam simpanan air adalah tempat menyimpan air terawat. Ianya terbahagi kepada dua
jenis iaitu tangki imbangan dan tangki servis.
20
TERHAD
TERHAD
a)Tangki Imbangan
Tangki imbangan adalah tempat menakung air untuk mengimbang aliran air keluar masuk
daripada loji kepada pengguna. Reka bentuk dan saiz tangki imbangan direka mengikut
kapasiti penduduk dan keperluan bekalan air bagi sesuatu kawasan berkenaan. Tangki
imbangan mempunyai 4 fungsi utama iaitu bagi menambahkan tekanan air ke paip agihan,
membekal air kepada loji rawatan sekiranya loji ditutup untuk diselenggarakan, menyimpan
air untuk digunakan semasa kecemasan dan mengimbangkan air terawat mengikut
permintaan pengguna. PBAPP mempunyai sejumlah 55 tangki imbangan di seluruh Pulau
Pinang dan dikawal selia oleh PBAPP.
i) Stesen Pensampelan Di Tangki Imbangan
Berdasarkan kepada National Standard for Drinking Water Quality 2004, stesen
pensampelan perlu diwujudkan bagi setiap lokasi tangki imbangan dan semua stesen
pensampelan perlu dikenal pasti oleh JKNPP bagi memastikan kualiti air terawat adalah
mengikut standard. Sebanyak 11 atau 20% daripada keseluruhan tangki imbangan telah
dipilih oleh pihak Audit untuk dilawati bagi memastikan semua tangki imbangan
mempunyai stesen pensampelan. Lawatan Audit mendapati sebanyak 4 daripada 11 tangki
imbangan tersebut yang terletak di Sungai Nibong, Genting dan Jawi tidak mempunyai
stesen pensampelan seperti di Jadual 11.
Jadual 11
Bilangan Tangki Imbangan Yang Tidak Mempunyai Stesen Pensampelan
Loji
Rawatan
Air
Sungai
Dua
Tangki
Imbangan
Jenis Tangki/
Bentuk
Kapasiti
(Juta Liter)
Catatan
Tidak mempunyai
stesen pensampelan
Tidak mempunyai
stesen pensampelan
Sungai Nibong 1
RC Bulat
4.54
Sungai Nibong 2
RC Empat segi
6.81
Genting
RC Bulat
13.62
Tidak mempunyai
stesen pensampelan
Jawi
RC Bulat
18.18
Tidak mempunyai
stesen pensampelan
JUMLAH
43.15
Sumber: Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sdn. Bhd.

Petunjuk:
RC - Reincorced Concrete
ii) Tahap Keselamatan Di Tangki Imbangan

Tangki imbangan hendaklah bebas daripada sebarang pencerobohan, dipagar, mempunyai
papan tanda dan tiada semak samun. Lawatan Audit ke 11 tangki imbangan mendapati
21
TERHAD
TERHAD
hanya 2 tangki imbangan iaitu di Jawi dan di Genting Teluk Kumbar, berada dalam
keadaan tidak memuaskan seperti berikut:
Pagar rosak dan ada kesan pencerobohan;
Rumput di sekitar kawasan tangki imbangan tebal;
Dinding tangki imbangan di Jawi bocor; dan
Tangki imbangan di Jawi tiada papan tanda yang menunjukkan kawasan larangan.
Foto 5 menunjukkan keadaan pagar tangki imbangan di Genting Teluk Kumbar yang
rosak dan kawasan tangki yang berumput tebal.
Foto 5
Keadaan Pagar Rosak Dan Rumput Yang Tebal Di Tangki Imbangan Genting Teluk
Kumbar

Tarikh: 15 Oktober 2008
Lokasi: Tangki Imbangan Genting Teluk Kumbar, Daerah Barat Daya,
Pulau Pinang.
22
TERHAD
TERHAD
Foto 6 menunjukkan sebuah tangki imbangan di Jawi yang bocor dan mengakibatkan air
meresap keluar.
Foto 6
Keadaan Tangki Imbangan Di Jawi Yang Bocor

Tarikh:5 November 2008
Lokasi: Tangki Imbangan Jawi, Seberang Perai Selatan, Pulau Pinang.
.
Pada pendapat Audit, stesen pensampelan yang dikenal pasti oleh JKNPP perlu
dibuat pada semua tangki imbangan. Sungguhpun tahap keselamatan di tangki
imbangan adalah memuaskan, tangki imbangan di Jawi perlu dibaiki dengan segera
bagi mengelakkan kegagalan pada tangki dan berlakunya NRW. Selain itu, keadaan
pagar yang rosak dan rumput tebal juga perlu diberi perhatian.
b) Tangki Servis
Tangki servis adalah tangki yang membekalkan air terus kepada pengguna. Reka bentuk
dan saiz tangki servis direka mengikut kapasiti penduduk dan keperluan bekalan air bagi
sesuatu kawasan berkenaan. PBAPP mempunyai sebanyak 28 tangki servis di seluruh
Negeri Pulau Pinang yang diuruskan oleh PBAPP.
i)Tahap Keselamatan
Tangki servis hendaklah bebas daripada sebarang pencerobohan, dipagar, mempunyai
papan tanda dan tiada semak samun. Lawatan Audit ke 10 tangki servis mendapati 4
tangki servis iaitu di Bukit Jambul-WorldWide Venture, Island Glades- Mutiara View, Island
Glades-Tangki 1 dan Island Glades-Tangki 2 berada dalam keadaan tidak memuaskan
seperti berikut:
Tidak berpagar dan ada beberapa peralatan dicuri; dan
Tiada papan tanda yang menunjukan kawasan larangan;
23
TERHAD
TERHAD
Foto 7 menunjukkan keadaan tangki servis yang tidak berpagar semasa lawatan Audit
dijalankan.
Foto 7
Tangki Servis Yang Tidak Berpagar

Lokasi: Island Glades Tangki 1/Tangki 2, Daerah Barat Daya, Pulau Pinang.
Foto 8 menunjukkan keadaan tangki servis di Island Glades Mutiara View yang diceroboh
dan dirosakkan.
Foto 8
Tangki Island Glades (Mutiara View) Yang Peralatannya
Dicuri Dan Dirosakkan

