**Prva pomo**

1. *Hitna medicinska pomo (HMP) je posebna oblast zdravstvene zatite

na primarnom nivou, koja se organizuje u cilju preduzimanja neophodne i
neodlone medicinske intervencije, ijim bi se nepreduzimanjem tee
naruilo zdravlje ili izazvalo trajno oteenje zdravlja i ugrozio ivot
bolesnika. Hitna medicinska pomo, na globalnom nivou, sprovodi se u
skladu sa zakonom i propisima o zdravstvenoj zatiti i zdravstvenom
osiguranju svake zemlje pojedinano.
*Hitnu medicinsku pomo ne treba poistoveivati sa prvom pomoi, to se
esto u praksi ini, jer prva pomo predstavlja skup mera, postupaka i
aktivnosti koje sprovodi osoba koja je prva u prilici da pruii pomo
unesreenom neposredno nakon povrede ili iznenadne bolesti. Ona je
samo prvi korak u lancu spaavanja ivota bolesnoj osobi na samom
mesu povreivanja ili razboljevanja (kua, radno ili javno mesto, itd.), i
prethodi onome to e uraditi hitna medicinska pomo. Prva pomo je
izuzetno vana jer prema statistikim podacima, hitna mediicinska pomo
je, na mestu nesree ili razboljavanja, dostupna bolesniku tek za 5-7
minuta, a prema podacima iz literature, preko 50% smrtnih ishoda dogodi
se u prvih nekoliko minita od nesree.
2. *Vrlo este su povrede elektrinom strujom, kako radnika (elektriara)
tako i sluajnih prolaznka-nesrenika. Obzirom da su ovakve povrede vrlo
teke i specifine, naroito zbog okolnosti u kojima su nastale, tako je i
prva pomo unesreenom vrlo teka i specifina. Naime, povredjenom je
poeljno prii samo ako imamo znanja i iskustva u spaavanju tako
povredjenoj osobi. To opet ne mora da znai da ako nemamo nekog
posebnog znanja, ne uinimo bar neke od presudnih radnji u spaavanju
povredjenog.
*Dakle, spaavnje povredjenog elektrinom strujom moemo podeliti u tri
segmenta:
- Odvajanje povredjenog od delova pod naponom (od kontakta sa
strujom)
- Utvrdjivanje stanja povredjenog
- Pruanje pomoi
*Najpre moramo znati da budemo pribrani jer samo takvi smo od koristi i
sebi i povredjenom. Ako se smatramo prisebnim, najpre otkrivamo izvor

struje i vrimo iskljuenje (prekid) ako je to mogue (ovo se odnosi na

utinicu, kabal, icu, provodnik, neispravan aparat i sl). Neodlono
alarmirati ljude iz neposredne blizine da pozovu uporedo prvu pomo i
ljude koji odravaju elektrini vod na kome je povredjeni, da bi izvrili
prekid na viim postrojenjima tj. u trafo-stanicama.
*Za to vreme (ako je otklonjen kontakt povredjenog sa strujom i sigurni
smo u to!) mi prilazimo povredjenom i utvrdjujemo da li je u svesnom
stanju. Ako nije, utvrdjujemo da li die, gledajui njegov grudni ko. Ako
se grudni ko pomera (die), povredjenog odmah postaviti na bok (u
boni poloaj) da ne bi dolo do guenja.
Ako nema disanja, opipati puls povredjenog pa ako je puls prisutan,
posegnuti za vetakim disanjem.
*Ukoliko nema pulsa (a obino ga nema, jer je protok struje kroz telo
rtve paralisao rad svih miia pa i srca) pristupamo vetakoj masai
srca. Ovo takodje treba raditi struno, nipoto polovino jer tako moemo
rtvi jo vie pogorati ionako loe stanje. Naizmenino sa masaom srca,
daje se povredjenom i vetako disanje. Ovaj postupak reanimacije se
ponavlja vie puta odnosno, ne prekidati dok ne dodje hitna pomo.
*Masaa srca i vetako disanje su posebne radnje koje moe izvoditi
samo uvebano lice. Svaka radnja i svaka sekunda su od bitnog znaaja
za preivljenje povredjenog. Intenzitet pritiska na grudni ko, broj
pritisaka, nain zabacivanja glave unazad, ienje usta od zemlje ili sl.
zaptivanje nosa i uduvavanje vazduha u plua povredjenom su radnje
koje treba da se izvode gotovo rutinski.
*Ova i ovakva radnja je sasvim dovoljna da se prui prva pomo
povredjenom od elektrine struje a nipoto jadnika ne ukopavati u zemlju
(pre vremena), kako se u narodu veruje da e zemlja izvui struju iz
povredjenog.

