Bốn mươi năm nói láo - P2

96
BON MI NAM NOI LAO
Phan II
BAO AU TRANH
http://ebooks.vdcmedia.com
97
TUYE N TA P VU BA N G
TOI, THANG VO LAI
Lo la khong ang ke. ong ca t Cong Dan, chung

toi vui nh Tet, bi v con bao nhieu tien, chung toi i
hat sang em. Thc ra, trong thi gian lam bao, anh em
cung chang ai co tien tieu xai, ngi nao cung lo xoay
s rieng e chi tieu trong gia nh. Rieng co Vu Trong
Phung ban nhat, la v anh cha co v e buon ban giup
, ma ba noi va me lai gia, khong the kiem ra tien.
V the Vu Trong Phung khong may tan thanh nep song
cua chung toi luc o; nhieu khi anh em i hat hay che
ru, phien pho th anh ngoi uong nc, hut thuoc lao
mot mnh va viet bai cho bao khac e kiem them giup
ba, nuoi me.
Cuon Dt tnh va Giong to cua Thien H Vu Trong
Phung viet trong thi ky nay. Bay gi oc hai cuon
truyen ay, co nhieu ngi tng la anh viet mot hi;
thc ra, Vu Trong Phung khong bao gi co thi gi e
viet qua mi trang giay. C gan en ngay phai nop bai
BON MI NAM NOI LAO
98
cho Ha Noi Bao - tieu thuyet Giong to bat au viet

tng ky tren bao nay - Vu Trong Phung lai ngoi ra
mot ong, hut thuoc lao va hoi am len co ai biet ky
trc Giong to a viet en oan nao roi khong. Chang
ai tra li ca, bi v chang co ai oc Giong to het.
Vu Trong Phung chan i het sc, anh phai i tm
Ha Noi Bao e oc xem mnh a viet en cau g, bay
gi mi phu phuc xuong ging nh con voi viet tiep,
mat hieng han i ma li th le ra nh li con than
lan, co khi va viet va chi the sao mnh lai kho en the
nay, c phai viet mi co tien sanh song.
Bay gi Phung a ra ngi thien co; nhac en anh,
ngi ta thng ke lai mot cau noi cua anh: Neu moi
ngay toi co mot mieng bt tet e an th au co phai chet
non nh the nay.
VU TRONG PHUNG
Cau noi ay, chnh Phung a tho lo vi toi tren ging

bnh. Phung va toi la ban hoc t lp D b trng Hang
Voi. trng nay ra, toi theo hoc Lycee Albert Sarraut,
con Phung luc c mi tam, mi chn tuoi a phai i
lam th ky cho nha in IDEO, kiem moi thang mi hai
ong bac e ve nuoi ba va nuoi me. V khong u song
99
mot phan, ma cung v thch viet van, oc bao phan

khac, en toi ve nha, anh viet truyen ngan e ban cho
t Ngo Bao cua Bui Xuan Hoc va Nong Cong Thng
cua ong Pham Chan Hng (than phu Pham Huy Thong,
tac gia cuon th bat hu Tieng ch song O). Nhng
truyen ngan au tay cua Vu Trong Phung la nhng
truyen bc thay. Bay gi nhac en anh, ai cung nh
en So o, Giong to, Trung so oc ac, Dt tnh,
hay nhng phong s nh Cam bay ngi, Ky nghe lay
Tay, ma t co ai nh rang Vu Trong Phung noi tieng
mot thi la v nhng truyen ngan nh Chong nang len
ng, Cai rang vang va nhieu truyen khac na ma
toi khong nh ten e, trong o co mot truyen ang bao
Nong Cong Thng, thuoc ve loai hien thc, ta mot gia
nh Hang Bac co may co con gai ng trong manh
manh nhn trai ngoai ng va toi en lai tu hop gay
an x, xang, xe, lu, cong.
Phung co mot cai tai ac biet la khong he biet anh
bac la g, ma tap phong s au tien viet cho bao Nht
Tan, anh dam e cap en van e bac bp. Thc ra, anh
cung cha he quan sat mot vu anh b bao gi, nhng
anh viet nh mot ngi anh bac thong thao nhat, o
la nh mot ngi anh la ong Trng Tao, cung pho
BON MI NAM NOI LAO
100
Hang Bac, noi chuyen lai e cho anh viet. Cung the, oc
truyen So o, ai cung tng Phung la mot tay an chi
sanh soi khet tieng ma lai eu la khac na, nhng s
that trai ngc han: trong tat ca anh em quen biet,
Phung co le la ngi chan ch hat bot nhat, hien lanh
nhat ma tng oi cung la ao c nhat. Tieu pha hay
chi bi g, anh tnh toan tng ong xu, khong phai la
v keo, nhng chnh v anh phai ng mui chu sao lo
cho ca nha, trong o co mot ba noi goa va mot ba me
goa, ong thi lo sao e danh dum c t tien lay v,
hau co con noi doi.
Ve sau nay, Phung mon moi i, mot phan ln cung
la v thc em thc hom e viet cho nhieu bao nh
Tieu thuyet th bay, Tieu thuyet th nam, Ha Noi
tan van, lay tien, nhng cuoc song cua anh ben ngoai
oi vi nhng ngi la, khong co ve g vat va; trai lai,
anh lai ra cai dang nhan nha, ung dung la khac. Du ban
ron viet lach en may i na, tuan nao anh cung oc
hang chuc t bao Phap e hoc them. Trong anh em, co
the noi anh la ngi hieu ro tinh than cua giong van
Canard Enchaine nhat, ma anh cung am hieu nhat
chanh tr nc Phap va the gii luc bay gi.
101
Cung trong tat ca anh em, Phung la ngi co th t,

pham co tai lieu g, hay, la th cat i, cho nen vao luc
mot tuan bao Hue a kch anh viet van khieu dam,
anh a len tieng tra li rat vng, kem nhieu chng c
va tai lieu rat bua lam cho mot linh muc phai nhan
la anh co ly... Phung song mot cuoc i kn ao, khiem
nhng, coi viec g cung la thng va khong bao gi to
ra ngac nhien hay lo s qua trn. Khong co tien th
khong tieu, anh khong hoi vay cua ai bao gi ma cung
t phan nan vi ai rang mnh kho. o la mot c tnh
lam cho anh em knh ne, nhng anh em thng Phung
nhat ve iem du kho en the nao, Phung cung thuy
chung nh nht vi anh em, c moi khi co bao du biet
trc la viet khong co tien, khong nhieu th t, the nao
Phung cung co bai cong tac vi anh em, va lau lau
Phung lai i hat vi chung toi, nhau nhet nh ai va
quay cung nh ai.
Bay gi, ngoi ke lai cuoc i noi lao, toi th than con
nh trong thay nhng con ma than thiet o, vao
nhng em ma phun, nam tron chung quanh mot khay
en noi chuyen tham thiet an tnh; tuy khong tuyen bo
ra li, nhng qua anh mat th ngi nao nh cung t
the vi long la sinh t co nhau.
BON MI NAM NOI LAO
102
Nhng cuoc i bao gi ng im mot cho mai, khong