Lokasi: Island Glades (Mutiara View), Daerah Barat Daya, Pulau Pinang.
24
TERHAD
TERHAD
Pada pendapat Audit, secara keseluruhan pengurusan tangki servis adalah baik
c) Kaedah Pencucian Tangki Imbangan Dan Tangki Servis
Pencucian tangki imbangan dan tangki servis perlu dilakukan untuk mengelakkan daripada
berlakunya lambakan mendakan di dasar tangki yang boleh menyebabkan air menjadi
keruh. Langkah-langkah keselamatan perlu dipatuhi oleh pekerja semasa melakukan kerjakerja pencucian. Kerja-kerja pencucian pula dilakukan sama ada oleh pihak PBAPP atau
kontraktor. Kaedah pencucian yang diamalkan oleh PBAPP adalah secara konvensional.
Manakala pihak kontraktor menggunakan bahan kimia iaitu Carela Bio. Prosedur
pencucian kolam bagi kedua-dua kaedah adalah seperti di Jadual 12.
Jadual 12
Kaedah Pencucian Oleh PBAPP Dan Kontraktor
Konvensional (PBAPP)
Carela Bio (Kontraktor)
25
TERHAD
TERHAD
Sebelum Pencucian
i.
Kawal injap keluar bagi paip agihan
jika perlu.
ii.
Tutup injap masuk air ke tangki.
iii.
Buka injap by-pass untuk
mengalirkan air terawat terus kepada
pengguna.
iv.
Buka injap scour dan tutup semua
injap keluar apabila paras air pada
tangki sehingga mencapai 1.5 meter.
Semasa Pencucian
i.
Pam air berkuasa tinggi digunakan
untuk mencuci dinding dan dasar
tangki.
ii.
Bersihkan semua sludge ataupun
mendapan di sekitar dinding dan
dasar tangki.
iii.
Apabila selesai proses pencucian,
Bleaching Powder akan disembur
pada dinding dan dasar tangki.
Selepas Pencucian
i.
Tutup injap keluar.
ii.
Buka injap masuk air terawat.
iii.
Tutup injap by-pass supaya air
terawat memasuki tangki sebelum
diagihkan kepada pengguna.
Sebelum Pencucian
i.
Kawal injap keluar untuk paip agihan jika
perlu.
ii.
Tutup injap masuk air ke tangki.
iii.
Buka injap by-pass untuk mengalirkan air
terawat terus kepada pengguna.
iv.
Buka injap scour dan tutup semua injap
keluar apabila paras air pada tangki
sehingga mencapai 1.5 meter.
Semasa Pencucian
i.
Pam air berkuasa tinggi digunakan untuk
mencuci dinding dan dasar tangki.
ii.
Bersihkan semua sludge ataupun
mendapan di sekitar dinding dan dasar
tangki.
iii.
Apabila selesai proses pencucian, bahan
kimia Carela-Bio dan Carela Plus akan
disemburi pada dinding dan dasar tangki.
iv.
Biarkan selama 20 minit agar bahan kimia
bertindak balas dengan kotoran dan
membunuh bakteria.
v.
Selepas 20 minit bilas dengan air bersih.
Bahan kimia Carela Neutralizer akan
disembur bagi menstabilkan kandungan pH.
Selepas Pencucian
i.
Tutup injap keluar.
ii.
Buka injap masuk air terawat.
iii.
Tutup injap by-pass supaya air terawat
memasuki tangki sebelum diagihkan kepada
pengguna.
Sumber: Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sdn. Bhd.
Hasil lawatan Audit semasa kerja pencucian yang dijalankan oleh kontraktor di tangki
imbangan Guillemard mendapati ianya telah dilakukan dengan baik seperti di foto 9.
Langkah keselamatan telah diambil oleh pekerja seperti penggunaan suntikan vaksin(TY2)
dan alat pelindung diri. Kerja pencucian dilakukan selaras dengan prosedur dan garis
panduan yang ditetapkan. Bagaimanapun, kaedah pencucian yang dilakukan oleh PBAPP
sendiri tidak dapat disahkan kerana tidak ada kerja
pencucian semasa tempoh
pengauditan.
Foto 9
Kerja-Kerja Pencucian Di Tangki Imbangan Guiliemard
26
TERHAD
TERHAD

Tarikh: 3 Disember 2008
Lokasi: Tangki Imbangan Guillemard, Daerah Timur Laut, Pulau Pinang.
Pada pendapat Audit, kerja-kerja pencucian telah dilakukan dengan sangat baik dan
selaras dengan peraturan dan garis panduan yang ditetapkan.
d) Kekerapan Pencucian Tangki Imbangan
Berdasarkan ISO 9001:2000 - Cleaning Of Service Reservoir, kerja pencucian tangki
imbangan perlu dilakukan 5 tahun sekali mengikut jadual yang ditetapkan oleh PBAPP.
Semakan Audit mendapati kerja pencucian bagi 10 daripada 11 tangki imbangan yang
terletak di rangkaian Loji Rawatan Air Sungai Dua dan Guillemard telah dijalankan
27
TERHAD
TERHAD
mengikut kekerapan yang telah ditetapkan. Hanya sebuah tangki imbangan di Jawi tidak
pernah dicuci melebihi 19 tahun sejak ianya dibina pada tahun 1989
Pada pendapat Audit, pihak PBAPP telah melakukan kerja-kerja pencucian tangki
imbangan dengan baik selaras dengan jadual yang telah ditetapkan kecuali sebuah
tangki imbangan di Jawi yang perlu dibuat pencucian dengan kadar segera.
5.1.6 Pensampelan Dan Ujian Kualiti Air

a) Prosedur Pengambilan Sampel
PBAPP mengguna pakai Program Kawalan Mutu Air Minuman Kebangsaan dan ISO 9001:
2000 - Water Quality Surveillance untuk mengawal dan memantau mutu air minuman yang
dibekalkan kepada pengguna. Berdasarkan ISO 9001: 2000 - Water Quality Surveillance,
terdapat 5 prosedur yang perlu dipatuhi semasa menjalankan pemantauan terhadap kualiti
air iaitu menentukan lokasi stesen pensampelan dan kekerapan pengambilan sampel,
teknik pengambilan sampel air, melaporkan keputusan ujian kualiti air, menjalankan Kajian
Kebersihan dan mengadakan mesyuarat penyelarasan antara PBAPP dan JKNPP.
Hasil lawatan bersama JKNPP dan PBAPP yang dijalankan ke stesen pensampelan di
rangkaian Loji Rawatan Air Sungai Dua dan Guillemard mendapati prosedur pensampelan
dan teknik pensampelan bagi ujian fizikal, kimia dan bakteria telah dijalankan selaras
dengan prosedur yang ditetapkan.
b) Kualiti Air Terawat
i) Kualiti Air Terawat Di Loji Rawatan Air
Terdapat 3 ujian yang dijalankan oleh makmal di Loji Rawatan Air Sungai Dua iaitu ujian
fizikal, bakteria dan kimia. Ujian fizikal bertujuan untuk menentukan tahap pH, kekeruhan
dan warna air. Ujian ini akan dijalankan oleh makmal PBAPP dengan menggunakan
peralatan seperti pH Meter, Turbidity Meter, Colour Meter atau Comparator. Manakala bagi
ujian bakteria iaitu untuk menentukan tahap Total Coliform dan E-coli. Ujian kimia
dijalankan bertujuan untuk menentukan tahap Ammonia, Iron, Floride, Manganese dan
Aluminium. Selain ujian oleh PBAPP, sampel air juga dihantar ke Jabatan Kimia untuk di
analisis. Standard dan kekerapan pemantauan air terawat di loji rawatan air yang
dicadangkan oleh KKM adalah seperti di Jadual 13.
Jadual 13
Standard Dan Kekerapan Pemantauan Di Treatment Plant Outlet(TPO)
28
TERHAD
TERHAD
Ujian
Fizikal dan
Bakteria
(Kumpulan I)
Kimia
(Kumpulan II)
Kimia
(Kumpulan III)
Nilai yang boleh

diterima
6.5 9.0
5 NTU
15 TCU
Nil
Nil
1.5 mg/liter
0.3 mg/liter
0.1 mg/liter
0.4-0.6 mg/liter
0.2 mg/liter
0.001 mg/liter
0.003 mg/liter
0.01 mg/liter
0.01 mg/liter
0.05 mg/liter
3 mg/liter
Parameter
pH
Kekeruhan
Warna
Total Coliform
E-Coli
Ammonia
Iron (Ferum)
Manganese
Florida
Aluminium
Mercury
Cadmium
Arsenic
Lead
Chromium
Zinc
Seminggu sekali
Seminggu sekali
Seminggu sekali
Seminggu sekali
Seminggu sekali
Sebulan sekali
Sebulan sekali
Sebulan sekali
Sebulan sekali
Sebulan sekali
3 bulan sekali
3 bulan sekali
3 bulan sekali
3 bulan sekali
3 bulan sekali
3 bulan sekali
Jadual 14 menunjukkan perbandingan antara bilangan sampel diuji dengan bilangan

sampel sepatutnya diuji yang dijalankan bersama PBAPP dan JKNPP bagi menentukan
kualiti air terawat di Loji Rawatan Air Sungai Dua dan Guillemard bagi tahun 2006 hingga
Ogos 2008.
Jadual 14
Bilangan Sampel Diuji Terhadap Kualiti Air Terawat Bagi Tempoh
2006 Hingga BulanOgos 2008
Tahun
Loji
Rawatan
Air
Sungai
Dua
2006
Guillemard
Sungai
Dua
2007
Guillemard
Sungai
Dua
2008
(Ogos) Guillemard
Jumlah
Bilangan Sebenar
Sampel Diuji
Bilangan Sampel
Sepatutnya Diuji
Lebihan/
(Kurangan)
F/B
KII
KIII
F/B
KII
KIII
F/B
KII
KIII
51
52
13
10
13
10
52
52
12
12
4
4
(1)
-
1
(2)
9
6
54
48
14
12
14
12
52
52
12
12
4
4
2
(4)
2
-
10
8
34
35
274
7
9
65
7
9
65
35
35
278
8
8
64
2
2
20
(1)
(4)
(1)
1
1
5
7
45

