ALFABET URBANA

Od UA do Z

URBAN Jerzy - autor

Urodziem si przed wojn w odzi w rodzinie burujskiej. Ojciec by redaktorem i wydawc gazety
lewicujco-liberalnej, matka take paraa si prniactwem. Tatu w swych wstpniakach butnie zwalcza
Hitlera, ale go nie pokona. Potem Hitler po niego przyszed, a nie odwrotnie.
Jako mae dziecko wyrzucaem z mieszkania przez okno wszystko, co mielimy cennego, ale na biednych
nie trafio. Kiedy podrosem, wstpiem do przedszkola, w ktrym rano wykadano francuski. Jednak na
dwik tego jzyka zaraz bolaa mnie gowa, wic przychodziem, kiedy francuski ju mija. Sabotowaem
take nauk gry na fortepianie. Wybuch wojny powitaem z radoci, gdy byem jej bardzo ciekaw. We
wrzeniu 1939 r. prowokowaem ludzi namiewajc si z nich, kiedy w schronie histeryzowali ze strachu
przed bombami.
Jesieni 1939 r. ucieklimy na radzieck stron do Lwowa. Chodziem tu do ukraioskiego przedszkola, z
ktrego mnie wyrzucono za robienie mapich min, a nastpnie do polskiej szkoy, dawniej Notre Dam.
Rodzice codziennie musieli meldowad si u dyrektora i wysuchiwad, co takiego narobiem tego dnia.
Chciaem im ulyd. Miaem ju 6 lat, wic zadenuncjowaem ojca w NKWD opowiadajc rosyjskiej
koleance, jak wielkimi bylimy burujami. Wysiki moje okazay si daremne. NKWD miao przedwojenne
publikacje ojca Dariusza Fikusa, opisujce mego ojca jako radzieckiego agenta. Usposobio to NKWD
przyjanie do Urbana. Na szczcie w 1941 r. wkroczyli Niemcy. Stworzyo mi to moliwod
zadenuncjowania rodzicw na gestapo. Z okazji ustanowienia hitlerowskiej wadzy matka i ojciec
poinformowali mnie, zreszt nieostronie, e jestemy ydami. Wynajli ksidza, ktry przychodzi
nauczad mnie przeegnania i modlitw, ebym mg przed dziedmi udawad katolika. Zaraz wic pobiegem
na podwrko powiedzied wszystkim, ktrzy tam si bawili, e jestemy ydami i wanie zaczynamy
udawad chrzecijan. Niestety, moi rodzice byli szybsi w uciekaniu ni biurokraci z gestapo w gonieniu.
Osiedlilimy si na wsi podolskiej, a tam wadza bya ukraioska. Usiowaem j sprowokowad wybijajc
okno komendantowi ukraioskiej policji. I tu okazaem si pechowcem, gdy Ukrainiec zbagatelizowa i
szyb, i mnie zupenie.
W Tarnopolu, gdzie potem mieszkaem, zetknem si z konspiracj AK-owsk, ktra w zaprzyjanionym
mieszkaniu pp. Baraoskich wieczorami czycia karabin, nucia patriotyczne melodie lub suchaa BBC.
Namiewaem si z AK gono, lecz bezkarnie. Nic mi nie zrobili, bo uwaali mnie za nienormalne dziecko,
podobnie jak ja ich za stuknitych kabotynw.
Na kwarta przed koocem wojny wrcilimy do odzi i tu zaraz mnie wyrzucono ze szkoy im. prezydenta
Narutowicza przy ul. prezydenta Roosevelta za zniewaenie sowne honoru, ktry ta szkoa miaa.
Chodzio o Honor Polskiej Szkoy, ktry nadweryem, okrelajc j sowem buda. Nastpia wywzka na
taczkach. Nastpnie wyrzucono mnie z III Miejskiego Gimnazjum im. Kociuszki, dawniej Pisudskiego,
pniej TPD.
Angielskiego, pamitam, uczy mnie w domu sdzia Sdu Najwyszego RP - pederasta, ktry ciska mi
uda i gadzi w kroczu. Przez cztery lata nauczy mnie sowa darling. W 1946 r. rodzice oszaleli, bo
pragnc, ebym jedzi na nartach, co byo niemoliwe, wysali mnie na obz grski organizacji modziey
chrzecijaoskiej YMCA. Uciekem YMCE z pocigu i ukrywaem si u Jerzego Kosioskiego, ktry pniej

zosta pisarzem amerykaoskim jak guma do ucia. YMCA i rodzice przez dwa tygodnie szukali mnie,
dobrze im tak.
W 1948 r. wstpiem do ZMP i wkrtce awansowaem na kierownika k szkolnych, a nawet kasjera na
zabawach w rdmieciu - lewym. Moimi przewodniczcymi byli kolejno: yd i bandyta Puterman, hrabia
Wierusz-Kowalski (nie mg z nami - personelem - wysiedzied, poniewa mierdzielimy od niemycia si),
robotnik - zodziej Budzyoski, student ludowiec w biaym deklu, nazwisko na W., i robotnica Plucioska,
ktra cay dzieo pakaa. piewalimy po polsku, e nie papie-pies da nam Wybrzee, i po wosku: precz
z krlem, niech yje Stalin (a bas ii re vivat Stalin). W zasadzie nie mielimy nic do krla, nie
wiedzielibymy nawet o jakiego chodzi, lecz nie stanowio to problemu, gdy w ogle nie rozumielimy
sw. Postanowiem wtedy definitywnie porzucid nauk szkoln i zostad etatowym aparatczykiem.
Niestety, rodzice na to nie pozwolili i wywieli mnie do Warszawy.
W miecie Warszawie wyrzucano mnie kolejno z: Wydziau Dziennikarskiego UW, Wydziau Prawa UW,
redakcji Nowej Wsi, redakcji Po prostu (wraz z ca redakcj), Polityki, rzecznika rzdu,
ministra-przewodniczcego Radiokomitetu i z dyrektora agencji Unia-Press. W latach 1957-1968
dwukrotnie dostaem zakaz pisania i pracy w dziennikarstwie. Publikowaem konspiracyjnie jako Jerzy
Kibic.
Doznawszy tak wielu w yciu niepowodzeo, oddzielam przeszod grub krech, a od teraz bd robi
karier, redagujc tygodnik satyryczny Nie. Wymaga to przypochlebiania si wszystkim. Temu dzieu
suy niniejsza ksika: za, ale za to droga. Jest te ona koem ratunkowym majcym chronid przed
zapomnieniem ludzi obcych i znajomych. Ciskam to koo do wd podowych nowego ustroju, ktre
odeszy byy z Solidarnoci - rodzicielki, zalewajc wszystko i wszystkich.

AMBROZIAK Jacek - minister-Szef Urzdu Rady Ministrw

Bardzo szara eminencja przy Mazowieckim. Na pytanie, kto konkretnie naprawd rzdzi Polsk, najblisza
prawdy byaby odpowied: Ambroziak. Szczupy, zimny, rzeczowy, precyzyjny. By w PRL sdzi, w stanie
wojennym i pniej doradc prawnym rnych wanych instytucji, np. Episkopatu, a nawet Urzdu
Dzielnicowego oliborz. Poznaem go w 1982 roku w budynku Urzdu Rady Ministrw, ktry teraz jest
jego. Przyszed wtedy do rzecznika rzdu z delegacj ordowad na rzecz internowanych dziennikarzy.
Sprawy nie pamitam - Ambroziaka tak. Wzbudza lk.
Kady szef URM by potg. Decydowa o nominacjach na szczeblu wiceministrw, wojewodw,
prezesw centralnych urzdw, a zawsze ten drugi garnitur trzsie pierwszym garniturem wadzy i take
realnym yciem w Polsce. Szefowie URM rozdzielali te mieszkania, wyjazdy za granic, skierowania na
urlopy, nagrody pienine, samochody subowe i asygnaty na prywatne. Kady, kto uczestniczy we
wadzach, by od nich zaleny we wszystkim, co wizao si z jego yciem. Do niego te naleao
przepychanie spraw resortowych do premiera i na posiedzenia rzdu, a wic szef URM by ministrem, od
ktrego zaleao to, czy inni ministrowie mog rzdzid.
Z pozoru Ambroziak jest wobec poprzednikw krlem, ktremu zabrano koron, bo nie moe ju
rozdzielad asygnat na samochody. Nie ma jednak tego zego, co by na dobre nie wyszo, gdy
poprzednikom Ambroziaka rozdzielanie ad i polonezw zabierao poow czasu, ktr szef URM ma
teraz na rzdzenie Polsk.
W prasie pojawiaj si rne gupie pytania, np. kto waciwie rzdzi telewizj, kto mianuje naczelnych
redaktorw tych wszystkich niezalenych gazet i czasopism, kto decyduje o obiegu informacji, czyli o PAP,
kto odpowiada za to, e sprawami rolnymi rzd si zaj za pno, kto wymyli Balcerowicza i setki
innych. Jeeli na kade pytanie odpowied zabrzmi - Ambroziak, w 90 procentach bdzie to odpowied
trafna.

W pocztkowym okresie nowej wadzy Ambroziak by cieniem Mazowieckiego i polityczn przyzwoitk

premiera. Rozstawali si tylko przed drzwiami toalety. Teraz premier nie boi si ju sam chodzid i
rozmawiad, nabra pewnoci siebie, gdy sta si przy Ambroziaku czowiekiem wpywowym. W epoce
okrgego stou Ambroziak nalea do ekipy moich kontrpartnerw przy stosownym stoliku. Jego
koledzy wygaszali godzinami kwieciste deklamacje. On sucho, gosem bezbarwnym, krtko czyta z kartki
jakie paragrafy. Nikt z naszych, po czerwonej stronie stolika, nie zna tych paragrafw i nie wiedzia, o co
chodzi. Deklamacje szyboway w niebo, mieszajc si z zawodzeniami anielskich chrw, a jednak
wszystkie uchwytne rezultaty prac podstolika prasowego sprowadziy si do anulowania paragrafw,
ktre Ambroziak wymienia, i wprowadzenia przepisw, jakie niedbale wyrecytowa z kartki. Kady
czowiek ma swoje lki, boi si ony, Wasy, zodziei, policji, podatkw, zaburzeo publicznych, inflacji,
celnikw, ssiadw, bezrobocia, latania samolotem, kaca, braci Kaczyoskich, plajty, zimna, podsuchu itd.
itp. Jeeli ktokolwiek jest taki ambitny, e bad si chce te ambitnie, powinien odczuwad strach przed
Ambroziakiem. Nie wyjdzie wwczas na durnia.

ANDRZEJEWSKI Jerzy - pisarz

Pierwszy ted mojej drugiej ony. Wielki protektor adnych chopcw, amator alkoholu i literackiej
nagrody Nobla. Literacki kalkulant. Trudno w to dzi uwierzyd, ale byy czasy, kiedy czytywao si
Andrzejewskiego. Zawsze, kiedy braem kolejn jego ksik, eksponowaa ona szwy i autorskie intencje:
aha, ten Andrzejewski wstpuje do Polski Ludowej starajc si podbid wadze i zarazem poakowsk
inteligencj czytajc go, gdy pochyla si nad jej racjami i urazami. Albo: aha, Andrzejewski wchodzi
zupenie w socrealizm i prbuje pokazad, e on to zrobi lepiej i uwiarygodni si subtelnociami
psychologicznymi. Albo: aha, Andrzejewski przeskakuje w nurt antytotalitarny, ale go pracowicie
sublimuje, bo sobie zaoy, e bdzie pisa arcydziea. Albo: aha, Andrzejewski skacze w nowoczesn
powied w stylu francuskim - chce byd hipersagank. Albo: aha, ten facet prbuje, czy nie wygra, wpisujc
si w mod na mieszanie literatury faktu i beletrystyki, udajce spontaniczny strumieo wiadomoci.
Jeli socjalizm dla kogokolwiek dobrze wymylono, to dla pisarzy. Mianowano ich arcykapanami i
wanymi partnerami wadzy. Bd w tej metodzie polega na tym, e o ile marniejszych przyklejao to na
zawsze do klamek w KC, to zdolniejszych zmuszao do przejcia do opozycji. Po prostu literat ogromnie
nabiera znaczenia, kiedy stawa si kontrpartnerem wadz. Te bowiem sztucznie ulepiy z niego wan
osobistod i potem si go bay, zwalczay, kokietoway, paktoway. Inaczej mwic, wadze lepiy bokw,
a potem si ich lkay i zabiegay o ich przychylnod.
Andrzejewskiego znaem z nocnego baru w Kameralnej, gdzie bekota otoczony gromadk akolitw.
Raz byem u niego w domu. Najpierw by alkohol, Diaby z Louden Pendereckiego, odgrywane z pyty, i
wymylone monologi frywolnego guru. Potem by alkohol i rodzinna bijatyka. Potraktowa mnie z
obrzydzeniem, mwic, e odstrczaj go moje ohydne, grube palce, a przecie nie jestem ani pianist,
ani ciot i mam ambicje, eby bardziej globalnie od siebie odstrczad.

ATLAS Janusz - dziennikarz

Wybitny biegacz salonowy, jedyna obok Pana Boga istota, ktra wszdzie jest obecna jednoczenie.
Rzecz ma si tak. Zrobienie kariery przez wymylenie teorii wzgldnoci zapewne wymagao pewnego
wysiku. Najbardziej jednak pracowit metod stawania si popularn postaci jest bywanie wszdzie,
publikowanie gdzie si da, staranie o to, zby wszystkich znad i sypiad ze wszystkimi, z wyjtkiem Wielkiej
Niedwiedzicy.

AUDERSKA Halina - literatka

Po pierwszej wojnie wiatowej nauczycielka. Szczciem wybucha II wojna Swoj karier po drugiej
wojnie wiatowej tak zobrazowaa dla wydawnictwa Kto jest kim w Polsce: kier. Wydawniczej
Ksigarni Trzaska Everti Michalski 1946-50; kier. pracowni leksykograficznej, koordynator i zastpca
red. nacz. 11-tomowego Sownika Jzyka Polskiego PAN 1952-69; cz. red. nacz. Maego Sownika Jzyka
Polskiego 1969; cz. kom. red. Encyklopedii Warszawy; wspzaoyciel i sekr. mie. Dialog 1956-59; cz.
Rady ds. Wychowania przy Ministrze Owiaty i Wychowania, Rady ds. Kulturalno-Wydawniczych przy
Ministrze Kultury i Sztuki; cz. ZAiKS 1945-; cz. Rady Naczelnej 1978-; cz. ZLP, wiceprezes 1960-68,
prezes 1968-71 Oddz. Warszawskiego, wiceprezes ZG 1972-77; prezes ZLP 1983-; cz. PEN-Clubu 1957-;
wspzaoyciel, skarbnik i wiceprezes ITI 1958-79; cz. SEC 1971-; Nagroda m. Warszawy 1971, Nagroda
Prezesa Rady Ministrw 1975, Nagroda Ministra Kultury i Sztuki 1977 i inne; Krzy Komandorski, Oficerski
i Kawalerski OOP, Order Sztandaru Pracy II ki., Krzy Walecznych (dwukrotnie). Jedna z jej powieci:
Poczwarki wielkiej parady.

BABIUCH Edward - emeryt

Za Gierka, po upadku Szlachcica, druga osoba w KC PZPR. W odrnieniu od duego Edwarda zwany
maym Edkiem. W koocu epoki edwardiaoskiej - premier. Czowiek may i niski, o ktrym powiadano, e
nie schylajc si przechodzi midzy rozstawionymi nogami swojej ochrony osobistej.
W sierpniu 1980 r. w amerykaoskiej gazecie Chicago Tribune ukaza si tytu: Sensacyjne zmiany w
Polsce. Gabinet Babiucha zastpiony gabinetem Piokowskiego. Na obecne wydarzenia w Warszawie
take warto patrzed z poczuciem historycznego dystansu.

BAKA Wadysaw
Mwi, e jest pra- pra- pra- pra- pra- prawnukiem ksidza Jzefa Baki, jezuity i grafomana dewocyjnego.
Prezes Narodowego Banku Polskiego, ale sam obywa si bez pienidzy. Zawierajc znajomoci podaje
wizytwk: Wadysaw Baka - Gubernator Banku wiatowego i tej wizytwce nie opara si jeszcze
adna dziewczyna w Polsce.
Polityk i ekonomista dosyd pechowy. Napisa w 1980 r. dzieo Strategia rozwoju
spoeczno-gospodarczego Polski Ludowej, to wkrtce zlikwidowano mu Polsk Ludow. Stworzy
koncepcj reformy gospodarczej i przez 5 lat jako szef komisji do spraw reformy i minister usiowa j
wcisnd do gospodarki, lecz gospodarka skutecznie si temu opara. Zosta sekretarzem ekonomicznym
KC, a tu akurat w panice urzd ten wypukano z wszelkiej wadzy. Wspprzewodniczy zespoowi
ekonomicznemu okrgego stou i podpisa porozumienie - jego kontrahenci, przejwszy wadz,
zaczli robid wszystko niemal odwrotnie, ni sami si domagali i na Bace wymogli. Zosta Prezesem
Narodowego Banku Polskiego - zostawili mu biurko i fotel, oprnili za kas. Profesor rzecz jasna, mimo
to bardzo przystojny.
Ma profesorskie nawyki. Zabiera gos wszdzie i mwi zawsze co najmniej tak dugo, ile trwa wykad
uniwersytecki. Zapytajcie Bak, ktra godzina, to odpowiadad bdzie na to pytanie rwno 45 minut.

BALCEROWICZ Leszek - wicepremier

Zanim PZPR popenia harakiri, wychowaa najlepsze kadry dla wszystkich orientacji politycznych i
Balcerowicz jest tego jednym z przykadw. Jako naukowiec zajmowa si przedstawianiem studentom

walorw i przewag gospodarki socjalistycznej. Jako polityk wycign nauk z tej wiedzy stajc na czele
budowy kapitalizmu w Polsce. Polityka Balcerowicza prawie nikomu w Polsce si nie podoba, ale
wicepremier wszystkim. Polakom imponuje odwaga, a Balcerowicz jest wspczesnym wcieleniem ks.
Jzefa Poniatowskiego. Wszyscy u nas, od prawie 200 lat, zachwycaj si tym, e ksi skoczy do wody i
uton, a nikt nie pyta, po co w ogle byo si jeszcze pchad do bitwy pod Lipskiem. A propos Niemcy.
Kiedy Balcerowiczem by jeszcze Sekua, zapytaem starego polityka chadeckiego z RFN, w jaki sposb i
jak technik CDU wynalaza bya Erharda, gdy Polska take ma apetyt na cud gospodarczy. To mit dla
dzieci - odpar - e Erhard zrobi cud gospodarczy. Koncepcj dwignicia niemieckiej gospodarki
wymylia grupa naukowcw na prowincjonalnym uniwersytecie. Ju nikt o nich nie pamita. Erhard by
tylko publicznym rzecznikiem ostrej kuracji gospodarczej - firmowa j i gada. Wane byo poparcie
wielkiego kapitau, gdy realnego przeomu ekonomicznego dokonali szefowie wielkich koncernw.
Na prowincjonalnych uniwersytetach mamy mas ekonomistw, ktrzy nudz si w towarzystwie swoich
kompleksw. Na rzecznika wystarczy mianowad jak zawsze red. Bronikowskiego z telewizji. Balcerowicz
firmuje polityk gospodarcz i ma na to odwag. Nieszczcie polega na tym, e do budowy kapitalizmu
brakuje nam wielkiego kapitau i jego dysponentw, szefw wielkich koncernw biorcych rzecz
skutecznie w swoje rce.
Kiedy recesja produkcyjna rozwinie si okazujc, e jest ona nie przejciowa, lecz strukturalna i trwaa za wszystko obwinia Balcerowicza.
Jednake medal za odwag zawsze dawany jest u nas wszystkim, ktrzy si naraali skaczc do wody
toncym na ratunek, niezalenie od tego, czy kogokolwiek wyowili.

BANASZAK Hanna - piosenkarka i matka Polka

Warszawski teatr Wspczesny. Wieczr piosenek, moe Hemara, a moe Wasowskiego (tego od
Przybory i Kabaretu Starszych Panw), ale na pewno wieczr piosenek kogo, kto umar. Hanna Banaszak
wychodzi na scen i piewa: Dzi dla Ciebie czasu nie mam. Szmer. Sala w ogle nie patrzy na div tylko
na Rakowskiego, premiera wtedy, ktry siedzi w drugim rzdzie czerwony jak jego partia.
Tamtymi czasy caa Warszawa mwia, e Banaszak sypia z Rakowskim, wic szybko mu o tym
doniesiono. Dziao si to, nim Rakowski poszed do Wspczesnego, wic premier zdenerwowa si: a
jak dok... ndzy wyglda ta caa Banaszak? Dostarczyem mu tam z telewizji. Tak, na ktrej byo widad
ca Banaszak. Pucilimy wic t ca Banaszak z magnetowidu. piewaa rzewn, tandetn koysank
bachorowi, ktrego wanie urodzia. Wzia go na zarobek do TV, eby przerobid dziecko na teledysk.
Nieza - rzek o Banaszak Rakowski; pochlebio mu to, e plotka nie wie go w kadym razie z jak
garbat staruszk. Wystara si o telefon Banaszak i zadzwoni: Dzwoni, bo mamy wsplny kopot,
chyba pani wie, e plotka gosi, e pani i ja... - Och wanie - rzeka diva - pan chyba rozumie, jaki to dla
mnie koszmar, jak mi to utrudnia sytuacj w moim rodowisku. I och, i ach, i tego, i mego, jednym
sowem, obrzucaj j botem biedn dziewic i wciskaj jej gacha o niemodnej barwie politycznej. Jak
Rakowski usysza, e on jest botem rzuconym na Banaszak, zupenie nie by tym zachwycony. Uwaa, e
dla piosenkarki klasy Banaszak pogoska, e sypia ze starym Rakowskim, to honor i reklama, a nie powd
do jkw i fumw. A w dodatku tak z nim mwia, jakby to bya jego wina, e go plotka pcha jej do ka.
I tak nieszczsna ta kobieta stracia powan szans dostosowania swego pooenia do pogosek.
Jeli zdarza si, e ktokolwiek jeszcze mwi o Hannie Banaszak, to nadal w powizaniu z Rakowskim. Bez
Rakowskiego Banaszak moe istnied, ale nie jako temat. S ludzie, o ktrych plotkuje si, poniewa s
znani - to Rakowski. A s ludzie, ktrzy s znani, poniewa si o nich plotkuje - to byaby na przykad
Hanna Banaszak.

Wraz z plotk, e jest lub bya kochank Rakowskiego, zniknie wszelka ludzka pamid o Hannie Banaszak.
Staram si wic podarowad jej troch niemiertelnoci: pamitajcie ludzie, bya to dziewczyna, ktra nie
daa Rakowskiemu.

BARCIKOWSKI Kazimierz - emerytowany dygnitarz

Barcikowski to mdrzec, ktry nie pisze, wic nie zdoa utrwalid po sobie ladu. Osobowoci, sposobem
bycia, sabym temperamentem przypomina bardzo Mazowieckiego, tylko e nigdy nie mia swojej
wielkiej szansy. Chopoman, ktry grasejuje jak hrabia z wodewilu.
Szczytowy moment jego kariery to podpisanie porozumieo szczecioskich i przemwienie, ktre wtedy
wygosi. Wspaniale zepchn gdzie pod podog aktualnie ksztatujce si konflikty i mwi o paostwie
jako dobru wyszym i dugotrwaym, do ktrego interesw przymierzad trzeba wszystko, co si czyni.
Wyrazi te nadziej, e w przyszoci jako emeryt przyjedzie do Szczecina na ryby spotykajc si z
szacunkiem wszystkich. Emerytem jest, moe zncad si nad rybami, gdzie chce, a jednak udzi si
ogromnie sdzc, e on i inni bd potraktowani jako ci, ktrzy od przeciwnej ni opozycja strony
otwierali Polsce drzwi ku demokracji.
Jeeli przyjedzie do Szczecina, zarzuci wdk i kto go w ogle pozna, to zawoa: O! Rozdeptany
czerwony pajk. Czy dzi jest to dobra chodby tylko dla ryb przynta?

BARDINI Aleksander
Reyser i aktor oraz idol telewizyjny. Kawaler dwch Medali Za zasugi dla obronnoci kraju. Jeden jest
brzowy, a za to drugi srebrny.

BASZKIEWICZ Jan - profesor

By to chyba najwikszy umys PZPR. Czytam wszystko, co wydrukuje. Zachwycajco dowcipny
swawolnik. Za duo wie, ale nie jest specjalnie niebezpieczny, bo on gwnie wie o umarych, i to
Francuzach. Z polskiej wspczesnoci rozumie jednak wicej ni ktokolwiek inny. Paskudne musi byd
ycie czowieka, ktry za duo rozumie.

BENDER Ryszard - byy pose

Zawodowy katolik z nurtu narodowego. Bardzo przypochlebny i przylepny czowiek. Dziaa w ktrym ze
stronnictw ultrakatolickich i supernarodowych i popiera Was. Dobrze tak Wasie.

BERKOWICZ Andrzej - mj osobisty przyjaciel z lat 1946-1968

Do naszej klasy szkolnej w 1947 r. przybywa nowa nauczycielka i czytajc dane o uczniach zapoznaje si z
nimi - Och! Berkowicz jeste sierot? - Tak, prosz pani. Matk zabili mi Niemcy, a ojciec zgin w ZSRR.
Belferce wilgotniej oczy. - Z czego ty dziecko yjesz? - Utrzymuj si, prosz pani, z korepetycji. Caa
klasa w ryk. Nauczycielka psowieje, krzyczy, e jestemy nieludzcy i wybiega z klasy rozdygotana. Klasa
tarza si ze miechu. Oglnie byo bowiem wiadomo, e Berkowicz, wychowywany przez dwie ciotki i
jednego wujka, otrzymuje z domu sute apanae na korepetytorw, ktrzy s fikcj. Kiedy ju mielimy po

15 lat, za te pienidze kupowalimy sobie sodk winiwk w dwiartkach, chadzalimy na kurwy na ulic
Kamienn w odzi. Raz nawet wyprawilimy si z Orbisem do Zakopanego i wynajlimy sobie na cay
dzieo takswk marki Tatra, eby pojechad w gry. Potem, by mc zapacid takswkarzowi, Berkowicz
wzi wszystkie moje rzeczy, aby je sprzedad w komisie achw uywanych.
Wiele robilimy razem: chodzilimy do szkoy, uczylimy si uywad wdki, kobiet i ycia, dziaalimy w
dzielnicowym zarzdzie ZMP i razem zostalimy dziennikarzami. To ju w Warszawie, w redakcji Nowej
Wsi. Razem te poszlimy na dziennikarskie studia uniwersyteckie. Bylimy tak nierozczni, e czsto
nas mylono lub podejrzewano o pedalstwo.
Ojciec Berkowicza - Adam by przed wojn sekretarzem KC Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy
(polskie kresy wschodnie) do spraw wojskowych. Przyjani si z ojcem Michnika - Ozjaszem Szechterem.
Lkajc si aresztowania Berkowicz uciek do ZSRR, no i tam go wsadzono. Jeszcze przed wojn
Szwajcarski Czerwony Krzy zawiadomi mieszkajc w Polsce matk Andrzeja Berkowicza, e jego ojciec
w 1938 r. zmar w obozie na Koymie.
24-letni Andrzej po 17 latach penego sieroctwa nagle przesta byd sierot. Byo to przed poudniem w
1956 r. Siedzielimy w redakcji Po prostu biurko w biurko. Wpierw by do Berkowicza telefon, e dosta
mieszkanie. Zaatwia mu je kuzynka jego ony, Solska, ona Jaroszewicza. Potem drugi telefon, e urodzi
mu si syn. I potem trzeci, e zmartwychwsta ojciec.
Stary Berkowicz uciek do Zwizku Radzieckiego w 1931 r., zanim mj Berkowicz si urodzi, co zdarzyo
mu si w 1932. W 1933 r. starego Berkowicza ju zesano do agrw, gdzie przesiedzia 23 lata do 1956 r.
Teraz okazao si, e jest w Moskwie i chce wracad do Polski.
Andrzej dosta paszport w cigu kilku godzin na polecenie przyjaciela ojca, wczesnego I sekretarza KC
Ochaba. Wrci z Moskwy mwic, e tatu jest w dobrej formie, bezbdnie wada nadal polskim i
zachodnimi jzykami, orientuje si w sytuacji wiatowej, ale ma on Eskimosk zupenie dzik. Dalej, e
jest zaraony strachem - w Moskwie ukrywa si i boi. Cay czas ojciec z synem pili wycznie spirytus i to
bez przerwy. Potem stary Berkowicz przyjecha do Warszawy, oeni si tu z siostr zmarej ony, ktra
wychowaa Andrzeja, i niemal zaraz zabia go ciarwka na Nowym wiecie. Odwyk od ruchu ulicznego.
Wolnod moe byd miertelna. Andrzej Berkowicz na powrt zosta sierot.
Po Po prostu Berkowicz pracowa w Dookoa wiata. Ludzie z tj redakcji, np. Gieyoski, siadywali w
kawiarni PiW na Foksal, gdzie zbieray si mode dziwki oraz opozycja literacka i intelektualna: Sonimski,
Staszewski itd. Ktrego dnia, tu przed poudniem, Berkowicz z kolegami postanowili urzdzid orgi.
Wraz z panienkami pojechali do domu Berkowicza na Rynek Nowego Miasta. Andrzej zadzwoni stamtd
do ony, ktra bya asystentk na SGPiS, eby nie wracaa do domu, gdy robi orgi. Dobrze - odrzeka
ona Andrzeja Halina Paczesna - ale o godzinie 16.00 mieszkanie ma byd puste i wysprztane, bo ona
podejmuje herbatk profesorw - promotora i recenzentw swojej tezy doktorskiej. Przed godzin 16.00
Berkowicz wypdzi wszystkich z wyjtkiem kolegi, ktry spa nago w sypialni, a bdc spitym nie
reagowa na budzenie. Dano mu wic spokj.
Kiedy Paczesna z profesur omawiaa sw doktorsk rozpraw, nagle w drzwiach stan cakiem goy
facet z dyndajcym kutasem i na widok gospodyni zawoa: lalunia! Dlaczego do kurwy ndzy ju si
ubraa?
W marcu 1968 r., kiedy ludziom z takim nosem i nazwiskiem jak Berkowicz wiao w Warszawie groz, mj
Berkowicz wesoo wraca nad ranem z knajpy nocnej raczej pijany. Kombinowa wic, skd by wzid jaki
kwiatek, eby przebagad on. Patrzy, a tu przy tablicy ku czci polegego w powstaniu sztabu AL na
Nowym Miecie le wieoce. Wzi wic jeden wieniec, zataszczy go do mieszkania i pooy na swojej
picej Dziduli. Przygnieciona ona obudzia si, a dowiedziawszy si, skd kwiaty, wpada w panik:
aresztuj ich lub co najmniej marcowcy zrobi wielki skandal, e syjonista bezczeci wite narodowe
miejsca. Prbowaa upchnd wieniec do puda tapczanu, ale si nie mieci, chciaa rozebrad go, ale si
nie dawa. Zacza zamiatad ciek igliwia, cignc si po schodach do ich mieszkania. wit zasta j ze

szczotk na dworze - paczc zamiataa Rynek Nowego Miasta. Berkowicz za spa sobie smacznie.
Obudzi si o 10.00 i znalaz on wci desperujc.
Wsta, ubra si, wzi wieniec i poszed z nim spokojnie pod tablic ku pamici sztabu AL. Staa tu warta
honorowa, byy delegacje i kamera telewizyjna. Berkowicz uroczycie zoy wieniec, a warty
prezentoway przed nim broo.
Na przeomie 68 i 69 roku Berkowicz wyemigrowa do Szwecji, bo pragn jakiej odmiany. Wyjechay
tam za nim ona oraz jego osobista kochanka, ktra w Sztokholmie zostaa gwiazd sex-show. W 1972 r.
ogldaem j w dramatycznej roli wdowy, ktra zakryta od gry welonem pokazuje szeroko d i
onanizuje si gromnic. W Szwecji obie kobiety porzuciy Berkowicza. Mia tam drug, inn zon, teraz
ma trzeci.
Odwiedziem go w Sztokholmie w 1972 r. wraz z moj wczesn narzeczon. Mieszka w domu
akademickim i bra studenckie stypendium. Akademik peen by amerykaoskich dezerterw z Wietnamu,
handlarzy i zodziei z Polski. Dziaay tam komuny oraz punkty sprzeday narkotykw i byo wesoo. Po
moim powrocie do Polski wybuch skandal o to, e w czasie subowej podry dookoa Morza
rdziemnego bez zezwolenia zjawiem si w Szwecji i to u emigranta. Jan Szydlak, sekretarz KC, oznajmi
mojemu szefowi Rakowskiemu, e ma meldunek, i braem tam pienidze od wrogiej organizacji.
Zareagowaem penym oburzenia listem do Szydlaka. Zakooczy on afer, alei wstrzymano mi paszport na
rok.
Pretensje o odwiedzenie Berkowicza miay podstawy m.in. w tym, e stara si on, sukinsyn, o prac w
Wolnej Europie, gdzie dziaaa jego dawna przyjacika z dzkiego organu PZPR Gosu Robotniczego,
znana obecnie w Polsce Alina Grabowska. Berkowicza nie przyjto do RWE rozgaszajc, e go
podejrzewaj, i jest agentem polskiego UB. Wiele lat potem, w emigracyjnej prasie, Nowak-Jezioraoski
przeprasza go za to posdzenie.
Mj przyjaciel Berkowicz, w swoim czasie barwna postad Warszawy, dzi jest chory, wic spokojny i cichy.
Jedzi wzkiem inwalidzkim. Ostatnio z moj trzeci on odwiedzilimy go w Sztokholmie. Bylimy
pijani. ona usiada mu na kolanach, a on by na tym wzku dla kalek. Tak bardzo zgorszyo to
Berkowicza, e kontakt si urwa.

BIEKOWSKI Wadysaw
Jedna z czoowych postaci okupacyjnego PPR; czowiek bliski Gomuce. W r. 1957 by ministrem owiaty.
Zajmowa si m.in. rozmowami z Po prostu, gdzie pracowaem. Namawia nas, modych dziennikarzy z
tego tygodnika, abymy odstpili od naszego kontestacyjnego programu, zarzucili reformatorski
maksymalizm. Dowodzi, e nasze polityczne szaleostwo wynika z niezrozumienia zoonych
mechanizmw oraz racji stanu, czyli tego, e Moskwa si zirytuje i da po tyku.
Po prostu nie chciao suchad mdrego polityka, wic je rozwizano. Ja lekcje Bieokowskiego przyjem
bardzo powanie. Jego nauki uksztatoway m prorzdow ju odtd wiadomod polityczn.
Tymczasem Bieokowskiego Gomuka wyla z wadz partyjnych, zdj z ministra i zesa do idiotycznych
zajd, tj. objcia funkcji dyrektora parkw narodowych. Bieokowski przeszed wic do opozycji i
publikowa buntownicze broszury, przy ktrych linia Po prostu to bya najczystsza komunistyczna
ortodoksja.
I tak to zawsze byo z t opozycj. Jej trzon stanowili zbuntowani mdrcy komunizmu, ktrzy zmieniwszy
pogldy przystpowali do bezpardonowej walki politycznej z wasnymi uczniami, tymi, ktrych najlepiej
zdoali poprzednio przekonad i uksztatowad.

BIJAK Jan - szef Polityki

Na przeomie lat czterdziestych i piddziesitych przyjecha do Warszawy z osady agisza. Zamieszka w

bursie przy ul. Niemcewicza w kilkuosobowym pokoju. Mymy w tym pokoju pili i piewali. On mia pod
kiem kuferek zawierajcy boczek, smalec, kiebas i dem. Lea na ku, pilnowa kuferka i wkuwa
jzyk francuski. Poza tym studiowa na Uniwersytecie prawo i pracowa w tygodniku Nowa Wie, gdzie
trway nie kooczce si zebrania, na ktrych odpiera zarzuty o agraryzm. Byo to modne w tamtym
czasie powane odchylenie polityczne. Na czym polegao - najstarsi ludzie nie pamitaj.
Kiedy, w tamtych latach, u Chestowskiego na oliborzu bya wdka (Chestowski jest teraz naczelnym
ycia Gospodarczego). Metodyczny Bijak w rozkwicie zabawy wycign si na ku polowym i zasn.
Przyoya si tam do niego przeinwestowana wdk dziewczyna - Marysia Bartnik i caego Bijaka pokrya
wielobarwnym pawiem nakarmionym saatk jarzynow. Zastanawialimy si, czy Jasia obudzid i umyd,
ale w koocu nic w yciu trwale nie brudzi, bo wszystko jako przyschnie. Paw Marysi Bartnik by
lepiszczem, ktre przykleio j do Bijaka. Po dzi dzieo jest jego on.
Przecignicie Bijaka do Polityki, chyba ze 20 lat temu, to bya moja najwiksza zasuga dla tego pisma.
Zastpc Rakowskiego by wtedy Radgowski. Przyjani si z Bijakiem tak bardzo, e w ogle nie umieli si
rozstad i Bijak urzdowa w gabinecie Radgowskiego. cigay tam tumy Bijakowych klientw ze wsi oraz
rozmaici ludowcy. - Jasiu, kiedy wreszcie przyjdzie do ciebie kto z miasta - docina Radgowski.
Radgowski obrazi si na Polityk, gdy postawiem na swoim, eby Januszowi Rolickiemu dad nagrod
Drode za program kulturalny TV. Bijak zaj jego miejsce. Po mianowaniu Rakowskiego
wicepremierem w lutym 1981 r. zacz kierowad pismem i niebawem formalnie zosta jego naczelnym.
Od dawna uwaaem, e Bijak ju marnuje si w Polityce i trzeba go wykorzystad w tej bez cudzysowu.
I zaczy si debaty: wielki charakter, wybitny talent mediacyjny, duy numer kapelusza, tolerancyjny,
dobry, lubiany, prawdziwy libera, ale wicie rozumicie, adnego temperamentu, siy przebicia, energii,
dynamizmu, po prostu czowiek bez jaj. Te nie uwypuklajce si jaja uratoway Bijaka od roli sezonowego
ministra czy przelotnego sekretarza KC PZPR. Z caego dawnego czerwonego gospodarstwa tylko
Polityka - rowiejc i bielejc chwilami - cigle jednak jest potg.
Ostatnio na pewnym publicznym zgromadzeniu dziennikarzy Bijak powiedzia, e wstydzi si swojej
funkcji likwidatora RSW, a peni j tylko przez szacunek dla premiera Mazowieckiego, ktry go powoa.
Lka si, i pewnego dnia jak do wszystkich niemal redakcji przyjdzie dwch panw z Solidarnoci w
klapie i powie mu: Paszo won, przejmujemy Polityk dla jedynie susznego ruchu. I tak - tu dodam skooczy si na zawsze najlepsze pismo w Polsce i najlepszy redaktor.
Bywa mylony z Bujakiem. yje ndznie. Psuje wdk robic nalewki. Interesuje si wasn crk,
malarstwem i kolekcjonerstwem oraz tym, co si dzieje.

BOBER Andrzej - redaktor TVP

Mazowiecki i Drawicz, Jaruzelski i Miller, Kozowski, Kozakiewicz i Stelmachowski, Bartoszcze i Wasa,
Korwin-Mikke i Najder itp. wszyscy pytaj z niecierpliw irytacj: Kto waciwie rzdzi t telewizj?
Od chwili wylania i wsadzenia Macieja Szczepaoskiego, wszystkie ekipy wadzy pytay o to samo i nie
mogy znaled odpowiedzi. Kiedy byem prezesem telewizji i radia, siedziaem na wysokim pitrze w
gabinecie po Szczepaoskim. Nudziem si z braku zajd, bo wszystko toczyo si tu poza mn, zadawaem
sobie te to pytanie: kto rzdzi tym wszystkim, co ja firmuj? Prawdziwa odpowied jest taka - telewizj
nikt nie rzdzi, ona rzdzi si sama. Odbywa si to w ten sposb, e wpyw na poszczeglne segmenty
programu ma kilkuset redaktorw i dyrektorw, na nich ma wpyw kilkuset notabli oraz teraz ju moe
kilkuset kapitalistw, ktrzy przekupuj ludzi z TYP plegalnie lub cakiem po cichu.
Gdyby jednak zapytad, kto w Polsce pojedynczo, wzgldnie rzecz biorc, najbardziej rzdzi telewizj, to w
chwili, gdy pisz te sowa, prawidowa odpowied brzmi: Andrzej Bober. Formalnie jest on prostym
dyrektorem generalnym, jednym z tumu szefw.

Od pnego Gierka do stanu wojennego Bober prowadzi bardzo popularny program Listy o
gospodarce, w ktrym niezwykle ostro, arogancko i kompetentnie odwicza szefw gospodarki. Kolejne
ekipy nienawidziy go najbardziej ze wszystkich ludzi w Polsce. Premierzy, wicepremierzy i sekretarze KC
biegali i pytali, kto do cholery w ogle pozwala na te wredne popisy Bobera. Nie mona byo jednak
ustalid, kto za nim stoi, eby zaatwid wylanie Bobera. Trwa on wic dziki temu, e zapewne nikt za nim
nie sta, a wszyscy sdzili, i kto stoi i tylko nie mona go odnaled. Dziaa te Bober dlatego, bo si go
bano. Gdy ktrakolwiek wadza boi si kogo - jest on wzgldnie bezpieczny.
Potem Bobera spawiono, ale, o ile si nie myl, trzeba byo w tym celu wprowadzid stan wojenny.
Uraony Bober zwcha si z opozycj. Utorowao mu to pniej drog do rzdw w TVP. W opinii mas
telewizyjnych pracownikw uchodzi za ostrego faceta wic nietrudno mu byo zapad wadz pod
mikkim i porzdnym Drawiczem. Dlatego bo Bober zna si na telewizji, czym rni si od wszystkich,
poza Snopkiewiczem, ludzi nowej nomenklatury posanych do TV na komisarzy politycznych.
Za poprzedniej wadzy, chyba by to rok 87, staraem si zaatwid powrt Bobera do programu TV, eby
prowadzi przed kamer ostre rozmowy z wczesnymi dygnitarzami. Dostaem na to ogln zgod i
wicepremier Manfred Gorywoda podda si przesuchaniu. On i jego polityka wyszli z tego zniszczeni
dokadnie, grzecznie, kompetentnie i metodycznie. Wicej nikt nie chcia brad udziau w telewizyjnej
rozmowie z Boberem. W koocu zaproponowaem swoim szefom siebie na kamikadze, tumaczc, e mnie
wszystko jedno co ze mn Bober zrobi, a dla sprawy jest to take dod obojtne. Przy tym w ogle nie
boj si Bobera, gdy lkam si przyjaci, a nie wrogw. Nie dostaem zgody, poniewa w programach z
Boberem chodzio o to, aby problemy gospodarcze dotary do wiadomoci publicznej, a nie o jeszcze
jedn pyskwk z Urbanem.
Bober jest wietnym agresywnym dziennikarzem telewizyjnym, ale to nie ma nic wsplnego z
umiejtnoci kierowania programem. Pomys, eby mu dad wadz, to co takiego jak wybranie na
ministra rolnictwa najlepszego rolnika, ktry np. najlepiej sprzedaje najsmaczniejsze mleko.
W 1968 r. miaem pewn przygod z Boberem. Pracowa wtedy w yciu Warszawy i wzili go do wojska
na dwiczenia. Wpad do Polityki i opowiedzia mi, e w wojsku rozrzucaj ulotki mwice, e Gomuka
to yd, Spychalski - yd, Kliszko - yd. On Bober jako oficer polityczny sysza publiczn interpretacj dla
politrukw: ulotki te redaguje czy nawet powiela redakcja Polityki, aby na jej wewntrzpartyjnych
wrogw pado odium antysemityzmu i podejrzenie o zwalczanie kierownictwa PZPR. Opowiedziaem o
rewelacjach Bobera na kolegium Polityki i zapytaem Rakowskiego, czy chce te ulotki, bo Bober moe
przynied. Rakowski odrzek, e chce.
Wkrtce dostaem wezwanie na Rakowieck, gdzie mnie zapytano, co mwiem na kolegium Polityki.
Udaem, e nie pamitam, wobec tego przeczytano mi to sowo w sowo. Potwierdziem. Potem
poproszono, ebym czeka czas duszy. Moe szukano Bobera. Wreszcie poegnano mnie z wielk
uprzejmoci. Pukownik, z ktrym rozmawiaem, odprowadzi mnie a do wyjcia z budynku, wyjaniajc
t kurtuazj tak: o ile wiem, pan jest tu u nas pierwszy raz. MSW nie popisao si wszechwiedz. Kilka dni
wczeniej przesuchiwano mnie tam w sprawie Michnika (vide: Michnik). Nie wiem, czy Bober mia
przeze mnie jakie kopoty, ale wtpi, bo jeli ktokolwiek go dranie, ryczy na cay kraj jak raniona
bestia.

Ks. BONIECKI Adam

Krakowski ksidz. Pracowa w Tygodniku Powszechnym, a teraz jako kolega papiea dziaa w
Watykanie. Jest to jedyny ksidz, ktry kiedykolwiek przestpi prg mojego mieszkania. Dziao si to w
latach szeddziesitych. Pojechaem do Krakowa ledzid synny proces sdowy niejakiego Kota, dusiciela
kobiet. Pod naciskiem rozszalaych tumw tego wyranie chorego na umyle, a modego chopca,

skazano na kar mierci. Przed wykonaniem wyroku ks Boniecki, moja wczesna ona i inne osoby
zmawiay si, aby urzdzid jak akcj na rzecz uaskawienia Kota. Nic z tego nie wyszo.
W dwierd wieku pniej ks. Boniecki przyszed do ambasady polskiej w Rzymie na jakie moje, jako
ministra, spotkanie z pras. Przypomniaem mu, e dwierd wieku temu zstpi do najgbszych czeluci
piekie, bo by w domu u Urbana. Pamita.

BRATKOWSKI Stefan
Za modu broniem go, jak lew, kiedy mwiono, e dubie w nosie, a z tego, co wydubie, robi kulki i
pstryka nimi o podog. Potem nasze drogi rozeszy si. Znalezisko moich kolegw z Po prostu.
Przywieli go w 1957 r. z Krakowa. By tam dziaaczem studenckiego klubu Czerwony Pomidor. W Po
prostu mia zajd si klubami fanw pisma i ruchem spoecznym odnowicieli. Zacz pisad. Po
zamkniciu Po prostu studiowa w odzi reyseri filmow, ale film go nie doceni. Od tego czasu
Bratkowski cigle ju chodzi niedoceniony i pokrzywdzony.
Zakada pisma studenckie, kci si, obraa i odchodzi. Potem ju za Gierka usunito go z szefostwa
dodatku do ycia Warszawy. Potraktowa to jako yciow klsk i uzna si za przeladowanego
mdrca i niedocenionego zbawiciela systemu. Twierdzi publicznie, e nigdzie nie moe dostad pracy,
wic odrzuci moj propozycj przyjcia do Polityki. Ogasza ksiki, jak reperowad gospodark, i kuma
si ze Stefanem Olszowskim, z ktrym projektowa plany reform w Polsce. Nazywano to w Warszawie
osi dwch Stefanw i miano si z Olszowskiego.
Jesieni 1980 r. Bratkowski zosta liderem prosolidarnociowego zamachu stanu w Stowarzyszeniu
Dziennikarzy i wodzem tego rodowiska. Ambicje mia wiksze, mianowicie stania si alternatywnym
przywdc PZPR.
W 1981 r. Jaruzelski i Rakowski prowadzili z nim rozmowy. Oceniali, e Bratkowskiego zera
megalomania i ambicja. Gdyby mu dad jakikolwiek urzd, stanby po stronie rzdu. Cena wydawaa si
jednak za wysoka, bo troszczono si wwczas jeszcze o powag wadz. Hipoteza nie zostaa sprawdzona.
W stanie wojennym okrutnie omieszyem Bratkowskiego. Ukrywa si on wtedy ostentacyjnie, a ja
ogosiem w prasie jego konspiracyjny adres i zapewnienie, e nikt go nie chce internowad, wic moe
przestad si ukrywad. W ogle nieinternowanie Bratkowskiego byo dla niego wielkim ciosem, godzcym
w jego pozycj. Psikusa tego generaowie urzdzili mu z premedytacj. Bratkowski mci si na
Jaruzelskim i Kiszczaku za nieinternowanie nagrywajc tamy pene obelg i wysyajc je do Wolnej
Europy.
Ostatnio Bratkowski znw si obrazi, teraz na ludzi z Solidarnoci, uzna si za niedocenionego i usun
si w cieo.
W koocu lat piddziesitych przy moim stoliku w piwniczce Largactil Stefan Bratkowski postawi bigos i
piwo chudej, zabawnej, godnej studentce Akademii Sztuk Piknych i potem si z t Boen oeni. Robia
pikne grafiki. Maeostwo stcho. Bratkowski zadba, eby po raz drugi oenid si ju z osob mniej, nie
za bardziej zdoln od siebie.
Osoba nadta, zawsze obraona na wiat, besserwisser przydajcy kolorytu polskiej menaerii
politycznej.

BRATNY Roman - pisarz

Hulaka, jebaka, brat ata, gawdziarz, myliwy. Wzbudza straszn nienawid obecnie rzdzcych nie
dlatego, e trzasn jedn czy drug powied (np. Rok w trumnie) przeciw solidarnociowej konspirze,
tylko dlatego, i ludzie rozchwytywali to i zaczytywali si. Zaraz po wojnie Bratny te wzbudza nienawid

niepokalanych patriotw. Okrzyczano go renegatem, poniewa wywodzi si z tzw. porzdnego domu, tj.
z sanacyjno-pukownikowskiej willi w Konstancinie, oraz nalea do AK, a zaoy czasopismo Pokolenie,
ktre miao pogodzid modzie poakowsk z nowym ustrojem.
Wszed do literatury jedn rzeteln, ciekaw, tradycyjn, opas powieci Kolumbowie. Miaa
entuzjastyczne recenzje i ogromne powodzenie.
Kady polski pisarz traktuje si niezwykle serio, siada za biurkiem, nadmuchuje si jak balon, postanawia
zostad wieszczem i zabiera si do pisania arcydziea. Dlatego polskie ksiki s nie do czytania. Bratny
budzi sympati, bo nie jest nadtym narcyzem. Raz pokaza, e umie pisad i uwaa, e to dosyd, ju wicej
mu si nie chce. Uprawia co w rodzaju literackiego dziennikarstwa. Wiceminister kultury Wilhelmi spada
na ziemi wraz z samolotem, ktry go wiezie, i pani, ktra mu zawzicie towarzyszy - to zaraz potem
Bratny rzuca na rynek powied, gdzie sobie fantazjuje na kanwie tej mierci, wywoujc tym silny skandal
towarzyski.
Wprowadzony zostaje stan wojenny - i ju mamy powied Bratnego z kluczem o kabotyostwie jego
znajomych z nowej konspiracji.
Strzeli Bratny dzikowi w tyek- bdzie o tym trylogia, wysmarka si, czy te komar go utnie - powstaje
minimum nowela. Wszystko to pichci byle jak, okropnym jzykiem i zestawia ze schematycznych scenek,
a jednoczenie pisane to jest z nerwem i na tematy aktualne, wic czowieka wciga, chod zarazem i
odrzuca, jeeli ma jaki taki smak literacki.
rodowisko intelektualne, wywodzce si z dawnej opozycji, ktre ma w rku prawie wszystkie
wydawnictwa, czasopisma recenzujce, programy kulturalne telewizji, rozbudowany system
rodowiskowych presji i represji, wykooczy teraz Bratnego - jako literata o niewaciwej orientacji
politycznej, ktry im zala sada za skr. Bratnego i masy jego czytelnikw rozgrodzi mechanizm
totalnego unicestwiania. Bratny samym swoim istnieniem jako pisarz ulubiony obraa wieszcza Miosza,
ktrego jak nikt nie czyta w wyniku zakazw i tak, dzi nie czyta jako nudziarza.
Bratny towarzysko to witalizm, ywio, mnstwo barwy, przez co go si lubi w salonach, chocia ja akurat
nie za bardzo. Po pierwsze naley do gatunku prawdziwych mczyzn, na ktry reaguj alergiczn
wysypk. Po drugie to gawdziarz. Gawdziarz to czowiek, z ktrym nie mona rozmawiad. On nie
sucha, nie traktuje rozmowy jako sposobu do zazbiania wasnych myli z cudzymi, tylko zasuchany w
siebie i kochajcy swj gos bezustannie wydziela gadatliwe monologi. Jest to czsta skaza beletrystw.
Przenosz oni na ywe stosunki z ludmi podzia rl istniejcy pomidzy piszcym a czytajc
publicznoci, ktra przecie nie moe adnymi swymi mylami czy uwagami wtrcid si w wtki
powieci.
Bratny wie si z innymi bohaterami Alfabetu. Jest bratem Andrzeja Mularczyka, te pisarza. W ich
domu rzuciem widelcem Dziewanowskiemu w oko (vide: Dziewanowski, ambasador w USA). Bratny i
Mularczyk byli oenieni z malarkami - bliniaczkami, siostrami Wahl, prowadzcymi dzi najmodniejsz w
Polsce galeri malarstwa na oliborzu. To pod ich domem Kauyoski lea na chodniku i wy z mioci
(vide: Kauyoski). Za bohatera powieci Bratnego Rok w trumnie uchodzi Stefan Bratkowski - vide:
BRATKOWSKI Stefan.

BRZEZISKI Zbigniew
Amerykaoski kuzyn znanego dziennikarza sportowego Andrzeja Romana i w ogle facet o znakomitych
koneksjach: wypi brudzia kiedy przed laty z Rakowskim, a teraz z Bronisawem Geremkiem, a nawet
twierdzi, e jest spokrewniony z Teres Zygadlewicz, scenografk telewizyjn. Profesor, m stanu,
specjalista od przepowiedni. Niektre si sprawdzaj, inne nie. Niektrzy chtnie widzieliby go w
Belwederze, bo uwaaj, e Polsk moe kierowad amerykaoski polityk, jeli jest polskiego pochodzenia.
Konstanty Rokossowski stworzy ju precedens tego rodzaju.

CIOSEK Stanisaw - ambasador RP w Moskwie

Kiedy Tadeusz Mazowiecki wraz ze swoimi ludmi postanowi ogosid, e Ciosek ma id na zesanie do
Moskwy, podstawiono mu kibitk (w postaci salonki kolejowej), a Julian Bartosz napisa w Sprawach i
Ludziach mniej wicej tak: Ciosek Stanisaw zwany likwidatorem. Zosta przewodniczcym federacji
socjalistycznych zwizkw modziey i federacja si rozwizaa; zosta ministrem do spraw zwizkw
zawodowych, a ich dziaalnod zawieszono i zakazano jej; zosta ministrem pracy i pacy, to praca zanika,
a pace zwidy; zosta sekretarzem generalnym PRON, to ruch ten zlikwidowa si. Teraz posany do
Moskwy, ale ze Zwizkiem Radzieckim tak atwo mu nie pjdzie. I w tym wanie rzecz, e Ciosek zawsze
by niedoceniany.
Ledwie zoy listy uwierzytelniajce, a Zwizek Radziecki zacz si jednak rozpadad.
w piekielny Ciosek ma ksztat zwalistego, dobrodusznego, mdrego, wesoego mczyzny, z pewnoci
nie cakiem prawdziwego, gdy wdki nie lubi, a na kobiety nie reaguje. Wasa, z ktrym Ciosek jako
minister Jaruzelskiego w 1981 r. bezustannie negocjowa, zapowiedzia, e jak bdzie kiedy tworzy rzd,
Cioska zatrzyma, bo on mu pasuje. Jest to 1999. nie speniona obietnica Wasy. Biskupi, z ktrymi w
drugiej poowie lat osiemdziesitych Ciosek prowadzi bezustanne pertraktacje, aowali, e nie wierzy w
Boga, gdy bardzo by im pasowa do fioletowej sutanny. - U Was, jak i u nas, wystarczy byd posusznym i
odprawiad obrzdy, nie trzeba zaraz wierzyd - odpowiedzia Ciosek, czowiek rubaszny i w granicach
rozsdku szczery.
Baaganiarz. Nad ranem 7 sierpnia 1981 r. podnielimy publicznie krzyk, e Wasa i delegacja
Solidarnoci zerwaa uzgodnione wstpnie porozumienie oraz rozmowy z rzdem. Poza owiadczeniem
chciaem ogosid projekt porozumienia. Okazao si, e w ogle go nie mamy, gdy Ciosek w ten
dokument zapakowa kanapki na drog bonzom z Solidarnoci.
Ekspartyjny beton pyskuje na Cioska za jaja. Chodzi o pisanki, ktre malowa. Mymy z Cioskiem od
pocztku 1986 roku jedzili do tej synnej Magdalenki i pisalimy tam projekty politycznych posunid,
takich jak amnestia i inne nieroztropnoci. Na etapie projektowania okrgego stou i podziau wadzy
Ciosek wszystkim, ktrych chcia przekonad, rysowa na papierze dwa czciowo zachodzce na siebie
jaja. Tworzyy one owal o trzech polach, z ktrych jedno byo domen naszej wadzy, drugie domen
opozycji, a w rodku by zakres wadzy wsplnej. Jak wiadomo, partnerzy Cioska po wyborach szybko
zajli cay owal z jego rysunku. Dopiero kiedy pky Wgry, Czechosowacja, NRD itd., Ciosek odetchn,
bo poczu, e ma spokojne sumienie wobec partii: gdyby nie jego w por rysowane jaja - wisielibymy za
nasze prawdziwe.
Jedno w historii Polski obcia polityka Cioska na zawsze. To on wymyli Senat przy deserze, na ktrym
z naszych obiadw w Magdalence. Ilekrod wic suchamy w telewizji tych potokw gadulstwa, tych
gejzerw wzniosoci, tych iloci sownych popisw, od ktrych wieje przemon nud, tylekrod pamitad
warto, e to dziecko Cioska. Zreszt zrazu, podczas rozmw z opozycj w Magdalence, w ogle przez ni
nie chciane. C, kady czowiek wykonuje gupie ruchy, w wyniku ktrych rodz si dzieci, lecz w trakcie
prokreacji nikt sobie przecie nie wyobraa, jak bardzo noworodek moe byd krzykliwy.

CYWISKA Izabella
Dopki bya dyrektorem teatru i reyserem, wszyscy, poczynajc od dolnych pokadw partyjnego
betonu na nawiedzonych radykaach z opozycji kooczc, reagowali na to nazwisko jednakowo: - Och, to
fajna baba! Gdy zostaa ministrem kultury, opinie nie zrnicoway si i nadal s jednorodne: - Och, to

nieporozumienie! Kiedy ksika ta si ukae, Cywioska - jak przewiduj - ju nie bdzie ministrem, ale
fajna baba nie wrci nigdy.
Cywioska zawsze bya osob politycznie umiarkowan, zaprzyjanion na wszystkie strony, otwart,
lubian nawet przez aktorw, ktrzy yczliwi s tylko dla siebie samych. Zniszczy j jaki gupiec z
poznaoskiej SB, na chwil wstanie wojennym internujc. Utorowa jej tym drog do politycznej kariery.
W ten sposb poznaoska SB porednio zrobia Cywiosk ministrem i by to najwikszy cios, jaki stan
wojenny zada kulturze polskiej.
Istnieje anegdota, e cesarz Franciszek Jzef wezwa barona Rothschilda proszc go o poyczenie
pienidzy. Policja austro-wgierska aresztowaa akurat wtedy baroniego syna, ktry socjalizowa. Bankier
powiedzia cesarzowi: - Czy ja bybym mdry wkadajc pienidze w cesarza, ktry boi si ju nawet
mojego Morica?
Stan wojenny to bya operacja psychologiczna. Mymy chcieli, eby si kto nas przestraszy. Czy jednak
mona bad si wadzy, ktra wzbudza wesood pakujc do puda Izabell Cywiosk, Kazimierza Kutza,
Michaa Komara, Andrzeja Drawicza i innych artystw jadowitych niczym boe krwki?
W modoci Cywioska bya bardzo kochliwa, rozdaa mczyznom duo swoich fotografii z czuymi
dedykacjami. Kiedy zostaa ministrem, fotografie te poszy w obieg towarzyski.
Wyczytaa w gazetkach Solidarnoci, e cech ministrw s afery mieszkaniowe. Po objciu
ministerstwa szybko pocza zmieniad mieszkania. Pracownie konserwacji zabytkw wyszykoway jej
wspaniay apartament na Starym Miecie.

CZARTORYSKI - ksi
Jak sama nazwa wskazuje, jest to dziaacz zwizku zawodowego Solidarnod i doradca strajkowy
grnikw.

CZARZASTY - niech imi jego bdzie zapomniane. Sekretarz KC

Ktrego dnia pierwsi sekretarze KW PZPR zwoani zostali do Supska.
Mieli zachwycid si osigniciami tamtejszego Pierwszego, towarzysza Czarzastego. Zachwyt w zgnied
powinien by opr przeciwko powoaniu go na sekretarza KC. Czarzasty rzeczywicie obj ten urzd i
zosta szefem kampanii wyborczej PZPR w wyborach 4 czerwca 1989 roku.
Zgosiem wtedy zamiar kandydowania do Sejmu w ramach 35 procent przeznaczonych dla
bezpartyjnych, czyli wygrad musiabym z kandydatem Wasy Tow. Czarzasty doradzi mi najpewniejszy
okrg: Warszawa-rdmiecie. Do tego okrgu zaliczao si gosy z zagranicy. - Macie - mwi Czarzasty nie 100, ale 1000 procent pewnoci wygranej. rdmiecie jest nasze emigracja bojkotuje wybory, a
nasze budowy w ZSRR. KS-ach, Libii itd. bd jak jeden m gosowad na Was. Ludzie tam tuk fors,
wic s zadowoleni. Zreszt wiadomo, kogo si wysya.
Kiedy si okazao, e moim kontrkandydatem jest aktor apicki, z ktrego polityk jak ze mnie astronom,
tow. Czarzasty zaoy si z min. Mietkiem Wilczkiem o 1 min z na stare pienidze, e Urban wygra.
Wilczek zreszt rozumnie obstawia moj przegran bdc rozkosznie pewnym swojej wygranej do
Senatu. Kiedy przegraem z apickim, Czarzasty Wilczkowi nie zapaci. C, nie trafi na biednego.
W owych czasach zapraszany byem na posiedzenia Biura Politycznego oraz uczestniczyem w dwch
zespoach zajmujcych si wyborami. Caymi dniami suchaem wic Czarzastego. Martwi si on, aby
zwycistwo PZPR nie byo nazbyt przytaczajce. Zastanawia si, co robid, by do parlamentu przecignd
jako troch ludzi z Solidarnoci. Przedstawia cise, krzepice serca, optymistyczne obliczenia. Wznosi
swoje szczere przezroczyste jakby oczy, ulokowane w gadkiej twarzy, i mwi: Towarzysze, jestem

pewien, gwarantuj, mur beton, daj gow. Polemizowa ze sceptykami. Zapewnia wic przed klsk
pyszny nastrj w gmachu KC. By niczym owa orkiestra grajca do ostatka na Tytanicu. Ju wszyscy czuli
i widzieli, e woda nas zalewa, a on jeszcze wydawa pyszne dwiki.
5 czerwca, kiedy nadeszy pierwsze nieoficjalne obliczenia powyborcze. Biuro Polityczne zebrao si rano
i zaczto dyskutowad, dlaczego dostalimy takie lanie. Ja w dwie minuty napisaem na papierku projekt
owiadczenia ogaszajcego przegran i to, e bdziemy respektowad konsekwencje. Projekt przeszed
bez poprawek. Czarzasty za przedstawi wyniki, zamilk i odtd ju milcza z martw twarz. Wkrtce
potem znikn i lad po nim zagin.
Niemcy i Japonia przegray II wojn wiatow z ogromn dla siebie korzyci. Podobnie Korea
Poudniowa dobrze wysza na niewygraniu wojny koreaoskiej. Wiele jest innych wspczesnych wojen
bardzo korzystnie przegranych. Jeli jakikolwiek kraj lub armia zechc rozpoczd wojn, by sprowokowad
sw bezprzykadn dogbn porak, a zapragn osignd j w pysznym nastroju - niech pamitaj, e w
Polsce mieszka niejaki Czarzasty, idealny kandydat na przywdc lub naczelnego wodza.

CZECHOWICZ Tadeusz - nadaktywista

Poznaem go jako czonka Biura Politycznego. Modzieoczy, energiczny. U zmierzchu kariery zesany
zosta na ambasadorowanie w Budapeszcie. Zaraz potem, ledwo si wypakowa, skadaem, jako rzecznik
rzdu, wraz z on tzw. wizyt oficjaln na Wgrzech. Ambasador Czechowicz urzdzi na nasz czed
stosowne, oficjalne przyjcie w swojej rezydencji. Moja ona odrniaa si od innych pao m.in.
oretow sukni, nieco przewitujc u dou i u gry, co ekscelencj ambasadora wyrazicie podniecao.
Zaproponowa jej wejcie na gr, gdzie byy sypialnie, w celu obejrzenia fotografii z Mongolii, o ktrych
bya mowa w salonach. Oczekiwa tam czego wicej ni ogldania zdjd i naciera, nie baczc na to, e w
tej samej niewielkiej willi na dole jestem ja, jego ona i mnstwo goci. Potem nastpi taki moment: ja
siedziaem w toalecie, do ktrej schodzio si przez gotowalni, a ona w tym samym czasie poprawiaa
tam twarz. Nie wiedzc, e ja siedz za drzwiami, lub nie baczc na to, ekscelencja wszed do gotowalni i
rozpalonym gosem woa do ony swego oficjalnego gocia: Poka cyce! Poka cyce!
Kontrast midzy ceremonialnoci salonw a rwnoczesn bezceremonialnoci panujc w innych
czciach rezydencji wyda mi si bardzo zabawny. ona twierdzia, e miaa ochot urzdzid publiczny
skandal, ale al jej byo ambasadorskiego syna, bo dzieciom imponuj tatusiowie i przeywaj to, gdy si
z nich publicznie robi baznw.
Nie jestem witoszkiem, powodzenie mojej ony, gdy si zaznaczy, bardzo mi imponuje, lecz ten
standard polskiej dyplomacji nieco mnie enowa, ale pies drapa reprezentowanie Polski w Budapeszcie.
Prawdziwa zgroza ogarniaa mnie na myl, e czowiek tak nie panujcy nad swymi odruchami, tak bardzo
spontaniczny by I sekretarzem, czyli panem i wadc kilkuset tysicy mieszkaocw wielkiego miasta
odzi.

CZYREK Jzef - minister stanu

Wielki pan, wielki umys. W polityce wcielenie rozwagi, ukadnoci, cierpliwoci i ostronoci. Wcha
tabak, lecz dobre wychowanie i maniery dyplomaty nie pozwalaj Czyrkowi kichad nigdy i na nic.
Przedmiot nienawici niemal caego dawnego aparatu wadzy. Jeli za negocjacje ze Stelmachowskim
przed okrgym stoem - to u licha takich kanaw porozumiewania si byo par.
Gdybym kiedykolwiek poj powd nienawici do Jzefa Czyrka, zrozumiabym moe natur lasu, w
ktrym staem jako jedno z drzew.

DBKOWSKA Kajka - artystka

Malowaa, graa w filmie, pisaa wiersze i wadaa arabskim, ale to wszystko robia raczej rednio. Dwie
ostatnie umiejtnoci miay pewien zwizek. Trafi si bowiem arabista, ktry napisa do miesicznika
literackiego, e ona zyna od arabskiego poety pomysy poetyckie i cae zdania, a dorabia tylko polskie
realia i polskod. Poznaem Dbkowsk na taoczonym przyjciu w Zakopanem. Wpadem w zachwyt. Bya
porcelanowo-czarna, filigranowa, orientalna. W Zakopanem nie bya jednak sama, ja te nie.
Wymienilimy dyskretnie warszawskie telefony.
Po powrocie umwiem si z ni na obiad w godzinach biurowych. Taka jest - mwia - zdenerwowana,
roztrzsiona, rozbita i poturbowana. Przed chwil zboczeniec chcia j zgwacid. Wysza z mieszkania i
podesza do windy. Jaki facet ju czeka na wind. Tak na ni patrzy, e postanowia z nim nie wsiadad.
On to widocznie wyczu, bo zacz zbiegad po schodach. Wsiada do windy. On j pitro niej zatrzyma i
si dosiad. Unieruchomi wind midzy pitrami, bez sowa wyj ptaka i zatka jej doni usta. Dziesid
minut si szamotali, a da za wygran, zjechali i uciek. Kurtuazyjnie powiedziaem, e mu si nie dziwi.
Ona za opowiadaa o rnych prbach gwatu, ktre przeya: w lesie, w wagonie sypialnym, w
samochodzie i nawet w lokalu, przy stoliku, pod obrusem. Znamienne byo, e gwacicielom, ktrzy
trafiali si jej co drugi dzieo, wylizgiwaa si zawsze bez szwanku.
Przy okazji zapytaem znajomego psychiatr, co te oznacza taki rodzaj mitomanii. Odpar, e chyba
pragnienie gwatu. Moe ona mied take jakie zahamowania, nie sypia z mczyznami, ale prowokuje
ich, rachujc na to, e kto jej opory przeamie si.
To znaczy - powiedziaem - e jeli si z ni umwi na intymn randk, ona i tak mi nie da, bo bdzie
oczekiwaa gwatu. Ja za zawiod, bo nie mam potrzebnej do tego siy i wprawy. Wtedy ona bdzie
chodzid po miecie i opowiadad, e prbowaem j zgwacid, ale si nie daa. Moe tak byd - odpar
psychiatra. Ja za wicej do niej nie dzwoniem, nie chcc ryzykowad zej sawy bez zaycia przyjemnoci.
W wiele miesicy pniej we Wrocawiu zajechaem do hotelu, patrz: Dbkowsk siedzi sama w hallu
przy barze. Poszlimy na kolacj, a gdy kooczylimy, powiedziaa, e nie ma pokoju, ale liczy na to, e j
zaprosz na noc do siebie. Wszystko dalej odbyo si normalnie, nie objawia zahamowao ani innych
osobliwoci. Z tym tylko, e ja miaem pojedynczy numer z wskim tapczanikiem. Obudziem si w nocy,
nie mogem usnd, byo mi z Dbkowsk Kajk za ciasno, wic wstaem, ubraem si i jak gupi
spacerowaem po korytarzu do rana.
Po powrocie do Warszawy czekaem plotek ciekaw, co ona naopowiada: czy j gwaciem i czy chocia
skutecznie, czy te jak zawsze okazaa si niedosina. Na te rewelacje oczekiwaem jednak bez
niepokoju, bo Kajka Dbkowska ju bya szeroko znana z tego, e j codziennie gwac i nikt tych
rewelacji nie bra serio.
Relacje Dbkowskiej z Wrocawia oszoomiy mnie jednak. Dwch pijanych byczurw na delegacji
wtargno - jak si okazao - do jej pokoju w hotelu zby gwacid biedn Kajk. Majc razem dwiecie kilo
dopiliby swego ale ja mieszkaem na tym samym pitrze. Syszc krzyk, szybko zdobyem klucze od
pokojwki, wtargnem do numeru Dbkowskiej przez ssiedni pokj i huknem w eb ju
rozdzierajcego jej nogi gwaciciela tak, e obaj po chwili uciekali jak myszy przed kotem.
Suchaj Kajka - powiedziaem potem na jakim przypadkowym spotkaniu - opowiadasz podobno, e ja
wtedy we Wrocawiu przegnaem dwch ogromnych twoich gwacicieli.
Co rzeczywicie byo - odpara - nie pamitasz, bo bye pijany. Zreszt mg nas kto widzied razem w
hotelu, a w mojej pracy trzeba widzisz dbad o reputacj.

DOBRACZYSKI Jan

Jeeli miliony ludzi w Polsce przez dziesitki lat czytay jego starowieckie i dewocyjne powieci, suszne
wydao mi si ukaranie takiego spoeczeostwa wyniesieniem ich autora na przywdc PRON.
Jan Dobraczyoski jest niewtpliwie mistrzem Polski w pobonoci. Najwyszy czynnik politycznie
neutralnego kocioa ignorowa go jednak uparcie, gdy Dobraczyoski przysta do innej ni Pan Bg
orientacji politycznej. Dobraczyoski rozpacza, nie rozumiejc, e modami czy postami nie sposb
zarekomendowad si jako boski stronnik. Przedstawiciele Pana Boga od tego s, aby Szefowi dobierad
przyjaci. adnie by potem wyglday chry anielskie, w ktrych skrzydo w skrzydo staliby sami
cherubini z PZPR, PAX, PRON - i mogaby przez pomyk gruchnd Midzynarodwka na wysokociach.

DOWBOR Katarzyna - gwiazda TV

Ma ksyw Ruda. Odkry j red. Janusz Atlas w Toruniu i przywiz sobie do Warszawy. Uprawiali tu
najwiksz miod od czasw Romea i Julii. Atlas bi Rud tak dugo, a wbi j w ambicj.
Po otrzniciu z siebie Atlasa Ruda jeszcze bardziej wypikniaa i zrobia si znakomita w telewizji.
Wszystkie adeptki TV powinny obowizkowo przechodzid przez Atlasa. Mgby to nakazywad artyku I
nowej ustawy o radiu i telewizji.