thay oi? Tien het, cac buoi hop hong lau cung khong
con. Moi ngi i mot nga: Nguyen Trieu Luat i day
hoc; Vu Lien chet; Nguyen Nh Hoan cung qua i. Con
lai Phung Bao Thach, Ngo Tat To, Vu Trong Phung va
toi ngoi ch mot cai g.
Ch th cai g ma chang en? Chung toi lai gap inh
Khac Giao ru nhau lam t Tng Lai, giam oc chnh
tr la Ha Van Bnh, con chu but la Phung Bao Thach.
Cho en bay gi, toi van nhan rang Phung Bao Thach
la mot nha bao lao luyen, co nhieu sang kien va nhieu
manh li, nhng o la mot ngi ban khong may suot
ca mot cuoc i, nen ve vat chat a chang bang ai, ma
tieng tam ve nghe bao th hau nh khong co may ai biet
ti. Bay gi chang biet ben kia Ben Hai, anh con lam
nghe bao na khong? Rieng toi biet, th t hiep nh
Geneve tr ve trc, anh la mot ngi kho cc ve nghe
bao, tu toi ve nghe bao, nhng tuyet nhien toi khong he
nghe thay anh ta oan mot li nao. Trai lai, trong nhng
cuoc hoi hop vi anh em, anh lai a ci, a pha, va
cung la ngi au tien bay ra nhng tro vui nhon e
lam cho anh em quen lang cuoc i ay nc mat.
103
e giup vui, nhieu anh em b a ra lam muc tieu

cho bon chung toi ua ct. ua t th khong sao, ang
tiec la co nhieu khi anh em ua dai qua, thanh th nan
nhan tc bc cau ban, khong ngai a ra nhng li lo
mang e ap lai.
o la trng hp Vu Lien b choc, tc qua khong chu
noi na, na em bo nha bao i ve nha que, sau khi
thoa ma ca bon chung toi la quan mat day. Nguyen
Trieu Luat cung vay, nam tay ap xuong ban b thng,
chay mau, the t gi khong them viet lach vi bon
bay. Rieng Ngo Tat To th co khi b Phung Bao Thach
va toi choc uat qua, tng nh co the tho ra mau nh
Chu Cong Can. Thc tam luc nao toi cung knh phuc
Ngo Tat To ve c o, ve van tai, hoc lc, nh mot bc
an anh. Thanh thc hn na, toi lai phai noi them
rang toi rat bat bnh khi thay bao Duy Tan cua
Nguyen nh Thau keu au x To la o To va c nhac
i nhac lai cau ve:
Anh o i, oi mat anh khong sang, cung khong nhem.
Suot i anh khong biet an kem B Ho.
Nhng khong hieu duyen n g c buoc toi phai choc
Ngo Tat To. ien hnh la vu Ngo Tat To day toi hoc
ch nho, va toi day lai Ngo Tat To hoc ch Tay.
BON MI NAM NOI LAO
104
Sau mot mat c vi anh em, toi lam ra bo rat ng

an, mot hom, trnh trong bao Ngo Tat To:
- Bac To a, chung ta lam bao a lau, nhng thc ra
cha lam bao. To quac mat, hoi toi:
- Bac noi g? Tai sao ta lai cha lam bao?
- La y toi muon noi the nay, bac a. Bac viet bao vao
hang c, anh em eu nhan the; nhng du sao bac cung
phai nhan rang bac con thieu ch Tay, ma toi vao cai
hang an em, nhng viet cung goi la kh kh, toi lai
thieu han cai ch nho.
The roi toi bo lng khong noi na. Lat sau, Phung
Bao Thach mi ban:
- Th co kho g au. Bac To va anh Bang bo tuc lan
cho nhau th chu het, can g phai ban khoan.
Ngo Tat To hoi bo tuc the nao. Phung Bao Thach e
ngh moi ngay hai ngi nen danh ra na tieng ong
ho e day lan nhau: To day Bang ch nho, con Bang
day To tieng Phap. Anh em cho la phai.
Ngay hom sau, toi bat au chng trnh day tieng
Phap va c bac To cham chu hoc hoi mot cach thanh
knh. Toi bat au bang mot trang ly luan:
105
- Toi khong hieu ch nho ra sao ch cach cau tao ch

Phap cua ho tinh vi va thiet thc het sc. ai khai cay
ma. No noi g?
Thoat au, no giong cay tre, cay tre tieng Phap la
[bambou]. Ht cay ma, co nc. Nc la eau. V the cay
ma tieng Tay goi la bambou ht ra lo.
Nghe c lam. Bac To lam nham oc bambou ht ra
lo la cay ma, cay ma la bambou ht ra lo... Mat toi
van nghiem. Van ly luan nh tren, toi day them: lanh
nhanh la cai tau ien, anh ong la cai nh ong, l s
v la anh s v, laboratoire la La Bo ra toa.
en hai danh t sau cung, anh em va chnh toi thay

mat bac To b v, khong the nn ci c na, bat ra
mot trang ci khong lo lam rung ong ca ca knh va
san gac. To biet mnh b lm, cam cai goi nem vao mat
toi va ngay luc o ng day mac cai ao the, chup cai
khan vao au, le oi giay Gia nh mot cach thieu nao
en nha Mai Lnh nam nhai khoi han.
T hom o, Ngo Tat To keu toi la o vo lai va gat
toi sang hang ngu thanh tch bat hao, khong them
nhn ma cung khong them noi mot cau. Phan toi, toi
hoi han khong e au cho het va t nguyen rua mnh
BON MI NAM NOI LAO
106
sao lai co the em mot linh hon ra ua gin mot cach

vo hoc, vo liem s en nh the c.
Ca toa soan phai hop lai, c mot phai oan a toi
en nha xuat ban Mai Lnh e xin loi Ngo Tat To. Anh
em bao gi lai n bo nhau: Ngo Tat To, rut cuc, bang
long tha loi cho toi. V the, trong t Tng Lai, ba ch
Ngo Tat To va but hieu Ngo Cong lai chu cung ng
chung vi but hieu cua chung toi e lam cho t Tng
Lai thanh mot t tuan bao tranh au c ngi ta lu
y.
THAT VONG TH NH
Chnh v bao Tng Lai c lu y ma chung toi

mac bay cua thc dan va gat lay mot that vong trong
nghe bao.
Nguyen luc ay, che o bao ho ang trai qua mot thi
ky xao tron. Leon Blum len cam quyen Phap, Marius
Moutet la bo trng thuoc a. Mat tran bnh dan ra
i. nc ta, chnh tr cung v the ma soi ong hn
luc trc, t Tan Xa Hoi cua Tran nh Long xuat ban
t lau th nhom Le Travail xuat hien, at tru s goc
ng Nguyen Trai, ra vao co mot so nhan vat hien nay
107
ang tranh au hang ngu ben kia. Chung toi la ban,

hang ngay, van gap nhau tro chuyen. Tng rang co t
Le Travail bay gi lai them t Tng Lai th cung
nh cop them canh, ai ng chnh v t Tng Lai ma
anh em lai bat hoa, rut cuc en sanh ra gian doi va ly
tan mat mot thi gian.
Tng Lai, cung nh t Cong Dan, la mot t bao
trnh bay rat sach se, lay hai iem nay lam ch: a
kch quan trng, len an che o thc dan. Tat ca toa
soan eu hang say viet lach, khong ng ngay chnh
canh chung toi lai co nhng tay sai cua mat tham
thng xuyen bao cao hoat ong cua anh em ma khong
ai biet. Do o, thc dan a li dung nhng tay sai o
gay mau thuan gia nhom Tng Lai va nhom Le
Travail, e rut cuoc khi khong, chang co chuyen g
ang ke, chung toi cam thu Trnh Van Phu, Nguyen Van
Tien va cac anh em khac, va coi nh la thu nghch.
Nhng hieu lam g roi cung qua i, chang sm th
muon, anh em cam but chan chnh cung bat tay nhau
thong cam. Bi v nhng manh khoe cua thc dan khong
con ai khong ro. Nhom Le Travail cung nh nhom
Tng Lai, van cha quen vu chanh mat tham Arnoux,
gia mot buoi tra, rnh luc ong ch Van i vang, en
BON MI NAM NOI LAO
108
nha Van ng Henri dOrleans ta s vieng tham roi