Petunjuk:
F/B Ujian fizikal dan bakteria
KII Ujian kimia (Kumpulan II)
KIII Ujian Kimia ( Kumpulan III)
Berdasarkan perbandingan antara bilangan sampel air terawat diuji dengan bilangan
sepatutnya diuji di Jadual 14, didapati secara keseluruhannya bagi tempoh tahun 2006
hingga Ogos 2008 bilangan ujian fizikal dan bakteria yang dijalankan kurang sebanyak 4
kali daripada yang sepatutnya. Ujian kimia bagi kumpulan II pula lebih sebanyak sekali
manakala ujian kimia bagi kumpulan III melebihi 45 kali daripada bilangan yang
29
TERHAD
TERHAD
sepatutnya. Hasil daripada ujian yang dilakukan, bilangan sampel yang tidak mematuhi
kriteria yang ditetapkan bagi tempoh 2006 hingga Ogos 2008 adalah seperti di Jadual 15.
Jadual 15
Bilangan Sampel Yang Tidak Mematuhi Kriteria Ditetapkan Di Loji Rawatan Air
Bilangan Sampel Yang Tidak Mematuhi Kriteria
Loji Rawatan
Air
Ujian
Bakteria
Coliform
Aluminium
Manganese
Flouride
Sungai Dua
12
Guillemard
12
Sungai Dua
Guillemard
2008
Sungai Dua
(Ogos)
Guillemard
47
Tahun
2006
2007
Jumlah
Ujian Kimia (Kumpulan II)
Ujian Fizikal
Hasil analisis mendapati daripada 274 sampel yang diuji kesemuanya mematuhi standard
yang ditetapkan.
Ujian Bakteria
Hasil analisis mendapati daripada 274 sampel yang diuji di loji berkenaan bagi tempoh
tahun 2006 hingga Ogos 2008, sebanyak 5 sampel atau 1.8% daripadanya tidak mematuhi
kriteria Coliform yang ditetapkan manakala tiada pelanggaran bagi E-Coli.
Ujian Kimia
Hasil analisis mendapati PBAPP telah menjalankan ujian kimia bagi kumpulan II melebihi
sekali manakala ujian kimia untuk kumpulan III melebihi 46 kali daripada yang ditetapkan.
Semakan Audit mendapati 47 atau 72.3% daripada 65 bilangan sampel bagi parameter
Flouride, tidak mematuhi standard yang ditetapkan. Peratusan ketidakpatuhan ini adalah
tinggi dan berlaku secara berterusan dalam tempoh 3 tahun berkenaan. Adalah didapati
juga daripada 65 sampel yang diuji sebanyak 4 atau 6.15% daripadanya tidak mematuhi
tahap Manganese. Peratusan ketidakpatuhan ini adalah rendah dan ianya berlaku tidak
secara berterusan. Manakala daripada 65 sampel yang diuji sebanyak 5 atau 7.7% tidak
mematuhi tahap Aluminium. Perkara ini juga berlaku secara tidak berterusan.
Pada pendapat Audit, kekerapan bilangan ujian air terawat di loji rawatan air yang di
buat oleh PBAPP dan JKNPP melebihi daripada bilangan yang sepatutnya
khususnya bagi ujian kimia (Kumpulan III). Bagaimanapun, ada sebilangan sampel
30
TERHAD
TERHAD
air terawat khususnya bagi parameter Flouride yang tidak mematuhi kriteria yang
ditetapkan. Oleh itu, proses rawatan air terawat masih perlu dipertingkatkan.
ii) Kualiti Air Di Tangki Imbangan
Pengambilan sampel air di tangki imbangan perlu dilakukan mengikut kekerapan yang
ditetapkan oleh KKM. Pengambilan sampel air dibuat bersama oleh PBAPP dan JKNPP.
Pemeriksaan Audit mendapati 4 daripada 11 tangki imbangan tidak mempunyai stesen
pensampelan. Ujian yang dijalankan adalah ujian fizikal (parameter pH, kekeruhan dan
warna), ujian bakteria (Coliform dan E-coli) dan ujian Kimia (Floride, Ammonia, Iron,
Manganese dan Aluminium). Standard dan kekerapan ujian di tangki imbangan yang
ditetapkan oleh KKM adalah seperti di Jadual 16.
Jadual 16
Standard Dan Kekerapan Pemantauan Di Tangki Imbangan
Jenis
Ujian
Fizikal
Bakteria
Kimia
Nilai yang boleh

diterima
6.5 9.0
5 NTU
15 TCU
0.2-5.0 mg/liter
Nil
Nil
0.4-0.6 mg/liter
1.5 mg/liter
0.3 mg/liter
0.1 mg/liter
<0.2 mg/liter
Parameter
pH
Kekeruhan
Warna
Baki Klorin
Total Coliform
E-coli
Floride
Ammonia
Iron
Manganese
Aluminium
Seminggu sekali
Seminggu sekali
Seminggu sekali
Seminggu sekali
Seminggu sekali
Seminggu sekali
Sebulan sekali
Sebulan sekali
Sebulan sekali
Sebulan sekali
Sebulan sekali

kualiti air terawat di tangki imbangan bagi tempoh 2006 hingga Ogos 2008.
Jadual 17
Bilangan Sampel Diuji Terhadap Kualiti Air Terawat Di Tangki Imbangan
Bagi Tempoh 2006 Hingga Bulan Ogos 2008
Tahun
Rangkaian
Tangki Imbangan
Bilangan Sebenar
Sampel Diuji
F
B
K
Bilangan Sampel
Sepatutnya Diuji
F
B
K
Lebihan/
(Kurangan)
F
B
K
31
TERHAD
TERHAD
Guillemard
2006
Sungai
Dua
Guillemard
2007
2008
(Aug)
Guillemard
Bukit Dumbar (1)
52
52
52
52
11
8
52
52
52
52
12
12
(1)
(4)
Bukit Dumbar (2)
52
52
52
52
12
(4)
Bukit Indera Muda

Guillemard
52
49
52
49
11
13
52
52
52
52
12
12
(3)
(3)
(1)
1
Bukit Dumbar (1)
52
52
12
52
52
12
Sungai
Dua
Bukit Dumbar (2)
52
52
13
52
52
12
Guillemard
Bukit Indera Muda

Guillemard
Bukit Dumbar (1)
53
35
34
53
35
34
12
9
8
52
35
35
52
35
35
12
8
8
1
(1)
1
(1)
1
-
Sungai
Dua
Bukit Dumbar (2)
34
34
35
35
(1)
(1)
35
552
35
552
9
122
35
556
35
556
8
128
(4)
(4)
1
(6)
Bukit Indera Muda