DRAWICZ Andrzej - Przewodniczcy Radia i TV

We wrzeniu 1989 r. zaprosi mnie premier Mazowiecki i woy jedwabne rkawiczki, eby mi w nich
udzielid dymisji ze stanowiska Szefa Radiokomitetu. Rozmowa trwaa blisko ptorej godziny i bya
ceremoni przyjemniejsz ni osadzenie mnie na tym stoku. Kiedy zostawaem szefem RTV, czuem si
sponiewierany, biorc prezesur Radiokomitetu za kopniaka poza obrb ^dra polityki. Mj poprzednik i
przyjaciel Roszkowski czu si skrzywdzony, wic byo mi gupio, nieprzyjemnie. W gmachu, gdzie
zaczem urzdowad, miaem poczucie obcoci, bezradnoci i tymczasowoci. Radowao mnie tylko to, e
za gabinetem mam sypialni z pociel rozoon na tapczanie. Na pewno do Drawicza przychodz pod
kodr kandydatki na spikerki, tancerki, modelki, prezenterki i aktoreczki, szukajce w pocieli swojej roli.
Do mnie nikt nie puka, bo yjemy w kraju kobiet o wygrowanych wymaganiach estetycznych.
Wwczas kiedy Mazowiecki mnie wezwa, miasto i miasteczko telewizyjne przesycone byo plotkami na
temat, kto mianowicie ma zostad moim nastpc. Byy w obiegu nazwiska wszelkich szubrawcw, jacy
tylko dziaali w opozycji, a wic ogromnej masy ludzi. Premier zna te pogoski, wic bardzo uroczycie,
zawieszajc gos, obwieci mi o Drawiczu i czeka na moj reakcj. Wypadao mi jako skomentowad jego
wybr, ale nie umiaem. Gorczkowo kompletowaem w pamici strzpy wiedzy o Drawiczu. Pamitam
go z STS, e jest wysoki, chudy i marny na scenie. Kanialimy si sobie przez lat 30, nie zamieniajc nigdy
ani sowa. Wiedziaem, e jest ysy, i zastanawiaem si wtedy u Mazowieckiego, czy zawsze by taki, czy
w STS moe jeszcze owosiony. Czytywaem w Tygodniku Powszechnym jego teksty o ZSRR, gwnie o
radzieckiej literaturze i intelektualnych prdach, lecz na tyle byy spokojne, rzeczowe i obiektywne, e nie
pozwalay Drawicza zaksigowad politycznie. Po prostu nie wiedziaem, czy jest on z Solidarnoci, czy
te pisze w Tygodniku, bo go np. z Trybuny wylano za lenistwo; czy to kandydat z ekstremy czy
neutralny. Nic wic nie powiedziaem.
Potem odbyem z Drawiczem dyskusyjn biesiad. Robi wraenie mdrego i sympatyczniejszego od
wszystkich, ktrzy kiedykolwiek pracowali w telewizji, z wyjtkiem Pszczki Mai. Gwnie mwiem ja, a
to zawsze monologist przychylnie usposabia do rozmwcy, wielbimy najbardziej tych, ktrzy siedz
cicho i daj nam si wygadad.
Drawicz zacz wadad liberalnie i z wdzikiem. Wicej osania, ni przegania komuchw, a i wwczas
dba o znieczulenie. Postawi si sabatowi czarownic zwanemu Senatem i broni tam publicznie honoru

telewizyjnej zaogi. W cigu kilku dni czy tygodni Drawicz zyska powszechny szacunek i sympati.
Wszyscy go wielbi i chwal, a zarazem wieszaj psy na telewizji, ktr on rzdzi, na jej programie,
polityce personalnej i porzdkach wewntrznych. Z Drawiczem jest wic tak jak z Mazowieckim, ktrego
wszyscy ceni i popieraj: Gorbaczow i papie, Jaruzelski i Bush, Kwaniewski i nawet, jeli wemie si
jego sowa za niefaszyw monet Wasa. Natomiast prawie kady segment polityki Mazowieckiego jest
ostro negowany.
Mwi si powszechnie, e Drawicz wyleci ju lada dzieo, bo jest za liberalny i za mikki, nie rzdzi, a wic
wszystkie myszy telewizyjne harcuj, jak chc. Ja sdz, e Drawicz nie wyleci. Poza Mazowieckim prawie
wszyscy wpywowi ludzie nowego reimu chc si go pozbyd, by oddad telewizj stupajce z wasnej
koterii. Obz rzdzcy nigdy jednak nie dojdzie do zgody w czyje rce zoyd telewizj, ten klejnot w
koronie wadzy. Drawicz jest wic prowizork, ktra moe trwad w nieskooczonod.

DROZDA Tadeusz - wesoek

W wyborach 1989 czonek komitetu wyborczego mjr. Pcienniczaka z MO. Zrobi zwrot i rzuci si na
szyj wygranym. Reyserowa estradowe sekscesy z goymi pupami i spronymi artami, ale si z tego
wyspowiada. Jako pokut nakazano mu zrobid program antykomunistyczny. Nosi tytu Komuno wrd.
Podlizywa si Ameryce wystawiajc go w USA. Czy wic dostanie rozgrzeszenie i kartk od spowiednika
upowaniajc do wystpowania w telewizji oraz pokazywania si na estradach?
Ostatnio Drozda powiedzia co serio. Byo to owiadczenie, e Toeplitz jako kumpel komuchw nie ma
prawa go cytowad. Uznano to za jego powrt do formy, bo po raz pierwszy od dziesiciu lat powiedzia
co naprawd miesznego.

DZIEDZIC Irena
Pani, ktra zawsze wie, gdzie stoj konfitury. Kiedy byem tym caym ministrem, przyszed do mnie Jerzy
Ambroziewicz i obwieci, e gwiazda cierpi z tego powodu, i jej nie znosz, i chciaaby si pojednad. Dzi
takie rzeczy nazywa si przekazaniem znaku pokoju. Biedna kobieta nadziaa si na sukinsyna.
Odpowiedziaem, e gotw jestem listownie przeprosid zapobiegliw gwiazd za wszystko, co zego o niej
pisaem, mwiem, a gwnie mylaem. Pol jej take kwiaty. Pod jednym wszake warunkiem: ona do
mnie nie zadzwoni, aby dzikowad, i nie bd z ni musia rozmawiad. Tak si te stao.
Pani Dziedzic nie moe byd spokojna dopty, dopki ma zaszargane stosunki z kimkolwiek aktualnie
wpywowym. Dziki tej zapobiegliwoci swoje telewizyjne rozmowy prowadzi od co najmniej 34 lat, bo
pamitam, e ze mn rozmawiaa przed kamer ju w 1956 r. Wrciem wwczas z wojny synajskiej,
byem tam jedynym polskim korespondentem po izraelskiej stronie. Ustalilimy potem za pomoc mapy,
e pojawiem si o 20 km od tej linii egipskie], gdzie stali moi koledzy Dziewanowski, Grnicki, Jackowski.
Status korespondenta nie sprzyja jednak strzelaniu do siebie.
Zadranienia z Dziedzic polegay na tym, e w latach siedemdziesitych po festiwalu piosenki w Sopocie,
na ktrym robia konferansjerk, napisaem w Szpilkach, i niepotrzebnie kamera chwyta j przez
pooczoch, eby rozmazad rysy i zamaskowad podeszy wiek gwiazdy. Nigdzie nie jest powiedziane twierdziem - e estrada powinna byd zamknita dla ludzi w podeszym wieku. Chodzio mi o obron
praw wszystkich prykw.
Dziedzic posza wtedy na skarg do sekretarza propagandy KC Jerzego ukaszewicza i on mnie
napitnowa na odprawie. Potem oznajmia mu, e nie bdzie naraad si na szyderstwa Urbana i
odmawia zapowiadania nastpnego festiwalu, jeeli nie uzyska satysfakcji - nie pamitam ju, czy
sekretarz musiaby zedrzed ze mnie skr, czy zrobid co innego. Dla ukaszewicza festiwal sopocki, ktry

szed w Interwizji na wszystkie bratnie kraje, bya to sprawa politycznie doniosa. Bez tej gwiazdy impreza
by zmarniaa. Irena Dziedzic trafia znakomicie w drobnomieszczaoskie gusta, ktre w gmachu KC byy
panujce. Odbyway si w tej sprawie jakie taoce. Dziedzicowej chyba dano gwarancje, e mi wyrw
jaja, bo jednak robia t konferansjerk czarujc wszystkie KS-y swym umiechem. Mnie ta caa sprawa w
ogle nie obchodzia, ukaszewicza nigdy nie widziaem na oczy i nic mi realnie nie mg zrobid poza
zakazem pojawiania si na ekranie TV, ktry i tak miaem za inne wybryki.
W latach osiemdziesitych Dziedzic pewno sdzia, e to jej szczucie przeciwko mnie poprzednich wadz
jest rdem mojej ku niej niechci, ale to nie tak. Chodzio gwnie o inne rzeczy, ktre byy potem
przedmiotem procesu Dziedzic z dziennikarzem Prawa i ycia Januszem Radzko. Napisa on, e Dziedzic
zaatwiaa u swoich rozmwcw w telewizji, np. dyrektorw rnych fabryk, moliwoci zakupu
rozmaitych wartociowych, a trudno osigalnych rzeczy, za ktre potem przewanie nie pacia. Gwiazda
wytoczya Radzko proces o zniesawienie i z grubsza rzecz biorc waciwie go wygraa. Nim jednak
Radzko cokolwiek napisa, tak si zoyo, e zatrudniaem prywatn sekretark, ktra rwnolegle z prac
u mnie robia aplikacj w sdzie. Duo wic wiedziaem o procesach cywilnych, ktrymi Dziedzic bya
nkana. Oczywicie nie jestem rygoryst moralnym i nie to jeszcze zmrozio mnie gwnie wobec niej.
Kiedy, w latach 70. byem w budynku telewizji i Irena Dziedzic zaproponowaa mi kaw. W kawiarni, w
plotkarskiej rozmowie bluzna na Szczepaoskiego i wszystkich wczesnych dygnitarzy jej firmy.
Powiadaa, e to jest banda gupcw i chamw, przez co miaem rozumied, e my oboje jestemy
intelektualnie korzystniej uformowani. Poniewa red. Dziedzic bya i jest znana z naogowego dogadzania
mioci wasnej swoich szefw, ta dwoistod wyraanych przez ni pogldw wywoaa u mnie wysypk.
No i wszystko to razem plus awersja do jej programw nie pozwala zaliczyd mnie do milionw
adoratorw pani Dziedzic. Jako szef telewizji uwaaem jednak, e jest ona cennym czynnikiem
programowej cigoci, ma swoj klientel i ani mi w gowie byo j ruszad, podobnie jak serialu z Isaur
lub sodkich pejzaykw, ktrymi zapychao si dziury w programie.
Gdy szefowaem telewizji, Dziedzic gorczkowo biegaa do wysokich dygnitarzy, starajc si o posad
dyrektorki polskiego orodka kultury w Wiedniu. Jaki sukinsyn nastawi jednak premiera przeciw tej
nominacji
- chyba znam go dobrze. Wtedy odebraem telefon od osobistoci, ktrej proby byy nie do odrzucenia,
ebym mianowa Dziedzic korespondentk w Wiedniu. Pomylaem tak: placwka TV w Wiedniu w ogle
jest zbdna. Jeeli ju ma byd, to nie powinna tam pracowad emerytka, lecz dziennikarz nie emeryt
znajcy si na sprawach rozbrojeniowych oraz bezpieczeostwa europejskiego, bo tylko rozmowy na te
tematy s w Wiedniu wane. Ja jestem - dumaem - na wylocie. Jeeli nie podpisz wysyki red. Dziedzic
do Wiednia, pjdzie ona do mojego nastpcy i jako ofiara przeladowao Urbana pojedzie i to salonk.
Jeeli za podpisz - w aden sposb jej nie wyl. No i mionicy Ireny Dziedzic maj j w Warszawie i
bd mieli, pki Polska nie zgina, a my yjemy.
Dziedzic jest dziennikark bystr i sprawn, ktra stworzya wasny, popularny kanon
antydziennikarstwa. Prowadzi rozmowy salonowe i ukadne, bez sporw, ktni, zawsze przypochlebne
wobec jej goci. S to rozmowy mde, nudne. Sztuczne jest w nich wszystko, nawet chwile oywienia pani
Dziedzic. Caod jest przygotowana z gry, omwiona, uadzona, ustalona i dopieszczona. Te zabytkowe
ju dzi i jaowe wywiady maj wzicie u publicznoci, dla ktrej gocie pani redaktor w ogle nie s
wani. Niewane jest take to, co mwi, i sam temat rozmowy. Publicznod siedzi, gapi si i kocha Iren
Dziedzic. Jest ona traktowana niczym metr z Sevres, stanowi absolutny wzorzec elegancji. Wielbi j
publicznod, ktra nie cierpi rozchestanych koszul i chrapliwego gosu Kuronia, agresji w tonie Bobera, a
mnie nienawidzia za polityczn arogancj i obcesowod, 30 za lat temu Niemena za dugie wosy czy
modej Jdrusik za wyskakujce jej z dekoltu cycki. Ta publicznod chce, eby na ekranie byo wytwornie,
mio, grzecznie i adnie. Uwielbia ona nienaganne fryzury pani Dziedzic, gdzie kady wos jest
spetryfikowany, oraz jej stroje. Telewidzowie pokazuj gwiazd wnukom jako wzr: Patrzcie, pani Irena
nigdy nie podpiera si rkami na stole!

Jest Dziedzic wzorcem dla ludzi kupujcych jugosowiaoskie kanapy oraz hinduskie bibeloty, mwicych
przy posikach smacznego i jedzcych ryb dwoma widelcami. Ucielenia ona aspiracje do awansu w krg
dobrego tonu tych rodzin, w ktrych co niedziela myje si samochd, a zawsze zdejmuje buty w
przedpokoju, eby posadzki lniy jak psu jaja.
Zjawisko pod nazw Irena Dziedzic czy si z estetyk Kossakw na cianie, lubnych sukien z koronki i
pluszowych psw kiwajcych gow za tyln szyb samochodu. Jest ona uosobieniem dobrego tonu dla
tych wszystkich, ktrzy swoj gupaw oty on tytuuj wobec ludzi maonk, gorsz si, gdy kto
rzuca kurwami, a pacz nad Przemino z wiatrem .
Sama Dziedzic wcale nie jest jedn z nich, wznosi si ponad naszym drobnomieszczaostwem, jest wic
krliczkiem, ktrego goni nuworysze pienidza, wyksztacenia i kultury.
Irena Dziedzic ta krlowa kotunw starszej generacji jest niemiertelna, poniewa coraz nowe pokolenia
starzejc, si, bogac, gupiej i wkraczaj w obrb jej panowania.

DZIEWANOWSKI Kazimierz - ambasador w USA, hrabia

Przyjanilimy si w latach 1951-1955 pracujc razem w tygodniku Nowa Wie. Stosunki wzajemne skomplikowane. W czasie pijaostwa rzuciem Dziewanowskiemu widelec w oko. Zdarzyo si to u
Andrzeja Mularczyka w Konstancinie. Oko cudem ocalao.
Na pocztku lat piddziesitych jeden zimowy urlop spdzilimy z Dziewanowskim we dwjk w ku.
Przyjechalimy do Zakopanego, wynajlimy sobie w samym centrum pokj z fortepianem i oknami na
deptak krupwkowy i tym to sposobem bdc w grach cae dnie leelimy czytajc Czarodziejsk gr
Manna, ktra wanie bya wydawniczym przebojem. Dnie przeywalimy w mannowskim wiecie, w
Davos przed pierwsz wojn i to intensywnie jakby prtkujc. Z imaginowanej gorczki gruliczej i z
mannowskich dysput midzy liberalizmem a totalitaryzmem otrzsalimy si wieczorami. Szlimy do
nocnej knajpy Watra, gdzie pilimy wdk z rozmarzeniem suchajc szlagieru Woga, Woga granego
przez orkiestr do taoca. Dlaczego dwaj doroli ju mczyni prowadzili si jak para pensjonarek i co nas
tak brao w Czarodziejskiej grze oraz Wodze przyzywanej przepitym barytonem klezmera - nie
potrafibym powiedzied dzisiaj, kiedy nie smakowaoby mi ju: ani przeczytanie chodby paru stron
Manna, ani spdzenie nawet paru chwil z Dziewanowskim, ani wzruszanie si jakkolwiek melodi
dansingow, ani dwutygodniowe przenoszenie si mylami i emocj w wiat ktrejkolwiek powieci, ani
mieszkanie w jednym pokoju z jakimkolwiek mczyzn, ani uczszczanie z nim regularnie na dansing
nocny. Jedyne co w tym zimowym urlopie zdaje mi si zrozumiae, normalne, to picie wdki czystej.
W1954 r. Dziewanowski da mi w twarz z okazji rocznicy mierci Stalina. Zgodziem si, piszc
okolicznociowy wstpniak, ograniczyd - zgodnie z dyrektywami - uywanie nazwiska Stalin. Naleao ju
wtedy eksponowad rol partii oraz kontynuatorw jego dziea. Za t wanie konformistyczn ulegod
Dziewanowski prostalinowsko da mi w mord. W tym te 1954 roku przedstawicielka Ministerstwa
Bezpieczeostwa przesuchiwaa mnie kilkakrotnie w parku azienkowskim. Chodzio jej o
Dziewanowskiego, a najbardziej o jego kontakty z ambasad USA. Uzasadniano te spotkania ledztwem
zwizanym z kontynuacj sprawy politycznego zabjstwa radiowego spikera Martyki. Szukano
politycznego spisku w prasie modzieowej. Doniosem, i Dziewanowski chwali si, e raz go podwiz
samochd ambasady amerykaoskiej, a raz by u nich w kinie. Nastpnie doniosem Dziewanowskiemu, e
na niego doniosem.
W pniejszym okresie Dziewanowski sta si reporterem i publicyst wyspecjalizowanym w sprawach
wiatowych. Pisa kompetentnie i dosyd nudno, przez co zaangaowano go do miesicznika Jezuitw.
W latach szeddziesitych-siedemdziesitych wiadczylimy sobie przysugi. Ja miaem zakaz
publikowania w prasie, wic pisaem pod pseudonimem, a on na swoje nazwisko bra dla mnie pienidze.

Ba si wtedy bardzo. Ja za poyczaem mu chat - te ba si bardzo. Z tym to niezwykle strachliwym

opozycjonist spotkalimy si po latach przy okrgym stole jako przeciwstawne strony.
- Jurek - powiedzia wtedy - sdz, e powinnimy zaczd znw podawad sobie rk. Podaem mu rk
osupiay. Nie miaem okazji zauwayd, wic nie wiedziaem, e Dziewanowski nie podaje mi rki.
Mianowanie Dziewanowskiego ambasadorem w USA oznacza, i polskie wadze uwaaj Stany
Zjednoczone za mocarstwo drugorzdne i chc to dobitnie pokazad w Waszyngtonie.

DZIEWOSKI Edward - Dudek

Dyrektor prywatnego, dworskiego teatru prezesa RTV Macieja Szczepaoskiego. Scena wabia si
Kwadrat. Na widowni ustawiono fotele lotnicze, ale torebek do rzygania nie dowieli.
W stanie wojennym nalecy do telewizji teatr Kwadrat Dziewooskiego pierwszy podj jej bojkot.
Bojkot dotyczy ekranu, ale nie dotyczy kasy. Mimo wielkich zasug i dokonywania w por zwrotu,
Dziewooski nie zosta senatorem ani nawet posem i nie otrzyma dotychczas nominacji ambasadorskiej.
Dziewooski ma zamiar zaprotestowad uprawiajc bojkot telewizji Drawicza, lecz bezskutecznie na razie
czeka na zaproszenie do wystpu, ktre daoby mu szans odmowy.

EDELMAN Marek - senator i lekarz

Prawie nie znam. Leczy epizodycznie moj matk. Postad wzbudzajca szacunek z dwch powodw. Po
pierwsze da z siebie zrobid gorzkiego antybohatera w znakomitej ksice Hanki Krall Zdyd przed Panem
Bogiem. Po drugie nie pospieszy zlizywad miodu ze swojej pozycji wielkiego bohatera idzynarodowego
ydostwa, ktrym zosta jako wice-Anielewicz w gettowym powstaniu w Warszawie.
Rakowski amortyzowa rne zawodowe i paszportowe szykany, jakie w odzi w latach osiemdziesitych
stosowano wobec Edelmana jako politycznego opozycjonisty.
Czowiek podobno bardzo w obcowaniu nieprzyjemny, ale z duym charakterem.

FALKOWSKA Wanda - dziennikarka

Amerykaoski korespondent, z racji swoich obowizkw zmuszony zachwycad si wszechstronnie ludmi
Solidarnoci, opisa Falkowsk jako pikn kobiet o szlachetnej sowiaoskiej urodzie, on Geremka
bdc wanie w ciy.
Tym obrazem Falkowskiej, jak i w wielu innych polskich sprawach Ameryka zostaa wprowadzona troch
w bd. Jeeli Falkowska bya pikn kobiet to w czasach, do ktrych moja starcza ju pamid nie siga.
Jej uroda sowiaosk nie jest zupenie i nie ma powodu tak byd. Falkowska nie jest te on Geremka i
nie chadza w ciy. Amerykanie bezgranicznie upikszaj swoich aliantw.
Z Falkowsk, popularn gwnie dziki tandetnym sdowym relacjom w Przekroju, wsppracowaem
dugie lata w Polityce. Krytykowaa prawo i jego stosowanie, walczya o wiksz sprawiedliwod i
ludzkie prawa. Naleaa do tej grupy czonkw zespou Polityki, ktra przeleciaa na stron opozycji.
Dzi, kiedy pod jej ju rzdami prawo znw traktowane jest przez wadze jak wytrych przez wamywacza Falkowska milczy. Zawsze bya tub adwokackiej elity. Teraz ta grupa papug obja fotele senatorskie
oraz rezydencje ambasadorskie i uchwalia, e yjemy w paostwie prawa, wic bezprawie przestao j
razid.

FEDOROWICZ JACEK - dowcipni

W 1956 chyba roku gdaoski teatrzyk Bim-bom pod dyrekcj Zbyszka Cybulskiego zjecha do Warszawy.
Nasza redakcja Po prostu wydawaa bankiet w restauracji hotelu Warszawa, wwczas jeszcze prawie
eleganckim lokalu. Poznaem wtedy Fedorowicza - chudziutkiego chopczyn, ktry w kabarecie gra
m.in. anioka spuszczanego na sznurkach od sufitu na scen. Gwnym gociem by Adam Rapacki,
minister od szkolnictwa wyszego. Rapacki zapewnia Fedorowicza, e on nie jest winny stalinizmu w
Polsce, chocia by w tym okresie zastpc czonka Biura Politycznego. Na posiedzenia Biura - mwi nigdy go nie zapraszano. Byem wtedy czowiekiem bezkompromisowym i mocno mnie brzydzia taka
postawa wybitnego przecie ministra: nie poczuwa si do firmowania za, gdy uczyniono zeo tylko
marionetk. Czemu godzi si na tak rol? - atakowaem. Fedorowicz by wtedy jeszcze potulny.
W latach osiemdziesitych Fedorowicz ulokowa si w opozycji, ale w jej wesoym odamie. Tego nigdy
nie zwalczaem, lecz miowaem na dystans, zachwycajc si np. Frydrychem i jego Pomaraoczow
Alternatyw.
Fedorowicz zrobi i kolportowa na tamach wideo genialn parodi dziennika telewizyjnego. Pomys
polega na zestawianiu prawdziwego obrazu z zupenie innym dwikiem. Wojciech ukrowski wic na
swojej doni pokazywa, gdzie cauje wadze wgryzajc si jej mionie w kostki, a genera Janiszewski, w
yciu dentelmen starowiecki, siorba na ekranie kaw tak gono, e bbenki pkaty.
Zaproponowaem, eby to pucid w naszej telewizji z replik polegajc na zastosowaniu tego samego
chwytu i techniki do zrobienia innych jeszcze obrazw o odwrotnej tendencji politycznej. Co takiego w
telewizji wykonano, pokazujc fragmenty parodii zrobionej przez Fedorowicza, a nastpnie nagrany na
wideo jego wystp przed publicznoci, tylko z innym tekstem ni ten, ktry wygasza. By to monolog
robicy go w konia. Niestety, autentyczny Fedorowicz by o wiele mieszniejszy ni replika i jego
Dziennik TV mocno zdaje si przycito, eby za bardzo nie omiesza wadz.
Zawsze prbowaem wpynd na ludzi wadzy w tym duchu - kiedy s omieszani przez humorystw, nic
to wadzy nie szkodzi, przeciwnie, popularyzuje j. Grunt, aby wadza sama siebie nie omieszaa. Pewne
osignicia miaem, ale sabe, gdy moi koledzy i przeoeni byli czuli na punkcie swojego majestatu.
Micha Janiszewski przekonywany, e powinien okazad poczucie humoru, zgodzi si siorbad kaw w
emitowanej parodii Fedorowicza, tylko bodaj ograniczy swe siorbnicia np. z dwunastu do czterech.

FIKUS Dariusz - naczelny red. Rzeczpospolitej

Wczeniej w opozycji pomocnik Bratkowskiego, jeszcze wczeniej, w reimie, pomocnik Rakowskiego.
Zawsze komu pomaga, po czym okazywao si, e ostatecznie pomaga sobie. Rakowski mianowa Fikusa
w Polityce sekretarzem redakcji i sekretarzem partii, ale opozycja daa mu potem wicej: nadaa tytu
wybitnego publicysty.
Z Rakowskim czy Fikusa rwnie wsplny gust. By wielokrotnym suchym szwagrem Szefa. Podbija
kobiety bardzo cierpliwie gaszczc je po ydkach. Jedna z dziewczyn Fikusa Anka Kowalska zwizaa si z
opozycj. Rakowski zawraca j z tej drogi, ona za nawracaa Fikusa na t drog. Obie misje skooczyy si
powodzeniem.
Kiedy tylko Fikus nie gaska adnych ydek, notowa wszystko, co sysza i potem przerabia notatki na
ksiki. W Foksal 81 przeczytaem, e jestem jako czowiek obrzydliwcem wyjtkowym. Owszem, to
prawda, ale trudno mi jednak zrozumied, dlaczego Fikus przez 20 lat przyjani si z takim bydlakiem.
Mona by to pojd, gdybym w Polityce by szefem Fikusa, ale byo akurat odwrotnie, wic nie musia.
Sympatyczny rzeczywicie nie jestem. Kiedy miaem 6 lat, za wadzy radzieckiej we Lwowie nagaem
rosyjskiej rwienicy, crce maszynistki wanie z NKWD, e bylimy przed wojn w Polsce ogromnymi
burujami. Ojca zabrao NKWD i tu pojawia si Fikus.

Mj ojciec by przed wojn redaktorem gazety zblionej do PPS, a stary Fikus endeckiej. Stary Fikus
napisa wic, e stary Urban jest sowieckim agentem i wydrukowa zdjcie ojca wychodzcego z paczk z
radzieckiego poselstwa. Stary Urban wytoczy Fikusowi proces o zniesawienie.
I oto we Lwowie w 1939 lub 1940 r. w N KWD wyjmuj teczk personaln starego Urbana, a tam wrd
papierw relacja z procesu. Zamiast wysad mego ojca na Sybir za to, e uwaa suenie Zwizkowi
Radzieckiemu za zniesawiajce, uznano, e mia w sanacyjnej Polsce procesy o proradzieckie
zapatrywania. Z powodu nazwiska Urban i specjalnoci wojskowej krelarz mianowano go nawet
urbanist miasta Lwowa, co miastu szkodzio tylko troch, a nasz rodzin chronio od wywzki. W
kadym razie niechci Fikus-Urban s dziedziczne.
Kiedy w latach modoci (Polityka wtedy jeszcze nie istniaa) w knajpie dziennikarzy, cile biorc przy
pisuarze, Fikus pracujcy wtedy w Sztandarze Modych poprosi mnie o poyczenie 100 z na dwiartk.
Ja daem banknot, dajc w zastaw legitymacji, bo zawita mi pomys kawau. Rano napisaem list do
redakcji Sztandaru, rzekomo jako zawodowa panienka. Ta prostytutka z imaginacji pisaa moj rk, e
by u niej red. Fikus. Opisywaa, jak figlowa u niej na Hoej. Potuk wszystko w jej mieszkaniu i nie
zapaci, tylko zostawi w zastaw legitymacj. Mia przyjd z pienidzmi, ale nie przyszed, wic ona odsya
dokument proszc redakcj, eby na niego wpyna, aby jej odda, co jest winien. List trafi do
przeoonej Fikusa Renaty Rawiczowej, bodaj matki tego obecnego Rawicza z Gazety Wyborczej.
Zacza ona Fikusa ochrzaniad i umoralniad. Dowcip o tyle si uda, e Fikus mia urwany film i wcale nie
by pewien, czy ten list kurwy nie jest prawdziwy i czy on czasem tego wszystkiego nie dokona, co ona w
nim opisywaa. Dopiero ja powiedziaem Fikusowi o 100 zotych, legitymacji i kawale, ktry mu zrobiem.
W 30 lat pniej w ksice Fikusa Foksal81 przeczytaem, e tak byem skpy, i poyczyem 100 z pod
zastaw, po czym nie cofaem si przed robieniem wiostw, eby odzyskad dug. Ci ludzie z dawnej
opozycji ca prywatn nawet przeszod dostosowuj do kierunku swojej obecnej nienawici politycznej.
Usiuj wykarczowad wsplny z komuchami pieo, z ktrego wyrastaj.

FISZBACH Tadeusz - wicemarszaek Sejmu

W PZPR mia ksyw: Pastor. Fiszbach lubi siedzied okrakiem na barykadzie i stara si to czynid. Te nasze
barykady s cienkie, wic gdy siedzi si okrakiem, wpijaj si w krocze, wytrzymad nie mona i czowiek
spada.
Zwyky, szary, dugotrway lokalny aparatczyk Fiszbach zosta I sekretarzem KW w Gdaosku i jego
kadencja przypada na strajki, porozumienia sierpniowe oraz pierwszy period legalnego dziaania
Solidarnoci. Prowadzi polityk porozumienia i dobrej wsppracy, a wic zgodn z intencjami centrali,
co nie byo wtedy bynajmniej regu w aparacie PZPR. Przydao mu to znaczenia, rangi i rozgosu. Czujc,
jak ten wiatr dobrze niesie, Fiszbach da mu si porwad przesadnie. Ju w 1981 r. obwiniany by w
warszawskiej centrali partyjnej o lizusostwo wobec Solidarnoci i automatyczn ulegod.
Z chwil ogoszenia stanu wojennego przypada mu misja zabrania Wasy z domu i posania samolotem
do Warszawy, by go mona byo izolowad. Pospieszy to zrobid z wojewod Koodziejskim, ale Wasa
odmwi pjcia z nimi. Fiszbach zawiadomi Warszaw, e si nie udao. Zbesztany przez Rakowskiego
poszed jeszcze raz i ju zadanie wykona. Jednym sowem dziaa w sposb dla niego typowy: byd
dobrym dla obu stron, nie wzbudza to jednak szacunku adnej z nich.
W kadym razie prosolidarnociowy sekretarz nie przeszed by do opozycji, lecz zaaprobowa stan
wojenny i peni dalej swj urzd. Rycho go jednak zdymisjonowano i wysano jako wysokiego rang
dyplomat do Helsinek. Wrci na scen przyzwany w dobie powtrne go legalizowania Solidarnoci.
Kandydowa do Sejmu z ramienia PZPR i na miejsca zarezerwowane dla partii, lecz mia w kampanii
ostentacyjne poparcie Solidarnoci.

Przed ostatnim zjazdem PZPR Wasa wpierw uczyni yczliwy gest wobec Rakowskiego, a potem,
zgodnie z cechujc go zmiennoci, uroczycie przyj Fiszbacha i namaci na lidera pokonanej partii
czerwonych. Przekrelio to szanse Fiszbacha na zjedzie. Delegaci zupenie nie mieli ochoty, eby Wasa
naznacza im przywdc. Fiszbach czyta z trybuny nudne frazesy spotykajc si z ostentacyjn wrogoci
sali. Pompatycznie zachwala gwnie siebie jako uczciwego czowieka z zasadami. Zawsze lepiej, gdy
takie pochway wygasza kto drugi, ale niewielu byo innych ni sam Fiszbach apologetw Fiszbacha.
Widzc, e nie ma szans, wyprowadzi ze zjazdu grup swoich zwolennikw, aby zaoyd wasn, odrbn
parti. Potem wrci oznajmiajc, e niczego nie zakada i nie robi rozamu. Nastpnie wyszed ze zjazdu
na przekr temu, co mwi przed chwil, i zaoy socjaldemokratyczn Uni - ugrupowanie pozbawione
czonkw. Ma za sob tylko grup posw, ktrzy wkrtce przestan byd posami i tym samym zniknie
Unia, jak i sam Fiszbach. Jego protektor Wasa straci bowiem dla Fiszbacha zainteresowanie, kiedy
okazao si, e nie ma on poparcia potrzebnego do rozwalenia resztek popezetpeerowskich ugrupowao i
poddania ich wadzy ambitnego elektryka.
Fiszbach pokazuje si w telewizji jako czowiek nagle pobony, klkajcy w kocioach, lecz to mu nie
pomaga, gdy nawrcenie jest nieco spnione. Dawni wsptowarzysze miej si z neodewota do
rozpuku.
Tak to polityk bez zdolnoci, charakteru i konsekwencji w swej postawie, nie umiejcy si w toku walki
opowiedzied ani w t, ani we w t, wzbudza po obu stronach niesmak i przegrywa. Byd moe to epitafium
jest ostatni wzmiank o Fiszbachu, ktra ukae si drukiem. Pogry si - wieszcz - w nalenej mu
niepamici.

FRONCZEWSKI Piotr - sztukmistrz

Najszybciej kopulujcy mczyzna wiata. Pokazywa to w Kabarecie pod Egid, gdzie mwi sprony
wierszyk ktrego z klasykw, a nastpnie odwraca si twarz do filaru i ilustrowa tekst zapadniajc
filar ruchami niespotykanie prdkimi. Tak pospieszne s tylko krliki i dziki temu zdaj robid wiele
dzieci.
Fronczewskiego poznaem w jego modoci. Gra wtedy w yciu epizodyczn i podrzdn dosyd rlk
adoratora Wrzesioskiej, wic braa go do zakadw gastronomicznych. Wiedziaem, e jest
pocztkujcym aktorem, robi jednak wraenie inteligenta - jakiego niemiaego, milczkowatego
pracownika naukowego o twarzy waciwej modym uczonym, takiej bez wyrazu i nie do zapamitania.
Cign za Wrzesiosk nijaki, zdawao si nieudany, umiecha si blado, milcza. Pewnie si czai i czeka
na to, co zaraz z niego wytryso: najbardziej plastyczny aktor, gboki o najszerszej skali moliwoci,
najbardziej wzity i jeden z najwikszych.
Fronczewski powiedzia o sobie, e moe grad wszystko, od Hamleta do odkurzacza. Mao tego, on moe
na scenie robid za Marilyn Monroe i wa korbowy rwnoczenie. Tragik, komik, amant, starzec, baba,
Hamlet, pajac - wszystko wietnie pokazywa.
Tu po stanie wojennym odbywaa si noworoczna lampka sikacza dla artystw. Imprez ozdobi swym
przyjciem premier Jaruzelski i telewizja pokazaa w dzienniku przywitanie si generaa z Fronczewskim
oraz serdeczn ich rozmow z umiechami. Aktorzy wtedy prowadzili jeszcze bojkot telewizji, wic
ywcem wrzucili Fronczewskiego do bbna automatycznej pralki moralnej: sprzedawczyk, zdrajca,
kolaborant, pohaobi wojujce komedianctwo polskie. Scena narodowa w aobie. Gdyby p. Stefan
Jaracz zrobi heil Hitler generalgubernatorowi Frankowi albo gdyby Komorowska czytajc modlitwy w
Katedrze rozebraa si rwnoczenie do naga, nie byoby gorzej. Haoba.
I tej swojej roli zaszczutego Fronczewski nie potrafi rozegrad np. szybko migajc kolegom i koleankom
miejscem, w ktre go mog pocaowad. Zacz wydawad owiadczenia, e to wszystko stao si niechccy.
On tylko chcia much odegnad, wic wycign rk, a premier to wykorzysta i zapa go za t rk. On

przecie myla, i rozmawia z angielskim premierem, no skd mu mogo wpad do gowy, e to polski.
Chyba nawet widzia spdnic, pewnie genera j woy umylnie, aby go zmylid. Kamera telewizyjna go
podesza. Zauway, e jakie prostoktne pudeko gapi si na niego szklanym okiem, ale przecie on nie
wiedzia, co to za przedmiot. A w ogle to jaki goryl z UB przystawi mu pistolet do szyi t szepta do
ucha: umiechaj si albo strzelam! No tak to dokadnie byo. W sumie Fronczewski uroczycie odwoa
jeden ucisk doni.
No c, jeeli nawet czowiek umie trzymad klas wycznie na scenie - to w dzisiejszych czasach ju i tak
niemao.

GARLICKI Andrzej - smakosz

U Garlickich bya najlepsza kuchnia w Warszawie. Z latami zacza si stopniowo obsuwad, wic moja
bezinteresowna przyjao do Andrzeja - widnd. Wreszcie kiedy u Garlickich podano do stou chioskiego
profesora historii najnowszej oraz parwki w sosie pomidorowym, a ja jedzc je poczuem, e nasze drogi
z Garlickim si rozchodz: sos by za bardzo czerwony, gospodarz za mao.
Andrzej Garlicki jest jedynym czowiekiem, z ktrym lubi zwiedzad wiat. W ogle bowiem ogromnie
lubi podrowad, lecz nie podrowad lubi jeszcze bardziej. W latach 60. zjedlimy z Garlickim osiem
obiadw na jeden obiad w omiu jadodajniach na bazarze w Sarajewie - miecie w Boni.
Potem, gdziekolwiek w wiecie zdarzyo mi si co ciekawego, zawsze bolaem, e nie ma ju ze mn
Garlickiego. Tak byo, gdy na Sycylii w Messynie podano jednodniowe kol zapiekane w mleku jego
matki z dodatkiem zi i czosnku. Tak byo przy krabach z rusztu wyawianych przez nurka na Karaibach i
rzucanych wprost na jacht na ktrym si ten ruszt kiwa. Tak byo w San Sebastian w paacu krlowej
matki poprzedniej kadencji, gdzie homary miay dugod ludzkiego niemowlcia, a gotowano je nie w
wodzie, lecz w biaym winie, oliwie i wywarze z bazylii. Andrzej Garlicki nie marnuje jedzenia, nie wydala
go z siebie, nawet w postaci energii, lecz wszystko, co zjad, nosi na sobie przykryte namiotem
zaopatrzonym w rkawy i nogawki.
Andrzej Garlicki jest profesorem Uniwersytetu Warszawskiego i na og dziekanem historii. Napisa take
duo bardzo grubych ksiek o Pisudskim i jego ludziach. S to jedyne ksiki obiektywne i rzetelne na
ten temat i bardzo erudycyjne, mimo e Garlicki nie czytuje nigdy niczego z wyjtkiem ksiek
kucharskich oraz czekowych. Pracuje w Polityce. Jego ojciec by adwokatem, dziekanem adwokatw i
przed wojn jednym z najwybitniejszych dziaaczy PPS. Stary Garlicki by i wyglda jak bardzo szlachetny
adwokat z amerykaoskiego filmu, gdzie aktorw starannie si dobiera do swoich rl. Pamitam, jak
Stanisaw Garlicki - ojciec - broni adwokata oskaronego o dawanie apwek. Brawurowo udowodni
przed sdem, e jego klient nikomu nie mg smarowad. Kiedy uniewinniony kauzyperda jeszcze na sali
sdowej rzuci si uszczliwiony ku dziekanowi Garlickiemu z wycignit swoj apwkarsk ap, aby
dzikowad - stary Garlicki demonstracyjnie schowa sw prawic za plecy, gono powiedzia do klienta:
Ty obuzie, i majestatycznie wyszed. Dziao si to w odzi.
Andrzej Garlicki by w PZPR, ale zawsze trzyma kurs po przektnej, midzy swoj parti a opozycj.
Sdz, e pki jego kumpel Samsonowicz jest ministrem, nie wyrzuc go z Uniwersytetu, niestety. Widz
go bowiem za szynkwasem maej knajpki dla znawcw, gdzie na cianie wisiaby obsrany przez spasione
muchy portret rowego jeszcze Pisudskiego z czasw przed wyskoczeniem komendanta z
socjalistycznego tramwaju na przystanku niepodlegod. Tramwaj, jak wiadomo, chwiejc si mocno sta
na tym przystanku przez 20 lat. Ciekawe, ile teraz postoi.

GEREMEK Bronisaw - polityk

Raz tylko widziaem Geremka z bliska, zapewne nawet podalimy sobie rce. Byo to w 1981 r. w
gabinecie Rakowskiego jako wicepremiera, w obecnoci Cioska, majstra od gaworzenia z Solidarnoci.
Geremek majestatycznie chodzi po gabinecie, kadym ruchem pokazujc, e oto nosi gow ma stanu,
oto podnosi rk ma stanu, oto rusza nog ma stanu. Co perorowa o sytuacji z ogromnym
namaszczeniem i poczuciem znaczenia kadego swego sowa.
Rakowski, Ciosek i ja dyskutowalimy we trzech, a raz take u premiera Jaruzelskiego na ten temat: kto
waciwie rzdzi Solidarnoci. Jaki czowiek tym wszystkim krci? Z kim wic rozmowa jest najbardziej
miarodajna i wica? Dochodzilimy niezmiennie do wniosku, e Geremek jest szefem interesu: capo di
tutti capi, jak mwi w mafii.
To si potwierdzio po roku 1988, czyli w drugiej odsonie spektaklu. Geremek naley do trzech-czterech
ludzi, ktrzy rzdz Polsk. Zabawne, e majc taki eb i tak wadz, dba o to, aby t swoj rol
akcentowad i uzewntrzniad w telewizji kadym sowem i gestem. Mwi, podkrelajc intonacj, e
cokolwiek wypowie, ma to wartod i wag worka zota. Nosi si jak monarcha, na oczach milionw wrcz
puchnie od wanoci. Takie przedstawienie urzdzaj z siebie na og ludzie, ktrzy wadzy nie maj, lecz
obnosz tylko jej pozr. Tymczasem to polityk powany i rozwany, a wadz ma rzeczywist. Jednym
sowem, facet wyjty jakby z prowincjonalnego teatrzyku, ktry nieudolnie i mozolnie udaje kogo, kim
jest rzeczywicie Geremek ma PZPR-owsk przeszod i podobno niearyjskie pochodzenie, wic wzbudza
w obozie wadzy nienawid skrzyda narodowego.
Tu po 1956 r. Witold Jedlicki ogosi w paryskiej Kulturze szkic pod tytuem Chamy i ydy. Twierdzi,
e gwny podzia w partii przebiega pomidzy nacjonalistycznymi zaciankowcami, ksenofobami i
demagogami, miewajcymi skonnoci populistyczne, a czasem wrcz faszyzujce, oraz skrzydem
liberalnych pragmatykw, elastycznych kombinatorw o ponad-polskim horyzoncie.
W toku lat 70. lub pniej te antagonizmy zamazay si, ustpujc placu bardziej aktualnym, wci
zmiennym konfiguracjom i podziaom. Zdaje si jednak, e treci szkicu Chamy i ydy mona w pewnym
przyblieniu odnied teraz do dzisiejszych podziaw w obozie Solidarnoci.
Prbowaem ostatnio przeczytad luksusowo wydan ksig naukow Geremka wiat opery ebraczej o marginesie spoecznym redniowiecznej Francji, zodziejach, prostytutkach itd. Drtwa, profesorska,
erudycyjna ksika. Trzeba szczeglnego talentu, eby tak bardzo nudnie przedstawid taki fajerwerkowy
temat. Lektura przyczynkowego nudziarstwa wskazuje, e prof. Geremek musia si wzid za polityk czy
jakkolwiek inn robot, ktra nie wymaga pisania ksiek.

GIEYSKI Wojciech - dziennikarz

W smutnych rzekomo czasach realnego socjalizmu warszawskim Krakowskim Przedmieciem szed
wesoy studencki pochd. Najadniejsze dziewczyny zgrupowano razem i plsay one przebrane w neglie
panienek upadych. Niosy transparent, ktry opota rozpity na ca szerokod ulicy: Szkka
Gieyoskiego. By pierwszym samcem PRL-u. Widywaem go w akcji. Na przykad zamawiamy kaw w
studenckim klubie w odzi, Gieyoski mwi: Niech troch przestygnie. Podchodzi do stolika obok, szepce
co do ucha siedzcej tam obcej dziewczynie, ona z miejsca wstaje, idzie z nim do Grand Hotelu. Po
kwadransie wracaj i Gieyoski dopija kaw.
Kiedy, pamitam, zaprosi mnie on na orgi porann do swojego mieszkania. Posadzi goci, wyskoczy
na chwil do miasta, zgarn z ulicy par uczennic i wrci. Rozebra si tak, e mia nagi tors i by bosy, a
nosi tylko wschodni chust zamotan u pasa. Na sucho, czyli bez ceregieli, wina i muzyki, zawoa:
Rozbierajcie si dupeoki - zaczynamy orgi! W tym momencie odezwa si dzwonek u drzwi i wesza stara
pani Gieyoska. Dalszy cig orgii polega na tym, e uczennice piy herbat, a mama Gieyoska
przepytywaa je z postpw w nauce.

Raz Gieyoski jad obiad w SPATiF-ie z niejak Fred, ktra mu si skarya, e j ju mczy swawolne
ycie. Rada by ju wydad si za m i ustatkowad. - Pierwszy facet, ktry tu wejdzie, bdzie twj obieca
Gieyoski. Po sekundzie do knajpy SPATiF-u wszed reyser Passendorfer i odtd ju przez kilkadziesit
lat uprawia z pani Fred szczliwe maeostwo.
Po wojnie Wojciech Gieyoski by ymciarzem, co znaczyo, e naley do amerykaoskiej organizacji
modziey chrzecijaoskiej i sucha jazzu. Jego ojciec redagowa mikoajczykowsk Gazet Ludow organ PSL. Po rozgromieniu Mikoajczyka zrobia si poruta. Okazao si jednak, e prezydent Bolesaw
Bierut przed wojn by drukarzem w gazecie nalecej do starego Gieyoskiego i redaktor Gazety
Ludowej spokojnie osiad w redakcji Gromady, a jego Wojtusia kazano przyjd na Uniwersytet.
Pniej Wojciech Gieyoski by ju normalnym partyjnym dziennikarzem, tyle e o odchyleniu
rozrywkowym. Traktowano je znacznie agodniej od odchyleo ideologicznych. Pracowa w Dookoa
wiata, magazynie propagujcym dolce vita mieszane z czerwonym krawatem.
Gieyoski jest fenomenalnie utalentowanym dziennikarzem, jednym z najwikszych. Uwaam, e by i
jest nie doceniany gwnie przez to, i adna polityczna orientacja nie traktowaa go cakiem serio. Miao
na to wpyw zabawowe ycie, skazy charakteru, gdy akurat charakteru nigdy nie objawia i jaki, cholera,
brak zawodowego szczcia. Gieyoski umie wszystko. Napisze powan ksik o perspektywach
Trzeciego wiata albo o polskiej gospodarce, gboki lub perlisty zagraniczny reporta, wnikliwy artyku o
polityce wewntrznej, felieton, wstpniak, chatur i znakomite reporterskie studium polskiej prowincji.
W sierpniu 1980 roku pojecha do Stoczni Gdaoskiej na strajk. Wrci nawiedzony, mioci do
Solidarnoci i Wasy. Odtd tego si trzyma. Wylalimy go z Polityki ju we wrzeniu 1980 r. za
doniesienie Wasie, e Andrzej Krzysztof Wrblewski publicznie przedrzenia Przewodniczcego. Nawet
jako ofiara reimu Gieyoski nie zrobi jednak kariery. Inicjujc usunicie go z Polityki daem mu szans
senatorsk, on j zmarnowa.
Na panienki przesta ju Gieyoski polowad, moe to starod, a moe zblazowanie. W czasach
nadaktywnoci erotycznej objawia rodzaj seksualnej nerwicy zwanej kompleksem Don Juana. Rwa, rwa
i rwa tak gorczkowo jak impotent, ktry musi si sprawdzid. yje jednak z tysic kobiet, ktre mogyby
powiedzied, czy po pjciu z nimi do ka powodowa trzsienie tego mebla i ziemi, czy tylko
proponowa herbat i dyskusj o Trzecim wiecie. Ja niczego nie wiem, gdy Gieyoski nie chodzi na
chopcw.

GIEREK Edward
Nieprzerwanie zadowolony z siebie czowiek. Nigdy w yciu z nim nie rozmawiaem, a widziaem go tylko
raz, w ostatnich tygodniach jego wadzy. Wsiadem do windy w KC razem z nim i jego wit.
Przejechalimy jedno pitro. Nie jest to wic znajomod szczeglnie bliska. Sta w windzie dorodny pan,
ubrany w wietnie skrojony garnitur i pachnia pierwszorzdnymi
kosmetykami. Otoczony by wymitymi, spoconymi kurduplami. Pamitam ten kontrast: wielkie panisko,
a wok folwarczne parobczaki o szemranych bukach, ustawione do niego jak plaowicze do sooca.
Konfiguracja ta migna i wysiada.
W1969 r. Mieczysaw Rakowski wezwa czonkw redakcji Polityki do skadania na pimie projektw
spraw i kierunkw dziaania, jakie w nadchodzcej dekadzie pismo powinno popierad. Napisaem
wwczas bardzo obszerne opracowanie- program polityczny Polityki, bdcy waciwie programem dla
kraju. Ten dokument, krc po redakcji, skoni take innych kolegw do powanego potraktowania tej
pracy domowej i kady dawa wizj dotyczc dziedziny, ktr si zajmowa. Micha Radgowski
zredagowa z tego spjny dokument - program dla Polski, jaki Polityka chciaaby popierad. By on
kolportowany wrd przyjaci pisma.

Edward Gierek, czonek Biura Politycznego, siedzia wtedy w Katowicach i wbrew temu, co twierdzi w
Przerwanej dekadzie montowa w partii swoje stronnictwo, przeciga na swoj stron kolejnych szefw
wojewdztw. Rozglda si take za programem, w ktrego imi mgby przejmowad wadz w Polsce.
Gierek by wrogi Rakowskiemu, poniewa mu zoono donos, e to Rakowski pierwszy nazwa jego lsk
Katang. Pojecha do Gierka Marian Turski z Polityki, ktry z pniejszym I sekretarzem lska chodzi
razem do szkki partyjnej, aby ocieplid stosunek Gierka do Rakowskiego i umoliwid im spotkanie. Doszo
potem do wizyty Rakowskiego u Gierka, w trakcie ktrej god da gospodarzowi w prezencie program
opracowany w Polityce. Sposobicy si ju do objcia wadzy w kraju Gierek obudnie powiedzia, e te
nasze koncepcje wzbogac program katowickiej organizacji PZPR.
Kiedy Gierek obj wadz, program Polityki sta si jedn z podstaw wiatego, reformatorskiego
programu caej PZPR, uchwalonego na VI Zjedzie Partii. Zwizao mnie to osobicie z polityk ekipy
Gierkowskiej w pierwszych, lepszych latach jej prowadzenia. Miaem bowiem poczucie, e znajduj si w
rzdzie jej mylowych wsptwrcw.
Obecnie Edward Gierek coraz czciej wypowiada si publicznie. Odgrywa si na Wojciechu Jaruzelskim
za to, e internowa go w stanie wojennym. Teraz w swych wystpieniach sugeruje, e za jego czasw
Polska kwita, i e gdyby go nie obalono, wspyby z Solidarnoci jak z najczulsz kochank.
Niewygodne mu fakty omija. Na przykad ten podstawowy, e nie przeprowadzi dojrzaych ju w latach
siedemdziesitych i moliwych do zastosowania reform modelu politycznego i ekonomicznego.
Zmarnowa znaczn czd z 70-miliardowych kredytw zachodnich, przeznaczajc je na rozwj produkcji
niesprzedawalnej u kredytodawcw lub na sztuczne podnoszenie spoycia w kraju. Doprowadzi do
kryzysu. Opozycji nie urzdza procesw, co jest jego zasug, ale j nka. Wobec sygnau
ostrzegawczego, jakim byy wydarzenia 1976 w Radomiu i Ursusie, zachowa si jak obraony monarcha.
Uwaam, e przy wszystkich swych zasugach Gierek omiesza si dzi, prbujc wystpowad jako Katon
wobec swych nastpcw w partii i paostwie oraz przedstawiajc si jako potencjalny aliant Solidarnoci
i kolega jej dziaaczy z internatu. Fajnie to jednak, e jego starod przestaa byd taka ponura.

GLEMP Jzef - prymas

Przypisuj mu podobne do moich uszy, ale to nie jest jedyna skaza Eminencji. W stanie wojennym
odbywao si w kociele akademickim spotkanie prymasa ze studentami. Purpurat zasta sal politycznie
rozpalon i haaliwie wznoszc okrzyki przeciw komuchom. Kardyna paln wtedy mwk o swojej
zetempowskiej przeszoci. Mwi, jakie to pikne byy wtedy lata, jak ofiarna i ideowa modzie, jak
silnie wierzylimy, e wiat ruszamy z posad i zmieniamy na lepsze. Oczywicie mwi te o pniejszych
rozczarowaniach propagujc inne wartoci, ale i tak publicznod zgupiaa i para z niej usza.
Rozmowy z kocielnymi dygnitarzami zawsze byy satysfakcjonujce i krzepice dla przedstawicieli
poprzedniej wadzy. Kocielni notable uwanie suchali, okazywali gbokie zrozumienie, gdy za pragnli
cokolwiek zaatwid w materii politycznej, nie szczdzili zapewnieo i gwarancji. Poniewa sowom
arcykapanw naley wierzyd, nigdy nie prowadzono protokow tych zapewnieo, co byoby dla biskupw
wrcz obraliwe, ani nie proszono o gwarancje na pimie, co zreszt byoby bezowocne.
W toku wypadkw adne z kocielnych zapewnieo ani nie byo przez gwarantw pamitane, ani nie
miao adnego znaczenia. Magia sutann tak dziaaa na ateuszy, e zawsze brano za dobr monet sowa,
przenigdy potem niedotrzymywane.
W relacjach naszych dygnitarzy rnego szczebla o rozmowach z kocielnymi notablami zawsze uderzao
mnie jedno. Nasi ludzie duo opowiadali o tym, co oni mwili kocielnym rozmwcom i jak gorliwie ci
kiwali gowami. Trudno byo si za dowiedzied, co mwili przedstawiciele Kocioa, zawsze odzywajcy
si skpo i mwicy okrnie i oglnikowo.

Pamitam pewn dyskusj na taki to temat: czy wrd dygnitarzy kocielnych istniej ludzie rzeczywicie
wierzcy w Boga? Ot, uwaam sam problem za postawiony faszywie, gdy osoby zajte wan prac
nie maj gowy do zastanawiania si nad kwestiami w niej nieprzydatnymi.

GOWACKI Janusz - I Playboy PRL

Towarzysz danow ogosi by, e potrzeba nam Satykoww-Szczedrinw i Gogoli. W odpowiedzi na ten
apel Janusz Gowacki szybko przyszed na wiat. Z wiekiem zosta pisarzem oraz rozchestanym lwem
salonowym.
Obraca si w wiatku warszawskich kawiarni lub knajp i kpi z niego uciesznie Nosi paradoksalny
przydomek: Gowa. Wyemigrowa. W Polsce publikowad zaczto opinie, e zrobi wiatow karier
pisarsk. Gowacki przyjecha i oznajmi w paru wywiadach, e to adna kariera. Problem nie moe byd
rozstrzygnity, dopki Gowacki jest jedynym wiadkiem w swojej sprawie, a nie mona znaled na
wiecie nikogo, kto umiaby stwierdzid, czy Gowa zrobi wiatow karier, czy nie.

GONTARZ Ryszard - postad

Modego Gontarza poznaem, jak wielu ludzi, przy wdce, w knajpie dziennikarzy na Foksal, w latach
jeszcze piddziesitych. Wsppracowa wwczas z pismem milicyjnym i ju stara si robid wraenie
czowieka tajemniczego, o mocarnych powizaniach.
Pniej w latach szeddziesitych mj kolega - dziennikarz Mieczysaw Grski - czowiek co prawda
niespecjalnie wiarygodny, opowiedzia mi nastpujc historyjk. Nie bior odpowiedzialnoci za to, e
to prawda, opowiadam, jak usyszaem. Grski pi z Gontarzem w SDP, a tu pojawi si u Dziennikarzy ich
stary, dawno nie widziany kolega tow. Bben, ongi ze Sztandaru Modych. Bben opowiedzia, e
pracowa przy Wadysawie Kruczku kierujcym rzeszowskim KW. Zajmowa si Bben delikatn robot
tajnego drukowania antygomukowskich ulotek. Byo to za wadzy Gomuki, ktrego zwalcza bdcy
czonkiem Biura Kruczek. Gomuka przyjecha do Rzeszowa i pojedna si z Kruczkiem, co dokonao si na
skrze Bbna. Wygnano go z KW i zrobiono kierownikiem wytwrni win owocowych. Po pewnym czasie
nasali mu tam kontrol i zamknli za naduycia. Bben siedzia w celi z jakim wielkim, bogatym
aferzyst i za jego pienidze mieli w tym zamkniciu wszystko, co najlepsze. Aferzysta w, idc siedzied,
wszystko co mia: will, samochd, pienidze, zostawi dziewczynie, z ktr y by na wolnoci. Teraz za
dosza go wiadomod, e dziewczyna go zdradza i nie zamierza mu niczego oddad. Prosi wychodzcego
Bbna, eby zaj si t dziewczyn i majtkiem.
Z knajpy panowie pojechali do jakiego mieszkania. Tam pijc dalej wezwali przez telefon t dziewczyn.
Gontarz podda j ostrej indagacji w cztery oczy. W rezultacie dramatycznego sam na sam uzyska od
kurewki pisemne owiadczenie, e dziewczyna zaatwiaa sprawy aferzysty nocujc w okrelonym hotelu
z oskarajcym go prokuratorem. Potem zdoby potwierdzenie tego w dokumentacji hotelowej.
Naciskajc, uzyska od niej te inne owiadczenia i mia j w rku, niebog. Jednym sowem, nierzeteln
dziewczyn jako efektownie zaatwi, okazujc przy tym talenty policjanta-amatora. Istotnie Gontarz
specjalizowa si w publikowaniu tekstw opartych na wasnych dochodzeniach, ostrzejszych ni zwyka
indagacja reporterska.
W 1968 r. Ryszard Gontarz sta si jedn z najbardziej znanych w Polsce osb. Teksty, ktre publikowa,
wstrzsay krajem. Byy to antysyjonistyczne donosy, opisujce to, jak antynarodowe, kosmpolityczne
mafie rzdz rnymi dziedzinami w Polsce. Teksty te oparte byy na materiaach z gry przygotowanych
przez urzdowych przyjaci Gontarza. W lad za nimi szy polowania na czarownice, usuwanie ludzi z

posad. W publikacjach tych specjalizowao si m.in. Prawo i ycie Kkola, Walka Modych
Andruszkiewicza i Wysznackiej, ale te Sztandar Modych i Sowo Powszechne.
Politycy wspierajcy nurt marcowy dawali w owym czasie do zrozumienia, e Gontarz i paru podobnych
dziennikarzy ydojadw, np. niejaki Kur, to brudna piana na ich czystym nurcie, przejciowo tylko
potrzebni ekstremici.
Gontarz nie ogranicza si do pisaniny. Uzdrawia Polsk biegajc take na zebrania. Tam ogasza
ciekawostki o rnych osobistociach, ich niewaciwym pochodzeniu, kontaktach z Zachodem, mafijnym
dziaaniu, antynarodowych spiskach itp., itd. Kiedy ju nurt marcowy zacz sabnd, gomukowskie KC
walno w Gontarza. Za chodzenie po komrkach MSW z rnymi rewelacjami, m.in. o kierownictwie
PZPR i jego ydowskich onach, dosta zakaz wystpw, bodaj take publikacji, i kar partyjn.
Zszed ostatecznie z wielkiej sceny wraz z nastaniem Gierka. Wtedy sta si dramaturgiem i pisa
antysyjonistyczne utwory sceniczne, ktre wystawia gwnie Ryszard Filipski. Raz byem na takim
spektaklu Filipskiego, nie wiem czyjego pira. Z widowiska wynikao mniej wicej, e ydzi gwnie sami i
z wasnej winy pozabijali si za Hitlera. Nurt marcowy trwa w teatrze oraz filmie i Gontarz obsugiwa go
swoim topornym pirem. Dziaa take w czasopimie Barwy redagowanym przez Gaworskiego, gdzie
rne grupy pomarcowe zagryzay si wzajemnie. Resztki tego nurtu zmary w latach 70. chyba z braku
zasilania finansowego. Szo ono z niektrych ambasad bliskowschodnich, ale tej wiedzy nie mog ju
zdradzad. W kadym razie nie byo to przedstawicielstwo Izraela - tyle mog powiedzied.
Gontarz pozowa na mocnego czowieka, osamotnionego przywdc. Zawsze mia wok siebie grupk
wyznawcw, ktrzy go czcili jako wodza, i nie ukrywa, e uwaa si za czowieka, ktrego powoaniem
jest zawadnicie Polsk. Czeka na swj czas. Moe si i doczeka. Bd si mia, jak wemie wadz, gdy
nikt inny nie bdzie mia ju siy, eby si schylid i podnied j z ulicy.
Stylistyka Gontarza, acz nie tak kwiecista jak Kura (Gontarz lubi fakty), powinna byd zachowana w historii
pimiennictwa. Marcowcy budowali dugie zdania starajc si, aby w kadym z osobna zawarta bya caa
prawda o wiecie. Pisywali co w tym stylu: Podczas kiedy Nard Polski znojnym wysikiem,
przezwyciajc upokorzenia i cae zo, ktre naroso w naszym kraju w wyniku agenturalnej dziaalnoci
niektrych farbowanych lisw, prbuje dokonad odnowy politycznej i moralnej, by nie naruszajc
sojuszw sam decydowad o swoim losie, ludzie, ktrzy gotowi s zmieniad ojczyzn jak rkawiczki, w
trosce o swj monopol wadzy, przearli kraj rakiem klik dziaajcych pod obc komend. itd., itp.

GRNICKI Wiesaw - sekretarz stanu

Dziwny czowiek. Znamy si od trzydziestu kilku lat. Formalnie - jestemy zaprzyjanieni. W latach
osiemdziesitych przez okoo osiem lat pracowalimy razem w jednym budynku, dwaj starzy koledzy w
zupenie obcym otoczeniu, i nie widywalimy si prawie wcale. Czasem Grnicki pisa do mnie listy i
wysya je z jednego skrzyda Urzdu Rady Ministrw do drugiego. Byway to listy sentymentalne. Wola
kontakt papierowy. Chyba byem dla niego osob peszco niepowan i mogc jakim nieopatrznym
sowem co uszczknd z jego majestatu.
Grnicki to jeden z najwikszych dziennikarzy, jakich miaa Polska. Przyszed pracowad do Urzdu, upar
si, e przestaje pisad, i gwiazda zgasa. A pisa bywao, e piknie, mdrze i gboko, ale by nierwny.
Miewa zadmienia rozsdku, ponosiy go nagle emocje niskiego lotu. Np. napisa kiedy histeryczny tekst,
e od szmuglu upada kraj i nard.
W1967 r., kiedy by polskim korespondentem w Nowym Jorku, zaprotestowa przeciwko popieraniu
przez nas Arabw w wojnie z Izraelem i zrywaniu z tym paostwem stosunkw dyplomatycznych. Akurat
na sesji ONZ by premier Cyrankiewicz i minister Rapacki. Perswadowali Grnickiemu, eby wycofa swj
sprzeciw i dymisj. Grnicki si zaci. KC podminowane byo afer Grnickiego, spodziewano si, e
wybierze wolnod i zostanie w USA. Grnicki normalnie wrci i odtd by w politycznej nieasce.

On wie najlepiej i wszystko. Czy rozmowa zejdzie na rozmnaanie si lilii wodnych, obroty cia niebieskich
czy generacje komputerw, Grnicki bdzie autorytatywnym ekspertem w kadej dziedzinie.
Ma upodobania nietypowe dla intelektualistw: kocha wojsko i ono mu niezmiernie imponuje. Uwielbia
te biurokracj kancelaryjn: pieci dokumenty, wytwarza artystyczne maszynopisy, numeruje,
segreguje. Sdz, e gdyby okolicznoci nie wyniosy Grnickiego tak wysoko, mgby byd jedynym na
wiecie kancelist wojskowym z powoania.
W 1967 by korespondentem polskim w Nowym Jorku. Wybucha wtedy wojna izraelsko-arabska. Polska
zerwaa stosunki dyplomatyczne z Izraelem. Grnicki napisa do kierownictwa partii list sprzeciwiajcy si
przyjciu antyizraelskiego kursu i zgosi dymisj. W Nowym Jorku na sesji ONZ by wtedy premier
Cyrankiewicz i minister Rapacki. Namawiali Grnickiego, eby podporzdkowa si polityce zagranicznej
kraju. Odmwi. W KC w Warszawie jego postawa bya sensacj. Liczono si z tym, e Grnicki wybierze
w USA wolnod, obradowano, jak temu zapobiec. Wiesiek lojalnie wrci.
Grnickiego poodsuwano od powaniejszego dziennikarstwa jako politycznie nieposusznego. W 1981 r.
pracowa w Przekroju. Zadziera z Solidarnoci i broni Samitowskiego, ktry w telewizji omieli si
zaatakowad solidarnociowych bonzw lokalnych. Sta si wic w Przekroju persona non grata, gdy
zesp ten ju rozpocz przenosiny polityczne zgodne z mod tego sezonu. Zaproponowaem
Grnickiemu listownie wzicie posady w politycznym pionie rzdu, ktrym kierowa Rakowski. Premiera
Jaruzelskiego poprosilimy, eby nada mu status doradcy premiera, bo doradca wicepremiera to byoby
za kuso dla takiej gwiazdy. Wojciech Jaruzelski zgodzi si zrobid Rakowskiemu i mnie t uprzejmod. W
URM-ie peno byo urzdnikw w randze doradcw premiera, ktrych aden premier nie widzia i nie
chcia widzied, bo to tylko urzdniczy tytu. Nikt wtedy nie wiedzia, e ta formalnod stanie si ciaem i
Grnicki przez dugie lata bdzie najbliszym osobistym doradc Jaruzelskiego. Odtd sta si wielkim
sensatem (Sensat to nie jest - jak si sdzi - czowiek lubicy sensacje, tylko czowiek traktujcy wszystko
z nadmiern powag.). Zrodzi si nowy Grnicki traktujcy siebie wicej ni serio, oschy, wany,
napity, nerwowy, wymczony, przeskakujcy z tematu na temat, jakby gorczkowo, w kadej chwili
chcia ogarnd cay wiat i wszystkie jego sprawy rwnoczenie. Byy okresy, kiedy nie sypia pod kilka
nocy z rzdu i widziao si go wyblakego z kilkudniowym zarostem i 97. wersj dokumentu pod pach.
Kiedy zacz si stan wojenny, tj. o pnocy z 12 na 13 grudnia 1981 r., przejechaem z domu do urzdu i
odsiedziaem t noc w gabinecie Rakowskiego. Cay gmach rzdu by taki jak kadej nocy, wyludniony i
ciemny. Jedynym przejawem niezwyczajnoci tej nocy byo to, e przy wejciu potknem si o co
mikkiego i wochatego. W drzwiach lea pies milicyjny, a mog snud te wspomnienia dziki temu, e
bestia nosia kaganiec.
Noc w opustoszaym gmachu rzdu, w ktrym znajdowa si te bohater genera Jaruzelski, wygldaa
zupenie inaczej ni filmy przedstawiajce sceneri zamachw stanu. Nie byo ludzi, ktrzy wbiegaj i
wybiegaj, krzyujcych si poleceo, narad, dzwonicych rwnoczenie licznych telefonw. Genera
zajty by bez reszty swoim przemwieniem. Rakowski i ja nie mielimy nic do roboty, czekalimy na
rozwj wydarzeo i nudzilimy si.
Rakowski zajmowa wtedy nieduy, brzydki, ciemny gabinet. Mwiono, e przed wojn bya to sypialnia
Pisudskiego i e marszaek tam umar. Legenda ta bya jedyn ozdob tego pokoju, a i to faszyw. Biuro
Pisudskiego znajdowao si w przybudwce do dzisiejszego gmachu URM (przed wojn Gwny
Inspektorat Si Zbrojnych) i w pokoju, gdzie spa Marszaek, teraz urzdowa genera Jaruzelski. Umar za
Pisudski w Belwederze, gdy agoni wypada odbywad w mieszkaniu ony, a nie kochanki, z ktr
mieszka w GISZ. Mniejsza o niego, zajmujemy si innym wojskowym.
Za gabinetem Rakowskiego by maluteoki salonik, z ktrego wchodzio si do klozetu. Przechodzc,
naglony potrzeb, przez salonik zobaczyem picego na kanapie onierza. Sdziem, e to jaka
wojskowa ochrona, ale to bya wiksza sensacja: Grnicki jako umundurowany kapitan! Potem
wystraszy si go Jzef Tejchma, minister kultury, ktrego Rakowski wezwa nad ranem. Wcielenie

Grnickiego na 13 grudnia do wojska byo operacj cile tajn i jedn z niespodzianek, jakie wojsko
zrobio tej nocy.
Wydaje mi si, e wpyw Grnickiego na Wojciecha Jaruzelskiego jest od wielu ju lat bardzo znaczny.
Grnicki jest czowiekiem samodzielnie i czsto mylcym, wnikliwym analitykiem, bystrym
obserwatorem sceny politycznej i prognost. Odwanie wypowiada swoje zdanie i stawia si szefowi, a
wic zaprzeczenie dworaka. A jednak dworak, bo czowiek serio przejty drobnymi sprawami dworu,
prestiu i rozmaitymi maociami. Znarkotyzowany wielk polityk facet o infantylnych rwnoczenie
upodobaniach i odruchach. Potrzaskana i pokrcona indywidualnod, obracajca si wrd jake szarych
przewanie funkcjonariuszy.
Wiesiek Grnicki nie jest ju zdolny do samodzielnego istnienia bez Wojciecha Jaruzelskiego - staby si
wtedy zgorzkniaym dziwakiem. Sdz, e kiedy dobiegnie kooca prezydentura Jaruzelskiego, on dalej
zostanie przy Generale. Pojedzie z nim na kad wit Helen. Zazdroszcz mu tego.