lieng mot tam thiep co ten va chc vu cua y, mu lam
cho Van mang tai mang tieng, mat uy tn vi anh em,
cung biet bao nhieu vu khac mu gay hoang mang trong
cac anh em yeu nc, nh vu mot ten mat tham trong
thay Thng Sy Nguyen c Long nhay chom t xe hi
xuong bat tay lia la va trach sao lau nay khong ra
ngoai ay (y noi s Mat tham) tan chuyen vi nhau, hay
vu mot ten mat tham khac viet th en cho Nguyen
Manh Chat bao Le Travail kem mot so tien nam
mi ong. Chang noi, cac ban oc cung tha biet ca
Nguyen c Long va Nguyen Manh Chat eu khong he
giao thiep vi mat tham bao gi.
Ve vu t Tng Lai th khac: bon tay sai cua mat
tham nam vung trong bao a ban ng chung toi e
an may mot chut danh vong cho ban than cua chung.
Biet vay, toa soan, sau mot cuoc hop kn, quyet nh t
chc het e cho bon chung lam vi nhau, nhng xuat
ban tap tenh c vai ba so th Tng Lai cung chet.
Chnh v vu t chc tap oan nay, cac anh em Le
Travail va chung toi cung hieu nhau hn, va cung do
o, mot so ln anh em nhom Tng Lai cung nhom
Le Travail tiep tuc tranh au cho at nc en bay
109
gi, co ngi con song nhng cung nhieu ngi a chet

chon non cao nc tham.
Bay gi, thang hoac co khi tnh c lm c mot t
bao Tng Lai cu, oc t au en cuoi, toi thay buon
se sat khi nh lai mot quang i lam bao a qua va
nhieu luc toi ngac nhien sao luc ay anh em lai co the
viet c nhng bai hay nh nhng bai phim cua Ngu
Cong, nhng po tanh kn ao ma chua chat cua Vu Trong
Phung, nhng xa thuyet sac ben cua Phung Bao Thach...
Va t y ngh nay bc sang y ngh kia, toi a nh lai
mot ngay nao bo Thu o theo khang chien, toi c
nghe mot cau noi khong the nao quen c, luc d mot
buoi hop nham lap lang van hoa: Tao mot lp th
chan tay ch can nam nam, ch tao mot lp th van hoa
th phai mi lam nam la t.
LAM VT C
Lam bao la mot cai nghiep, nhng cung la mot cai

tat. Luc co bao phai ngh, phai viet, phai tm cai mi,
la e hn ngi, them vao o lai phai giai quyet, phai
oi pho, lam khi ngi viet bao cam thay mnh kho hn
con cho, va ch muon tung he het ca i e ma ngh ngi
cho no khoe khoan ca tam hon va the xac. V the moi
BON MI NAM NOI LAO
110
khi t bao mnh lam b ong ca, ngi ky gia tuy buon
nhng th mot cai phao v he thay vien canh cua nhng
ngay thanh than, th nhan, an chi thoa ch. Nhng
khong lau au, ch dam ba, na thang, th lai thay
buon chan buon tay, muon viet va cam thay khong co
t bao e lam th chan khong e au cho het, du biet
trc la thieu hut tien nong cung ke.
Chnh v the, chung toi khong chu e cho ngoi but
that nghiep lau. Sau khi Tng Lai ong ca, chung
toi ieu nh lay lai t Tng Lai lam mot loai mi,
khong in doc ma in ngang. Ke o, cung vi To Chan
Nho lam t Viet N, at nang van e ch em ban gai
ve phng dien xa hoi hn la chanh tr. Tuy nhien, o
ch la nhng cong viec qua thi, lam e tieu sau, ch
tham tam chung toi van tm cach chi mot cai tro g
rat troi ma anh em ky gia cha he lam. C hoi en mot
cach bat than: Vu nh Hai (em ba oc Sao) a giup
toi gap ong Nguyen Van Thai mi c phep xuat ban
mot tuan bao ten la Vt c. Ong Thai khong co
phng tien ra bao nen vui long e cho chung toi khai
thac.
Nht nh thay ao oi kep chuyen nay, e cho Tay
bt tru phan nao hay phan ay, chung toi at Vu Chung
111
ng lam giam oc, Tam Lang Vu nh Ch lam chu

but, Nguyen c Long lam quan ly, con ben trong th
van la cac anh em cu, tr Vu Trong Phung mi qua i,
va Nguyen Trieu Luat (i day hoc). Lap trng van gi
nguyen nh cac t bao trc nhng noi dung th khac
han: thay v dung li van ng an, trang nghiem e
trnh bay y kien, chung toi ap dung mot the van tre
trung hn, co tnh cach cham biem, ma mai, gieu ct.
Tom lai, chung toi nh lam mot t bao theo loi Con
Vt Buoc cua Phap. Co nhien chung toi a biet trc
khong the nao viet c nhng cau van xuat qu nhap
than cua Treno, Benard... nhng chung toi cung c co
th lam xem sao. May so au bao chay, nhng lan lan
mat dan oc gia, va en chng so mi, mi hai g o
th tai chanh kiet que. Hop nhau lai e rut kinh nghiem
va tm hieu nguyen nhan bao xuong, chung toi cong
nhan mnh a khong bat chc c t Canard
Enchaine mot ly ong cu , trai lai con te nhat la khac, v t
au en cuoi bao viet toan mot giong van, ma hau het
cac bai ang tai eu co tnh cach bnh luan cac viec a
xay ra hn la em lai cho oc gia nhng van e, s viec
hay, mi la, cha ai biet.
BON MI NAM NOI LAO
112
Rieng Tam Lang hoi o noi tieng nhieu hn trc gap