Jumlah

Petunjuk:
F - Ujian fizikal
B - Ujian bakteria
K - Ujian kimia
Berdasarkan perbandingan antara jumlah sampel diuji dengan jumlah sepatutnya diuji
seperti Jadual 17, adalah didapati bilangan ujian yang dijalankan bagi tempoh 2006
hingga Ogos 2008 menunjukkan bilangan ujian fizikal dan ujian bakteria masing-masing
kurang sebanyak 4 kali manakala ujian kimia kurang 6 kali. Hasil daripada analisa yang
dilakukan, bilangan sampel yang tidak mematuhi kriteria yang ditetapkan adalah seperti di
Jadual 18.
Jadual 18
Bilangan Sampel Yang Tidak Mematuhi Kriteria Di Tangki Imbangan
Tahun
Tangki
Imbangan
Bilangan sampel tidak mematuhi kriteria

Ujian Fizikal
Ujian
Bakteria
Ujian Kimia
32
TERHAD
TERHAD
Guillemard
Bukit Dumbar(1)
2006
Bukit Dumbar(2)
Bukit Indera
Muda
Guillemard
Bukit Dumbar(1)
2007
Bukit Dumbar(2)
Bukit Indera
Muda
Guillemard
2008
Bukit Dumbar(1)
(Ogos)
Bukit Dumbar(2)
Bukit Indera
Muda
JUMLAH
i
1
ii
1
iii
3
1
iv
3
-
v
2
-
vi
2
2
vii
2
3
viii
2
1
3
ix
-
x
10
8
8
10
2
2
1
2
2
4
8
4
1
-
8
5
5
15
80

Petunjuk:
i.
pH
vi.
Iron
ii.
Kekeruhan
vii
Manganese
iii
.iv
Klorin
Aluminium
Coliform
.
viii
.ix.
.v.
E-coli
x.
Fluoride
Ujian Fizikal
Ammonia
Daripada 522 sampel yang diuji bagi ujian fizikal di stesen pensampelan tersebut
mendapati sebanyak 4 sampel atau 0.8% daripadanya tidak mematuhi parameter Klorin.
Semakan lanjut mendapati ketidakpatuhan ini berlaku pada tahun 2006.
Ujian Bakteria
Ujian bakteria dijalankan bagi memastikan air minuman bebas daripada bakteria. Daripada
522 sampel yang diuji di stesen pensampelan tersebut mendapati sebanyak 9 sampel
atau 1.7% daripadanya tidak mematuhi kriteria tahap E-coli dan Total Coliform. Semakan
mendapati ketidakpatuhan berlaku secara berterusan.
Ujian Kimia
Ujian kimia dijalankan bagi memastikan bahan kimia yang terdapat dalam air tidak melebihi
standard yang ditetapkan. Adalah didapati 80 sampel atau 65.6% daripada 122 sampel
tidak mematuhi kriteria tahap Flouride. Manakala 15 sampel atau 12.3% daripada 122
sampel tidak mematuhi kriteria tahap Aluminium yang ditetapkan. Ketidakpatuhan bagi
parameter Flouride adalah serius kerana peratusannya yang tinggi dan berlaku secara
berterusan dalam tempoh 3 tahun berkenaan.
Pada pendapat Audit, bilangan kekerapan ujian yang dijalankan di tangki imbangan
adalah mencukupi dan dibuat dengan teratur. Bagaimanapun, bagi tangki imbangan
yang tidak mempunyai stesen pensampelan, pihak Audit tidak dapat mengesahkan
sama ada kualiti air terawat adalah mengikut standard yang ditetapkan.
33
TERHAD
TERHAD
iii) Kualiti Air Terawat Di Paip Agihan

Pengambilan sampel air di paip agihan perlu dilakukan mengikut kekerapan yang
ditetapkan oleh KKM. Pengambilan sampel air dibuat bersama oleh PBAPP dan JKNPP.
Ujian yang dijalankan adalah ujian fizikal (parameter pH, kekeruhan dan warna), ujian
bakteria (Total Coliform dan E-coli) dan ujian kimia (Floride, Ammonia, Iron, Manganese
dan Aluminium). Standard dan kekerapan ujian di paip agihan yang ditetapkan oleh KKM
adalah seperti di Jadual 19.
Jadual 19
Standard Dan Kekerapan Pemantauan Di Paip Agihan
Ujian
Fizikal
Bakteria
Kimia
pH
Kekeruhan
Warna
Nilai yang boleh

diterima
6.5 9.0
5 NTU
15 TCU
Baki Klorin
0.2-5.0 mg/liter
Sebulan sekali
Total Coliform
Nil
Sebulan sekali
E-coli
Nil
Sebulan sekali
Floride
0.4-0.6 mg/liter
Enam bulan sekali
Ammonia
1.5 mg/liter
Enam bulan sekali
Iron
0.3 mg/liter
Enam bulan sekali
Manganese
0.1 mg/liter
Enam bulan sekali
Aluminium
<0.2 mg/liter
Enam bulan sekali
Parameter
Sebulan sekali
Sebulan sekali
Sebulan sekali
Sumber: Rekod Kementerian Kesihatan Malaysia

kualiti air terawat di paip agihan bagi tempoh 2006 hingga Ogos 2008..
Jadual 20
Bilangan Sampel Diuji Terhadap Kualiti Air Terawat Di Paip Agihan
Bagi Tempoh 2006 Hingga Bulan Ogos 2008
Rangkaian
Sungai Dua
Jumlah Sebenar
Sampel Diuji
Jumlah Sampel
Sepatutnya Diuji
Jalan Raja Uda
33
33
32
32
Seberang Jaya
35
35
32
32
Stesen
Pensampelan
Lebihan/
(Kurangan)
34
TERHAD
TERHAD
Guillemard
Perindustrian Perai
Simpang Sungai
Duri
Teluk Wang
35
35
32
32
35
35
32
32
36
36
32
32
USM Batu Uban
32
32
32
32
Bukit Jambul
31
31
32
32
(1)
(1)
Island Glades
Lebuh Raya
Jelutong
Batu Maung
32
32
32
32
35
35
32
32
(1)
32
32
32
32
Fattes Park
Tanjung Bungah
Village
31
31
32
32
(1)
(1)
33
33
32
32
Ladang Hong Seng
34
34
32
32
Jalan Moulimen
32
32
32
32
466
466
69
448
448
70
18
18
(1)
Jumlah

Petunjuk:
F - Ujian fizikal
B - Ujian bakteria
K - Ujian kimia
Berdasarkan perbandingan antara jumlah sampel diuji dengan jumlah sepatutnya diuji
seperti di Jadual 20 adalah didapati bilangan dan kekerapan ujian fizikal dan bakteria yang
dijalankan melebihi sebanyak 18 sampel. Manakala ujian kimia kurang sekali di stesen
pensampelan Lebuh Raya Jelutong. Hasil daripada analisis yang dilakukan, bilangan
sampel yang tidak mematuhi kriteria yang ditetapkan adalah seperti di Jadual 21.
Jadual 21
Bilangan Sampel Yang Tidak Mematuhi Kriteria Di Paip Agihan
Bilangan sampel tidak mematuhi kriteria
Rangkaian
Sungai Dua
Stesen
Pensampelan
Jalan Raja Uda

Seberang Jaya
Ujian Fizikal
i.
ii.
iii.
Ujian
Bakteria
iv.
v.
-
Ujian Kimia
vi.
vii.
viii.
ix.
5
4
35
TERHAD
TERHAD
Perindustrian
Perai
Simpang Sungai
Duri
Teluk Wang
USM Batu Uban
Bukit Jambul
Island Glades
Lebuh Raya
Jelutong
Batu Maung
Fattes Park
17
56
Tanjung Bungah
Village
Ladang Hong
Seng
Jalan Moulimen
Guillemard
Jumlah