GRSKI Mieczysaw - nikt

Ten akurat Grski nie jest postaci publicznie znan, ale poniewa by moim przyjacielem, niechaj
uzupeni kolekcj polskich yciorysw. Specjalnoci narodu polskiego s bowiem yciorysy jego
czonkw. Np. yciorysy Szwajcarw tak maj si do yciorysw Polakw jak ksika do naboeostwa do
powieci sensacyjnej.
Pomidzy mierci Stalina a ogoszeniem Berii agentem imperializmu, czyli w 1953 r., pracowaem w
biurze prasowym wiatowego Kongresu Studentw, ktry odby si latem w Warszawie. Moimi szefami,
liczc od dou w gr byli: Sarna Obozowicz, siostra Jzefa wiaty (ktry za rok ucieknie i wstrznie
Polsk), wicedyrektora X Departamentu w Ministerstwie Bezpieczeostwa, Jiri Pelikan - w 1968 r. szef
telewizji czechosowackiej, po interwencji emigrant i deputowany z ramienia Woch do parlamentu
europejskiego i Enrico Berlinguer, pniejszy przywdca Woskiej Partii Komunistycznej. W trakcie
kongresu mielimy wydawad wielojzyczny dziennik kongresowy, lecz trudnoci jzykowe, polityczne i
techniczne sprawiy, e wyszed tylko jeden numer i to po kongresie. Za to na stronie 1 wersji angielskiej
wielki nagwek gosi: Mary F. pierdoli si w Warszawie. A miao byd, e synna wwczas piosenkarka
piewa w Warszawie. Nie by to koniec kopotw z kobietami. Zachwyciem si delegatk meksykaosk Metysk, tancerk Rosit i zaprosiem j do nocnej knajpy Kameralnej. W rodku nocy i j, i mnie wyjli
z lokalu smutni, po czym zostaem ochrzaniony: przepikna ta dziewczyna bya komunistk i zabranie jej
w tango oznaczao zuboenie nas o jeden gos w jakim nocnym gosowaniu kongresu.
Jako pokut zadano mi zabranie do teje nocnej Kameralnej szefa delegacji Narodowego Zwizku
Studentw Anglii, Walii i Pnocnej Irlandii, wielkiego dygnitarza, ktry na Kongres Studentw na Bielany
przyjeda limuzyn brytyjskiego ambasadora. Celem byo takie spicie jego i kolegw, eby rano nie
przyszli na gosowanie i nie gosowali przeciw. W tej dyplomatycznej misji odniosem wielki sukces, bo
Brytyjczycy nie tylko nazajutrz nie pokazali si na kongresie, ale ich przewodniczcy sztywny super Anglik
z Oxfordu przesta nad ranem udawad, e nie umie po polsku i bekota piknym polsko-ydowskim
dialektem oraz zgryza w mordzie kieliszki i poyka szko. Potem ju nie pamita, e si zdradzi, i mwi
po polsku, oraz e pyta o swe rodzinne Nalewki, a delegacja brytyjska - niesamowite! - odmwia
wstania z miejsc, kiedy grano Jeszcze Polska nie zgina, czyli melodi bdc u nas hymnem
narodowym, gdy uwaali j za komunistyczn.
Kongres zakooczyo przyjcie wydane w Paacu Namiestnikowskim na Krakowskim Przedmieciu przez
przewodniczcego Rady Paostwa Aleksandra Zawadzkiego. Znw pilnowaem tu swoich Angoli, take i
teraz pijanych. Dosiad si do naszego stolika gospodarz, czeczyna niepozorny i oniemielony.
Brytyjczycy zaczli go serdecznie, chod obcesowo walid w plecy. Skonsternowany napomniaem ich moj

znakomit angielszczyzn. Jak twierdz wiadkowie, rzekem: Nie bid ten chopak, wy macie krlow, a
my to. Angole zerwali si jak oparzeni i ju cay czas stali dygocc z respektu.
Takie byy okolicznoci poznania Mietka Grskiego. Przysano go ze Sztandaru Modych, eby jak i ja
pracowa w biurze prasowym kongresu.
Z Grskim cae noce pilimy w Kameralnej i stamtd jedzilimy wprost do pracy, nie sypiajc w ogle.
Grski duo mwi o sobie; jego ojciec zgin na wojnie, on by w Korpusie Kadetw, szkoy nie skooczy,
majc 16 lat zosta dziennikarzem Sztandaru Modych w Szczecinie, a kiedy mia te 16 lat, oeni si, ma
dziecko, lecz ony nie lubi ogldad. Mietek liczy wwczas 19 lat i to si wszystko zgadzao.
W Kameralnej po wielu wdkach Grski zacz rzucad frytkami w goci i gono szlochad z powodu
dramatw dzieciostwa, ktre, jak opowiada, byy takie: jego ojciec by ydem i ukrywa si w czasie
okupacji, a matka gojk. Ona usiowaa swego maego Micia wydad gestapo. Wic jej za to nienawidzi i
dlatego wanie obrzuca ludzi frytkami! By to pierwszy objaw jego mitomanii. Matka Grskiego bya
poczciw, zabiedzon korektork trzsc si o synka. Sprawiaa wraenie typowej ydowskiej mame.
Pamitam z pniejszych lat sta scenk, jak ta matka rano, przed pjciem do pracy, przyjedaa kawa
drogi do synka i przez uchylone drzwi wsuwaa tylko rk podajc mu wie koszul. Grski mia tylko
dwie koszule, a matka codziennie jedn praa i przywozia, lecz nie wchodzia do rodka, bo w kawalerce
Grskiego zawsze rano bya jedna albo kilka nagich dziwek.
19-letni mj przyjaciel powiedzia, e si rozwodzi. Ilekrod bowiem wraca do domu po paru dniach i
nocach nieobecnoci, ona nie chce z nim w ogle dyskutowad, tylko bierze doniczk, rzuca w niego, co
jest wyranym przejawem jej antysemityzmu. Rozwd si dokona. O wiele pniej okazao si, e Grski
ju po rozwodzie zrobi swojej byej onie dziecko czy te moe nawet dwoje.
Nasta rok 1956 i Grski jako reporter Sztandaru zawzicie jedzi w teren. Robi to z
koleank-dziennikark Hank Adamieck lub Adamczewsk. Jesieni 1956 dziewczyna ta robia
reportae dla Sztandaru z Budapesztu powstanie i radzieck interwencj. W jaki czas pniej popenia
samobjstwo.
Ludzie ze Sztandaru byli zdania, e do samobjstwa doprowadzi j Grski. Rozgaszali tak to wersj:
kochaa si z Grskim, ale miaa ma i take go kochaa. Grski naciska, aby od ma odesza do niego.
Ona nie chciaa. Grski jej zagrozi, e jak ona nie rzuci ma, to on pjdzie do niego i opowie o ich
romansie. Dziewczyna uznaa, e sytuacja jest bez wyjcia, gdy Grski zrujnuje jej zwizek z mem, a jej
romans z nim samym ju zniszczy okazujc si szantayst. I otrua si gazem zostawiajc mae dziecko.
Z tej mierci sfery wczesnej opozycji zrobiy spraw polityczn, ogaszajc, e ona si zabia, gdy nie
moga przeyd radzieckiej interwencji na Wgrzech. Pogrzeb by wic manifestacyjny, z wgierskimi
sztandarami, a nad trumn przemawia Wiktor Woroszylski, gorliwie dyskontujc politycznie to
wydarzenie.
Mietek Grski na pogrzeb nie poszed, jako czowiek uznany za moralnego zabjc, lecz kaza mi zostad
na cmentarzu, ebym go podtrzymywa, jak przyjdzie po wszystkim solo skadad kwiaty na grobie.
Zostaem. Grski wyoni si zza krzaka, skd obserwowa pogrzeb. By uroczysty i aobny, nosi ciemne
okulary, ale mia te w kieszeni p litra. Pojechalimy do mnie na dwuosobow, weso zreszt styp.
W Sztandarze robiono nad Grskim sdy czarownic i uchodzi za czarn owc, wic zaatwiem mu
przejcie do Po prostu. Po zamkniciu tego pisma poszed do Polityki. Stamtd go szybko wyrzucono.
Ja zaczem pracowad w redakcji Agencji Robotniczej i tam cignem za sob Grskiego. Te go
wyrzucono, gdy prawie nic nie robi, za to znika, bywao i na dwa tygodnie, z jak panienk. Potem
pracowa w jakim periodyku branowym i coraz niej spada w hierarchii zawodowej. Wreszcie odpad z
dziennikarstwa i dosta w jakiej spdzielni posad organizatora kursw fryzjerskich.
Zanim to si stao, Grski poderwa w odzi liczn studentk o nazwisku Barbara Bolioska, pann z tak
zwanego dobrego i zamonego domu. Wkrtce si pobrali. Ted da Grskiemu fors, eby wpaci do
spdzielni na mieszkanie. Grski oznajmi, e pienidze zgubi. Dosta je drugi raz i Grscy zamieszkali w
swoim mieszkaniu. Bolioska skooczya studia i zostaa aplikantk adwokack. Skarya mi si na ma, e

on cae noce gra w bryda i dopiero rano wraca. Dziwiem si, e s jeszcze takie pierwsze naiwne, ktre
wierz w bryda, majc na gowie kolekcj rogw. Potem Bolioska z Grskim rozwioda si, a przy tej
okazji wraz z przyjacik Krystyn Wojtasik (pniej on synnego adwokata Pocieja, dzi wzit
adwokatk) odkryy w papierach sdowych, dotyczcych pierwszej sprawy rozwodowej Grskiego, ze ma
on dwoje lub troje dzieci, co w ogle ukry przed Boliosk.
Kiedy Grski znw zosta rozwodnikiem, dosta kawalerk i staa si ona miejscem wesoego ycia. By
wwczas kierownikiem kursw fryzjerskich i dziwiy mnie dwie rzeczy: on, ktry zawala prac w kadej
redakcji, teraz po nie wiem jak przehulanej nocy pilnie biegnie na te kursy oraz ma wci pienidze, tak i
co noc chadza do nocnych lokali. Odbyem z nim rozmow, w ktrej uprzedzaem, e w naszym
rodowisku mwi si gsto o tym, i jego rda dochodw s mocno podejrzane. Oburzy si i wyliczy
mi, ile gdzie zarabia. Nagle zosta aresztowany. Jego przestpstwo nie byo wyrafinowane. Bra od
dziewczyn pienidze za kursy, chowa je do kieszeni i co tam szachrowa w dokumentacji. Poprosiem
Jana Olszewskiego, eby go broni. Grski dosta wieloletni wyrok wizienia za ukradzenie pienidzy
stanowicych wasnod uspoecznion - bo wtedy byy za to ostre wyroki.
Przed aresztowaniem Grski zwiza si z montaystk filmow o nazwisku ukasik, ogromnie w nim
zakochan, jak niezliczone zreszt tumy kobiet. Bya ona jak wychowanic Mieczysawa Moczara,
wwczas ministra spraw wewntrznych i czynia dramatyczne starania na rzecz Grskiego. Po
aresztowaniu go okazao si zreszt, e poycza na wieczne nieoddanie fors od wielu pao, z ktrymi y.
Chyba z niektrymi z nich miao sens i mona byo yd tylko dla pienidzy.
Rok 1968 zasta Grskiego w wizieniu. Aresztowani wwczas komandosi, typu Michnik, pucili potem w
miasto opowied, e Grski wdrowa po ich celach i przedstawia si jako byy redaktor Po prostu oraz
wizieo polityczny. Ich zdaniem gra wic rol kapusia lub przynajmniej usiowa j zagrad. Nie wiem, jak
to byo. Faktem jest, e zaraz po 68 roku Grski wyszed zwolniony ze wzgldw zdrowotnych.
Kiedy w poprzednich latach Grski uczszcza do szkoy partyjnej, gdy, co oczywiste, by partyjny i to
gorco. Mia wic kolegw w aparacie. Towarzysz Bejm, wtedy wojewoda gdaoski, pomg mu, ja mu
pomogem i wrci do dziennikarstwa. Zaatwiem mu przez Chestowskiego prac w yciu
Gospodarczym. Po wyjciu z wizienia pomogem wic Grskiemu po raz nie wiem ktry, ale ju dawnej
przyjani nie nawizaem, gdy wydawao mi si, e to jednak nie jest dentelmen, jak mwi Anglicy.
Poza tym baem si go jako czowieka zdolnego do rnych rzeczy.
Kiedy nadszed rok 1980 Grski pracowa w redakcji czasopisma Fundamenty i oczywicie sta si
pomiennym mionikiem Solidarnoci oraz uczestnikiem jej rozrb na redakcyjn skal.
W czasie stanu wojennego zadzwoni do mnie, ju rzecznika rzdu, e jest nie zweryfikowany, wic
ebym mu pomg, gdy pragnie emigrowad. Natychmiast zaatwiem mu paszport. Osiad w Szwecji i
tam podobno redagowa jakie polskie pismo.
Nagle patrz: Mieczysaw Grski jest w Monachium w Wolnej Europie, peni funkcj komentatora
politycznego i mj rzd nazywa niemoralnym. Tego mi ju byo za wiele, wic publicznie na konferencji
prasowej powiedziaem, kto zacz w Grski i jakie ma prawo prawid nam moray. Redakcja Wolnej
Europy nic si nie odezwaa, tylko Mieczysaw Grski natychmiast na zawsze znikn z ich programw i
such o nim na razie zagin. Spodziewam si jednak, e wkrtce wrci do Polski jako pokrzywdzony przez
PRL emigrant polityczny i zostanie ministrem, naczelnym redaktorem albo sekretarzem komitetw
obywatelskich lub innych.

GRABOWSKA Alina - jutrznia Wolnej Europy

Primo voto Gos Robotniczy, organ KW PZPR w odzi. Alina Grabowska jest w TYP Wand Odolsk
epoki budowy kapitalizmu w Polsce.

GROTOWSKI Jerzy - prorok

Grotowski stworzy we Wrocawiu teatr Grotowskiego. Jego spektakle byy misteriami, czym innym ni
dotychczasowe teatry na wiecie. Elita Europy i Ameryki uznaa go za geniusza i artystycznego proroka.
Uchodzi za najwybitniejszego Polaka wszechczasw.
Grotowski pragn zamazad przedzia midzy aktorami i publicznoci, wcigajc widowni do gry, ktr
reyserowa. Potem ju nie uywa w ogle aktorw, tylko inscenizowa misteria dla tumu i by jego
prorokiem. Krcono o nim filmy, pisano ksiki, on udziela wywiadw i teoretyzowa. Pniej znudzi si
wiatu, zasypali go epigoni, zdziwacza i gdzie si zgubi.
W 1968 r. robiem w domu przegld papierw, gdy lkaem si rewizji. Niszczyem wwczas wszystko,
co miaem, nawet wasne, stare, nie wydrukowane rkopisy z czasw Po prostu. Baem si, e
rewidenci mog uznad, i to s aktualnie pisane teksty przeznaczone do nielegalnego wydania, co byoby
podejrzeniem absurdalnym, ale bardzo dla mnie przykrym. Podobne niszczenie papierw zrobiem take
w 1990 r., obawiajc si wizyty nowej policji politycznej. Popaliem je, gdy tylko przeczytaem o
powstaniu UOP.
Ot, w 68 znalazem wrd papierw, przeczytaem i spaliem dokument szczeglny: odbit przez kalk
kopi maszynopisu zbioru przemwieo politycznych Jerzego Grotowskiego z lat 1956-1957. Byy mdre i
wietne. auj, e je zniszczyem, poniewa wtpi, czy zachowa si jakikolwiek egzemplarz, a wszystko,
co napisa Grotowski, swego czasu miao wiatow wartod.
Z Grotowskim zetknem si przelotnie, ale ze wzgldu na kaliber osoby jest to warte opowiedzenia.
Dziao si to w okresie zwanym padziernikowym. Po prostu zajmowao si rozwalaniem ZMP jako
organizacji totalitarnej. Ja te braem, niestety, udzia w umiercaniu mojej ukochanej ongi organizacji.
ZMP rozsadzane byo te od dou. Powstaway rne nowe organizacje modziey, kluby i grupki. W
pewnej chwili miesicznik teoretyczny ZMP - chyba Walka Modych - zaproponowa, aby Po prostu
wspfirmowao spotkanie dyskusyjne przedstawicieli tych nowotworw. Na czele jakiej warszawskiej
organizacji modziey robotniczej z Woli sta Jzef Lenart - pniej czynny jako literat, i on napisa referat
na to spotkanie. Mymy ten referat odrzucili, po czym Ryszard Turski i ja napisalimy przez noc inny,
ktry te zosta odrzucony. W koocu Lenart nikogo nie pytajc o pozwolenie i tak wygosi swj referat.
W przeddzieo spotkania okazao si, e na imprez, ktra miaa byd kameralna, wal do Warszawy
tysice uczestnikw. Mielimy w Po prostu geniusza organizacyjnego Marka Perelmana, o ktrym
nawet w STS piewano pen czci kantat: Lepimy bawana Perelmana. Zaatwi on przez wiceministra
obrony gen. Janusza Zarzyckiego noclegi dla tysicy ludzi. Uruchomiono rezerwy mobilizacyjne. Perelman
zdoby te pienidze i wynaj Sal Kongresow.
Wieczorem w dniu poprzedzajcym imprez dowiedzielimy si, e uczestnicy wielkiego zjazdu modziey
porozumiewaj si, eby Po prostu skrytykowad, potpid i unicestwid politycznie jako grup
ugodowcw i kolaborantw. Motorem tej akcji byli demokraci z odzi, dziaajcy przy Stronnictwie
Demokratycznym, oraz wielka delegacja krakowska. W nocy Turski i ja pojechalimy urabiad delegacj
krakowsk.
Z trudem po ciemku odnalelimy jaki internat, gdzie mieszkaa, i wkroczylimy na sal wypenion
pitrowymi kami, pen picych ludzi, ktrych obudzilimy. Zaczli wyd i gwizdad tak, e nie byem
pewny, czy wyjdziemy stamtd nie pobici. Wodzem by jaki felczer z Krakowa, ogromne chopisko,
typowy wataka. Spuci z pryczy nogi w dugich kalesonach z troczkami i rycza na nas jako pachokw
reimu. Negocjacje z nim .wydaway si przedsiwziciem beznadziejnym.
W prozie Izaaka Babla, mwicej o czasach wojny domowej w Rosji, zawsze przy watace wystpuje jego
mzg polityczny - inteligent w okularach. Tak byo i teraz. Z pryczy pod watak podnis si pucoowaty
inteligencik w drucianych okularach i co wataka rykn, to on szepn mu co do ucha. W wyniku tych
podszeptw wataka zmieni front, zacz si z nami bratad i obiecywad poparcie dla Po prostu.

Rzeczywicie nazajutrz nasze pismo nie zostao potpione. Tylko mae skrajne grupy prawicowe
wystpoway przeciw nam.
Ot ten inteligent, dziaajcy u boku rozszalaego wataki, to by student Jerzy Grotowski.
Nazajutrz w Sali Kongresowej odby si zjazd modziey. Przewodniczy pniejszy mecenas z opozycji Jan
Olszewski, obecnie bardzo czynny politycznie. Referat mia Jzio Lenart. Ja proklamowaem z trybuny
rozwizanie ZMP i powoanie Rewolucyjnego Zwizku Modziey istniejcego tylko kilka dni, przez ktre
jego przywdcy wyrywali sobie dywany po sekretarzach ZG ZMP. Deklaracj ideowo-programow
zaimprowizowa Roman Zimand. W imieniu wadz pomienn mow do modziey, cakowicie
pozbawion treci, wygosi min. Wadysaw Bieokowski. W loy siedzia obserwator z ramienia
kierownictwa PZPR - sekretarz KC Jerzy Morawski, ktrego cucia Anna Bratkowska, ilekrod prbowano
uchwalad zbrojn interwencj polskiej modziey przeciw zbrojnej interwencji radzieckiej na Wgrzech.
Jerzy Grotowski w tym politycznym spektaklu ju nie gra ani te go nie reyserowa.

GRUZA Jerzy - panisko

Jego serial TV Czterdziestolatek, wedug scenariusza robionego razem z Teoplitzem, by najlepszy ze
wszystkich polskich seriali. Gruza by najzdolniejszym z typowo telewizyjnych reyserw. Obj dyrekcj
Teatru Muzycznego w Gdyni i wszelki such o nim zagin. Podobno yje, dochowujc wiernoci
maeoskiej, wic tak jakby nie y.

GUCA Zdzisawa - gwiazda

yje tylko na telewizyjnym ekranie. Odkrycie Karola Sawickiego. Jeden z tych ludzkich fenomenw, e
patrzysz na yw osob - w ogle nic. Jeliby siedziaa samotnie na pustej widowni teatralnej,
zainteresowaby si raczej krzesem. Dopiero kamera kreuje z niej postad. Ma telewizyjn magi i
ekspresj, ktra sprawia, e niewane jest, co mwi ta przewodniczka informacyjnego programu. W
Panoramie puszcza si na wasne komentarze i gldzi guptactwa tak pokrtne, e niepodobieostwem
wydaje si powizanie kooca jej wywodu z pocztkiem. aska boska jako te mtnoci i banay wie i
pewno std Guca wpada w dewocj.
Widziaem j tylko raz. Moe oboje bralimy nagrod telewizyjn Wiktora? Nie! Chyba dostawalimy
pospou tytu mczyzny roku.
Kandydowaa do Senatu przeciw Solidarnoci. Teraz gorliwie odrabia ten grzech pierworodny i
klajstruje go wazelin.

HALL Aleksander - minister

Nie znam. Krytykowany tylko za niedba fryzur. To jest za saba platforma publicznego zainteresowania
jak na ministra.
W jednej z rozmw politycznych Hall samookreli si: jestem narodowcem, ale nie antysemit.
Nikt Halla nie wiza, u licha, z antysemityzmem. Sowa takie oceniam wic jako polityczn nieostronod,
biorc si z nieuwiadomienia. Zapewnienie, e si nie jest antysemit stanowi ot znak rozpoznawczy
odczuwania antyydowskich emocji.
W Polsce nie ma ani jednego czowieka, ktry by siebie okrela jako antysemit. Cytat z listu do mnie
jako felietonisty Trybuny (przytaczam z pamici): Nie jestem w adnym razie antysemit, ale kiedy
widz w rzdzie, w Sejmie i w spkach samych ydw, to pytam, kto nareszcie da nam Polsk, w ktrej
Polak czuby si u siebie, skoro nawet Hitler nie pomg.

Ja take nie jestem antysemit, ale z braku chodby jednego w caym kraju, moe zgodz si zapenid ten
vacat.

HOLOUBEK Gustaw - m aktorki Magdaleny Zawadzkiej, take aktor

Specjalnoci role parlamentarne. Reyser Edward Gierek obsadzi go w roli posa na Sejm PRL. Holoubek
zerwa kontrakt.
Zaraz po Sierpniu, w 1980 r. Gustaw Holoubek, wwczas prezes SPATiF sta si gwodziem programu
uroczystego wjazdu do Warszawy Lecha Wasy, wieego zwycizcy strajkw nadmorskich i mistrza
skokw przez potki okalajce Stoczni. Holoubek rbn przed Was na kolana, wygosi
wiernopoddaocz mow i pozowa fotoreporterom caujc szefa Solidarnoci w usta, ktre mu te
widrowa jzorem. Zapat dosta zdawkow, bo fotel senatora tak jak wszyscy inni. Natomiast wystp
przed Was w rzeczywistoci by kulminacj, od ktrej rozpocz si schyek kariery aktorskiej
Holoubka. Artysta uchodzi za grajcego intelektualnie, ale od tego orgazmu politycznego uznano, e jest
ju starowiecki, prowincjonalny i fatalnie szaruje.
Przedstawienie komediowe, w ktrym obecnie gra, miao ju kilkadziesit powtrek w telewizji. Ostatnio
Holoubek zwrci si przeciwko Wasie i na tym tle doszo do publicznego skandalu, o ktrym
opowiadaj liczni naoczni wiadkowie.
Gustaw Holoubek poszed do kocioa i pad na kolana przed otarzem. Wtedy wielka jasnod z szybkoci
300 tys. km/sek. przewietlia witrae, a barokowi aniokowie ze zoconego drewna machad zaczli
skrzydami i dd w trby. I rozleg si w wityni tubalny gos Pana Boga: Holoubek! Wstao z klczek!
Naucz si grad swoje role na stojco! Mj syn Wasa skary si, e przed nim te klkae, ale jak tylko
wstaniesz z kolan, to zaraz kopiesz, Holoubek. Wasa moe to wytrzymad, ale ja mam ju widzisz za stare
koci, eby ponosid takie ryzyko.
Nastpnie gos zamilk, wiatod zgasa, anioki zamary, a Holoubek zgupia i to nie pierwszy raz.
Edukacja polityczna Gustawa Holoubka miaa charakter dowiadczalny. Artysta deklamowa Breniewowi
Od do modoci Mickiewicza. Modoci - krzycza do starego sekretarza, majc na myli modzieoczod
idei, ktr reprezentowa suchacz. Ale Breniew nic. - Ty nad poziomy wylatuj - zachca towarzysza
Breniewa Holoubek, ale generalny sekretarz nie wzlatywa. Skoro szef komunistycznej orientacji nie
pozwala si porwad talentowi artysty, skaniad si on zacz ku opozycji. Znaczyo to, e siada przy
opozycyjnych stolikach w kawiarni Czytelnika .

IOWIECKI Maciej - prezes dziennikarzy prorzdowych

Prawdziwe nazwisko Kowalski. Jako modego asystenta biologii Fikus przycign go do Polityki,
wwczas zmieni nazwisko, zby nie zgind w ksice telefonicznej i aby atwiej mona byo go znaled,
gdy Historia zechce go powoad do szlachetnych czynw. Miy, mdry, mikki, mazgaj i niezgua. Ju
dziesid lat temu powinienem by spostrzec, ze socjalizm realny jest konajcy, skoro nawet taki zajc jak
Iowiecki odway si wyszczerzyd nao zby.
Mia wielki dar pira - mino. Mia powodzenie u kobiet o skonnociach macierzyoskich - jest za stary na
dziecko. Jego denia polityczne s czyste i szlachetne - i pod tym wzgldem marny dla Iowieckiego czas
nasta.

JANDA Krystyna - wajdemonium

Dostaa jak zachodni nagrod za zagranie ofiary stalinizmu. Jej robot w Przesuchaniu Bugajskiego
uwaam za bardzo dobr. Ta nagroda pokazuje, e robienie sztuki wymaga dobrego wyczucia, ofiar
czego grad w jakim czasie. Ja dabym Jandzie Oscara za monodram Biaa bluzka Osieckiej, ale na scenie,
bo w telewizji to ju by kit. Kto tego nie widzia, ten niczego nie widzia i nie wie, co ona moe naprawd.
To bya Janda liryczna. Bya te Janda gboka, skupiona wewntrznie w spektaklu Z ycia glist.
Przesuchanie Bugajskiego to jest Hollywood na temat stalinizmu. Z Polski na ten temat powinno
wychodzid co bardziej autentycznego i mdrego. Stalinizm mia swj klimat, smak, swoj surowod i
rygor obejmujcy tych, ktrzy mczyli innych. Niemoliwe wic byo branie winiarki na imieninki
towarzyszy z Bezpieczeostwa, eby j sobie pomczyd dla uciechy i kazad wypid plwociny ze spluwaczki.
To s sceny wyjte z innej operetki, jakby z jakiego filmowego kiczu o lizie Koch. Niemoliwe take byy,
przynajmniej w Polsce, przedstawienia w wizieniu, polegajce na udawanym rozstrzeliwaniu winia
przy uyciu czerwonej farby. I to jeszcze rozstrzelany po strzale otrzepywa si i wstawa. A ju na pewno
nie trzyma si realizmu zdradzanie tej komedii przed winiark. Stalinizm traktowa siebie serio.
Podoci jest w tym filmie pokazywanie uwizionych komunistw jako obrzydliwszych moralnie ni
funkcjonariusze. Stawianie ofiar poniej katw. Epizody z komunistk, grane sugestywnie przez Agnieszk
Holland, nios przesanie: podoci stalinizmu byo zncanie si nad katolickim narodem, ale czerwonym
represje naleay si jak najbardziej. Nie bez powodw zreszt ten film u nas w kinach zrobi prawie
klap, mimo e Janda robia w nim, co moga, a nawet troch za duo.
Zacza si Janda od roli w Czowieku z marmuru Wajdy, filmu wybitnego, ktry niczym nie zapowiada
upadku reysera z okazji Czowieka z elaza. Ta aktorka pokazaa cae pokolenie modych w zupenie
nowy sposb. Stworzya cakowicie inny ni dotychczas, niespotykany, ostry, kanciasty, szorstki styl
aktorstwa. Polska podzielia si wtedy na wikszod antyjandystw (Ona jest okropna jczay panie) i
mniejszod projandystw. Ju co takiego jest sukcesem aktorki, ktry zdarza si raz na 50 lat.
Raz tylko zetknem si z Jand modo privato, jak powiada Episkopat, kiedy wdaje si w delikatn
polityk z dala od otarza. Po jakim spektaklu w Kabarecie pod Egid, gdzie Janda piewaa i wietnie
wygldaa jako wamp, poszlimy do Czarnego Kota - nocnego lokalu w warszawskim hotelu Victoria.
Dziao si to w gbi lat siedemdziesitych. By tam jej wczesny m, aktor Seweryn, i Jan Pietrzak, a
moe jeszcze kto. T noc pamitam, gdy stworzya drobn, nie rozwizan zagadk.
Moja wczesna ona, wychodzc z knajpy nad ranem, spostrzega, e nie ma swej ulubionej zapalniczki
marki Ronson. Zawrcilimy, ale kelner powiedzia, e nie zostaa na stoliku. Nazajutrz te si w knajpie
nie znalaza. Obdzwonilimy wszystkich, ktrzy byli przy stoliku, czy kto nie zabra odruchowo. Nie. No
to pies drapa zapalniczk.
Moja ona pracowaa w malutkiej instytucji zajmujcej trzy pokoiki w kcie za szaf w ogromnym
biurowcu. Instytucja bya nie znana. Nikt z towarzystwa nie wiedzia, gdzie ona pracuje, pod jakim
adresem ani jakie nosi nazwisko. Po roku dosownie dostaa w tym biurze kopert ze swoim nazwiskiem.
Wewntrz bya zapalniczka i ani sowa. adna hipoteza nie trzyma si tego zdarzenia, nigdy nie
wyjanionego.

JANISZEWSKI Micha - genera

Z intelektualistami zawsze miaem do czynienia. Ze stosunkw tych wynosi si rne uprzedzenia, w tym
wyobraenia, e mundur wojskowy obleka ludzi prymitywnych i ciasnych. Z wojskowymi stykaem si
tylko w czasie studiw. W studium wojskowym Uniwersytetu, na pocztku lat piddziesitych,
podlegaem wadzy wrzeszczcych kaprali w randze kapitanw tub pukownikw. Suyli oni z poytkiem
do polepszania samopoczucia studentw. Kady studiujcy mato byszcza i zwykowa w oczach swoich i
osb bliskich, opowiadajc o przejawach gupoty oraz nieuctwa tresujcych go oficerw. Ich istnienie i

popisy mylowe byy jedynym na wiecie kontrastem, dziki ktremu studiujcy idiota mg si czud
mdry, wyksztacony oraz subtelny.
Po przyjciu do rzdu zetknem si z wojskow elit, czyli generalicj. Wrd niej poznaem tylko
jednego totalnego bcwaa, z ktrym jadaem czsto obiady w stowce. Sam by dla siebie caym
wiatem i bez przerwy opowiada, jakim jest zachwycajcym zjawiskiem. wiat w swym istnieniu nie kry
dlao adnych zagadek i komplikacji, a by tylko tem sucym owemu generaowi do okazywania
mdroci i dokonywania wspaniaych, olniewajcych posunid.
Obserwujc rzesz generaw nigdy nie wczaem do tej grupy generaa Jaruzelskiego, ktry w ogle si
nie mieci w adnych przegrodach stanowych jako najwikszy w ogle i najciekawszy umys epoki.
Pokazuje si on w generalskiej roli tylko na publicznych paradach. W sytuacjach kameralnych gen.
Jaruzelski gra generaa tylko wwczas, gdy zamawia kaw u swego adiutanta. Wydaje t dyspozycj
nerwowo i ostrymi, urywanymi sowami, jakby rzuca dywizje do boju. Pewne jednak skazy Wojciecha
Jaruzelskiego wygldaj na wyniesione z wojskowych struktur. Jest to np. przekonanie, e na zjawiska
polityczne, spoeczne, a nawet gospodarcze mona wpywad wydajc proste dyspozycje, kontrolujc ich
wykonanie i stosujc inspekcje. Szczeglnie w pierwszym okresie sprawowania wadzy by on zaskoczony
si oporu caej maszynerii wadzy i mechanizmu spoecznego. Nie docenia tego, e poruszenie polskiego
ycia wymaga wielostronnych, dugich zabiegw pobudzajcych. ladem dowodzenia by tu u
Jaruzelskiego nawyk wzity z wojskowych odpraw: drobiazgowe odnoszenie si do kadego zdania
wygoszonego na zebraniach przez niszych odeo rang. Jest to wreszcie nabony stosunek do sowa
pisanego, poczony ze zudzeniem, e powiedziane niemal rwna si zrobione, e sowa zawsze s w
polityce faktami, czynami. Na tej paszczynie Wojciech Jaruzelski dowiadcza bolesnych rozczarowao.
Kady czowiek na og najniej ceni struktur, z ktrej sam si wywodzi, gdy j dobrze zna. Lekarz
pyskuje na sub zdrowia, aparatczyk na aparat, urzdnik na urzdy. Generalicja - przeciwnie - najwyej
ceni maszyneri wojska i na niej opiera swe dziaania pozawojskowe. U podoa stanu wojennego, poza
wszystkimi politycznymi koniecznociami jego wprowadzenia, leaa take chd odwoania si do aparatu
sprawnego i odstawienia na bok kulejcych. Wynika to ze zudzenia, e to, co sprawnie obraca wojskiem,
moe podobne skutki wywoad w spoeczeostwie, gospodarce czy yciu politycznym.
Czd generaw miaa skostniae wyobraenia polityczne i przywizana bya do raz kiedy przyjtych
przewiadczeo. Mechanizmy demokratyczne byy dla nich czym po prostu niezrozumiaym i kojarzcym
si tylko z baaganem. Nie dotyczyo to generalskiej czowki, ktra wybia si na politykw wysokiej
prby. Wspomn nazwiska Kiszczaka, Hupaowskiego. Wreszcie wojskowi, jako kasta, emanowali
podwyszon prawoci. W poczeniu z rzetelnoci i sownoci tworzyo to zesp cech sprawiajcych,
e lgnem do mundurw i odwoywaem si do nich w rnych sprawach chtniej ni do struktur KC.
Generaa Michaa Janiszewskiego Wojciech Jaruzelski, zostawszy premierem, wzi ze sob z wojska,
gdzie by on szefem jego gabinetu jako ministra obrony. Ten gabinet Jaruzelskiego w MON musia byd
miejscem niebanalnym, skoro pracowa tam pk Stanisaw Kwiatkowski, ten od badania opinii - wolny i
rozgrymaszony intelektualista, pozbawiony jakiejkolwiek subistoci i stronicy od dyscypliny.
Janiszewski zosta ministrem - szefem URM, tym, kim teraz jest Ambroziak, nastpnie za szefem
kancelarii prezydenta. By i jest wykonawczym ramieniem Wojciecha Jaruzelskiego, czowiekiem, ktry
notuje dyspozycje i pilnuje ich wykonania. Mia te jednak wasny, ogromny obszar wadzy.
By odpowiednikiem szefa personelu Biaego Domu w Ameryce. Janiszewski, czek wesoy, wrcz
mieszek, ma wielk zdolnod do analizy - wnikliwie wszystko rozdubie. Nie jest natomiast syntetykiem i
wizjonerem, nie dawa swemu szefowi impulsw do nowych poczynao. Pilnowa mu gospodarstwa i
ludzi. Latami siedzia do pnej nocy i przeuwa papierki. Raz to by projekt doniosej ustawy, ktry
pedantycznie redagowa, innym razem - faktura dotyczca kupienia spinaczy. Drobiazgowod i podobne
traktowanie spraw wanych i drugorzdnych jest jedn z wad wynoszonych z wojska - cechujcych
generalicj.

Z Michaem Janiszewskim, nosicielem wszystkich tajemnic z kuchni wadzy, czuj si zaprzyjaniony. By

to jednak czowiek tak zapracowany, tak pilnie uczszczajcy na wszelkie zebrania i tak zakopany w
papierach, e dostanie si do niego byo dla mnie bardzo trudne. Dziesiciokrotnie trudniejsze ni do
gen. Jaruzelskiego, ktry zawsze tego samego dnia, a w miar monoci od razu, odpowiada mi, gdy
sygnalizowaem jego sekretarce potrzeb kontaktu. Kiedy ju jednak wdarem si do Janiszewskiego, to
od tej chwili mia ju dla mnie czasu bez tiku, nie spieszy si, nie ponagla i godzinami plotkowalimy
zawzicie. Sfer plotek limitowa - mia swoje tajemnice i zdradza tylko te, ktre chcia i mg.
Upodobanie do wielogodzinnych rozmw z ludmi byo jedn z przyczyn jego braku czasu.
Urzdowa w wielkim gabinecie, urzdzonym starymi meblami z piknego, orzechowego drzewa.
Naprzeciw tego gabinetu kaza sobie urzdzid drugi - mniejszy, ciemny i tandetnie umeblowany, bez
telefonw. Ten drugi suy mu do rozmw. Zawsze zapominaem zapytad, po jakiego diaba mu ten drugi
pokj, z drugim biurkiem i drugim kompletem foteli, a bez sekretariatu. Moe i w tym bya jaka
tajemnica?
Janiszewski pochodzi z poznaoskiej, solidnej rodziny mieszczaoskiej. W trakcie mojego urzdowania w
gmachu URM Micha owdowia i oeni si powtrnie z bardzo wdziczn i bystr dziewczyn naukowcem. Anka jako osoba z pokolenia o wiele modszego ni m, prezentujca akademicki luz,
rozwichrzenie mylowe i swobodny styl, rozsadzia generalski gorset Janiszewskiego. Demilitaryzowa si
przy niej w sposb widoczny i kiedy przejdzie na emerytur nie zdziwi si, jeli go zobacz w roli
wesoego hippisa, dyrygujcego rowym balecikiem roznegliowanych panienek. Raj z generalskich
marzeo zawsze jest bowiem mocno erotyczny.

JANIUREK Wodzimierz - rzecznik rzdu

Moim poprzednikiem na posadzie rzecznika rzdu by Jzef Barecki, ale on urzdowa krtko. Pierwszym
rzecznikiem rzdu by Janiurek z Katowic i dziaa przez blisko 10 lat.
Kiedy objem jego gabinet, nie zastaem ani jednego papierka i adnego w ogle ladu po Janiurku. Ci
moi wsppracownicy, ktrzy za jego czasw ju pracowali w biurze rzecznika, nigdy nie wspomnieli o
nim ani sowa. W czasie mojej pracy raz tylko pado nazwisko Janiurek, kiedy sekretarka pakaa, bo
obciaj j nalenoci za telewizor, ktry sta u Janiurka, a on zabra go ze sob. Telewizor jednak si
znalaz, sekretarka przestaa pakad.
Nigdy mego poprzednika Janiurka nie widziaem i to, e nikt go le czy dobrze nie wspomina, wydaje mi
si nienaturalne. Ciesz si, e dla Niezabitowskiej ja, jako jej poprzednik, nie jestem Janiurkiem.
Ks. JANKOWSKI Henryk - polityk
Ks. Jankowski by przez lata dyrektorem mityngowej sali politycznej w gdaoskim kociele w. Brygidy,
gwn osob przy Wasie oraz lamp wiecc, do ktrej jak dmy cigny osobistoci i pienidze z
Zachodu. Jako rzecznik rzdu zwalczaem wic ks. Jankowskiego zawzicie i z powag polemizowaem z
jego mowami wiecowymi.
Pewnego piknego dnia byem na przyjciu w ambasadzie amerykaoskiej, gdzie zapraszano mnie jako
ministra. Tam zobaczyem po raz pierwszy ks. Jankowskiego. Dziao si to w ogrodzie, latem, podczas
poudniowego upau. Ks. Jankowski kroczy wystrojony w czarny smoking z londyoskimi orderami na
piersi. Szed nadty jak afrykaoski krlik, a za nim kroczyy dwa goryle, te w czerni. Na ten widok wpierw
gruchnem miechem, a potem zrobio mi si wstyd, e byem niby lotnik, ktry z powag i zawzitoci
usiuje zrzucid bomb atomow na lunaparczn bud.

Teraz ks. Jankowski przeszed ju do obozu wrogiego Wasie, a plotka gosi, e ma za to zostad
generaem-kapelanem polowym armii. Marszakowie i hetmani nazywali si polnymi jak kwiaty w
czasach, kiedy armie rozwijay si na wieym powietrzu, zamiast siedzied w silosach. Dzi wszystko w
wojsku, co polowe, take brzmi komicznie.
Historia biegnie, kariery rosn i ami si, Wasa wemie gr, to ks. Jankowski upadnie. Wolabym,
eby nie doszo do tego, e z byym ksidzem Jankowskim spotkamy si w jakiej podziemnej, czerwonej
jaczejce przy sporzdzaniu bomb zegarowych.

JAROSZEWICZ Piotr - byy premier

Nigdy nie miaem przyjemnoci poznad ani widzied chodby z daleka premiera Jaroszewicza. Pamid o nim
yje jednak u urzdnikw URM, wrd ktrych 9 lat pracowaem. Wiem wic, e to w ogle nie by
premier we wspczesnym rozumieniu tego urzdu, tylko rodzaj ekonoma u pana Gierka, dobrego rzdcy
zarzdzajcego folwarkiem pod nazw Polska. Opowiadano np., e kiedy Jaroszewicz jadc do pracy
zobaczy na szosie przejechanego psa, to kaza potem swym urzdnikom jedzid, a go znajd, i
posprztad trucho - takie mia zmartwienia. Nazywao si to gospodarnoci.
Znaem, ale wycznie przez telefon - on Jaroszewicza, dziennikark Alicj Solsk, ktra czsto dzwonia
do Polityki, do Szeligi lub Fikusa, a ja odbieraem telefony. Bya kuzynk eks-ony mego przyjaciela,
Haliny Paczesnej, wic wiedziaem, e Solska mnie ogromnie nie cierpi, co byo normalne, bo drani
porzdnych ludzi. Poznaem natomiast osob najbardziej znan z ich rodziny - syna Andrzeja. Byo to w
1971 roku w Zakopanem. On by bardzo modym, wieym premierowiczem. Robilimy zeo balona, np. w
nocnej knajpie kac mu zdjd okcie ze stou barowego czy te rk z pupy panienki. Co chwila go
strofowalimy, pouczajc, e mu ju czego czynid nie wypada, gdy sta si synem premiera. Ten Andrzej
Jaroszewicz mia romans z Maryl Rodowicz. Kiedy potem byem z ni, moj on i Agnieszk Osieck w
Bugarii, Maryla coraz wyrywaa si ku jakiemu nagusowi, bo jej przypomina Jaroszewicza. Po prostu
cigle jej tkwi w oczach.
Kiedy nastaem w rzdzie, premier Jaruzelski pokornie siedzia w gabinecie, ktry Jaroszewicz urzdzi dla
siebie, wedle swego gustu. W gmachu rzdowym byo kilkanacie piknych gabinetw, a ten
Jaroszewicza by najbiedniejszy i ohydny. Meble - jaka nieudolna rzemielnicza robota, wykadzina na
pododze ze sztucznego tworzywa trawiastego koloru, no rozpacz. Jaruzelski nawet popielniczki nie kaza
wyrzucid czy dokupid, gdy jest ponad takie sprawy. Messner, kiedy zosta premierem, zaj dawny
gabinet Cyrankiewicza, wyoony pod sufit boazeri, z marmurowym kominkiem, zoceniami, kinkietami,
fotelami z biaej skry. Kaza go zmodernizowad. Ten gabinet zaj po nim Rakowski, a po Rakowskim
Mazowiecki. Apartament premiera skada si: z wielkiej poczekalni, w ktrej goci szczuje gowa
Mickiewicza z brzu, sekretariatu, obszernego gabinetu waciwego, gdzie owietlenie leje si ze
stiukowego krgu u sufitu, z azienki i garderoby. Dalej przechodzi si do salonu prywatnego, nastpnie
do salonu do przyjmowania goci i salki konferencyjnej do rozmw w wskim gronie.
Kiedy Mazowiecki nasta, dziwi si tym wspaniaociom, w ktrych tkwi mnstwo pienidzy i brzydoty.
Teraz za kaza w nowym skrzydle budynku, zajtym po Akademii Nauk Spoecznych przy KC (mia ten
gmach dostad Uniwersytet!) budowad sobie prawdziwie wytworny gabinet z przylegociami, nowe biuro
premiera. Rozwydrzenie tych ulubieocw narodu jest naprawd ogromne. Zachowali nawet sklep z
tymi firankami. Niegdy korzystao zeo niewiele osb, ministrowie ju nie mieli dostpu, tylko
wicepremierzy. Teraz ci nowi rozszerzyli to na wszystkich ministrw, a nawet wice-, ale o ile za naszych
czasw ceny tam byy takie jak we wszystkich sklepach i w Peweksie, liczc po wolnorynkowym kursie
dolara, to teraz nowa wadza kae sobie sprzedawad towary krajowe i z importu podobno ciut taniej ni
w zwykych sklepach.

JARUZELSKI Wojciech - prezydent abstynent pijanego kraju

Najwikszy umys, z jakim si zetknem, przynajmniej wrd ludzi. Wielka i ju nieuleczalna moja miod.
Kiedy Genera jako premier angaowa mnie na rzecznika, powiedzia, e oczekuje ode mnie, i z werw i
talentem bd pisa komunikaty z posiedzeo rzdu, ktre s oglnikowe i nudne. Poprzednio pisywaem
teksty ambitniejsze, wic obstalunek mnie rozczarowa. Pokiwaem gow, wziem ministerialn
nominacj i nigdy komunikatw z posiedzeo rzdu nie pisaem, potem ju nawet nie czytaem. Zoyem
premierowi projekt moich dziaao i bya tam wzmianka o tym, e bd dziennikarzy podejmowa
obiadami i czstowa dobrze zamroon wdk. Okazao si to dla Szefa niezwykle szokujce i
ekscytujce. Duo byo mowy o tym, e Urban chce czstowad zimn wdk. Dyspozycje dla rzdowego
bufetu przewidyway wic ciepy winiak.
Jaruzelski pisa swoje przemwienia dniami i nocami bez snu i wytchnienia, a grupa doradcw asystowaa
w tej morddze. Pamitam kiedy nad ranem, po kolejnej nie przespanej nocy, do parwek, ktre
podawano ju czterokrotnie, adiutant przynosi w filiankach wdk zabarwion herbat. Zgraja
doradcw cuchna po chwili wd jak nieboszczyk Himmilsbach za ycia. Premier niczego nie zauwaa,
bo picie przy nim i przy pracy jest poza wyobraeniami generaa-abstynenta. Zapytany o to, czy bardziej
podoba mi si taki czy inny szyk jednego zdania w 67 wersji tekstu jutrzejszego przemwienia, odparem,
e o czwartej nad ranem w ogle nie rozrniam szyku i sensu zdao. Jaruzelski - najdelikatniejszy i
najuwaniejszy czowiek na wiecie, odtd nigdy wicej nie zaprasza mnie do grona ekspertw od sowa
pisanego.
Kiedy Genera kaza si adiutantowi ze mn poczyd i ten odnalaz mnie o T2 w poudnie w redakcji
Polityki. Odprawiano tam jaki jubileusz. Podniosem suchawk w sali penej ludzi. W pewnej chwili
oddano salw korkami od szampana. Powiedziaem wtedy do aparatu, eby si Genera nie niepokoi, ta
salwa to tylko szampan. Zaniepokoi si bardziej, ni gdyby to byy armaty. Mam nadziej, e oni si nie
popij, prosz, wpyocie tam jako. - rzek z trosk w gosie. Generale - odparem - teraz w Polsce w
setkach tysicy placwek pracy personel pije. C to ma wic za znaczenie, jak si rzecz potoczy akurat w
Polityce. - No tak, prawda, macie racj - rzek w generale racjonalista.
Kiedy znw adiutantura znalaza mnie wieczorem w restauracji hotelu Victoria i maitre d'hotel ogosi
na ca sal, e pana ministra prosi do aparatu premier Jaruzelski. Telefon sta na pulpicie szefa sali.
Wszyscy gocie zamilkli, zagapili si na mnie i poczli podsuchiwad rozmow. Jej temat by delikatny,
wic ja mwic do tubki misternie wiem si i krciem bkajc oglniki. Nie omieliem si powiedzied,
e rozmawiam nie zza biurka, lecz z restauracji. Byaby to rewelacja zbyt szokujca jak na wyobraenia
Generaa o trybie ycia jego ludzi.
Zwierzenie, e jestem w knajpie, nie spowodowaoby subtelnych chociaby wymwek, to wykluczone.
Byoby jednak po prostu niedelikatne, gdy wywoaoby zawid winia wobec czowieka bujajcego
sobie wolno. Genera Jaruzelski chtnie by urwa si, gdzie wyskoczy, co narozrabia, ale on sam sobie
narzuci klauzul jednoosobowego klasztoru. Prawd mwic zreszt, gdzie ma id abstynent i jak
rozrabiad? Jest regu, e wspaniali ludzie zawsze cierpi na jakie kalectwo. Tylko gdzie pomidzy
przecitnoci a wielkoci mieci si osobowod najbardziej dla czowieka opacalna.
Wojciech Jaruzelski to taki dziwny genera, ktry bardziej wierzy w si sprawcz sw ni wojsk.
Powiedziane oznacza dlao w polityce - sprawione. Decyzje rodzi powoli, dojrzewa do nich solidnie i
gruntownie. Pech chcia, e w epoce, kiedy mia wadz, czas historyczny bieg nie czekajc. Jeeli historia
nie uzna Jaruzelskiego za najwikszego polskiego polityka XX wieku, bdzie to jedna z jej nieustannych
pomyek.

JULSKI Cezary - samarytanin

Cezary Julski jest najwikszym polskim aktorem. Mierzy blisko 2 metry. Jechaem niegdy z nim w jednym
przedziale wagonu sypialnego i opowiedzia mi pewn histori. Nie mia mieszkania, wynajmowa wic
sublokatorskie pokoje. Dosta pokj u starszego maeostwa. Ona wychodzc do pracy zamykaa w
swoim pokoju ma na klucz. Historia wizionego tak okrutnie czowieka bya nastpujca. W modoci
pracowa on jako bokser. Trudno nie zostad alkoholikiem, kiedy zajciem czowieka jest wystawianie si
na razy, tote gospodarz Julskiego obra i to powoanie. Ktrego dnia w knajpie pobi si z innym
bywalcem, uderzy go i zabi, gdy nie zdawa sobie sprawy ze swojej siy. Z wizienia wyszed z moralnym
urazem. Ba si odtd uderzyd czowieka. Sta si z tego znany, wic pijaczkowie w knajpach z
upodobaniem lali siacza, wiedzc, e nigdy nie odda. Aby wic uchronid go przed maltretowaniem, ona
zamykaa go w pokoju starannie oczyszczonym z alkoholu.
Julski jest artyst o dobrym sercu. al mu byo czowieka, ktry w zamkniciu caymi dniami paka i
skowycza tsknic do wdki. Julski przynosi tak rurk, ktr kolarze wysysaj napitki z plastikowych
flaszek, eby urozmaicid sobie pedaowanie. Przewleka cienk rurk przez dziurk od klucza i przez t
rurk wizieo ssa odtd wd do syta. ona nieszcznika po powrocie do domu zastawaa go
szczliwego i upitego. Wciekaa si wic, ale mimo skrupulatnych rewizji nie znajdowaa alkoholu w
pokoju ma. Wreszcie przyapaa Julskiego na jego samarytaostwie i tak straci pokj.
Ju od 42 lat nie jestem prawiczkiem, ale dowiadczenie mi mwi, e spord wszystkich dziurek, jakie
zna przyroda, najwicej rozmaitych, wspaniaych moliwoci stwarza dziurka od klucza.

JURCZYK Marian - wdz Solidarnoci 80

Ongi druga w Solidarnoci osoba po Wasie i zawsze jego konkurent. Lotny jak furmanka. Z zawodu i
osobowoci magazynier. Po podpisaniu z Barcikowskim porozumienia szczecioskiego Jurczyk, wtedy
jeszcze otoczony liberalnymi inteligentami, ktrych potem wykosi jak chwasty - przyjecha do Warszawy
i przyszed do Polityki. Pamitam wieczr u Passenta z udziaem Jurczyka i innych wodzw szczecioskiej
Solidarnoci oraz Rakowskiego i jego ludzi. Trway dugie nocne rozmowy toczone w atmosferze
wspmylnoci. Oto polityczny debiutant z uwag i szacunkiem pobiera nauki u politycznego wyjadacza.
Mam pewn prywatn hipotez historyczn, tak mianowicie, e podpisanie porozumieo sierpniowych
chytrze wymuszone zostao przez Breniewa. Byd moe trzeba wic zapisad je na jego dobro. Kojarz ze
sob mianowicie nastpujcy aocuch zdarzeo. Pod koniec sierpnia 1980 r. strajki wchodz w tak faz,
e w Polsce grozi ju wybuch, ktry w tamtych okolicznociach pocignby za sob dla Moskwy
koniecznod rozwaania, czy interweniowad militarnie, czego koszty polityczne byyby ogromne.
Rozpoczynaj si negocjacje wadz ze strajkujcymi w Szczecinie i Gdaosku, ale wlok si bez skutku. Fakt
pierwszy: zachodnie agencje prasowe podaj za amerykaoskimi rdami wywiadowczymi, e zamar
cywilny ruch lotniczy w ZSRR. Samoloty nie startuj, tumy podrnych koczuj na lotniskach. Fakt drugi,
ktry znam z opowieci wczesnych kolegw Jurczyka. Tu przed kolejn rund rokowao miejscowy
biskup wzywa natychmiast do siebie przywdcw strajku. Odpowiadaj, e nie mog teraz przyjechad,
gdy Barcikowski ju na nich czeka. Biskup z naciskiem powiada, e trzeba Barcikowskiego przeprosid, bo
wczeniej u niego musz si stawid. Kiedy w kurii zjawiaj si negocjatorzy z ramienia strajkujcych,
biskup mwi poufnie, e mia sygna od papiea: trzeba natychmiast podpisad porozumienie. Nie kcid
si ju o sporne punkty. Przywdcy strajku jad do Barcikowskiego. Roma locuta causa finita.
Porozumienie zostaje podpisane. W efekcie Wasa i Jagielski podpisuj te porozumienie w Gdaosku.
Byd moe wic w Zwizku Radzieckim zarzdzono przerw w ruchu lotniczym po to, aby amerykaoskie
satelity zwiadowcze zarejestroway, e co si dzieje i szykuje. Wywiad USA kupi mistyfikacj i np.
Brzezioski zaalarmowa Watykan, a ten kuri szczeciosk. Takiemu Jurczykowi zdawao si, e tworzy

Histori, podczas kiedy by tylko trybikiem maszynerii samoczynnie reagujcej, gdy uruchamiaj j wielcy
operatorzy.

KACZMARSKI Jacek - bard

Polski Wysocki, tylko bez jego gosu. piewa w Wolnej Europie tak natajc gos, a komunizm w Polsce
pk i rozpad si na kawaki. Od tej chwili jest bohaterem narodowym.
Ma byd nadal wykorzystany do prac rozbirkowych. Istnieje projekt, aby postawid go przed Paacem
Kultury, eby piewa. Potem Kaczmarski ma zostad ustawiony nad Bugiem gardem na Wschd.

KAUYSKI Zygmunt - ubogi antychryst

Kiedy zostaem szefem telewizji, wiedziaem jedno: jedynym wspaniaym, ywioowym zwierzciem
telewizyjnym jest Zyzio Kauyoski, a nie widuje si go na ekranie. Poinformowano mnie zaraz, e to nie
jest bd repertuarowy ani adna intryga. Kauyoski jest prny i maostkowy, on sam nie chce
wystpowad, poniewa nie ma zbw. Uwaaem to za mieszne, bo nie jest on spikerk, ktra powinna
licznie si szczerzyd do publicznoci. Czym bardziej jest odraajcy, tym lepiej, ale c robid, jeeli on
chce strugad Fernandela. Od razu przystpiem do dziea i zaatwiem, eby lecznica rzdowa darmo
wstawia mu zby, w imi potrzeb propagandowych, dla umacniania sprawy socjalizmu. By on bowiem
bezzbny ze skpstwa: nie noszc zbw oszczdza sobie i na dentycie, i na jedzeniu. Tumaczyem te,
e zby Kauyoskiego to wana sprawa paostwowa, wic trzeba go do protetyka zwabid, usidlid,
przymusid.
Niestety, historia pracuje w Polsce szybciej ni dentyci. Kauyoskiemu wprawiono liczne, wyszczerzone,
jadowite zbiska, ale w trakcie tej pracy ustrj si zmieni i cae te zby s o dup rozbid. Nie chc go
teraz w telewizji jako antychrysta, solidarnocioerc, poykacza Wajdy i Zanussiego, ryczcego
czerwonego potwora.
Kauyoski za stalinizmu przebywa na stypendium we Francji. Przyby do Warszawy z Parya tu przed
odwil lat piddziesitych i czytajcej publicznoci otworzy okno na wiat ksik Podr na Zachd.
Bylimy za Stalina cakowicie odizolowani od ksiek, filmw, sztuk i prdw umysowych
przejawiajcych si na zachd od aby. Ksika Kauyoskiego przynosia za niezliczon ilod opisw
tamtejszych filmw, streszczeo ksiek i relacji o nurtach mylowych lub wprost przeciwnie,
artystycznych. Bya rozchwytywana. Zaraz potem jednak wybuch skandal w caej polskiej prasie, gdy
znawcy, te gryzonie, ktrych nigdy nie brakuje, pisali, e Kauyoski wikszod filmw, ksiek i prdw,
ktre opisuje, zmyli cakowicie lub czciowo. W naszym grajdoku nic za nie pomogo mu to, e filmy,
ktre wykoncypowa, byty lepsze ni te, ktre gdziekolwiek rzeczywicie nakrcono, i e ksiki, ktrych
tred przeinaczy, miay fabu i przesanie ciekawsze ni te oryginalne.
Kauyoski to wielki erudyta, ale jeszcze wikszy garz. Wierzyd mu nie naley. Jeli kto chce wierzyd, to
niech sobie idzie do kocioa.
W pocztkach Polityki Zyzio, ktry zawsze tam pracowa, co naga strasznie, czy te przekrci, czym
wywoa ogromn furi osoby zainteresowanej. Zrobi si skandal pod niebiosa. Redakcja pocza go
szukad, bo znik i ukrywa si. Passent znalaz go w Tworkach, w szpitalu dla wariatw, gdzie Kauyoski
lea na sali wrd szaleocw i udawa, e w ogle nie wie, o co chodzi, bo cierpi na pomieszanie
zmysw. Wyrabia sobie tam wariackie papiery. Skandal zgas, bo kt si bdzie procesowa z wariatem.
Z Francji Kauyoski przywiz sobie przeliczn ponod on, nie wiem, bo nie jestem taki stary, aby
pamitad. on t odbi mu reyser filmowy Aleksander Ford, w pierwszym okresie PRL-u najwikszy
artysta naszego kinematografu, tyle e niezbyt zdolny. Krytyk Kauyoski tak ostro zabra si do tych
filmw, ktre Ford krci (a byy wrd nich straszne knoty jak Krzyacy lub Ulica graniczna - zawy

kawaek okupacyjny, w ktrym reyser eksploatowa dzieci, w tym Majk, crk Broniewskiego, a matk
tego Pijanowskiego z telewizji), e reyser musia uciekad z Polski i wszelki lad na zawsze po nim zagin.
Odbit on zabra jednak ze sob na emigracj.
Kauyoski w ogle by dramatycznie kochliwy. Opowiadano mi, e pewnego dnia poczu miod do
bliniaczek sistr; Wahl, ktre kiedy byy onami Bratnego i Mularczyka, a teraz prowadz galeri na
oliborzu. Wyraa swe uczucia w ten sposb, e podobno ca dob lea na chodniku przed ich
segmentem mieszkalnym w pobliu dawnej carskiej cytadeli i dononie wy, nie dajc spad caej dzielnicy.
Obecnie Kauyoski opowiada, e przesta ju sypiad z kobietami, gdy jako czowiek ubogi oszczdza
energi fizyczn, aby nie wydawad zbyt duo na jedzenie. ywi si wycznie na przyjciach, na ktre jest
zapraszany. Od strony pciowej wystarcza mu, gdy jest otoczony wiankiem modych wielbicielek, ktre
zachwycaj si nim platonicznie.
W latach 70. dominowa w filmie polskim mocno zanudzajcy sale kinowe nurt zwany kinem moralnego
niepokoju. Pokazywa on ohyd stosunkw ustrojowych poprzez kameralne ludzkie losy, czyli jakby w
kropli wody.
Dziaa w tym nurcie Kielowski i Zanussi. Dziaaa te pupilka Wajdy, Agnieszka Holland, crka mojej
pierwszej szefowej Ireny Rybczyoskiej oraz Henryka Hollanda, o ktrym pod koniec lat piddziesitych
ogoszono w gazetach, e jest podejrzany o szpiegostwo i by defenestrowany ze swojego mieszkania, co
spowodowao rozejcie si grupy Puawskiej w PZPR z Gomuk. Na pogrzebie Hollanda piewaem
Midzynarodwk wraz z tysicami rewizjonistw, ktrzy si zbiegali na t antygomukowsk
manifestacj.
Kauyoski nienawidzi kina moralnego niepokoju i niszczy je jako nudne, minoderyjne i podszyte
faszem. Filmowcw tego nurtu, bardzo zachwyconych sob, mocno bolay te miadce recenzje. W
koocu doszo do spotkania czoowych specw od moralnego niepokoju z Rakowskim w Polityce i
zawarlimy sojusz ideowy. Kauyoskiemu zakazano atakowad filmy tej kliki. Doszo do strasznych
awantur o to, e go si knebluje, chcia nawet odejd z Polityki i zacz pisad w innych pismach.
Nadszed jednak rok 1980, filmowcom min moralny niepokj, bo poszli na dyspozycyjnych artystw do
Solidarnoci, Kauyoski za odzyska swobod przykadania im.
W latach 70. w zasadzie nie wolno mnie byo pokazywad w telewizji, chod od tej reguy trafiay si
wyjtki. Powody byy rne od oglnopolitycznych po kuchenne, jak np. takie, e obraziem pani
Dziedzic wmawiajc publicznoci, i nie jest ona podlotkiem, albo to, e napisaem co w lekcewacej
tonacji o prezesie Szczepaoskim. W pewnym okresie jednak przyzwolono na moje wystpy rano w
programie kulturalnym w tzw. pamie najniszej ogldalnoci. Odbywalimy dialogi w duecie z
Kauyoskim. Bralimy jaki film, ksik czy spraw zwizan z dzieem artystycznym i jeden broni, a
drugi atakowa. Nasze dialogi podobno byy bardzo zabawne. Przed wejciem do studia umawialimy si,
ktry z nas bdzie broni danego filmu czy powieci, a ktry bdzie atakowa. W przypadkach spornych
rzucalimy monet losujc swe postawy. Rzucana moneta zawsze bya moja, gdy on za nic si nie
przyzna, e ma w kieszeni jakie pienidze. Zreszt wyjmujc zotwk do rzutkw baby si j stracid.
Ten orygina o wielkim umyle i odwadze (w naszym przykocielnym kraju walczy m.in. o wolnod
pornografii) mieszka sam jeden w ruderze pozbawionej podogi i nigdy nie sprztanej. Nosi star, podart
odzie, ktr 50 lat temu jaki ndzarz otrzyma w Caritasie, nastpnie zuy, wyrzuci, a Zyzio znalaz i
donasza. Kupuje natomiast po wiecie ksiki, pyty i albumy malarstwa, tworzc zbir warty wicej ni
par mercedesw, ktrymi pusz si nowobogaccy. Skpi sobie na bilet autobusowy czy te herbat w
bufecie, a wyrzuca pienidze na przedmioty, ktre adnemu jeszcze czowiekowi na wiecie do niczego
nie okazay si potrzebne.

KANIA Stanisaw - I sekretarz KC

Bardzo ciepy czowiek, ktry emanuje spokojn mdroci. Na pocztku roku 1981 napisaem list czy te
memoria do I sekretarza KC, a by nim Kania. Przedstawiaem tam mj pogld na sytuacj.
Proponowaem wcignicie politykw przykocielnych z umiarkowanej opozycji do rzdu i
wspodpowiedzialnoci, aby rozbid walec Solidarnoci miadcy kraj. Z listu tego w KC porobiono
odbitki i po omiu latach ktra przecieka, tekst mj wydrukowao pisemko podziemne, przedrukowaa
Kultura paryska, a potem ju za moj zgod Polityka.
Stanisaw Kania ten mj tekst wtedy przeczyta, zaprosi mnie na rozmow i wtedy po raz pierwszy w
yciu rozmawiaem z I sekretarzem KC, co bardzo wwczas poechtao moj miod wasn. Uwaa, e
moje propozycje nie s ze, tylko nierealne. To, e on mnie pozna, byo praprzyczyn powoania Urbana,
w par miesicy pniej, na rzecznika rzdu. Partia zawsze dysponowaa dramatycznie ma baz
personaln przez to wanie, e brani pod uwag na rne funkcje byli (i s!) tylko ludzie osobicie znani
decydentom, czyli okropnie wski krg osb.
W sierpniu i wrzeniu 1981 r. stykaem si ju czasem osobicie ze Stanisawem Kani i wtedy wyczuwao
si, jak bardzo narasta jego przecienie psychiczne. Rozadowywa je popijajc biae wino. Dla znacznej
czci aparatu jako ugodowiec ucielenia zdrad. Nacisk radziecki by przepotny. On dotychczas
powiedzia na ten temat tylko czd prawdy.
W historii Polski ostatnich lat osoba Stanisawa Kani traktowana jest epizodycznie. Doszed do wadzy ju
po porozumieniach sierpniowych, a odszed przed stanem wojennym, czyli kadencja jego przypadaa na
czas pomidzy wielkimi wydarzeniami. By pierwszym przywdc partii rzdzcej, ktry by i pozosta
gboko zaprzyjaniony ze swym nastpc Jaruzelskim. Sdz, e pisana z wikszego dystansu historia
doceni tego polityka, ktry wsptworzy, nieudan wwczas jeszcze, koncepcj historycznego
kompromisu i torowa drog przemianom w Polsce w trudnych dla siebie okolicznociach
Breniewowskich rzdw. Co to znaczyo, tylko on wie w caej peni.
Kiedy pierwszy raz przyj mnie Stanisaw Kania, to bya moja pierwsza wizyta w gabinecie I sekretarza
KC, wic rozgldaem si ciekawie. Urzdzenie odziedziczone po Gierku szokowao skromnoci: proste,
jasne, wrcz surowe meble. Jedynym luksusem by, ustawiony tam ju po odejciu Kani, komplet zoony
ze skrzanej, ciemnozielonej kanapy i dwch foteli. Pniej podczas kadencji Wojciecha Jaruzelskiego w
gabinecie tym bywaem czsto, a w okresie schykowym, za czasw Mieczysawa Rakowskiego wrcz
waziem tam jak do byle pokoju biurowego. Sakralnod tego miejsca ulotnia si.
Po opuszczeniu przez kierownictwo SdRP gmachu KC i zabraniu ruchomoci nikt nie chcia mebli, ktre
stanowiy urzdzenie gabinetu I sekretarza, bo byy do dyspozycji inne, bardziej ozdobne komplety, chod,
prawd mwic, wszystkie brzydsze. Dzi biurko I sekretarzy i zielona kanapa z fotelami stoj w bocznym
pokoju koo gabinetu Leszka Millera. Umeblowanie to i ten pokj su do intymnych zebrao,
przyjmowania goci. Czasem korzysta z niego M. Rakowski, gdy jako polityk-senior przyjmuje jakiego
zagranicznego rozmwc. Wspominam o tym, gdy zza tego prostego biurka przez 20 lat rzdzono
Polsk.
Kiedy skadaem wizyt kanclerzowi Austrii Vranitzky'emu, powiedziano mi, e w tym gabinecie i za tym
biurkiem siedzia jeszcze kanclerz Metternich w XVIII wieku. Podobnie jest z wntrzami, w ktrych
urzdol brytyjscy prominenci. Gabinet I sekretarzy KC uznad by naleao za historyczny zabytek, ale to
niemoliwe, bo i nasze ekipy, i ta obecna gwnie dbaj o rwanie cigoci. Przez to polskie paostwo
wci jakby staje si od nowa, a to, co byo, jest uniewaniane. Polska ma status nieustannego
noworodka.

KKOL Kazimierz - antyhitlerowiec

Profesor prawa i sprawny umys. Sta si sawny w 1968 r., kiedy to by naczelnym redaktorem gwnego
organu ruchu marcowego Prawo i ycie oraz jednym z naczelnych ideologw i interpretatorw
marcowych. Poza tym pan jowialny i bardzo sympatyczny.
Miaem z nim zwizki, o ktrych on nie wie. W toku wypadkw grudniowych Kkolowi powierzono
pisanie rnych dekretw, odezw, przemwieo, obwieszczeo, jakie we wszystkich krajach, w sytuacjach
kryzysowych redagowane s na wszelki wypadek. Kiedy trwa kryzys polityczny, strajki, manifestacje, leje
si krew, padaj strzay, wwczas wypadki mog toczyd si szybko i w rnym kierunku. Trzeba si liczyd
z powstaniem sytuacji, kiedy zabraknie czasu na redagowanie tekstw odpowiadajcych wymaganiom
chwili. Wadza wic zamawia projekty dokumentw prawnych i owiadczeo politycznych na rne
hipotetyczne okazje. W razie koniecznoci atwiej jest redagowad przygotowany projekt, ni pisad go od
podstaw. Ot Kazimierz Kkol - o ile wiem - zatrudniony zosta przy takim pisaniu. Stara ekipa wszake
upadaa, nowa formowaa si cichcem i nie wszyscy gwni aktorzy politycznej sceny dowierzali
profesorowi zwizanemu dotd z Moczarem. Wobec tego mnie poproszono o dublowanie Kkola, czyli
rwnolege pisanie. Niektre moliwe sytuacje mi wskazano (np. strajk generalny), inne miaem sobie
wyobrazid. Wrd tych pierwszych bya take militarna interwencja radziecka. adnych wskazwek, co
pisad, nie dostaem. Miaem proponowad rozwizania. Na wypadek interwencji redagowaem polityczny
protest poczony z odezwami o niestawianie oporu. Potem to wszystko oddaem i wicej o tych moich
pracach pisemnych nie usyszaem, pewnie to wszystko zostao zniszczone, chod moe i przechowywane
byo na podobna okazj. Nie wiem. Tym dod pasjonujcym zajciem paraem si po nocach. I tak trudno
byo wtedy spad. Asystowaa mi moja wczesna politycznie podekscytowana przyjacika.
Kazimierz Kkol by potem ministrem do spraw stosunkw z kocioami, wreszcie zosta szefem Gwnej
Komisji do Spraw Badania Zbrodni Hitlerowskich. Instytucja ta zawsze ma silne zwizki ze wiatowymi
organizacjami ydowskimi oraz pokrewnymi placwkami w Izraelu. Kkol ze szczegln pasj zaj si
wic stosunkami polsko-ydowskimi.
Ot, istniej ludzie niezwykle podekscytowani ydami. Jedni s antysemitami, inni filosemitami, u
jeszcze innych obie skonnoci s ze sob przedziwnie spltane, niektrzy za zmieniaj orientacje z
biegiem czasu. Kkol mieci si w ktrej z tych kategorii. Filosemityzm i antysemityzm uwaam za
bliniacze rodzaje tej samej uomnoci pod nazw rasizm.
Gdy prof. Kkol mia jechad do USA celebrowad zblienie polsko-ydowskie, amerykaoskie ydostwo dao
mu po nosie, wypomniano mu Marzec i odwoano zaproszenie. Miaem na t okazj przygotowan jak
wypowied rzecznika rzdu, na wypadek gdyby mnie na konferencji prasowej zapytano o stosunek rzdu
do sponiewierania jego funkcjonariusza Kkola. Bya ona wykrtna. Nie miaem bowiem ochoty brad na
siebie obrony Kkola jako reprezentanta Polski w stosunkach z ydami, bo w gbi duszy nie martwiem
si tym, e dosta prztyczka.
Wiosn 1989 byem w Waszyngtonie i tam mnie zaproszono na premier amerykaoskiego filmu
fabularnego o yciu i dziaalnoci Szymona Wiesenthala - sawnego wiedeoskiego myliwego, polujcego
na przestpcw hitlerowskich. Film by tak fatalny, kiczowaty, rzewny i nudny, e nie wysiedziaem na
projekcji, tylko w foyer, tu pod klozetem czekaem kooca. Nie odjechaem za z kina, bo po filmie by
bankiet, czego nie chciaem stracid.
Na premierze by Wiesenthal jako gwny bohater i potem honorowy god bankietu. Przedarem si
przez cae masy waszyngtooskiej mietanki, dotarem do niego i zaprosiem do Polski, na co miaem
upowanienie. Wiesenthal, traktujc polskiego ministra niczym monarcha lokajczyka, zacz mi
wypominad czasy marca 68, kiedy w Polsce pisano o nim artykuy i broszury przedstawiajc go jako
agenta CIA oraz takiego syjonist, ktry jest polakoerc i chce Polsk poknd. Zaczem tumaczyd, e
mino ponad 20 lat, inne czasy, inna wadza. O nie. On nie przyjedzie dopty, dopki w Polsce dziaa
Walichnowski i Kkol. Wiesenthal dokadnie wiedzia, co robi kady z jego wrogw. Chod sdziem, e
Kkol ju jest jego przyjacielem. Przerwaem Wiesenthalowi mwic, e spiesz si do deserw i
odszedem. By on typem tak antypatycznym, e ju musiaem solidaryzowad si z Kkolem.

Z Komisj, ktr kierowa prof. Kkol, t antyhitlerowsk, miaem na pieoku, ale w czasach, gdy jego
jeszcze tam nie byo. Pisaem w Kulisach jako Kibic. Bya tam pewna historia o eks-esesmanie yjcym
w Anglii i o polskiej emigrantce, ktra wpierw bya jego winiark w Owicimiu, a potem on w
Wielkiej Brytanii. Daem hitlerowcowi zmylone nazwisko Pollack, ale widocznie bezwiednie
zastosowaem gdzie przeczytane, gdy ono si zgadzao i ten czowiek by poszukiwany. Prokurator
przesucha mnie w imieniu Komisji dziaajcej z kolei na zlecenie policji angielskiej i da adresu mojego
bohatera. Kiedy mwiem, e historia jest zmylona, podejrzewa mnie o krycie hitlerowskiego
zbrodniarza.
W miesiczniku Odra wydrukowaem w latach 70. reporta o wycieczce Polonii amerykaoskiej
zwiedzajcej Polsk, w tym Owicim. Gospodyni domowa pod cian straceo powiedziaa do mnie: W
Rzymie take widziaam takie straszne miejsce. Tam lwy jady chrzecijan. Gdy to zacytowaem, Komisja
Badania Zbrodni oskarya mnie przed sdem dziennikarskim o obraz narodu polskiego. Zostaem
uniewinniony, gdy wziem statut Komisji i udowodniem, e do jej kompetencji naley tylko ciganie
zbrodniarzy hitlerowskich, a nie polskich, wic ja nie podlegam jej pocigom, gdy jestem
niehitlerowcem, a w czasie wojny byem dzieckiem.
Ciekawe, co te porabia prof. Kkol i czy moe to byd, e jego kariera dobiega kresu?