boi, v moi ky anh lai tha c cai s trng cua anh
ra: chi ch - ung vi y thch cua oc gia luc bay gi.
Tam Lang Vu nh Ch thuoc vao loai lam bao an
anh, nen c anh em v ne, gi chc chu but that la
trung moi, nhng anh co cai tat la van thung, a e
tam vao viec g, th ch e tam c vao mot th, nen
cac cong viec khac phan ln do Phung Bao Thach, Thiet
Can va toi phu trach. Bay gi, Thiet Can a mat, nhng
nhac en Vt c buoi s au, anh em con song bay
gi khong the quen c cai mau ngi be nho o viet
rat lau, cung t bao ong Tay g o, ma cho en khi
mat, t ngi biet tieng. Ten thc la Nguyen Van Xuan,
anh la ban vi toi t thi con i at hoc lp D b
trng Hang Voi. Hai anh em cung mot pho, ln len
cung vao th vien t hoc, cung viet bao va moi khi oc
mot cuon sach g hay th cung tan gau, cung hoc tap.
Lam t Vt c, toi mi Thiet Can ve hp tac, va anh
a viet truyen trao phung au tien cua anh, truyen Moc
sng, tren bao ay, ra cai mat thao i, ngon an chi g
cung thao, nhng thc ra th que mot cuc, co le trong
lang van lang bao, khong co anh nao que hn. Chnh v
113
que ma lai lam ra ve thao, nen anh em hua lai pha anh.
Nguyen Thiet Can Nguyen Van Xuan la mot ngi gay
om va be nho - neu khong muon noi la loat choat - anh
co mac cam gai khong me mnh la v mnh khong c
ln con; phai chi lam the nao ma to ln len c th
bao nhieu con gai Ha Noi eu chet het ve tay anh. Anh
em thay anh noi to len mong ay eu bum mieng lai,
chay ra cho khac e ci (v ci trc mat th anh
gian), va cung do o a toa rap ngh cach e pha anh.
Mot ngi qua quyet biet b quyet lam cho than hnh to
ln: an cu san bam nho tron vi ho nep. Mot anh ban
sang nao cung phai tap the thao roi tam, roi lai tap the
thao roi tam, moi sang c lam nh the lien trong ba
tieng ong ho. Lai mot anh khac nhat nh vi Thiet
Can neu anh chu kho tho kh am dng, ban ngay nhn
mat tri ht roi th ra mot tram lan, ban em nhn mat
trang th ra roi ht vao mot tram lan th bay bay bon
mi chn ngay phai cao ln len trong thay.
Bay gi, co le noi ra th khong co may ai tin, nhng
con nhieu ban nh Tam Lang, Nguyen c Long,
Nguyen ang e hay con song s s ra o, toi noi ma
khong s phai cai chnh: Thiet Can a thi hanh tat ca
nhng phng phap ay, mu bien thanh mot lc s nh
BON MI NAM NOI LAO
114
Westmuller. Tam Lang, suot ngay ngoi cay mong chan

au, thnh thoang lai nhn Thiet Can va tro mat, chum
mieng lai noi vi mot ve het sc ngac nhien: Bo me
cha, may tien bo trong thay, ch co hom trc hom sau
ma tao trong may khac han i. Thiet Can nc long het
sc, cang gia cong tap vo, luyen noi cong va an cu san
bam tron vi ho nep, roi ng sat vao tng o, gach
mot gach ch xanh len tng e anh dau moi ngay anh
cao len c may phan. Anh em a am mu anh la
anh, t ong ng ra vach giup va co nhien la vach sai,
nhng Thiet Can au co biet nh the, c trong vao vach
moi ngay moi tang len ma nac nom tng mnh cao ln
thc.
Sau, lai co mot ngi e ngh: Bay gi may cao roi,
nhng chan may i ch bat, trong khong c, may phai
lam cach nao cho hai chan may thang nh... chan Tay
th con gai, an ba mi chu. Tat ca eu tan thanh y
kien o. The la Thiet Can lai b am anh v hai cai chan
i ch bat, luc nao cung hoi do het ngi nay ngi no,
xem lam cach nao cho hai cai chan thang nh chan Tay
c. Anh em bat anh phai to chc mot chau g mi
tiet lo cho anh biet b quyet gia truyen. Thiet Can chu
lien. Va may hom sau, anh vui nh Tet, thc hanh b
115
quyet ay mot cach het sc sieng nang, tin tng: nhao

bot bo hai ong chan, roi lay bon mieng cay dai ep lai,
lay thng buoc nh ta goi gio. Chac chan tat ca ban oc
en ay eu khong tin, nhng toi cam oan mot tram
phan tram Thiet Can a lam ung nh the, va chng
mot tuan sau, anh yen tr rang chan anh thang nh
chan Tay thc. Thay mnh a cao ln ma hai chan lai
thang, t nhien anh thay mnh oai phong lam lan, suot
ngay ch lo chai au, nho rau va tng tng co rat
nhieu trang quoc sac thien hng say me anh thc.
Li dung tnh trang tam ly ay, mot hom, Tam Lang
i au ve khong ro, ht h ht hai bam Thiet Can ra
ngoai ng noi chuyen b mat ch hai ngi biet vi
nhau thoi. Nhng thc ra th tat ca anh em eu biet
het: Tam Lang trnh trong tiet lo cho Thiet Can biet la
anh va gap mot co ep nao nung, ep ghe lam, ep
chet i c, hoi tham: Thiet Can, tac gia truyen Moc
Sng la ai va ngo y muon c biet Thiet Can.
Nguyen Thiet Can a que mot cuc, them Tam Lang lai
noi doi nh ranh ma ve mat lai lam ra thc tha gia rt ,
nen anh em khong phai i lau, a thay Thiet Can mac
bay. Ve sau nay, co ngi biet chuyen, cho la chung toi
tan ac, em linh hon cua mot con ngi ra nhao bang,
BON MI NAM NOI LAO
116
no ua; nhng thc tnh luc ay a so anh em tin la a

giup ch rat nhieu cho anh ban thieu ca be ngang lan
be cao o. V nh the ma t ra trong mot thi gian,
Thiet Can biet le vui song, tin tng i va do o yeu
mnh, yeu ngi hn len. Giai nhan tuyet sac ma Tam
Lang noi o, anh at ten cho la Thuy Dng, Kieu Th
Thuy Dng. Suot ngay Thiet Can lam bam cai ten kieu
diem o. V toi la ban t tam be, lai c gan cho cai
chc v chi bi, ang iem, Thiet Can ngo b mat
thieng lieng ay vi toi va hoi toi co biet Kieu Th Thuy
Dng la ai khong. Toi ben quac mat len bao Thiet Can:
- May nh gi tro g vay? ay, ai con khong biet
Thuy Dng la v sap ci cua tao. Bo may muon phong
tay tren tao ha?
T o, mot chuyen bi tnh tng tng co sat, mau
va nc mat dien ra gia Thiet Can va toi. Trong khi
o, Tam Lang va cac anh em khac, cach hai ngay, lai
che tao mot bc th xanh viet giong van Giot le song
Hng ky ten Kieu Th Thuy Dng, gi bu ien en
cho nha van kiem ky gia Thiet Can, ta noi long u uat
cua mot ngi yeu tham nh trom ma khong biet ai kia
co biet cho chang. Thiet Can goi nhng th ay vao mot
tam giay mau ep vao trong ao, ngay chnh trai tim,
117
kieu Lucrece Borgia oan ket v kch cua Victor Hugo.

Ke lam sao cho xiet c noi long bi tham cua chung
toi khi o: mot ben la ban, mot ben la v hon the, ma
v hon the o lai me ban mnh, chang le toi giet ban
i? Ma hy sinh v hon the cho ban, toi au n chu
lam sao cho noi? Het ngay ay sang ngay khac, Thiet
Can van ln toi, do danh toi. en na thang sau, c
them li khuyen nhu cua anh em, toi anh hy sinh
vay. Va t o ngi ep tng tng Kieu Th Thuy
Dng hoan toan thuoc ve Thiet Can trong mot s me
say ky ao, khong khac g chang th sinh trong truyen
Lieu Trai me ho ly tinh. Va co le neu tri chng song
cho Thiet Can, en bay gi anh van c con yeu say sa,
yeu me met Kieu Th Thuy Dng nh trong buoi ban
au lu luyen ay.
Trong suot thi ky lam Vt c ng Cot C,
nhng v kch bi hai nh vay dien ra thng xuyen,
cung lam cho anh em buon va quen i choc lat cuoc
i. Tuy nhien, moi luc kiem iem lai cong viec, xem
bao lo la ra sao th khong anh nao vui het, v bao ng,
ma ng th nguy, v so chi nang hn la so thu. Gia
luc o, co vai anh em e ngh vi toi nhng Vt c
lai cho mot ngi khac van th thot lai chi nha bao,
BON MI NAM NOI LAO
118
ma dng nh co nhieu chan tay trong s Mat tham.