Petunjuk:
i.
pH
vi.
Iron
ii.
Kekeruhan
Manganese
Klorin
vii
.viii
iii
.iv
Coliform
.ix.
.v.
Fluoride
E-coli
Aluminium
Ujian Fizikal
Daripada 466 sampel yang diuji bagi ujian fizikal di stesen pensampelan tersebut
mendapati sebanyak 17 sampel atau 3.6% daripadanya tidak mematuhi parameter Klorin.
Semakan lanjut mendapati ketidakpatuhan ini kebanyakannya berlaku pada tahun 2006
dan 2007. Kekurangan kandungan klorin disebabkan kuantitinya hilang semasa air
tersebut dialirkan melalui paip ke tempat yang jauh. Kekurangan klorin boleh
menyebabkan kuman membiak dalam air dan menyebabkan masalah kesihatan kepada
pengguna.
Ujian Bakteria
Ujian bakteria dijalankan bagi memastikan air minuman bebas daripada bakteria. Daripada
466 sampel yang diuji di stesen pensampelan tersebut adalah didapati sebanyak 5 sampel
atau 1.1% daripadanya tidak mematuhi kriteria tahap E-coli dan Coliform.
Ujian Kimia
Ujian kimia dijalankan bagi memastikan bahan kimia yang terdapat dalam air tidak melebihi
standard yang ditetapkan. Adalah didapati 56 daripada 69 sampel atau 81.2% tidak
36
TERHAD
TERHAD
mematuhi kriteria Flouride. Ketidakpatuhan bagi parameter Flouride adalah serius kerana
peratusannya yang tinggi dan berlaku secara berterusan dalam tempoh 3 tahun
berkenaan. Kekurangan dosing floride berlaku semasa proses rawatan air di loji. Menurut
pegawai PBAPP parameter yang ditetapkan ini sukar dipatuhi disebabkan perbezaan julat
yang ditetapkan bagi parameter floride amat kecil iaitu antara 0.4 hingga 0.6 mg per liter
air. Sekiranya dosing floride berlebihan ianya juga boleh menyebabkan masalah kesihatan
kepada pengguna. Manakala 7 daripada 69 sampel atau 10.1% tidak mematuhi kriteria
Aluminium yang ditetapkan. Semakan lanjut juga mendapati ketidakpatuhan ini
kebanyakannya berlaku pada tahun 2006 dan 2007. Aluminium yang tinggi disebabkan air
dialirkan melalui paip yang telah lama dan berkarat. Lebihan Aluminium boleh
menyebabkan masalah kesihatan kepada pengguna.
Pada pendapat Audit, bilangan ujian yang dijalankan paip agihan adalah mencukupi
dan ujian telah dibuat dengan teratur. Kualiti air terawat di paip agihan adalah baik
terdapat pelanggaran parameter yang ditetapkan.
c) Quality Assurance Program (QAP)
Program Kawalan Mutu Air Minum (KMAM) telah dijalankan di Negeri Pulau Pinang sejak
tahun 1987 dengan kerjasama PBAPP, Jabatan Kimia, JAS dan Pejabat Setiausaha
Kerajaan Negeri. Satu standard kebangsaan atau dikenali sebagai standard QAP telah
ditetapkan oleh KKM. QAP adalah standard tahap pelanggaran bagi parameter tertentu
yang dibenarkan. Jadual 22 menunjukkan peratusan pelanggaran bagi parameter Klorin,
E-Coli, kekeruhan dan Aluminium bagi seluruh Negeri Pulau Pinang berbanding standard
QAP bagi tahun 2006 hingga 2008.
Jadual 22
Peratusan Pelanggaran Bagi Seluruh Negeri Pulau Pinang Berbanding
QAP Bagi Tempoh 2006 Hingga 2008
Bil.
Parameter
QAP
(%)
2006
(%)
2007
(%)
2008
(%)
1.
Baki Klorin
2.8
2.2
2.4
0.5
2.
E- Coli
0.4
0.2
0.2
0.1
3.
Kekeruhan
2.0
0.2
0.5
0.3
4.
Aluminium
10.2
5.0
7.4
0.8
Sumber: Rekod Jabatan Kesihatan Negeri Pulau Pinang
Analisis Audit mendapati peratus pelanggaran bagi parameter Klorin, E-Coli, kekeruhan
dan Aluminium adalah rendah daripada standard QAP yang ditetapkan.
Pada pendapat Audit, tahap kualiti air adalah sangat baik kerana peratusan
pelanggaran adalah di bawah standard QAP.
d) Stesen Pensampelan
37
TERHAD
TERHAD
Stesen pensampelan hendaklah dibina mengikut spesifikasi yang ditetapkan oleh PBAPP
dan bilangan stesen pensampelan di setiap rangkaian perlu mencukupi bagi mewakili
semua kawasan. Semakan Audit mendapati stesen pensampelan telah dibina mengikut
speksifikasi yang ditetapkan. Bilangan stesen pensampelan di loji dan paip agihan adalah
mencukupi melainkan bagi 4 tangki imbangan iaitu di Sungai Nibong 1, Sungai Nibong 2,
Genting dan Jawi yang tidak mempunyai stesen pensampelan. PBAPP telah memasang
sebanyak 206 stesen pensampelan di seluruh Pulau Pinang iaitu 67 unit di Daerah Timur
Laut, 28 unit di Daerah Barat Daya, 49 unit di Seberang Perai Utara, 38 unit di Seberang
Perai Tengah dan 24 unit di Seberang Perai Selatan.
Foto 10 menunjukkan keadaan stesen pensampelan yang terletak di Kubang Semang dan
Bukit Jambul yang telah dibina mengikut spesifikasi yang ditetapkan
Foto 10
Stesen Pensampelan Yang Dibina Mengikut Spesifikasi
Sumber: Foto Jabatan Audit Negara

Tarikh: 4 dan 5 November 2008
Lokasi: Bukit Jambul, Daerah Barat Daya, Pulau Pinang.
Pada pendapat Audit, stesen pensampelan telah dibina dengan baik iaitu mengikut
spesifikasi. Bagaimanapun, stesen pensampelan di semua tangki imbangan perlu
diwujudkan.
5.1.7 Paip Agihan Dan Komunikasi

a) Prosedur Kerja-Kerja Pembaikan Saluran Paip Pecah/Bocor
PBAPP telah menyediakan prosedur bagi kerja pembaikan saluran paip pecah/bocor iaitu
ISO 9001:2000 - Procedure On Pipe Breakages dan Manual On Pipe Repair sebagai
panduan kakitangannya menjalankan kerja.
38
TERHAD
TERHAD
Semakan terhadap dokumen dan lawatan tapak mendapati kerja pembaikan telah
dijalankan mengikut prosedur. Bagaimanapun, ujian fizikal tidak dilakukan kerana
peralatan ujian iaitu Portable Turbidity Meter tidak ada. Foto 11 menunjukkan sebelum
dan selepas kerja pembaikan paip pecah dijalankan di satu lokasi kerosakan.
Foto 11
Kerja Pembaikan Paip Pecah Dijalankan Dengan Teratur
Sebelum
Selepas