*Pod pojmom povrede podrazumijeva se niz poremeaja koje mogu izazvati

iprouzrokovati razni hemijski i fizikalni agensi, ije je ranjavajue djelovanje
jaeod otpora pojedinih izloenih tkiva.
Podjela

Mehanike povrede: koje nastaju dejstvom mehanike sile,pritiskom ili udarom

na tkivo, odnosno povlaenjem-trakcijom tkiva;
Toplotne povrede: nastaju usljed dejstva poviene ili snienetemperature, gdje
se oteti tkivo, i one se nazivaju jednim imenom termikepovrede;
Elektrine ozljede: znae oteenja tkiva elektrinom strujomvisokog i niskog
naponaili dejstvom prirodnog elektriciteta;

Hemijske povrede: nastaju dejstvom hemijskih kaustinihsredstava, preteno

kiselina i baza, ili njihovih jetkih soli;
Radijacione povrede: nastaju usljed rendgenskog ili izotopskogzraenja
(ozraenje rendgenom, dejstvom atomske bombe i si.) ; Povredenastale
promjenom pritiska okoline, nastaju kod iznenadnog vazdunogudara usljed
eksplozije, ali i zbog nagle dekompresije (kesonska bolest i si..
*Termike povrede:Ovde se ubrajaju oteenja tkiva nastala promjenom
temperature okoline, usljedsnienje ili poveanja. Najvei dio povreda se mogu
sprijeiti adekvatnomzatitom na radu te zdravstvenim prosvjeivanjem.
*Opekotine nastaju dejstvom poviene temperature na povrinu tijela. Oko 80
%sluajeva su u pitanju djeca. Opekotine su povrede koje vrlo brzo i lako
dovode do stvaranja oka, usljed velikih bolova i nedostatka tenosti i
elektrolita, te dostvaranja infekcije. ! Kod opekotina dva su momenta od bitne
vanosti, to sudubina opekotine i veliina opeene povrine. Ako opekotina
zauzima 1/3povrine tijela, obino se zavrava smru ako se ispravno ne
lijei.Za orijentaciju o veliini zahvaene povrine slui Wallaceova ema ili
pravilodevetke". Po ovome pravilu sve tjelesne regije iznose ili 9% tjelesne
povrine ilineki broj koji je djeljiv sa 9. Tako je glava 9%jedna ruka 9%, dvije
ruke 2x9 %,prednji ili stranji dio trupa 2x9%, trup 4x9%. To ukupno iznosi. 99
% a 1%otpada na genitalnu regiju.Dubina opekotine pogorava prognozu.
Odreuje se prema stepenu nekrozekojim je zahvaena koa. Opekotine prvog
stepena su kod koe koja je crvena,bolna i osjetljiva na dodir, Drugi stepen
znai dublju nekrozu koe, ali jo nijezahvaen sloj koe koji se onbavlja. Koa
ima po sebi mjehurie ispunjenebistrom, seroznom tekuinom. Ove opekotine, I i
II stepena, se ubrajaju u povrneopekotine i zarastaju ako su uredno lijeenje 714 dana ne ostavljajui oiljak,dok opekotine III i IV stepena se ne mogu
izljeiti bez hirurke intervencije, teuvijek, ostavljaju oiljak.
*Prva pomo kod opekotina:
*Prva stvar je spaavanje opeenog od vatre ili dejstva toplog materijala. To
jenajbolje uiniti zamotavanjem unesreenog arafom ili ebetom, po
mogunostimokrim, i ako je rije o manjoj opekotini, onda je staviti pod hladnu