KPISKA Elbieta - kobieta sceniczna

Trzydzieci circa lat temu caa Warszawa biegaa na Kpiosk, przy tym nie bya to ulica, tylko cakiem
wiea aktorka, najwikszy w owym sezonie talent, ktry nagle strzeli. Janda epoki Gomuki, bya to
gwiazda ciepa, przytulna, z mskich marzeo do poduszki. Caa Warszawa obejmowaa mnie take, wic
pierwszy raz w yciu zobaczyem Kpiosk w jej szczytowej roli i chwili. We dwjk z Cybulskim na maej
scenie Ateneum wykonywaa amerykaosk sztuk Dwoje na hutawce przed widowni skowyczc z
zachwytu i wrd recenzentw walcych czoem w podog.
Nie byo sceny, widzowie koem na krzesach otaczali aktorw, ja siedziaem w pierwszym rzdzie.
Reyser kaza Cybulskiemu, w dowd uniesienia czy determinacji, rzucad na podog zapalonego
papierosa. Wtedy nosio si spodnie z mankietami i rekwizyt ten wpad mi tam wanie. Poczem
wydzielad swd i poczuem, e portki mi si arz i mnie parz. Zareagowaem jak czowiek, ktry si pali.
Cybulskiego dobrze znaem z Bim-bomu, a potem z pijaostw barowych we dwjk oraz domowych w
szerszym towarzystwie. Widzc, e podpali koleg, Cybulski da spokj Kpioskiej i zrobi ku mnie gest
przepraszajcy, tak e w pewnym sensie wziem osobicie udzia w spektaklu z Kpiosk, dodajc mu
dramatyzmu dziur w nogawce.
W Kpioskiej kochaa si wic wtedy caa Warszawa, a ona kochaa si z aktorem Kowalskim imieniem
Wadysaw. Z czasem plotkowad zaczto, e artysta ma rogi w dobrym gatunku, bo mad by Rakowski.
Szef Polityki by wtedy modym przystojniakiem jedcym oplem i mem Wandy Wikomirskiej, ktra
na skrzypcach przygrywaa mu do kariery.
Pierwszy pech Kpioskiej polega na tym, e zacza prac od takiego sukcesu, i wikszy by potem ju
nie do zrobienia. Zaczynad karier od szczytu kariery to dokadnie to samo, co zaczynad wspinaczk
grsk od szpicu Mont Everest. Drugim pechem Kpioskiej jest zwizek z Rakowskim. Kada wybitna
aktorka powinna mied ma, ktry spoecznie wyrnia si wycznie jako jej m. Modrzejewska miaa
ma, ktry by tylko mem Modrzejewskiej. Brigitte Bardot zawsze miaa kogo znanego tylko jako m
B.B. Kiedy o Marilyn Monroe zaczto mwid jako o onie Artura Millera, a nie odwrotnie, rozwioda si, a
gdy i to nie pomogo - popenia samobjstwo. Przez krtki za tylko czas mwiono w Warszawie:
Rakowski - ten kochanek Kpioskiej, potem Rakowski - ten m Kpioskiej. Rycho zaczto j okrelad:
Kpioska ona Rakowskiego. Kiedy aktorka ma status czyjej ony, z t chwil si obsuwa i reyserzy
patrz, jak m artystki przystaje do roli, ktr mona jej dad. Zreszt jak kto ma pecha, to zapie trypla

nawet wchajc r. Kpioska oprcz Rakowskiego ma w domu kocurk Franciszk o bardzo przykrym
usposobieniu, bydl prawdziwie wredne, nasane chyba przez Solidarnod, bo nienawidzce swych
paostwa mimo dobrego wyywienia.
A do 1980 roku Kpioska bya normalnie apolityczn aktork i on liberaa wikszego ni mowie
wszystkich innych aktorek, oczywicie jeli w ogle miay mw posiadajcych przekonania, a nie
badylarni. Stopniowo, po sierpniu 1980 r. Rakowski, zupenie nie zmieniajc swoich pogldw,
przemieni si z liberaa w czerwon besti, a Kpioska w on potwora. rodowisko aktorskie nagle
bowiem w czci zmienio przekonania, a w pozostaej czci zaczo je mied i ono byo krzykliwie
antyreimowe.
Kpioska jako wicepremierowa przez cay dzieo wysuchiwaa aktorw ktrzy mieli mnstwo zarzutw
wobec polityki rzdu, i wieczorem bya ju wzdtym workiem pretensji politycznych. Jej m przez cay
dzieo siedzia na zebraniach to z Solidarnoci, to z branowcami, to w KC i wysuchiwa krytyki rzdu.
W nocy wraca do domu i wwczas rozpoczynaa si polityczna sesja rozrachunkowa z on,
opromieniana witami. Rano z dziur przewiercon w brzuchu odrywa si od swej nocnej siy nacisku i
wtedy zaczynao si wszystko to samo z Solidarnoci. Przy tym Kpioska nie jest moe
najinteligentniejsz z ludzi, ale na pewno najmdrzejsz z aktorek, wic Rakowski mia w ku
prawdziwie trudne dyskursy, a nie jakie tam kobiece pokwkiwania.
Po ogoszeniu stanu wojennego Kpioska staa si gwn mczennic ekipy rzdzcej. Nie kwapic si
do wyruszenia na czogi, komedianci z Powszechnego podjli ostrza koleanki Elbiety. Byo w dobrym
tonie na jej widok opuszczad bufet i codziennie komponowad nowe zoliwoci. Tym sposobem
prosolidarnociowa Kpioska politycznie spychana bya ku mowi i wanie zaczerwienia si zupenie,
kiedy akurat komunizm w Polsce umar, co ogosia inna aktorka - Szczepkowska. Ewolucja polityczna
Kpioskiej biega wic w odwrotn stron, ni rodowiska aktorskiego, odbywajcego w wikszoci
podr od serwilizmu do bojkotu, podobnie wic jak kariera zawodowa tej aktorki postawiona bya na
gowie.
Kiedy moda Kpioska zaywaa sukcesu w sztuce Dwoje na hutawce nie wiedziaa nieboraczka, e
tytu tej sztuki na zawsze okreli bieg jej realnego ycia.

KISIELEWSKI Stefan
Kiepski kompozytor, redni krytyk muzyczny, drugorzdny powieciopisarz, nudny felietonista, dobry
publicysta, naiwny i niewytrway polityk. Talentw ma wiele, ale wszystkie mierne. Marks twierdzi
jednak, e ilod przechodzi w jakod. Wbrew swoim interesom Kisiel wszake zaciekle zwalcza marksizm.

KISZCZAK Czesaw - myliwy

Kto wie, jak potoczyyby si losy Polski, gdyby Wojciech Jaruzelski mia dziesiciu Kiszczakw. Nie wiem,
czy na wiecie jest kto drugi, kogo mona by z nim porwnad. Jego fenomen polega na zdolnoci do
przekraczania granic klatki, w jakiej tkwi kady bez wyjtku czowiek. Ot, ludzie uformowani s przez
jaki system wartoci i wyobraenia o wiecie, zdobyte umiejtnoci i sw rol zawodow, podlegoci
subowe i wizi spoeczne, panujcy w ich otoczeniu poziom mylenia i dziaania itp., itd. To wszystko
skada si na prty ich ciasnej lub przestronnej klatki, poza ktr tylko troch udaje si niekiedy
czowiekowi wychylid lub wysund. Genera Kiszczak coraz to przeskakiwa samego siebie. Tkwi za w
klatce ciasnej przecie take wzgldw doktrynalnych, jak i przez rol oraz horyzonty zawodowego
oficera - kolegi generaw Baryy czy Oliwy.

wiat zdumia si, e w Polsce, gdzie nic nigdy si nie udaje, bo wszystko jako si rozazi i rozmazuje w
baaganie, psychologiczna operacja pod nazw stan wojenny wykonana zostaa z imponujc,
mistrzowsk precyzj. Kiszczak!
Prowokacja z zabiciem ksidza Popieuszki. Wszystko wskazywao na to, e by to detonator subtelnie
przemylanego betonowego przewrotu. Kiszczak dokona byskawicznego odwrcenia sytuacji
zapocztkowanego aresztowaniem Piotrowskiego i publiczn deklaracj polityczn.
Mied status szefa policji, jedynego instrumentu do trzymania opozycji pod wod. Rwnoczenie przez
lata byd godnym zaufania przeciwnikw negocjatorem w rozmowach politycznych z t wanie opozycj i
z Kocioem, rok po roku, a po okrgy st. To take Kiszczak. Chyba unikatowy na wiecie szef policji
politycznej, ktry w rzdowym paacu osobicie ciska donie wszystkim najwaniejszym ludziom, jakich
poprzednio powsadza.
Czowiekiem numer 1 konspiracji, ktrego najbardziej poszukiwali ludzie Kiszczaka, by Zbigniew Bujak.
Kiedy SB ju znao miejsce, gdzie odbdzie si konspiracyjne zebranie z Bujakiem. Wkroczyli po 40
minutach od rozpoczcia obrad. Bujaka nie byo. Spni si jeszcze bardziej, gdy zacio mu si auto, a
widzc akcj policyjn wtoku oczywicie nie wszed na melin, gdzie byo zebranie, lecz odjecha.
Rwnolegle ten tropiony wci i wreszcie potem zapany przez ludzi Kiszczaka Bujak w czasie, gdy si
ukrywa, odwiedzi ministra spraw wewntrznych Kiszczaka w jego biurze. Nawet zapomnia tam swego
koucha. Gdyby to wymyli autor sensacyjnej powieci, uznano by, e wika si w
nieprawdopodobieostwach.
Kiszczak swobodnie przenika z klatki szefa policji. Robic to, co do niego naley jako ministra spraw
wewntrznych, sposobami waciwymi tej instytucji, uprawia rwnolegle polityk wielkiego formatu. To
on toczy rozmowy z Kocioem. To on pojecha do internowanego Wasy do Artamowa i przeprowadzi
negocjacje, ktrych efektem by list do Jaruzelskiego z podpisem kapral Wasa dajcy pretekst do
zwolnienia go do domu. To Kiszczak popar amnesti. To on celebrowa spotkania w Magdalence, ktre
zapocztkoway przewrt w Europie Wschodniej. I we wszystkich tych poczynaniach ogromn rol
odgrywaa jego osobowod - czowieka tchncego zniewalajc rozmwcw prawoci, szczeroci,
powag, uczciwoci i skupion mdroci. Za wszystkimi poczynaniami Kiszczaka sta genera Jaruzelski,
ale osobowod to ju jego niepodzielna wasnod i zasuga.
Genera Kiszczak wywodzi si z wywiadu i kontrwywiadu, dziedzin tajemniczych, ktrych obraz tak zosta
zamazany przez niezliczone powieci, jak prawda o polskim wieku XVIII zostaa na zawsze przesonita
przez sugestywne imaginacje powieciowe Sienkiewicza. Byd moe wywiad jest najlepsz uczelni do
ksztacenia politykw.
Podczas finau swej kariery Kiszczak zabysn kosztown dlao i niezomn lojalnoci wobec szefa. Mam
na myli oddanie si do dyspozycji w nieudanych ju operacjach kandydowania na premiera i potem
prezydenta. No, ale wiernych i oddanych wszdzie ma si na pczki, rzadko jednak ludzie wybitni
wyrzekaj si gry na wasny rachunek.
W klatce Kiszczaka rozbitej przez niego jakby od niechcenia s dwa prty - ograniczenia, ktrych jednak
nawet nie wygi. Jeden to lk przed sowem, skrpowanie, sztywnod publicznych enuncjacji - typowa
waciwod wojskowych, ktrzy sowo traktuj z naboeostwem, jakby najbardziej obawiali si tej
wanie broni.
Drugie ograniczenie polityka Kiszczaka to jego wyobraenia o gospodarce.
Minister Kiszczak ywo pasjonowa si rolnictwem i projektowa operacje polegajce na tym, e wyle si
dobrego szeryfa w stosowne miejsce, za nim hufce pomocnikw i tak placwka po placwce zapewni si,
poprzez organizacyjne operacje, stopniowy rozkwit gospodarczy. Sdz, e minister niezupenie
rozumia, e te wanie sposoby prbowano praktykowad przez 40 lat i e w gospodarce moe cokolwiek
zmienid tylko samoczynny mechanizm ekonomiczny.
Polska miaa swoich wielkich: a to Kopernik, a to Curie-Skodowska, Mickiewicz lub Chopin. Wstawianie
tu gen. Kiszczaka uzna si za witokradztwo pograjce pomysodawc w miesznoci. Prawda jest

jednak taka, e astronomw rangi Kopernika byo wtedy paru, w epoce Chopina kilku kompozytorw mu
dorwnywao lub go przewyszao, sporo narodw miao w epoce romantyzmu wieszczw bardzo
genialnych, a Skodowska-Curie naleaa do caej sztafety fizykw odznaczajcych si w nowej dziedzinie
badawczej. Kiszczak za to szef policji nieporwnywalny z adnym innym politykiem tej specjalnoci.
Szkoda, e zuyty zosta przedwczenie za rzdy nie angauj obcych najemnikw, wic teraz, kiedy w
Polsce sta si niepotrzebny, nie moe pokierowad policjami i operacjami politycznymi jako minister
ktrego mocarstwa.

KLECHTA Jerzy - komentator TVP

Dziennikarz, ujmujcy tym, e szczerze i publicznie przyznaje si do kilku bdw i niedopatrzeo.
Niechccy wstpi do PZPR i przez zapomnienie nie wystpi na czas. Redagowa podziemne pismo
drugiego obiegu Radar, ktre przez fatalne niedopatrzenie poddawane byo cenzurze i bez wiedzy i
zgody redaktora finansowa je ohydny partyjny koncern RSW Prasa. Klechta przez pomyk podlizywa
si Rakowskiemu, sdzc, e to Morawiecki. Przy tym wszystkim zawsze tkwi w podziemiu, tylko
konspirowa w konspirze tak sprytnie, e byo to niezauwaalne.
Ten telewizyjny wielbiciel nowej wadzy i pogromca czerwonych by egzaltowanym adoratorem
Rakowskiego. Rakowski przechowuje list od Klechty z 1983 r. wyraajcy zachwyt wobec
wicepremierowskiej mowy w Stoczni Gdaoskiej i drwicy z Wasy, z ktrym tam w Stoczni Rakowski
stacza telewizyjny pojedynek.
Rakowski rano pywa w basenie hotelu Victoria. Gdy by wicepremierem, wicemarszakiem,
premierem, zawsze w wodzie poda za nim Klechta. Od wyborw w czerwcu 1989 r. Jerzy Klechta jako
przesta wchodzid do wody.

KOBYLISKI Szymon - spiralny

Prorok z dug brod o tubalnym gosie. Przez 33 lata obok tytuowej winiety Polityki ukazyway si
jego rysunki. Na co dzieo docina wadzy, z okazji wit, rocznic i zjazdw partyjnych kadzi jej przepiknie
i zgrabnie. Jako rysownik mia jedn wielk wad: lubi pisad felietony. Kiedy Kobylioski pisze, dzieje si
tak, jakby np. Roman Malinowski w Teatrze Wielkim Opery i Baletu taoczy parti Odetty w Jeziorze
abdzim.
Po 33 latach rysowania w Polityce, kiedy wadza antykomunistw ju dobrze utrwalia si i utwardzia,
Kobylioski nie wymkn si po cichu z Polityki do nowych panw, co byoby normalne, naturalne i nie
wyrniao go spord innych szczurw umykajcych z toncego okrtu. On narysowa manifest
polityczny, e odchodzi z Polityki, gdy przejrza i jej linia przestaa mu odpowiadad. Odpowiadaa mu,
kiedy plsa przed czonkiem KC Rakowskim. Nie odpowiada mu Polityka, gdy dziaa pod bezpartyjnym
ju Bijakiem. Odpowiadaa mu, gdy bronia socjalizmu - nie odpowiada mu, gdy si zeo wylizguje.
Odpowiadaa mu, gdy bronia linii partii - nie odpowiada mu, kiedy dyskretnie przecina rne linki czce
j z przeszoci.
W sumie z pompatycznego odejcia z Polityki brodatego proroka o gosie zapoyczonym od Boga Ojca z
jaseek wynikn tylko wielki miech. Skowyczeli wszyscy, bo a tak bardzo nikt si dotd nie zbani.
Ryczeli ze miechu czerwoni, biali i czarni. Nowi wadcy, do ktrych Kobylioski chce si przytulid, na jego
widok zatykaj nosy, chocia przecie oni nie oddychaj grskim, lecz bagiennym powietrzem, wic ich
powonienie jest niezbyt czue.

KOCIOEK Stanisaw
Podobno by ukochanym dzieckiem Gomuki, ktry uwaa tego przedstawiciela aparatu za ulepionego na
swj obraz i podobieostwo i wyobraa sobie, e Kocioek kiedy bdzie jego nastpc.
Kiedy Gomuka kooczy si w grudniu 1970 r. Kocioek zosta ubrany w dramat na Wybrzeu. By tym,
ktry w telewizji wzywa do przyjcia do pracy w Stoczni, podczas kiedy Stocznia bya obstawiona
uzbrojonymi oddziaami majcymi rozkaz strzelania do ludzi, ktrzy zechc wejd do niej. Niedogadanie
si rnych orodkw dyspozycji, drobny baaganik w obrbie wadzy, spowodowa straszliwe, krwawe
koszty. Zaczy si spory, kto winien. Trwaj zreszt nadal. Dod, e Kocioek, jako co najmniej
mimowolny wspsprawca tragedii, poszed na drugorzdne posady do drobnej wytwrczoci i na
prostego ambasadora. W nastpnej epoce Wojciech Jaruzelski jako szef partii z trudem i wysikiem
wydwign go na stanowisko I sekretarza KW PZPR w Warszawie. On za przyj skrajnie betonow
orientacj prawdziwego marksisty-leninisty, czyli prawdziwka, i pozbywanie si go jako eksponenta tej
lewej, betonowej opozycji wymagao jeszcze wikszego wysiku ni wycignicie go z niebytu.
Potem Kocioek by ambasadorem w Moskwie i nie zachwala na pewno reformatorskich deo naszej
ekipy kierowniczej. Okreliem to kiedy Wojciechowi Jaruzelskiemu w ten sposb - on nie ma
ambasadora, natomiast Moskwa ma za to dwch przy polskich wadzach: jeden urzduje w Warszawie, a
drugi w Moskwie. Bya to oczywicie opinia krzywdzca radzieckie kierownictwo, gdy sugerujca, e ono
znosi si z Kociokiem.
Pierwszy raz zobaczyem Stanisawa Kocioka, kiedy ju jego kariera dobiega bya kooca. Pracowa jako
redaktor miesicznika Polish Perspectives. Ja jako rzecznik rzdu miaem za, gdzie pod Warszaw,
spotkanie z redaktorami czasopism drugorzdnych z caej Polski i on tam by. Mwiem o sytuacji
politycznej, przedstawiaem swoje na ni pogldy i cay czas miaem na uwadze tylko jednego suchacza Kocioka. Mwiem wycznie do Kocioka i moja do niego niechd oraz waciwa mi przekora sprawiay,
e wszystko, co mwiem, miao go prowokowad.
Byo to moje najbardziej bliskie opozycyjnoci wystpienie publiczne. Gdyby tam zamiast mnie
zaproszono wtedy Michnika czy Onyszkiewicza, opowiadaliby rzeczy zblione. Czuem niewidoczne iskry
nienawici przeskakujce midzy mn a Kociokiem i draniem go. O ile pamitam, nie odezwa si w
dyskusji.

KOMAR Micha - mzgowiec

Tak zwany May Komar, w odrnieniu od Wadysawa Komara - kulomiota. Syn Wacawa Komara,
generaa-komunisty, bohatera wojny domowej w Hiszpanii, potem za stalinizmu bardzo mczonego
winia, nastpnie znowu generaa. M bardzo adnej Ewy apki, producentki olejkw do ciast i innych
trujcych chemikaliw. Zawzity autor ksiek, erudyta i intelektualista. Z Komarem jest pewne
nieszczcie: on traktuje siebie bardzo serio, w czym zreszt jest osamotniony. Dla wasnego dobrego
samopoczucia pisze wic dziea erudycyjne, cikie i nudne na rne dowolne tematy, np. terroryzm. Dla
pienidzy, czyli na zamwienie, umie jednak pisad dosyd barwnie i ciekawie. Byby wic wybitnym
autorem, gdyby nie by si bogato oeni.
Moj drug on wpierw znaem ze syszenia i krciem si wok niej, ale dugo nie udawao mi si jej
poznad. Stao si to przypadkiem na przyjciu u Komarw. Siedziaa na tapczanie i mwia, e jej
przeszkadza budzik Ewy Komar, ktry gono tyka. eby zwrcid na siebie uwag tej dziewczyny, wziem
budzik i wyrzuciem przez okno. Budzik by tandetny, a mieszkanie pooone wysoko. Komarowie ciko
przeyli t strat. Natomiast ja ich kosztem dopiem swego.
Tej samej nocy pierwsz randk odbyem z udziaem Komara, ktry nie bardzo chcia zrozumied, e nie
jest na swojej randce.

May Komar od dawna zwcha si z opozycj, ale jak to wolny mzgowiec: od strony
intelektualno-salonowej, a nie organizacyjnej. By przez chwil internowany. Po wziciu przez opozycj
wadzy wynagrodzono go, ale sabo: zosta wiceprezesem Czytelnika po usuniciu stamtd Wacka
Sadkowskiego, takiego samego intelektualisty, niestety partyjnego. W zwizku z tym uwaam, e: po
pierwsze Komar mgby byd nawet prezesem, po drugie, nie trzeba byo w tym celu strzelad z armaty do
wrbla, czyli a obalad socjalizmu.
Z Komarami zakolegowaem si 20 lat temu, pewnej zimy w Zakopanem, kiedy byo tam bardzo wesoo.
Micha Komar by wwczas o 20 lat modszy, ja za o 20 lat starszy ni teraz.

KOMAR Wadysaw - artysta estradowy

Komar by kiedy popularnym bohaterem narodowym, poniewa na olimpiadach sportowych ciska
jakim cikim przedmiotem Za choler nie pamitam, jak si ten przedmiot nazywa. Dosta za to jaki
olimpijski medal i jako nagrod otrzyma za on crk wczesnej gowy polskiego paostwa,
marszakwn Magorzat Spychalsk. Mia kolosalne szczcie nie tylko przez to, i oeni si z
prezydentwn swojego kraju, ale poniewa Magorzata ma te siostr, ktrej zdoa uniknd.
Gdy Polska zacza biednied, tak e nie byo ju czym rzucad, Komar zosta objazdowym artyst
estradowym. Jest bardzo wielki i ciki, wic skoro nazywa si Komar, ju jest miesznie. Publicznod
walia popatrzed na olbrzyma i nadal jeszcze paci za bilety. Na scenie Komar przestpuje z nogi na nog,
umie take tupad i nucid orkiestrze do wtru, a jak si odezwie - trzs si yrandole. Te sukcesy
artystyczne odnosi po dzi dzieo.
Jest to sympatyczny, inteligentny i ciepy mczyzna formatu Yeti. Spychalska za jest dziewczyn bardzo
nisk, chud i drobn. Ich wspycie seksualne przypominad musiao spkowanie doga z pinczerkiem.
Sto razy zapytad chciaem Magosi, jak ten Komar w niej si mieci, bo to jest jedyna zagadka przyrody,
ktra mnie ciekawi. Nigdy si jednak nie zgadao.

KORWIN-MIKKE Janusz - przywdca Ruchu Polityki Realnej

Barwna postad zawsze w muszce. czy nas stara znajomod i niechd do Solidarnoci. Korwin-Mikke
stworzy wasn, kieszonkow parti - Ruch Polityki Realnej. Jest to ugrupowanie
konserwatywno-liberalne, sprzymierzone z monarchistami, ktrych mamy razem trzech. Ruch jest za
cakowitym liberalizmem ekonomicznym, przeciw wszelkim ingerencjom paostwa w sfer gospodarki. Na
paszczynie politycznej Korwinowcy nie s tacy liberalni i optuj za siln wadz, ograniczajc
parlamentaryzm i demokratyczne rozpasanie.
Wielki orygina, co podkrela wic sobie zawsze muszk. Facet postrzelony w najsympatyczniejszym
sensie tego sowa. Dogmat pluralizmu i karzekowatod wszystkich partii sprawiaj, e obecnie przeywa
swoje wielkie dni, gdy z ca powag traktowany jest jako szef jednego ze stronnictw. Lubi pisad i
pokazywad si w telewizji, wic jest na niego koniunktura. Gdy trzeba pokazad w TV palet polityczn,
Korwin-Mikke zawsze jest na podordziu. Gdy chce si do druku jaki wawy, szokujcy tekst - on napisze
go zawsze i da wszdzie.
Przychodzi w latach 70. do Polityki, gdzie przynosi felietony na rne tematy, zawsze oryginalne, gdy
idzie o pogldy, ywo napisane, tylko pod koniec przewanie rozace si. Drukowaem go od czasu do
czasu. Stale tego robid nie byo mona, gdy by zbyt podny. Strach byo zamiecid jaki tekst, poniewa
to znaczyo, e nazajutrz, zachcony, przyniesie dziesid nowych. Ja za jako redaktor byem leniwy i
zawsze wolaem mied do czytania mao tekstw, a nie duo. Z tej banalnej przyczyny limitowaem
publikacje Korwin-Mikkego, ale rwnie i z powodw politycznych. Chodzio o to, e on przecie by
opozycj, wic co innego wystp gocinny w Polityce, a co innego, kiedy utrwali si jako stay autor

pisma. Poza tym baem si, e za tego wroga socjalizmu dostaniemy po uszach. Zrobiem wic co, czego
nigdy nie czynilimy i za co Rakowski zdarby ze mnie skr. Zadzwoniem do MSW i poprosiem o ich
opini na temat roli Korwin-Mikkego. Nasze wadze bowiem - mwiem - lej nas za drukowanie ludzi z
opozycyjnego podziemia, a skd my niby mamy znad grzechy rnych autorw, wiedzied, gdzie s
zapisani i w jaki sposb ryj pod naszym ustrojem?
Odpowiednia komrka MSW odpara, e moemy go spokojnie drukowad. Pisze rne manifesty, ale
rozkleja je tylko na swojej klatce schodowej, a resort nie jest drobiazgowy ani maostkowy.
Kiedy zostaem szefem telewizji, Korwin-Mikke skary mi si, e go nie pokazuj na ekranie. Poleciem
dawad go na ekran, ile tylko wlezie, bo to polityk prawdziwie niezaleny. Ile razy si zmieci w
programie, tego nie wiem, mniej w kadym razie ni on by chcia, a wicej, ni pragnaby tego
Solidarnod, ktra podobnie jak PZPR nie znosi ludzi nie zapisanych u siebie.

KOZAKIEWICZ Mikoaj - marszaek Sejmu

Dwierd wieku temu przez kilka godzin siedziaem w domu u Mikoaja Kozakiewicza. Propagowa on
wwczas swobodn miod i mia duo listw erotycznych, ktre przyszedem wykorzystad do czego, co
pisaem. Ot, w mieszkaniu bya jaka dziewczyna, jak oceniaem mniej wicej pitnastoletnia,
niezwykle powabna. Midzy ni a panem Mikoajem widad byo sprzenie miosne, cay czas przebiegay
midzy nimi jakie prdy. ledziem chykiem znad papierw gesty, dotknicia, sowa, znaki.
Podpatrywaem za dlatego, e chciaem dostrzec i uparem si podpatrzed, czy to crka gospodarza
czyjego dziewczyna. To si zawsze poznaje, to si widzi i wie. Ja za nie umiaem ustalid, co tych dwoje
czy i to mnie mczyo.
W dwierd wieku pniej w ogromnym, starym mieszkaniu, zagraconym z wielkim smakiem i t nieznan
nuworyszom elegancj, jaka bywa tylko owocem nieurzdzania, niekomponowania, niemuskania wntrz,
zapytaem marszaka Sejmu: niech mi Pan powie. Profesorze, te dwierd wieku temu, to bya panienka czy
crka? - To bya ona - odpar wskazujc na swoj on i Weronik.
Skoro marszaek Kozakiewicz ma dzisiaj kapelana, ktry za nim chodzi po Sejmie a to z opatkiem, to z
kropidem, to za z jakim innym rbnym rekwizytem nie dziwie si ju, kiedy stowarzyszenie ateistw
wybierze ^oTm^esem prymasa Glempa i gremialnie uda si na kolanach z pielgrzymk do Czstochowy.

KOZOWSKI Krzysztof - minister spraw wewntrznych

Kiedy red. Kozowski z Tygodnika Powszechnego zosta szefem policji politycznej w Polsce, Warszawa
zatoczya si ze zdumienia. Subtelny intelektualista, tweedowy arystokrata, wykwit krakowskiego
kwietyzmu tak si niby ma do policji tajnej, jak orchidea nadaje si na nahajk. Niektrzy przypominali,
e Feliks Dzieryoski te nie wywodzi si z kurnej chaty. Inni na to, e Dzieryoscy to szlachetkowie
dworkowaci, a Kozowski hrabia i to galicyjski. Tak dyskutowaa warszawka.
Ja jeden tylko si nie dziwiem, gdy znaem skryte zamiowanie hrabiego do pracy policyjnej. Gdzie w
roku 1983 czy 1984 miaem spraw w Tygodniku Powszechnym i byem w redakcji. Kiedy wychodziem
Kozowski skrzykn swoich redakcyjnych ludzi, otoczyli mnie jako obstawa, czyli goryle, i pod komend
przyszego szefa policji odprowadzili do samochodu. Kozowski wic jako wolontariusz praktykowa prac
w ochronie oraz dwiczy prowokowanie efektw politycznych: chodzio o zademonstrowanie, e jego
przeciwnik polityczny Urban nie moe rzekomo wyjd bez opieki na ulic, gdy lud krakowski zaraz go
rozszarpie.

KRALL Hanna - wicepisarka

Kiedy studiowaem dziennikarstwo, wrd moich koleanek byy dwie przyjaciki: Krallwna i Bykwna.
Jedna bya mieszna, a druga robia na drutach. Potem druga posza do cenzury, a pierwsza, co gorsza,
wysza za Jerzego Szperkowicza. Nie ma jednak tego zego, co by na dobre nie wyszo: Szperkowicz zosta
korespondentem prasowym w Moskwie, wic Krallwna on korespondenta. Do Moskwy jedzi za
Rakowski i Krallwna urzdzaa dla niego kolacje. Ze byy czy dobre, Rakowskiemu smakoway i zrobia
dziki nim karier, ale to pniej.
W koocu 1968 r. Hanna Krall nadesaa z Moskwy do ycia Warszawy tekst, ktry opublikowano. By to
wwczas rodzaj ydowskiej dostawy obowizkowej. Napisaa kwieciste podzikowanie aryjczykom,
ktrzy j dzieckiem przechowali i uratowali przed Hitlerem. Hitler pragn bowiem Krallwn zagazowad.
W1968 r. przez publiczne dzikowanie gojom dobrzy, lojalni ydzi odrniali si i odcinali od syjonistw.
Krallwna dopenia tego marcowego rytuau.
Z tym przechowywaniem ja sam miaem innego ni Krallwna rodzaju kopotliw sytuacj. W trakcie
okupacji, bdc dzieckiem mieszkaem z rodzicami we wsi Budzanw, pooonej na Podolu w okolicach
Trembowli. ylimy na tak zwanych aryjskich papierach, czyli udajc katolikw. Nasi stamtd ssiedzi i
znajomi na og przesiedlili si pniej na Ziemie Zachodnie. Po wojnie dowiedzieli si oni, e Urbanowie
s tak chrzecijaoscy, jak wilk re traw. I ot z biegiem dziesicioleci do moich rodzicw lub do mnie
zaczli przychodzid rni ludzie z Budzanowa proszc o rozmait pomoc za to, e nas przechowywali. Gdy
powiadaem, e pamid ich zawodzi, gdy nikt nas nie przechowywa i nikomu nic nie jestemy duni,
oburzali si bardzo: oni ycie dla nas naraali, a tu taka niewdzicznod! Odnosiem wraenie, e
tamtejsza spoecznod szczerze uwierzya, e nas przechowywaa. Kto z nich powiedzia za tak na moje
zapewnienia, e nas nie przechowywa: ale mymy wtedy podejrzewali, e moecie byd ydami, a mimo
to nie wydalimy was Niemcom. Rozmaite bywaj, jak widad, wyobraenia o zaciganiu dugw
wdzicznoci, i w tym miejscu dzikuj wszystkim, ktrzy mnie nie przejechali, chocia mijali tu obok
samochodem.
Krallwna wrcia ze swoim Szperkowiczem z Moskwy do PRL i pracowaa w yciu Warszawy nie
publikujc jednak tekstw, ktre by j wyrniay. Rakowski mimo to, przez wspomnienie jej kuchni,
wzi j do Polityki i tu zrobia karier. Staa si najwybitniejsz po Kapucioskim reporterk i tak jak on
twrc odrbnego gatunku. Jej historie wyszydzay stosunki w Polsce. Opisywaa ludzkie losy i
wypowiadaa z wielk wyrazistoci prawdy wane, generalne. Te historie, wysublimowane i
wypieszczone, byty niczym krople wody, w ktrych obejrzed mona byo w pomniejszeniu cay kraj i
spoeczeostwo. Zjadliwie krytyczne spojrzenie Krallwny na stosunki w Polsce wyraao si w tekstach
politycznie bezpiecznych, dla cenzury nietykalnych. Uoglnienie ludzkich przypadkw, ktre opisywaa,
dokonywao si dopiero w czytelniczej gowie. Krallwna nie pisaa o ustroju, tylko, dajmy na to, o
zdziwaczaej pani Pipsztyckiej, ktra hoduje koty, ale w rzeczywistoci to nie byo o pani Pipsztyckiej i o
kotach, lecz sam PRL wychodzi z jej reportau bez portek. Krallwna osigna w reportau
sztukmistrzostwo pisarskie dajce jej tekstom rang wielkiej literatury- Czytelnicy - smakosze uznawali w
niej mistrzyni, ale nie miaa szerszej popularnoci jako autorka. Jej teksty byy zbyt subtelne, aby kady
mg si na nich poznad, i zbyt zjadliwe wobec rnych ludzkich postaw oraz waciwoci grup
spoecznych, aby szerokie rzesze chciay je polubid. Ludzie wyczuwali, e Krallwna wyszydza ich i ich
wiat, a te traktuje jak owady nadziewane na szpilk i krojone pod mikroskopem bez litoci.
W redakcji Krallwna nie bya lubiana. Szefom przymilaa si, reszt zespou ignorowaa, bo nosia si jak
gwiazda przy pewnym przesodzeniu Uprawiaa codzienny kult Rakowskiego. Ustawicznie rzucaa mu si
na szyj, on za traktowa j jak swoj ulubion kotk. Zagaskiwa t faworytk. Rakowski ma t wad,
e ufa ludziom narzucajcym mu si z ostentacyjn mioci i ufa im. Przeywa wic nieustanne
rozczarowania. Pozostaych razia ta przymilnod Hanny Krall, a redakcyjne baby zazdrociy jej pieszczot
Szefa i faworw u niego. Krallwna umiaa je dyskontowad. Kiedy napisaa ksik o Edelmanie, Rakowski
zaatwi z Willy Brandtem, jeszcze wtedy kanclerzem RFN,e wasn rk napisze przedmow. Byo to

wicej ni duo. Przedmowa Brandta zapewnia prowincjonalnej dziennikarce wiatowe zainteresowanie

ksik Zdyd przed Panem Bogiem oraz jej autork.
Krallwna, jak wielu czonkw redakcji Polityki, miaa salonow stycznod z opozycj, kokietowaa j i
zezowaa w tamt stron. Kiedy wybuch rok 1980 i Solidarnod, opowiedziaa si po stronie
antyreimowej i to j zabio jako pisark. Zacza na kolanach pisad teksty hagiograficzne, np. o Annie
Walentynowicz, ktry wydrukowaa w Tygodniku Powszechnym, co uznalimy za zdradzieckie wobec
Polityki. Rakowski cierpia, jakby mu kochanka przyprawia rogi. Pniej publikowaa niekiedy
kompromitujce brednie, np. o architekcie, ktry musia tworzyd ohydn i nieludzk, gdy reimow
dzielnic warszawsk - Ursynw, a zyska rozkosz oczyszczenia si z tej brudnej roboty, poniewa
zaprojektowa koci. Potem Krall ja sporzdzad powieci, gdy uznaa, e ma literacki talent. adnej
nie zdoaem przeczytad, bo to byoby ponad ludzkie siy. Krallwna podniosa swoje reportae do rangi
dobrej literatury, lecz siebie w obrb literatury czystej dwignd nie zdoaa. Pisze ksiki pretensjonalne,
zakrawane z gry na arcydziea. S one pozbawione wzicia u czytelnikw. Musz jej starczad
komplementy krytykw z krgu Solidarnoci, zawsze zachwyconych kadym knotem napisanym przez
kogokolwiek, kto by antyreimowy.
Zesp Polityki stanowi grono patriotw swego pisma. Zespoowo zajci bylimy tworzeniem
wsplnego dziea. Hanna Krall odstawaa od nas, poniewa nic jej nie obchodzio oprcz wasnej osoby i
tekstw.
Na przeomie 1980 i 1981 roku zrezygnowaem z kierowania dziaem krajowym, poniewa byli w nim
Krallwna, Wrblewski, Skalski, Falkowska i temu podobne osoby przechodzce na inn stron
politycznej barykady ni ta, gdzie ja staem. Nie mona za przewodzid gronu o deniach
przeciwstawnych celom kierownika. Krallwna pocza wtedy zbierad podpisy pod petycj, ebym nie
przestawa kierowad dziaem. Podpisaa j zreszt pilnie caa redakcyjna opozycja, co oznajmiam, bo
moe Skalskiego za to Michnik wyleje z posady swego zastpcy. Jest to pewien hak w yciorysie.
Zareplikowaem ze zoci na pimie, e dla Krallwny waniejsz rzecz ni jakiekolwiek pogldy jest to,
i jako szef zawsze zachwycaem si jej tekstami i nie prbowaem absorbowad tej gwiazdy adnymi
obowizkami pracowniczymi. Unoszc nad gow sztandar Solidarnoci Jej Przymilnod Krallwna
mylaa przede wszystkim o tworzeniu warunkw sprzyjajcych jej lenistwu. Jake powszechna to
skonnod.

KRASICKI Ignacy - towarzyssimus

Lewe skrzydo polskiej arystokracji. Wpierw marcowiec, potem najsilniej utwardzony partyjny beton.
Pracowa w Trybunie Ludu, lecz zwizany by z dawn,, Rzeczywistoci i rnymi grupami i
organizacjami nieprzejednanych tzw. prawdziwych komunistw. Jest to nurt skupiajcy ludzi
samoolepiajcych si gorliwie. Dla mnie red. Ignacy Krasicki stanowi cenne alibi polityczno-towarzyskie.
Jest jedyn osob, ktra na przyjciach dyplomatycznych nie odkania mi si z motyww lewostronnych.
Wszyscy inni, ktrzy si nie odkaniaj, czyni to z prawa.
Szef rodu Krasickich, hrabia Ksawery, ogosi w yciu Literackim, e towarzysz hrabia Ignacy
kompromituje rodzin tylko nieznacznie, gdy wywodzi si z bocznej linii. To samo mwili na naradach
aktywu szefowie PZPR-owskiej rodziny: Nie przejmujcie si Krasickim, towarzysze, to boczna linia naszej
polityki. Jest wic bocznic dla wszystkich traktw.
Czerwonego hrabiego cechuj mierne waciwoci prorocze. Na plenum KC PZPR w 1981 r. Rakowski
wezwa Zwizek Radziecki do wyrazistego sprecyzowania swoich interesw na zachd od Bugu.
Potem, na przyjciu w ambasadzie radzieckiej Krasicki spotka Rakowskiego i krzycza nao: bdziesz
odpowiada przed narodem polskim za zdrad socjalizmu! I tak skamielin pozosta.

KRASISKI Zygmunt - minister wzrostu cen

W 1981 r. Wojciech Jaruzelski zaprosi do swojego rzdu profesora-teoretyka polityki cen, czowieka
bezpartyjnego, a nawet doradc Solidarnoci. Stworzono dla niego Urzd ds. Cen. Penid mia we
wadzy t funkcj, ktr w spoeczeostwie spenia dentysta - zadawad bl i koncentrowad na sobie
niechd. W przeszoci podwyki cen byway impulsem do rewolt, kryzysw, przesileo politycznych, a
nawet rozlewu krwi. Krasioski mia wic kroczyd przez pole minowe przed ekip rzdow w roli sapera.
By ministrem idealnym. Po pierwsze - przyby z opracowan w szczegach ekonomiczn i spoeczn
koncepcj ewolucji cen. Po drugie - by pierwszym i wwczas jedynym prawdziwym politykiem w roli
gospodarczego ministra. Znaczy to, e bardziej zajmowa si sposobami dialogu ze spoeczeostwem ni
czysto ekonomicznym sensem swych operacji. Po trzecie - by odwany i nie chowa si za niczyje plecy.
Sam firmowa swe poczynania i publicznie je uzasadnia. Po czwarte - by wicie przekonany, e
podwyki cen s dobrodziejstwem i przystpowa do nich z zapaem, ktrym chcia zarazid nard. Trzeba
go byo powstrzymywad przed windowaniem cen w gr, nie za popychad do tego. Po pite - by
czarujcy i ujmujcy, a kady wie, e przy widrowaniu w zbach lub ich rwaniu najlepszym
znieczuleniem jest sympatyczny dentysta. Po szste mimo ponurej roli grabarza nadziei na tanie ycie,
tryska wesooci i optymizmem. Po sidme - mia talent telewizyjny sprzgnity z wielk zdolnoci do
logicznych wywodw fachowych. Po sme - by wielkim popularyzatorem ekonomii. Po dziewite - by
czowiekiem nadzwyczajnie skromnym i oszczdnym, wic naprawd przekonanym, e czowiek moe
zaywad dobrobytu o kromce chleba i uchu od ledzia. Po dziesite wreszcie- nie by cenologiem
zasklepionym w swej specjalnoci, lecz na posiedzeniach rzdu przedstawia bardzo kompetentn krytyk
caej polityki gospodarczej i wysnuwa z niej mdre wnioski.
Przeprowadzanie operacji cenowych rozumia jako gr ze spoeczeostwem rozoon na rne etapy.
Pierwszym byo zawsze pobudzanie niechci do istniejcej struktury cen i jej skutkw. Ostatnim dawanie spoeczeostwu do wolnego wyboru rnych wariantw podwyek, urzdzanie swoistych,
gosowao. Oczywicie nie miaoby sensu pytanie nabywcw, czy chc za skarpetki pacid dwa razy droej
czy dwa razy taniej. Bya to inna gra. Jeli trzymad si analogii z dentyst, to prof. Krasioski pozwala
pacjentom, aby sami wyrywali sobie zby i samodzielnie decydowali o tym, w jakiej kolejnoci i ktry zb
chwyc szczypcami.
Opinia publiczna miaa wobec Krasioskiego mieszane uczucia. Z jednej strony nie lubia go jako zwiastuna
podwyek, z drugiej - uwielbiaa jako czowieka i wielk osobowod ekranu. Odruchy przyjazne
przewaay.
Przed jak podwyk cen pieczywa Krasioski obieca, e w zamian za wysze ceny w piekarniach bd
chrupice bueczki z makiem. Przenoni t nard potraktowa dosownie, gdy nie wie, e wspczenie
na Zachodzie chrupkod pieczywa uzyskuje si sztucznie przez specjalne chemiczne dodatki, na ktrych
import nas nie stad, a uprawy maku zostay ograniczone przez prawa antynarkotykowe. Tych bueczek
nie chciano mu zapomnied, podobnie jak mnie pogldu, e rzd zawsze sam si wyywi.
Krasioski obmyli jeden ze swoich programw telewizyjnych tak, e mia on ukazywad jego odwiedziny w
stale tej samej rodzinie robotniczej. Rodzina ta reprezentowaaby troski, racje i argumenty nabywcw, on
za wyjaniaby, dlaczego ceny musz rosnd dla jej dobra. Wraz z pani domu analizowaby budet
domowy tej rodziny, jego struktur i fluktuacje. Jeden taki, wietny zreszt program poszed. Drugi
musiaem zdjd osobicie, bo lkaem si, e rozeli nard tak, i pjdzie palid komitety. Krasioski
wkracza do mieszkania tej swojej robotniczej rodziny, zabiera dziecku jabko i gromi rodzicw: C to?!
W czerwcu dziecko je jabko? To to straszna rozrzutnod! Jabko za uchodzi u nas za owoc pody i
kademu dziecku naleny. Rol symbolu luksusu peni poduny owoc o smaku kartoflanym, ktry
nazywa si bananem.
Chyba uznano, e Krasioski si ju zuy na tych chrupicych bueczkach, gdy nie wzito go do rzdu
Messnera. Spotkaem profesora w roli radcy ekonomicznego ambasady w Waszyngtonie, czyli w podym

miejscu, na marnej posadzie, zgaszonego. Marnuje si u nas talenty z wielk atwoci, chocia s takie
rzadkie.
Krasioski to jednak minister, do ktrego ekipy rzdzce bezustannie tskniy: o, gdyby tu by Krasioski,
Krasioski by to w telewizji wytumaczy, przy Krasioskim to by inaczej przeszo... Gdy jednak
wspominaem, e on nie umar i mona go na powrt zaprosid do rzdu - zapadao guche milczenie.
Dzi w przededniu wielkich podwyek cen takiemu Zwizkowi Radzieckiemu byby bardziej potrzebny
polski arystokrata - hrabia Krasioski, ni bomby wodorowe i rakiety midzykontynentalne.

KRAUZE Zygmunt - kompozytor

wiatowej sawy kompozytor muzyki nowoczesnej i prezes wiatowego zwizku tego rodzaju
kompozytorw. Imponowa mi trzema rzeczami: ma domy i w Warszawie, i w Paryu, by mem
ogromnie pikantnej i egzaltowanej aktorki i poetessy Ewy Pokas i wytrzymywa to oraz e w jego pokoju
zobaczyem kiedy stos wielkich polnych kamieni. To by jeden z jego instrumentw muzycznych. On
stuka tymi kamieniami o siebie i zapisywa dwiki.
Przy Krauzem czuj si guchy, przy Starowieyskim lub przy Dudzie-Graczu - lepy, przy Werblanie czuj
si wymdony, przy Olku Kwaniewskim - niemy, przy Maziarskim - tusty, przy W. Komarze bezmisny, przy Millerze - mao przystojny - najlepiej mi wic w towarzystwie przy budce z piwem, tylko
tu pech chce, e nie znosz piwa.

KRAWCZUK Aleksander - cezarolog

Prowadz konferencj prasow. Z ramienia rzdu doproszony jest jeszcze minister kultury prof.
Krawczuk. I oto, co si dzieje. Suba Bezpieczeostwa w caym kraju konfiskuje nielegalne drukarnie i
druki oraz wsadza ich kolporterw. Ja co tydzieo wydzieram si przeciw opozycji. Krawczuk za w imieniu
rzdu oznajmia spokojnie i od niechcenia, e drugi obieg jest bardzo poyteczny i powinien zostad
zalegalizowany. Tam u nas na wyszych pitrach wadzy troch konsternacji i delikatnych napomnieo, ale
nikt si tym nie przejmuje. Wiadomo, Krawczuk sobie chlapie, no, wobec Rakowieckiej to nielojalne, ale
tak zupenie midzy nami mwic, przecie on ma racj.
Profesor Krawczuk to najlepszy minister kultury, jaki by i jaki kiedykolwiek bdzie. Po pierwsze - niczego i
nikogo si nie ba. Po drugie - nie uywa swojej wadzy i w nic si nie wtrca. Po trzecie- lekceway
zrnicowania polityczne i by yczliwy ludziom sztuki wszystkich kierunkw, dziwujc si, o c to oni
waciwie si gryz. Po czwarte- okazywa nonszalancj wadzy: on obcuje z rzymskimi cezarami, a do
komunizmu wpad na chwil gocinnie i jest niezaleny. Przy tym naprawd by niezaleny: politycznie,
finansowo, umysowo i administracyjnie. Po pite - by zawsze zadowolony z siebie. ze stanu spraw w
powierzonej mu dziedzinie, wic promienia optymizmem, lecz nim nie drani swojej klienteli. Widad
bowiem byo, e wierzy w to, co mwi Po szste - pochodzi z Galicji, z Krakowa, a minister kultury
powinien stamtd pochodzid, nie za z surowego Poznania. Akurat na odwrt ni minister policji.
Krawczuk, profesor historii staroytnej i telewizyjny gwiazdor w salonach wadzy, nosi ksyw Filutek.
Podkrela zawsze, e on yje staroytnoci, wrd rzymskich bogw, cesarzy i poetw, a na
wspczesnod patrzy z tego dystansu. By jednak bardziej przytomny i wspczesny, ni udawa. Na
staroytnoci zyskiwa popularnod i zbija fors: peno go byo w telewizji oplotkowujcego cesarzy, a
wydawnictwa w wielkich nakadach tuky czterdzieste wznowienia jego ksiek. Wieczorami jednak ku
jego warszawskiemu mieszkaniu przemykay si zamaskowane postacie i nie byy to bynajmniej duchy
Wergiliusza czy Nerona, lecz cakiem dzisiejsze telewizyjne gwiazdki - dupinki.

KRZAK Marian - dyrektor PKO

Pracowaem z nim w redakcji ycia Gospodarczego. Kolegowaem si w rzdzie Jaruzelskiego, gdzie by
elokwentnym ministrem finansw wyposaonym zawsze w wicej sw ni pienidzy. Udao si potem
znaled jeszcze gorszego od Krzaka ministra finansw. Proponowano mu prezesa RSW Prasa - wybra
ambasadora w Wiedniu, bo tam parz dobr kaw.
Metod rnych prb i bdw Marian Krzak doszed do stoka dyrektora PKO i rozwija ten bank
nadzwyczajnie. Szczliwi s ludzie, ktrzy odnajduj wreszcie swoje powoanie i wtedy nie jest wane,
czy to si stao przez kolejne szczeble awansw czy te w drodze stopniowego upadku.

KUBERSKI Jerzy
By warszawskim kuratorem szkolnym, ministrem owiaty, ministrem ds. stosunkw z Kocioem i
wreszcie przedstawicielem rzdu w Watykanie. Pan bardzo wszystkim podekscytowany. W wikszym
stopniu ni dewoci uwaa, e Koci jest ppkiem wiata. W sposobie bycia i mwienia upodobni si do
biskupw; cisza gos, way sowa. Przyjedajc z Watykanu do Warszawy, czsto mnie odwiedza w
moim biurze w gmachu rzdu i z wielkim podnieceniem opowiada, co ktry praat powiedzia o
sprawach polskich. Traktowa to z takim przejciem, jakby Bg by i mwi przez swoich urzdnikw do
Kuberskiego, okrelajc losy Polski.
Tak si Jerzy Kuberski przy Kociele zasymilowa, e moim zdaniem powinien teraz zostad ksidzem i
kurialist. Chyba z ateizmu mona si wyspowiadad, a czerwon przeszod wyrzucid z siebie przez gardo
niczym niewie ryb.

KUBIAK Hieronim - pogromca wojny

Prof. Kubiak z Krakowa na pocztku lat 80. by czonkiem Biura Politycznego i sekretarzem KC. Potem ju
tylko czonkiem Biura. Nastpnie obj przewodnictwo polskiego Komitetu Obroocw Pokoju i odnis
historyczny wrcz sukces: wojna nie wybucha. By ultraliberaem partyjnym, a take czowiekiem bardzo
eleganckim. Nosi szkockie krawaty, kamizelk, brod i pali fajk. Wyglda wic przepiknie. Mwi
mdrze, gboko i te piknie. Czsto siadywa wieczorami u Wojciecha Jaruzelskiego. Jego dywagacje
intelektualno-polityczne trway wiele godzin. Dobrze rozumowa i zawsze mia racj mwic, co naley
robid. Szkopu tkwi zawsze w tym, kto to bdzie robid. Kubiak jest bowiem wycznie czowiekiem myli i
kiedy nabije fajk, ju czuje si przemczony.
Odcity zosta od kierownictwa PZPR jako skrzydo. Nadszed czas, eby amputowad skrzydo betonowe.
Nie pamitam ju, czy chodzio o Olszowskiego czy Siwaka czy o obu. Wiadomo, e wtedy odcinad trzeba
take drugie skrzydo: liberalne. Partia jest jak wspaniay ptak, wic kiedy ma korpus i tylko jedno ze
skrzyde mu si podetnie, wwczas ptak nie poszybuje rwno w przestworza. Kubiak by potrzebny jako
drugie skrzydo do podcicia i poszy w ruch noyce do drobiu.
Wtedy powsta wielki problem. Kubiak mia pjd obronid wiatowy pokj, ale funkcj naczelnego
obroocy zajmowa Jzef Cyrankiewicz. Cyrankiewicza, czowieka swego czasu wspaniaego i polityka z
boej aski (ktry min si z najlepsz dla siebie epok, bo by to urodzony lider typu parlamentarnego),
tkna ju wtedy mocno skleroza. Mwi w kko to samo, y odleg przeszoci, mao co ju rozumia i
tylko instynkt oraz trening sprawiay, e w sytuacjach publicznych odzywa si do rzeczy. W kadej jednak
chwili mogo si zdarzyd, e Cyrankiewicz, z ktrym, nie chwalc si, byem na ty, wygosi na forum
midzynarodowym mow ostrzegajc, co prawda przed wojn, ale przed drug wojn punick. Nie
wiedzia, co si z nim dzieje. Ta waciwod sklerozy jest dobrodziejstwem ludzi starszych. Powsta wic
problem, jak spawid Jzka, eby spraw zachowania pokoju oddad w rce Hieronima. Wiesaw Grnicki

jako zastpca obroocy pokoju biega ogromnie t operacj przejty. Jako to zaatwiono. Cyrankiewicza
ugaskano tytuem honorowego przewodniczcego zwolennikw pokoju na caym wiecie i Kubiak obj
tzw. Ochabwk, will w pobliu Starego Miasta, gdzie obroocy pokoju maj swj bunkier obronny.
Suchaem go ostatni raz z rozkosz, kiedy pikn sw mow robi na szaro epigonw Marca, konkretnie
bodaje reysera Porb, na ostatnim likwidacyjnym zjedzie PZPR. Ten Krakauer i libera zosta po
lewicy.
Zalew profesorw by i jest plag polskiej sceny politycznej. W KC zawsze pracowao kilkuset magistrw,
ktrzy nienawidzili profesorw panoszcych sie w Biurze, rzdzie i Sejmie oraz w opozycji. Tych ostatnich
zawsze mniej nienawidzili, bo nie byli od nich zaleni. To jednak nieprawda ze kady profesor jest
durniem. Uwaam, i istniej wyjtki, a mog tak uwaad, poniewa nie jestem magistrem i nie mam
kompleksw dla nich typowych. Posiadam zaledwie matur, a i to po czci biorc si ze cigania na
egzaminie, a po czci wypakan u belfrw przez moj zaradn matk.

KURO Jacek - minister

Kuronia poznaem przed wyborami. Przyszed do mnie jako szefa telewizji w roli sekretarza propagandy
KC opozycji. Na widok Kuronia i na dwik jego aksamitnego gosu doznaem straszliwego szoku. Bybym
przysig, e to Rakowiecka i ja wymylilimy t postad, gdy taki polityczny potwr by nam niezbdny do
straszenia. I oto okazao si nagle, e Kuroo opuci nasz wyobrani i istnieje naprawd.
Jest to wybitny polityk, ktrego zgnojono czynic go ministrem od bezrobocia i ubstwa, wydzielajc mu
odpowiedzialnod za ujemne skutki polityki rzdu, w ktrym jest. Ma zgrzebn tek i adnego programu.
Wykaoczanie Kuronia obejmuje take wtorkowe gawdy telewizyjne. Wielki wiecowy mwca o
dramatycznym chrapliwym gosie gldzi w roli dobrej cioci i przymila si do emerytw. Byby wietnym
rzecznikiem rzdu. Zrobiono zbyt wielki bd w obsadzie, aby on nie by umylny.

KUROPIESKA Jzef - genera

Ostatnio ktrego lata ssiadowaem czas jaki na play w Bugarii z dwoma rozbrykanymi chopcami. Byli
to generaowie czasw wojny: Kuropieska i Skibioski, kawalarze, ywo zajci tematami: popid i kobitki
Niestety Skibioski mia za szerokie majtki i mskod dyndaa mu na wierzchu a jej widok nie przyciga
modych i wymagajcych dziewczyn.
Genera Kuropieska chodzi ju sabo, ale wdk cignie mocno. Uroczy gawdziarz i dobre piro. Za
stalinizmu siedzia, mia wyrok mierci i swoje straszne przeycia opisa w ksice. Ciekawe, e taki
przedwojenny oficer, ciko skrzywdzony przez powojenny ustrj, peen jest sympatii do Jaruzelskiego i
w ogle ekip rzdzcych poprzednio, a demonstruje brak adoracji dla drugiej strony, ktra przeja
wadz.
Od kiedy stukn mu dziewity krzyyk, zosta podrnikiem, objeda obie Ameryki i Australi, eby
pokazad, e jest nie do zdarcia.

KUTZ Kazimierz - szczciarz

Reyser filmowy i teatralny. Pera w koronie itd. Dyrektor krakowskiego orodka telewizji. Ma wzrost
Mieczysawa Wilczka. W stanie wojennym internowany. Kiedy wadze centralne poapay si, e
zamknito Kutza, przyj go minister Czesaw Kiszczak i przeprosi wyjaniajc, e zosta internowany
tylko dlatego, poniewa w internacie atwo byo go upchnd: zajmowa mao miejsca. Minister przyzna
mu take reparacje wojenne w postaci mieszkania nade mn. Rozdziela nas tylko Miodowicz. Dziki

internowaniu Kutz jako kombatant dosta co i od obecnej wadzy - fotel dyrektora, ale poniewa
internowany by krtko, dyrektoruje na prowincji.
Kazimierz Kutz jest atakowany. Jako dyrektor krakowskiego orodka TVP odmawia rozpoczynania dnia
pracy od gonego odmawiania raoca i nie chce przyklkad nawet na jedno kolano, kiedy mija w swoim
budynku pokj Solidarnoci. Poza tym wyreyserowa dla TVP sztuk Rewicza Do piachu, ktra
gruntownie obraa bohaterskie oddziay lene AK. Sztuk t obecna wadza natychmiast uczynia
pkownikiem, w drodze wyjtku od zasady, e mamy wolnod i niczego nie odkada si na pki.
Ma on Iwon, aktork. Wiek i aparycja amantki, ale ju z upodobaniem do grania rl matki. Olga
Lipioska wyrzucia j z teatru Komedia, poniewa bya pyskata oraz cierpi na chroniczn ci.
Oczywicie, zaraz potem dyrektor Komedii Lipioska wyrzucona zostaa z teatru. Kutzowa zrobia lalk
Lipioskiej i przebia j szpilk.
Oprcz ony Kutz ma dom wysokogrski ze stromym podejciem, poniewa rwnie w tej dziedzinie
ycie stara si sobie utrudniad.

KWANIEWSKI Aleksander - wdz socjaldemokracji

Cudowne dziecko PZPR-u, ksywa Mody. Ju si zreszt starzeje, lecz czy to nieprzyjemnie byd starym
dziadem z pseudonimem Mody dla kontrastu? Polityk brawurowy, ale w sposobie bycia, mylenia i
mwienia. Piankowy, lekki, rozperlony - przeciwieostwo Geremka i w ogle odtych aparatczykw.
Czowiek rozrywkowy.
W PZPR byo tak. Dopki sytuacja uchodzia za stabiln, dopty polityka zawsze bya w rku masywnych,
solidnych, szarych aparatczykw kooptowanych wedle pokoleniowej regularnoci i upodobao wskiej
grupy kierowniczej. W chwilach przeomu, gdy wszystko si chwiao, szeregi aparatu wadzy ozdabiano
spiesznie osobami jak na dan chwil egzotycznymi. Jaruzelski sign po Rakowskiego, wirgonia (zabieg
nieudany), po profesorw Krasioskiego, Krawczuka, po Urbana. Rakowski po Kwaniewskiego, Wilczka,
Seku. Ludzi nieco barwniejszych bierze si wiec wtedy, kiedy jest niedobrze. Na og wic za pno. Za
pid dwunasta tej pnocy, ktra wybijaa wanie realnemu socjalizmowi, doproszono do wadzy
dziennikarza Kwaniewskiego, redaktora Sztandaru Modych, wczeniej ITD, i umoczono biedaka w
niezmywalnej czerwonej farbie.
Na ostatnim zjedzie PZPR, ktry planowo przerodzi si w pierwszy Zjazd Socjaldemokracji, Kwaniewski
przey swj wielki triumf. Skcona sala posza za nim jako przywdc, stwarzajcym nadziej na
uleczenie ciko chorej lewicy. wito byo, mino. Socjaldemokracja ma status zdechego ledzia.
Okolicznoci zmarnuj nam Kwaniewskiego. Moe si stoczyd w d - zostad dziaaczem sportowym, czyli
wykonywad prace mniej inteligentne ni zajcia zodzieja czy sutenera.

KYDRYSKI Lucjan - konfehansjehr

Wywodzi si z kotuoskiej, pinteligenckiej pkulturki Przekroju. Zapowiadacz sceniczny, radiowy i
telewizyjny. By boyszczem kobiet, lecz ju wylenia. Lenienie nie wywodzi si od lenia. Pracowity
niezmiernie. Specjalnoci Kydryoskiego s teraz ekshumacje artystw z dawnych epok. Grabarz Ordonki.
Jako konferansjer ima si kadej pracy: w stanie wojennym czyta Bibli w kocioach. Poniewa
arystokratycznie grasejuje, musiaa to byd najwytworniejsza, wielce salonowa interpretacja Chrystusowej
Evauelii. Obecnie, w telewizji Kydryoski zapowiada filmy i wszystkie, ktre anonsuje, nosz nazw Kina
Kydryoskiego. W ten sposb stopniowo staje si - w spoecznej wiadomoci - wacicielem, a moe
nawet twrc, poowy wiatowej kinematografii. Nie tylko to dowodzi jego zmysu do interesw.
Prowadzi (czsto razem z Mynarskim) wielki rodzinny biznes. Kiedy Kydryoski w Sali Kongresowej

uprawia nekrofili na jakiej zmarej gwiedzie, pen obsad zapewniali Kydryoscy i Mynarscy: ona
Kydryoskiego, syn Kydryoskiego, crka Mynarskiego Paulina Mynarska. Jeszcze jednak siedzi w
Szwajcarii nie wykorzystana siostra Mynarskiego - Barbara, ktra mogaby doskoczyd i zapiewad,
powiedzied wierszyk lub zagrad na bbnie.

LASOTA Eligiusz - potocznie Lilek

Kiedy na pocztku 1955 r. przyszedem do studenckiego i zetempowskiego jeszcze Po prostu,
redaktorem naczelnym by Gruszecki, czowiek trunkowy. W 1951 r., gdy miaem 18 lat, zaczem
pracowad w Nowej Wsi i uszyem sobie pierwsze w yciu wizytowe ubranie - poszedem w nim na
pierwszy bal sylwestrowy do gmachu ZHP na Konopnickiej. Gruszecki zaszczyci mnie swoim
towarzystwem, nachyla si ku mnie coraz intymniej, a wreszcie zala mi to dziewicze ubranie ogromnym
pawiem.
Faktycznym szefem redakcji Po prostu by jednak nie Gruszecki, lecz pomienny Ignacy Waniewicz istny prorok marksizmu-leninizmu. Ot Waniewicza, tak jak i Gruszeckiego, niebawem wylano, nie wiem
czy za nadgorliwod, czy te w czym si odchyla. Zosta on potem twrc w telewizji owiatowej na
wiatow skal i chyba ni i dzi steruje z ramienia ONZ czy UNESCO. Mia on on Iren Waniewiczow,
ktra pracowaa ze mn w Nowej Wsi, a poza tym studiowaa medycyn i bya stewardes. Ta
efektowna osoba zostaa potem dziewczyn Pajetty, jednego z przywdcw Woskiej Partii
Komunistycznej. Mwiono wic, e widmo komunizmu, ktre kry po Europie, to wspczenie wanie
Irena Waniewicz.
Po parze Gruszecki-Waniewicz, szefem Po prostu zosta mody chopak Lilek Lasota. By komendantem
chorgwi harcerskiej w Szczecinie. Posano go do Moskwy, gdzie skooczy szko Komsomou i po tej
doniosej edukacji dla zaufanych zosta osadzony w Po prostu. Mia on Halin Mirska, ktra
studiowaa w Bukareszcie i mwia biegle po rumuosku oraz uciekaa Lilkowi z domu, gdy bya moda,
adna i kapryna.
Z Eligiuszem Lasot przyjaniem si i pilimy razem co dzieo i co noc. Zreszt, on by przyjazny kademu.
Nie lubi tylko pracowad. Mia za to zamiowanie do reprezentowania, przyjmowania goci i podry
zagranicznych, wic tym si zajmowa. Jest to bardzo czsta skonnod u redaktorw naczelnych i
dziaaczy.
Historyczna rola Lasoty polegaa na tym, e postawiony przez wadze na stray linii pisma, podda si
cakowicie demokracji, jaka rozpanoszya si w redakcji, i nie przeciwstawia si przemianie Po prostu z
pisma drukujcego gwnie uchway i konsultacje ideologiczne w ywy tygodnik opozycyjny. Przeciwnie,
wspiera t metamorfoz, chod to on, a nie my, ryzykowa stanowiskiem.
W pniejszym okresie wadze postanowiy zdjd Lasot. Dowiedzia si wieczorem nieoficjalnie, e rano
powiedz mu o tym oficjalnie. Noc spdzilimy, jak zawsze, w Kameralnej, gdzie krlowa Hasko, ktry
u nas pracowa dopty, dopki go Lasota nie wyrzuci za skopanie i poamanie dziecku sanek na ulicy. Te
mi wielkie przestpstwo!
Lasota postanowi nad ranem uciec z Warszawy wprost z Kameralnej, bo uwaa, e podczas
nieobecnoci nie bd go mogli zdymisjonowad. Redakcja miaa wwczas stary kabriolet marki Horch poniemiecki, ze skrzanymi siedzeniami, pikny. Legenda gosia, e by to wz marszaka Rzeszy
Hermanna Goeringa, ale o wszystkich dobrych domach, jachtach i autach mwiono wtedy, e byy jego.
Wz ten prowadzi dystyngowany kierowca - pan Kostek, w biaym kaszkiecie. I on wywiz Lasot nad
Bug, nad radzieck granic, gdzie Eligiusz mia zaprzyjanione letnisko.
Nazajutrz Bratkowska pobiega do Jaworskiej, przewodniczcej caego ZMP, aby wstawia si za Lasot,
Jaworska posza gdzie na sam gr, chyba do Ochaba, i Lasot uratowano.

Faktycznie pismo prowadzili Ryszard Turski t Anna Bratkowska, zastpcy Lasoty. Redagowanie odbywao
si jednak metod sejmikow, to znaczy, kto tylko by w redakcji, siedzia w gabinecie naczelnego,
czytano tu teksty, dyskutowano i kcono si. Lasot wszyscy kochali, ale mia opini guptaka. W
okolicach padziernikowego przeomu dokonano wic wyboru nowego naczelnego redaktora. W
gosowaniu zwyciy Ryszard Turski ku wielkiemu zdumieniu i rozpaczy kontrkandydatki Bratkowskiej.
Ona jednak wkrtce zostaa zastpc szefa caej prasy w KC i zrzeka si na korzyd Lasoty fotela w
Sejmie. Tak wic zosta posem i na koniec caa czowka redakcji miaa swoje konfitury, pki nie doszo
do rozwizania pisma.
Usunito wtedy Lasot z partii, potem jednak przyjto go z powrotem. Dugie lata pracowa w Gosie
Pracy. Zajmowa si sprawami midzymarcowymi. Cokolwiek jednak robi przez cae dalsze swoje ycie,
by ju wycznie i cigle byym naczelnym Po prostu. W zasadzie jego ycie skooczyo si wic, jak mia
25 lat. Pniej, jeeli by dostrzegany przez ludzi z prasy, dyplomatw, zagranicznych korespondentw, to
wci w zwizku ze wspomnieniami o Po prostu. Idiotyczne ycie.
Kiedy tylko w Polsce nastpoway zmiany polityczne, np. w 1971 r. i w 1980 r., zaraz dawna czowka
ludzi z Po prostu zbieraa si, eby reaktywowad pismo. Ta nadzieja, ten zamiar by znakiem
orientacyjnym ich ycia. Ostatnio ludzie ci wznowili Po prostu, sukcesu ono nie odnioso, wic umara
nadzieja ich ycia i mit, ktry mu nadawa sens.

LASOTA Grzegorz - pokutnik

Lasota wraz z Woroszylskim, Borowskim, Mandalianem, Konwickim itd. nalea do pryszczatych. Skupieni
oni byli w Nowej Kulturze i ostro propagowali socrealizm skrajny, zwalczajc w literaturze wszystko, co
nim nie byo. Dziao si to na przeomie lat czterdziestych i piddziesitych. Modziutki Lasota napisa
wwczas sztandarow dla pryszczatych broszur pt. Kierunek natarcia. Wikszod jego kolegw
zmazaa potem grzechy modoci przechodzc do opozycji i zajmujc w niej postawy rwnie skrajne,
tylko odwrotne. Lasota nie wykona adnych plsw, nie usiowa jeszcze raz odegrad wielkiej roli
politycznej i przez to cigle chodzi z garbem ideologa socrealizmu.
Kiedy zrobiem mu wiostwo. W1956 r. Grzegorz Lasota przyszed do Po prostu i powoujc si na
przewodniczc ZMP Helen Jaworsk oznajmi, e bierze w arend czd pisma i bdzie redagowa
dodatek kulturalny. W poprociakach krew si zagotowaa po zetkniciu z tak hucp. Przy tym w ogle
nie chciano Lasoty jako skaonego stalinizmem. By ju w zespole Zimand z tej samej grupy skrajnie
pryszczatych i czd zespou uwaaa, e to kompromituje pismo. Intrygowaa wic, aby pozbyd si
Zimanda. Ambroziewicz powiedzia wtedy Lasocie, eby policzy schody wiodce do redakcji Po prostu,
by potem nie twierdzi, e spad z wikszej liczby stopni, ni ich jest. Lasota chyba domyli si w tym
odmowy i poszed sobie w sin dal.
Moje draostwo polegao na tym, i napisaem apokryf: rzekomy list Lasoty skarcego si na spuszczenie
go w Po prostu ze schodw. Mia on byd szeroko kolportowany, aby go omieszyd. Oczywicie pary
starczyo tylko na napisanie apokryfu, a na dystrybucj ju nie i mao kto to oglda poza samym Lasot.
W pniejszych latach zwiza si z telewizj, robi znakomity pod jego rk magazyn kulturalny Pegaz
oraz reyserowa filmy o sztuce. Dosta za jeden wysok nagrod midzynarodow. Ten mdry, zdolny i
spokojny czowiek jednego razu zgupia.
Ot, w dzienniku telewizyjnym zawsze by i jest baron Shoen-Wolski, czek trunkowy i fajny. Mieszka on
z Mulatk z Wenezueli o imieniu Carmen, ktra u nas studiowaa. Bya to przepikna dziewczyna, bardzo
czarna, crka aptekarza z Caracas. Tak dugo studiowaa w Warszawie ekonomi socjalizmu i socjologi,
e si zupenie spolonizowaa. Carmen grywaa epizody w filmach, w ktrych potrzebna bya czarna
dziewczyna. Jedzia te do Szwecji pozowad do luksusowych wydawnictw porno, do czego nadawaa si
wietnie kad czci ciaa.

Kiedy prof. Marek Waldenberg, socjolog z Krakowa by na weekendzie pod Madrytem, u rektora
tamtejszego uniwersytetu. Przechodzc obla czerwonym winem bardzo bia sukienk bardzo czarnej
Murzynki. Ku jego zdumieniu ta czarna, nie wiedzc, e Waldenberg jest z Polski, bluzna
polsko-studenckim slangiem: - A to chuj na kaczych apach itd. Krakauer by mocno zaszokowany.
Wolski zwyk by do Carmen mwid: Gdyby nie ja, nago i boso by. Murzynie, po Caracas biegaa. Ona
jednak uniezaleniaa si coraz bardziej od barona i Shoen-Wolski nosi jedne z wikszych rogw w caej
telewizji.
Jednego razu Lasota do mnie zadzwoni i zapyta, czy nie znam telefonu do Murzynki imieniem Carmen,
bo on si do niej bardzo pali. Znaem. W poowie zamieszkiwa odtd w Wenezueli, ktra ley w Ameryce
Poudniowej, hen.
Ostatnio widziaem Lasot przy windzie, kiedy byem radiowo-telewizyjnym prezesem. Wyda mi si
jedyn rozumn i zrwnowaon osob w tym domu wariatw. Jest to czowiek, ktry mg byd
wszystkim jako kto utalentowany artystycznie i mylowo oraz politycznie. Nie omieli si jednak zostad
czymkolwiek po swym niefortunnym starcie. Paradoksem jest, e Lasota, ktry umie wiele rzeczy i nadaje
si do wszelkich zajd umysowych od rzdzenia poczynajc na krceniu filmw kooczc, najmniej potrafi
pisad. Ale pisanie byo jego pierwszym zawodem, lecz na nim tak zwichn nog, e cae ycie ju kuleje.
Kiedy Lasota otrzyma nominacj na naczelnego redaktora ktrej z telewizyjnych redakcji i kadry
dostay drczki, gdy okazao si, e on ma tylko podstawowe wyksztacenie, a i to niepewne. Przepisy
za wymagay, eby naczelnym by kretyn z doktoratem. Zosta naczelnym, a kadrowe urzdniczki z
magisteriami poczuy, e ziemia si pod nimi zatrzsa i gry si wal.