Lokasi: Jalan Arratton, Daerah Timur Laut, Pulau Pinang.
Pada pendapat Audit, kerja pembaikan saluran paip pecah telah dibuat dengan baik
selaras dengan prosedur yang ditetapkan bagi memastikan kualiti air minum
terjamin.
b) Kaedah Dan Kekerapan Pencucian Paip
Pencucian saluran paip air hendaklah dibuat secara berjadual atau secara Ad-Hoc bagi
memastikan kualiti air minum menepati standard yang ditetapkan. PBAPP telah
menggariskan prosedur
pencucian saluran paip dalam Manual On Pipe Repair.
Berdasarkan temu bual dengan pegawai PBAPP, kaedah pencucian paip yang kerap
digunakan adalah secara Manual Flushing. Kaedah pencucian secara Air Scouring jarang
dibuat kerana prosesnya mengambil masa yang lama. Kaedah Manual Flushing adalah
seperti berikut:
i)
Juruteknik perlu membuka Scour Valve sepenuhnya bagi membenarkan air

mengalir keluar sehingga tahap kekeruhan air kurang daripada 5 NTU;
39
TERHAD
TERHAD
ii) Gunakan alat HACH 2100P Portable Turbidity Meter untuk mengukur tahap
kekeruhan;
iii) Scour Valve hendaklah ditutup dengan ketat selepas kerja flushing
dijalankan;
iv) Juruteknik perlu merekodkan tarikh, masa, tempoh dan bacaan NTU dalam
Flushing Form; dan
v) Flushing Form hendaklah difailkan secara bulanan dan dihantar ke Unit
NRW dalam masa 14 hari.
Foto 12
Kerja Manual Flushing
Sebelum
Selepas

Tarikh: 4 Disember 2008
Lokasi: Persiaran Bayan, Daerah Timur Laut, Pulau Pinang.
Berdasarkan ISO 9001:2000 - Prosedur Flushing of Mains, Jurutera Pengagihan

hendaklah menyediakan jadual pencucian paip setiap tahun. Pencucian paip secara AdHoc boleh juga dijalankan berdasarkan aduan yang diterima. Semakan Audit mendapati
jadual pencucian paip bagi tempoh 2006 hingga 2008 telah disediakan dengan teratur.
Kerja pencucian telah direkodkan dalam borang yang ditetapkan dan ianya disimpan
dengan teratur. Pada setiap akhir tahun, borang kerja pencucian akan dianalisis oleh
pegawai yang bertanggungjawab. Semakan Audit terhadap hasil analisis tersebut
mendapati bagi tempoh 2006 hingga 2008, semua kerja pencucian yang dijadualkan telah
disiapkan sepenuhnya mengikut jadual dan dalam tempoh yang ditetapkan.
Pada pendapat Audit, kerja pencucian paip telah dibuat dengan sangat baik selaras
dengan prosedur yang ditetapkan.
5.1.8 Pengurusan Aduan Pengguna
40
TERHAD
TERHAD
Bagi memenuhi keperluan pelanggan, PBAPP telah menubuhkan Bahagian Khidmat

Pelanggan. Bahagian ini bertanggungjawab untuk menguruskan semua aduan, pertanyaan
dan permintaan terhadap perkhidmatan yang ditawarkan. Bahagian ini diketuai oleh
seorang Penolong Pengurus dan dibantu oleh seorang Eksekutif serta 67 orang
kakitangan sokongan yang ditempatkan di 5 zon di seluruh Negeri Pulau Pinang. PBAPP
mempunyai 8 Unit Kaunter Khidmat Pelanggan dan satu Pusat Panggilan yang
dibahagikan kepada 5 zon seperti yang ditunjukkan di Jadual 23.
Jadual 23
Pusat Khidmat Pelanggan/Pusat Panggilan Mengikut Zon
Zon
Zon A
Zon B
Zon C
Zon D
Zon E
Pusat Khidmat Pelanggan/Pusat Panggilan

Pusat Khidmat Pelanggan KOMTAR
Pusat Khidmat Pelanggan Padang Tembak dan Balik
Pulau
Pusat Khidmat Pelanggan Taman Selat, Kepala Batas
dan Perai
Pusat Khidmat Pelanggan Bukit Mertajam dan Jawi
Pusat Panggilan Perai
a) Statistik Bilangan Aduan Pengguna

Bagi tujuan memenuhi kepuasan pelanggan, semua aduan yang diterima sama ada
melalui surat menyurat (surat, faks dan e-mel), aduan terus di Pusat Khidmat Pelanggan
atau melalui panggilan. Aduan akan direkodkan menggunakan Customer Help Desk
System (CHD) dan Sistem Operasi Pusat Panggilan untuk tindakan selanjutnya oleh
bahagian berkenaan. Mengikut prosedur aduan kualiti air minum, tindakan harus diambil
dalam masa 10 hari. Statistik aduan kualiti air yang diterima bagi tempoh 2006 hingga
Ogos 2008 adalah seperti Jadual 24.
Jadual 24
Aduan Kualiti Air Minum Pada Tahun 2006 Hingga Ogos 2008
Mengikut Daerah
Bil.
Daerah
2006
2007
2008
1.
Seberang Perai Utara
259
260
112
2.
Seberang Perai Tengah
220
505
183
3.
Seberang Perai Selatan
154
368
154
4.
Daerah Barat Daya
120
172
44
5.
Daerah Timur Laut
141
177
80
Jumlah
894
1,482
573
Semakan Audit mendapati, PBAPP telah merekodkan dan menguruskan setiap aduan
pengguna yang diterima dengan baik. Berdasarkan perbandingan antara bilangan aduan
diterima dengan aduan yang diselesaikan, adalah didapati bilangan aduan yang
diselesaikan melebihi 97% seperti di Jadual 25.
41
TERHAD
TERHAD
Jadual 25
Bilangan Aduan Terhadap Kualiti Air Bagi
Tahun
2006
2007
2008
(Ogos)
Jumlah
Bilangan
Aduan
963
Bilangan kes
selesai
945
Peratus Selesai
(%)
98.1
1,487
1,454
97.8
455
450
98.9
2,905
2,849
98.1
Pada pendapat Audit, tindakan yang diambil terhadap aduan yang diterima
terutamanya berkaitan dengan kualiti air adalah sangat baik.
5.1.9 Kepuasan Pengguna
a) Kajian Tahap Kepuasan Pengguna Oleh PBAPP
Bagi memastikan tahap kepuasan pengguna terhadap kualiti air yang dibekalkan adalah
baik, PBAPP telah menjalankan satu kajian yang dikenali sebagai Public Opinion Poll
(Domestic) pada bulan Oktober 2006. Sebuah syarikat telah dilantik oleh PBAPP untuk
menjalankan kajian ini. Sebanyak 1,550 responden yang terdiri daripada pengguna
domestik yang berdaftar telah disoal selidik. Kajian tersebut mendapati 9% responden
berpendapat kualiti air yang dibekalkan adalah sangat baik, 25% berpendapat kualiti air
yang dibekalkan adalah baik, 48% berpendapat kualiti air yang dibekalkan adalah
memuaskan, 14% berpendapat kualiti air yang dibekalkan adalah tidak memuaskan dan
4% berpendapat kualiti air yang dibekalkan adalah teruk.
b) Analisis Terhadap Borang Soal Selidik
Pihak Audit telah menjalankan soal selidik bagi mendapatkan maklum balas daripada
pengguna berdaftar PBAPP terhadap tahap kualiti air yang dibekalkan. Daripada sebanyak
500 borang soal selidik yang diedarkan, hanya 260 atau 52% telah dikembalikan. Analisis
terhadap borang soal selidik tersebut mendapati perkara seperti di Carta 1.
Carta 1
Analisis Terhadap Borang Soal Selidik
42
TERHAD
TERHAD
Sumber: Rekod Jabatan Audit Negara
c) Ujian Bersama Di Tapak

Hasil ujian terhadap sampel yang diambil bersama Audit, JKNPP dan PBAPP pada 4 dan 5
November 2008 mendapati parameter pH, kekeruhan dan klorin di 2 loji rawatan air, 4
tangki imbangan dan 14 stesen pensampelan di paip agihan telah mematuhi parameter
yang ditetapkan. Aktiviti pengambilan sampel bersama di tapk seperti di Foto 13.
Foto 13
Pengambilan Pengambilan Sampel Bersama Di Tapak