vodu. Naopekotinu se stavlja samo sterilan zavoj, i nikakve masti ili sredstva
dok se nedoe do zdravstvene ustanove.Male opekotine se operu hladnom
vodom, premazu sa rastvorom dezinfekcionogsredstva i preko njih se stavi
sterilan prvi zavoj ili drugi pogodan materijal.U prvoj pomoi se kontrolie ve
stavljen zavoj na opekotinu, i ne treba ga diratiako je ispravno stavljen, ili u
sluaju da je procurio, treba preko staviti novi.Ukoliko opekotina nije ranije
previjena, onda se preko nje stavlja sterilnavazelinska gaza, preko koje idu
slojevi gaze, zatim vate pa konano zavoj koji sveto fiksira.Prije svega treba se
pobrinuti za normalan respiratorni put kod udisanja pretoplogvazduha i edema
u larinksu.
*Zatimse bolesniku daju velike koliine tenosti,koloida i kristaloida u odnosu
1: 1. Preporuuju se antibiotici irokog spektra radiinfekcije, analgetici kod
bolova i imobilizacijom opeenog dijela tijela.
*Sunane opekotine:
*Ovim opekotinama su najee skloni ljudi svijetle puti, plavokosi ili
crvenokosi,nenaviknuti na jako sunce. Najvanije je sprijeiti ovakve vrste
opekotina, a to seradi postepenim izlaganjem suncu, upotrebom krema ili
losiona za sunanje. Akosu male mogu se tretirati vitaminskim mastima koje
pospjeuju epitalizaciju.
*Sunanica:
*Sunanica najee nastaje ljeti, usljed djelovanja sunanih zraka na
nezatienuglavu. Ovo je opasno oboljenje, ponekad i smrtno kod osjetljivih
ljudi, naroitokod djece, ljudi svijetlih vlasi ili potpuno elavih.Kod sunanice
temperatura raste, nekad i do 41 i 42 C, povrijeni se ne znoji.Koa ostaje
suha i topla, a pojava centralnih simptoma je posljedica narastanjamodanog
edema. Zajedno s mozgom stradaju i drugi parenhimatozni organi(bubreg,
jetra). Poetak moe biti nagao, najee s padom i gubitkom svijesti, aliee s
vrtoglavicom, smetenou, nemirom. Ljudi koji prebole sunanicu, moguimati
trajne posljedice.Bolesnik se prenosi u hladovito mjesto, u sjenku da lei sa
neto podignutimuzglavljem. Na glavu se stavljaju hladni oblozi ili kesice s
ledom i daje mu se velika koliina tenosti da pije ako je pri svijesti. Poljevanje
hladnom vodom jetakoer korisno. Hlaenje mora biti permanentno uz stalnu
kontrolu tjelesnetemperature. Sa hlaenjem se prestaje kada tjelesna
temperatura poinje dapada ispod 38C.

*Toplotni udar:
*Toplotni udar nastaje kod poviene temperature okoline i prezasienosti
vazduhavodenom parom. Glavni uzroci su prekomjerno znojenje, gubitak soli
izorganizma, nemogunost hlaenja tijela zbog pretople odjee ili