Trong may buoi hop quan Anh My cua Bui Trong Hu,
bnh but t Viet Bao cua Bui Xuan Hoc, toi khong
phat bieu y kien. en tan gi chot, sau khi a ieu nh
c mot nha in mi nhan in t Vt c, toi noi thang
la toi khong nhng bao lai cho ai ca, anh nao bang
long tiep tuc cong tac th , ai ngai vat va, tung thieu
th tuy nghi.
Bao Vt c khong ngh mot so nao. Tru s t
ng Cot C don lai pho nha thng Phu Doan tren
mot cai gac be nho, oi bc, con toa soan th ch con co
hai ngi la Phung Bao Thach va toi chia nhau ra viet
bon trang kho giay 40x55, khong quang cao. Nh v chi
tieu t, ma cung may la co mot vai s viec xay ra, bao
len lan lan. Chung toi them nhieu muc, thay oi giong
van va cach trnh bay viec co thc viet nh la ba, ma
ba th viet y nh co thc. oc gia an giong dan dan,
bao in tang len trong thay.
Lam bao, khong co g khch le ngi ta hn la thay
bao moi ngay moi chay hn. Khong ai bao ai, Phung
Bao Thach va toi mat ca gan ca ruot, va lai cang co
gang hoc tap t Canard Enchaine viet cho lam ly quy
phng hn na, hn nhieu na. Phan ln y kien la cua
119
Thach; toi co nhiem vu ao sau va bien hoa cac y kien

o khi viet bai. Toi se khong thanh that neu khong
nhan rang cach thc viet Vt c luc ay, mot phan toi
a chu anh hng cua t Duy Tan, nhng du sao bao
Duy Tan cung ch la mot loai bao man an tuc noi
phet kieu Frou Frou, Le Rire... nhieu khi oc eu qua,
nhng ngi ng an du co muon oc cung ch len lut,
ch khong dam cam cong khai tay i ngoai ng.
Chung toi muon co mot trnh o cao hn the t Vt
c, ngha la muon lam t bao ay thanh mot t bao
chanh tr, xa hoi, co mot loi viet h h, thc thc, cham
choc nhng khong lam cho ngi ta tc gian, oan hn,
ua ct ma khong lam thng ton en thuan phong my
tuc.
Rieng
toi
luc
ay,
toi
lay
Pierre
Benard,
De
Lafouchardiere, Clement Vautel... lam gng mau, con

cac van nhan trong nc, luc nao toi cung coi Van Toi
Hoang Tch Chu, tac gia muc Chuyen au, Lang Nhan
Phung Tat ac, tac gia muc Trc en cung Phan
Khoi ky ten Thong Reo, Ngo Tat To but hieu Ngu Cong,
la nhng ngi an anh loi lac.
Bay gi, ngoi kiem iem lai nhng cay but trao phung
nh the khong con co bao nhieu, v the co luc may chieu
BON MI NAM NOI LAO
120
gio sm, ngoi on lai nhng ngay qua, tro chuyen vi

nhng con ma qua kh, toi van ngh khong phai mi,
mi lam nam ma a de gay c mot lp ngi van
hoa. Bao nhieu nc a chay qua cau, thc tnh toi van
cha thay co nhng cay but thay the c cac bac an
anh ay, noi rieng ve mon trao phung ma chi.
Rieng t Vt c, chung toi muon co nhieu bai,
nhieu muc ma van that ngan, so ngi ta cang kn ao
cang hay. Nhng ngh mot ang ma lam c lai la viec
khac. So ngi b so moi ngay moi tang them. Bat au
la ba oc Trnh Thuc Oanh, lai xe en nha bao nh
gi tro lang ma, nhng v biet trc, ca toa soan hoa
trang thanh Tarzan, nen ba mac c bo i, roi en ong
ba Ke Hong, cac v tai to mat ln, cac quan lai, cac
giam oc nha, s, cac ong cac ba oc hoc nnh Tay...
pham anh nao dnh dang en Tay, b Tay, lay oai Tay
ra an hiep ong bao, chung toi eu can het. Co nhien,
chung toi can mot cach han che, nhng ngi mnh
la lam, phan ln ho t coi nh la bat kha xam pham,
hi ong en ho cung lam cho ho khong bang long, van
ong ong ca Vt c bang cach nay hay cach khac,
nen co nhieu khi chung toi mat bnh tnh, nhat la vu
Ton That Bnh, chu but bao La Patrie Annamite do
121
Pham Le Bong lam giam oc. Bnh ra tranh chc hoi

vien thanh pho. Gii thieu cac danh sach ng c, toi
viet ve Ton That Bnh ch co mot cau: Ton That Bnh:
con re Pham Quynh, em nao cung chi Pham Giao(1)

ra
rch.
ua c a i
v
d
n
a
t
g
h
t
h
a
h
s
g
a
h
m
l
a
h
h
c
h
t
p
a
(1)
i
k
Pham Giao la con trai Pham Quynh a b giet chet hoi cach
mang mi len.
122
BON MI NAM NOI LAO
ien hnh la vu ba oc Trnh Thuc Oanh, noi tieng

mot thi la gng xau cho hoc tro con gai luc bay gi.
Vt c che nhao ba. T cho la co the lc, ba kien
Vt c. Chung toi ra luon may so bao tong cong kch,
va co nhien thua kien; nhng tat ca chung toi bat can,
chung toi c phao kch ba vi nhng hoa tien b thay
mo kem nhng tranh ve ba Oanh, ai khai ngoi trc
mot cai chau ra mat, ma mat mui en thui nh mc:
Ba oc Oanh ra mat tai toa. D luan xon xao, cac
bc phu huynh nhay len v van oan c ba oc nay,
nhng khong ai dam ho he phan nan, va ba co tieng la
tiep xuc than mat vi rat nhieu Tay b, treu vao th
chet.
Ma chung toi cung tng chi ba chuyen ay th chet
that, nhng co le v Tay ch lay long ba ngoai mat ma
trong bung th khinh, nen du ba nh nhieu quan can
thiep ma chung toi c song nhan. Sau het, mot hom co
mot ngi lnh kho xanh en a mot van th mi
chung toi len van phong bao ch phu Thong s co viec
g
a
123
can. Quan ly Nguyen c Long i lien, c ong Le Tai

Trng tiep on rat niem n: Ong thong s Chatel muon
nha bao cham dt loat bai chi ba Oanh i. Ong Trng
con cho biet la nha bao co can g th c noi, anh em
vi nhau ca ma!.
Chung toi chang can g ca, ch can phao kch ba Oanh
cho en khi nao ba ra, khong ngo ngoe na - mac
dau co ong Thong s che ch cho ba. Va chung toi a
lieu het cho noi: xo luon ca ong Thong s, vi ba Oanh,
ma la mot cai la bao van khong lam sao ca. Chac han
trong co mot an tnh g cho nen Chatel mi khong
bop co Vt cho chet luon, ch that ra, Thong s luc ay
con ghe hn tong thong, thu tng bay gi, neu nh
hai chung toi th may ma khong chet sm. Co le Chatel
s binh ba Oanh qua th mang tieng ve en Phap
chang...
Vay la chung toi chi ch chap , chi chet th thoi. oc
gia mua oc nhieu. Nhng du sao, o cung la mot cai
yeu cua chung toi lam cho Vt c mat phan nao uy
tn. Them na, c cai a bao chay qua, chung toi ve
sau co mot thai o hi phong tung, m ra vai muc hi
tuc tu nh Tieu Lam Vt c, Tieng Oanh do co Nga
(Nga) phu trach, nen t bao hi mang tieng. Nhng
BON MI NAM NOI LAO
124
mang tieng la mot ang, ma so in moi ngay moi nhieu