Lokasi: Loji Rawatan Air Sungai Dua, Seberang Perai Utara, Pulau Pinang.
Pada pendapat Audit, berdasarkan hasil kajian oleh PBAPP pada tahun 2006, kualiti
air adalah pada tahap sederhana. Manakala hasil soal selidik dan ujian bersama di
43
TERHAD
TERHAD
tapak oleh Audit, kualiti air yang dibekalkan oleh PBAPP adalah baik dari segi rasa,
bau dan warna serta sederhana dari segi fizikal (keladak).
5.1.10 Keperluan Kewangan
PBAPP hendaklah menyediakan anggaran kewangan bagi setiap aktivitinya dan perlu
mendapatkan kelulusan daripada mesyuarat pengurusan tertinggi dan ahli Lembaga
Pengarah PBAPP. Semakan audit mendapati Lembaga Pengarah PBAPP telah
meluluskan peruntukkan bagi perbelanjaan penyenggaraan dan modal sejumlah RM65.20
juta pada tahun 2006, RM32.37 juta pada tahun 2007 dan RM43.64 juta pada tahun 2008.
Prestasi perbelanjaan sebenar berbanding peruntukkan adalah seperti di Jadual 26.
Jadual 26
Perbelanjaan Sebenar Berbanding Peruntukkan Bagi Tempoh 2006 Hingga 2008
Tahun
Peruntukkan
(RMJuta)
Perbelanjaan
Sebenar
(RMJuta)
4.60
Perbelanjaan Modal:
i) Menaik taraf Loji Rawatan Air
ii) Kolam Air
iii) Penggantian Paip
JUMLAH
Pekara
RM Juta
5.19
0.59
112.8
16.80
17.90
25.90
11.40
14.20
31.00
(5.40)
(3.70)
5.10
67.9
79.3
119.7
65.20
61.79
(3.41)
94.8
5.00
5.66
0.66
113.2
Perbelanjaan Modal:
ii) Kolam Air
6.67
8.40
12.30
4.60
4.40
10.40
(2.07)
(4.00)
(1.90)
69.0
52.4
84.5
JUMLAH
32.37
25.06
(7.31)
77.4
Perbelanjaan Penyenggaraan:
Paip dan Specials
2006
Paip dan Specials
2007
2008
Lebihan/(Kurangan)
Paip dan Specials
Perbelanjaan Modal:
ii) Kolam Air
4.00
5.66
1.66
141.5
17.49
11.15
15.00
3.40
2.00
7.50
(14.09)
(9.15)
(7.50)
19.4
17.9
50.0
JUMLAH
43.64
12.90
(30.74)
29.6
Hasil semakan lanjut mendapati peruntukan kewangan bagi tempoh 2006 hingga 2008
kurang dibelanjakan sejumlah RM3.41 juta pada tahun 2006, RM7.31 juta pada tahun
2007 dan RM30.74 juta pada tahun 2008. Anggaran belanjawan bagi tahun 2008 tidak
realistik kerana daripada sejumlah RM43.64 juta yang diperuntukkan, hanya sebanyak
RM12.90 juta atau 29.6% sahaja dibelanjakan.
44
TERHAD
TERHAD
Pada pendapat Audit, walaupun perbelanjaan telah dibuat mengikut peruntukkan
yang telah diluluskan, peruntukan bagi tahun 2008 adalah tidak realistik.
4.1.11 Modal Insan
a) Guna Tenaga
PBAPP perlu menyediakan struktur organisasi yang jelas, kakitangan yang mencukupi dan
berkelayakan bagi memantau kualiti air terawat. Untuk tujuan ini, Unit Pemantauan Kualiti
Air (Water Quality Surveiliance Unit)/Makmal telah diberi tanggungjawab memantau kualiti
air. Unit ini mempunyai sebuah makmal di bawah Bahagian Pengeluaran. Makmal diketuai
oleh seorang Ahli Kimia dan dibantu oleh 5 orang kakitangan. Hasil semakan mendapati
semua jawatan yang diluluskan telah diisi oleh pegawai yang berkelayakan. Struktur
Organisasi Unit Pemantauan Kualiti Air/Makmal Di Sungai Dua adalah seperti di Carta 2.
Carta 2
Carta Organisasi Unit Pemantauan Kualiti Air/Makmal Di Sungai Dua
Pengurus
Pengeluaran
Ahli Kimia
Juruteknik
Makmal
Juruteknik
Makmal
Pembantu
Makmal
Juruteknik
Makmal
Pembantu
Makmal
b) Kursus Dan Latihan

PBAPP perlu menyediakan kursus dan latihan yang bersesuaian dan mencukupi kepada
kakitangan yang terlibat dalam melaksanakan pemantauan kualiti air. Untuk tujuan itu
jadual kursus dan latihan tahunan hendaklah disediakan. Mengikut prosedur PBAPP,
setiap kakitangan perlu menghadiri kursus dan latihan sekurang kurangnya 4 kali setahun.
45
TERHAD
TERHAD
Semakan Audit mendapati PBAPP ada menyediakan jadual kursus dan latihan tahunan.
Pada tahun 2006 hingga Ogos 2008, PBAPP telah menghantar semua kakitangan di Unit
Pemantauan Kualiti Air/Makmal menghadiri 16 kursus dan latihan. Antara kursus dan
latihan yang dihadiri oleh kakitangan bagi tempoh 2006 hingga Ogos 2008 adalah seperti
di Jadual 27:
Jadual 27
Kursus Dan Latihan Yang Dihadiri Oleh
Pegawai Di Unit Pemantauan Kualiti Air/Makmal
Bil.
Jenis Kursus dan Latihan
1.
Statistical process control
2.
Basic Drinking Analysis

Safety in handling chemicals training
program
3.
Tarikh
Anjuran
29-30 Mei 2006
Dalaman
22- 24 Ogos 2006
Luaran
30 November 2006
Dalaman
28-29 Jun 2006
Dalaman
3 Julai 2007
Dalaman
4.
Pre-hospital Medical care training (First Aid)
5.
EDMS-Process Owner
6.
Aspect-Impact analysis and ISO 14001
23-24 Julai 2007
Dalaman
7.
Understanding documented laboratory Mgt

System and Internal lab audit
12 Februari 2007
Luaran
8.
Briefing on safety chlorine handling
7 April 2008
Luaran
9.
Asia water 2008 exhibition & symposium
1-3 April 2008
Luaran
10.
Autoclave-Good laboratory practice
16 Julai 2008
Dalaman
11.
Basic drinking water analysis
26-28 Ogos 2008
Luaran
Pada pendapat Audit, PBAPP mempunyai kakitangan yang mencukupi dan