LIPISKA Olga - reyser

Osoba, ktra nie wie dwch rzeczy: 1. Ze to ona wanie dlatego pierwsza w Polsce stworzya kabaretow
sztuk prawdziwie telewizyjn, odrbn od innych sposobw przedstawiania, poniewa Lipioska nie
nadaje si do konwencjonalnego teatru, ktry kadzie i morduje. 2. e to nieprawda, i jej suka rasy
spaniel popada w depresj nie mogc znied nowego mieszkania. Natomiast prawd jest, e pieszczona
przez aktorw teatru Komedia zarazia si od nich alergi na swoj pani.

LIPISKI Eryk - stranik rysunkw

Bardzo miy i ozdobny pan, ale niezwykle kosztowny. Zrobi dowcip podatnikom zakadajc, tworzc i
wyposaajc paostwowe Muzeum Karykatury. Oczywicie jest jego dyrektorem. Odtd to, czego Polsce
jeszcze brak, to Muzeum Wykaaczek.
By posiadaczem najwikszej w kraju liczby cegieek na budow domu partii. Przekaza je na rzecz
Uniwersytetu, aby wykurzyd z biura w gmachu KC swego wasnego szwagra, czyli brata ony Maruszki Marcina Borowicza, dyrektora gabinetu ostatniego I sekretarza KC PZPR M. Rakowskiego. Bo tak to si na
naszej polskiej prowincji wszystko splata.

LIPSKI Jan Jzef - przywdca PPS

Jest on bodaj senatorem i przewodzi jednemu z kilku istniejcych PPS-w. Nikt nie wie, ile jest Polskich
Partii Socjalistycznych, ktre zajmuj si gwnie wzajemnymi ktniami, porozumiewaniem, czeniem i
dzieleniem.
Razem z Janem Jzefem Lipskim pracowaem w Po prostu, gdzie on pod koniec kierowa dziaem
kulturalnym. Potem go widywaem, kiedy sterowa Klubem Krzywego Koa, dokd pilnie uczszczaem,

eby przysuchiwad si dyskusji. Niektre byy niezwykle ciekawe np. o granicach kolaboracji w czasie
okupacji i o likwidowaniu kolaborantw przez AK. Dyskusja toczya si z udziaem naocznych wiadkw
wydarzeo, bo samych likwidatorw, ludzi, ktrzy zabijali, co byo ekscytujce. Wspominali oni o tym, e
zabili przez niewiedz jednego z gwnych agentw wywiadu brytyjskiego w okupowanej Warszawie.
Lipski da mi poznad, jak opozycja wciga do swoich przedsiwzid. Byo to chyba u zarania lat
szeddziesitych. Umar wanie prof. Stanisaw Ossowski, wybitny socjolog, ktrego troch znaem.
Lipski zadzwoni, czy nie podpisabym zbiorowych kondolencji do wdowy. Prof. Maria Ossowska
wykadaa mi na Uniwersytecie. Czemu bym mia nie podpisad kondolencji? Lipski umwi si ze mn w
Klubie pracownikw Uniwersytetu. Przy jego stoliku siedzia Pawe Jasienica i jeszcze jakie znane osoby.
Podano mi list kondolencyjny. Okazao si, e by to tekst polityczny, jedno z uprawianych w tych latach
zbiorowych wystpieo, ktrych podpisywanie oznaczao akces do opozycji. Nie miaem ochoty tam
przystpowad. Z drugiej strony nie wypadao mi odmwid podpisania wyrazw alu z powodu mierci
profesora Ossowskiego, szczeglnie e par osb przy stoliku patrzyo, jak si zachowam. Podpisaem.
Fakt sam w sobie by bez znaczenia, pokazywa tylko metody wcigania ludzi w krg politycznej
opozycyjnoci. Wicej Lipskiego nie widziaem.

LOSKA Krystyna - spikerka TV

Z epoki Gierka przetrwaa caa jej estetyka, w tym Krystyna Loska w telewizji. Uwielbiana przez dwie
generacje widzw TV. Teraz na ekranie pojawia si take jej crka, Loska Modsza. Trwaj wok niej
starania, aby zasza i urodzia dla telewizji kolejn Losk, ktra zabezpieczy potrzeby programu TVP do
kooca XXI wieku.

APICKI Andrzej - aktor

Mj zwyciski przeciwnik w wyborach z 4 czerwca 1989 r. Wygra 80 do 20 procent, wstyd si przyznad,
bo wart byem przegranej z kim prawdziwym.
Za dawnych dobrych czasw, kiedy nie byo jeszcze Wasy i jego druyny wybieranej do parlamentu
poprzez pstryknicie zdjcia przez fotografa, apicki mia dwie specjalnoci aktorskie. Jedn z nich by
gos aksamitny, a zarazem dwiczny jak dzwon. Cay nard kocha timbre gosu apickiego, a idc za tym
gosem pokochiwa rwnie socjalizm. Ten gos zaangaowany by w Polskiej Kronice Filmowej, ktra w
pierwszym dwunastoleciu PRL zastpowaa telewizj. Zrs si wic ze sawieniem wszystkich przewag
socjalizmu oraz z rozgramianiem jego wrogw. Zdziwiem si wic, gdy si okazao, na pocztku lat
osiemdziesitych, e apicki jest doradc prymasa. Mnie si on kojarzy z Kocioem wycznie przez to,
e pamitaem dwik jego gosu komentujcego z sugestywnym oburzeniem proces biskupa kieleckiego
Kaczmarka.
Drug specjalnoci aktorsk apickiego by bardzo przystojny wygld i szlachetny rodzaj urody. Jest
rzecz ciekaw, e reyserzy mao go obsadzali jako amanta, co wymaga dynamizmu, czyli ikry
ewentualnie charakteru. Domen apickiego za socrealizmu byy role ludzi z amerykaoskiej elity.
Przejawia si w tym bezwiedny szacunek dla wrogw klasowych oraz politycznych przeciwnikw naszego
ustroju. Uwaano mianowicie, e maj byd nieskazitelnie gadcy, raczej liscy ni chropowaci. Pamitam
go wic w takiej roli w sztuce 30 srebrnikw Howarda Fasta.
Pan grzeczny, jak lud mwi: kulturalny czowiek. Osobowod nie poddaje si opisowi, gdy wymagaaby
wnikliwego obserwatora. Zreszt osobicie apickiego nie znam. W kampanii wyborczej raz czy dwa
paln jakie gupstwo, ktre wykorzystaem, ale na og mwi nylonowe frazesy. W pracy sejmowej te
si niczym nie wyrnia. W sumie sympatyczna postad, format maoobrazkowy.

OMNICKI Tadeusz - aktor

Eks-czonek KC, ktry zrobi hop wprost do opozycji. Podobnie uczyni Dmochowski, ale on niczemu nie
winien, gdy ona mu kazaa.
omnicki to wielki aktor, tak ogromny, e mu wszystko wolno. Jest to taki geniusz aktorstwa, e potrafi
udawad wszystko, w czym si go obsadzi. O zym aktorze wiemy, jaki jest, a co gra. omnicki nie istnieje
jako taki, ma tylko wcielenia, ktre zawsze s doskonae. Zaciera te granice pomidzy tragedi a
komedi. Zawsze jest tragikomiczny.

MALINOWSKI Roman - eks-marszaek Sejmu

Popularnie zwany Grossmarchall. Rzeczywicie, Europa miaa tylko dwch politykw tak wielkich i
cikich. Osta si ten bardziej mikry - Helmut Kohl. Swobodnie przechodziem marszakowi midzy
nogami nie zawadzajc gow o krocze. Latem 1988 r. strajki przerway nam obu urlop w Bugarii i
wracalimy we dwjk maym wojskowym samolotem, ktry przylecia po marszaka. Nie wiedzielimy,
e poprzedniego wieczoru Jan Pietrzak na imprezie piosenkarskiej, bodaj nadawanej przez Interwizj na
cae RWPG, powiedzia o Polsce, e wkrtce dogoni Rumuni. Rumuoskie wadze obraziy si i za
Pietrzaka retorsje dotkny Malinowskiego - Rumuni nie przepucili naszego samolotu przez swoj
przestrzeo powietrzn, co stanowio demonstracj szokujc, ktrej powd poznalimy dopiero po
wyldowaniu w Warszawie. Dod, e lecielimy we dwjk okrn drog nad Zwizkiem Radzieckim, co
wymagao ldowania w Odessie dla nabrania paliwa. Na odeskim lotnisku tumy podrnych przechodzc
gapiy si, objawiajc radod, na dwie figury sterczce samotnie w soocu na pycie lotniska. Roman
Malinowski mg to brad za objaw swojej wiatowej popularnoci, ale tubylcw bawia dysproporcja
midzy rozmiarami marszaka polskiego Sejmu a rzecznika rzdu.
W saloniku samolotu politykowalimy zawzicie, omawiajc rozmaite kombinacje polityczne i
gabinetowe. Gdybym wtedy Malinowskiemu powiedzia, e wkrtce pjdzie do Wasy zawierad z nim
koalicj parlamentarn, wyrzuciby mnie chyba z samolotu w locie i to bez spadochronu.
On w tym czasie mniej ju czu si wodzem chopw i szefem lobby rolnego na polskiej arenie
wewntrznej, a wicej mem stanu midzynarodowej skali - rozmwc papiea i szefw rzdw,
jednym z tych, ktrzy podrujc i gadajc lepi swymi jzykami ksztat wiata.
Malinowski jest czowiekiem niezwykle sympatycznym i pysznym rozmwc, nie wymagajcym wysiku,
poniewa wystarcza mu suchanie samego siebie. Czyni to z wielkim zainteresowaniem, nigdy si nie
nudzc ani nie nuc. Prac nad tworzeniem stosunkw wiatowych przerwali mu delegaci na Zjazd ZSL,
ktrzy bdc ludmi gminnymi, mao zaciekawionymi sukcesami midzynarodowymi szefa stronnictwa
nie wybrali go na kolejn kadencj. Papie, Wasa i og europejskich prezydentw i premierw nie
pospieszyli Malinowskiemu z pomoc.

MAACHOWSKI Aleksander - prorok

Brodaty, telewizyjny prorok. Jest teraz w telewizji tym, czym plama na mojej paradnej koszuli: jak by nie
prad, wyazi na zewntrz. Podobnie Maachowski - jak by telewizora nie nastawiad, zawsze pojawi si
jego poczciwe oczy, patriarchalna broda i pobrudone czoo. Na pocztku 1990 r. nagrywaem program z
Maachowskim. Polemizowalimy ze sob, ale nie razem w studiu, bo bymy si - zdaniem redaktorw pogryli. On gada, ja gadaem, potem to pocito i zmontowano razem. Ogldam ten program pniej w
telewizorze, a e jest nudny, przerzucam z drugiego na pierwszy kana - w obu programach jednoczenie

ten sam gadajcy tors Maachowskiego, tylko on tu i tam perorowa na inny temat. Czego takiego nie
byoby nawet za Stalina, gdybymy ju mieli wtedy telewizj.
Z Maachowskim sfotografowa si Wasa, co znaczy, e go mamy w Sejmie. Czuje si tam jak w
rodzinnych dobrach. Jego prapradziadziu by - jak wiadomo - marszakiem Sejmu Czteroletniego. To
dziedziczenie mandatu nie jest dla Polski dobr prognoz. Sejm Czteroletni, take wrd wzniosego
gldzenia, uchwali przecie Konstytucj 3 maja i ona sprowadzia na paostwo polskie ostateczny koniec.
Znam Maachowskiego od niepamitnych czasw i w rnych wcieleniach: Maachowskiego radiowego,
Maachowskiego z Krzywego Koa, Maachowskiego jako lokalnego rzecznika Solidarnoci z 1981 r.,
wczeniej jako publicyst take piszcego. Zawsze szlachetna postad, lecz z poczciwoci zbliajca si do
samych granic samoomieszenia.
Kiedy napisa, bodaje w Kulturze warszawskiej, wspomnienia eks-arystokraty, wywodzc, e w tych
magnackich paacach mieszkao si podle, poniewa zim byy niedogrzane. Jest to co takiego, jakby
potomkw poddanych jakiego krla pocieszad, e wcale niefajnie byo byd monarch, gdy tron to fotel
mniej wygodny, ni na to wyglda. Obmiaem Maachowskiego i, co jest u nas rzadkoci, nadal mi si
odkania. Niewygody paacw dowiadczyem zreszt w moich czasach pdygnitarskich. Miaem
zajechad do paacu w Baranowie, gdzie tarnobrzeski wojewoda czeka na mnie z kolacj. Trafiam z
trudem. Wszdzie ciemno. Nieatwo odrnid paac od asu. Znajduj. Ciemny. Wyszukuj reflektorami
auta drzwi. Wchodz. Cicho. Ciemno. Posuwam si wymacujc ciany jak lepy speleolog, ktremu
stuka si latarnia. Woam. Znajduj mnie. Okazao si, e wysiado wiato. Jemy zimn kolacj przy
wiecach. Nastrojowo. Teraz - mwi gospodarz - podadz nam herbat w weneckiej galerii pnocnego
skrzyda. Kroczy po paacu czowiek ze wiec, my za nim, przechodzimy ze sto komnat, szukamy i
szukamy. Jest wenecka galeria, ale herbata nie tu, bo tam, gdzie ma byd pita, ju jest nakryte. No i eby
nie przecigad - chodzilimy cae kwadranse i przez cae kilometry komnat ze wiec, ale salonu, gdzie
nakryto nam do herbaty, nie znalelimy nigdy. U mnie w mieszkaniu rne rzeczy byway, nawet
wioskie, ale to byoby nie do pomylenia. Rzeczywicie wic paace nie s specjalnie wygodne,
szczeglnie, e elektryfikacja bya u nas marna, jak i wadza rad.
Ostatnio, dobraem si do Maachowskiego za jego ckliwe Wieczorne rozmowy telewizyjne dla idiotw,
ktre wyszydziem w Szpilkach. On nadal grzecznie si do mnie umiecha, a nawet wyjania, e to nie
jest program dla takich jak ja intelektualistw. Kadego prostaka kupuje si takim sowem. Wic teraz nie
umiem Maachowskiego si czepiad.

MARGUERITTE Bernard - dziennikarz

Francuz, ktry si spolonizowa. Zacz przyjedad do nas dwierd wieku temu i wcha si z t opozycj,
ktra teraz jest wadz, m.in. z Michnikiem i Kuroniem. Z czasem osiad tu na stae jako korespondent
francuski. Oeni si z Polk i nauczy jzyka polskiego, zacz przejmowad si Polsk i dusza mu si
spolszczya. Francuscy pracodawcy postawili mu ultimatum: albo zmieni kraj, albo zostanie ju w Polsce
na zawsze, gdy Polska to zbyt ciasna specjalnod, trwanie tu oznacza zatrat kwalifikacji zawodowych.
Waha si, radzi, ale powici karier zawodow i zosta.
By gwiazd moich konferencji prasowych. Ich skutek uboczny stanowio to, e wystpujcy stale z
pytaniami korespondenci zachodni, w swoich krajach nikomu nieznani i nalecy do drugiego lub
trzeciego garnituru dziennikarzy, w Polsce dziki telewizji stawali si ludmi popularnymi,
rozpoznawanymi na ulicach i w sklepach, fetowanymi. Ta rola wcigaa wielu. W rezultacie Margueritte,
jak i wikszod jego kolegw, zadawa pytania z myl o polskiej publicznoci, a nie o czytelnikach swoich
gazet. Stali korespondenci stawali si czci Polski, bo tylko tu czuli si znani i wani.
Z panem Bernardem mielimy jaki rodzaj prywatnej, szczeglnej wizi czy tez raczej sprzenia. Kiedy on
obmyla efektowne, agresywne pytania i wstawa, eby je zadad, rozsadzaa go wewntrzna wesood i

lekko j uzewntrznia. Zaraa mnie ni, a take poczuciem teatralnego jakby charakteru podziau
naszych rl. Odpowiadajc z trudem zachowywaem wic powag i nie zawsze mi si udawao nie
parsknd miechem. Swe pytania zawsze poprzedza zjadliwym wstpem sygnalizujcym: zaraz Ci
waln. Ja od razu, gdy wstawa po skrzyowaniu spojrzeo, pkaem wewntrznie ze miechu: oho,
zaczynamy grad.
Margueritte, latami pracujc w Warszawie, pozna wszystkich i wszystko. Sta si biegy w codziennych
niuansach tutejszej polityki. On ju od dawna za duo czyta, sucha, wie i rozumie, aby to wszystko, co
gromadzi o polskich sprawach, mogo ciekawid Francuzw, ktrych Polska interesuje z grubsza, a do tego
sabo i rzadko. Francuscy odbiorcy publikacji Margueritte'a s wic coraz marniejszym pretekstem do
jego pracy warszawskiego kibica politycznego, coraz gorszym pretekstem, aby w Warszawie siedzied i
brad pensj z Parya.
Jeszcze z dziesid czy osiem lat temu, pamitam, odbywaem kameralne rozmowy w gabinetach wadzy,
gdzie zastanawialimy si, czy i z jakim wywiadem jest zwizany Margueritte, bo co za duo jak na
dziennikarza si krci, zbyt wiele wie i chce wiedzied, za duo ma przeciekw. Takie podejrzenia uwaam
dzi za pomyk. Agenci wywiadu zachowuj si ze mierteln powag.
W czasie, kiedy stosunki polsko-francuskie byy bardzo marne, Margueritte jedzi do Parya, stara si
docierad do tamtejszych politykw i jako wolontariusz dziaad za kulisami, eby zaprzyjanid na powrt
obie swoje ojczyzny.

MAZIARSKI Jacek - opozycjonista

Jacek Maziarski cignity zosta z Katowic na kierownika Wydziau Propagandy CK SD. Polityka
miecia si na Rutkowskiego 7, w oficynie stojcej za gmachem Stronnictwa. Pamitam, jak zajechaem
kiedy autem do pracy i funkcjonariusz SD przegania mnie z parkingu woajc, e to miejsca
zarezerwowane dla SD. - Dobrze - odparem zostawiajc swj wz, bo nie byo go gdzie przestawid. -To
wstpi do SD. - Ale to miejsce tylko dla Centralnego Komitetu - krzycza przez okno funkcjonariusz. Dobrze - odparem - wstpi wic do Centralnego Komitetu! Okno zamkno si z trzaskiem.
Polityka po ssiedzki/podkupia Maziarskiego i by u nas publicyst. Po 1980 r. przysta do opozycji.
Maziarski to jest jednak d z jednym wiosem i bez steru, gdy umie skrcad wci tylko na prawo. Teraz
jest on w Tygodniku Solidarnod i jako zajady wasowiec zwalcza rzd Mazowieckiego oraz tzw.
lewic OKP. Natomiast jego syn Wojciech Maziarski, eks-dziaacz NZS jest w Gazecie Wyborczej i
zwalcza pirem - ojca.
Pamitam, e Wojciech Maziarski jako dziecko mia uczulenie na dywany. Kiedy co takiego leao na
pododze, reagowa cikimi przypadociami alergicznymi. Uwaam wic, e sfanatyzowany Jacek
Maziarski spodzi polityka na wag zota. Alergia na dywany chroni bowiem biologicznie przed
dygnitarstwem i przed jakimikolwiek deniami do kariery.

MAZOWIECKI Tadeusz - premier

Polsk rzdzi czowiek, ktry kadym swoim gestem przeprasza, e yje, sabnie na parlamentarnej
trybunie i przerywa expose, aby pobiec do doktora, demonstruje rozterki i brak pewnoci siebie,
pokazuje twarz umczon, mwi 2 trudem, postpuje mikko.
(Ma pierwszym posiedzeniu rzdu Mazowieckiego minister kultury Izabella Cywioska powiedziaa, e jako
reyser uwaa, i gdyby premier nie zasab w trakcie expose, to chwyt ten naleao wymylid i
zastosowad. Zdawaoby si, e jest to pogld politycznego dyletanta. Wszyscy przywdcy na wiecie
staraj si okazywad krzep i pewnod siebie. Graj twardych ludzi, ktrzy wiedz, czego chc i dokd

prowadz nard. Usiuj obywatelom pokazad: Otom jest ten silny czowiek, ktremu moecie zawierzyd
swoje sprawy, spucid je na moj gow. To ja ucieleniam wasze denia i nadzieje. Zaufajcie mojej
krzepie. Idcie za mn. Ja wiem, czego chc i jak to osignd, a sprawy paostwa trzymam w twardej apie.
W kadym razie doradcy przywdcw radz co takiego udawad, tak osobowod publicznie tworzyd.
Niech obywatel czuje si jak dziecko, a rzdzcy uosabia ojca. Ludzie id bowiem za tymi, o ktrych
sdz, e nad nimi gruj.
Okazao si jednak, e Cywioska miaa racj. Premier taki, jaki jest, zyska najwysz popularnod i
zdystansowa Was, ktry gra mocnego czowieka i wodza. Po trosze jest to reakcja na poprzedni
wadz, ktra modelowaa si paternalistycznie. W znacznym stopniu jednak wzicie Mazowieckiego ma
inne rda. Przecitny Polak si z nim utosamia, bo premier jest na obraz i podobieostwo przecitnego
polskiego, zahukanego inteligenta: peen rozterek, przygnieciony troskami, niepewny siebie i przyszoci,
zagubiony jak wikszod ludzi. Przecitny Polak okazuje Mazowieckiemu sympati i poparcie dlatego, e
premier wanie nad nim nie gruje, jest taki, jakby prosi o opiek. Ludzie wol tych, ktrzy budz
wspczucie, gdy denerwuj ich ci, ktrzy im imponuj. I oto najlepsze notowania ma czapicy,
umczony inteligent o twarzy starego spaniela.
W rzeczywistoci Mazowiecki wcale ju nie jest tym bezradnym szarym intelektualist, chod czowiekiem
zasad, ktrego z dnia na dzieo okolicznoci z szeregowego redaktora wyniosy na szczyt wadzy. Ju
uwierzy w siebie w swoj wyjtkowod, misj i zdolnoci. Tak oddziauje sama substancja wadzy i
otoczenie kadego prominenta.
Podejrzewam take, e mikkod, kurtuazja i ukadnod nie s jedynym wcieleniem Mazowieckiego.
Miaem, a moe jeszcze mam, tam z nagraniem jego rozmowy ze mn w 1981 r. Jako rzecznik rzdu
trzymaem bowiem magnetofon podczony do telefonu. Dawaem przez telefon wypowiedzi i
odpowiedzi prasie i w razie przeinaczenia moich sw musiaem mied dowd na to, co w rzeczywistoci
powiedziaem. Ot Mazowiecki w roli redaktora Tygodnika Solidarnod rycza na mnie arogancko i
brutalnie, jak nikt nigdy przed nim i po nim. Chodzio o sprawy papieru i nakadu jego pisma. Przysigem
sobie nawet wicej nigdy z tym arogantem nie rozmawiad. Istnieje wic inne od znanego oblicze
premiera.
Wydaje mi si, chod nie jestem tego pewny, e Tadeusza Mazowieckiego poznaem jeszcze w Po
prostu. Nalea do dysydentw, ktrzy okoo 1956 r. opuszczali PAX i wtedy nas odwiedzali, aby
publikowad w Po prostu swoje odszczepieocze manifesty. W kadym razie nie znaem go, kiedy by
jeszcze katolikiem reimowym i pisa w paxowskiej prasie np. sprawozdania z procesu biskupa
Kaczmarka.
Kiedy on ju by desygnowanym premierem i formowa gabinet, nasz stary rzd jeszcze przez dugi czas
peni swoje obowizki. Dla nas, odchodzcych, szokujce wtedy byy dochodzce nas informacje, jak
ostro nowi pij na paostwowy koszt i jak swobodnie daj rnych dbr. Zdaje si, e oni sdzili, i
komunistyczni premierzy czy ministrowie yj bogato na paostwowy koszt i rozdzielaj mieszkania
rodzinie. Tak jednak nie byo. U nas ju od dawna reim by spartaoski, co stanowio reakcj na potpion
wielkopaoskod ekipy Gierka. Rakowski dostawa na reprezentacj butelk polskiego winiaku tygodniowo
czy nawet miesicznie i karton papierosw, inna rzecz, e nikt nie stara podsuwad mu wedle potrzeb,
gdy wszystko byo urzdowo uregulowane, nawet liczba citych kwiatw w wazonie, przysugujca
premierowi i ministrom. Mnie przysugiway trzy kwiaty dwa razy w tygodniu i z pocztku dwie
piddziesitki winiaku tygodniowo dla mnie i dla gocia, ale potem ten przydzia skrelono. Ot rzecznik
raz w tygodniu podejmowa obiadem w swoim biurze jednego z dziennikarzy. Ten stowkowy obiad z
jednym winiakiem do kawy akceptowa mi Jaruzelski jako premier. Za nastpcy, wydatek ten skrelono z
budetu i sam paciem za ten rytualny obiad, ktrym przyjmowaem raz na tydzieo. Oczywicie, to nie
by liczcy si dla mnie wydatek, ja tylko charakteryzuj te idiotyczne reimy oszczdnociowe, ktre
zniky za Mazowieckiego, poniewa ulubieocy publicznoci nie musz si, tak jak my, lkad jej opinii.

Dymisjonowanie mnie z szefa Radiokomitetu we wrzeniu 1989 r. to byo wrcz pasmo pieszczot i
rozkoszy. Audiencja u Mazowieckiego, kurtuazyjna rozmowa w cztery oczy, przejcie do salonu, godzinna
polityczna rozmowa przy kawie w gronie poszerzonym o Ambroziaka i Drawicza, potem rewizyta
premiera w Radiokomitecie i moja kawa z nim w gabinecie po Szczepaoskim, ktry opuszczaem. C za
kontrast z poprzednim premierem Rakowskim, ktry nie tytuowa mnie, jak Mazowiecki, ministrem,
gdy mwi do mnie wycznie per ty baranie i rozmawiajc ze mn przewanie nie odrywa si od innych
zajd, czy to byo czytanie gazety, czy zgoa robienie siusiu, kiedy to szedem za szefem w poblie
stosownych urzdzeo.

MESSNER Zbigniew - byy premier

Nad wszystkimi po wojnie polskimi premierami prof. Zbigniew Messner growa pod jednym wzgldem jego nazwisko mg bez trudu wymwid i zapamitad kady cudzoziemiec.
cignity zosta z Katowic, gdzie by rektorem szkoy ekonomicznej i profesorem ksigowoci, a w epoce
odnowy zosta odnowicielskim I sekretarzem KW PZPR, jedynym w Katowicach, o ktrym potem nikt nie
mwi niczego zego. Wszed te do Biura Politycznego. Czowiek rzeczowy, bezporedni, energiczny.
Dodaje si do takich komplementw: ale prochu nie wymyli. Ot nawet proszku do zbw, a to nie
tylko metafora. Proszek do zbw by u nas powanym problemem, nad ktrym rzd debatowa w latach
82-84. Brakowao myda oraz tego wszystkiego, czym czycioszki usuwaj podobno brud z wosw i
zbw. Rzd dyskutowa nad moliwoci eksploatowania kopalni kredy na potrzeby wytwrni proszku
do zbw. Wadze sanitarne nie zezwalay jednak na to, eby kred z rodzimych pokadw Polak bra do
pyska, wolno j tylko brad w palce i rysowad na tablicy.
Genera Jaruzelski cign Messnera do Warszawy na wicepremiera i gwnego koordynatora
gospodarki. Premier - genera by - e przypomn - take I sekretarzem i chcia zajd si polityk, a
kopoty gospodarcze Messnerowi pucid w ajencj. Messner od razu zosta wic kim w rodzaju
ppremiera. Wiadomo byo, e ma niebawem przejd szefostwo rzdu. Rakowski - druga dotd osoba w
rzdzie - przyj to o dziwo dobrze, gdy Messner zajmowa nie pole polityczne, lecz gospodarcze. Poza
tym przybysz z Katowic stara si Rakowskiego ujd, traktujc go jako swego mentora na ' obcym,
warszawskim gruncie.
H
Vis a vis Belwederu jest lepa uliczka Bacciarellego, ssiadujca te z biurem ministra obrony i ogrodem
rezydencji ambasadora krlowej brytyjskiej. Stoi przy niej przedwojenny dom Rydza-migego,
przytykajcy cian do tylnych zabudowao ambasady szwedzkiej. Dom Rydza naley do rzdowego
kompleksu hotelowego z ulicy Klonowej i mieci apartamenty przeznaczone dla czonkw rzdu,
sprowadzanych spoza stolicy i czekajcych na mieszkanie. Pierwsze pitro domu Rydza zaj wic
Messner, a ja ssiadowaem z nim mieszkajc na poddaszu. Byem wtedy midzy rozwodem a kolejnym
lubem, o ktre to poytki zabiegaem u dwch rnych kobiet, i czekaem na jedno i drugie oraz na
trzecie, tj. mieszkanie. Na niektre noce przychodzia do mnie narzeczona z maym jamnikiem. Jamnik
Smyk wodzony by na siusiu, chod czasem i kupk, do ogrodu przytykajcego do hotelu na Klonowej, a
majcego tylne wyjcie take na Bacciarellego. Ot suba hotelowa powiedziaa mojej narzeczonej, e
premier przez ogrd chodzcy na niadania do hotelowej restauracji nie yczy sobie widoku jamnika.
Jestem pewien, e Messner z tymi rugami szczeniaczka z rzdowego ogrodu nie mia nic wsplnego, a
tylko pracownica hotelu posuya si jego autorytetem. W kadym razie sprawa jamnika sprawia, e
byem w domu wrogo nastawiany do premiera Messnera, a bardzo ulegam wpywom trzeciej ony.
Wieczorami na Bacciarellego narzeczona przychodzia do mnie, Rakowski za niej, do Messnera. Popijali
tam we trjk z prof. Porbskim, sekretarzem KC i czonkiem Biura. Zwrciem z czasem uwag
Rakowskiemu, e ta jego przyjao wydaje mi si cokolwiek faszywa, gdy rano, gdy ma z premierem
wsplnego kaca, wci jest, na tym kacu, zaskoczony decyzjami koordynatora gospodarki. Jednym

sowem, nie jest wtajemniczany w zamiary Messnera. Czy te jego wdeczki na Bacciarellego naprawd
przyprawione s szczeroci? Moje wtpliwoci byy podszyte jamnikiem.
Kiedy Messner zosta premierem i kompletowa rzd, Mieczysawa Rakowskiego spawi. Byo to
naturalne. Nikt nie chce mied zastpcy bardziej popularnego od siebie i bdcego politykiem o wiele
wikszego kalibru. Sam Rakowski te nie pragn zostad zdegradowany z zastpcy Jaruzelskiego na
zastpc Messnera. Przejcie Rakowskiego do kierownictwa PZPR Genera okrela jako na razie
niemoliwe. Dzi ju szerzej wiadomo, e Rakowski by wtedy w Moskwie nie do strawienia. Zrazu nawet
Gorbaczow odziedziczy po poprzednikach awersj i nieufnod do mego przyjaciela. Jego awans partyjny
byby wic wwczas ryzykownym wyzwaniem wobec Kremla, ktrego emisariusze pytali: a dugo jeszcze
bdziecie trzymad tego socjaldemokrat Rakowskiego? Genera Jaruzelski, nie majc co z nim zrobid,
zaproponowa mu funkcj wicemarszaka Sejmu. Zapewni go zarazem, e to jest chwilowe odsunicie pragnie mied Rakowskiego w rezerwie i w odpowiedniej chwili zapewni mu powrt na wielk scen.
Obietnice te zostay, jak wiadomo, spenione, gdy Rakowski wszed do kierownictwa partii, a potem
zosta premierem. Ja go namawiaem, eby nie bra tego wicemarszaka nie ozdobionego nawet
czonkostwem Biura, tylko eby si wycofa z powrotem do Polityki, zrobi na tym kapita polityczny,
uzyska pewn niezalenod i czeka. Rada chyba bya trafna, lecz nie zostaa przyjta.
Messner omawiajc wstpnie skad rzdu pragn pozbyd si mnie z posady rzecznika. To naturalne, gdy
rzecznik, jak szczoteczka do zbw, powinien byd swj wasny. Ja za miaem bezporednie kontakty z 1
sekretarzem, czego aden premier - jako szczebel poredni - nie znosi u swojego personelu. Zaywaem
te znacznego publicznego rozgosu, dranicego czowieka nowego, szerzej nie znanego, jakim by
wiey premier. Generaowie Jaruzelski i Kiszczak wybronili mnie zdecydowanie i Messner uleg. Wygosi
w Sejmie yczliwe sowa pod moim adresem i zapewni posw, e zachowa Urbana.
Stosunki nowego premiera z jego de nomine rzecznikiem ukaday si tak, e ja w miar koniecznoci
lojalnie broniem polityki gospodarczej rzdu, ale bez szczeglnego zaangaowania. Staraem si byd
raczej rzecznikiem politycznym wadz w ogle. Coraz rzadziej przychodziem na posiedzenia gabinetu, a z
premierem konsultowaem si zaledwie kilka razy w cigu trzech lat jego urzdowania. Pracowaem,
opierajc si na kontaktach z wicepremierami i ministrami.
Zaraz po przyjedzie do Warszawy Zbigniew Messner, jeszcze jako wicepremier, konsultowa ze mn
kandydatur Jerzego Locha na swego osobistego rzecznika prasowego. Zostawszy wicepremierem
zrezygnowa z Locha, a wzi Aleksandra Perczyoskiego, nadajc mu rang zastpcy rzecznika.
Bezustannie, take za Rakowskiego i Sekuy, poszukiwalimy wicerzecznika do spraw gospodarczych.
Trzecim by Zbysaw Rykowski, ktrego ja zaproponowaem. Nic z tego nie wychodzio. Kady z nich
wsysany by przez Urzd i zajmowa si doradztwem, wywiadami i podrami premiera, przemwieniami
i kontaktami z pras. By wic urzdnikiem prasowym, ale nie rzecznikiem, ktry by odgrywa publiczn
rol i broni polityki gospodarczej.
Byd moe, nie istniaa zreszt przy Messnerze moliwod swobodnego oddziaywania na pras. Kiedy
zosta premierem zaraz jako rzecznik daem propozycj odbycia wielkiej konferencji prasowej w sali
kolumnowej Urzdu Rady Ministrw, mieszczcej kilkuset ludzi. Zaproponowaem, e przygotuj z gry
par pytao i poprosz zaprzyjanionych dziennikarzy o ich zadanie po to, eby dad premierowi
sposobnod do wypowiedzenia si np. na temat polityki zagranicznej (o ktr inaczej moe go nikt nie
pytad) i paru innych bardziej oglnych, a wanych spraw. Zrobiem to, a kopie tych pytao przekazaem
premierowi, aby je zna.
Moja rola na konferencji premiera sprowadzaa si do udzielania gosu dziennikarzom. Prezydiujc zza
stou imprezie zorientowaem si po chwili, e siedzc zawadzam moim torsem przy podawaniu
premierowi kartek z odpowiedziami. Podsuwali mu je z dwch stron ludzie z jego osobistego sztabu. Jak
za Gierka wszystkie, lub prawie wszystkie, pytania i odpowiedzi byy z gry ustalone i napisane, co
zrobiono za moimi plecami, chod niby to ja byem organizatorem imprezy.

Rzdy Messnera przypady na okres, kiedy oywianie gospodarcze lat 1983-85 si kooczyo, gdy
uruchomienie prostych rezerw ju si dokonao. Nadszed czas, aby robid reform radykalnie, naprawd,
a w latach 1985-86 istniao jeszcze niezbdne po temu minimum spoecznego przyzwolenia. Tymczasem
ekipa Messnera ulega rozszczepieniu. Wicepremier Zdzisaw Sadowski, bezpartyjny profesor i
rzeczywisty reformator, pracowa nad nowym modelem gospodarczym i nad ustawami, ktre
rzeczywistod maj do tego modelu zbliad. Z drugiej za strony wicepremier Zbigniew Szaajda realny
kierownik gospodarki, sterowa ni rcznie w witym przekonaniu e rozwizania systemowe to jaka
teoria. Na razie, jak nie ma butw dla dzieci to trzeba zaatwid, eby je wytworzono, gdy zanim zacznie
dziaad samoistny mechanizm, wszystko si zawali. Reforma respektowana wic bya tylko o tyle ze
zamiast telefonowad i mwid dyrektorowi fabryki, e macie robid buty dla dzieci, uywao si do tego
samego instrumentw reformy Dawao si wic ulg podatkow przy produkcji dziecinnego obuwia albo
zamwienie rzdowe poczone z dotacj. Reforma biega sobie, a ycie gospodarcze te, sobie osobn,
utart kolein. Reforma stanowia wtedy co w rodzaju projektu architektonicznego domu, jaki w
przyszoci mia byd stawiany i nawet ju grzebao si co przy fundamentach, tylko nie burzc starego
gmachu. Przed posiedzeniami rzdu Zbigniew Szaajda zbiera na og ekip swoich ministrw
gospodarczych i zmawiali si, jak wsplnie rozgrywad sprawy na formalnych zebraniach gabinetu. W ten
sposb minimalizowane byy wpywy mikkiego intelektualisty Sadowskiego na codzienne obroty
maszynerii gospodarczej.
Zaamanie si polityki rzdu Messnera nastpio, jak wiadomo, po wprowadzeniu podwyek cen
ywnoci. Spoeczeostwo zareagowao na nie naciskiem pacowym, niwelujcym skutki zmiany cen.
Opozycja nie bez racji woaa, e te podwyki s zamiast reformy. Trzeba byo raczej ustanowid ju wolne
ceny, ni brnd w kolejn podwyk urzdowych. W to wszystko ubrany zosta Zdzisaw Sadowski, ktry
podwyk cen publicznie firmowa. Odtd zacz si schyek rzdu Messnera. Notabene Sadowski
wystpowa te z polityczn inicjatyw rozmw z Was, ktra niestety zostaa zablokowana.
Zbigniew Messner jako premier nie mia adnej wasnej wizji czy poczucia misji. Dziaa ostronie i
niewyranie, dbajc o spychanie odpowiedzialnoci na Biuro Polityczne. Kady zamys przedstawia wic
kierownictwu PZPR i to w formie stosw szczegowych dokumentw przygotowanych przez urzdnikw.
Nikt tego nie mg przeczytad czy zanalizowad. Potem przybywa z posiedzeo Biura na posiedzenia swego
gabinetu zaopatrzony na og z gry w tak zwan polityczn aprobat tego, nad czym rzd mia dopiero
debatowad. Ubezwasnowolnia wic siebie i swych ministrw, by podczas finau swego gabinetu
publicznie powiedzied w Sejmie e to Biuro Polityczne, a nie on rzdzio, wic dlaczego Messner ma
odbierad lanie.
Cay ten system rzdw by ju zupenym anachronizmem. Zalatywa te absurdem. Aparat rzdowy
swymi analizami i propozycjami w praktyce przesdza o ksztacie decyzji Biura Politycznego, a decyzje
Biura przedstawiane byy z kolei rzdowi jako obowizujce. Messner by wirtuozem tej metody
rzdzenia, gdy zdawao mu si, e uprawiajc j, odpowiedzialnod odsuwa od siebie.
U schyku, kiedy jego rzd dugotrwale upada, a wszyscy ju wiedzieli, e na pewno upadnie - premier
nie rozumia, i ju waciwie poleg. Uwaa, e jest przedmiotem intryg, spisku Wadysawa Baki, Alfreda
Miodowicza i nade wszystko prasy, ktra go szczypie. Robi pieko o kad krytyczn publikacj, nerwowo
reagowa i gra na przeczekanie.
Od pocztku 1986 r. a do okrgego stou dziaaem jako czonek pewnego trzyosobowego zespou.
Zbieralimy si w synnej pniej Magdalence: jeden czonek Biura Politycznego (Ciosek), jeden bardzo
wysoki przedstawiciel MSW (gen. Pooga) i ja. Projektowalimy posunicia polityczne. Spisywaem je i
przedstawiaem I sekretarzowi KC Jaruzelskiemu, z tym e wczeniej kopi dostawa tylko gen. Kiszczak.
W ten sposb zaprojektowalimy amnesti i takie tam rnoci. W ktrym kolejnym dokumencie, chyba
w 1987 r., uzasadnialimy potrzeb zmiany premiera i rzdu. Byo tam sformuowanie, e trzeba powoad
politycznego premiera. Mielimy wwczas na myli gen. Kiszczaka, ale w tekcie pisanym nie istniaa
adna sugestia personalna. Popeniem wwczas nielojalnod. Ot, rozmawiaem z Rakowskim o

sytuacji, wyraa on pogldy zbiene z moimi i wtedy pokazaem mu dokument, ktry ju daem
Jaruzelskiemu. Poprosi mnie, ebym mu to na jeden dzieo zostawi, zapewniajc, e nikomu go nie
pokae. Da to jednak do przeczytania prof. Porbskiemu, a ten zawiadomi premiera. Sdz zreszt, e
Messner dosta wiadomod o tej naszej propozycji take z innego rda via KC.
Skutek naszej propozycji zmiany premiera by odwrotny od zamysu. Messner poszed do Szefa i spyta,
co jest grane i w obliczu wsypy uzyska potwierdzenie swojej premierowskiej misji.
Przed sporzdzeniem antymessnerowskiego memoriau, dla spokoju sumienia, odwiedziem
wicepremiera Szaajd, ktry by alterego prof. Messnera. Ciekawio go, czy moim zdaniem upadnie caa
ekipa kierownicza, czy rzd zostanie zjedzony osobno. Pocieszyem go wtedy, e caa ekipa. Zoyem
ofert. Jestem powiedziaem - rzecznikiem rzdu. Nie ufacie mi. Odsuwacie od konwentykli, gdzie
zapadaj gospodarcze decyzje. Nie ledzc dyskusji i argumentw, nie znajc racji stojcych za
posuniciami, nie mog trafnie bronid polityki rzdu. Do publicznego boksowania si nie macie jednak
nikogo innego tylko mnie. Proponuj sojusz. Szaajda powiedzia, e on jest za i e ofert przekae.
Odczekaem. Odpowiedzi na ofert nie byo. Tego si spodziewaem. Uznaem, e mam woln rk do
podjcia w naszych tajnych memoriaach kwestii zmiany rzdu. (By to zreszt jedyny przypadek, kiedy
wdaem si w intrygi na szczycie). Miaem susznod. Zmiana rzdu Messnera dokonaa si za pno. Czy
jednak moje intencje byy czyste, wic czy w podgryzaniu Messnera nie grao roli to, e mnie nie chcia i
ignorowa, a byd moe naprawd kaza z rzdowego ogrodu wypdzid mojego jamnika, ktry rano chcia
siusiad nie na betonie, lecz wchajc kwiatki? Moe. Me sumienie jest zbyt zmtniae, aby w nie
zagldad. Jednake mj osobisty status przy Messnerze by wanie niezwykle wygodny. Siedziaem sobie
w jego ekipie i gmachu jako rezydent, majc orodek dyspozycyjny poza budynkiem rzdowym i
zwikszony zakres swobody. Z punktu widzenia interesw i ambicji Urbana, Messner mgby rzdzid
wiecznie.
Ju za czasw Mazowieckiego, po usuniciu mnie z Radiokomitetu, dostaem na miesic pokj
sublokatorski w KC, abym mia jakie biuro w miecie. Odwiedzi mnie tam prof. Zbigniew Messner i
porozmawialimy sobie o tych przeszych sprawach, a to w tej intencji, eby nie przenosid w nowe czasy
osobistych animozji z epoki, ktra mina.
Ot, w parku azienkowskim s kwartay alejek, po ktrych spaceruj ze sob czonkowie rnych
przeszych ekip wadzy. Kwartay, ekipy i ludzie s oddzieleni od siebie niewidocznymi przegrodami. Kiedy
ludzie z jednej ekipy zbli si do cudzej alejki i zobacz ludzi z innej ekipy, wtedy warcz na siebie
wzajemnie. Dawne antagonizmy, ktre wstrzsay kiedy Polsk, nie s w stanie dzi sposzyd nawet
wiewirki. Ich nosiciele drepcz jednak wci gboko nimi przejci. Nie mam zamiaru popadad w taki
kretynizm ani zreszt w epoce samochodw spacerowad na nogach po azienkach czy gdziekolwiek.
W poowie 1990 roku prasa podaa, e prof. Zbigniew Messner mieszka w willi po byym pukowniku
Kuklioskim. Eks-premier skada w zwizku z tym wyjanienia poprzez telewizj.
Kiedy byem rzecznikiem rzdu, konsultowaem projekt wywiadu prasowego ministra - generaa
Kiszczaka, w ktrym wspomina on o sprawie Kuklioskiego. Wczeniej wiedziaem z grubsza o tej
szpiegowskiej aferze. Skoro minister Kiszczak mia j ujawnid, po uzgodnieniu z nim (w pierwszej
instancji), przygotowaem obszerne omwienie sprawy i jej interpretacj, aby to wszystko przedstawid na
mojej konferencji prasowej i odpowiedzied na pytania.
Kuklioski by to pukownik polskiego Sztabu Generalnego, a zarazem amerykaoski szpieg, zwerbowany,
jak mi podawano, ongi w Wietnamie, gdzie wywiad USA prowadzi udany werbunek w komisji kontroli i
nadzoru. Kuklioski zna szczegowe plany wprowadzenia stanu wojennego. Kiedy w listopadzie 1981 r.
zosta wraz z rodzin wywieziony z Polski przez amerykaoski wywiad, orientowa si ju, e jeeli stan
wojenny bdzie ogoszony, to prawdopodobnie w grudniu. Sprawa bya enujca dla wadz
amerykaoskich, ktre te Kuklioskim nie chwaliy si, tylko pilnie zataiy jego istnienie. Ucieczka
Kuklioskiego w listopadzie 1981 oznaczaa, e rzd USA wczeniej wiedzia o projekcie stanu wojennego i
szczegowo zna technik jego wprowadzenia oraz zamiar internowania czowki Solidarnoci,

jednake nie ostrzeg swoich polskich sojusznikw z opozycji. Nie uniemoliwi te wprowadzenia stanu
wojennego przez ogoszenie, e jest szykowany i jak. Dlaczego rzd USA przez zaniechanie pomg
wprowadzid stan wojenny w Polsce i pozamykad swych przyjaci? To stao si przedmiotem sporw po
ogoszeniu faktw zwizanych z Kuklioskim.
W dyskusji, jaka rozgorzaa, wzi te udzia sam Kuklioski, ktry firmowa wywiad prasowy dla paryskiej
Kultury. Wzbudzi on wesood generaw Jaruzelskiego i Kiszczaka. Oto Kuklioski przemawia niemal
jak m stanu, podczas gdy jego przeoeni pamitali go jako oficera o niewybujaych moliwociach
intelektualnych. Byy minister obrony powiedzia, e pamita, e by w Sztabie taki Kuklioski przyzywany
do rnych gier wojennych i narad, ale eksponowa si na tych imprezach i w pamici tylko dlatego,
poniewa szczeglnie adnie rysowa, co trzeba, na mapach. Kuklioski za prezentujc swoj rol
ogromnie j wyolbrzymia. Prawd jest jednak, e wiedzia bardzo duo.
Kiedy wystpiem na konferencji prasowej ze spraw Kuklioskiego, orientowaem si, e prof. Messner
mieszka w willi po Kuklioskim, ktra przejta zostaa przez skarb paostwa i sprzedana premierowi. W
gronie rzdowym zdumiewalimy si wwczas, dlaczego bierze dom z tak lisk przeszoci.
Byem przekonany, e zagraniczni dziennikarze akredytowani w Warszawie szukad tu zaczn ladw po
uciekinierze, atwo odnajd jego dom, aby np. pogadad z ssiadami, i wykryj, kto jest jego obecnym
lokatorem. Lkaem si pytania na ten temat nie dlatego, e nie umiabym odpowiedzied. Miaem
przygotowan odpowied, e nie wiem, gdzie premier mieszka, gdy nie bywam u niego w domu.
Poniewa jednak jako rzecznik inspirowaem poufnie niektre do mnie pytania i powodowaem niekiedy
przecieki, baem si przypuszczeo podejrzliwego premiera, e ja jestem sprawc poczenia afery
Kuklioskiego z jego domem, e dopuciem si nielojalnoci na zewntrz.
Zachodni dziennikarze okazali si na tyle leniwi lub nieudolni, e tego kska nie wyszperali. Sprawa willi
Messnera wypyna dopiero w roku 1990, kiedy ju o adne intrygi antymessnerowskie nie mog byd
podejrzewany.

MICHNIK Adam - pose, redaktor Gazety Wyborczej

Zawsze si myliem w ocenie Michnika. Po aresztowaniu go w 1968 r. wezwano mnie na Rakowieck.
Pytano. Co wiem o dziaalnoci i jak oceniam. O dziaalnoci wiedziaem tylko z gazet, a oceniem, e jest
niepowana, nieznaczca, niegodna uwagi resortu, co zostao zaprotokoowane i podpisane. Zawiniem
wic wtedy wobec MSW opini bdn.
Po wypuszczeniu Michnika zapowiedziaem mu: kiedy zostaniesz tu premierem. Pokrania z
zadowolenia. Znw byk. Wyglda w Polsce na to, e ta przepowiednia nigdy si nie speni. Oddawaem
Michnikowi prezesur ministrw w trakcie zbiorowego pijaostwa u modego Nieszporka, syna starego
Nieszporka, ktry by ministrem grnictwa, wojewod katowickim, po czym wylecia - na ambasadora. Do
postaci starego Nieszporka przywizaem si, bo na kadym zgromadzeniu towarzyskim Andrzej K.
Wrblewski odgrywa swoj z nim rozmow, kiedy by w zagranicznej podry. Nieszporek mia chodzid
po salonie ambasady ciskajc rozporek i instruujc dziennikarza rytmicznie przerzuca swe genitalia z
nogawki do nogawki. W koocu jego rzecz.
Potem jako rzecznik rzdu oceniaem Michnika zawsze razem z Kuroniem i zawsze jako skrajne
uosobienie za. Para ta penia funkcj politycznego diaba, mocno oderwan od tych realnych osb, od
ich pogldw, dziaao, w istocie funkcj symboliczn. Zdiabolizowanie Michnika i Kuronia, ktrego
rdem byo MSW, stworzyo tak mocny stereotyp za, e rozmowy przy okrgym stole odwleczone
zostay duy kawa czasu, gdy wydawao si moliwe negocjowanie z kadym tylko nie z tymi dwoma.
Idiotyczne uprzedzenia wobec Michnika nie wyszy partii na zdrowie, bo wczeniejsze zawarcie
politycznego kontraktu leao w naszym interesie. Przy okrgym stole nagle zobaczyem, po dwudziestu
latach, ywego Michnika i to byo szokujce. Abstrakt mwi, chodzi, jka si i jad.

Michnik znowu jest wcieleniem politycznego za - teraz dla narodowo-katolicko-fundamentalistycznej

prawicy i Wasy. Czuj si z nim bardzo zwizany w tym rozumieniu, e kiedy jego ycie znw potoczy
si normalnie, to znaczy Michnik pjdzie siedzied, zaraz potem ja pjd wisied.
Nasz nienawid do Michnika odziedziczyo Porozumienie Centrum i Tygodnik Solidarnod. Czesaw
Bielecki rozprawia si w nim z Michnikiem z wikszym znacznie ogniem ni kiedy z komun. Czytuj
takie teksty nie bez schadenfreude. Wymiar moralny Michnika i jego intelektualny kaliber s dla mnie wyznam - upokorzeniem.

MIODOWICZ Alfred - przewodniczcy OPZZ

Ma 61 lat. Wyglda na 50, ale te codziennie o brzasku ubrany w dres biega niezmordowanie. Mia ju 54
lata, kiedy rozpocz karier, wic teraz nie auje potu, eby wyduyd swoje perspektywy yciowe. Jego
yciorys jest zagadkowy. W latach 1951 -52 by przewodniczcym Zarzdu Wojewdzkiego ZMP w
Krakowie, czyli dosyd wysoko postawionym lokalnym notablem, aparatczykiem. Mimo wyranych
politycznych talentw przed tym epizodem, a take po nim, by hutnikiem, nie osta si w aparacie i a po
rok 1984 nie objawi skutecznie ambicji politycznych. Nietypowe jest jeszcze jedno. Mao ktry czowiek,
wywodzcy si z inteligencji, zostawa w Polsce robotnikiem. Miodowicz naley do takich wyjtkw.
Crka Miodowicza zgina w Himalajach wspinajc si na gry. Syn by dziaaczem WiP, a obecnie
zajmuje czoow pozycj w formowanej nowej policji politycznej, tj. Urzdzie Ochrony Paostwa.
W1981 r. Miodowicz nalea do Solidarnoci, podobnie jak setki tysicy robotnikw czonkw PZPR. W
latach 1983-88 by przeciw Solidarnoci: Jeden zwizek w jednym zakadzie pracy. Po wyborach 1989,
kiedy wszystkie pokomunistyczne struktury rozpady si, OPZZ pozosta wielomilionow organizacj,
dwukrotnie liczniejsz ni zwyciski zwizek Solidarnoci Wasy. Mimo e Miodowicz by czonkiem
Biura Politycznego KC PZPR i mimo e strukturami OPZZ wstrzsaj konflikty personalne, wygrywa
wszystkie wybory i pozosta na czele Zwizku.
W1988 r. po podwykach cen ywnoci skutecznie zada dymisji rzdu Messnera. W tym samym roku
zainicjowa swoj dyskusj telewizyjn z Was. Dostarczy Wasie trybun, a dyskusj sromotnie
przegra. Wypowiada si w niej przeciw reaktywowaniu Solidarnoci jako osobnej konkurencyjnej
organizacji. Rwnoczenie dopuszczajc Was do gosu w telewizji, gwatownie zwikszy popularnod
przewodniczcego Solidarnoci i wbrew swoim intencjom oraz pogldom legalizacj zwizku uczyni
nieuchronn.
Przy okrgym stole przelicytowa Solidarnod w daniach politycznych: znied cenzur, wolne wybory.
Tu przed koocem PZPR ustpi z Biura Politycznego.
Zdystansowa si zupenie od SdRP. Patronuje rnym prbom organizowania wasnego ruchu
politycznego o populistycznym charakterze, ale nie proklamuje go. Czeka i way szanse.
Znienawidzony przez rzdzc Solidarnod jest jedynym eks-pezetpeerowcem, z ktrym rzdzcy
musz si liczyd i ktrego si boj.
W sumie niezwyka kariera, ktra moe jeszcze mied zaskakujcy cig dalszy.
Ssiaduj z Alfredem Miodowiczem w tej samej klatce schodowej. Koni bym nie poszed z nim krad.
Mwi jedno, robi drugie. Po wysuniciu przez niego propozycji telewizyjnej dyskusji z Was
uczestniczyem w zebraniach, gdzie czonkowie Biura Politycznego przekonywali go, i postpuje
absurdalnie. Sprzeciwia si perspektywie legalizowania Solidarnoci, a przez t debat niezwykle
zwiksza nieuchronnod powrotu tego zwizku na scen. Miodowicz zobowizywa si wtedy wyliznd z
zainicjowanej dyskusji i ustala tego sposoby. Czyni za na odwrt, ni mwi, par do dyskusji i publicznie
j przesdza. Przyjmowa rady, jak dyskusj poprowadzid, po czym mwi po swojemu, ale nieudolnie i
niespjnie. Jest za znakomitym telewizyjnym gwiazdorem o silnej, spokojnej osobowoci, znacznym
uroku osobistym, duym refleksie i sugestywnym sposobie argumentowania. Twardy!

Bardzo tajemnicza postad. Jeszcze nie powiedzia ostatniego sowa. Przy silnych, zorganizowanych
objawach niezadowolenia spoecznego Miodowicz moe sprbowad odegrad wan rol w yciu kraju.
Ten dziwny, samorodny talent polityczny poytkowany chytrze, a pokrtnie, jest niemal wszystkim, co
realnie zostao na placu z dawnej, potnej PZPR.

MYNARSKI Wojciech - bard

Bardzo ozdobny mczyzna, ktry wietnie si konserwuje, gdy zasycha. Autor kiedy wspaniaych
piosenek. Tred najlepszych oparta bya na wnikliwej obserwacji spoecznej. Wszystko, co pisze, sam
piewa i od kilkudziesiciu lat jest ulubieocem publicznoci.
Mynarski mg si urodzid jako Turkmen, Eskimos, Portugalczyk albo Amerykanin Pnocny, lecz wygra
wielki los na biologicznej loterii i urodzi si Polakiem. Nie ma za drugiego na wiecie kraju, gdzie przez
40 lat mona piewad na estradach, cigad tumy i wzbudzad entuzjazm suchaczy nie posiadajc w ogle
gosu.

MYCZAK Tadeusz - byy wdz demokratw

Rok 1988. Lato. Bugaria. Plaa przy polskim rzdowym domu wypoczynkowym. W zwizku z fal
strajkw w Polsce egnam si ze wszystkimi tam bdcymi. Rozgorczkowany odlatuj do kraju ratowad
socjalizm.
Tadeusz Myoczak stoi na rozstawionych nogach na piasku w miejscu, gdzie fale go ubijaj i przepywaj
Myoczakowi midzy palcami ng. Trzyma rce podniesione do gry i wykrcone ku soocu. Prezes
stronnictwa polskich demokratw i wiceprzewodniczcy Rady Paostwa podj oto dugofalowe dzieo
opalania wewntrznej strony rk.
Historia przyznaa racj postawie Tadeusza Witolda Myoczaka.

MOCZULSKI Leszek - wdz KPN

W epoce padziernika 1956 Stefan Staszewski jako partyjny sekretarz Warszawy i reformator mia
przybocznego czowieka, naczelnego Expressu Wieczornego Leszka Wysznackiego. W ramach walki z
rewizjonizmem Wysznacki poszed w odstawk na redaktora Stolicy, czasopisma dla hobbistw
miujcych Warszaw, bo tacy podobno istniej. W odstawce tej spdzi 30 lat, ale z byskiem nadziei. W
10 lat po Padzierniku znowu co zaczo si dziad, wic przystpi do nurtu Moczarowskiego wraz z
eks-on Wysznack i tygodnikiem. Nurt ten w Stolicy reprezentowa m.in. dziennikarz Leszek
Moczulski. Wtedy jego nazwisko po raz pierwszy pojawio si w publicznym obiegu. Ci, ktrym marcowcy
dawali popalid, zapamitali je sobie dobrze i na zawsze jak wszystkie inne,
W latach siedemdziesitych Moczulski pojawi si na czele kieszonkowej partii wodzowskiej, skrajnie
antykomunistycznej, tj. niepodlegociowej, oraz nacjonalistycznej. Plotkowano, e to jest jaki numer,
ktry Rakowiecka wycia KOR-owi. Grupka skupiona w Konfederacji Polski Niepodlegej okazaa si
jednak uparta i pracowita. Dzi ma cakiem realn wielotysiczn baz czonkw i sympatykw. W
wyborach si nie liczy, ale w yciu publicznym i na ulicy istnieje. Zaciekych nacjonalistw jest sporo i
partie tego typu maj przyszod.
Rnie moe wygldad marny koniec polskiej demokracji. Nie wykluczabym takiego, e na deser
wolnoci to Moczulski wanie zostanie prezydentem, da sobie uprawnienia nadzwyczajne, a ci, co teraz
rzdz, wrc tam, skd wyszli, czyli do internatu. ydokomuna, jak to ydokomuna - zdymy uciec.

Troch mwi si o Chinach, ale nie licz na to. Jak przyjdzie co do czego, wiad bdziemy tradycyjnie tam,
skd wyszlimy, znowu do Szwajcarii.

NAJDER Zdzisaw - nieszpieg

By dyrektorem w Wolnej Europie. Nazywalimy go wic najgorszym obuzem, wymylalimy mu od
amerykaoskich pachokw i conradologw, skazalimy go na mierd jako szpiega USA.
Nastpnie za obecnej wadzy, zosta zrehabilitowany. Wasa osadzi go w paacu po Dobraczyoskim jako
swego agenta w Warszawie i szefa ruchu na rzecz Wasy.
W tych okolicznociach Zdzisaw Najder sta si nabitym pistoletem wymierzonym w serce obecnego
rzdu.
Spodziewam si, e wkrtce wszystko, co mwilimy zego o Najderze, zostanie otrzepane z kurzu i
powtrnie uyte. Moja wersja Najdera uwiarygodni si wkrtce, chyba e Najder wypad ju z ask
Wasy i straci znaczenie.
Jak powiadaj, kiedy Micewski mianowany zosta nagle rywalem Najdera, szefem doradcw Wasy,
przyby do jego paacyku po Dobraczyoskim i kaza Najderowi oddad sobie wszystkie salony, a dla siebie i
Komitetu Obywatelskiego wolno mu byo zachowad tylko dwa pokoje.
Upokorzenie to oznaczad moe niewpuszczenie Zdzisawa Najdera na kozio prezydenckiego powozu.

NASIELSKI Aleksander - kapita zagraniczny

Poznaem go jesieni 1944 r. w stoecznym wtedy Lublinie. Chodzilimy do jednej szkoy podstawowej,
dziaaa tam tylko jedna organizacja - PCK i on by jej prezesem, czyli osobistoci wan. Obie nasze
rodziny byy z odzi i wrcilimy do tego miasta. Miaem wwczas ju 11 lat, ale byem zapniony w
rozwoju. Nasielski uwiadomi mnie seksualnie w parku im. Sienkiewicza oraz nauczy palid papierosy.
Jedno i drugie mi si przydao na cae ycie.
W swoim przedwojennym mieszkaniu dzkim Nasielscy zastali Niemk z dzieckiem - resztk rodziny,
ktra je okupowaa. Niemk z pani domu przemianowali na suc, a jej chopca torturowalimy w
odwecie za Owicim, prowadzc go cigle do kina na radzieckie filmy o zych hitlerowcach, ktrych
dobrzy ludzie radzieccy lej jak chc, chc za bardzo.
Z Nasielskim krtko znw chodziem do jednej szkoy. Zosta on esperantyst, prowadzi samochd, uczy
si angielskiego i by pod kadym wzgldem imponujcy. Potem zosta aparatczykiem w ZMP. Gdy w
1950 r. przeniosem si do Warszawy, Nasielski peni bardzo wysoki urzd kierownika wydziau w ZG
ZMP. Mia gabinet, sekretark i bezustanny dostp do szefa ZMP Wadysawa Matwina. Przesta nawet
palid, bo raz Matwinowi odmwi wzicia odeo papierosw i potem wola udawad, e jest niepalcy, aby
nie powstao wraenie, i nie chcia od przewodniczcego caego ZMP wzid papierosa.
Wiadomo byo, e czonkowie kierownictwa ZMP, tacy jak Nasielski, w przyszoci w drodze sukcesji bd
czonkami Biura Politycznego i oni mieli tego wiadomod.
Ojciec Olka Nasielskiego by naczelnym dyrektorem wielkiego paostwowego przedsibiorstwa
spedycyjnego HARTWIG i wyjeda za granic, co wtedy stanowio ewenement. Nasielski mia wic
eleganckie ubrania, ktre umylnie niszczy przed woeniem, eby nie rniy si zbytnio od innych.
Koneksje domowe zmuszay go te do studiowania na Uniwersytecie, ale to czyni krtko i lew nog. T
sam, ktra mu si powina. Matwin odszed z ZMP, Nasielskiego szurnito za na
wiceprzewodniczcego zarzdu wojewdzkiego. Mia w wojewdztwie warszawskim zostad
przewodniczcym, ale przed wyborami szepnito mu do ucha, e to nie wchodzi w gr, bo jest ydem, a
ydzi powinni si trzymad na drugim planie.

W tym zarzdzie wojewdzkim ZMP Nasielski jako stary kolega dawa mi zarabiad pienidze. Pisaem
pogadanki dla k ZMP, a oni je drukowali, np. Od podniebnych szczytw Tatr do sinych fal Batyku,
wszdzie, jak Polska duga i szeroka, wre pokojowa Praca. Pikne to i moje. Kto t prac chcia zakcid,
dzi nie opowiem, gdy wspominanie tego nie jest modne. W kadym razie wrg zewntrzny i
wewntrzny.
W1956 roku ZM P rozpado si i czoowi dziaacze brali byle jakie posady nauczycieli lub jeszcze gorzej,
jeli mona gorzej. Nasielski zbyt wczenie uzna, e jego idee zawaliy si, a wraz z nimi take kariera.
Przedwczenie tak myla, gdy czonkowie kierownictwa dawnego ZMP tylko krtko siedzieli na marnych
posadach i prdzej czy pniej weszli do Biura Politycznego lub w jego poblie. Przykadem Kania,
Barcikowski, Tejchma, Szydlak i inni. Nasielski dziki anglojzycznoci i kontaktom ojca wzi wszake
posad w Holenderskich Krlewskich Liniach Lotniczych KLM, co znaczyo, e polityczna kariera
zamknita zostaje dla niego na zawsze. W lad za ojcem i ca rodzin wyemigrowa do Australii, gdzie
wszyscy stali si dod zamoni.
Mj Olek skooczy tam prawo, zosta adwokatem i do spki z tubylcem anglosaskim mia dwie
kancelarie. Przysa mi nawet gazet z relacj z procesu, w ktrym broni polskiego marynarza z polskiego
statku. Ten marynarz oskarony zosta o to, e w trakcie zwiedzania statku przez australijskie osobistoci
oficjalne, robice na pokadzie przyjao polsko-australijsk, usiowa zgwacid australijsk bohaterk
narodow, zot medalistk olimpijsk, atletk. Kiedy prokurator oznajmi: W imieniu krlowej brytyjskiej
oskaram o gwat tego tu Polaka - adwokat Nasielski przerwa mu i powiedzia: Czy krlowa widziaa t
chudzin mojego klienta i t olbrzymk atletk? Gdyby widziaa ich razem, nie pozwoliaby panu w jej
imieniu mwid takich gupstw. Polska i Nasielski wygrali, a prasa spraw o gwat opisaa.
Olek Nasielski by wic adwokatem, mia australijskiego wsplnika, on szwajcarsk jak zegarek,
wyposaon w trzy doktoraty, will z basenem kpielowym i maszynami do czyszczenia wody, jednym
sowem, y bogato i czysto. Nic go to jednak wszystko razem nie obchodzio. Gow by wycznie w
Polsce i w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Prenumerowa Nowe Drogi i Trybun Ludu.
Australijskiego wsplnika nauczy po polsku, aby take mg czytad szczegowe relacje z posiedzeo
plenarnych KC PZPR i eby mieli o czym dyskutowad w pracy. Przyjeda Nasielski do Polski i tylko tu
odywa, odwiedzajc swoich kolegw, ktrzy byli w Biurze Politycznym lub kierowali organizacjami
wojewdzkimi PZPR, jak Bolesaw Koperski w odzi, Marian Renke w Bydgoszczy itd. Spotyka si te ze
mn i zawsze przywozi z Sydney ca list pytao: Kto zosta ostatnio sekretarzem ekonomicznym KW w
Rzeszowie? Na czym polegaj rnice programowe midzy Tejchm jako ministrem rolnictwa a
wydziaem rolnym KC? W ktr stron odchyla si Grudzieo? I wiele innych. Nasielski sondowa swych
polskich monych towarzyszy - przyjaci, czy miaby jakie szanse polityczne, gdyby wrci do Polski, lecz
wszyscy smutno kiwali gowami i radzili mu siedzied w Australii.
W tej sytuacji Aleksander Nasielski postanowi zajd si polityk australijsk. Wydawad pocz tygodnik
dla australijskiej Polonii, chocia nikt go nie chcia kupowad ani czytad oprcz konsulatu PRL Kandydowa
na posa i wraz z on objeda zebrania wyborcze. Na kampani t wyda majtek i przegra wybory.
ona powiedziaa mu, e jeeli jeszcze raz bdzie kandydowa na posa, odejdzie od niego na zawsze.
Kandydowa jeszcze raz i zosta rozwodnikiem. Po utracie wszelkiej nadziei, pienidzy i kancelarii wrci
do Polski jako kapita polonijny.
Powitano go tu uprzejmie, gdy uosabia przypyw kapitau, oeni si w Polsce powtrnie, no i krci si
wrd kapitau polonijnego w Warszawie nie robic niczego okrelonego i majc raczej spoeczny status
posiadacza ni pienidze.
Nasielski wraca z nadziej, e przynajmniej bdzie mg w Warszawie czytad Nowe Drogi wprost z
maszyny drukarskiej i na bieco ledzid w kawiarni przesunicia w PZPR. Tymczasem Nowe Drogi
przestay istnied, PZPR rwnie, kawiarnia nie mwi o polityce, rzdz w Polsce podobnie jak w Australii
jacy zupenie obcy ludzie i ycie jego zostao ostatecznie przegrane.

Opowied o dawnym moim przyjacielu Olku Nasielskim jest opowieci o paru na raz rzeczach: sile naszej
socjalistycznej idei, marnoci ycia w wiecie zachodnim i o tym, jak atwo stracid grunt pod nogami, oraz
o naturze i rozmiarach zachodniego kapitau, ktry przypywa do Polski, aby nas zbawid.

NIEZABITOWSKA Magorzata - rzecznik rzdu

Zetknem si z tym nazwiskiem czytajc jej reporta w amerykaoskim czasopimie New Geographic.
Opisywa Ameryk ogldan z cielcym zachwytem przez przybysza z Polski - ndznego i dzikiego, lecz
szlachetnego kraju Do ludowej jadodajni za 2 centy schodz si na lunch proci Amerykanie. Przed
wszystkimi na talerzu krwisty, dwufuntowy beefsteak wydzielajcy aromat nieokieznanej wolnoci.
Reporterk widok befsztyka dawi w gardle, wic nie je, lecz pacze i zy kapi na danie zmieniajc
befsztyk z rusztu w sztukamis z wody, gdy myli o tym, e to jest roczna racja misa polskiego grnika
wychowujcego dziesid sierot po ofiarach komunistycznego reimu Od befsztyka autostrada z
wodotryskiem prowadzi w Gry Skaliste do ubogiego wigwamu Indianina Skona-Paa, przed ktrym
parkuje czarny lincoln ze srebrnymi klamkami. Niebiaoska woo magu i dezodorantw wiedzie reporterk
do wigwamowego wychodka. Sedes z rowego marmuru pokrywa elektrycznie ogrzewana pulsujca
poduszka. Reporterka kuca koo tego otarza dobrobytu i odczuwa skurcze serca na wspomnienie
polskich obesranych klozetw ze sojami skamieniaego kau uoonego w nawarstwione krgi z epoki
paskudnego Bieruta, tpego Gomuki i olizego Gierka. Niebiaoski powiew amerykaoskiej wolnoci niesie
reporterk wraz ze lubnym maonkiem od indiaoskich wigwamw ku prawym traperom, a potem
mijajc zbratanych hippisw trafia do pobonych mormonw i kormoranw.
Bao o ich szczciu, ktrej od stuleci suchad musz Amerykanie, wymaga odnawiania podniet.
Niezabitowska zaniosa Amerykanom polski koszmar, aby ich raj zalni na nowym tle.
Magorzata Niezabitowska, zwana, od swej niewinnej urody, Lili Bagienn, po odbyciu w Ameryce
praktyki w nieposkromionym chwaleniu, zyskaa kwalifikacje rzecznika rzdu.
Niezabitowska jest dobra od pasa w d. Zoliwa telewizja uporczywie pokazuje niewaciw jej poow.