hn lai la chuyen khac. Co ngi oc cong khai, co
ngi mua roi giau i em ve nha ch luc vang ve mi
dam em ra thng thc; nhng du cach nao i na th
ngi ta cung tranh nhau tm oc xem ho chi cai g
va do o Vt c thanh mot lc lng ang ke, thng
in khong u ban. Nhng luc nh the, anh em be ban
bon phng ve chi vi bao sao ma nhieu the! Co ngi
khong v ly do g ca ru anh em i hat luon ca mot
tuan; co bon mi i an i uong cho bang c neu
khong th gian; lai co ngi bo ra hang ong bac mi
anh em lam mot tua Hue i thuyen tren song Hng
nghe ho.
Khong can biet ai la ban, la thu - ma thu nhieu hn
ban - chung toi chap nhan i chi bi an uong vi tat
ca, khong phan biet, ma cung khong can gac co,
ch phai chi bay gi song mot cuoc i nguy hiem, luc
nao cung co san ngi muon xin t gan, t huyet, t
nhat la moi anh trong bon chung toi cung phai co hai
con kh oc canh chng, va i au th xoang ra cung
phai co mot oan ho tong i mo to va xe dp bam coi
iec mui ngi ta. Khong, chung toi la bon iec khong
s sung, luc nao cung tin so t vi, cha en so th
125
khong co thang cho nao lam hai c mnh, ch co tri

hai c mnh thoi.
Phai, chung toi viet bao rat ac, rat eu, rat hai ngi,
nhng trong tham tam th luc nao cung chu trng phai
an phuc c v co Tri ca, ma cuoc i chung toi lao
ao, lan an, len voi xuong cho bao phen cung la do ong
tri. Co ai, vao buoi sang tinh m, nghe thay Nguyen
ang e (biet hieu Thien The), mot ban than cua nha
bao, ngam cau th ac y cua anh, noi ro len c tam
s cua ca bon chung toi luc o mi biet cai buon cua
anh em viet bao luc thang cung nh khi bai ra sao:
Tren tien cung, co toi g?
Xuong tran ma tra n i cho roi.
en ay, chung toi thiet ngh cung nen noi tai sao
lai chi hang nh the. Nguyen hoi ay la thu Thnh
ng cua che o thc dan. Phap va tay sai nam vng
cac c cau trong nc, cac ang cach mang ch co the
hoat ong ngam ngam, pham cai g nghch lai vi thc
dan eu b an ap mot cach kn ao va tham oc. Rieng
trong lanh vc bao ch, ho khong can ap dung che o
kiem duyet, ma cung chang can phai buoc nap ban lam
g; duy co ai ra bao phai xin phep trc va in xong mot
so bao roi th phai a ra depot legal.
BON MI NAM NOI LAO
126
Nap ban va depot legal mi nghe th tng cung

giong nhau, nhng ben trong th khac biet. Nap ban la
bao ap th ra giay roi a ra cho Thong tin hay mot
c quan nao tng t oc, bnh thng chang lam sao,
nhng neu co g xet ra chng ngai th mot cu phon
se khuyen cao nha bao nen t bo bai ay hay oan ay
i ngay cho khoi xay ra s ang tiec sau nay. Depot
legal rong rai hn the: nha bao c in han ra ma ban,
ong thi nop mi, mi lam so cho cac c quan lien
he nh Thong tin, Toa an, Th vien... Bai v trn tru
chang lam sao, neu co g truc trac, lao leu th toa an
truy to chu nhiem va quan ly ra toa.
V the Vt c cung nh cac bao Cong Dan,
Tng Lai, Viet N... viet tha ca, ra toa hay tu toi
la chuyen sau. Trong suot cuoc i lam bao, co le khong
co hoi nao chung toi vui nh luc lam Vt c: thng
thng chung toi thc trang em khong ngu, hop nhau
tan gau va c tan gau nh the th ra nhieu chuyen tc
ci. Co em ngh ra mot cau xo ngot than dieu, hay
mot van e gieu ct tai tnh, chung toi ci that ca ruot,
ci au ca bung. The roi co khi v sng qua, co khi
v met qua, co khi v chan i qua, chung toi khong ngu
na, na em keo nhau i an, i hut, i hat va thng
127
thng i hat nh the, chung toi khong tr ve nha bao

na, luon co au, nha nay vai em, nha kia vai em,
viet bai luon tai cho, roi a tuy phai em ve nha in
xep ch, mi lay va in luon, khong can bon a tirer.
Lu Van Phung, quan ly, va Vu Chung, chu nhiem, vai
ngay lai tat ve bao quan mot lan, e giai quyet van e
tr s va thu tien cua cai bao, cua tre em ban bao le va
cua cac ngi mua nam tra bang tien mat hay ngan
phieu.
Neu thu c nhieu, chung toi khong an cm co
au, tra va chieu ngheu nghen moi ngi mot xe i t
Van Thai, Kham Thien len Bon Be, Hang Buom an nha
hang roi lai tr ve nha hat va thng thng th tr s
thu c tien rat kha, v bao ban chay, co nhau nhet
hat xng ca nam cung khong s thieu. Ay vay ma
chung toi thieu tien thng xuyen, va chung toi khong
hieu tai sao lai the. Khon nan nhat la moi ngay th ba
hang tuan, tc la ngay phai tra tien nha in e lay bao
phat cho cai va tre em. Nhan vien cua t bao chay
nhat Ha Noi luc bay gi, mat buon nh sap phai treo
len nui Can Ve, anh phai tr ve noi kho vi nha in
chu tien. Chu hai so, nam, sau so, c i; nhng chu
tien in en chn so bao, ieu o khong the dung th
BON MI NAM NOI LAO
128
c. Nha in gi cho mot toi hau th. Thach va toi,

ng tra tri nang, phai cuoc bo i tm ngi e vay
dam ba tram lay bao. Con giay in? Toi ve vay giay cua
me, nhng vay mai, ca nha toi cung ngan: rut lai, bao
cang chay, anh em lai cang kho, v en ky lay bao nao
cung khong co tien; bao xuat ban t th tien in cung t,
ma giay i xoay ong thi cung t hn. Thanh th ra
lam Vt c, chung toi thng xuyen song trong mot
s vo ly ngoai oc tng tng cua ngi ta: luc nao cung
cau mong cho bao ng chay qua. Chay qua th bao phai
chet, v so tien vay se ln hn, ma roi cung het ngi
cho vay tien.
Ma mnh t in t i khong c. Co mot vai so chung
toi a th nghiem bien phap nay, vao dp tat nien. Ai
ng au so tat nien, cai bao va tre em lai mua bao gap
oi, gap ba so thng; bao thieu ban nhieu qua, anh em
ban bao mat mot so li ang ke vao cuoi nam, bieu tnh
trc nha bao, nem a, pha ca va khong ngai chi
chung toi bang nhng li tho tuc nhat va ho het am
ca pho la chung toi an chi xai ph qua, het tien, khong
co bao ban cho anh em, t...s... cha chung may.
Ngay luc ay, chung toi uat c khong e au het,
nhng en em, chung toi ci nh pha, v khong bao
129
gi lai sung sng en the: lam bao ma b tre con chi