berkelayakan di Unit Pemantauan Kualiti Air/Makmal untuk menjalankan ujian
terhadap kualiti air yang dirawat. Kursus dan latihan yang diadakan adalah relavan
dan mencukupi.
6. PEMANTAUAN
Pemantauan merupakan satu elemen yang penting bagi memastikan kualiti air mentah dan
terawat mematuhi standard yang ditetapkan. Adalah didapati pemantauan terhadap kualiti
air di Pulau Pinang dibuat oleh beberapa pihak. Di peringkat Persekutuan, pihak yang
bertanggungjawab ialah JKNPP dan SPAN. Di peringkat Negeri pula, UKSSA telah
dipertanggungjawabkan untuk memantau kawasan tadahan air. Selain itu, PBAPP juga
telah menubuhkan makmalnya sendiri di bawah Bahagian Operasi bagi memantau kualiti
air mentah dan terawat secara berterusan. Pemeriksaan Audit terhadap pemantauan yang
dibuat mendapati perkara seperti berikut:
a) Jabatan Kesihatan Negeri Pulau Pinang
46
TERHAD
TERHAD
Bagi Negeri Pulau Pinang peranan KKM dilaksanakan oleh JKNPP. KKM berperanan
sebagai Monitoring Agency iaitu agensi yang memantau kualiti air mentah dan terawat.
KKM dengan kerjasama JAS, Jabatan Kimia dan operator air Negeri telah membentuk
Program Kawalan Mutu Air Minum (KMAM).
Pemeriksaan Audit mendapati JKNPP telah menjalankan program KMAM dengan baik.
Bagi tempoh 2006 hingga 2008, JKNPP telah menyediakan Laporan Tahunan Program
KMAM terhadap trend kualiti air mentah dan terawat bagi tempoh 5 tahun. Selain itu,
Kajian Kebersihan (Sanitary Survey) ke kawasan tadahan dan laporan mengenainya telah
dibuat.
b) Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara
Semakan Audit mendapati SPAN telah menjalankan fungsinya dengan baik.
c) Unit Kawal Selia Sumber Air
UKSSA ialah sebuah unit di bawah Pejabat Setiausaha Kerajaan
Semakan Audit mendapati UKSSA telah melaksanakan fungsinya dengan memuaskan.
Bagaimanapun, adalah didapati jadual lawatan bagi tempoh 2006 hingga bulan September
2008 dan laporan pemeriksaan bagi tempoh 2006 hingga bulan Jun 2008 tidak disediakan.
UKSSA hanya menyediakan jadual lawatan mulai dari bulan Oktober 2008 dan laporan
pemeriksaan mulai dari bulan Julai 2008. Perkara ini berlaku kerana tidak ada garis
panduan yang jelas berkenaan dengan keperluan menyediakan jadual dan laporan
lawatan. Perkara ini juga tidak dinyatakan dalam senarai tugas Pegawai berkenaan.
d) Jawatankuasa Pemantauan
Jawatankuasa Penyelarasan Kawalan Mutu Air Minum di negeri Pulau Pinang ditubuhkan
bagi menyelia dan memantau kualiti air minum. Jawatankuasa ini dipengerusikan oleh
salah seorang EXCO Kerajaan Negeri dan dianggotai oleh beberapa orang ADUN, wakil
dari JKNPP, PBAPP, Jabatan Kimia, JAS dan Pihak Berkuasa Tempatan. Semakan Audit
mendapati antara perkara yang dibincangkan dalam mesyuarat adalah berkenaan dengan
laporan KMAM, prestasi pensampelan, kualiti air mentah, kualiti air terawat dan kajian
kebersihan sistem bekalan air. Jawatankuasa ini telah bermesyuarat sebanyak 4 kali bagi
tempoh tahun 2006 hingga 2008.
e) Unit Pemantauan Kualiti Air PBAPP
PBAPP hendaklah menubuhkan unit bagi memantau kualiti air secara dalaman. Adalah
didapati PBAPP telah menubuhkan makmalnya sendiri di bawah Bahagian Pengeluaran
bagi memantau kualiti air mentah dan terawat secara berterusan. PBAPP juga memantau
kualiti air terawat dan mentah melalui SCADA. SCADA mampu digunakan untuk
memantau prestasi loji rawatan air, kualiti air, proses pengagihan air, menganalisis trend
tahap parameter, menyimpan data historical dan menjana laporan harian serta bulanan.
47
TERHAD
TERHAD
Semakan Audit mendapati sistem SCADA mampu memantau kualiti air dengan sangat
baik.
7. RUMUSAN DAN SYOR AUDIT

Secara keseluruhannya kualiti air minum di Negeri Pulau Pinang adalah baik iaitu mengikut
Standard Kualiti Air Minuman Kebangsaan yang ditetapkan oleh KKM. Bagaimanapun, ada
kelemahan dalam pengurusan kualiti air minum dan tindakan perlu diambil adalah seperti
berikut:
a) UKSSA perlu menyediakan jadual dan laporan lawatan ke kawasan tadahan;
b) Kerajaan Negeri perlu mempertimbangkan bayaran dikenakan kepada PBAPP
terhadap air mentah yang digunakannya;
c) Memastikan semua tempat penyimpanan saluran paip berpagar;
d) Flok perlu dirawat sebelum dialirkan ke sungai agar tidak menjejaskan alam sekitar;
e) Pemeriksaan keselamatan terhadap tangki imbangan dan rekod pemeriksaan perlu
dibuat dan dikaji;
f) Kerja pencucian tangki imbangan dan tangki servis perlu dilakukan mengikut
tempoh yang ditetapkan;
g) Tahap keselamatan di tangki imbangan dan tangki servis perlu dipertingkatkan; dan
h) Stesen pensampelan perlu diwujudkan di semua tangki imbangan.
.
48
TERHAD

Pengauditan Prestasi Kualiti Air Minum

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pengauditan Prestasi Kualiti Air Minum

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TERHAD

PERBADANAN BEKALAN AIR PULAU PINANG SDN. BHD.

Sumber: Rekod Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sdn. Bhd.

Sungai Dua / 886 jlh /

Sumber: Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara

Antara objektif penggubalan standard ini adalah seperti berikut:

Air Terjun Tanah Tinggi

Sumber: Perintah Pembekalan Air (Kawasan Tadahan) 2004

Sumber: Jabatan Audit Negara

Lebih daripada 92.7

Sumber: Kementerian Sumber Asli Dan Alam Sekitar

Sumber: Rekod Jabatan Alam Sekitar Cawangan Negeri Pulau Pinang

Nilai yang boleh

Sumber: Kementerian Kesihatan Malaysia

Sumber: Rekod Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sdn. Bhd.

Bilangan Sampel Yang

Sumber: Rekod Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sdn. Bhd.

Melakukan analisis trend terhadap sukatan parameter (data real-time dan

Menyimpan data historical; dan

Menjana laporan harian dan bulanan.

Sumber: Jabatan Audit Negara

Tahap Kualiti Air/ Pencemaran

Sumber: Rekod Jabatan Audit Negara

Sumber: Jabatan Audit Negara

Sumber: Jabatan Audit Negara

Bukit Tok Alang

Sumber: Jabatan Audit Negara

Sumber: Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sdn. Bhd.

ii) Tahap Keselamatan Di Tangki Imbangan

Pagar rosak dan ada kesan pencerobohan;

Rumput di sekitar kawasan tangki imbangan tebal;

Dinding tangki imbangan di Jawi bocor; dan

Sumber: Jabatan Audit Negara

Sumber: Jabatan Audit Negara

Tidak berpagar dan ada beberapa peralatan dicuri; dan

Tiada papan tanda yang menunjukan kawasan larangan;

Sumber: Jabatan Audit Negara

Sumber: Jabatan Audit Negara

Carela Bio (Kontraktor)

Sumber: Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sdn. Bhd.

Sumber: Jabatan Audit Negara

5.1.6 Pensampelan Dan Ujian Kualiti Air

Nilai yang boleh

Sumber: Kementerian Kesihatan Malaysia

Jadual 14 menunjukkan perbandingan antara bilangan sampel diuji dengan bilangan

Sumber: Rekod Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sdn. Bhd.

Ujian Kimia (Kumpulan II)

Sumber: Rekod Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sdn. Bhd.

Nilai yang boleh

Sumber: Kementerian Kesihatan Malaysia

Jadual 17 menunjukkan perbandingan antara bilangan sampel diuji dengan bilangan

Bukit Dumbar (2)

Bukit Indera Muda

Bukit Dumbar (1)

Bukit Dumbar (2)

Bukit Indera Muda

Bukit Dumbar (2)

Bukit Indera Muda

Sumber: Rekod Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sdn. Bhd.

Bilangan sampel tidak mematuhi kriteria

Sumber: Rekod Perbadanan Bekalan Air Pulau Pinang Sdn. Bhd.

iii) Kualiti Air Terawat Di Paip Agihan

Nilai yang boleh

Enam bulan sekali