NOWAK-JEZIORASKl Jan - gonociemny

Jak wiadomo z lektury jego wietnej, niestety, ksiki Kurier z Warszawy, w czasie okupacji
Nowak-Jezioraoski by kurierem z Zachodu do Warszawy. Teraz, blisko p wieku pniej, peni t sam
funkcj. Znowu cichociemny, chocia bardzo gony.
W swojej ksice o Wolnej Europie Jezioraoski napisa, e w 1957 r. spotka si w kawiarni w Monachium
z ludmi z Po prostu, co byo prawd, oraz e ja wrd nich byem, co byo nieprawd, wic
zaprzeczyem publicznie. Ku mojemu zdziwieniu Wolna Europa sprawdzaa u tych kolegw z dawnego
Po prostu, mieszkajcych jeden w Warszawie, drugi w Sztokholmie, ktrzy w 57 r. gadali z
Jezioraoskim, czy moje zaprzeczenie jest prawdziwe. W takiej drobnej sprawie tyle trudu i nieufnoci!
yjemy teraz w czasach, kiedy nie tylko Jezioraoski, ale znaczna czd polskiej ekipy RWE z Alin
Grabowsk na czele, pokazuje swoje arcymie buki w telewizji polskiej. Grono to przeywa paradoksalny
dramacik.
W sensie politycznym oni zwyciyli, osignli swe cele, ale przez to s u progu likwidacji, czyli przejcia
na chude zotwkowe etaty do Radiokomitetu.
Jeszcze tak niedawno bawilimy si nastpujco. Ja, jako rzecznik rzdu, zaproponowaem publicznie, e
przyjad do Wolnej Europy do Monachium, eby odbyd transmitowan dyskusj polityczn z zespoem
polskim. (Dziao si to w czasie, kiedy Jezioraoskiego ju od dawna w RWE nie byo.) Amerykaoski szef
caej Wolnej Europy Gene Pell natychmiast odpowiedzia zapraszajc mnie. Zesp polski ogosi protest

wobec swego chlebodawcy. Twierdzi, e skazi si kontaktem ze mn. Skdind jednak, czyli z raportw
naszego wywiadu, wiedziaem, e tam zapanowa lk przed tak dyskusj, zwizany z przypuszczeniem, i
zabior ze sob do Monachium jak propagandow Wunderwaffe. Cale za zwizane z t spraw
podniecenie byo bzdur, gdy wszystko, co miaem do powiedzenia, ju sto razy publicznie mwiem i
podobnie zesp RWE - ju dziesid tysicy razy powtarza wszystko, co byby mi powiedzia. Dyrektor Pell
napisa, ze dyskusji w ich rozgoni nie bdzie, ale proponuje mi spotkanie i rozmow poufn.
Odpowiedziaem, e tak, i zaproponowaem Wiedeo, Berlin Zachodni lub Nowy Jork, gdzie wanie
wyjedaem. Pell przysta na Nowy Jork. Umwionego dnia przyszedem pod wskazany mi adres do biura
pana Forbesa, przewodniczcego amerykaoskiego organu zawiadujcego rnymi radiostacjami i
telewizjami, nadajcymi na za granic, a poza tym multimilionera i wydawcy Forbes Magazine. Przyj
mnie pan Forbes ze swoimi ludmi. Pytam wic, gdzie dyrektor Pell, z ktrym si umwiem. A nie ma go.
To oni okrelaj - owiadczy Forbes - z kim bd rozmawiad. A wic i dyrektora Wolnej Europy Pella
chronili przed skaeniem. Po dwakrod zrobili z niego durnia przed komunistycznym ministrem. Ja daem u
Forbesa godzinny odczyt o kamstwach, nieprawociach i rozmijaniu si z amerykaoskimi wytycznymi
polskiej rozgoni RWE. Forbes mi odpowiedzia, e Wolna Europa jest wspaniaa, komunizm za
paskudny. Ja na to wstaem mwic, e niepotrzebnie przyszedem. On zaagodzi sytuacj i da mi w
prezencie zielony krawat i zielony parasol z napisami prawdziwy kapitalista. Krawat z napisem daem w
prezencie Mietkowi Wilczkowi, bo mu si nalea. Parasola z tym napisem uywam i staram si byd godny
napisu.
Przeczytaem nie tylko, jak wszyscy. Kuriera z Warszawy, ale i dwie ksiki Jezioraoskiego o Wolnej
Europie. Wyday mi si uczciwe w opisach stosunkw z Amerykanami. Jan Nowak w jednej z nich chwali
jako dowcipny mj primaaprilisowy felieton oparty na pomyle, e Jezioraoski incognito przyjecha do
Warszawy w przebraniu hinduskiej kobiety. Ja go pamitam jako okropny i niedowcipny. Dyrektor RWE
nie ma wysokich wymagao. Natomiast ja teraz na telewizyjnym ekranie nie odrniam Jezioraoskiego od
mecenasa Siy-Nowickiego, tak s podobni. Wci wic mi si wydaje, e Nowak-Jezioraoski jest
amerykaoskim kurierem, ktry przybywa do Warszawy ucharakteryzowany na Si-Nowickiego.

OLSZOWSKI Stefan - baby-sitter

W naszym czerwonym gangu nosi ksyw Funio alias Gruby.
Kiedy Olszowski by ministrem spraw zagranicznych, odbywa jak oficjaln podr do Afryki. Jego
samolot nadzia si na dziur powietrzn i tak gwatownie omskn si w d, e nawet bardzo zwalistego
Olszowskiego podrzucio do gry. Rbn wtedy gow o pk nad sob z tak moc, ze otoczenie
sdzio, e czaszka ma stanu posza w drzazgi i za chwil wypynie jego wietny mzg. Tymczasem
Olszowski spokojnie rozmasowa guza na czerepie i powiedzia: Zostao teraz dowiedzione, e
rzeczywicie jestem z betonu.
Olszowskiego poznaem w 1955 r., kiedy przychodzi do Po prostu jako waciciel synekury pod nazw
przedstawiciel Polski w Midzynarodowym Zwizku Studentw w Pradze. Kolegowaem si wtedy zreszt
z innym takim synekurzyst, Wochem Carlo Rodrigo de Meana. By on ksiciem, synem krlewskiego
kuzyna i kiedy doszed do penoletnioci, odbya si jego intronizacja na rodowym zamku, bo rodzina
krlewska wanie odzyskaa swe dobra, z ktrych wygnaa j zrazu republika.
Zjechaa si caa woska arystokracja. De Meana przemwi, nabluzga im i ogosi, e jest komunist.
Partia wysaa go wic na kwarantann do Pragi, eby w MZS przesiedzia skandal. Wtedy on bywa w
Polsce i bardzo szczegowo studiowa nasze sprawy i histori. Zajmowa si np. przedwojennym polskim
kinem, a to ju zupenie nie byo czym. Potem wrci do Rzymu ju jako rewizjonista. Redagowa pisemko
ala Po prostu o nazwie Nuova Generatione. Odwiedzali go wtedy koledzy z Po prostu. Mieszka
biednie i by bez grosza, ale jak trzeba byo jechad w miasto do nocnych knajp oraz burdeli,

ksina-siostra przysyaa sw limuzyn, jej szofer chodzi za towarzyszem de Meana i paci rachunki.
Teraz de Meana jest socjalistycznym senatorem. Pamitam, e, kiedy byem w Rzymie w 1956 r., Woska
Partia Komunistyczna nie chciaa mi podad jego telefonu, gdy by ohydnym odszczepieocem. Nie chciano
mnie zreszt wtedy wpucid ani do KC WPK, ani do redakcji Unity motywujc to tym, e jako facet z
Po prostu jestem wrogiem Zwizku Radzieckiego. Dygresja ma zilustrowad t prawd, e czasy si
zmieniaj i na tym tle zmian oglnych Olszowski zmienia si stosunkowo mao, co wreszcie
doprowadzio do jego upadku.
Po powrocie z Pragi on kierowa Zrzeszeniem Studentw Polskich i my w Po prostu miewalimy z nim
znw kontakt.
W1968 r. Stefan Olszowski odgrywa jedn z gwnych rl w nurcie marcowym, kto wie, czy nie
waniejsz ni sam gen. Moczar, ktry hamletyzowa i by ponod bardziej wysuwany przez otoczenie na
wodza, ni sam si pali do wykopania Gomuki i brania penej wadzy. Olszowski kierowa wtedy Biurem
Prasy KC. Osobicie si nie afiszowa publicznie we frondzie marcowej, ale sterowa tym, co pisaa prasa,
a ona odgrywaa gwn rol w walce z syjonizmem, kosmopolityzmem technokratyzmem i innymi
-izmami oraz dawaa sygnay, kogo kolejno bid i wyrzucad. To on zatwierdza wikszod marcowych
tekstw ydoerczych oraz ataki prasowe na Polityk - w kadym razie sztandarow napad Myska w
Trybunie Ludu. Redaktorzy w wikszoci wanie do Olszowskiego chodzili zapisywad si do marcowego
nurtu. On za im to przejcie uatwia tumaczc, e tylko teraz ten nurt narodowo-antysemicki jest taki
dziki, gdy przeywamy okres szturmu. Pniej, kiedy zwyciymy, nadejdzie czas syntezy i uspokojenia, a
take odstrzelania krzykliwych marcowych radykaw. Olszowski dziaa tak, e pniej nikt go si nie
czepia o marzec 68 ani te zrazu nie zwichn sobie do cna kariery, kiedy gierkowcy rozprawiali si z
marcowcami. Pniej zesany zosta na prowincj, potem jeszcze gorzej, bo na prostego ambasadora do
Berlina. Wrci stamtd do Biura Politycznego w trakcie kryzysu 1980, jako odsunity, wic nie
skompromitowany dziaacz. Dokooptowano go razem z Grabskim.
Wracam do 1968 r. W tym to czasie ja od trzech lat miaem zakaz publikowania i pracy w prasie.
Zabiegaem o zgod KC na uzyskanie jakiejkolwiek posady, bo Artur Starewicz kaza mnie przeganiad
nawet z instytucji reklamowych. Starania na moj rzecz robi u swego szefa sekretarz Zenona Kliszki Ryszard Frelek. Szlaban postawi przede mn sam Gomuka, wic i Kliszko nie mg go uchylid. Poleci
mnie gdzie ulokowad na boku i po cichu, a Jan Gwczyk, naczelny ycia Gospodarczego, podj si
tego ryzyka i da etat w swojej redakcji, z tym e miaem pisad pod pseudonimem. Teraz t operacj
polegajc na tym, e Kliszko przymknie oko, a Gwczyk mnie wemie, zaaprobowad mia Olszowski jako
szef prasy. Rozmowa z nim bya przykra. Podkrela, e mj los zaley tylko od niego, gdy co bknem
o Kliszce. Krzycza na mnie, i jako dziennikarz jestem szmatawcem i tu wyciga mi grzechy z Po
prostu i Polityki. Sponiewiera, ale da zgod na posad.
Potem stykaem si z Olszowskim jako rzecznik rzdu, gdy by sekretarzem propagandy KC i czonkiem
Biura. Chadzaem wic do niego na rne zebrania, jednake ja mu nie podlegaem. By to czowiek
bardzo mdry i niezwykle sympatyczny - jeeli chcia, ale chcia nie zawsze. Z przeraeniem
uczestniczyem w scenie rugania Jzefa Bareckiego. Rycza na niego i zwymyla jak smarkacza. Chodzio
o jakie przekroczenie kompetencji w rozmowach z Solidarnoci. Wobec mnie Olszowski zawsze by
peen kurtuazji, koleeoski i uroczy. Mia jednak swoj wasn ferajn i trzyma mnie jako rzecznika na
bardzo daleki dystans od wszelkich spraw zwizanych z kierowaniem propagand. Nie wzi mnie np. w
skad bardzo rozlegego tzw. sztabu grupujcego mnstwo aparatczykw i redaktorw, ktry ustala
polityk propagandow w stanie wojennym. Doszlusowaem do tego zespou dopiero o wiele pniej. Nic
np. nie wiedziaem o zamiarze rozwizania SDP i powoania SDPRL. Po fakcie poszedem do gen.
Jaruzelskiego bardzo to krytykujc z tego mianowicie punktu widzenia, e delikatnym rodowiskiem
dziennikarskim nie mona tak apodyktycznie obracad. Uwaaem, ze ta operacja, ktr uznawaem za
trafn, powinna byd przeprowadzana subtelnie, wolniej, metodami politycznymi. Powinny si odbyd
zebrania zespow redakcyjnych, naleao ogosid dokumentacj na temat politycznej dziaalnoci SDP

Bratkowskiego w 1981 r., a rozwizanie i tworzenie nowej organizacji gruntownie uzasadnid. Szef przyj
te argumenty i upowani mnie do spotkania si z grup opozycyjnych dziennikarzy, aby udzielid im
odpowiedzi na jaki ich list protestacyjny. Przyszed, jak pamitam, Gieyoski, Paszyoski, Wrblewski,
take Iowiecki. Z upowanienia premiera zoyem ubolewanie dotyczce metod likwidacji jednego, a
poogu drugiego z dziennikarskich stowarzyszeo. By to pstryczek w sam nos Olszowskiego.
Bardzo go lubiem i ceniem, chod nalea do innej ni ja orientacji. Nie miaem przystpu do jego koterii,
ale oficjalnie zachowywa si wobec mnie z wielk kurtuazj.
Akcja pozbywania si Stefana Olszowskiego jako pretendenta do wadzy z ramienia twardego,
zachowawczego skrzyda aparatu trwaa bardzo dugo i prowadzona bya ostronie i nie bez lku. Gwny
Szef zawsze nadmiernie ba si lewego skrzyda, przecenia jego si, wpywy i determinacj. Kiedy
wreszcie nadszed czas, eby Olszowskiego unicestwid, wszystko wypado jak najgorzej.
By bardzo kochliwy. Mia skonnod do panienek. Ja, pomidzy pierwsz a drug on, prowadziem np.
dom otwarty przez ca dob w wynajtym mieszkaniu nad Pewexem w Alejach Jerozolimskich. Wrd
rnych innych panienek przychodzia tam do mnie korektorka, ktra twierdzia, e yje z Olszowskim.
Wiedziaa dziewczyna, czym podniecad. Przypuszczalnie jestem wic suchym szwagrem Olszowskiego, ale
kt nim nie jest, chyba tylko Ignacy Loyola.
Kiedy ju dojrzao odcicie od korpusu kierowniczego partii lewego jego skrzyda w osobie Olszowskiego,
akurat towarzysz Funio zmajstrowa dziecko dziennikarce z Trybuny Ludu i dziecko to uzna. I ta
niemoralnod, polegajca na niewiernoci maeoskiej czy moe uznaniu swego ojcostwa, wycignita
zostaa przeciw niemu na Plenum KC jako gwny zarzut. Olszowski rozzoci si i trafnie nazwa to
zupenym drobnomieszczaostwem dziwnym w partii. Wszyscy, take ci, ktrzy radowali si z jego
upadku, przyznawali mu racj. Operacja polityczna, ubrana w kostium dulszczyzny, robia enujce
wraenie.
Olszowski nie wzi adnej posady zastpczej. Jako czowiek z charakterem ogosi, e powici si pracy
publicystycznej, co jest oczywicie czyst przenoni i co w jzyku potocznym czytad trzeba: pocaujcie
mnie gdzie.
Z dotychczasow on (zreszt koleank mojej przyjaciki z lat dziecinnych) Olszowski si rozsta,
zostawiajc jej dom w osiedlu koo ulic Belwederskiej i Chemskiej, zwanym Czerwona Obera, ze
wzgldu na barw dachw oraz przekonao lokatorw.
Ogldaem go potem w Juracie na Helu, w trakcie urlopu, jak zabawia to swoje dziecko, co dla mnie byo
widokiem szokujcym, gdy cz w sobie estym do politykw duego formatu z obrzydzeniem do
dzieci.
Dziewczyna Olszowskiego, ktra tak nie zachowywaa higieny osobistej, e urodzia dziecko, wyjechaa na
posad do ONZ. On si z ni podobno oeni, w kadym razie osiad przy niej w Nowym Jorku i pracuje
przy dziecku jako guwerner. Opisywaa to prasa amerykaoska, uznajc za objaw sensacyjnego
upokorzenia czerwonego polityka. W obecnych czasach oddawanie si przez dawnych dygnitarzy podym
zajciom stao si czym tak powszechnym, e przestao wzbudzad sensacj.

ONYSZKIEWICZ Janusz - wiceminister obrony

Jest on praziciem Jzefa Pisudskiego i std zapewne skonnod do wojskowoci. Oeni si z Joann,
wnuczk lub prawnuczk Pisudskiego. Objanid trzeba, e prated Onyszkiewicza mia posad marszaka
w przedwojennej Polsce.
Poza tym Onyszkiewicz jest senatorem i to chronicznym, gdy wczeniej za naszej czerwonej wadzy by
senatorem uniwersytetu, z ktrego to urzdu nie udao si go wyrugowad, mimo pewnych starao. Dalej
wyliczajc, jest taternikiem, matematykiem i cyklist. Jako rzecznik Solidarnoci w 1980 i 1981 r.
przyjeda do gmachu rzdowego na rowerze. Ta ostatnia jego waciwod, historycznie rzecz biorc,

jest najwaniejsza. Kiedy Wasa i nacjonalici dojd do wadzy, ogosz - zgodnie ze sw endeck
tradycj, e wszystkiemu byli winni ydzi i cyklici, rzdzcy pod Mazowieckim. Z ydami sprawa jest
jasna, lecz nikt nie widzia w Polsce na oczy cyklisty. I ot tu Onyszkiewicz jest na wag zota.
Przyjmowaem go ze dwa razy jako rzecznik rzdu bojc si dosyd, gdy ma zimne, stalowe oczy i
pokazywa twarz przepojon nienawici. Jemu jednak zawdziczam swoj karier. Ja staem si w
rzdzie rzecznikiem, kiedy Janusz Onyszkiewicz by nim w Solidarnoci. Organizacja ta z rzecznika
prasowego uczynia jedn z gwnych osb, najbardziej eksponujc si publicznie. Si rzeczy wic ja
staem si kontr-Onyszkiewiczem, dajcym kontrowiadczenia na codzienne jego rne owiadczenia. I
tak w 1981 r. turlalimy si z grki. Przez to wanie, e Onyszkiewicz by wany, ja zrobiem si te wany
i znany, zamiast po cichu urzdowad, gdzie w kcie otrzepujc zarkawki. Nie jest wic prawd to, co si
gosi, e podniosem znaczenie rzecznika rzdu, poniewa jestem zdolniejszy ni mj poprzednik Janiurek.
To absolutna bzdura. Po prostu Onyszkiewicz mnie ustawi.
Raz - 7 sierpnia 1981 r. przechytrzyem go. Solidarnod zerwaa wtedy rozmowy z rzdem i przekrelia
szans na wypracowywane ju porozumienie. Napisalimy nad ranem z Rakowskim i Grnickim
owiadczenie w tej sprawie, wskazujce na z wol i win kontrpartnerw i radio od 6 rano ju to
czytao na ca Polsk. Przewidywalimy, e delegacja Solidarnoci z Was na czele, ktra mieszkaa w
hotelu Solec i ostro tam pia, nad ranem i rano bdzie spad. Zanim si obudzi, my pierwsi
rozpropagujemy swj pogld na zdarzenia i oni go nieprdko skontruj. Tak si stao i miao to wielkie
znaczenie psychologiczne, gdy byo przeomem - przejciem rzdu do ofensywy. Wasowcy istotnie
spali. Pierwszy obudzi si wanie Onyszkiewicz, napisa owiadczenie i modzie zacza je rano roznosid
po sklepach spoywczych w Warszawie. Moja ona przyniosa tak ulotk wanie z kolejki. Owiadczenie
byo wyjtkowo idiotyczne i Solidarnod szybko je wycofaa, a pod wieczr w telewizji ogosia zupenie
inne.
Ostatnio, kiedy Janusz Onyszkiewicz ju by wiceministrem obrony, jeden z pukw jego wojska zaprosi
mnie na spotkanie z kadr i onierzami. Poniewa jestem teraz czowiekiem wolnym i panuje podobno
demokracja, wic podjem publiczne kpiny z waszego przeoonego Onyszkiewicza. Wojsko, ktre
przyjmowao mnie z aplauzem, nie jest przyzwyczajone, zby kto sobie arty stroi z ministrw
wojskowoci czy chodby tylko wiceministrw. Stao si co, co bym nazwa mieszanin radoci i
konsternacji. Tym sposobem osabiem nieco hierarchiczn dyscyplin armii, ale wojna si jeszcze nie
szykuje i Onyszkiewicz nieprdko bdzie dowodzi w polu. I to cae nasze szczcie, bo wstyd byoby
przegrad z Litw wojn o Suwaki.
Ks. biskup ORSZULIK Alojzy - polityk
Jest postaci oglnie znan jako czonek trjosobowego politycznego kierownictwa w Episkopacie.
Niedawno zosta wicebiskupem, na ktr to rang czeka jako szczeglnie dugo. Uczestniczy w
wieloletnim procesie, ktry doprowadzi do okrgego stou. Taki mj przyjaciel Ciosek wspy z ks.
Orszulikiem czciej ni z wasn on. Ja jednak spotkaem si z nim raz tylko, chocia bylimy poniekd
kolegami, gdy on mia m.in. urzd rzecznika prasowego Episkopatu, ja za rzdu. Stykaem si z ks,
Orszulikiem na przyjciach dyplomatycznych, zdarzao si rzadko, e telefonowaem doo w jakiej
sprawie, ale spotkalimy si tylko raz z jego inicjatywy. Zaprosiem ks. Orszulika na obiad do restauracji
Wilanowska. Jako tak to urzdziem, eby nie sdzi, e prowadz go w z gry przygotowane miejsce,
gdzie jest podsuch. Wiedziaem bowiem, ze my, funkcjonariusze reimu, jestemy podejrzewani o
przyciganie rozmwcw do mikrofonw. Byem zreszt naiwny, sdzc, e taki wany ksidz si tego
lka i nie by to ostatni w tym spotkaniu objaw mojej naiwnoci.
Ks. Orszulik okaza si panem korpulentnym i jowialnym, nieobojtnym na to, co je. Chcia ze mn
porozmawiad o kocielnej fundacji rolnej, gdy wtedy usilnie zabiega o to, eby j zorganizowad. Sdz,

e celem spotkania byo wysondowanie mnie, co te my w tej sprawie kombinujemy i czy damy zgod
oraz kiedy.
Ja wwczas o fundacji rolnej tylko tyle wiedziaem, e istnieje taki jaki projekt i Koci dyskutuje go z
rzdem. Nic wicej. Potem dopiero, po tej rozmowie zapoznaem si szczegowo ze spraw, ledziem
bieg negocjacji i odpowiadajc na pytania dziennikarzy czsto o fundacji mwiem na konferencjach
prasowych.
W rozmowie z Orszulikiem zamiast szczerze powiedzied, e nic nie wiem, zaczem snud jakie dywagacje.
Z pocztku Koci proponowa, eby kapitay fundacji ulokowad w paru wybranych gminach. Rzd si na
to nie godzi, uwaajc, e powstan w ten sposb wsie o pokazowo bogatej gospodarce budzce mylne
wraenie, i Koci moe cudownym sposobem tworzyd raj na wsi. Ot ja, nie majc pojcia o
stanowisku mojego rzdu, zaczem ks. Orszulikowi proponowad akurat to, na co si nie godzilimy: eby
koncepcj fundacji wyprbowad na pocztek w paru wybranych wsiach. Zdradziem si w ten sposb, e
w ogle sprawy nie znam, ksidz zmieni temat i na tym skooczy si obiad i nasz poobiedni spacer.
Zadaem od administracji rzdowej zwrotu rachunku z restauracji. Nie jestem skpy, a ju szczeglnie
nie auj pienidzy na wydatki restauracyjne. Chodzio mi jednak o zasad. Ze spraw tego rachunku
chodziem a do premiera Jaruzelskiego. Nie pamitam, czym si to skooczyo, ale patrzc z perspektywy,
pienidze mi si nie naleay, gdy wykonaem z robot i zbaniem si.
Na odchodnym ks. Orszulik zaproponowa nastpne spotkanie i zapowiedzia, e to on mnie tym razem
zaprosi na obiad. Obietnicy nigdy nie speni. Jeszcze nie wiedziaem wtedy, e to dla kleru typowe. Nie
szkodzi, godny przez to nie chodziem, gdy rzd sam si zawsze wyywi.

ORZECHOWSKI Marian - bd personalny Wojciecha Jaruzelskiego

Sejm wybrany w 1989r. by ju widowni wielu obrzydliwych zdarzeo, ale szczytem staa si mowa posa
Orzechowskiego w debacie nad expose ministra od spraw zagranicznych Skubiszewskiego. Byy czonek
Biura Politycznego KC i ostatni nalecy do kierownictwa PZPR minister spraw zagranicznych podjudza
do antykomunistycznej czystki w MSZ. Obelywie ocenia dyplomatw, ktrymi kierowa, ktrych sam
dobiera albo co najmniej aprobowa. Ideologa partii razia ich partyjnod. Izba za architektonicznie
Wysoka, chod niska w swych instynktach, walia mu brawo. Moe te oklaski wynikay ze zego smaku
wybraocw narodu i ich nieczuego wchu, a moe z radoci wynikajcej std, e oto nard ma pokaz
skrajnej zatraty przyzwoitoci czonka obalonej ekipy czerwonych wadz.
Bdc ministrem od stosunkw midzynarodowych, prof. Marian Orzechowski zasyn gwnie tym, e
kaza sobie zrobid luksusowe mieszkanie na ul. Grnolskiej, a szykowanie rezydencji wymagao m.in.
zlikwidowania apteki, co pobudzio protesty ludnoci i wywoao skandal. Rozwydrzenie mieszkaniowe
czonkw wadz teraz jest rzecz normaln, ale za poprzedniej wadzy w latach 80. tak nie byo i aspiracje
mieszkaniowe paostwa Orzechowskich stanowiy wielkopaoski wybryk, szokujcy sfery rzdzce.
Orzechowski tumaczy si, ze nie chodzi mu o paacowe warunki mieszkaniowe dla niego i ony, lecz o
przyjmowanie goci. To wyjanienie byo jednak wtpliwe, bo on (podobnie jak teraz Skubiszewski), jeli
urzdza przyjcie, mia do wasnej dyspozycji wieo odrestaurowany paacyk MSZ na Foksal i dawn
rezydencj Gierka w Klarysewie. Mg take przyjmowad goci w paacu rzdowym na Krakowskim
Przedmieciu, paacu w Otwocku Wielkim, paacu w Natolinie, paacu w Maej Wsi, dwch willach na
Klonowej i w jednej z siedmiu przystosowanych do tego celu willi na Parkowej, dalej w paacu krlewskim
w Wilanowie, take w Zamku Krlewskim. Paac Mylewicki w azienkach chyba odpad. W kadym razie
nawet teraz rzd ma wicej paacw z jadalni, kuchni i sypialniami ni goci. Tym bardziej za
Orzechowskiego, kiedy gocie nie byli zbyt liczni i minister nie musia robid z siebie lewatywy i szukad
siedziby w aptece.

Potem Orzechowski awansowa z MSZ do sekretariatu KC na ideologa partii. Ta zmiana posady nie
podobaa si jego onie, ktra wolaa podrowad jako ministrowa spraw zagranicznych, ni byd zwyk
sekretarzow KC. I oto odbyo si przedstawienie nie majce precedensu w bujnych dziejach komunizmu.
Delegacja Biura Politycznego pertraktowad pocza z pani Orzechowsk, proszc j o askawe
zezwolenie mowi na zmian posady.
Jako ideolog PZPR pisa dziea standardowe, bezwzgldnie suszne i tak nudne, e nie czyta ich nawet
podlegy mu aparat. Setki kilogramw jego ksiek wynoszono na makulatur przy oprnianiu budynku
KC PZPR, odbieranego pod kamliwym pozorem zaspokajania potrzeb lokalowych Uniwersytetu. Jako
ideolog wsawi si Marian Orzechowski gwnie rozgromieniem Adama Schaffa za ideologiczne
odchylenia od susznej linii. Schaff zosta w latach osiemdziesitych usunity przez troglodytw z partii i
on t ekskomunik gorliwie uzasadnia.
W wyborach 4 czerwca 1989 pada, jak wiadomo, tzw. lista krajowa - czyli najwaniejsi kandydaci koalicji
wybierani z caego kraju. Przeszli z niej tylko prof. Zielioski i Kozakiewicz, ale nie ten od gestu, tylko
profesor, obecny marszaek Sejmu. Opozycja, respektujc umow okrgego stou, przystaa na
uzupenienie w drugiej turze w wyborach okrgowych brakujcych m.in. PZPR-owi mandatw. Tym to
sposobem, wystawiony na posa PZPR w ostatniej chwili, Orzechowski bocznymi drzwiami wszed do
Sejmu. Poniewa by jedynym czonkiem Biura Politycznego, ktry sta si posem, wic zosta
przewodniczcym klubu parlamentarnego PZPR. Od tej chwili rozpocz raptowne przeskoki na drug
stron politycznej barykady i bezgranicznie prbowa si przypodobad zwyciskiemu ugrupowaniu,
tworzcemu teraz przewodni i kierownicz si, do ktrej Orzechowski zawsze zwyk by naleed.
Zwiza si z Tadeuszem Fiszbachem, wicemarszakiem Sejmu, PZPR-owcem, ktremu Wasa udziela
ostentacyjnego poparcia, prbujc go mianowad przywdc PZPR. Zjazd, ktry zlikwidowa PZPR i
stworzy SdRP, odrzuci jednak Fiszbacha, ktry sformowa wasne ugrupowanie zwane Uni, ale majce
kieszonkowy wymiar. Chyba jednak i Fiszbach uzna, e jego mentor i sojusznik to zbyt kopotliwy baga
polityczny na nowe czasy i tak Orzechowski zosta posem cakowicie bezpartyjnym i idealnie
niezalenym. Kadencja obecnego Sejmu przypuszczalnie bdzie wkrtce przerwana, co zakooczy jego
karier polityczn.
By to szary i typowy aparatczyk, ktry mniema, e zachowa jakkolwiek pozycj w yciu politycznym
poprzez gorczkowe i nage skoki oraz plsy. Zby si jednak skutecznie przypodobad, trzeba mied szans
spodobania si komukolwiek.
Marian Orzechowski wyda w ksice swe cenne wywiady i przemwienia gwnie z 1989 r. Zatytuowa
j licznie: Czy partia zdy na czas. Autor sporo mwi w niej o sobie. Np.: PZPR jako sia ideowa i
polityczna niesie szczegln odpowiedzialnod za Polsk. (...) W dialogu, dyskusji, kontrowersjach i walce
tak naprawd liczy si ten i tylko ten, kto potrafi odegrad waciw rol, bronic si argumentw swych
racji, wyranie mwi, do czego dy, jakimi kieruje si wartociami, jakie ma cele. Odpowiedzialny
partner wwczas staje si wiarygodny, zdobywa zaufanie, gdy nie ukrywa swej tosamoci, gdy nie ma
janusowego oblicza - dla kadego innego i rwnie miego (strona 274).
Na miesic przed wyborami 1989 w wywiadzie dla Kultury warszawskiej na pytanie, czy bdzie
kandydowad do parlamentu, prof. Orzechowski odpar: Nie. Pomimo licznych sugestii, pyncych z
rnych stron, postanowiem nie kandydowad.
Na pytanie dlaczego, ideolog odpar m.in.: (str. 307-308) ... chciabym nadal koncentrowad si na
sprawach partii, jej ideologii i polityki. Te sprawy uwaam dzisiaj za najwaniejsze take z punktu
widzenia mojej politycznej biografii.
Takie to deklaracje zapocztkoway pojawienie si posa Mariana Orzechowskiego, wkrtce cakowicie
bezpartyjnego i penego obrzydzenia wobec ludzi z PZPR.

OSIECKA Agnieszka - poetka

Osiecka mieszka z mamusi na Saskiej Kpie w Warszawie. W jej pokoju stoi stare biurko przykryte
szklanym blatem. Przygnieciona szkem ley kolekcja fotografii mczyzn jej ycia. Spoczywaj tam jak
przyszpilone owady, ktre ju nie odfrun. Jeden zasania drugiego, gdy nie mieszcz si w toku, ktry
zrobili. S tam niemal wszyscy, ktrzy co znaczyli przez ostatnie 40 lat, i troch takich, ktrzy tylko tyle
znacz, e byli z Osieck. Ley tam rozpaszczony Frykowski, czowiek wiatowej sawy, gdy eoska
banda Mansona zamordowaa go w Kalifornii razem z on Polaoskiego. By nawet lubnym mem
Osieckiej. Spoczywaj tam Andrzej Jarecki, Andrzej Wajda, Daniel Passent i Marek Hasko, Inynier
Jesionka - kolejny m lubny, Maryla Rodowicz i Rakowski. atwiej by wymieniad, kogo ona nie hoduje
pod szkem. Naliczyem z omiu, ktrych nie ma, w tym Jarosawa Iwaszkiewicza, Jerzego Waldorffa i
Aleksandra Halla.
Osieck znam samo przez si i prawie od zawsze. Studiowaem z ni, ale nie jestem pewien, czy wtedy o
tym wiedziaem. Nie byo jeszcze powodu do rozpoznawania. Pamitam j chyba dopiero od stolika w
knajpie dziennikarzy na Foksal. Modelowa polska panienka z dworku o regularnych rysach z grubym
blond warkoczem. Tymczasem to jest crka wgierskiego grajka z diabelskimi genami. Siedziaa wtedy
jeszcze cicho, nie prbowaa skupid na sobie uwagi, tote mao kto j zauwaa. Pio si tam wdk.
Zosta mi w pamici obrazek: Osiecka chyba z Jareckim przy naszym ludnym stoliku, moda Sawa
Przybylska piewa z gitar, kruczy Krzysztof Walicki od stolika do stolika roznosi podekscytowany
polityczne plotki, pochyla si ludziom do ucha, wypinajc poladki w bryczesach i kabur z pistoletem.
Byszcz mu oficerki. Mg to byd rok 1955. Gdzie wtedy dokona si wytrysk Osieckiej - pojawiy si
piosenki wczesnego STS-u. Czy sd nad Wis kiedy bdzi, Kochankowie z ulicy Kamiennej i
mnstwo innych.
Ostatnie mocne picie z ni te pamitam: wczesne lata osiemdziesite, u eks-wicepremiera Tadeusza
Wrzaszczyka.
Najwicej byo tych kontaktw w latach, kiedy mieszkaa z Passentem. Asystowaem u pocztkw tego
zwizku. Passent wyszed ze swojego mieszkania na Kruczej, rg Hoej, odprowadzid Osieck ze
zbiorowej bibki i ju nie wrci. Asystowaem te przy koocu tego bezlubnego maeostwa. Passent
zaprosi mnie na lunch i oficjalnie zawiadomi, e si rozstaj. Podoe znaem od dawna.
Osiecka jest najciekawszym towarzystwem, jakie mona mied w Warszawie. Kiedy mwi, wszystko w jej
opowieciach ma stosowne proporcje, kulminacj, point i starannie rozmieszczone olniewajce
spostrzeenia. Osiecka jakby pisze sobie w mylach rozmowy, obmyla status i zakres kontaktw z
ludmi, reyseruje klimat spotkao. To nie znaczy, e bywa mniej szczera ni przecitnie. Jest intensywna
w obcowaniu z ludmi. ycie towarzyskie te wymaga zdolnoci, obmylania i fachowej inscenizacji.
Cay ten kunszt rozmowy i obcowania wali si, kiedy Osiecka wypije za duo. Czepia si wtedy jednej
myli, zwrotu i powtarza bez kooca, az rozmwca chciaby strzelid, eby nastaa cisza. Bywa te po wdce
inaczej: jej opowied, relacja, tok myli wyrywa si z literackiej konstrukcji, rozwakowuje si w przd i na
boki, cignie si i cignie w nieskooczonod, donikd.
W rnych okresach rozmaicie ustawiany jest szczyt hierarchii oglnoliterackiej i poetyckiej. Buduje si
go wedle kryteriw artystycznych i politycznych. Teraz na szpicu s np. Miosz i Herbert. Jeeli jednak
ukadad pisarzy w piramid wedug ich spoecznego znaczenia, wedle tego, czy istnieje kontakt midzy
ich wraliwoci a wraliwoci odbiorcw, to Agnieszka Osiecka od trzydziestu lat jest najwaniejsz
osob w polskiej literaturze. Dziki temu, e jej poezja jest piewana, ksztatuje ona wyobrani, smak,
wraliwod i nastroje milionw. Przez to jednak, e jest piewana, opiniotwrcy od nadawania poetom
rang, klasyfikuj j jako poetess poledni. To nie aden Miosz tylko Osiecka wzrusza, to ona milionom
podaje ton, to ona stwarza klimat rozmw, to jej sowotwrstwo narzuca si kolejnym pokoleniom, to jej
zwrotki natrtnie wczepiaj si w pamid, to ona spisuje te nastroje, ktrymi emituj kolejne generacje
modych, to ona w chwili niepewnoci pociesza, e ycie jest balem. To wreszcie Osiecka napisaa Bia
bluzk, mae byle co, arcydzieko od niechcenia, ale niczego lepszego i prawdziwszego od wielu ju lat nie

napisano. Gdyby nie byo Osieckiej, literatura nie miaaby ani pierwszego, ani drugiego, bo po prostu
adnego obiegu.

OZDOWSKI JERZY - byy wicepremier

Jeden z prezesw klubw inteligencji katolickiej. Zosta katolickim wicepremierem w rzdzie Wojciecha
Jaruzelskiego. Rano cierpia, e premier na nim si nie opiera, w obiad, e prymas go unika, a wieczorem,
e Pan Bg, co spojrzy na swego syna Ozdowskiego, to paskudnie si krzywi i spluwa w niebiosa. Lubi
przemawiad, robi to gadko, ale do ilu by ludzi nie mwi, zawsze mia tylko jednego suchacza: prof.
Ozdowskiego, z uniesieniem zasuchanego we wasne frazesy. I tak biegy dni wadzy: paciorek - lufa mowa, mowa - paciorek - lufa.
Degradowany na wicemarszaka Sejmu bardzo si opiera. Udobruchano go pozwalajc mu ze sob
zabrad wicepremierowski wz marki Peugeot oraz obstaw.
Osoba rwnoczenie nadta i paczliwa. Przypuszczam, e gdzie na skrajnej prawicy postara si
odpokutowad swj udzia w rzdzie stanu wojennego.

PASSENT Daniel - dziennikarz

Jako dziecko by dzieckiem ydowskim i w czasie okupacji siedzia w szafie, poniewa nazici pragnli
Passenta zabid. Dziwne, ale zostawio to jaki uraz. W r. 1968 widziaem, jak si boi, chocia umiaby
rozumied, e nie ma czego. Crk zmusza do bezustannej gry w tenisa, jakby uwaajc przestrzeo
zamknit za nieszczcie, a otwart za korzystn. Jest przecie na odwrt.
Kiedy crka Passenta Agata miaa zdawad do szkoy redniej, urzdzi w Polityce konkurs dla
gimnazjw, eby wyonid szko godn przyjcia jego dziecka.
Mia dwie ony i ma trzeci. Dwie pierwsze day mu w kod, wic wszystko oddaje trzeciej.
Latami pisa felietony, w ktrych umiejtnie przydzwania setkom ofiar swojego pira. Jeeli jego kto
jednak zaczepi, jest wcieky i okazuje si pamitliwy.
Ma kilka zalet: jest ponadludzko zdolny, serio traktuje prac, niezwykle koleeoski, a przy tym nawet
uczynny. Ma te trzy wady: nie pije, nie pije i nie pije.
Passent to mj przyjaciel i powinowaty, gdy suchy szwagier. Mniejsza o szczegy.
Jego rodkow on bya Agnieszka Osiecka - co akurat nie znaczy, e brali lub. Passent lubw na og
nie uprawia. Jest czowiekiem akuratnym o mieszczaoskich upodobaniach. Osiecka stanowia w jego
yciu huragan. Mnie broni siebie i statecznej egzystencji. Jeeli rano zastawa w mieszkaniu pijanego
Olbrychskiego, bra odkurzacz i odkurza artyst. Jeli Maryla Rodowicz chciaa si przespacerowad z
yw wini, jecha po wini.
Ostatnio wyjecha do USA i obj tam redakcj jakiego miesicznika. Do Ameryki wyjedao si zawsze z
myl o dzieciach. Passent jest zakochany w swojej crce i postanowi dla niej si zmarnowad, eby
skooczya jaki szablonowy Harvard - wysza za co licznego i schludnego. Wszyscy ju odpakali
Passenta, ktry popeni zawodowe harakiri, a ja bd si mia, kiedy nagle si okae, e nawet w
Ameryce Passent bynie i zrobi wszechwiatow karier.

PIETRZAK Jan - ogniomistrz kabaretu

Mj suchy szwagier. Odziedziczyem po nim jedn z jego byych on, ale nie sam i na chwil.
Eks-Pietrzakowa, w ktrej byem zakochany, robia mi np. tak: taoczya nago w moim mieszkaniu dla
moich goci i gono wybieraa tego, z ktrym wyjdzie si przespad. Albo: umawiaa si ze mn na wyjazd

z Warszawy i przyjedaa na t ze mn randk z nowym kochankiem i udajc przed nami obu, e z

drugim nic j nie czy, krya midzy sypialniami Wreszcie wyjechaa ze mn do Zakopanego, kopna
mnie silnie butem narciarskim w kostk, ochwacia mnie, po czym oznajmia, e nie bdzie ze mn
wychodzid z domu ani nigdzie si pokazywad, bo wstydzi si przed ludmi kulawego. Po tych
dowiadczeniach uatwiem eks-Pietrzakowej wyjazd do Ameryki na zawsze i pojem, e Pietrzak jest
witym mczennikiem zjadanym przez kobiety, chocia na takiego nie wyglda. al mi byo
wczeniejszego Pietrzaka.
Przez dugie dziesiciolecia Pietrzak z Koft, a potem sam, robi najlepszy kabaret polityczny: Hybrydy,
nastpnie Kabaret pod Egid. Tworzy go w zmaganiach z cenzur i pord trudnych zabiegw o lokal i
licencj polityczn. Kiedy nastaa wolnod, kabaret Pietrzaka spaszczy si, zmarnia i leg.
Cztery s tego powody:
Cenzura zmuszaa do sublimacji treci, operowania aluzj, szukania niedosownoci. Tymczasem
wolnod spaszczya satyr polityczn i strywializowaa j.
Publicznod niegdy z entuzjazmem wychwytywaa byle aluzj. Wystarczyo powiedzied:
spasibo i zmruyd oko, a sala szalaa z uciechy. Teraz publicznod jest zupenie zblazowana. Kroi
si jej na scenie Lenina na makaron, a ona ziewa.
Pietrzak, zreszt kiedy czerwony kadet i dobry towarzysz, mieje si tylko z czerwonych, co ju
zostao zbanalizowane i przestao byd tematem aktualnym. Publicznod chce w kabarecie bawid
si kosztem tych, ktrzy teraz rzdz, a nie kosztem cieniw przeszoci. Kopic Mazowieckiego
czy Was baby si narazid i wadzom, i publicznoci. Publicznod nie lubi jednak kabaretu
podszytego strachem, a dzisiejsze wystpy Pietrzakowe mocno nim zajedaj. Wiem, nowa
wadza jest groniejsza od starej i teraz ju rzeczywicie jest si czego bad. Kabaret powinien
jednak byd heroiczny. I musi id pod prd wyobraeo publicznoci, wydobywad jej skryte nastroje,
dranid publik, nie za podlizywad si jej.
Pietrzak chaturzy w Ameryce dla publicznoci odlegej od Polski i pozbawionej wraliwoci
warszawskich intelektualistw. Komponuje wic programy z myl o dolarach, wedle gustu
polskiej sklepikarzowej z Detroit.
I z takich to przyczyn Pietrzak si skooczy i chyba nawet o tym wie.
W latach siedemdziesitych pisywaem teksty do kabaretu Pietrzaka, co zaprowadzio mnie na jedn z
przedpremierowych prb. Zjadliwy spektakl kooczy si ustawieniem zespou w co w rodzaju
monumentalnego pomnika obroocw Leningradu i ta upozowana grupa piewaa jako fina podnios
pieo patriotyczn eby Polska, eby Polska, eby Polska bya Polsk. eby maso, eby maso, eby
maso byo malane.
Skrzywiem si i zdziwiem. To dla cenzury - tumaczy si Pietrzak - taki konstruktywny, patriotyczny
akcent na koniec.
Po wprowadzeniu stanu wojennego amerykaoskie wadze urzdziy midzynarodowe widowisko
telewizyjne z udziaem premierw rnych rzdw, prezydenta USA i innych atrakcji. By to show przeciw
Jaruzelskiemu, nadawany przez telewizj krajw NATO, w ktrym nawet dyktator Turcji, poddanej
ustawicznemu wtedy stanowi wyjtkowemu, uczy nas z namaszczeniem demokracji. Ku mojemu
rozbawieniu wanie pieo masowa Pietrzaka eby Polska bya Polsk stanowia melodi przewodni
amerykaoskiego programu propagandowego. Pieo stworzona z motyww przypochlebczych wobec KC
staa si od razu hymnem Solidarnoci.
Byem wwczas rzecznikiem rzdu i kiedy obejrzaem amerykaoski program oraz wysuchaem w nim
wielokrod hymnu Pietrzaka, skomponowanego dla przyjemnoci cenzora - powiedziaem naszemu
szefowi propagandy Olszowskiemu: proponuj, eby polskie radio i telewizja wykonyway ten hymn bez

przerwy, w kko, jako czoowy utwr stanu wojennego, a ludzie zaczn syszc to szaled i zamykad
odbiorniki. Tred pieni jest politycznie obojtna, a gdyby nawet nie bya, kiedy piewaj - sw i tak
nigdy nie mona zrozumied. Chodzi w nich zdaje si o to, e Bolesaw Chrobry by to dzielny wojak.
Oczywicie z przejcia hymnu Solidarnoci nic nigdy nie wyszo, wicie, rozumicie, jak by to wygldao.
I jak nasza ekipa moga nie przegrad?
Pietrzak na ywo prowadzi w telewizji festiwal piosenki odbywajcy si w Opolu. Poniewa telewizja z
gry zapowiedziaa, e w te i te dni o tej i tej porze Pietrzak idzie z Opola na ywo, wamywacze na
pewniaka wywayli wwczas drzwi jego domu.
W trakcie swej pracy zodzieje wczyli telewizor, eby stale widzied i upewniad si, e okradany jest w
Opolu oraz eby mied godziw rozrywk przy pracy. Wyniesiono mu wtedy wszystko. Ostatnio telewizja
pucia jego wystp z Opola w r. 1990. Najzagorzalsi wielbiciele Pietrzaka uznali widowisko za jego
artystyczny pogrzeb. Siedzia niczym otyy urzdnik ju wyprany z wdziku i zapowiada enujce kawaki
wymierzone wycznie w czerwonych, co nie jest satyr nazbyt aktualn.
W Kabarecie pod Egid Pietrzak zawsze opowiada publicznoci kolejne wersje swego yciorysu.
Nastpny bdzie zapewne brzmia tak:
Urodziem si w imi Ojca i Syna i Ducha witego, jako dziecko sfery ziemiaoskiej, w wyniku
niepokalanego poczcia, odbytego w onie witobliwej redaktor Hennelowej z Tygodnika
Powszechnego. Jako niemowl skadaem rczki do Bozi, a zamiast w pieluszki szczaem na ptno
zerwane z czerwonych sztandarw. Machaem rczk, woajc pa-pa i majc na myli Jego
witobliwod. I tak dalej.

PLANEROWA Janina - emigrantka

Bya naczelnym redaktorem telewizyjnych programw modzieowych i owiatowych. Wyemigrowaa ze
20 lat temu i jest od dawna zapomniana. Zdaje mi si warta przypomnienia ze wzgldu na yciorys.
Ojciec - wielki ziemianin w Wielkopolsce - spolonizowany Niemiec. Jako starzec oeni si z mod
ydwk, porzuci ewangelicyzm i przeszed na judaizm. A wic niemiecki junker spolonizowany, a na
koniec zjudaizowany. Niesamowite! Po spodzeniu przyszej Planerowej umar. Wychowywaa si w
ortodoksyjnie ydowskim, ale wielkoziemiaoskim przy tym domu. Ucieka z tego reimu jako podlotek.
ya w Warszawie z modym anarchist, ktry j godzi i prowadzi do luksusowych sklepw
spoywczych, eby bardziej gd odczuwaa i silniej nienawidzia przez to burujw. Dziao si to
oczywicie przed wojn. Rzucia anarchist dla komunisty, ktry zrobi jej dziecko. Zostaa te
komunistk. Po upadku Polski w 1939 r. ucieka samotna ju, z niemowlciem na tereny zajte przez
Zwizek Radziecki. W 1941 r., kiedy Niemcy uderzyli na ZSRR, znalaza si w transporcie ewakuacyjnym i
tam zgubia dziecko. Przemierzaa setki kilometrw - szlaki radzieckiej Tdski, ucieczki i gigantycznego
rozgardiaszu, szukajc na stacjach kolejowych, w bombardowanych transportach i na etapach swojego
niemowlcia. Po niesamowitych przygodach znalaza je. Jest to Wodzimierz Press, aktor, gra m.in. w
Czterech pancernych jako jeden z partnerw psa. Z punktu widzenia interesw polskiej sceny i ekranu
Janina Planerowa w 1941 roku trudzia si przesadnie, eby nie zagino to niemowl, skoro potem stao
si aktorem Pressem.
Okolicznoci wojenne rzuciy j gdzie na Syberi. Pracowaa tam jako pielgniarka. May Press by
chorowity, cigle mia skonad. Jego matka dokonywaa heroicznych wyczynw wobec lokalnych wadz,
aby zdobyd niezbdne lekarstwa i ywnod.
Wrcia do Polski jako ona komunisty Planera. W czasach, ktre pamitam, peni rne urzdy w radiu i
prasie. Urodzia crk, rozwioda si. Crka Lena bya synn piknoci i ju w wieku szkolnym miaa
gone romanse. Plotka wizaa j z Dygatem, ale take z bandziorem z podziemia gospodarczego o
ksywie Cega, ktry by adiutantem pana Rzeszotorskiego zwanego Rotmistrzem lub Wujem. By krlem

podziemia walutowego oraz krlem ycia. Jego specjalnoci byy orgie. Wsppracowa z wadzami, ale
ten pakt dziaa do czasu, po czym go wsadzono i wyszed zrujnowany finansowo i zdrowotnie. W czasach
wietnoci Rotmistrz chodzi dosownie otoczony wiankiem piknych nastolatek i potrafi t swoj
gwardi mundurowad kupujc im w komisie jednakowe sukienki.
Wizany z Len Planer Cega wpad swoim samochodem na ciarwk wiozc prty zbrojeniowe i w
trakcie kraksy siedem czy jedenacie prtw przebio go na wylot. Pogotowie ratunkowe musiao wezwad
spawacza, eby przeci prty, aby mona byo zabrad do szpitala szpikowanego nimi Ceg, ktry
przypomina jea. Ot on przey siedem lub jedenacie przebid na wylot i wyszed z tego cakiem zdrw.
W dziale telewizji, ktrym Planerowa kierowaa, robiem razem z Wand Chotomsk i Janem Zalewskim
teksty do kabaretu dla modziey. Nasz kabaret by to najmarniejszy program w dziejach TVP. Niczego
okropniejszego nie byo nigdy, e si pochwal. Przez t wspprac zaprzyjaniem si z Planerowa,
kobiet, ktra wwczas moga dobiegad czterdziestki, wic wydawaa mi si sdziw. Bya przystojna,
postawna, bardzo efektowna i ciekawa. Jak na osob o tak szczeglnie twardych przejciach,
rozkapryszona bya niezwykle, co w ogle cechowao damy majce samopoczucie wacicielek Polski
Ludowej. Rozsiadaa si i np. daa od podwadnych, eby j zabawili, krzyczc, e s nudni. Posyaa
reyserw po p litra. Wtrcaa si szczegowo w prywatne ycie personelu i (ubia sterowad jego
romansami. Bya przy tym dobra. Wzia do siebie np. ma Raosk, crk wiceministra
bezpieczeostwa, ktry wtedy siedzia. Dziewczyna ta zdaje si zwariowaa pod wpywem wiadomoci o
zbrodniach ojca.
Kiedy u fryzjera Planerowa spotkaa mod kurewk, postanowia j reedukowad i wzia do telewizji.
Panienka bya stal utrzymank woskiego dyplomaty - arystokraty. Woch chcia si z ni enid. W
dyplomacji zakazane byo enienie si z tubylkami i to jeszcze zza elaznej kurtyny, a take kurwy
zawodowe nie byy mile widziane przez woski MZS. Wocha odwoano z Polski. Odnis si on do
prezydenta Republiki o zezwolenie na oenek i na razie sprowadzi j do Rzymu. Rodzina dyplomaty
odbya zjazd familijny i zakazaa mu oenku, groc wydziedziczeniem. Prezydent za da zgod pod
warunkiem, e dyplomata z on zostanie zesany na placwk do Afryki. Dziewczyna po dugim czekaniu
w Rzymie zostaa tam jak hrabin czy ksin wosk, przyjedaa potem do Warszawy zadawad szyku
i odwiedzaa Planerowa, ktra patronowaa jej perypetiom.
W1968 r. Planerowa wylano oczywicie z telewizji i emigrowaa do Parya w lad za crk, ktra wysza
tam za m.
Planerowa to barwna mutacja caego gatunku ludzi rzdzcych Polsk w pierwszym okresie. Byli oni
nieskooczenie ciekawsi ni pniejsze generacje wadzy i opozycji take. Sama Planerowa bya postaci
bujn, osob mdr, chod fatalnie niedouczon. Jej prnod sigaa gwiazd. Obrazia si na mnie
miertelnie, kiedy na prbie kabaretu powiedziaem, e aktorka Zofia Mrozowska licznie wyglda w
krynolinie. Wysza wtedy z reyserki trzaskajc drzwiami, bo w jej obecnoci nikt inny nie mg byd
oceniany jako wygldajcy licznie - nawet aktorka na planie.
Ciekawe byy yciorysy formacji, do ktrej naleaa Planerowa, a wszystkie tych yciorysw zakooczenia,
jeeli nie byy straszne, to zawsze bardzo smutne i czcze.

POOGA Wadysaw - szef szpiegw

W powieci Fredericka Forsytha Negocjator wystpuje szef wywiadu KGB Wadim Kirpiczenko. Co on plus
minus potrafi i moe? Moz wytropid Amerykanina nazwiskiem Quinn, ktry wymyka si zachodnim
wywiadom i policji. Odnaled go w grach Korsyki, posad tam do niego agenta Andrieja, ktry w
przebraniu angielskiego gentelmana uratuje szlachetnemu Amerykaninowi ycie pchajc wzek
bagaowy na czterech uzbrojonych zabjcw, robic z nich w ten sposb miazg. Ten Andriej potrafi
polecied za podopiecznym do Londynu, wymanewrowad lokaln policj, dopad swego Amerykanina i

upid go, dotykajc jego nogi parasolem, ktry w rzeczywistoci jest strzykawk. Czyni to tylko po to, zby
upionego zawied do ambasady ZSRR w Londynie, gdy siedzi tam szef caego radzieckiego wywiadu
gen. Kirpiczenko, ktry z Amerykaninem Quinnem chcia pogawdzid. Caa operacja stanowi wic
waciw radzieckiemu wywiadowi form zaproszenia na pogawdk. W rozmowie tej szef radzieckiego
wywiadu moe powiedzied rozbudzonemu nastpnie amerykaoskiemu supermenowi Quinnowi, e szef
KGB oraz szef Sztabu Generalnego ZSRR marszaek Kozw zawizali spisek z teksaoskimi nafciarzami i
producentami broni. W wyniku spisku porwali oni wsplnie i zabili syna prezydenta USA, eby, zwalajc
win na radziecki wywiad, uniemoliwid ratyfikacj ukadu o rozbrojeniu powszechnym i wykooczyd
Gorbaczowa oraz za jednym zamachem prezydenta USA take. Przy okazji i niejako mimochodem
Kirpiczenko wspdziaa w udaremnieniu przewrotu w Arabii Saudyjskiej, polegajcego na wyrniciu
tysicy ludzi, stanowicych rodzin krlewsk. Kirpiczenko potrafi te wzmocnid inteligencj
Amerykanina Quinna, podsuwajc mu tumaczenie umysowo ksztaccej radzieckiej literatury
szachowej, oraz powtrnie uratowad mu ycie z rk amerykaoskiego mordercy-sadysty, pracujcego na
zlecenie ministra skarbu USA. Agent Kirpiczenki, przebrany za Eskimosa, czeka w odpowiednim miejscu w
dzikich skutych lodem grach na amerykaoskiej pnocy, bdcej miejscow Syberi, i zabija morderc z
karabinu. Jak wic z tego wyliczenia wynika, szef radzieckiego wywiadu moe nie wszystko, ale duo.
W innych powieciach sensacyjnych szefowie rnych wywiadw take gsto wystpuj. Moe ich
dziaalnod i moliwoci nie s tak wielkie jak szefa szpiegw KGB, ale rwnie s spore. Na og s to
panowie o gigantycznej inteligencji, ale np. w wydaniu brytyjskim robicy w rodzinie i wrd ssiadw
wraenie zwykego safanduy, zajmujcego si gdzie, w jakim rzdowym biurze, zwyk prac
urzdnicz.
Znam dobrze dugoletniego szefa polskiego wywiadu i kontrwywiadu, pierwszego zastpc min.
Kiszczaka, generaa dywizji Wadysawa Poog. Prawdziwego waciciela tak ekscytujcej i tajemniczej
funkcji przymierzam wic w mylach, obserwujc go, do powieciowych wyobraeo. Czytelnik
sensacyjnych powieci wie oczywicie, e prawdziwy obraz takich ludzi jest inny od literackiego, lecz jaki?
Prawd mwic, nie wiem.
Gabinet szefa polskiego wywiadu i kontrwywiadu jest bezosobowym, niegustownym wntrzem miernie
wykwintnym i podobnym do gabinetw wiceministrw innych resortw. Nic tam nie jest zasonite,
elektroniczne (z wyjtkiem magnetowidu) czy w jakikolwiek sposb tajemnicze.
Orodek szkolenia szpiegw, w ktrym bywaem, gdyby przepdzid mundurowego wartownika sprzed
bramy, byby zwykym, wytwornym pensjonatem, wyraajcym nowoczesnod lat szeddziesitych. Raz
gen. Pooga rzeczywicie mnie upi, ale celem tego nie byo nawizanie szczerej rozmowy, jak to zrobi
Kirpiczenko z KGB, gdy przeciwnie - mj sen uniemoliwi rozmow. rodek usypiajcy take nie by
podany z parasola, lecz przez kelnera, i mia postad nadmiernie obfitego, a zakropionego obiadu.
Nasza znajomod z gen. Poog nie miaa charakteru towarzyskiego, tylko subowy, lecz zaprawiona bya
wizi osobist. Ot szef kontr- i wywiadu nie robi adnych tajemniczych min ani nie stroni od rozmw
o swej pracy. Po prostu zdradza te tajemnice, ktre uytecznie byo odsonid dla dobra naszych zajd.
Innych za konwersacja w ogle nie dotykaa. Nie robi wraenia czowieka szczeglnie mocarnego,
przeciwnie, w sprawach dotyczcych polityki i politykw zdradza ostronod, wrcz lkliwod
znaczniejsz od wiceministrw mniej delikatnych resortw.
Dostrzegem w funkcjonowaniu biura Poogi dwie odrbnoci od innych biur rzdowych. Po pierwsze,
gdy gen. Pooga chcia mi przesad lub odebrad ode mnie jaki papier, to w przecigu kilku minut zjawia
si odpowiedni wysannik. Dla innych resortw taka operacja bya trudna, wymagaa wielu telefonw i
trwaa godzinami. Po drugie - wszystko, co wychodzio od gen. Poogi, byo tajne. Piecztk tak nosia
zrazu nawet kopia artykuu prasowego, lecego ju w redakcji i majcego ukazad^ si nazajutrz. Po
obmianiu tego rodzaju tajemnic pozbawione one zostay pieczci tajnoci.
C wiem, oglnie biorc, o rzeczywistej dziaalnoci serdecznego, a przesadnie ceremonialnego pana,
jakim jest gen. Pooga? Wywiad czyni wraenie instytucji podobnej do przedsibiorstwa handlowego.

Zajmuje si on wydawaniem duych pienidzy po to, eby zarobid jeszcze wiksze. Caa rnica polega na
tym, e kontrakty zawiera si w wielkiej tajemnicy, stosujc wypracowane techniki zabezpieczania jej.
Kontrwywiad polega m.in. na podstawianiu tego rodzaju handlowcom z innych krajw faszywych
kontrahentw.
Ludziom, ktrych fascynuj kulisy, powiedzied musz, e najciekawszych rzeczy o funkcjonowaniu szefa
wywiadu i kontrwywiadu dowiedziaem si nie z obcowania z gen. Wadysawem Poog, lecz z jego
ksiki, zawierajcej wspomnienia z dawniejszych czasw. Jest tam m.in. historia o tym, jak nasz
kontrwywiad sam zmontowa i pobudzi do dziaania komend podziemnej organizacji WiN. Zoona ona
bya z autentycznych ludzi z podziemia, dziaajcych w sposb inspirowany i kontrolowany, ale nie
wiedzcych na og o tym. Wszystko to w grze z wywiadami Zachodu sdzcymi, e to one kontroluj i
inspiruj. Gen. Pooga opowiedzia to w swojej ksice ze wszystkimi szczegami: jakimi sposobami i
technikami to sprawia.
Niestety, o operacjach tego typu, ktre mogy byd w toku, kiedymy si spotykali, nie dowiadywaem si
nawet na ucho.
Moja wieloletnia wsppraca z min. Wadysawem Poog miaa charakter polityczno-koncepcyjny i w tej
paszczynie posmak nieco spiskowy. Spraw wywiadu i kontrwywiadu dotykaa tylko wwczas, gdy jako
rzecznik rzdu miaem mwid o czym z tej brany. Przykadem urzdzenie i sfilmowanie spotkania
szpiega nalecego do dyplomatycznego personelu USA - Muellera z polskim agentem ich wywiadu.
Domylaem si, e ten amerykaoski agent by take, lub wycznie, agentem Poogi, zastawion puapk
na mysz, ale ani o to nie pytaem, ani mi tego nie zdradzono.
Generalnie rzecz biorc, o sprawach tego wiata wicej mona si dowiedzied z ksiek ni z
przeniknicia za kulisy. Zagldanie tam wzbogaca tylko wiedz o szczegowych mechanizmach i
motorach. Sens i skutki zawsze s jednak jawne. Podobnie w teatrze - bywanie za kulisami daje
wyobraenie o tym, jak to si robi i poprzez jakie relacje midzy ludmi. O teatrze stanowi jednak scena i
prawie nigdy niczego naprawd wanego dojrzed nie mona poza ni.

PRANIEWSKI Leonard - posiadacz

Przedstawiciel wielkiego polskiego kapitau, ktry wielki kapita Zachodu nazywa miejscowym lub
tubylczym. Biay gentelman, ktry jedzie do afrykaoskiego buszu, na widok tubylca w stroju narodowym
krzywi si i powiada: Ten czowiek nie ma nawet majtek. Taki amerykaoski pan - dajmy na to - Forbes na
widok Praniewskiego skrzywiby si podobnie, mwic z obrzydzeniem: Fuj, ten czowiek nie ma nawet
gupich 100 milionw dolarw!
Inne s kryteria krajowych ocen i tutejsze motory zawici. Praniewski - waciciel piknych nowych
fabryk i dynamicznych przedsiwzid handlowych sta si dzi szczytem spoecznych wyobraeo o
karierze. Lata wasnym helikopterem. Jego mercedes nie jest przesadnie seryjny. Jego dom ma wntrza
raczej filmowe ni widywane w blokach mieszkalnych z okazji wizyty u szwagra. Dokadnie o tym si
marzy i bogata konsumpcja wyznacza kres tych marzeo. Tymczasem w kapitalizmie napdem bogacenia
si s denia do wadzy. Konsumuje si przy okazji i od niechcenia.
Za socjalizmu Praniewski dorabia si, ale by zepchnity do pozycji obywatela drugiej klasy, ktry
powinien wstydzid si swego statusu, skrywad go i bardzo cicho siedzied.
Budowa kapitalizmu na razie podcina interesy, lecz za to zapewnia Praniewskiemu status spoeczny
obywatela modelowego, szczeglnie godnego szacunku. Jednoczenie nowy reim, otwierajc na wiat
drzwi i okna, wpdza miejscowych posiadaczy we frustracj. Pki Polska bya izolowana, poty ludzie tacy
jak Praniewski czuli si przynajmniej mieszkaocami szczytu hierarchii materialnej. Dzi czuj si ubogimi
krewnymi prawdziwych kapitalistw z prawdziwego kapitalizmu.

Praniewski, pan wytworny, przystojny, wesoy i gsto mylcy powiedzia mi kiedy tak: Mog mi zabrad
wszystko, co posiadam. Wezm cztery deski i kawaek miejsca na rogu ulicy i znw si dorobi mikkim
szwungiem. Nie s to przechwaki, gdy on w swoim yciu przeywa odbieranie, po czym ju sztuk takich
dokazywa.
W obecnym ustroju setki tysicy ludzi nieporadnie si krci, pozorujc robienie interesw. Fachowcw
takiej jak Praniewski skal. jest moe paru, a moe kilkuset. Czy to wystarczy do zbudowania kapitalizmu?
A jeeli nie to czy nowi Praniewscy ju si rodz, wic pojawi si za 20 lat, czy tez dadz na siebie
czekad przez dwa jeszcze pokolenia?

PRZYMANOWSKI Janusz
Uwielbiay go dzieci i posowie na Sejm. Dzieci za Czterech pancernych i psa, posowie za to, e w Sejmie
dawnej, niesusznej kadencji dziaa jako budzik. Jego improwizowane (wtedy rewelacja) mowy skrzyy si
dowcipem i swad. Czowiek witalny raczej ni mzgowy. Najwikszego lotu jego idea polityczna to
wsadzid oru koron na eb. Jego polityczni antagonici ten pomys podkradli, na autora si nie powoali,
a ora ukoronowali. Teraz zaczynaj ptaka krzyowad.
Przymanowski to by panisko ca gb. W czasach zgrzebnych, kiedy ludzie byli skromni i budowali
jeszcze socjalizm, Przymanowski kupi sobie zachodni samochd i jedzi nim na chatury, tj. spotkania
autorskie. Zajecha do jakiej miejscowoci, gdzie zgromadzili si jego czytelnicy, i zada od wadz
harcerskich, eby druhowie popilnowali mu wozu. Kiedy harcerze odmwili, powiedzia, e nie zaryzykuje
zostawienia auta bez ochrony, i wyjecha.

PSZONIAK Wojciech - artysta z zbem

Aktorzy z grubsza dziel si na dwa rodzaje. Mniejszod, pracujc i wcielajc si w cudze postacie,
zmienia swoj osobowod, dostosowuje j do cudzej, zmylonej przez pisarza. To umie u nas Fronczewski
i omnicki. Wikszod udziela swojej wasnej osobowoci wci innym postaciom i do tych naley
Pszoniak. Ta wypoyczona osobowod aktorska moe byd bogata, rednia i uboga. Pszoniaka jest bogata.
Kiedy way 5 dkg, jak u apickiego, Komorowskiej i setek innych, powiadamy, e artysta wci tak samo
gra.
Pszoniaka poznaem u Toeplitzw. Bardzo ywy, sympatyczny, skoczny czowiek. Ma aktorsk skaz
towarzysk, tj. poczucie obowizku, e w sytuacjach prywatnych zabawianie ludzi take jest powinnoci
aktora. Komediant z boej aski, ktra na pstrym koniu jedzi.
Teraz Pszoniak u Wajdy gra doktora Janusza Korczaka. Oznacza to, e Korczak wcieli si w niego i e stary
Doktor bdzie pszoniakowaty. Dla Wajdy adne ryzyko. Scenariusz dobry (czytaem), bohater chodliwy,
cokolwiek Pszoniak zrobi z Korczaka, nikt nie omieli si powiedzied zego sowa, gdy wyszedby na
antysemit i antywajdyt zarazem - czyli wyrzutka spoeczeostwa.
Ja nie mam specjalnego naboeostwa do Korczaka, gdy by on pajdokrat. Pajdokracja za nam w Polsce
silnie zagraa, o wiele bardziej ni demokracja (Kto nie wie, o co chodzi, niech zajrzy do sownika).
Maciek Zembaty, ten od horror-ballad, ktre piewa gosem Himmilsbacha, i od genialnej Rodziny
Poszepszyoskich, opowiada, i w trakcie krcenia Korczaka Wajdy wybi Pszoniakowi zb przedni. I e
zapaci od razu za trzy zby, to jest za te take, ktre kto jeszcze, ewentualnie sam Zembaty, moe mu
wybid.
Nie wiem, czy traktowad te wynurzenia serio, poniewa nomen omen Zembaty ma pikn wyobrani
nachylon ku makabrze. Z drugiej strony w jego krwawej wyobrani wybicie zba nawet gwnemu

aktorowi nawet na planie filmowym to za mao, to jak pogaskanie pieska. Zembaty zmylajc,
powiedziaby, e odgryz Pszoniakowi nog lub co jeszcze wikszego, np. siusiaka.
Historyjka o zbie tym mniej wydaje si wiarygodna, e wszelkie granice prawdopodobieostwa
przekracza sugestia, i Maciej Zembaty za zb, czy cokolwiek, zapaci wicej ni trzeba.

RADZIWI Anna - wiceminister

Minister, senator ksina Anna Radziwi de Solidarnod jest najwyej postawion z okoo dziesiciu
ksinych Radziwi, ktre w Warszawie lub Krakowie krc si na scenie politycznej.
Jest to ciekawy objaw nietypowego rodzaju degeneracji tego rodu. W czasach przeszych rol odgrywali
Radziwiowie mczyni, rni panie kochanku, hetmani a po czerwonego ksicia Krzysztofa Radziwia,
dyrektora protokou dyplomatycznego przy Bierucie. Obecnie Radziwiowie mczyni znikli. Na czele
ziemiaostwa sigajcego powtrnie po wadz szlakiem Barbary Radziwiwny krocz Radziwi-samice.

RAKOWSKI Mieczysaw
Jest rozproszony po caym Alfabecie, ale troch jeszcze dodam.
Ze dwadziecia lat temu z okadem Polityka ogosia konkurs na staego recenzenta teatralnego.
Wynalazem pikn, modziutk zawodow dziwk, napisaem jej dwie recenzje i imponujcy yciorys:
seminaria teatrologiczne w Saltzburgu, studia w Oxfordzie itd. Miaa przyjd do Rakowskiego i
powiedzied: Jak pan redaktor zechce, to wygram, i dawad mu do zrozumienia, i opaci mu si zechcied.
Mieczysaw Rakowski przybieg do mojego pokoju w redakcji bardzo podniecony: Czy wypadao zaprosid
j na obiad? Gwarantowaem, e tak, i cay personel ruszy na ulic i do samochodw, eby j odnaled i
zawrcid. Dziewczyny nie odszukano, moje recenzje byy dyletanckie i konkurs wygra Witold Filier, co
zapocztkowao jego karier.
Kiedy indziej wypisaem na blankiecie stadniny koni w Janowie zaproszenie dla Rakowskiego z rodzin na
chrzest klaczy nazwanej Polityka. Zapowiadaem rne atrakcje i karet do dyspozycji, woyem mu do
korespondencji 1 kwietnia. Wieczorem bya u mnie impreza towarzyska. Rozmawialimy o
primaaprilisowych kawaach. Rakowski powiedzia z wielk pewnoci siebie: Dostaem dzi zaproszenie,
ktre z pozoru wyglda na dowcip primaaprilisowy, ale to nie jest aden kawa, i opowiedzia o licie
dyrektora stadniny. Zbyt baem si go, eby dopucid do wyjazdu.
W1983 r. odbyo si synne spotkanie Rakowskiego w Stoczni Gdaoskiej z udziaem Wasy. Sala nabita i
gorca od emocji. Rakowski bierze tekst swojego przemwienia i wchodzi na mwnic. Ja jak i caa wita
siedzimy przy stole w pobliu i widz, co si dzieje: on nie ma okularw, nie widzi tekstu. Posyam oficera
ochrony, eby bieg do budynku dyrekcji, gdzie Rakowski przedtem wstpi. Mwca stara si zyskad na
czasie. Pyta, czy moe zdjd marynark i krawat. Zdejmuje marynark, krawat. Zaczyna awantur, bo
ktry z ludzi Wasy krzykn a propos krawatu, e przyda si do wieszania. Premier ostro reaguje. Dla
zyskania na czasie, potrzebnego do przyniesienia okularw, Rakowski prowokowa iskrzenie polityczne,
ktre ju nie zgaso. Po duszym czasie podano mu okulary i zacz czytad.
Gdyby nie incydent z okularami, synne to spotkanie przebiegoby o wiele spokojniej i nie miaoby owej
fascynujcej dramaturgii politycznej! Robiem sobie wyrzuty, e te okulary to by przypadek. Reyseria
polityczna wymagaa, eby Rakowskiemu umylnie schowad okulary.
Rakowski to wielki ywioowy talent polityczny. Byby przywdc w kadej epoce i w kadym kraju.
Polityka nie jest jego yciowym wyborem, podobnie jak aden kot nie decydowa, e bdzie mikko
skaka po meblach, owi myszy, jednym sowem, zostanie kotem.

Przez dwierd wieku trzymany by w przedsionku politycznej sceny. Nie mia zudzeo. Zna wszystkie wady
systemu i zawsze zawczasu przewidywa bieg wydarzeo, podsuwa realne w danej chwili rodki zaradcze.
Signito po niego w fazie ostatecznego kryzysu realnego socjalizmu. Czym byo gorzej, tym dopuszczano
go wyej. Ju mg byd tylko grabarzem wadzy paostwowej, sprawowanej przez parti, i potem samej
PZPR. Gdyby radykalnie pozbyto si redaktora Polityki w latach szeddziesitych lub siedemdziesitych
- byby liderem opozycji. Gdyby posuchano go i w por dopuszczono do wadzy, to reformy rozpoczyby
si dugo przed sierpniem albo te staby si on polskim Dubczekiem.
Wrogowie zarzucali Rakowskiemu, e niele ldowa na kadym etapie i przy kadej ekipie. Niczego nie
rozumiej. Na kadym etapie system wadzy, kierujc si sw wasn schorza logik, ustawia go na
spalonej pozycji.
By dla Solidarnoci tym, czym cesarz Konstantyn dla chrzecijaostwa. Zapamitano mu jednak nie X
Plenum, lecz wygraanie palcem Wasie. A przecie i ten gest okaza si po czasie intuicyjnie trafny.
Dla kariery Rakowskiego symboliczna wydaje mi si scena z 3 maja 1982 r. Stan wojenny. Wicepremier
wygasza w Sejmie przemwienie deklarujce swobody twrcze, tolerancj, przedstawia filozofi
demokratycznego otwarcia. Pod Sejm podchodz manifestanci. ZOMO ich rozgania. Posowie i
publicznod biegn do okien ogldad to widowisko. Ci, ktrzy zostali, komentuj wypadki uliczne. Szmer
na sali. Tylko Wojciech Jaruzelski nieporuszony siedzi na siedzisku premiera i uwanie sucha
Rakowskiego. Sowa wicepremiera i jego intencje ulatyway i rozwieway si jak dym z komina za spraw
obu cierajcych si na ulicy si.