prezasienostvazduha vodenom parom.Kod prekomjernog znojenja tenost se

nadoknauje pijenjem vode.
*Toplotni udar moe poeti naglo, unesreeni se srui kao gromom pogoen.
Prije toga seobino ali na zamor, slabost, e, lice mu je crveno do
tamnocrveno, disanje jepovrno, ubrzano, puls ubrzan i slabo punjen. Bolesnik
je oznojen, topaotemperatura mu je visoka, osjea veliku slabost, treperenje i
mrak pred oima.Na kraju nastupa nesvjestica.Kod pruanja pomoi, najbolje
gaje odnjeti u rashlaenu prostoriju, skinuti muodjeu i omoguiti hlaenje
tijela. Ukoliko je disanje prestalo, pristupa sevjetakom disanju. Ako je pri
svijesti", daju mu se hladni napici s jednom dodvije kaike soli. Bolesnik treba
strogo da miruje.
*Povrede hladnoom:
*Ovo su rijee povrede i esto nastaju usljed dejstva niskih temperatura ali i
odvlage, vjetra, umora, neishranjenosti, manjka odjee, pijanstva,
gladi,iscrpljenosti itd. One se dijele na lokalne smrzotine pojedinih dijelova
tijela i optesmrzavanje itavog organizma.
*Povrede elektrinom strujom i hemijskim sredstvima:
*Elektrina energija moe izazvati povredu, pa ak i smrt, na dva
naina:tehnikom elektrinom strujom i prirodnim elektricitetom. Povreda
elektrinom strujom zavisi od koliine i napona elektrine energije, duine
dejstva, nainadodira, vlanosti tijela, odjee i obue kao i kvaliteta podloge na
kojoj sepovrijeeni nalazi.
*Elektrina struja putuje linijama najmanjeg otpora tj. nervima ikrvnom
strujom, stoga je dejstvo elektrine struje, najee usmjereno na srce
imozak.Moe se desiti da na mjesta dejstva elektrine struje nema nikakvog
znaka, a akoje otpor vei a kontakt manji, zna se desiti da nastane opekotina.
Karakteristinomjesto je elektrini biljeg, bjelicastosivkasta promjena na koi,
zapravopredstavlja opekotinu III stepena. Kod visokih napona elektrine struje
moe doido karbonizacije i otpadanja dijelova ili ekstremiteta.Povrede gromom
su takoer povrede elektrinom strujom i ostavljajukarakteristinu aru u obliku
granice paprati, crvenoljubiaste boje.
*Dejstvom elektrine struje na srce, nastaje treperenje predkomora srca,
toveoma brzo iscrpi i zaustavi srce. Takav unesreeni je u plavoj asifiksiji,
prestajedisati i prestaje mu rad srca, ekstremiteti su plaviasti.
*Kod dejstva elektrine struje na ivani sistem, nastaje bijela asifiksija.
Koaunesreenog je blijeda, prestaje disati i srce mu prestane kucati. Usljed
podraajaivanog sistema, javlja se i karakteristina drhtavica prije
zatajivanja cirkulacije irespiracije.
*Spaavanje iz kola elektrine struje:

*Ukoliko nije mogue iskljuiti struju, prilikom izvlaenja povrijeenog,

spasilacmora da stoji na jakom izolatoru, nipoto ne smije vlastitim rukama da
otklanjaizvor struje. Takoer ne smije ugroziti svoj ivot spaavajui
povrijeenog. Kodspaavanja od struje, treba otkloniti sve mokre predmete
odjee ili obue, potosu to najbolji provodnici struje.Pomo
povrijeenomUkoliko povrijeeni ne die ili mu je srce prestalo kucati, treba
poeti odmah sa reanimacijom, tj. vjetakim disanjem. Ukoliko unesreeni
padne u besvjesnostanje, pa poslije doe sebi, ne treba ga ostavljati samog,
nego odmah gatransportovati do bolnice. U uslovima hitne medicinske pomoi
zapoinje se sainfuzijom eerne otopine. Ukoliko ima opekotine, previjaju se na
tipian nain.
*Povrede hemijskim sredstvima:
*Ove povrede nastaju u industrijama koje proizvode ili manipuliu sa
jetkimkiselinama i luinama, ili njihovim kaustinim solima. Nastaju takoer i
udomainstvu. Jetka hemijska sredstva djeluju dvojako. U kontaktu sa
koomizazivaju nekrozu i promjene sline opekotinama, a unesene u
organizamsluajno ili u cilju samoubistva, teka trovanja i oteenja
unutranjih organa.
*Hemijske opekotine koe:
*U zavisnosti od vrste kiseline, one na koi prouzrokuju suvu nekrozu, koja je
razliite boje. Kod sumporne kiseline to je mrkosmea nekroza, azotna
kiselinadaje utu, a sona kiselina bijelu nekrozu. Nekrotino mjesto nakon
nekolikonedjelja otpadne i ostanu duboke rane.
*Kod djelovanja baza, koa je razmekana, sluzavo mekana, nabubrila i na tom
semjestu uskoro otvaraju velike rane, duboke, sa nepravilnim rubovima
prljavosivkaste boje.
*Kod pruanja pomoi, najbre se otklone kasutine tvari s koe, upijajui ih
vatomili drugim materijalom. Zatim se baza ili kiselina spira mlazom vode.Ako
se ima pri ruci, onda je najbolje upotrijebiti antidot.
*Antidoti za kiseline sublagi bazni rastvori (soda bikarbona, alkalne mineralne
vode, mlijeko) a za bazenajbolji je iscjeeni limun ili blagi rastvor siretne
kiseline. Njega je potrebno poslije isprati vodom i nikada ne smije biti toliko jak
da on sam izazove opekotine.Poslije toga rana se previja kao i svaka druga
opekotina.
*U uslovima hitne medicinske pomoi prekontroliu se postupci poduzeti u prvoj
pomoi,i bolesnome se daju antibiotici, analgetici te eventualno infuzije slanih
rastvora.
*Trovanje kaustinim tvarima:
*Unoenjem kaustinih tvari na usta, nastaju oteenja digestivnog
trakta.Povrijeeni ima jake bolove u grudima i u trbuhu. ponekad proliv a zatim