tan nhan v in khong u ban! ong thi, chung toi
quyet nh an chi ra rch cho het nam cu; ra gieng se
oi han le loi lam viec. Nhng, chng nao van gi tat
ay; bao chay ma tien th khong con ong nao trong ket.
Tuy nhien, ky thuat viet trao phung h h thc thc cua
chung toi hnh nh do o a tien bo hn len, cung vi
nhng sang kien cung tao bao hn. a kch thc dan va
quan lai quen qua mat roi, chung toi nhat nh lam mot
cu thc tr: phao kch vua Bao ai luc o b gay chan v mot vu
meo chuot s sang g o. Di mot cai tt ln, chay dai tren trang
nhat Thanh tuc vi hoa, van tue thanh tuc, chung toi gieu nha
vua luon ca mot tuan, trong u cac muc, va co bai a thanh ve
truyen khau trong dan chung:
Tren tri co ong sao tua,
di ha gii co vua thut ham.
Ket cuc, lan lt chung toi nhan c ba trat oi ra
toa hau kien. Co nhien, chung toi phai thua. Theo luat,
Vt c phai nop tien phat trc mi co quyen chong
an. Ma tien th du luc ay ch can o mot ngan ong,
boi au ra? Thanh th an lnh ban hanh, chung toi biet
ngay la bao se chet va phai chet. Tuy nhien, con song
ngay nao chung toi c viet toang len cho sng than
BON MI NAM NOI LAO
130
khau ngay ay. Vu lieu chot cua Vt c la vu chi e

oc Terreau, lien quan ti vu tau Phoenix b chm
ngoai khi Bac Viet. Muc ch lam to vu nay la nh
doa chnh phu thc dan hoi o, e bu lai, ho ng ra
dan xep cho xong vu an Vt c - Bao ai, hau mua
lay s im lang cua chung toi. Nhng thc dan c ap
dung hanh ong quyet liet: bat quan ly va chu nhiem
Vt c, giam cam hn mot thang. Trong khi ay,
chung toi het han nop tien e chong an. Vt c phai
t ong ca sau nam mi hai so a kch khong thieu
mat nao trong xa hoi Bac Ky, lam cho nhieu ngi thch
thu, nhng ong thi cung gay ra khong biet bao nhieu
ke thu luc nao cung vai tri vai phat cho Tay ong ca
Vt c sm ngay nao hay ngay ay.
131
PHAN III
BAO XAY DNG
BON MI NAM NOI LAO
132
TIEU THUYET TH BAY
Bao Vt c ong ca, nhieu nhan vat trong nc,

nhat la bon quan lai, bon b Tay, bon Tay Annam chi
ong bao Viet Nam la sale Annamite, bon ngh vien
ngh hon, bon lai cang mat goc, eu th phao v a nho
c mot cai anh trc mat.
Rieng chung toi khong tiec lam, v lam c ngan ay
so bao, anh em a thay met moi qua roi. Met moi v
viet bai, xoay tien; met moi v phai lo oi pho u moi
mat vi Tay va bon cho san ga choi; nhng met moi
nhat la luc nao cung phai e phong, v khong co may
khi chung toi khong b ngi ta e doa. Ngi th doa
ban; ngi th doa cho an d; ngi th doa cho vao bay
roi tong vao tu mot gong; ngi th doa se dung lu an
noi hoa san bang toa bao. Chung toi se con nh rat lau
vu an em Ly Vt Bach Mai, mot em khoang hai gi,
tha luc chung toi ang nghe hat Van Thai, nhay vao
sanh s, nem dao, quang bua, mot hai nh choc tiet
133
chung toi v chung toi khong ngt to cao chung m

nhieu song bac an thua hang ngan, hang van, ma vien
on Phap ay lai thong lng vi chung.
Tai sao chung lai dam lam d nh vay?
Co nhieu phan chac chan la tai chung at tin tng
vao vien on ngi Phap, nhng chung toi au co ngan:
ngay luc ay, mot anh em nhay qua tng, i goi day noi
ve s Cam va Mat Tham cho ngi en ngay e lap vi
bang va mat khac, chung toi tin ngay cho ten on ngi
Phap Bach Mai biet rang ngay sang sm hom sau,
chung toi se ang bao tat ca cac vu nay va khi to vi
cac c quan hu quyen bon vo danh ot nhap tai gia e
giet ngi cp cua, va to cao s bat lc cua vien on
ngi Phap trong viec duy tr trat t, an ninh.
Ket qua trai han vi ieu ma bon Ly Vt hang mong
i: bon Vt c khong nhng khong lanh mat, hn the
lai phan cong chung, nh co the lam mat chc ong thay
cua chung nh chi. Chung ben nh mot ngi quen vi
ca hai ben ng ra dan xep va to chc mot ba tiec linh
nh e cho bon rang en ma tau hanh hung chung toi Van
Thai co dp cui au ta loi. Co nhien khong co mot ngi
nao trong bon chung toi them ti, nhng anh ngi
chay i ch khong anh ngi chay lai, chung toi cung
BON MI NAM NOI LAO
134
san sang tiep rieng Ly Vt, va bao cho y biet la chung

toi san sang tha th.
Ay o, ngay nao cung song cang thang nh the, chu
lam sao cho noi. Song nh the, mot nam bang mi
nam. Bi vay, ong ca bao Vt c vao luc ang chay
lam liet, chung toi ch tiec re s s: anh em trong toa
soan, tr s, cung nh tat ca ban be cua bao eu thay
nhao ca ngi ra, co dng bc ngh xa hi cung la
nham luc. Duy buon mot ieu la t ay khong co t bao
na, anh em t co dp tan gau va ban tan xo xien thien
ha, cung nh Khong Minh na em day nhn tri, biet
kh so mnh a tan roi ma tiec tri dai at rong, t
ay ta khong con c ra ngoai tran a na, tri hi
tri!.
ay cung la thi ky cham dt i lam bao tap oan
cua toi, anh em cung chung song vi nhau nha bao,
giai chieu nam san gac tan chuyen au voi uoi chuot,
en tra day an cm tap the roi ngu, e chng nam,
sau gi thc day i an uong, phien pho, roi i hat thau
em.
t lau sau, anh em phan tan moi ngi mot nga.
Phung Bao Thach, Vu Chung, Lu Van Phung, cung
Dng T Giap lam tap ch Van Hoa, c chng hai
135
ba so th thoi; con toi, khong con cach g khac, toi lai

tr ve nha, song nh mot con oc cuon tron trong vo, oc
cac tac pham cua Dostoievsky, Simenon, Vicky Baum...
Cac tac pham cua Dostoievsky anh hng en oc toi het
sc sau rong: lan au, long toi bt chua chat, va cam
thay rang ch co s thng yeu va nhieu tha th mi
em lai mot y ngha cho cuoc i. ong thi, toi nh
lai nhng li me noi, luc toi bc chan vao lang bao, va
cam thay long se sat khi ngh rang trong thi ky qua
mnh a lam bao nhieu viec thieu am c, that nhan
tam... Mot cuoc song mi hnh thanh: toi khong muon
lam bao chi bi na.
oc sach bao Phap mai chan, toi tm oc th cua Lu
Trong L, Ho Dzenh, Han Mac T va trong luc nay, toi
thng sang tan lao nha Lu Trong L chung vi
Nguyen Tuan ng Nguyen Trai. Moi khi oc mot
truyen g hay, chung toi lai thuat lai cho nhau nghe: L
luc ay me Andre Gide, con Nguyen Tuan va toi th a
Dostoievsky.
Luc ay, L cong tac vi may t bao van chng, roi
cung Le Trang Kieu to chc t Tan Thieu Nien cua
Tran Tan Tho (anh hoa s Tran Tan Loc), nhng ra c
vai so th bao b tch thu va ong ca. Cai chat cua
BON MI NAM NOI LAO
136
L khong phai la e lam bao hang ngay: anh om yeu