RESZCZYSKI Wojciech - obecny Tumanowicz

Wojciech Reszczyoski stworzony zosta wraz z Teleexpresem z inicjatywy tow. Jana Gwczyka, sekretarza
propagandy KC, pomidzy Olszowskim a Cioskiem. Na ekranie wietny prezenter informacji - poza
ekranem kapryny gwiazdorek.
Pokocha obecny reim. Awansowany do gwnego dziennika, sta si Reszczyoski naczeln tub
dzisiejszej propagandy sukcesu.
Ostatnio powiedzia publicznie, e premier Mazowiecki przypomina mu ojca. Widocznie dzieciostwo mia
koszmarne. Std ta przypochlebczod, zdradzajca ustawiczne akomstwo na pieszczoty.

RINN Danuta - reklama nowego reimu

Bya symbolem dostatku epoki Gierka. Wspieraa propagand sukcesu piewaniem szlagierw
optymizmu: Wszystkiego najlepszego. Pleplaa! Na deptaku w Ciechocinku. Po upadku Gierka
doznaa politycznej iluminacji. Uprawiaa ju wycznie pienia kocielne, przewanie w Muzeum
Archidiecezji Warszawskiej, gdzie jej jednak nie zoono na zawsze. piewaa tam m.in. Brylla, ktry jest
tym w polskiej poezji, czym kryl w jadospisie.
W zwizku z odzyskaniem przez Polsk suwerennoci, arystokracji, akcji, ora z koron, bezrobocia,
Jezioraoskiego, kultu marszaka i ciaa Ordonki, Rinn zrzucia z siebie aob narodow i wrcia do
twrczoci lekkiej. W telewizji robi widowisko oparte na kokietowaniu nadwag. Pokazywanie na ekranie
TVP Danuty Rinn, artystki oryginalnej wycznie otyoci, wraz z Zajcwn - artystk, ktrej
indywidualizm twrczy sprowadza si do chudoci - nie daje niestety wymarzonej redniej jakoci
wystpw.

RODOWICZ Maryla - sowik RWPG

Kawa dziewuchy. Ksztacia si na warszawskich Bielanach w Akademii Wychowania Fizycznego. Jest to

sawny zakad naukowy z fakultetem pywackim i katedr podskakiwania. Wykada tam socjologi sportu
prof. Wohl, ktry wczeniej na Uniwersytecie Warszawskim, drugiej pod wzgldem wanoci szkole, uczy
mnie marksizmu. Poszedem do prof. Wohla na egzamin. Posadzi mnie przed sob, a mia na biurku
talerz czereni i plu pestkami przed siebie. Ja si uchylaem, a on plu to po mojej lewej, to po mojej
prawej. Denerwujce byo to, e cay czas musiaem przewidywad, w ktr stron si uchylid. Pamitam,
profesor zapyta mnie, co Rewolucja Padziernikowa przyniosa w sensie pciowym. Odpowiedziaem, e
korespondencj Lenina z towarzyszk Koontaj na temat wolnej mioci, i rozwinem temat. Przerwa i
objani mnie, e prawidowa odpowied brzmi: Rewolucja Padziernikowa przyniosa wyzwolenie kobiet.
Ot z tej zdobyczy Rewolucji Rodowicz korzystaa pod kadym wzgldem. Pamitam, jak - w
towarzystwie Osieckiej - jechalimy dorok wskro bugarskie Wybrzee Czarnomorskie do knajpy
nocnej. Zgromadzone na deptakach RWPG tumy: NRD-owcy, Czesi, Sowacy, Polacy na widok Rodowicz
gono wiwatowali woajc, kady w swoim narzeczu: Bueczka! Bueczka! Polska Bueczka! Takie
przezwisko miaa ona w obrbie socjalizmu, gdy zawsze bya okrga, jdrna, wyklepana, wygaskana i
do schrupania.
Nigdy si nie ubieraa, zawsze przebieraa, na og za tabor cygaoski. Bya ogromnie wesoa i zabawowa,
potem narodzia dzieci, wic posmutniaa. Jeszcze dzi gos ma czysty, a tak silny, e kiedy piewa, zawsze
co pka: albo mury Kremla, albo Siesicka czy inna Prooko - z zawici.
Miaa skonnoci do artw. Pamitam, e kiedy Osiecka z Passentem na schodkach swego segmentu
mieszkalnego wydawali przyjcie w ekskluzywnym Bad Falenica, to poprzedzajcej wydarzenie nocy
Rodowicz zajechaa do hotelu Victoria i przekupia nocnego portiera. Daa mu na will z basenem za to,
eby opuci posterunek, ruszy na wie i kupi jej po nocy ywe prosi. Potem rano przywioza to prosi
samochodem, a siedziao ono z radoci na przednim siedzeniu, wygniecionym przez maestro
Olbrychskiego. Pragna, aby zostao czonkiem rodziny Passentw, eby yli razem dugo i szczliwie.
Perfidny Passent odda jednak owo prosi nazwane Maryka (na czed wczesnego szlagieru Rodowicz Zota Pyta) do rzenika na wychowanie. Nim to si stao, ono kwiczao, a ja trzymaem je za tylne nogi (te
dobre w galaretce) i pozowalimy do fotografii zbiorowej goci. Prosi tak nie lubio pozowad, e zesrao
si ze strachu. Odbyt miao ono odrzutowy, e ja za trzymaem je lec - ca twarz mi obesrao. Std
m.in. nadawany mi niekiedy przydomek zasraoca. Mam pamitkow fotografi ze wioskim kaem
pokrywajcym mi czoo, oczy, nos, zalepiajcym usta.
Bya epoka, kiedy Maryla Rodowicz kochaa si z reyserem Jasioskim z Krakowa. Wystawia on na
wieym, chod skaonym powietrzu pod Wawelem, monumentalne widowisko dla ludu ze smokiem
wawelskim w roli gwnej. Ona przyjechaa z Warszawy zabrad go swoim porsche przerobionym na
takswk. Jasioski by dyrektorem Teatru Stu i Rodowicz mieszkaa z nim potem w teatrze, gdzie
wydawali wielkie bale krakowsko-warszawskie. Mwiono wtedy w Krakowie a propos jej pobytu w
Teatrze Stu: Ich stu, a ona jedna. Rodowicz lubi silnych mczyzn, a Jasioski by tak mocarnym artyst, e
pamitam, jak moj wczesn on nis na rkach przez cay Krakw na niadanie do Wierzynka. ona
mi si ochwacia na balu i dlatego wymagaa dwigania. W Warszawie w namiocie cyrkowym Jasioski
wystawi Szalon lokomotyw Witkacego z Maryl Rodowicz w roli tytuowej.
Obecnie Maryla Rodowicz jest on tak zwanego Pana Peugeota. M tak jest nazywany przez wzgld na
swoj siln indywidualnod: od innych mczyzn odrnid go najatwiej po marce jego samochodu. Tego
wyboru Maryla Rodowicz dokonaa po cierpliwym przegldzie moliwoci matrymonialnych, metod
prb, bdw i wypaczeo. Wrd prb by m.in. synny z zamonoci premierowicz Andrzej Jaroszewicz,
wrd bdw za- aktor Daniel Olbrychski. Dziki jej faworom dawano mu pograd w filmie oraz teatrze,
gdzie doszed nawet do Hamleta. Podobno Maryla przychodzia do takiego Wajdy, napinaa znaczco
muskuy i mwia trzsc szybami: Mojemu chopakowi nie dasz?! Chodzio oczywicie o rol. Komu
Rodowicz dawaa, temu ju aden reyser nie mia odmwid, a rwnie adna kobieta.

Jest bardzo sentymentalna. W czasach, gdy bya pierwszym gardem RWPG, to jest wtedy, kiedy
popijalimy w Bugarii, akurat wieo rzuci j by samochodowy Jaroszewicz jr. Na widok kadego
rozebranego mczyzny zrywaa si biedulka, blada i mwia drcym gosem: To chyba Andrzej. A
wwczas na plaach bugarskich rozebrane byy miliony budowniczych socjalizmu.
Na estrady, z ktrych wieje nud, wraz z Rodowicz jeszcze wchodzi energia, muzykalnod, radod, sia,
oywienie. Wszyscy pamitaj festiwal piosenki w Sopocie lub Opolu, gdzie piewaa grajc zarazem na
wielkim bbnie i paru innych instrumentach. Syszaem od bardzo miarodajnych osb, e ten bben
zrobiony by ze skry, ktr Rodowicz zdara bya z Olbrychskiego.

ROLICKI Janusz - dziennikarz

Znany ostatnio jako autor wywiadu formatu ksikowego pt. Przerwana dekada, przeprowadzonego z
Edwardem Gierkiem. Szef redakcji telewizyjno-filmowej Interpressu.
Kolegowaem z Rolickim w Polityce we wczesnych latach szeddziesitych. By modzieocem
delikatniutkim i tak niemiaym, e redakcyjne dziewczyny paliy si sprawdzid dokadnie, czy to aby nie
peda. Specjalizowa si wwczas w reportaach szczeglnego rodzaju. Przyjmowa mianowicie rne
yciowe role, tj. najmowa si jako robotnik budowlany, konwojent, skupywacz wio itd., po czym
opisywa podpatrzone ycie. Zosta klasykiem gatunku i mia naladowcw. Powstaa moda na ten typ
reportau, a gdziekolwiek w Polsce co si dziao, np. w barze zwchali si dwaj obywatele, eby razem
id ukrad cokolwiek, albo kto od kogo obcego bra apwk, albo panienka przybya do nieznajomych
na rozbieran prywatk z tym, ze dawad bdzie wedle losowania - to czowiek czowiekowi patrzy
wwczas w oczy i pyta: zaraz, zaraz, tylko czy pan aby nie Rolicki? Taki wielki powsta lk przed tym, e
kto z podajcych si za normalnego obuza, oszusta, zodzieja moe tylko udawad drania, w
rzeczywistoci za byd Rolickim, przebranym reporterem, ktry to wszystko opisze. Potem epigoni ten
gatunek reportau zbanalizowali, a jemu jako gwiedzie nie chciao si ju nosid zaprawy murarskiej, czy
zagldad winiom w ryje dosownie oraz w przenoni.
Mnie te sukcesy wczesnego Rolickiego sprawiay frajd, gdy czuem si na polskim gruncie prekursorem
tych jego chwytw. W 1957 r. w Polsce jeszcze w ogle nie istniay biura matrymonialne. Zamylajc
zrobid reporta do Po prostu daem w Krakowie ogoszenie, e zaczyna dziaad takie biuro i przyjmuje
klientel w Hotelu Francuskim. Wynajem apartament przyjmujc tam panie szukajce mw. Potem
powsta z tego reporta Pamitnik swata, przedrukowany w Paryu przez Les Temps Modern miesicznik Sartre'a. U nas za zrobi si skandal. Rozgorzaa wielka dyskusja, czy jest rzecz moraln
zbierad wiedz do reportau przez oszukiwanie ludzi, e si jest kim innym ni dziennikarzem.
Praktyki Rolickiego rozstrzygny dyskusj, gdy takie kantowanie stao si powszechnie przyjte. Co za
si przyjmie, to staje si moralnie nienaganne.
Mnie jednak jeszcze 12 lat pniej Stefan Olszowski w roli kierownika Biura Prasy KC PZPR wyzywa od
szmatawych dziennikarzy wanie przez to biuro matrymonialne. Wiadomo jednak, e wraliwod
moralna w gmachu KC bya nadzwyczaj rygorystyczna, szczeglnie kiedy szukano na kogo kija.
Potem Rolicki odszed z Polityki do Kultury, zreszt nie tylko on. Uzasadnienia ideowe na og
dotyczyy tego, e Polityka jest kosmopolityczna, a Kultura narodowa. Ambitni ludzie, tacy jak Rolicki,
odchodzili z Polityki rwnie dlatego, poniewa hierarchia w tej redakcji bya zakrzepa. Nikt nie
domyla si nawet, e delikatny jak panienka reporter Rolicki nadaje si do funkcji kierowniczych i ma
takie ambicje. Tymczasem naczelny redaktor Kultury Wilhelmi przechodzc do telewizji zabra tam
Rolickiego na szefa wielkiej maszynerii wszelkich programw kulturalnych i artystycznych. Byo to ju w
latach siedemdziesitych za prezesury Szczepaoskiego. Rolicki dokona w TV wielkiego przeomu. To za
jego czasw pojawiy si zachodnie filmy i seriale, rne XYZ i inne gry i zabawy, powsta Pegaz Lasoty
(Grzegorza), kabarety itd., itp.

Polityka przyznawaa coroczn nagrod Drode czowiekowi, ktry swoim nieszablonowym

dziaaniem co w Polsce poruszy. Laureaci naleeli jednak do nowatorw przanych i gminnych.
Powiedzmy, kto w remizie straackiej zaoy chr lepcw z fikokami. Zaproponowaem, eby dad
nagrod Rolickiemu. W koocu liczy si spoeczny skutek tego, co kto robi. Program telewizyjny wpywa
za na mylenie, wraliwod czy smak milionw i to jest waniejsze ni zainicjowanie poruszenia szwagra i
tuzina kolesiw chodby w najpoczciwszym kierunku. W Polityce powsta wielki spr i podzieli redakcj
na dwa obozy. Micha Radgowski uwaa, e nie naley nagradzad czowieka bdcego wysokim
funkcjonariuszem wadz, czym Rolicki by, gdy nagroda jest dla tych, co wasnymi siami id pod prd. W
gosowaniu kolegium zwyciya moja kandydatura majca te poparcie Rakowskiego. Antagonistom
zarzucalimy obud - my te dziaamy przecie w ramach establishmentu, a uwaamy pismo za
wartociowy zaczyn mylenia. Zarzucalimy te skrywanie prawdziwego motywu niechci do Rolickiego:
e chodzi o to, i odszed od nas z Polityki do niezbyt zaprzyjanionego z nami obozu i si na nasze
firm wypi.
Rolicki dosta prestiowe Drode, a Radgowski zoy przez to rezygnacj z funkcji wice-Rakowskiego.
Janusza Rolickiego uwaam za leniw Waok-Wstaok. Wci jest tak, e przez dziesid lat o nim cicho,
zostaje zapomniany, szersze krgi nie wiedz, e yje. Nagle z czym wyskakuje, by przez czas krtki stad
si bohaterem sezonu. Tak byo z reportaami pisanymi pod przebraniem, z programem telewizyjnym, a
teraz z Gierkiem, ktry przywalony najciszymi gazami dziki niemu na chwil zmartwychwsta
politycznie.

RYWIN Lew - gowacz

Gdy zostaem prezesem telewizji i radia, na wied o tej nominacji znajomi zaamywali rce: ojej, wic
jedynym inteligentnym czowiekiem w Radiokomitecie nadal pozostanie Rywin!
Mj nastpca Drawicz zrobi go swoim zastpc, czym mnie zawstydzi, e sam o tym nie pomylaem.
Mogem tym wywiadczyd Rywinowi tak niedwiedzi przysug.
Od kiedy Rywin zosta wiceprezesem Radiokomitetu, prawie cay swj czas powica pisaniu prb o
dymisj. Skada rednio dwie dziennie. Mia swoim wielkim bem wybid telewizj w przestworza.
Tymczasem za jego czasw jest bryndza jak nigdy. Chodz - na usilne yczenie publicznoci - trzecie
wznowienia dramatu Pikutkiewicza wystawianego przez teatr w Przasnyszu. Pokazuje si na kopy
kupowane po 3 dolary tuzin czarno-biae filmy sprzed 50. lat z dawno ju zmarymi aktorami, ktrzy na
ekranie wanie wieo wyszli z niemego kina i ucz si mwid. Lipioska robi kabaret z dwch aktorw i
skrki od chleba. Cay dzieo pokazuje si w TV te gadajce gowy, ktre dopacaj do swoich wystpw.
Program eruje na trupach i ekshumuje si po kolei procesy i groby z epoki stalinizmu. Reszt programu
zakleja si kitem w postaci transmisji z posiedzeo Izby Gldzcej i Senatu nudziarzy. Ci, co teraz rzdz,
przy okrgym stole walczyli jak Iwy (za przeproszeniem Lwa Rywina) o kawaek dostpu do telewizji.
Rycho poknli ca i wszystkich innych precz od niej odgonili, a teraz nie chc dad paru groszy na
uruchamianie swojej ukochanej zabawki. Przypomina to dziecko w przedszkolu, ktre tucze wszystkie
inne, eby zabrad im lalk, po czym natychmiast odrywanej rce, nogi, wydubuje oczy i skrca szyj.

SAMSONOWICZ Henryk - minister edukacji

Bardzo miy pan. Ma drewniany domek na wschd od Warszawy, mniej wicej w kierunku Lublina, i
Andrzej Garlicki mnie tam kiedy zawiz na letni niedziel. - Wiesz, to jest mj dziekan Wydziau,
powiedzia Garlicki w aucie - mj szef, podkreli. Po dziesiciu kilometrach znw mnie uprzedza,

wtrcajc w jakie zdanie informacj, e Samsonowicz jest partyjny. Tak mnie ten stary spryciarz
mimochodem przygotowywa do wizyty po to, ebym czasem czego nie paln i mu tym nie zaszkodzi.
W roku 1981 podczas awantur akademickich prof. Samsonowicz krci si jako mediator, ale tacy to byli
ci mediatorzy: zgaszali si na rozjemcw, a okazywali si parlamentariuszami drugiej strony.
Obecny rzd i w ogle wadze skadaj si w wikszoci z bdw personalnych poprzedniej wadzy. Kto
by doceniony, ten ma emerytur 300 tys., a kto by przez ni niedoceniony - ten teraz rzdzi. Za starego
reimu prof. Samsonowicz doszed tylko do dziekana, za dwuwadzy w 1981 r. ju by rektorem, a za
obecnego jedynowadztwa Solidarnoci wybi si na ministra.

SATANOWSKI Robert - genera opery

Polskie siy zbrojne skadaj si z wojsk ldowych, lotnictwa, marynarki oraz baletu, chru i orkiestry,
ktrymi dowodzi genera Satanowski. Pierwsze trzy formacje znajduj si w stanie stopniowej likwidacji.
Wojska Satanowskiego, skupione w Teatrze Wielkim, s dzi bodaj najliczniejsze ze wszystkich,
najkosztowniejsze i najbardziej karne.
Mianowanie dyrektora opery warszawskiej generaem kilka lat temu zaskoczyo publicznod, a przecie
take za carskich czasw genera sprawowa dyrekcj teatrw warszawskich i rwnie wtedy one byy
bardzo ze.
Ot w czasie wojny Satanowski utworzy wasn formacj partyzanck o nazwie Jeszcze Polska nie
zgina i ni dowodzi w randze pukownika. Jego wasna partyzantka bya kolosalna - oddzia liczy 2
tysice ludzi. Niewiele wikszym zespoem operowym dowodzi teraz jako genera.

SCHAFF Adam - teoretyk

W drugiej poowie lat czterdziestych popularne ksieczki Adama Schaffa o marksizmie otworzyy przede
mn rozumienie wiata i. skieroway ku polityce oraz ideologicznym wyborom. Jako pinteligent
obieraem pogldy i postpki poprzez lektur. Miaem 15 lat i nie byem wymagajcy. Czytaem Wstp do
teorii marksizmu Schaffa, a w nim dowd na wzgldnod zjawisk w postaci twierdzenia, e strzaa
wypuszczona z uku w kadym momencie swego lotu znajduje si i nie znajduje zarazem w danym
punkcie geometrycznym. Wtedy to wydawao mi si oszaamiajco mdre. Staram si czytad i
wspczesne dziea teoretyczne Schaffa, ale s one o wiele trudniejsze, ja za raczej mniej umiem
rozumied, ni kiedy miaem 15 lat.
Samego profesora poznaem w 40 lat pniej ni jego ksiki. Odwiedzi mnie, gdy byem rzecznikiem
rzdu.
Pny Schaff jest wci modzieoczy, peen werwy i pasji. Jako filozof wnikliwie analizuje wiat
wspczesny, ale jego prawdziwe zainteresowania s zupenie inne. Zajty i przejty jest wycznie osob
Adama Schaffa, a ca wraliwod ma skierowan na siebie.
By obiektem strasznie maostkowej, ciasnej, aparatczykowskiej gupoty. Tego znanego w caej Europie
filozofa, ktry na Zachodzie po stanie wojennym broni Jaruzelskiego i wysuwa Generaa do Pokojowej
Nagrody Nobla - nasze tpe, anachroniczne aparatczyki wyrzuciy z PZPR.
Pamitam, jak w czasie mojej wizyty oficjalnej w Austrii podejmowa mnie kolacj socjaldemokrata,
burmistrz Saltzburga i pyta: Dlaczego wyrzucilicie Schaffa? Wstydziem si strasznie. Odpowiedziaem,
e jestem bezpartyjny i oburzony.

SEKUA Ireneusz - prezes spki

Stanisaw Ciosek zosta na krtko ministrem pracy i wtedy jednego ze swych dyrektorw departamentu Seku, mianowa prezesem ZUS. Sekua raz dwa zrobi porzdek w tej instytucji, zabagnionej przez
notabli, zsyanych na prezesw, co zaczo si po wojnie od londyoskiego ministra, ktry wrci z
Mikoajczykiem - Jana Staoczyka. Unowoczeni t instytucj i jako szafarz emerytur sta si znany opinii
publicznej. Awansowa na stanowisko ministra pracy, obecnie okupowane przez Kuronia. Kiedy
Mieczysaw Rakowski formowa rzd, wzi go na wicepremiera - szefa gospodarki. Sam biegaem wok
tego.
Sekua, pragmatyk, nareszcie nie ekonomista z wyksztacenia, lecz psycholog na czele gospodarki,
wyzbyty wszelkich powizao z szefami przemysu, ktre paralioway jego poprzednikw, miao pcha
gospodark w kierunku rynkowym. Popiera zdecydowanie prywatn wasnod. Szybko wysa do Sejmu
projekt radykalnej ustawy o wolnoci prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, likwidujc potrzeb
zabiegania o zezwolenia, znis ograniczenia dla prywatnej wasnoci, ustaw o joint Ventura umoliwi
napyw kapitau zagranicznego, jednym sowem, pooy podwaliny pod to wszystko, co jest racjonalne w
dzisiejszej polityce Balcerowicza. Skooczyo si hamowanie reformy. Byem codziennym wiadkiem tego,
jak Rakowski Seku jeszcze bezustannie popdza. Suyem nawet za gooca midzy nim. Rakowski
wierzy, zupenie zreszt bezpodstawnie, e ja mam wpyw na Seku wpyw, i posya mnie, abym go
pogania, bo wicepremier rzekomo nadzwyczajnie si ze mn liczy. Sekua liczy si ze mn jak ze
zdechym kotem, chod tworzy pozory traktowania mnie serio. Umiaby mnie sprzedad i kupid mnie, e
ani bym si obejrza. Poganiad si za nie dawa, gdy dziaa z pewn logik, wymagajc okrelonego
tempa i kolejnoci.
Czowiek twardy, umys komputerowy. Imponowa zreszt ludziom, hodujc prawdziwy komputer na
swoim biurku oraz zwyczajem midlenia cygara w zbach.
Wygra wybory do Sejmu na miejscu zarezerwowanym dla PZPR. Przeprowadzi kosztown kampani
wyborcz na lsku z wielkim nakadem si i rodkw. Byy nawet koszulki reklamujce kandydatur
Sekuy. W ogle lubi rne zabawki.
Obecnie w Sejmie zajmuje si polityk, jest najlepszym mwc lewicy. Cechuje go spokj, elazna logika i
mwi objawiajc wielk, sugestywn pewnod swoich racji. Gwnie zaj si biznesem. Jest prezesem
wytwornej spki polsko-japooskiej i wkrtce stanie si jednym z najwikszych i najbogatszych bossw w
prywatnym biznesie.
Silnemu temu czowiekowi przeszkadzaj resztki ludzkich uczud, a przede wszystkim to, e ten
eks-harcerz atwo zamienia si w ma myszk - gdy bardzo boi si ony. Gdyby udao si Irkowi Sekule
podsund uleg kochank oraz wywabid z jego przeszoci czerwon skaz, jeszcze szybciej, ni to si
stanie, miaby w kieszeni pakiet kontrolny kapitau rzdzcego polsk gospodark.

SKALSKI Ernest - zastpca Michnika

Jesieni 1948 r. w miecie odzi, w tramwaju jadcym ul. Piotrowsk podszed do mnie chopiec w
krtkich spodenkach, o doniach poplamionych atramentem, rowych policzkach i przejrzystych,
naiwnych oczach. Chodzilimy do tej samej szkoy, wic znaem go z widzenia. Kolego - powiedzia
bagalnym gosem - ty gdzie tu w pobliu mieszkasz, czy mog u ciebie zrobid kup? Tak poznaem
Skalskiego.
Potem razem dziaalimy w ZM P i pilimy wdk. W mieszkaniu jego matki - podobnie jak jego polegy
ojciec przedwojennej, komunistycznej funkcjonariuszki - pomazaem wiszce tam obrazy olejne i
musiaem przestad bywad. Pochodzenie Skalskiego z rodzicw - aparatczykw - zgodnie z dominujc
regu - musiao go zaprowadzid w koocu do opozycji.

Nasze obie rodziny w zblionym czasie przeniosy si do Warszawy. Potem Skalski wyjecha do Moskwy
studiowad tam histori USA. Ja wygupiaem si w Po prostu, dokd on przychodzi po rne polityczne
wredne teksty i czasopisma, ktre wozi do Moskwy. Ukooczy studia, oeni si z rosyjsk studentk,
mieszka tam dalej, bo pracowa w polskiej misji repatriacyjnej. Wybucha afera, bo KG B wykryo jak
grup studentw studiujcych nie to, co naley, bo zakazane teksty z Polski, i organizujcych si w
parszywych politycznie zamiarach. Skalscy mieli z nimi ywe kontakty, a Ernest (normalnie woao si nao
Kajtek) zaopatrywa tych wczesnych destalinizatorw w polsk bibu. Zosta wysiedlony z ZSRR, cudem i
w dramatycznych okolicznociach wywiz stamtd on Lij. W Warszawie za moskiewskie
misjonarstwo polityczne wylano go z PZPR. Prac mg uzyskad tylko w jakim archiwum. Potem, jak to w
Polsce, afera przyscha. Poniewa Skalski nie nadawa si do adnej poytecznej pracy, zosta
dziennikarzem. W pniejszych latach cignem go do Polityki. Jako autor tam nie byszcza, za to
stawia si Rakowskiemu z pozycji ppozycyjnej gangreny. Ku uldze kierownictwa redakcji i mojej
wynis si do Kultury. By to stay szlak ucieczek z Polityki narodowcw i opozycjonistw. Odszed
tam Rolicki, Wierzyoski, Maziarski, pniej i Skalski.
Po stanie wojennym Skalski pojawi si na stronicach Tygodnika Powszechnego, co mnie zdziwio
dubeltowo. Raz, e rzymski katolik to on nie jest ani te dooski kozak. Po drugie, objawi si w
Tygodniku jako komentator ekonomiczny. To rwnie byo cakiem nowym wcieleniem. Ostre jego i, co
zaskakujce, doskonale teraz pisane teksty byy mieszanin witej racji i demagogicznej onglerki
danymi, zawsze ukadajcymi si w jego artykuach tak, aby podeprzed tezy autora.
Jako rzecznik rzdu wci indagowany byem przez kierownictwo gospodarcze: dlaczego nie
odpowiadamy Skalskiemu? Moje Biuro Prasowe chronicznie nie miao jednak speca od gospodarki. Przy
tym, zawsze dotd leniwy Skalski, teraz, kiedy rozszarpywa nasz polityk gospodarcz, by tak podny,
e nim doradcy ekonomiczni rzdu sporzdzili analiz negliujc liczby i fakty, ktrymi si Skalski
podpiera w swoim artykule - on ju zdy opublikowad trzy nowe teksty i nie umielimy za nim nadyd.
W prasie, niczym na torze wycigowym, szybkoci czciej ni susznoci, rozkada si adwersarzy.
W 1989 r. Skalski pojawi si jako zastpca naczelnego w Gazecie Wyborczej i przesta byd publicyst
ekonomicznym oraz objawiad autorsk podnod modej krlicy. Jeeli on rzeczywicie wspredaguje
du gazet, co wymaga realnej pracy, znaczy to, e w chrzecijaoskie cudy naley wierzyd i e w
Tygodniku Powszechnym pracujcy tam wici ich dokonuj.

SKARANKA Hanna - pierwszy cyc rewolucji

Artystka sceniczna. Recytuje modlitwy po kocioach lub gra w filmach Zanussiego, co na jedno wychodzi.
Pokutuje w ten sposb za grzechy modoci. Byo ich niemao.
Skaranka, pierwsza w polskiej kinematografii, pokazaa go pier na ekranie. Co gorsza cyc wyskoczy jej
z dekoltu na barykadzie Rewolucji Francuskiej. Bya to apoteoza rewolucji w ogle, ktrej Skaranka
dawaa wwczas co miaa najlepszego.
ya z Jzefem Prutkowskim, ulubieocem aparatu PZPR, MSW i MON. To o tej parze Artur Maria
Swinarski powiedzia: Nie umywaj si do siebie.
Graa w kabarecie Szpak dobrze widzianym przez czerwony reim. piewaa nie dod, e romanse, to
jeszcze ruskie.
Zaopatrzya polsk scen w jedn tylko crk, co przy wczeniejszym bujnym yciu stanowid moe
poszlak, e w modoci uywaa rodkw antykoncepcyjnych.
W drodze wyjtku proces beatyfikacyjny Hanny Skaranki otwarto za jej ycia, gdy nawrcone
jawnogrzesznice wyej stoj ni urodzone dewotki.

SOKORSKI Wodzimierz - emeryt

Nigdy z Sokorskim nie spaem, wic nie wiem, czy to rzeczywicie by taki wielki aktywista seksualny. W
dziedzinie kowej mczyni zwykle dziel si na tych, ktrzy duo robi, i innych, ktrzy robi tylko
wraenie, obficie gadajc o swych podbojach. On jest niewtpliwie erotycznym gawdziarzem. Osobicie
zawiadczyd mog tylko, e kiedy byem na jakim posiedzeniu, ktre prowadzi w roli przewodniczcego
radia i telewizji, klepa po dupkach dziewczyny roznoszce kaw. Kawa si nie rozlaa i to byo
najwaniejsze.
Bez Sokorskiego caa powojenna Polska byaby mniej barwna. By kolorystyczn plam na szaroci
aparatu politycznego kilku epok. cise garnitury wadzy zawsze odnosiy si doo z pobaliw
yczliwoci, lecz nie traktoway serio. Mimo to, przez krtki czas, odegra rol poyteczn. Wycignity z
marginesowych zatrudnieo w CRZZ zosta ministrem kultury w 1952 r., wic wtedy, kiedy socrealizm
stawa si ju wszechobowizujcy i srogi. W Polsce jednak stalinizm na kadym odcinku by zmikczony
w porwnaniu z pierwowzorem. Utopiony w niedbalstwie wykonawcw i oglnym baaganie, robiony z
oporami i nie do kooca - zyskiwa te przeciwwag w licznych odruchach liberalizmu. Sokorski jako
policjant sztuk piknych odbiera powag, spjnod i groz linii brania twrcw za mord, przydawa
operacji przymruenie oka.
Sokorski to postad witalna, czowiek bawicy si yciem, a sob bawicy innych. Nikt poza nim samym nie
traktuje go z powag. Wykonywa niezliczone wolty polityczne. W czasie wojny wsadzony Berlingowi do
wojska w ZSRR na komisarza politycznego wszed w konflikt ze swoimi mocodawcami, wysuwajc bodaj
koncepcj, aby powojenna wadza w Polsce opieraa si na armii, czyli na nim, a nie na partii. Wwczas
wylecia z jedynego w swoim yciu powanego stanowiska. Jako minister kultury zarwno wdraa
ognicie socrealizm, tpic odchylenia od obowizkowego kanonu, jak i ten socrealizm potem gorliwie
demontowa.
W telewizji dobrotliwie panowa nie przeszkadzajc tym, ktrzy ni rzdzili przez jego zastpcw. Po
utracie tego urzdu zacz produkowad powieci, lecz tylko on sam jeden ma si za pisarza. Ludzie, ktrzy
czytali jego jak ksik, a s tacy, opowiadaj, e to amatorszczyzna wrcz kuriozalna.
Politycznie zblia si do rewizjonizmu i zwalcza go potem, flirtowa z moczarowcami i odskakiwa.
Kwiecicie wita kady nowy etap i gromko odegnywa si odeo u schyku. Teraz ma 82 lata, a ze
spryst energi maszeruje po Warszawie, wci starajc si jako istnied publicznie. Pod nowym
reimem owiadczyd mia, e nigdy komunist nie by, co nikogo nie zaszokowao, bo Sokorski ma licencj
na blagierstwo najbardziej nawet absurdalne.
Wita si ze mn z wylewn przyjani i par lat temu zacz si do innie zwracad per ty. Obecnie, w
zwizku z przerabianiem swej przeszoci i staraniami, eby mied przyszod, ogasza drukiem opinie, e
Urbana nie powinno si wicej publikowad. Dlaczego mnie nagle wymyli sobie na wroga, nie wiem.
Moe z tego nawyku, eby byd na linii, moe za z tej przyczyny, i uwaa, e Warszawa to za mae
miasto, aby byo w nim miejsce dla dwch pajacw.
Dobrze, e istnieje Sokorski, gdy pki to widmo kry po Warszawie, mniej jest w niej smutno i nudno.
Sokorski kiedy ogosi, e Stalin go zapyta: Wodziu, czy dmucha Wand?, po czym Sokorski podaje
swoj list kochankw Wasilewskiej. Grono towarzyszy, w tym Jurek Majka, Anka Pawowska i fachowiec
od Wasilewskiej - Eleonora Syzdek, wydrukowali w Trybunie list peen oburzenia i dosyd oczywistych
stwierdzeo, e on nigdy nie rozmawia w cztery oczy ze Stalinem, a oglda go gwnie na portretach. No i
oczywicie tylko do portretu mg Sokorski ze Stalinem wypid bruderszaft. Troch si moi znajomi
omieszaj tymi protestami, a wic traktowaniem go serio.

SOWACKA Czesawa - od brylantw

Ma 28 lat. Od lat 10 zajmuje si handlem biuteri tak skutecznie, e kupia sobie nadmorsk posiadod
w Hiszpanii. Trzyma w niej suce, jacht penomorski i psa, a szczyci si tym, e nigdy w niej nie bya.
Kiedy urzdzia przyjcie. Byem. Kady god mia prawo nosid tylko jedn pojedyncz czd swojej
garderoby. Zbysaw Rykowski wystpi w jednej skarpetce, sama Sowacka w kapeluszu z woalk, ja w
spodniach, lecz przecia je wzdu na p mwic, e ami reguy, gdy spodnie s parzyste, a dopiero
nogawka pojedyncza. W trakcie przyjcia bya tak roztargniona, e trzem facetom zaproponowaa, eby
zostali u niej na noc. Trzeci ukrad pienidze z torebki i sobie poszed. Pierwszy wyrzuci drugiego na
schody bez ubrania. Trzeci przyszed nazajutrz wieczorem odebrad sobie obiecan noc. Przynis
ogromny bukiet kwiatw i przez to sta si podejrzany o kradzie forsy. Sowacka kazaa mu si rozebrad i
pjd do ka, a sama udaa si do azienki, skd zatelefonowaa po tego pierwszego z poprzedniej nocy,
eby przyjecha, drzwi bd otwarte. Kiedy przyszed, daa mu klucze od mieszkania tego, ktry lea w
ku, i kazaa mu je przeszukad i znaled 400 dolarw w setkach i 120 w dwudziestkach. Rano czowiek
ten przynis jej odzyskane pienidze. Aktualny kochanek Sowackiej poprzedniego wieczora zabra je
wraz z kopert, na ktrej handlarka kosztownociami miaa zapisane wasn rk par telefonw.
Obudzia swojego gocia z minionej wanie nocy, podniosa znaczco kopert, aby widzia, e j ma, i
daa mu z niej 100 dolarw mwic: Bye wart tylko sto, w adnym wypadku nie 520. Przeraony, zapa
ubranie i uciek. Jest na to wiadek, ten, ktry przynis pienidze, osoba publicznego zaufania, bo
adwokat. Nazwiska nie podaj, gdy onaty, a tylko inicjay: S.B.
Sowacka wysza raz za m za wzitego skrobacza, lekarza z Krakowa. Po trzech dniach wyrzucia go z
domu robic mu awantur, e nie da jej lubnego prezentu. - Co ci kupid? - zapyta wyganiany pokornie.
- Przyl mi kopi pozwu rozwodowego - odpara.
Jeli kto potrzebuje brylantu lub przygody, to najlepiej u Sowackiej. Ma lekk mani seksualn oraz
komunikacyjn. Zamiast pacid za takswki, bierze podobno ze sob do ka kadego takswkarza, ktry
wieczorem odwozi j sam do domu bez wzgldu na jego wiek i ped. Ma te hobby: filantropia.

SPASOWSKI Romuald - byy ambasador

Ambasador Polski w USA. Po ogoszeniu stanu wojennego wybra, jak wiadomo, wolnod, a prezydent
Reagan przyj go z on Wand na audiencji w Biaym Domu, odprowadzajc za do furtki nis za nim
parasol.
Potem Spasowskiego zupenie nikt ju nie przyjmowa. Napisa ksik, w ktrej stara si wyjanid,
dlaczego cae ycie w lukratywny dla siebie sposb suy komunizmowi, mimo e zawsze go, jak
twierdzi, gorco nienawidzi. Razem z Rakowskim, w tym samym czasie, byli elewami Szkoy Oficerw
Polityczno-Wychowawczych w odzi. Spasowski na tyle umia nienawid skrywad, e dorobi si stopnia
pukownika. Rakowski przeszed do rezerwy w stopniu kapitana. Prasa ksik wymiaa, a Amerykanie
jej nie kupili Szczerze przedstawi w niej tylko wtek miosny. Nie dotyczy on p. Wandy, jego ony.
Sprawa bya gona w Warszawie.
U nas dosta wyrok mierci, co przypomina strzelanie z armaty do mierdzcego jaja. Prasie w USA
Spasowski ustawicznie skary si na ubstwo. Naley wic spodziewad si tego, e wrci do Polski a
wadze obecne przyjm go kwiatami, oracjami i pienidzmi. Zostanie bohaterem narodowym, a potem co
najmniej znw ambasadorem. Napisze ksik o tym, e Ameryka jest niewdziczna, i opisze dokadnie,
jak go nie docenia. Polskie gospodynie domowe bd pakad przy tej lekturze.

SPYCHALSKA Magorzata - marszakwna

Rysuje, maluje, gotuje, stroi si, mwi po francusku. Uwielbiaem jej towarzystwo dopty, dopki nie
zdarzya si tragedia: przestaa pid. Scenograf teatralny i telewizyjny, projektuje take kostiumy. Niektre
wkada potem na siebie. Osbka drobna, ktra daje sobie rad w odmtach telewizji - rozgania
najtustsze rekiny. Jest jej gwnym scenografem.
Miaa rnych mw, w tym Wadysawa Komara. Na trzecim jej weselu podawano bardzo
zadowalajce pieczone prosi z kasz gryczan. Robia rne dziwne rzeczy: ulegaa przeladowaniom
jako crka wroga ludu, kiedy ojca torturowano w Radkiewiczowskim wizieniu, studiowaa we Francji,
kochaa si z kulomiotem, hodowaa dziesitki tysicy kur na jaja. Teraz rzdzi telewizyjn scenografi i
ma wytwarzad pustaki budowlane.
Spychalska uwaa, e jej tatu by bardzo zdolny i mg by kiedy zamiast socjalizmu zaprojektowad
budowl adn i trwa, niestety, zostajc tym caym marszakiem i gow paostwa, zwichn sobie
karier. Politycznym bdem ojca - jak sdzi - bya reforma rolna, przez ktr kupa licznych paacw i
dworkw popada w ruin.
Udaje pierwsz naiwn, bezradn i zagubion, ale ma eb do ycia i do interesw. Rysuje licznie. Wierz,
e ona zacznie jeszcze pid, co bdzie dla jej przyjaci zmartwychwstaniem, a dla niej samej
wniebowstpieniem.

SZAPOOWSKA Grayna - aktorka

Nosi pikne kostiumy, ktre Pan Bg zaprojektowa, jak j stworzy.

SZCZEPASKI Jan Jzef - literat

Pisarz, ktrego jedynym od biedy czytanym utworem bya relacja o tym, jak zosta prezesem opozycyjnej
wikszoci pisarzy i jakie napotka trudnoci w pracy (Kadencja).
Jego odpowiednikiem byby wic np. wielki reyser filmowy, ktrego jedyne dzieo stanowi obraz kinowy
o zepsuciu mu si kamery, ktr chcia cokolwiek nakrcid, aby wiatu okazad sw wielkod.

SZCZEPASKI Maciej - byy wizieo

W latach 70. w felietonie w Szpilkach chciaem napisad, e co podaa Wolna Europa, ale tym razem
bez adnej pod jej adresem przygany. Zrobiem wic omwienie: to i to powiedziano przez radio, lecz nie
byo to radio Macieja Szczepaoskiego.
On uwaa siebie za osob, ktrej nazwisko nie powinno si pojawiad w adnym lejszym kontekcie i bez
nalenych hodw. Poczu si wic uraony. Jak mi przekazano, kaza mnie wyeliminowad z programu TV,
w ktrym i przedtem w zasadzie nie braem udziau. Potem pewien porednik zawiadomi mnie, e z
upowanienia Szczepaoskiego chce ze mn rozmawiad londyoski korespondent polskiej telewizji Kornacki
i zaprasza mnie do swojego numeru w hotelu Victoria.
W hotelowym apartamencie stay trunki, przekski i kelner na usugi. Kornacki mwi, e Szczepaoski
mnie ceni i jak ja jego nie bd zaczepia, to on mnie te nie ruszy, lecz otworzy mi moliwoci
wsppracy z TV. Sceneria tego spotkania bya jakby obrazkiem ze zego filmu o mafii narkotykowej.
Obmiaem si i wyszedem co warknwszy, e mnie telewizja nie interesuje, a jeli jej prezes ma do
mnie spraw, to moe zadzwonid. Po tej wizycie w hotelu miaem przewiadczenie, e Szczepaoski
naprawd jest szefem gangu i ja wdepnem na chwil w operetk nie z mojego wiata. w Kornacki

potem wybra w Londynie wolnod i byy z nim jakie pienine problemy, gdy kierowa tam
polsko-angielsk spk telewizyjn.
Szczepaoskiego nigdy dotd na oczy nie widziaem, znaem go z opowieci ludzi z TV oraz Rakowskiego.
Kontakty z nim przynosiy pecha, np. zaprosi Rakowskiego na niadanie do telewizji i potem mj szef
chorowa ciko zatruty. Rozumiaem wic, e od Szczepaoskiego z kadego powodu trzeba si trzymad z
daleka.
Kiedy w 1980 r. Szczepaoskiego wsadzili. Stowarzyszenie Dziennikarzy chciao pospieszyd si i wyrzucid
swego laureata Nagrody im. Prusa z szeregw. Zgosiem si wwczas na jego obrooc, ale do rozprawy
nie doszo. Znw wic miaem co z nim do czynienia, lecz zaocznie.
W trakcie procesu eks-prezesa zainicjowaem rozmow wicepremiera Rakowskiego i swoj z sdzi
Michaem Kulczyckim, ktry prowadzi rozpraw. Po zastrzeeniach, e oczywicie nie czynimy prby
ingerencji w niezawisod sdu, powiedzielimy, i intencja tego spotkania jest nastpujca. Sdzia
Kulczycki byd moe mniema, e wadze pragn, eby Szczepaoskiego skazad, bo tego chce lud, czy te po
to, by zademonstrowad polityczny rozrachunek z poprzedni ekip. Jeeli Kulczycki tak myli lub
ktokolwiek mu sugerowa rozpraw ze Szczepaoskim, to niech wie, e jego proces jest spoecznie ju
obojtny i nikt z prawdziwych wadz nie ma adnych intencji zwizanych z t spraw.
Micha Kulczycki to by (zmar kilka lat temu) wspaniay sdzia, ktry za Gomuki zama swoj karier,
okazujc niepodatnod na dyrygowanie jego wyrokami. Odpar, e nikt na niego w tej sprawie nie
wywiera nacisku i nacisnd nie zdoaby. Nastpnie dugo wymienia przestpstwa Szczepaoskiego
przekonujc nas, jaki to ajdak. Mnie to nie przekonao. Np. Szczepaoski odpowiada za defraudacj
paostwowych pienidzy przez zaproszenie na urlop do Polski brytyjskiego producenta Reynoldsa wraz z
rodzin i opaci ich kosztowny pobyt. Jednake ten Anglik da polskiej telewizji w prezencie dobra
wielkiej wartoci i taki rewan by uzasadniony. Zreszt szef resortu ma chyba prawo zapraszad
kontrahenta. Sam zaprosiem kiedy na weekend zagranicznego rzecznika rzdowego. Urzd Rady
Ministrw to finansowa w zgodzie ze swoimi sztywnymi przepisami. Jeli z oskareo wydobyd to, co
stanowio prywat Szczepaoskiego, to chodzio tam wszystkiego o jaki system alarmowy, zainstalowany
gratis w jego domku przez zagraniczn firm i o jakie telewizyjne fotele, ktre ustawi w prywatnym
domu. Bzdury jednym sowem. No, ale Szczepaoski dosta ciki wyrok wizienia, chocia to wszystko, co
o nim jesieni 1989 roku puszcza w nard Moczarowski NIK i rni ludzie z Komitetu Warszawskiego,
okazao si zwyk nieprawd. Mwiono i pisano za o willi bodaj w Afryce, prywatnym jachcie Pogoria,
wynajtych dla prezesa dziwkach, w tym Murzynkach, jakie mia do usug seksualnych itd., itp.
Rakowski jeden jedyny zabiega potem o uaskawienie Szczepaoskiego i zaatwi w ten sposb jego
wyjcie z wizienia. Eks-prezes, zamiast mu byd wdziczny, mia potem do Rakowskiego ustawiczne
pretensje, e nie zaatwi mu wicej: a to zwolnienia z grzywny do zapacenia, a to przyznania emerytury,
a to dania dobrej posady. S ludzie bardziej czepliwi wobec dobroczyocw ni wobec swych wrogw. Jest
to jeden z objaww egocentryzmu.
Kiedy byem rzecznikiem rzdu, a Szczepaoski ju znajdowa si na wolnoci, zadzwoni, e chce do mnie
przyjd. Zgodziem si oczywicie, aby odczu rnic midzy czasami, kiedy on rozmawia ze mn przez
fagasa. Wtedy to wanie, w Urzdzie Rady Ministrw, po raz pierwszy w yciu go zobaczyem. Gada o
sobie, swoich sprawach i kopotach, a kiedy chodno rzecz przeciem, e to nie s moje kompetencje,
zacz wyjaniad, i przyszed do mnie, poniewa gdyby prasa zagraniczna mnie o niego pytaa, to chce mi
powiedzied, e nieprawd jest, jakoby by prezesem zagranicznej spki, gdy nie pcha si na afisz, a jest
tylko skromnym tej spki pracownikiem. Pretekst do wizyty by jawnie niedorzeczny. Odparem, e
dziennikarze mnie o niego nie bd pytad, a gdyby, to ja w ogle nie musz wiedzied, gdzie on pracuje,
bo nie jest osob urzdow. Poszed sobie.
Eks-wizieo wyranie nie umia si pogodzid z tym, e przesta byd orodkiem zainteresowania i wan
osob czy to jako dygnitarz, czy jako podsdny.

W1989 r. na wiosn zajem gabinet urzdzony przez Szczepaoskiego dla siebie, poniewa objem m.in.
jego dawny urzd prezesa Radiokomitetu. (Drugi lepszy gabinet miaem nadal w URM jako minister
informacji). Byo to mae i marne pomieszczenie kiepsko urzdzone. Do gospodarstwa nalea jeszcze
ohydny salonik z zapadnitymi krzesami, ktrych oparcia piy w plecy, tak e nie mona byo wysiedzied.
Caa w ogle legenda o wspaniaociach telewizyjnego gospodarstwa za Szczepaoskiego tam, na miejscu,
okazaa si zmylona.
Widzc moj nieudolnod kady w telewizji mi mwi, e Szczepaoski, o, to by prezes z prawdziwego
zdarzenia. Mam co do tego jednak wtpliwoci. Rzeczywicie to by zaradny gospodarz, a mia te dobr
rk do ludzi. Szef TV powinien jednak byd politykiem, a ten czowiek podobno nawet gazet nie czyta.
Gust posiada raczej lski, spodkowo-enerdowski, a maniery obcesowe, a wic na pewno czym nad nim
growaem, do cholery, gdy jestem oczytany w gazetach i umiem uywad widelca oraz noa.

SZCZEPKOWSKA Joanna - aktorka

Crka starego Szczepkowskiego - aktora. Egeria Solidarnoci. Widziaem, jak podobaa si Kuroniowi.
adniejsza od niego.
Szczepkowska synie z tego, e ustalia dokadn dat upadku komunizmu w Polsce i ogosia j w
telewizji.
Mode kobiety maj raczej dowiadczenie damskie ni polityczne. To dziewczyny upadaj, bywa, z naga,
np. 4 czerwca o okrelonej godzinie z minutami. Ustroje upadaj bardzo powoli i tak stopniowo, eby
wszystkich to upadanie zanudzio na mierd.

SZCZEPKOWSKI Andrzej - prezes

Po stanie wojennym przywdca aktorw bojkotujcych telewizj, a tym samym wsptwrca zotego
okresu polskiej telewizji.
Najchtniej i najczciej gra biskupw. Ostatnio gra biskupa w farsie Pasztet jakich mao. Potem, na
wieczorze Tadeusza Polanowskiego opowiada publicznie ze sceny, e przygotowujc si do farsy,
towarzyszy prymasowi Glempowi i podpatrywa, jak si zachowuje, eby to wiernie oddad.
Nieumiejtnym pokazywaniem biskupa przysuyby si bowiem czerwonym.
Adam Michnik, bdcy obecnie wyroczni w kadej dziedzinie, napisa w Gazecie Wyborczej, e crka
starego Szczepkowskiego jest utalentowan aktork. C, jak Pan Bg dopuci, to i z kija wypuci.

SZCZYPIORSKI Andrzej - katechumen

Szczypiorski, niegdy mj kolega z Polityki, jest autorem powieci oraz listu do Wasy, w ktrym radzi
mu, eby zamiast pchad si do wadzy u nas na prowincji pojedzi sobie troch po wiecie i czego si
nauczy.
Mieszkanie w Warszawie, przy ul. Parkowej, dzieli z licznymi rzeszami bezdomnych psw i kotw.
Andrzej Szczypiorski da na pimie owiadczenie, e kiedy by internowany w stanie wojennym, nawrci
si na katolicyzm. Jest to wielka kompromitacja kleru. Dziesitki tysicy ksiy i zakonnikw od rana do
wieczora owi dusze takich Szczypiorskich i nic, klapa, poruta, a to samo genera Kiszczak zaatwia za nich
maym palcem!

SZEWISK Irena - piechurka

Szewiosk, ktra podobno miaa takie szybkie nogi, e nie musiaa uywad samochodu, poznaem raz
przelotnie w okolicznociach dla niej przykrych. Jaka zaoga warszawskiej fabryki, nie pamitam ktrej,
uchwalia, e yczy sobie spotkania z ni i ze mn. yczenie klasy robotniczej w tych latach byo
rozkazem. Siedzielimy wic z Szewiosk nad szklankami penymi skwaniaych fusw od kawy, przed sal
nabit ludmi. Robia wraenie osoby miej i niemiaej, ktra chtnie by wybiega stamtd i nie pozwolia
si dogonid. Sigaem jej do ppka i byem dumny, e sigam a tak wysoko.
Na pocztku kariery Szewiosk nazywaa si Kirszenstein, ale to by rok 1968, nazwisko brzmiao z
ydowska, wic wszechwiatow gwiazd sportu wydano za m. Zapytajcie ydoznawcw, jak
Krallwna, Szczypiorski, Kkol lub Szurmiej, czy moe istnied ydwka, ktra na wasnych nogach biegad
bdzie, jeli nikt jej nie goni, i tam, gdzie mona dojechad?

SZLACHCIC Franciszek - szara eminencja

Kazimierz Dziewanowski, obecnie ambasador w USA, ze dwadziecia lat temu wrci z Pnocnego
Wietnamu bardzo podniecony. Tam w prowincjonalnym hoteliku spotka rodaka, ministra czy te
wiceministra spraw wewntrznych Szlachcica. Dugo w noc pili i Dziewanowski odkry w nim szeroki
umys i wielkiego zwolennika zasadniczych reform w Polsce.
W pierwszych latach wadzy Gierka, jego i Dziewanowskiego przyjaciel Szlachcic by drug osob w partii,
bo bardzo si zasuy w zapewnieniu Gierkowi objcia tej wadzy. W styczniu 1971 r. wybuch drugi
strajk w Stoczni Szczecioskiej, poczony ze strajkiem generalnym w miecie. Pojechaem tam z
Dariuszem Fikusem wszyd, co si dzieje. By te Szperkowicz, m Krallwny, ktry wozi nas swoj
wog po Szczecinie, a jazda z nim za kierownic bya wielkim ryzykiem dla pasaerw. Ogosiem w
Szpilkach, e Szperkowicz nie umie prowadzid, co pobudzio jego nienawid do mnie i byd moe pchno
potem do opozycji.
Ulokowalimy si z Fikusem w domu akademickim, a studenci-ochotnicy doprowadzali nam tam
dziesitki rozmwcw i z ich opowieci, bdcych czstkami mozaiki, staralimy si zoyd prawdziwy
obraz zdarzeo grudniowych w Szczecinie.
Kiedy zacza si rewolta w Gdaosku i palono Komitet Wojewdzki PZPR w Szczecinie, zgina tam akurat
cysterna z benzyn. Nikt jako jej nie szuka, a potem takswkarze dowozili benzyn do palenia
szczecioskiego KW. Dowiedzielimy si te, e grupa prowodyrw, ktra wyprowadzia stoczniowcw z
zakadu na ulice Szczecina, podjudziwszy masy, potem zwart grup odesza w boczn uliczk. Byli to
ludzie w Stoczni nie znani. Inny fakt: tumu idcego zdobywad i palid szczecioski Komitet Wojewdzki
adna milicja nie usiowaa zatrzymad, nie byo w robocie paek, wody i innych rodkw mogcych
zapobiec krwawemu potem przebiegowi wydarzeo. Dalej: na czele komitetu strajkowego w Stoczni sta
byy kadrowy podoficer wojskowego kontrwywiadu. Wszystkie te i inne fakty byy poszlakami, e jakie
podskrne siy, zwizane z aparatem wadzy, co najmniej sprzyjay rewolcie, jeli nie wspomagay j, czy
wrcz prowokoway. Pogoski wizay te poczynania z szefem MSW Szlachcicem, przyjacielem Gierka. W
Szczecinie zreszt rzdzi inny gierkowiec ze lska - Walaszek. Opisalimy to wszystko - do pewnych
granic - z Fikusem w Polityce i miao to przedruk w Kulturze paryskiej.
W czasach bezporednio pogrudniowych Szlachcic gra drugie po Gierku skrzypce w KC i bardzo t swoj
rol eksponowa. Utrzymywa te kontakty ze rodowiskami opiniotwrczymi, gdzie przedstawia si,
podobnie jak naiwnemu z natury Dziewanowskiemu, jako zwolennik bardzo radykalnych reform
liberalno-demokratycznych.
Z kierownictwa partii Szlachcic zosta usunity w 1974 r., zgodnym zdaje si wysikiem wszystkich koterii.
Nienawidzono go w gmachu KC, gdy si szarogsi, poza tym, jak opowiadano, nie mg przeyd dnia,
eby nie montowad jakiej silnej intrygi.

Franciszka Szlachcica poznaem w 6 lat po jego upadku, na galerii dla goci IX Zjazdu PZPR. Byo to w
ogle dziwne towarzystwo, w tym Gontarz i grupa aktywistw marcowych, ktrzy krcili si jak w
ukropie. Na pulpitach delegatw rozkadano za pisma pt. Margines, gdzie o Rakowskim i innych
eksponentach orientacji liberalnej pisano, e ydzi, rozpustnicy, prywaciarze i zodzieje. Rakowski ze
zjazdowej trybuny protestowa przeciw temu kolportaowi gadzinwek.
W posiedzeniach rzdu Jaruzelskiego F. Szlachcic zawsze bra udzia jako przewodniczcy Komitetu
Normalizacji, tj. miar i wag. Na taki bowiem urzd zesa go Gierek i tam trwa. Z mar przeszoci w
posiedzeniach rzdu bra te udzia Mieczysaw Moczar o sztywnej sylwetce, martwej twarzy bez wyrazu,
ubrany w wyszukanie wytworne ciemne ubrania. By prezesem Najwyszej Izby Kontroli. Nigdy nie
zabiera gosu. Podobnie Szlachcic, siedzia cicho, raz tylko bodaj, bdc ju i tak na wylocie, wygosi
jak polityczn mow. W tym czasie ju by przedstawicielem tendencji twardozachowawczej, a nie
liberaem.
Szlachcic wita si ze mn wylewnie, klepa protekcyjnie po plecach i chwali za rne publikacje i
wystpienia. Dawa poznad, e jest ze mnie zadowolony, co mnie irytowao, gdy-z jego strony
protekcjonalizm juz nie by wobec mnie na miejscu, stanowi wyraz jego przesadnie dobrego
samopoczucia. Zwyk te patrzed jako tak porozumiewawczo w oczy, jakby nas czyy jakie tajemne
nici. Wiem, e rnym osobom dawa do zrozumienia, i nadal ma potne podskrne wpywy w kraju i
za granic. S to jednak zudzenia powszechne wrd byych ludzi wadzy. Wiem, e Wojciech Jaruzelski,
ktry chcia si Szlachcica pozbyd z Komitetu Normalizacji, bardzo ostronie i powoli do tego podchodzi.
Na giedzie dworskiej mwiono, e dwa razy przyj Szlachcica, co mogo znaczyd, i si go jako lka.
Potem Szlachcic znik, a ja z jakiego rda dostaem maszynopis jego wspomnieo: on nie by winien
Grudnia, to inni byli winni tego i wszystkiego, intryganci go wygryli itd.
Z Komitetem, ktrym Szlachcic kierowa, miaem stycznod od zabawnej strony. Ot normowa on to,
jakie maj byd produkty, maszyny itd. W Polsce chronicznie brakowao papieru toaletowego i mnie, jako
rzecznika prasowego rzdu, papier ten interesowa (jako posiadacza w.c. rwnie). Jego brak nabiera
symbolicznego znaczenia, dowodzcego skrajnej nieudolnoci wadz. Papieru byo o 16 procent mniej, ni
wynosio zapotrzebowanie i to sprawiao, e znika ze sklepw i by niedostpny.
Pewnego razu pojawi si pewien inynier z Katowic, ktry z podry do RFN przywiz kupion tam rolk
papieru toaletowego. Pokaza, e jest ona wsza od polskiej, jak obliczy na kalkulatorze, stricte o 16
wanie procent. Mia on wic pomys wart Nobla. Wystarczy noe krojce papier na rolki ustawid o 16
proc. gciej i papieru toaletowego bdzie w Polsce w brd. Nie wiedzc komu podlega produkcja
papieru toaletowego, przedstawiem t wielk myl kierownikowi wydziau ekonomicznego KC. Odpar
mi po pewnym czasie, e nic z tego, nie moemy robid papieru tak wskiego jak w RFN, gdy Polska
Norma na to nie pozwala. Nie daem za wygran i odniosem si do odpowiedniej komrki komitetu
Szlachcica. Wykorzystaem swe dygnitarstwo proszc o wyczerpujce objanienie, jak powstaje Polska
Norma na papier toaletowy. Czy normalizator siada na sedesie, podciera si, za przeproszeniem, i potem
oglda palce, czy ich nie pobrudzi? Odpowiedziano mi, e urzd nie para si zajciami tak wulgarnymi.
Polska Norma przejta zostaa z RFN.

SZURMIEJ Szymon - etatowy yd

Mody Szurmiej zosta aktorem w ogarnitym wojn Zwizku Radzieckim. Jedzi ciarwk z jak trup
po kochozach, gdzie artyci dostawali za wystpy jed i pid lepiej lub gorzej.
Po wojnie we Wrocawiu pracowa przy Rotbaumie, gwnym wwczas w tym miecie reyserze, gdy
jeszcze nie istnia Grotowski.
Szurmiejowi si nie wiodo. Nie mia stosownych studiw, a w aden sposb nie umia zdad egzaminw
dajcych uprawnienia reyserskie. Na wszystko bowiem w owych czasach trzeba byo mied licencj.

Pracowa w Estradzie. Wystawia w Sali Ludowej spektakl z goymi panienkami, lecz prasa zrobia
skandal, bo w zamaskowanej, nagiej tancerce rodzice po pieprzyku na onie poznali crk - uczennic. Na
Grze w. Anny wystawia wielkie widowisko katolicko-patriotyczne Obrona Czstochowy, ktre
wymiewaa caa prasa. Zosta dyrektorem teatru w Opolu, co wywoao takie intrygi w zespole, e musia
odejd. Publikowaem o tym reporta w Po prostu.
Wreszcie osiad w Warszawie, postanowi zostad ydem i zacz reyserowad oraz grad w Teatrze
ydowskim. Nastpnie zosta jego dyrektorem, a take posem na Sejm.
Potem go wybrano prezesem Stowarzyszenia ydw, zosta niekwestionowanym przywdc resztek
ydowskich w Polsce. Ma znakomite kontakty wiatowe, zasiada we wadzach midzynarodowych
organizacji ydowskich. Wszystko to normalne, Szurmiej to czowiek barwny, bujny, lojalny,
niekoniunkturalny, mimo e ycie wymagao odeo kombinatorstwa. Jeden jest w jego yciu prawdziwy
fenomen: w podeszym ju wieku z aktora i reysera miernego, lekcewaonego, wybi si na aktora
dobrego, miewajcego wielkie role, i na sprawnego reysera. Zdolnoci zwykle na starod widn, a
sdziwy Szurmiej cigle idzie w gr jako artysta. Moda na ydw sprawia za, e dzi ma w rku zot
y.
Jest to czowiek zaatany, peen projektw, przejty polityk, wci szukajcy, co dobrego mgby dla
kraju zdziaad. Cae ycie si z niego podmiewaem, co nie zepsuo naszych przyjaznych stosunkw.
Najbardziej si miaem, kiedy nagle wyskoczy zeo yd. Trudno, tak ma posad. Poza tym nastay czasy,
kiedy status yda umoliwia najowocniejsze praktykowanie polskiego patriotyzmu.

SZYDLAK Jan - byy polityk

Szydlaka poznaem na odlegod w 1956 r. Zosta wwczas sekretarzem ZG ZMP, aby kto naprawd
zacz rzdzid t organizacj u boku Heleny Jaworskiej, nazbyt mikkiej, niezaradnej i ustpliwej wobec si
odrodkowych.
Odbya si jaka wielka liczebnie narada i Szydlak wsiad na Po prostu. Chodzio o to, e jestemy
pismem ZMP, lecz chodzimy odrbnymi ciekami. Ludzie z Po prostu poddani ultimatum Szydlaka,
ebymy si zadeklarowali, czym jestemy, opucili sal obrad, a ja wrd nich. Kady z nas uwaa, e
jest mamusi i tatusia, ewentualnie narodu polskiego.
Za Gierka Szydlak pojawi si jako czonek Biura i sekretarz KC. By to bystry polityk, ale wymiewany
przez salony warszawskie jako tpak, gdy mwi ze lska. (Cyna cyny ronie.) Pustota i maostkowod
tych opozycyjnych salonw prawem kontrastu zawsze mnie skaniaa do szacunku wobec wadzy.
Szydlak w Biurze Politycznym dugo odpowiada za propagand i by najlepszym w jej dziejach szefem,
gdy w ogle go prasa nie obchodzia i wcale do niej si nie wtrca.
Dwa razy byem z Rakowskim u niego, zasiga naszej opinii. Drugi raz dotyczyo to podwyek cen,
planowanych w 1976 r., ktre wiadomo jak si skooczyy. Rozruchami w Radomiu i Ursusie, wycofaniem
si wadz z dokonanej ju podwyki cen, ruin rynku, spustoszeniem sklepw, narastaniem kryzysu
gospodarczego i politycznego, powstaniem KOR, strajkami 1980 i miadc klsk ekipy Gierka, w tym i
upadkiem Jana Szydlaka.
Doradzalimy mu ogoszenie znacznie wczeniej zamiaru podwyek, rozdanie kartek na ywnod na okres
przejciowy, szerokie konsultacje i dyskusje o cenach, wreszcie, przy podwyce, rekompensaty pienine,
preferujce niej zarabiajcych. Szydlak ze wszystkim tym si zgodzi, ale zrobiono zupenie inaczej,
cakowicie idiotycznie. Premier Jaroszewicz okaza si przypuszczalnie silniejszy od niego i musia
osobicie przez telewizj podwyki odwoad, co byo pocztkiem jego kooca.
Obecnie Szydlak-emeryt jest mzgiem emeryta-Gierka. lska odnoga ich dawnej ekipy trzyma si razem.
Pogierkowscy emeryci zbieraj si, debatuj sobie o sprawach publicznych i wierz, e spoeczeostwo do

nich jeszcze zatskni, przeprosi, obsypie honorami, a moe nawet ofiaruje na powrt wadz. Ci ludzie s
nieuleczalni i niczego zrozumied nie mog.
Pamitam jesieni 1980 r. jako dziennikarz z Polityki, zaproszony zostaem do Poznania na weekend
przez tow. Zasad, I sekretarza tamtejszego KW z epoki Gierka. Podejmowa mnie niadaniem akurat w
dniu, gdy spada wanie ju ze swej funkcji. Przy mnie zadzwoni do niego Zdzisaw Grudzieo z Katowic,
take zdejmowany tego samego dnia, i Zasada tak mwi do tubki: Zobaczysz Zdzichu, minie p roku i
partia zada naszego powrotu.
Tyle ci ludzie rozumiej z procesw dziejowych.
Szydlak by bystry, sprawny, bezporedni i sympatyczny.
W 1971 r. Micha Radgowski poyczy domek na Mazurach od swego przyjaciela, pniejszego sekretarza
KC Andrzeja Wasilewskiego. Wwczas by on dyrektorem Paostwowego Instytutu Wydawniczego,
Jagieo za, obecny wiceminister kultury, dziaa przy Wasilewskim jako osobisty sekretarz. Bya to
modrzewiowa chaupka, w ktrej mieszkaem z Radgowskim.
Towarzystwo uzupeniali Michaostwo Komarowie, ktrzy mieszkali obok i razem z nami jedli i pili wdk.
Tam pospiesznie pisaem ksik na zamwienie PIW-u. Nosia ona tytu Czas przyszy niedokonany i
zawieraa kompletny projekt polityki wewntrznej Polski, obejmujcy wszystkie dziedziny, gwnie
kierunki gospodarczego rozwoju. Mielimy ju za sob duszce lata 60., a teraz nowe kierownictwo pragmatyczne i otwarte na pomys, jak kraj urzdzid.
Ksik zatrzymaa cenzura, przedstawiajc ponad sto powanych i drobnych ingerencji. Mam po dzi
dzieo t cenzorsk odbitk. Odwoaem si do Jana Szydlaka. Ten odpowiedzia przez porednikw, e
jedn rzecz musz usund z caej ksiki, gdy jej opublikowad nie mona: projekt popierania masowej
emigracji zarobkowej. Ot uwaaem, e zamiast rozpraszad rodki inwestycyjne na wszystkie dziedziny
produkcji i inwestowad szeroko i wszdzie po to, aby tworzyd miejsca pracy - dobrze byoby
skoncentrowad pienidze na rozwoju wybranych dziedzin, majcych szans stad si polsk specjalnoci,
i modernizowad je maksymalnie. Nadwyki siy roboczej niechaj za absorbuje, mogcy wwczas je
wchond Zachd, importujcy si robocz z Turcji, Jugosawii i krajw arabskich. Majc kilkaset tysicy
lub wicej Polakw, pracujcych na Zachodzie; na wzr Jugosawii, Polska zyskaaby powane zasilenie
dewizowe, kierowane przede wszystkim na budow mieszkao i domkw oraz na rozwj drobnej
wytwrczoci prywatnej i rolnictwa. Znikaby powszechna spoeczna presja na popieranie inwestycji
marnotrawczych, aby tylko dawad zatrudnienie. Wreszcie polskiej gospodarce niezbdne jest uwaaem - paroletnie obycie kilkuset tysicy polskich fachowcw z zachodni technologi i organizacj
pracy.
Gdybymy w 1971 r. poszli w tym kierunku, lata siedemdziesite przyniosyby lepsze rezultaty
ekonomiczne i ustrzegoby to nas od zmarnowania czci wielkich kredytw z Zachodu.
Nawet tolerancyjny wtedy Jan Szydlak nie chcia przepucid do druku projektu masowej emigracji
zarobkowej, ktra bya z powodw dogmatycznych i politycznych nie do przyjcia. Ja tej emigracji z
ksiki nie chciaem i nie mogem usund, bo tym projektem caa bya ona przeronita. Ksika nie
ukazaa si na rynku, mam na pamitk tylko kilka wydrukowanych egzemplarzy, piknie dla mnie
oprawionych przez PIW na zlecenie ony Radgowskiego, ktra tam pracowaa i redagowaa ksik.

SZYMASKA Irena - muza

Do roku 1980 mj ulubiony ustrj zajmowa si literatur o wiele gorliwiej ni np. rolnictwem.
Odpowiadali za ni wysoko postawieni ludzie, m.in. Putrament, Kruczkowski, Sokorski, Wasilewski. Gdy
literat na zebraniu literatw powiedzia co przeciw wadzy - bya to za skonnod nagminna - gmach KC
si trzs i hucza od narad. Poow pisarzy mamy z nominacji, a taki status daje jakie utrzymanie bez
pracy do kooca ycia. Kogo wydawad, chwalid, ganid, popierad, niszczyd, mianowad pisarzem - to byy

doniose sprawy polityczne. Dziao si to niezalenie od tego, ilu realnie literatw pisze i wydaje ksiki,
czy i ile ludzi je czyta, czy maj one jakikolwiek wpyw na kogokolwiek i cokolwiek: Literatura bya
dziedzin zmitologizowan, jej twrcy problemem wymylonym po to, by wadza moga si kopotad
nieprawdziwymi zmartwieniami. Od co najmniej 30 lat aden w Polsce pisarz - z wyjtkiem Osieckiej - nie
ma adnego wpywu na liczcy si odam spoeczeostwa oraz adnego znaczenia sztukotwrczego.
Literatura bya zinstytucjonalizowana. Istnia zwizek pisarzy, mia budynek i biura, byy cae sektory KC
tym si zajmujce. Wadza rzdzcym nad literatur miaa jednak charakter pozorny. Faktycznie ca
polsk literatur od ponad 40 lat rzdzi za jedna kobieta zza kawiarnianego stolika - Irena Szymaoska.
Zaczynaa jako przystojna sekretarka Jerzego Borejszy. Pniej - pod rnymi prezesami - sama kierowaa
Czytelnikiem. Od dawna jest emerytk. W gmachu warszawskiego Wydawnictwa Czytelnik przy ul.
Wiejskiej 12, koo Sejmu istnieje suterena, nadajca si na pralni, a bdca kawiarenk, i stamtd
wanie Szymaoska rzdzi. Decyduje ona, kto ma pisad, co i jak. Czyta to, mwi, co skrelid, dodad,
zmienid, wydad, wyrzucid. Miesza fusy od kawy i wry z nich kariery, po czym decyduje o nich. Orzeka,
kto jest geniuszem, kto miernot. Steruje recenzjami. Pracowicie przewodniczy codziennym naradom w
tych sprawach, ktre si odbywaj przy jej stoliku. Tu jej si podlizuj, tu odbiera hody i wymierza kary.
Okrela, co mona, czego nie, co wypada, a czego nie naley. Udziela posuchao. Wytycza stosunki
literatw z wadzami. To ona np. wymylia Konwickiego i prowadzia jego rk. To ona zezwolia Berezie
obwoad Myliwskiego geniuszem, chocia rzecz si potem jako nie chciaa przyjd. Przypuszczam, e to
ona daa Nobla Mioszowi.
Szymaoska jest najbardziej skutecznym spord managerw w Polsce. Szkoda, e - jak zawsze kobieta rzdzi dziedzin trzeciorzdn i zanikajc.
Irena Szymaoska to zdecydowanie przystojna kobieta w rednim wieku, o czarnych, widrujcych, ywych
oczach, podobnych do oczu Jakuba Bermana. Tak przynajmniej wygldaa, kiedy j ostatni raz z daleka
widziaem. Byo to okoo 30 lat temu.