nastajuznaci oka. Na usnama, jeziku i drijelu vide se tragovi dejstva

kaustinogsredstva.Kod prve pomoi nastoji se ublaiti dejstvo tih sredstava,
npr. kod trovanjakiselim materijama, daje se mlijeko jer djeluje blago alkalno, a
kod baznihkaustinih materija daju se blagi rastvori kiseline kao to je limunska
ili siretna.U nedostatku antidota, povrijeeni treba da uzme to vie vode.U
uslovima prve pomoi, bolesniku se daju sredstva protiv bolova,
antibiotici,infuzije slanih rastvora te sprovodi se hitan transport u bolnicu.
*ta uraditi ako se neko otruje ?
*Preporuena terapija:
1.Male koliine ovih supstancija nisu otrovne, tako da lijeenje nije potrebno.
2.Izazovite povraanje kod pacijenta. dajte sirup ipekakuane u
sljedeimdozama:
-Ako je pacijent ispod l godine: 2 kafene kaiice a odmah zatim datinajmanje 2
do 3 ae vode
-Ako je pacijent star 1godinu ili stariji: l ili 2 kafene kaiice a odmahzatim dati
najmanje dvije do tri ae vode.Nemojte izazivati povraanje kod pacijenta ako
je on bez svijesti ili ima konvulzije.
3.Razblaite otrov vodom ili mlijekom. Nemojte izazivati, povraanje
kodpacijenta. Supstancija moe opei usta ili grlo.
4.Bez odlaganja potpuno isperite kou tekuom vodom. Nastavite takonajmanje
15 minuta.
5.Bez odlaganja isperite oi tekuom vodom. Nastavite tako 15 do 20minuta.
6.Bez odlaganja izvuci pacijenta na svije vazduh. Ako ste u ustanovi
zazdravstvenu njegu, pridravajte se utvrenog postupka za hitneintervencije;
pripremite se da asistirate pri davanju kiseonika i vetakereanimacije, ako je
potrebno.
3. Komplet za prvu pomo ; Tip B ; SRPS Z.B2.001 mora da sadri:
1. Prvi zavoj sterilan, 10 cm x 5 m, sa jednim jastuetom 12 cm x 10
cm / 2 komada
2. Kaliko zavoj 10 cm x 5 m / 2 komada
3. Kaliko zavoj 8 cm x 5 m / 2 komada
4. Sterilna gaza 1/2 m, 80 cm x 50 cm pojedinano pakovanje / 2
komada
5. Sterilna gaza 1 m, 80 cm x 100 cm pojedinano pakovanje / 1 komad
6. Sterilna kompresa od gaze 10 cm x 10 cm, 12 slojeva pojedinano
pakovanje / 5 komada
7. Adhezivni zavojni materijal 10 cm x 8 cm / 5 komada
8. Flaster 2,5 cm x 5 m, na kalemu / 1 komad
9. Trougla marama veliine 100 cm x 100 cm x 140cm, pamuna, nazivne
povrinske mase najmanje 60g/m2 / 2 komada

10. Igla sigurnica, najmanje duine 4 cm / 6 komada

11. Makaze zakrivljene, sa zaobljenim vrhom, najmanje duine 12 cm / 1
komad
12. PVC kesa manja, 20 cm x 30 cm / 1 komad
13. PVC kesa vea, 40 cm x 60 cm / 1 komad
14. PVC rukavice za jednokratnu upotrebu / 2 para 15. Izotermalni
prekriva najmanje duine 15 cm x 200 cm, za jednokratnu pomo / 1
komad
16. Zatitno sredstvo za davanje vetakog disanja, za jednokratnu
upotrebu / 1 komad
17. Specifikacija sadraja kompleta / 1 komad
18. Uputstvo o pruanju prve pomoi / 1 komad