LEDZISKA Joanna - I wicemiss Polski

Pozowaa do ciennych kalendarzy, okadek, drukw i programw reklamowych. Najadniejsza,
najwdziczniejsza, przytomna i ma bardzo dugie nogi. Jest dziewczyn byego dugoletniego kochanka
mojej ony Janusza wierczyoskiego z telewizji.
Na dwudzieste urodziny kupiem jej ywego krlika, eby nie czua si samotna. Zjada go. O takich
dziewczynach mwi si: krew z mlekiem. wierczyoski wysysa z niej krew i popija mlekiem. W ogle
epok mamy teraz wielce romantyczn.

WIERCZYSKI Janusz - upady gwiazdor

By najbardziej ulubionym przez publicznod prezenterem gwnego dziennika TV i nadzwyczajnie
ozdobnym mczyzn. Przegnano go precz z Wiadomoci mimo trzech zasug: w 1981 by
przewodniczcym Solidarnoci w redakcji Sportowca, w stanie wojennym nie pracowa w TV i nie
zhaobi si noszeniem polskiego munduru, przez 6 lat uywa, z przerwami, jednej z on Urbana, co czyni
go moim suchym szwagrem i dzi moe byd take zaliczone do zasug politycznych. W koocu caa
opozycja razem wzita nie zdoaa wydmuchad mi nawet kota.
Obecnie jest narzeczonym Joasi, pierwszej wicemiss Polski sprzed dwch lat, czyli z dobrego jeszcze
okresu. W tym konkubinacie on jest ten adniejszy, a ona ta mdrzejsza.

TERENTIEW Nina - pelargonia TVP

elazna krlowa licznych telewizyjnych programw, np. XYZ. Lansowaa i lansuje z niezmienn werw
osobistoci wszystkich epok. Kobieta cieszca si niezmiennym powodzeniem u mczyzn, czym umie si
cieszyd.

TOEPLITZ Krzysztof Teodor - geniusz

Jest prorokiem. Ju 10, a moe 15 lat temu napisa felieton Mawa atakuje.
Umie wszystko. Napisze artyku, felieton, komiks, scenariusz, powied, recenzj filmow, esej, dzieo
teoretyczne - prosz bardzo. Wykona dziecko jak trzeba, stworzy koncepcj, wejdzie do biznesu,
odbdzie rokowania midzynarodowe, odezwie si w dowolnym jzyku, nawet po afrykaosku czy po
wosku i nikt nie pozna, e to nie Anglik.
Rd Toeplitzw jest wszecheuropejski i podobno wywodzi si z Hiszpanii, gdzie ju w redniowieczu byli
ydami, bankierami i wszystkim, co najgorsze. Dziadek Toeplitza z linii woskich Toeplitzw by czy jest
prezesem Banco Comerciale Italiana, co w Rzymie liczy si wicej ni papie i daj Boe caej Polsce te
pienidze. Toeplitzem by ten rabin z Pragi, ktry ulepi Golema. W Polsce do Toeplitzw zalicza si Jerzy
Toeplitz, byy rektor szkoy filmowej w odzi, ktry pojecha do Australii i spowodowa, e Australijczycy
w ogle zaczli robid filmy i wyroli na mocarstwo filmowe. Duo jest u nas Toeplitzw utajonych w
rozmaitych miejscach. Krzysztof Teodor mieszka w omiankach i niewiele gosw mu zabrako, eby
zosta wybrany sotysem tej miejscowoci.
Linia polska rodu Toeplizw wychrzcia si kiedy i bodaj sam Krzysztof Teodor jest chrzczony, ale woda
szczciem nie zostawia adnych ladw.
Ju czwarte pokolenie wprawnych i miarodajnych dziewczyn warszawskich po osobistym sprawdzeniu
zawiadcza, e Krzysztof Teodor Toeplitz nie potrafi si przespad z kobiet dopty, dopki si z ni nie
oeni. Jest to ogromnie szarpice nerwy i najbardziej kosztowne zboczenie seksualne, o wiele mocniej
elitarne ni homoseksualizm. Nazwijmy je fetyszyzmem otarza.
Pierwsz on K. Toeplitza bya niejaka Dzidka, poprzednio ona Trepkowskiego, ktry z okazji konkursu
szopenowskiego nie bez racji namalowa wierzby paczce nad klawiatur i zosta ojcem polskiej szkoy
plakatu. Szkoa ta jest ju zamknita. Tej onie zostawi dwupoziomowe mieszkanie blisko Starego
Miasta. Nastpn on bya bardzo zgrabna tancerka Mazurwna, ktrej zostawi strych adaptowany na
Starym- Miecie. Urodzia mu syna, ktry mieszka w Paryu i tym si odznacza. Kolejn on Toeplitza
bya aktorka filmowa Modelska, ktra urodzia mu crk, juz starsz kobiet. Zostawi jej tylko banalne
nowoczesne mieszkanie. Po Modelskiej bya Ewa, wyjtkowo adna i mia. Tancerka z teatru Syrena.
Chyba niczego mu nie urodzia, chocia mogem przeoczyd. Mieszkanie zostawi jej bardzo adne, okolice
Belwederskiej. Kolejn on Toeplitza jest Boena, magister prawa kanonicznego z Akademii Teologii
Katolickiej. Rwnoczenie bya modelk, co Toeplitza wcigno bardziej ni teologia kanoniczna.
Urodzia mu syna Franciszka oraz ogromnego czarnego psa z zupenie gojowsk gow. U Toeplitzw
bywaj tacy ludzie, jak Walter, Polaoski, Morgenstern, Passent, duo z przedsibiorczoci prywatnej i
dlatego im jest niezbdny taki pies, eby dziecko wiedziao jak wyglda idiota. Obecnej onie Toeplitz
zostawi taki sobie segment mieszkalny w omiankach, ale z tarasem i ogrodem.
Wyliczenie to wskazuje, e przecitny uczeo pierwszej klasy technikum wspy z wiksz liczb kobiet
ni stary Krzysztof Teodor Toeplitz. Oto, widzicie paostwo, jeden z dramatycznych skutkw chronicznie
tragicznych trudnoci mieszkaniowych w Polsce.

TURSKI Ryszard - naczelny redaktor Po prostu

By w 1955 r. asystentem filozofii na Uniwersytecie. Przyszed do Po prostu, gdzie peni funkcj

zastpcy naczelnego redaktora Lasoty. By wrd nas najmdrzejszy. Potem wybrany zosta przez zesp
naczelnym pisma, bdc nim a do jego likwidacji w 1957 r. Odszed na powrt do pracy naukowej. W
latach 1957-1980 by szarym socjologiem. Kariery naukowej nie zrobi. Usunity w 1957 r. z PZPR wstpi
powtrnie do partii. By delegatem organizacji w PAN na IX Zjazd w 1980 r. Nalea wwczas do skrajnie
reformatorskiego skrzyda. Odszed potem z PZPR i zwiza si z opozycj. Wielokrotnie zabiega o
reaktywowanie Po prostu. Dopi swego w 1990 roku i stan na czele pisma, ktrego dzi nikt nie
czyta. Postad tragiczna przez to, e Turski uczepi si jednej swej roli z odlegej modoci.
Wyobramy sobie 27-letni dziewczyn, ktra osiga wielkie powodzenie seksualne. W wyniku
miosnego rozczarowania zamyka si w klasztorze na 33 lata. Kiedy kooczy 60 lat szminkuje si, wkada
podkasan sukienk i wychodzi na ulic kontynuowad podboje sprzed lat. To jest wanie przypadek
Turskiego.

TYSZKIEWICZ Beata - Polka ekranowa

Firmowa polska hrabianka. Aktorka, ktrej filmow specjalnoci jest bliskie doskonaoci majestatyczne
noszenie stylowych kostiumw. Niezwykle popularna w ZSRR. Stanowia tam uosobienie i ucielenienie
biaej Polski, a wic czego politycznie pikantnego, ekscytujcego i wzbudzajcego kompleksy. Ekranowa
piknod podziwiana, lecz nie podniecajca. Stawiaa mczyznom ich oczy w sup, ale nic poza tym.
Polskie damy nie s sexy.
Mieszka, jak przystao na nieziemsk ziemiank, w dworku Norwidowskim w Guchach. Przetrzymaa tam
spokojnie socjalizm, majc z nim wietne stosunki i subtelne flirty. Posiada znakomite koneksje: jej ojciec
by hrabi Tyszkiewiczem z senatorskiej familii, ciotk bya Ordonka, a mem Wajda. Ma dwie crki:
Karolin i Wiktori. Karolina Wajdwna jest sukcesork - ju grywa. Beneficja aktorskie s w Polsce
dziedziczne. Saw sprywatyzowano wczeniej i atwiej ni przemys. Wymaga to bowiem nie kapitau, a
protekcji, czego mamy pod dostatkiem.
Niedawnymi czasy odbya si narodowa feta - grzebanie cioci Beaty Tyszkiewicz - Ordonki w polskiej
ziemi. Krci si przy tym grabarz Waldorff i mnstwo zacnych osb. Bohaterka uroczystoci - owa
Ordonka - na szczcie nie wstaa z trumny i nie zapiewaa. Gdyby to si stao, dramatycznie rozpadby
si jeden z mitw polskiej sceny.

WAHL - siostry
Kiedy chodziem w Warszawie do szkoy, identycznie ubrane bliniaczki Wahlwny byy
najpopularniejszymi pensjonarkami. Chodziy jednakowo ubrane, zawsze park i byy nie do odrnienia.
Wydaway si pikne, ale prawd mwic nigdy nie omieliem si podejd na taki dystans, eby to
sprawdzid z bliska. Wszystkie podlotki s jednakowe, wic kiedy jeden z nich ma ywy duplikat, przyciga
to uwag sztubakw. Obnosiy si po Warszawie ze wiadomoci tej przewagi.
Potem odwiedzaem Andrzeja Mularczyka w Konstancinie. Jedna Wahlwna bya on Mularczyka, druga
jego brata Romana Bratnego. Moe zreszt bya wwczas by on Bratnego albo przysz on
Bratnego, moe ta sama Wahlwna jednoczenie lub po kolei bya on obu braci. Nie wiem, gdy ju 40
lat nie odrniam ich od siebie. Jedna bardzo pikna Wahlwna (akwarela w tonacji niebiesko-zielonej,
zarys kobiecego ciaa w trawie) wisi u mnie na cian, ale te nie wiem, ktrej to Wahlwny. Moe
zreszt maluj na dwa pdzle.

W latach 70. do 1982 r. mieszkaem na oliborzu, tu koo Wahlwien, ktre zajmoway segment w
szeregowcu. Kaniaem si im z daleka, bo z lat szkolnych pozosta mi lk przed zblianiem si do nich na
wicej ni 100 metrw. Zaczy wwczas naprzeciwko moich okien budowad swoj galeri. Napisaem w
felietonie, e buduj kamienic, wic si obraziy, gdy stawiay wityni sztuki.
Galeria sistr Wahl staa si najlepszym, najwaniejszym salonem wystawowym i sklepem z obrazami w
Warszawie. Byem tam ze dwa razy, ale zawsze z cudzoziemcami, ktrzy stanowili pretekst. Baem si
wchodzid i ogldad, z lku przed podchodzeniem do Wahlwien, a take dlatego, e po mnie od razu
widad, i poza sklepem monopolowym nigdzie niczego nie kupi. Za to przez okno widziaem wszystko:
jak crka Wahlwien jest w ciy, a potem dopiero dorasta na starsz panienk, e przyjmuj goci palc
im wiece, maj wernisae, rozbieraj si lub nawet sprztaj swe mieszkania. Podobno siostry
histerycznie si kochaj i nienawidz zarazem, czyli w sensie psychicznym s syjamskie. Nie wiem jednak
niczego o tym, jak to jest, kiedy czowiek rodzi si i yje zdublowany.
W Warszawie rne s synne siostry, chod Wahlwny s najwaniejsze. Istniej siostry Bojarskie, obie
pechowe, gdy jedna jest on Tadeusza omnickiego, a druga scenarzystk telewizyjnego serialu o
Modrzejewskiej. Janda odstawia w nim tytuow postad nie przestajc grad w Przesuchaniu. Po prostu
tak si rozegraa u Bugajskiego, e nie moe przestad, chocia Heleny Modrzejewskiej adne UB nie
mczyo, tylko talent sceniczny.
S te siostry Miklaszewskie. Jedna z nich napisaa musical Metro, ktry w Warszawie samo metro
zastpuje. Huku zrobi jednak mniej ni kolej ulokowana gboko pod ziemi. Obie s crkami rysownika
Gwidona Miklaszewskiego, u ktrego oryginalne jest tylko imi. Rysowa je jako Syrenki. One byy staymi
bohaterkami jego rysunkw. Udawao mu si na tych rysunkach idealnie odtwarzad rybie ogony swoich
crek.

WAJDA Andrzej - senator

Swoj senatorsk gow nosi na korpusie ony Krystyny Zachwatowicz. To ona nadaa artycie o
orientacji tylko egocentrycznej zdecydowany kierunek polityczny i sprzga go z opozycj. Przez to
Wasa si z nim pstrykn (na zdjciu) i Wajda wygra wybory w Suwakach, dawnym miecie
gubernialnym, gdzie jednak zainteresowanie sztuk filmow i znajomod jego osoby musiay byd mierne.
Na rok czy dwa przed wyborami 1989 byem w Suwakach, gdy miaem tam proces sdowy. Pozwaem
jednego ksidza, nazwiska ju nie pamitam, przed sd prywatnie o to, e mnie zniesawi nazywajc
Goebbelsem. Normalnie nie reagowaem na takie rne komplementy, ale tu bya okazja, eby dad
publiczn nauczk boskiemu funkcjonariuszowi. Sprawa zakooczya si raz dwa. Adwokat tego ksidza,
Edward Wende, mia - co si wyczuwao - polecenie wadz kocielnych, eby spraw zaatwid ugodowo i
si mi nie stawiad. Z moim obrooc Mirkiem Brychem i z mec. Wende napisalimy tekst przeproszenia
Urbana. Za to od strony lokalnego folkloru proces by interesujcy. Ksia cignli czero, gwnie stare
baby, ktre w charakterze demonstrantek zalay cay gmach sdu - straszn zreszt ruder. Wierni zrobili
te zbiegowisko na ulicy. Cae to towarzystwo wrzeszczao i piewao pobone pieni zgoa nie wiedzc, o
co w tym procesie chodzi. Gdy si przedzieraem jak przez dungl przez ten ywio dewocji na sal
sdow, jaka kobiecina zapaa mnie za rk: Ale pan nie kae zamknd ksidza, dobrze? Obiecaem jej
to, wic cmokna mnie w rk z zadowolenia.
Sprawa, a raczej redagowanie przeprosin, odbyo si przy drzwiach zamknitych w duej jednak sali. Po
procesie zawiadomiono mnie, e suba bezpieczeostwa prowadzi ledztwo, gdy w awach dla
publicznoci znaleziono duy, ostry n. Kto go tu przygotowa i ukry. Docieka si, czy prowokator jaki
mia skoczyd z tym noem na ksidza, eby przerobid go z oszczercy na mczennika, czy te n mia byd
wbity we mnie przez jakiego katolickiego fanatyka. Rzecz si wyjania. N zostawia i zapomniaa o

tym sprztaczka, ktra nim skrobaa odwieczny brud z awy sdowej, ebym siadajc nie pobrudzi sobie
ministerskich portek.
W takich to Suwakach, nie za w adnym Krakowie, gdzie Wajda uchodzi za bstwo, przyszo reyserowi
kandydowad do Senatu. Przed wyborami, Adam Michnik mwi, e si boi, i w tych Suwakach niczego
nie zwojuj. Ja za go pocieszaem, e co Koci kae, to tamtejsza ludnod uczyni, wic wszystko jedno,
czy wystawiaj tam Wajd czy dajmy na to Porb.
Pani Zachwatowicz, kierownik polityczny oraz ideowy motor Wajdy jest scenografem, lecz wielkie
zdolnoci okazywaa nie w tej dziedzinie, ktra jest jej zawodem. Znakomicie piewaa w Piwnicy pod
baranami piosenk Bo taka gupia to ja ju nie jestem, moe gupia, ale taka to ju nie i miaa
wspania rol brzydactwa w filmie ma Panny z Wilka. Jej umiejtnoci plastyczne i polityczne na
drugim planie uzupeniaj talenty aktorskie i piewacze.
Wajda jest jednym z najlepszych kinowych reyserw w Europie Wschodniej, byd moe nawet drugim
tutaj po Formanie. Polsce on jeden zupenie starczyby za cae kino, tak wielk produkowa rozmaitod
filmw: dobrych i rednich, a take fatalnych (Lotna), monumentalnych i kameralnych, politycznych i
nastrojowych. Wszystko potrafi, pki nie wysech. Nie wiadomo, czy kariera polityczna zabia w nim
artyst, czy te w sposb naturalny skooczy si jako twrca filmowy, a eby mia jakie zajcie, ona
znalaza dla niego now zabawk, polityk ot.
Ja najsilniej zachysnem si brawurowym Weselem Wyspiaoskiego, ktre Wajda przerobi na kino.
Tchnd ycie w ramot z programu szkolnego i tak przedstawid modopolski bekot sceniczny, eby byy z
niego mdre dialogi filmowe - na to potrzeba kawaka geniuszu. Zrobi on wietnego, pomysowego,
koncentrujcego sprawy epoki Czowieka z marmuru i lizusowski kicz socrealistyczny, a raczej
antysocrealistyczny Czowiek z elaza. Sugestywnie popar wczeniej Wajda walk klasy robotniczej z
trjnarodow buruazj miasta odzi w Ziemi obiecanej. Sztukmistrz to niebyway, bo przerobi z
powied jednego z tych lichych polskich noblistw na film znakomity, nasycony tym miastem i epok.
Szczytem jego publicznej kariery byy Popioy wedug eromskiego, ktre wywoay kiedy wielk
dyskusj, w istocie polityczn i aktualn. Wajda stawa w obozie realpolitik. Nacjonalici wciekle
atakowali, mymy za w Polityce stali za nim. Bya to w istocie wojna z moczarowcami, prowadzona w
mundurkach epoki napoleooskiej. Wajda wic by dobry na wszystko.
Raz tylko mistrza gociem u siebie w domu, zreszt z powodu interesw. Byo to w epoce Gierkowskiej.
Przed VII albo przed VIII Zjazdem PZPR oznajmiono mi, e Gierek yczy sobie, aby m.in. reyser Wajda
popar go i jego polityk w dyskusji przedzjazdowej. Zapytano mnie, czy nie mgbym tego zrealizowad
robic z nim odpowiedni wywiad. Chtnie zgodziem si i przekazaem Wajdzie yczenie Gierka. Reyser
odpar, e warunkiem byaby moliwod przedstawienia przezeo swobodnej krytyki polityki kulturalnej,
gdy rodowisko tego od niego oczekuje. Zagwarantowaem chtnie zupen wolnod tak marginesowych
tematycznie atakw. Wajda wic powiedzia to, co zawsze i wszyscy mwi, mianowicie, e sztuka
filmowa nie ma w Polsce waciwej bazy materialnej ani warunkw rozwoju, swobody za twrcze s zbyt
kuse pod wzgldem politycznym, i po tym operfumowaniu siebie popar on bardzo susznie polityk
Gierka w nawizaniu do Zjazdu PZPR. Umocnilimy w ten sposb razem moralno-polityczn jednod
narodu, ktrego on by wanym reprezentantem po linii kultury i sztuki. Za ten udzia w kampanii
przedzjazdowej Gierek pochwali mnie publicznie, chod zaocznie. Stao si to na jego konferencji
prasowej - a byy one jedn z odmian reyserowanych, niestety nie przez Wajd, tylko przez Waszczuka,
widowisk publicznych z Gierkiem w gwnej roli. Biuro Prasy KC rozdawao opracowane wczeniej
pytania odnoszce si do przygotowanych z gry odpowiedzi. Nigdy na te maswki z udziaem setek
dziennikarzy nie byem, niestety, wpuszczany, ale te przytroczenie Wajdy do Gierkowskiego rydwanu
zbyt skromn stanowio moj zasug, aby byd przyjmowanym u dworu.

WALDORFF Jerzy - grabarz

Sprowadza prochy, zajmuje si grzebaniem, cmentarzami i ruinami. (Przez dziesitki lat koncentrowa
uwag opinii na drewnianym domku w Zakopanem o nazw Atma, gdzie mieszka Szymanowski.
Chodzio o to, eby go wyremontowad. Z pisania o Atmie Waldorff y wszake tak dugo, e honoraria
przewyszay to, co by wzi ciela.)
Waldorff twierdzi, e jest z baronw kurlandzkich. Ma garbaty nos i grasejuje, co sugerowaoby raczej
pokrewieostwo z baronami Rothschildami francuskimi. Ktokolwiek ma w Polsce garb na nosie,
przedstawia si jako potomek karaimskich kupcw, gral kaukaski albo baron kurlandzki lub ksiniczka
gruzioska, po czym okazuje si, e ksiniczka krlowaa w gruzach Rwnego czy te ucka. Nie chc
przez to sugerowad, e Waldorff jest ydem. Za bardzo cwany jest jak na yda.
Dugie lata kolegowaem z Jerzym Waldorffem na amach Polityki. Chocia nie jestem wybredny i mam
niewiele zasad, jednej zawsze przestrzegaem: nigdy nie czytad jego felietonw. Waldorff, autor
popularny i majcy licznych wielbicieli, drani mnie jak zgrzytanie grzebieniem po szybie. Nigdy cienia
dowcipu czy chocia myli. Pisze o byle czym, np. e jaka orkiestra podupada, z tak emfaz i
rozgdakaniem, jakby chodzio o losy wiata. Kwiecicie podlizuje si kadej wadzy. Pisanie jego cechuje
prymitywna wrzaskliwod, peno tam ochw, achw i innych wykrzyknikw. Felieton Waldorffa to mniej
wicej co takiego: W przesawnym Pacanowie wydarzy si dramat, o nie, to wrcz tragedia!
Przecudowna efebiczno-safoniczna flecistka poprzeczna, panna Ramka, biorc brawurowo forte w
koncercie supermistrza i prawdziwie geniusza Vivaldiego, wyamaa sobie grn jedynk. Ten przecudny
zbek pad ofiar muzycznego przecigu. Motyw melodyczny Vivaldiego uderzy weo z si tak
przeogromn, e grna jedynka zachwiaa si i pada na deski przesawnej estrady, o ktr tupay do
taktu podeszwy takich mistrzw jak wiolonczelista Ciapuga i dyrygent nad dyrygentami, dyrygentissimo
wszystkich czasw Albin Kostropatko. O bogini mego serca najprzewietniejsza pani Minister Kultury!
Bagam Ci w imieniu Sztuki Polskiej, ktra dzi wzlatuje ponad rzeki i gry graniczne. czy nie jest w
mocy Twego Najwyszego Urzdu wstawid upady zb taktowadnej flecistce z Pacanowa?!
Waldorff, majcy wzicie jako autor, najbardziej lubuje si jednak w grzebaniu trupw.

WASA Lech - wodzu narodu

Czowiek, ktremu wiele zawdziczam. Wymaga to zoonych objanieo zwizanych ze spojrzeniem na
mj yciorys.
Zanim Wasa skoczy przez mur Stoczni, ja przez 20 lat pracowaem w Polityce. Niezupenie, bo przez 3
lata miaem zakaz pracy w ogle, ktry wyda I sekretarz KC panujcy w latach 60., gdy mu si nie
podoba jeden mj artyku. Przez pozostae 17 lat byem w Polityce na og kierownikiem dziau i
pracowaem bardzo intensywnie. Rzecznik rzdu to by po tym odpoczynek. Uchodziem za bardzo
zdolnego redaktora i w oczach kolegw, i szefw. Dzia krajowy pisma, ktry prowadziem, naprawd nie
by zy. Kiedy odchodziem z Polityki, nie chcc pracowad ze zwolennikami Solidarnoci, moi
polityczni wrogowie: Krallwna, Falkowska, Wrblewski, Skalski (moe by tam jeszcze i Maziarski?) itd.,
itp. podpisali petycj, abym ich nie porzuca. To powiadcza, e dobrze pracowaem. Moja praca bya
pasjonujca, ycie ciekawe, a jego pieniny poziom wysoki. Jednake ja mogem byd w redakcyjnej
hierarchii tylko kierownikiem dziau i ani oczko wyej. Gdy miaem ambicj zajcia miejsca Fikusa, czyli
bycia sekretarzem redakcji, Rakowski powiedzia: To jest niemoliwe. Nie moesz objd adnej posady
wymagajcej zatwierdzania przez Wydzia Prasy KC. Bezpartyjny, do tego yd - wybij sobie z gowy to w
ogle, to u nich nigdy nie przejdzie.
Ju Wasa skoczy by przez ten mur. Ju Solidarnod elazn obrcz chwytaa ycie kraju. Ju
dokonaa si polityczna polaryzacja, a partia powinna bya zabiegad o swych stronnikw. Ju wiadomo
byo publicznie, e ja jestem wrogiem Solidarnoci i wspieram z caych si parti. Ju chciaem odejd z

Polityki, bo nie miaem wsplnych celw politycznych z moimi wsppracownikami, w wikszoci

stajcymi si przyjacimi Wasy: z Krallwna, z Fakowsk, ze Skalskim, Maziarskim itd. Rakowski zim z
1980 na 81 zaatwia mi posad jednego z omiu zastpcw szefa dziennika telewizyjnego. A jednak
jeszcze wwczas kierujcy wtedy w KC propagand Waszczuk nie da zgody na mnie, gdy uwaano mnie
za osob politycznie niepewn.
Przed epok, kiedy pracowaem w Polityce, rozpdzono Po prostu, w ktrym take prowadziem dzia
krajowy- Miaem zakaz pracy w prasie w ogle. Nikt mnie w 1957 r. nie pyta, jakie mam przekonania, czy
linie partii popieram, czy nie. Eliminowanie mnie to nie byo postpowanie majce polityczne
uzasadnienie czy cele, to byo gniecenie czowieka mimochodem, jak idc postpuje si z robakiem.
Nie, nie miaem adnej krzywdy, moje ycie byo barwne, ciekawe i dostatnie, ale miaem status
czowieka z natury rzeczy trzeciej kategorii, o ograniczonych prawach publicznych i zawodowych. To
Wasa w 1981 r. wyzwoli mnie z tego statusu. To dziki niemu zostaem rzecznikiem rzdu, ministrem,
czowiekiem majcym wysokie zaufanie rzdzcych i znaczne wpywy.
Przed Was byem osob gorszej kategorii o moliwociach ograniczonych z natury rzeczy, bez wzgldu
na to, co robi i jak polityczn postaw okazuj.
Najistotniejsze nie s jakie moje krzywdy, bo nie miaem adnej, lecz to, e ja przez cay czas uwaaem
ten mj drugorzdny status, te ograniczenia moich zawodowych i politycznych moliwoci za co
zupenie naturalnego, oczywistego i susznego. I dopiero w tej chwili wpada mi do gowy myl, e Wasa
mnie wyzwoli od mentalnoci robola, polegajcej na automatycznym aprobowaniu tych dawnych
ograniczeo i upoledzeo.
Ten Wasa moe mnie teraz wsadzid do wizienia i zapewne zrobi to z czasem, ale ju jako wojujcego z
nim przeciwnika politycznego. Nigdy jednak wicej nie bd uznawa, tak jak to czyniem przez 30 lat do
r. 1980, e mj drugorzdny status jest czym naturalnym i wynika z waciwego porzdku rzeczy. I to jest
dar, jaki mam od Wasy.
W roku 1948 przestaem byd dzieckiem, bo miaem 15 lat i wwczas stanem po stronie socjalizmu.
Gwnym impulsem byo poznawanie marksizmu, gwnie od Schaffa, i moje nim oczarowanie. Prawdy,
ktre wwczas przyjmowaem, zdezaktualizoway si, skomplikoway, a prognozy si nie sprawdziy.
Rzeczywistod, z ktrej Marks i jego nastpcy wycigali wnioski, zmienia si cakowicie. Marksistowska
metoda patrzenia na wiat nadal za jest dla mnie najmdrzejsza i moja.
Drugim obok teorii marksizmu motywem podjcia dziaalnoci w ZMP byo przyjcie za cel zupenej
zmiany stosunkw spoecznych. Postawa spoeczna, altruistyczna wizaa si z osobist opacalnoci
pjcia t drog: wasne ycie nabierao sensu dziki prosocjalistycznej aktywnoci. Ten plan zmiany
stosunkw spoecznych by dobry i skuteczny, ale nie reformowany sta si zy i splajtowa. Nie ma dzi
innej drogi ni ta, ktr Polska teraz kroczy - od socjalizmu, ktry okaza si niesprawny i niewydajny.
Wikszod spoeczeostwa wicej jednak traci na porace socjalizmu, ni dzi moe to sobie wyobrazid i
przewidzied. Pisz te sowa w chwili, kiedy jedna doba w dawnym domu wczasowym dla 4-osobowej
rodziny kosztuje wicej ni redni zarobek miesiczny. Ludzie pracy najemnej nie bd ju wyjedad na
urlopy. Stopniowo ksztacenie dzieci stanie si dla nich za kosztowne. Rne dobra trwaego uytku,
ktre ju przez lata posiadali, teraz stan si niedostpne rtd. Ludzie aprobuj to. Ich wola. Dziki
Wasie czuj si wic zwolniony z poczucia, e powinienem troszczyd si o prawa socjalne wikszoci,
tego poczucia, ktre byo motywem zawizywania sobie czerwonego krawatu w 1948 r.
Trzecim motywem mojej opcji na rzecz socjalizmu by pokoleniowy bunt i kontestacja wobec tradycyjnej
skali wartoci, obyczajw, hierarchii, religii, roli statusu majtkowego. Wasa reprezentowa inny bunt
innego pokolenia. Nie dziaa jednak w imi nowych wartoci przyszego wiata, lecz wartoci zatchych:
pienidza, rodziny, religijnej nieprawdy, panowania obyczajowego kotuostwa i innych mar przeszoci.
Jestem mu wdziczny, bo mnie w tym wiecie wygodnie. O wiele wygodniej ni w tym, ktry usiowaem
budowad. Elitom ju jest lepiej i bdzie jeszcze lepiej. Mnie osobicie atwo do nich przystad, naleed i
korzystad. Mog wreszcie mied pienidze i nie musz si tego wstydzid. Mog jedzid do hoteli, dla innych

niedostpnych, i ju nie uwaad tego za moralnie dwuznaczne. Mog wysad pasierbic do Anglii na
wakacje i nic nikomu do tego, przestao to byd niestosownoci. Moe ona chodzid i chodzi do
ekskluzywnej prywatnej szkoy i nie musz si wstydzid posad j w takie miejsce. Kiedy, gdyby nawet
taka szkoa bya, musiabym si wstydzid, bo miaem zobowizania spoeczne. Wasa mnie z nich
wyzwoli. Rnego rodzaju wyzwolenia ofiarowa mi Wasa. Bd wic z nim nadal walczy, teraz jako z
przyszym prawicowym dyktatorem, ale stawszy si dziki niemu czowiekiem wyzwolonym z rozmaitych
poprzednich wizw i powinnoci. Za to take jestem wdziczny Wasie.
Jako wrg Solidarnoci, Wasy i Bozi w jego klapie, czuj przewrotn uciech z tego, e to Lech Wasa
jest symbolem obalenia komunizmu w Europie Wschodniej oraz tworzenia tu kapitalizmu i demokracji.
ywy symbol tych zdarzeo - Lech Wasa - by bowiem zawsze i jest spontanicznym, przekonanym
antydemokrat, mionikiem silnej wadzy trzymajcej za twarz, politykiem, ktrego sowa si nie licz,
dosownie codziennie mwicym co innego, drobnym, podstpnym chytrusem. Bybym upokorzony,
gdyby symbol ruchu, ktrego nie cierpi, mia wikszy wymiar.
Z samym Was spdziem tylko raz okoo piddziesiciu minut sam na sam. Byo to w nocy z 6 na 7
sierpnia 1981 r. Redagowalimy komunikat z rozmw rzdu z Solidarnoci, ktry nigdy nie zosta
ogoszony. Rakowski wzi tekst projektu i poszed z nim do Wojciecha Jaruzelskiego. Prosi, ebym
pozabawia Was, ktry czeka w jego wicepremierowskim wwczas gabinecie. Czym pozabawiad?
Wdz zapragn whisky jako zabawki. Bya u Rakowskiego. Wypilimy wic nieca butelk i tak go
zabawiem. Owszem, sympatyczny facet.
Nie przewidywaem wtedy, e po paru latach tysice warszawskich inteligentek - nawiedzonych
prowaswek bd Was nienawidzid i obdarzad wyszukanymi epitetami. Suchanie tego wielk jest
dla mnie przyjemnoci.
Lech Wasa - pozornie niesamodzielny spryciula, moim zdaniem wygra walk o wadz. Jest to
personalny test na powag Polski i polityki polskiej.
Ten zachwycony sob triumfator nad komunizmem (powiedzia o swoich intelektualistach: co ja w 5
minut wymyl, na to oni potrzebuj 5 dni) obejmie wadz, a wwczas realici polityczni XX wieku
oceni, e nasz kraj ma szanse dopiero w przyszym stuleciu.
Czowiek sfrustrowany, gadatliwy, mwicy mtnie byle co. Zawsze swj mzg trzyma w jakim innym
czowieku. Ostatnio by nim Najder, ale jak powiadaj, ju wypad z ask.

WERBLAN Andrzej - poziomka

Polityk z profesorskim tytuem. Wywodzi si z PPS. Przez cae powojenne ycie dziaa w aparacie
partyjnym. Dugo wid na szczeblu kierownika wydziau KC, nim zosta sekretarzem KC, czonkiem Biura,
potem wicemarszakiem Sejmu i szefem gry parlamentarnej z ramienia PZPR. Liberaowie - do ktrych
przysta - zarzucaj mu udzia w nurcie marcowym. Jego rola w tym czasie bya troch tajemnicza.
Sterowa poczynaniami Jzefa Kpy jako I sekretarza KW w Warszawie i to by chyba odrbny orodek w
kotle partyjnych intryg, orodek przywoany potem do porzdku przez Gomuk, ktry zmusi KW do
wydania listu powcigajcego akcje antysyjonistyczne.
Werblan obwiniany jest o publikacje mieszczce si w nurcie marcowo-antyydowskim. Nie podzielam
tego pogldu. Uwaam, e Werblan - historyk - stara si zracjonalizowad problem ydowski w obrbie
ruchu komunistycznego.
W 1981 r. Werblan przeszed na pozycje skrajnie liberalne w partii i uchodzi za polityka sterujcego
ruchem tzw. struktur poziomych. Kierownictwo PZPR zwalczao te struktury i uwaao, e akcja Werblana
jest jego odwetem za utrat partyjnych godnoci. Historia jednak przyznaa racj strukturom poziomym,
a ostatnia oficjalna linia PZPR bya identyczna lub nawet dalej idca ni ich denia z 1981 r.

Obecnie Andrzej Werblan jest prostym profesorem historii. Naley do PPS - odam Osbki-Morawskiego.
Napisa znakomit ksik o Gomuce. Jest to ksika tak wybitna, e a j przeczytaem.
Werblan jest jednym z najmdrzejszych, najbardziej przenikliwych ludzi w Polsce i wybitnym fachowcem
od polityki. Suchanie go to wielka i pouczajca przyjemnod. Naley do gatunku zwierzt politycznych. Co
to znaczy? Tak, jak krowa bez wzgldu na okolicznoci musi skubad traw, bo tak jest genetycznie
zaprogramowana i takie ma odruchy, nawet gdy nie ma trawy - podobnie zwierz polityczne musi
zajmowad si i pasjonowad polityk. Nie moe si od tego oderwad.
Andrzej Werblan nie ma szans na odegranie jeszcze roli politycznej, ju jest zgrany, wic al mi go. Ja sam
od 15 roku ycia zajmuj si i przejmuj wycznie polityk, a nie jestem zwierzciem politycznym. Mog
zajd si czym innym i tym si przejmowad. Jestem wic krow, ktra w razie potrzeby re take miso.
Andrzej Werblan kocha si kiedy, hen, w epoce paleolitu, z moj obecn teciow. Moim suchym
szwagrem nie zosta, mimo pewnych niemiaych starao. Zreszt byd moe moja ona tylko tak sobie
pochlebia.
Wielk wad Andrzeja Werblana jest pewna skonnod destrukcyjna - niszczy dobr wdk robic
nalewki.

WICHEREK-NOWICKI Czesaw - pogodowiec

Pracowa w yciu Warszawy jako dziennikarzyna od drobnych wiadomoci na temat szkolnictwa.
Podapa chatur w telewizji. Polegaa ona na dzwonieniu do Instytutu Meteorologii, dowiadywaniu si,
jaka bdzie pogoda, i przekazywaniu tej informacji w dzienniku telewizyjnym. Mwi, e ni albo wy,
sooce, chmury, deszcz, ewentualnie wiatr. Nie si wypeniaj, napywaj albo zachodz i to byy te
doniose prawdy, ktre gosi. Przy okazji zacz z czasem pokazywad, e kto znalaz szczeglnie duego
prawdziwka albo e pod Kaliszem rozrs si pomidor lub te, e kartofel u jednego rolnika skrzyowa si
z wini. Jako mczyzna ciki i ju niemody, peni t swoj funkcj dosyd topornie i niezdarnie. C to
moe jednak mied za znaczenie, kto przekazuje komunikat o pogodzie? Istota rzeczy polega na tym, e t
swoj epizodyczn rlk Wicherek gra w telewizyjnym dzienniku przez dziesitki lat. Gdyby codziennie
przez 20 lat, w dobrym telewizyjnym czasie, pokazywad pieo - ten pieo staby si przedmiotem kultu
religijnego, przyczyn podnieceo erotycznych i uzdrawiaby chorych. Zgodnie z regu pnia Wicherek sta
si sawny. Poniewa nigdy nie by czowiekiem mdrym - wzi to na serio i niezwykle przej si sob.
W pewnej chwili wyrzucono go z telewizji. Moe przesta dzwonid i pytad o pogod, bo uzna, e sam jest
najwikszym prorokiem pogody? Nie pamitam. Nowicki ogasza jak swoj wersj niecnych
przeladowao, ktrych by ofiar, i czyni ze swego odejcia problem na miar wygnania monarchy.
Nastpnie y Wicherek z tego, e niegdy by sawny i zosta skrzywdzony. Mia status byego Wicherka.
Po stanie wojennym w wieowcu Intraco uruchomi np. kabaret, w ktrym pokazywa siebie i jeszcze
inne dziwo - piszcego robotnika. Jako ofiara poprzedniego reimu popar potem opozycj. Ogosi, e
Biuro Polityczne KC PZPR kazao mu faszowad prognozy pogody i uprawiad propagand pogody lepszej
ni si kroia. Obecnie podpisuje prognozy pogody w Gazecie Wyborczej, ale one niczym si nie rni
od tych z innych gazet. Indywidualizm w tej dziedzinie wymaga nieco fantazji. Podpis Wicherka oznacza
jednak, e s to prognozy podawane w intencji zdecydowanie antykomunistycznej.
ycie Wicherka ilustruje osobliwod epoki telewizyjnej. Instytucja ta amie ycie wielu przecitnym
ludziom. Ktokolwiek jest emitowany, zakochuje si w sobie i zatraca zdolnod normalnej egzystencji,
odpowiadajcej jego moliwociom. Staje si np. psychicznie niezdolny do zostania buchalterem,
sprzedawania gazet w kiosku lub ekspediowania listw na poczcie. Po wyborach 4 czerwca 1989 r., bdc
szefem radia i telewizji, zaproponowaem, aby obrady Sejmu i Senatu emitowad w caoci na ywo. Bya
to perfidna zemsta czowieka, ktry przegra w wyborach, na tych, ktrzy wygrali. Odtd senatorowie i

posowie wygupiaj si przed publicznoci i jako osoby wystpujce na ekranie ju nigdy po rychym w
wikszoci zakooczeniu parlamentarnej kariery nie bd mogli yd normalnie.

WIECZORKOWSKI Aleksander - czowiek ze spiu

Poznaem go w nocnej Kameralnej. Ju wwczas maza si i wydawa lepkim, a mino od tej pory ze 35
lat. By wtedy wieym inynierem, ktry pracowa w orkiestrach rozrywkowych jako pianista. Potem
zacz pisad, ale nawet w tej najgupszej ju robocie take okaza si niezbyt zdolny. Szed z tak
zmiennymi politycznymi wiatrami, e nikt si w tym nie poapie. Lepi si do rnych nurtw i gono
krzycza, e jest. adnego nie wzbogaci adn myl. W tak zwanym rodowisku warszawskim wszyscy
go znaj, lecz nikt nie potrafi powiedzied, z czego i dlaczego.
Zacz karier dziennikarsk od redakcji Polityki w 1957, gdy to pismo byo batem na rewizjonizm.
Kiedy tylko stao si liberalne i pragmatyczne, musia z Polityk si rozstad.
Za Solidarnoci swe lepkie mazgajstwo Wieczorkowski uwydatnia haaliw arogancj. Przez ni
nareszcie bywa uyteczny. W 1989 r. w Otwartym studiu, w ktrym braem udzia, zada, eby mnie
wyrzucid stamtd, gdy jestem dla niego politycznie racy. Znaczna czd naszej publicznoci zaraz
zacza przez telefony i listownie deklarowad mi gorc miod. Publicznod wymaga, aby kopad si
wytwornie. Miod jej zdobywa si nie susznoci racji lub gbi myli. Uczucia eksploduj do kadego,
kto jest ofiar chamstwa, chod to przecie adna zasuga takiej ofiary.

WILCZEK Mieczysaw - may czowiek do wielkich interesw

Pierwszy raz usyszaem o Wilczku od Maryli Rodowicz lub Agnieszki Osieckiej. Opowiadaa ona, e wyda
zimowe garden party. W ogrodach jego paacu, wzdu alej, ktrymi goci wieziono saniami, leay na
poboczach, niedbale cinite w nieg, kosztowne futra, ktre si przed godmi rozchylay, ukazujc nagie
dziewczyny najprzecudniejszej urody. Basen kpielowy wypeniony by po brzegi milionami litrw
radzieckiego szampana i przyjcie po to odbywao si wanie zim, aby szampan do kooca by dobrze
zamroony. Wrd bbelkw efebowie figlowali z rusakami, robic miod cia w tonacji sinej, gdy fiolet
by wwczas najbardziej modny.
Potem okazao si, e Rodowicz lub Osiecka ga jak z nut, bo w rzeczywistoci Wilczek wyda zimowe
przyjcie tylko dla niej, a skadao si ono z dwch szklanek herbaty i jednej kanapki z serem topionym.
Ilekrod kobieta si zapomni, zaraz t sytuacj uszlachetnia, uwzniola, rafinuje.
Wedle zachodnich rde prasowych, ktre obecnie uchodz u nas za miarodajne, Mieczysaw Wilczek,
m Bugarki, jest najbogatszym czowiekiem w Polsce. Oj, biedna jest ta Polska i aden objaw ndzy nie
powiadcza o tym dobitniej. W kadym razie Wilczek nie chodzi do Kuronia na zup, a to ju dzi jest
wiadectwem mocnej kondycji finansowej.
Mietek Wilczek jest chemikiem, by prostym dyrektorem zjednoczenia przemysowego i normalnym
czonkiem PZPR. Niczym si w naszym aparacie gospodarczym nie wyrnia, z wyjtkiem czynnika
drugorzdnego - gowy. Nudzc si w pracy, zacz dla zabawy dokonywad wynalazkw i zdobywa
patenty. By zbyt leniwy, eby id topid mozolnie te wynalazki w paostwowym systemie przemysowym.
Rzuci dyrektorstwo i cokolwiek wymyli, sam pocz wyrabiad. Jeli dobrze zapamitaem, to dorobi si
fortuny na tym, e skupowa koci zwierzt hodowlanych nie zuyte na ros przerabia je na szlachetne,
naturalne futra, ktre jego fabryki szyy dla kobiet owej epoki mniej wytwornych ni ksina Grace de
Monaco, lecz bardziej ni sekretarzowa Stanisawa Gierkowa de Pologne.
Wilczek w dzieo wic produkowa i by aktywist politycznym gminnego szczebla, wieczorami za bawi
si pienidzmi. Wanie inny Mieczysaw, mianowicie Rakowski, dotychczasowy wicepremier otrzyma

potnego kopa w d. Szurnity zosta het na wicemarszaka Sejmu (nawet dzi w hierarchii politycznej
jest to mniej ni synowa premiera). Z nudw Rakowski zaoy wic Towarzystwo Wspierania Inicjatyw
Gospodarczych -TWIG. Jako najbogatszy z kapitalistw zrzeszonych w Polskiej Zjednoczonej Partii
Robotniczej przy prezesie TWIG - Rakowskim, Wilczek zosta wiceprezesem. Formujc w 1988 r. rzd
Rakowski zaproponowa Wilczkowi fotel ministra caego przemysu, czyli ministra czcego w sobie
dziesiciu poprzednich ministrw.
Powstaa z tego dua niespodzianka. Wpierw partia zatrzsa si z oburzenia i sprzeciww: najwikszy
kapitalista w awangardzie budowania socjalizmu. Potem za trzsa si, poniewa Wilczek, zostawszy
ministrem, odmawia suchania jakichkolwiek dyrektyw lub porad pyncych z gmachu KC PZPR. Gosi
zasad niezalenoci konstytucyjnych wadz paostwa od wadz partii, a nawet od jej aparatu. Czyni to co
prawda w sowach uprzejmych, ale jednak za bardzo wyrazistych, np. niech te aparatowe pgwki
odpierdol si raz na zawsze, ju wol suchad, jak krowa pierdzi, czy co w tym gucie.
Ot to nie byo przesadnie lubiane. Szerokie rzesze pracownikw Biaego Domu czuy si nie tylko
dotknite, lecz wrcz poksane przez Wilczka. Jakby tego skandalu byo mao, Wilczek okaza si
przenikliwym mem stanu formatu ponadgabinetowego. Najwikszym gwiazdorem telewizyjnym
wszechczasw, ulubieocom publicznoci. Mwi swoim wasnym dosadnym jzykiem, z niespotykan
prostot, logik, dowcipem i dosadnoci. W badaniach opinii publicznej uzyska wkrtce najwysze
wskaniki popularnoci i aprobaty. Jako wybitnemu politykowi brakowao mu tylko, i to mocno,
wszelkiego zmysu taktycznego, a ten w polityce jest stokrod waniejszy ni kaliber kapelusza.
Nie byo w Polsce czowieka silniej znienawidzonego przez opozycj oraz Solidarnod ni Wilczek,
chocia on publicznie okrela socjalizm jako ustrj nonsensu i jawnie gosi, e cay realny socjalizm
trzeba wyczycid a do koci i w gospodarce budowad racjonalne stosunki kapitalistyczne. Mwi wic
rzeczy dalej idce ni wwczas opozycja omielaa si bknd. Nienawidzony by za swj talent i
popularnod. Jeszcze bardziej z tego powodu, e jest tak bogaty, i ze wzgldu na interes yciowy nie
musi grad z komuchami tak jak aparatczycy. Robi to wic z wasnej woli i swobodnego wyboru, bydlak
ostatni.
Po dzi dzieo towarzystwo obecnie rzdzce mcid chciaoby si przede wszystkim na Wilczku.
Wilczek jest jednym z najbystrzejszych ludzi w Polsce, a najdowcipniejszym ze wszystkich na pewno.
Kady ze synnych zawodowych dowcipnisiw wygldaby przy nim jak aobnik. Wielki ten czowiek
podego jest, napoleooskiego wzrostu. Cierpi na tym tle od rana do wieczora. Ani na chwil nie moe
zapomnied o tym, e musi nosid dziecice ubranka. Dowodzi tego jego bezustanne dowcipkowanie na
temat swojego wymiaru, bo tymi arcikami unicestwid prbuje szydercze myli lgnce si - jego zdaniem
- w gowach ludzi z nim rozmawiajcych. Kompleksu na tle marnego wzrostu dowodzi take jego wielkie
zamiowanie do wysokich kobiet, ktrym plcze si midzy kolanami, czy stoi, czy ley. Wilczek swoj
wielk gow nie pojmuje, e skoro atwiej wielbdowi przejd przez ucho igielne ni bogaczowi wnijd
do Krlestwa Niebieskiego, to sama opatrznod stworzya go zminiaturyzowanym, aby mg si
przecisnd przez dziur w igle, i mimo e bogacz, jako maluczki zakwalifikowad do nieba. Jest tam
potrzebny. Dzi ju bowiem Koci katolicki przesta taid, e w Krlestwie Niebieskim panuje rajski ustrj
kapitalistyczny.

WOROSZYLSKI Wiktor - mini-poeta

W niesusznej epoce swojej twrczoci, kiedy Wiktor Woroszylski by wodzem pryszczatych i jednym
wielkim czerwonym pryszczem, obok wiersza Towarzyszom z Bezpieczeostwa napisa wiersz przeciw
Mikoajczykowi On.
On bardzo si tej swojej twrczoci brzydzi i wstydzi, ale niesprawiedliwie, gdy ona jeszcze moe si
przydad.

W r 1980 i 1981 zesp beatowy Trzeci oddech kaczuchy piewa wiersz Woroszylskiego o
Mikoajczyku, czynic z tego wiersza On wielki szlagier. W miejsce Mikoajczyka podstawiono po prostu
Gierka. I tak mona dalej. Zamiast Towarzyszom z Bezpieczeostwa - Panom z UOP. Pomylana
przydatnie twrczod nigdy nie przemija.

WRBLEWSKI K. Andrzej - dziennikarz

Jest teraz redaktorem naczelnym Gazety Bankowej. By to jedyny chyba wypadek, kiedy za obecnej
wadzy kierowanie Gazet zaproponowano mnie, eksponentowi dawnego porzdku, odmwiem i
dopiero wtedy propozycja powdrowaa do Wrblewskiego, czowieka nowego reimu. Takie przejawy
nieprzejmowania si polityczn przynalenoci zdarzaj si w obrbie wasnoci prywatnej, chocia
rzadko. Wiksi przedsibiorcy na og sympatyzuj - pozorny to paradoks - z poprzedni czerwon
wadz, lecz lkaj si nowej i podlizuj jej. W kadym razie, prywatna wasnod stwarza, jak widad,
pewne, wte jeszcze szanse zaistnienia innych stosunkw ni uwarunkowanych kryteriami politycznymi,
to znaczy innych ni opartych na deniu do zamiany roli przeladowanego na przeladowc.
Kiedy nastaem w 1960 r. w Polityce wanie po korytarzach wirowa skandal. Mody dziennikarz
Wrblewski wystosowa list do rnych przedsibiorstw, e dosta mieszkanie, potrzebuje mebli, lodwki
itd. i pyta, w czym mogliby mu pomc. Szukanie protekcji uchodzio za nieprzystojnod i zesp Polityki
szepta zgorszony. Wrblewski by jednak tylko prekursorem sztuki korzystania z chodw, ktra potem
rozwina si i staa powszechna. On sam na zawsze pozosta zaradny.
Wrblewski - naley od dziecka do oliborskiej paczki obejmujcej Andrzeja Garlickiego, Marka
Nowickiego, reysera z filmu, take Passenta, ktry doczy bodaj pniej. Wie si z tym
towarzystwem pewien styl i tradycja. Ojcowie Garlickiego i Wrblewskiego wywodz si z PPS.
Jesieni 1968 r. od Rakowskiego, jako naczelnego Polityki, zadano wyrzucenia Wrblewskiego. Jego
przeoony z KC, nie pamitam ju ktry, uzasadnia to ni mniej, ni wicej, tylko tym, e przed
interwencj w Czechosowacji Wrblewski zadzwoni do ambasady tego kraju uprzedzajc, e jutro
wkrocz bratnie armie, bo w polskim wojsku trwaj ju przygotowania. Okrelono to jako zdrad stanu.
Wadze - powiedziano - dysponuj nagraniem na tamie tej rozmowy Wrblewskiego. Rakowski odmwi
usunicia kolegi i powiedzia, eby mu dano t tam. adnej nie dosta, tylko ponawiano naciski, a on
da tamy coraz bardziej ironicznie. Opar si daniom i sprawa, jak kada inna, przyscha.
Wrblewski wiedzia, e KC da jego gowy, a saby w 1968 roku Rakowski naraa si, nie pozwalajc go
ruszyd. Nie wiedzied dlaczego akurat wwczas Wrblewski zapaa wielk do Rakowskiego nienawici.
Dawa jej wyraz jawnie i otwarcie na niezliczonych zebraniach redakcyjnych. O co chodzio - nie wiem, bo
nie o sprawy polityczne. W latach 70. Wrblewski reprezentowa u nas nurt skrajnie pragmantyczny czy
te technokratyczny, jak to okrelali polemici Polityki.
Natychmiast po podpisaniu porozumieo sierpniowych Andrzej Wrblewski pojecha do Gdaoska i
przeprowadzi dla Polityki ostry, polemiczny wywiad z Was. U nas w redakcji nurt prozwizkowy
reprezentowa Maziarski, a Wrblewski w tym, ca pisa, wyraa punkt widzenia pracodawcw i
gospodarki. Przywdca strajku nie wzbudza jego sympatii. Za modu Wrblewski wystpowa troch, tak
jak i Drawicz, w STS-sie. Mia talenty imitatorskie. Odegra wic nam na kolegium sceny jego rozmw z
Was, pokazujc, jak si przewodniczcy pokada, przeciga, przedrzeniajc to, jak mwi i jak si
puszy.
Wczeniej sprawozdawcami ze strajkujcej stoczni byli Gieyoski i Stefaoski, ktrzy wrcili ju
zaszczepieni afektem do Solidarnoci i Wasy, czyli nawiedzeni. A si zataczali po redakcji tknici
nieprzytomn mioci do nowego ruchu. To oni chcieli jechad i robid wywiad z Was, ale ich nie
pucilimy, bo rozmowa prowadzona byaby na kolanach. Wciekli wic na Wrblewskiego Gieyoski ze
Stefaoskim zadzwonili do zwizanego z Was dziennikarza z Gdaoska, donoszc na koleg, e po

powrocie od wodza robi sobie z niego kabaret. Za t nielojalnod z mojej inicjatywy z Gieyoskim
rozwizana zostaa umowa o wspprac, a ze Stefaoskim o prac.
W roku 1981 Wrblewski szed mniej wicej lini rodka, natomiast jego partyjna ona Agnieszka (sam
Wrblewski by bezpartyjny) znalaza si w tumie bab prosolidarnociowych, rozhisteryzowanych. W
niejednym domu m nie by wpuszczany do ka ony, pki jej nie pocaowa w plakietk
Solidarnoci. Wszczepiano je agrafk nawet w nagie piersi. Tak syszaem.
Po ogoszeniu stanu wojennego i zawieszeniu Polityki, tak jak wszystkich czasopism, Rakowski zwoa
zebranie w sprawie reaktywowania pisma. Niespodziewanie Wrblewski wystpi jako lider grupy
opozycyjnej. Sprzeciwiaa si ona podjciu wydawania Polityki i wzywaa wszystkich do opuszczenia
redakcji. Wrblewski wyranie dy do zniszczenia pisma. Nie udao mu si. Odszed z redakcji wraz z
Krallwn, Iowieckim, Skalskim, Falkowsk, Fikusem, Paszyoskim zastpc Rakowskiego, i paru jeszcze
innymi, ktrzy odtd stali si wyrazistymi stronnikami opozycji.
Po dokonaniu tego dziea Wrblewski poprosi ministra spraw wewntrznych o audiencj. Genera
Kiszczak przyj go. W czasie stanu wojennego wyjazdy zagraniczne wstrzymano, wic Wrblewski
przyszed prosid o paszporty dla siebie, ony, syna i crki, poniewa chc wyjechad do USA. Minister
Kiszczak powiedzia, e paszporty da niezalenie od tego, co mu Wrblewski powie, ale prosi o szczer
odpowied na pytanie, czy wrc. ona i ja tak - odpar Wrblewski, a dzieci s ju dorose i postpi, jak
zechc.
Rzeczywicie starzy Wrblewscy wrcili, a ich mode zostay. Ju wczeniej Wrblewski sporo krci si po
U SA zawierajc tam korzystne znajomoci.
Przyjaniem si z Wrblewskim i bardzo go lubiem, co jednak dziwnego dostrzegam w biegu jego ycia
i kariery. Zyska mocne oparcie w Stanach, ale go nie zdyskontowa do kooca. Zwiza si z obecnie
panujcym w Polsce reimem, ale mimo wielkich zdolnoci, take organizatorskich - nie zrobi kariery ani
nawet pienidzy. Czowiek to bardzo otwarty, a przy tym zagadkowy. Chce i umie dbad o swoje interesy,
ale nie jest w tym konsekwentny. Lojalny kolega, a gryz rk Rakowskiego, ktry zawsze by wobec niego
wicej ni w porzdku. W sumie postad niejasna, zachowujca si tak, jakby jaka niewidzialna rka to
pchaa go w jakim kierunku, to hamowaa.

WRZESISKA Barbara - wspaniaa aktorka

Nie spaem z ni nigdy. Nie kady moe to o sobie powiedzied.

ZANIEWSKA Xymena - scenograf

Dwie tylko w Polsce istniej Xymeny: Kociubioska, wymylona przez Gaczyoskiego, i Zaniewska, ktr
wymyli przedwojenny architekt Zaniewski.
Pamitam jej scenografi w Teatrze Maym, gdzie scena jest pooona jak arena u ng okalajcej j z
trzech stron widowni. Kazaa tam Zaniewska zasadzid prawdziwy ogrd. Prawdziwe psy szczay na
prawdziw traw, a prawdziwe ptaki dwierkay stereofonicznie. To bya taka scenografia, e zupenie nie
pamitam, jak oprawiaa sztuk. Sza tam jaka ramota w reyserii bodaj Hanuszkiewicza, okradzionego
z talentu przez drobnego kieszonkowca. Nawet gdyby to si nie stao - przy Zaniewskiej nikt i nic si nie
liczy.
Kobiety o takiej urodzie, czarze i talencie powinny yd po kilka razy od pocztku. Szlag czowieka wic
trafia, kiedy widzi starzejc si Zaniewsk, a w wzkach na ulicy wchodzce w ycie jakie kurnose
eoskie poczwary o czkach kretynek i siodekowatych nosach, ktre nadadz si do reprodukcji
bachorw, gotowania rosou z kluchami i handlowania makaronem w sklepach spoywczych.

ZANUSSI Krzysztof - syn swojej mamusi

Robi film o Kolbem. Do Owicimia przewieziono ju niezbdne wyposaenie planu zdjciowego w
postaci klcznika z napisem: reyser.

ZINN Wiktor - ulubieniec

Architekt i profesor historii architektury z Krakowa. Plotkowano, e urzdza dom premierowi
Jaroszewiczowi. W kadym razie zosta nagle wiceministrem kultury. Cech tamtej wadzy bya arogancja,
ale i nonszalancja.
Po kwarantannie i odpokutowaniu kolaboracji z komunistami, z ktrej si te wyspowiada, uznany zosta
teraz znw za swojego. Przywrcono wic jego popularne ongi programy w telewizji. Prof. Zinn stoi w
studiu, rysuje rne budynki lub ich fragmenty i monotonnym gosem wymienia nazwy
architektonicznych detali. Program finansowany jest przez Ministerstwo Zdrowia, ktre ostrzega przed
naduywaniem rodkw nasennych, rekomendujc zamiast nich Zinna na ekranie albo te liczenie tylko
w wyobrani wielu baranw.

UKROWSKI Wojciech - pisarz

Lubi, eby go piecid. Zaspokajaniem jego upodobao najpierw zajmoway si kobiety, potem wadze.
Bardzo pobony.
W pradawnych czasach ukrowski mia romans z wczesn kochank literatw - Dzidk Landsberg,
pniej przejciowo on Klemensa Szaniawskiego. Dzidka opowiadaa, e ukrowski ognicie spenia
swe powinnoci kochanka, ale w miar jak ta jego praca postpowaa, w niej sabo miosne napicie.
Czua, e on kopulujc mylami ju jest przy konfesjonale, a w trakcie miarowych, mskich ruchw,
ukada pikne zdania, w ktrych zawrze spowied z tego, co wanie teraz czyni. Czego ksidz nie chcia
wysuchad, to ukrowski pakowa do powieci. Kobiety bra na wspczucie - szuka u nich opieki,
zrozumienia i pokrzepienia. One go rzucay, gdy pragny tego dla siebie - rwnie lubi si nad sob
roztkliwiad, wic nie znosz w mczynie konkurencji. Od wadz, z ktrymi wsppracowa, take
oczekiwa wci wspczucia. Chodzi po gabinetach i pojkiwa.
Kiedy w stanie wojennym (czy te po) Wojciech ukrowski zosta prezesem nowego Zwizku Literatw,
opozycja wezwaa nard polski do odsyania ukrowskiemu jego powieci. Kuo j bowiem niezmiernie,
e pisarzem jest popularnym i pokupnym. Na setki tysicy czytelnikw zareagowao na w apel bodaj
tylko kilkunastu. Zamiast si cieszyd, e zyska darmo troch egzemplarzy swoich ksiek, ukrowski
chodzi i paka rozmaitym dygnitarzom w klapy, jakie to straszne musi cierpied przeladowania. Bardzo
delikatny czowiek, gotw zajmowad si polityk pod warunkiem, e nikt i nic go nie dranie, a zapat
bd wycznie pieszczoty.
Ostatnio poda do sdu spraw o to, e Gierek w Przerwanej dekadzie powiedzia, i w miecie mwiono,
e ukrowski napisa Moczarowi Barwy walki. Nie wiem, czy i kto co komu napisa, ale czy w 1968 r.
przewidzied mona by byo a tak przysz obraz o czenie nazwiska ukrowskiego z Moczarem? Jeli
on wyprze si i swoich nastpnych politycznych aliansw, ci, ktrzy go miowali, przestan ukrowskiego
kochad, a ci, ktrzy go nie cierpi, nie pokochaj ukrowskiego i tak. Czytelnikw te nie bdzie, bo
wydawnictwa stroni od publikowania ksiek autorw splamionych kolaboracj. Kto wic zaspokoi jego
potrzeb mioci? Ju tylko Pan Bg, lecz i na to bym nie liczy. Ludzie tak si rozmnaaj, e Bg sw
niezmierzon miod musi jednak rozdzielad na coraz liczniejsze miliardy istot tworzonych w pocieli na
jego podobieostwo. Trudno si wic dziwid, e coraz mniej boskich uczud przypada na ebka.

Spis treci
URBAN Jerzy .................................................................................................................................................. 2
AMBROZIAK Jacek ......................................................................................................................................... 3
ANDRZEJEWSKI Jerzy ..................................................................................................................................... 4
ATLAS Janusz ................................................................................................................................................. 4
AUDERSKA Halina .......................................................................................................................................... 5
BABIUCH Edward ........................................................................................................................................... 5
BAKA Wadysaw ........................................................................................................................................... 5
BALCEROWICZ Leszek .................................................................................................................................... 5
BANASZAK Hanna .......................................................................................................................................... 6
BARCIKOWSKI Kazimierz................................................................................................................................ 7
BARDINI Aleksander ...................................................................................................................................... 7
BASZKIEWICZ Jan ........................................................................................................................................... 7
BENDER Ryszard ............................................................................................................................................ 7
BERKOWICZ Andrzej ...................................................................................................................................... 7
BIEOKOWSKI Wadysaw ............................................................................................................................... 9
BIJAK Jan ........................................................................................................................................................ 9
BOBER Andrzej ............................................................................................................................................ 10
Ks. BONIECKI Adam ..................................................................................................................................... 11
BRATKOWSKI Stefan .................................................................................................................................... 12
BRATNY Roman ........................................................................................................................................... 12
BRZEZIOSKI Zbigniew ................................................................................................................................... 13
CIOSEK Stanisaw ......................................................................................................................................... 14
CYWIOSKA Izabella ...................................................................................................................................... 14
CZARTORYSKI ............................................................................................................................................... 15
CZARZASTY................................................................................................................................................... 15
CZECHOWICZ Tadeusz ................................................................................................................................. 16
CZYREK Jzef ................................................................................................................................................ 16
DBKOWSKA Kajka ...................................................................................................................................... 17
DOBRACZYOSKI Jan...................................................................................................................................... 17

DOWBOR Katarzyna .................................................................................................................................... 18

DRAWICZ Andrzej ........................................................................................................................................ 18
DROZDA Tadeusz ......................................................................................................................................... 19
DZIEDZIC Irena ............................................................................................................................................. 19
DZIEWANOWSKI Kazimierz .......................................................................................................................... 21
DZIEWOOSKI Edward ................................................................................................................................... 22
EDELMAN Marek ......................................................................................................................................... 22
FALKOWSKA Wanda .................................................................................................................................... 22
FEDOROWICZ JACEK .................................................................................................................................... 22
FIKUS Dariusz ............................................................................................................................................... 23
FISZBACH Tadeusz ....................................................................................................................................... 24
FRONCZEWSKI Piotr..................................................................................................................................... 25
GARLICKI Andrzej ......................................................................................................................................... 26
GEREMEK Bronisaw .................................................................................................................................... 26
GIEYOSKI Wojciech................................................................................................................................... 27
GIEREK Edward ............................................................................................................................................ 28
GLEMP Jzef ................................................................................................................................................ 29
GOWACKI Janusz........................................................................................................................................ 30
GONTARZ Ryszard ....................................................................................................................................... 30
GRNICKI Wiesaw ...................................................................................................................................... 31
GRSKI Mieczysaw ..................................................................................................................................... 33
GRABOWSKA Alina ...................................................................................................................................... 35
GROTOWSKI Jerzy........................................................................................................................................ 36
GRUZA Jerzy................................................................................................................................................. 37
GUCA Zdzisawa ........................................................................................................................................... 37
HALL Aleksander .......................................................................................................................................... 37
HOLOUBEK Gustaw...................................................................................................................................... 38
IOWIECKI Maciej ........................................................................................................................................ 38
JANDA Krystyna ........................................................................................................................................... 38
JANISZEWSKI Micha .................................................................................................................................... 39
JANIUREK Wodzimierz ................................................................................................................................ 41
Ks. JANKOWSKI Henryk................................................................................................................................ 41

JAROSZEWICZ Piotr...................................................................................................................................... 42
JARUZELSKI Wojciech .................................................................................................................................. 43
JULSKI Cezary ............................................................................................................................................... 43
JURCZYK Marian .......................................................................................................................................... 44
KACZMARSKI Jacek ...................................................................................................................................... 45
KAUYOSKI Zygmunt .................................................................................................................................. 45
KANIA Stanisaw .......................................................................................................................................... 46
KKOL Kazimierz.......................................................................................................................................... 47
KPIOSKA Elbieta ....................................................................................................................................... 49
KISIELEWSKI Stefan ...................................................................................................................................... 50
KISZCZAK Czesaw ........................................................................................................................................ 50
KLECHTA Jerzy ............................................................................................................................................. 52
KOBYLIOSKI Szymon .................................................................................................................................... 52
KOCIOEK Stanisaw .................................................................................................................................... 53
KOMAR Micha ............................................................................................................................................ 53
KOMAR Wadysaw ...................................................................................................................................... 54
KORWIN-MIKKE Janusz ................................................................................................................................ 54
KOZAKIEWICZ Mikoaj ................................................................................................................................. 55
KOZOWSKI Krzysztof .................................................................................................................................. 55
KRALL Hanna................................................................................................................................................ 55
KRASICKI Ignacy ........................................................................................................................................... 57
KRASIOSKI Zygmunt ..................................................................................................................................... 58
KRAUZE Zygmunt ......................................................................................................................................... 59
KRAWCZUK Aleksander ............................................................................................................................... 59
KRZAK Marian .............................................................................................................................................. 60
KUBERSKI Jerzy ............................................................................................................................................ 60
KUBIAK Hieronim ......................................................................................................................................... 60
KUROO Jacek ............................................................................................................................................... 61
KUROPIESKA Jzef ....................................................................................................................................... 61
KUTZ Kazimierz ............................................................................................................................................ 61
KWANIEWSKI Aleksander .......................................................................................................................... 62
KYDRYOSKI Lucjan........................................................................................................................................ 62

LASOTA Eligiusz ........................................................................................................................................... 63

LASOTA Grzegorz ......................................................................................................................................... 64
LIPIOSKA Olga .............................................................................................................................................. 65
LIPIOSKI Eryk ................................................................................................................................................ 65
LIPSKI Jan Jzef ............................................................................................................................................ 65
LOSKA Krystyna ........................................................................................................................................... 66
APICKI Andrzej ........................................................................................................................................... 66
OMNICKI Tadeusz ...................................................................................................................................... 67
MALINOWSKI Roman .................................................................................................................................. 67
MAACHOWSKI Aleksander ........................................................................................................................ 67
MARGUERITTE Bernard ............................................................................................................................... 68
MAZIARSKI Jacek ......................................................................................................................................... 69
MAZOWIECKI Tadeusz ................................................................................................................................. 69
MESSNER Zbigniew ...................................................................................................................................... 71
MICHNIK Adam ............................................................................................................................................ 75
MIODOWICZ Alfred ..................................................................................................................................... 76
MYNARSKI Wojciech .................................................................................................................................. 77
MYOCZAK Tadeusz ..................................................................................................................................... 77
MOCZULSKI Leszek ...................................................................................................................................... 77
NAJDER Zdzisaw.......................................................................................................................................... 78
NASIELSKI Aleksander .................................................................................................................................. 78
NIEZABITOWSKA Magorzata ...................................................................................................................... 80
NOWAK-JEZIORAOSKl Jan ............................................................................................................................ 80
OLSZOWSKI Stefan ...................................................................................................................................... 81
ONYSZKIEWICZ Janusz ................................................................................................................................. 83
ORZECHOWSKI Marian ................................................................................................................................ 85
OSIECKA Agnieszka ...................................................................................................................................... 86
OZDOWSKI JERZY ......................................................................................................................................... 88
PASSENT Daniel ........................................................................................................................................... 88
PIETRZAK Jan ............................................................................................................................................... 88
PLANEROWA Janina..................................................................................................................................... 90
POOGA Wadysaw .................................................................................................................................... 91

PRANIEWSKI Leonard ................................................................................................................................ 93

PRZYMANOWSKI Janusz .............................................................................................................................. 94
PSZONIAK Wojciech..................................................................................................................................... 94
RADZIWI Anna .......................................................................................................................................... 95
RAKOWSKI Mieczysaw................................................................................................................................ 95
RESZCZYOSKI Wojciech ................................................................................................................................ 96
RINN Danuta ................................................................................................................................................ 96
RODOWICZ Maryla ...................................................................................................................................... 96
ROLICKI Janusz ............................................................................................................................................. 98
RYWIN Lew .................................................................................................................................................. 99
SAMSONOWICZ Henryk............................................................................................................................... 99
SATANOWSKI Robert ................................................................................................................................. 100
SCHAFF Adam ............................................................................................................................................ 100
SEKUA Ireneusz ........................................................................................................................................ 100
SKALSKI Ernest ........................................................................................................................................... 101
SKARANKA Hanna .................................................................................................................................... 102
SOKORSKI Wodzimierz ............................................................................................................................. 103
SOWACKA Czesawa .................................................................................................................................. 103
SPASOWSKI Romuald ................................................................................................................................ 104
SPYCHALSKA Magorzata ........................................................................................................................... 104
SZAPOOWSKA Grayna ............................................................................................................................ 105
SZCZEPAOSKI Jan Jzef .............................................................................................................................. 105
SZCZEPAOSKI Maciej.................................................................................................................................. 105
SZCZEPKOWSKA Joanna ............................................................................................................................ 107
SZCZEPKOWSKI Andrzej ............................................................................................................................. 107
SZCZYPIORSKI Andrzej ............................................................................................................................... 107
SZEWIOSK Irena....................................................................................................................................... 107
SZLACHCIC Franciszek................................................................................................................................ 108
SZURMIEJ Szymon ..................................................................................................................................... 109
SZYDLAK Jan............................................................................................................................................... 110
SZYMAOSKA Irena ..................................................................................................................................... 111
LEDZIOSKA Joanna ................................................................................................................................... 112

WIERCZYOSKI Janusz................................................................................................................................ 112

TERENTIEW Nina ....................................................................................................................................... 112
TOEPLITZ Krzysztof Teodor ........................................................................................................................ 113
TURSKI Ryszard .......................................................................................................................................... 113
TYSZKIEWICZ Beata.................................................................................................................................... 114
WAHL ......................................................................................................................................................... 114
WAJDA Andrzej .......................................................................................................................................... 115
WALDORFF Jerzy........................................................................................................................................ 116
WASA Lech ............................................................................................................................................. 117
WERBLAN Andrzej ..................................................................................................................................... 119
WICHEREK-NOWICKI Czesaw.................................................................................................................... 120
WIECZORKOWSKI Aleksander ................................................................................................................... 121
WILCZEK Mieczysaw ................................................................................................................................. 121
WOROSZYLSKI Wiktor................................................................................................................................ 122
WRBLEWSKI K. Andrzej ........................................................................................................................... 123
WRZESIOSKA Barbara ................................................................................................................................ 124
ZANIEWSKA Xymena ................................................................................................................................. 124
ZANUSSI Krzysztof ..................................................................................................................................... 125
ZINN Wiktor ............................................................................................................................................... 125
UKROWSKI Wojciech ............................................................................................................................... 125