luon, lai them luc nao cung l m nh tren mat trang
rt xuong, co nhieu khi anh em ngoi ong u noi
chuyen, ma tam hon e tan au au, sch mot cai, anh
chay ra v lay quan but va manh giay ghi lai mot cau
th ma anh va ngh c. Lu Trong L lam th nh
mot ky gia lao thanh viet bao; bao thieu mot oan, th
in oi mot bai ngan e ap vao, keo e trang trong
khong c, th L lam Ha Noi Bao, Tieu thuyet th
nam cung vay. Le Trang Kieu phan nan thieu bai, L
nam phu phuc xuong cai chieu trai tren gach viet luon
mot bai th. Thu thc, luc o, toi khong bao gi oc th
cua L, v yen tr la th nhang nht; mai ve sau nay,
en luc Nhat ha Tay, co nhieu thi gi nhan roi, toi
mi bat au thng thc th cua Lu Trong L va do
o cung yeu anh hn, ch thc ra luc au th toi gan
nh khong chu c nha thi s o, cham chap, li
bieng, tron chui tron lui nh con cu lan.
Tiep xuc lau hn, toi mi thay Lu Trong L la mot
ngi co hoc, ham oc va mau thuan nhat la lam th
nh the, anh lai thch oc cac sach chanh tr, va tm
hieu cac hien phap, cac to chc, cac ang phai cua Phap
luc bay gi; v the sau nay anh theo khang chien khong
137
ve, toi khong lay lam la, ma ch la sao trong anh em,
co tin ngi nay chet, ngi kia chet ma khong luc nao
toi nghe thay tin anh chet trong khi anh mang bao th
bnh va bao nhieu trac tang trong th tht va huyet
quan.
Luc cung vi L, Nguyen Tuan cha noi tieng. Toi
biet Tuan t luc anh con lam thong tn vien Thanh
Hoa cho t Trung Bac Tan Van. en khi toi lam Vt
c, anh cung thng lai chi nha bao, thnh thoang
lai quang cho mot hai bai, nhng v anh viet dai, nen
nha bao khong ang c. Nhng bai nay hp vi mot
t bao - nh Ngoi But cua nha xuat ban Han Thuyen
cua tap oan Nguyen Xuan Tai, Trng Tu, Nguyen
c Quynh - cho nen mi tung ra vai bai nh bai noi
ve van minh o hop nhao My th anh noi bat. Thc
ra, trc o, Nguyen Tuan a noi tieng tren van an,
vi cuon Thieu Que Hng, Vang Bong Mot Thi,
nhng that troi, phai ke t luc anh viet truyen ngan
loai Them Om cho Trung Bac Chu Nhat" (c Nguyen
Doan Vng mi that tr, va Manh Quynh ve theo
ung y muon cua anh). en cuon Chua an, Toc Ch
Hoai, Chiec L ong Mat Cua" th ten anh that vng,
nhng noi rieng ve ca nhan Tuan, bao gi cung nh bay
BON MI NAM NOI LAO
138
gi, toi van noi cong khai gia thanh thien bach nhat
la toi yeu men anh that, nhng co nhieu iem toi
khong the nao thng noi. Chac toi cung co nhieu iem
e cho anh khong ngi c, nhng anh em c la anh
em, lau lau khong gap nhau th nh, ma gap nhau th
hom trc hom sau co chuyen tay lan nhau... gia rt.
Toi con nh hoi lam Trung Bac, toi ve Thanh Hoa
tham anh. i tau hoa a met, toi en nha anh chuyen
tro mot lat sau i ngu lien. Tuan nhe ung luc toi ang
ngon giac, lay day, bao mac quan ao i co viec can. Tri
th ret ma ngoai con toi om nh mc, toi khong i,
nhng khong c. Toi anh phai chieu anh ban lo.
e i au? Anh bat toi i bo, vong het ng nay sang
ng khac, roi ru i an banh t mot can nha la ma
anh bao la ngon nhat Thang Moc Ap. Rieng mot cai viec
ngoi ch cho ba cu ban hang thap en len, trang banh
va ran au cung a mat hai tieng ong ho.
Nhng hanh ong lam cam va d dan, lon ruot nh
the khong the nao ke xiet. Trong khi ngi ta mac quan
ao Tay, anh mac ao gam huyen, oi khan; mua nc, cam
cai quat anh cho phai chet, e phe phay; noi th ram
ran, ang vui cau chuyen ngng phat lai, nhan cai mui
ci roi thoi, khong noi na; i an th le khe nham
139
nhap, lay hai ngon tay nhon cai chan chim bo cau bo
lo, an cham nh rua - ma ch an co hai chan thoi - con
ca con chim th lay tay ngoat pho ky lai (ch khong goi)
bao em cat gium vao bep. Cai nep song hang ngay
cua Tuan ung y nh van cua anh viet trong cac bai bao
va tac pham cua anh: kho chu la lung, lam cho ngi
mi quen bc muon chet; nhng cac ban a biet th mac
cho anh muon gi tro trong g ra, tuy y. Thanh Chau,
Thng Sy, Tham Tam, Ngo Tat To, Nguyen Trieu Luat
cho anh la mot quai thai va a kch kch liet, nhng
muon tay cach nao, Nguyen Tuan c lap d nguyen nh
the, khong thay oi va ky cuc nhat la mot so ngi a
kch tnh lap d cua Tuan, ve sau, lai noi giong le nhe,
an uong kieu cach, bat chc nh Tuan.
Quen lam sao c hom Thanh Chau Ngo Hoan ci
v, mi anh em van nghe en an uong ong u nha.
Rieng Nguyen Tuan khong ti; anh em tc qua i na
tieng ong ho, roi quyet nh an uong khong ch na.
Chng mot tieng ong ho sau, Nguyen Tuan mac quan
ao Tay can than, en go ca khe khe, kheu ngon tay
keu Thanh Chau ra ngoai, bao cho mn nam ong roi
i. Tat ca anh em ngoi o noi oa muon xuong pho
(luc ay goi la xuong pho ch khong goi la xuong ng),
BON MI NAM NOI LAO
140
chat van Tuan, nhng ch mot lat sau th anh tr lai,

vi cai au bu to qua, nhon hai ngon tay cam mot canh
la-dn thc ep nh tre con i rc en thang tam,
mng Thanh Chau. Th ra anh mn tien e i mua
bong hoa o! Luc ay, mot canh la-dn gia cao lam o
hai hao, nhng sau nay co ngi biet anh a mua ti
bay hao, va bieu ba ban hoa them mot ong, con lai bao
nhieu th xe i, xe ve het nhan, khong con xu nho!
Chnh toi en bay gi van khong biet co phai Nguyen
Tuan co chat khung trong au oc khong, nhng trc
phong trao ang len My hien nay, toi dam qua quyet
anh la mot th to s hippy, quay khong che c. ien
hnh nhat la vu sau ay:
Mot em kia, chung toi i hat Kham Thien, bat
c Tuan gia ng, ru cung i ap trong. Toi nh
ngoai cac anh em quen biet ra, co ong Ba Mai Lnh.
Ong Ba, Vu Trong Phung, Nguyen Tuan va toi, moi
ngi ngoi xep bang tron, di at, mot goc nha co
au, tu moi ngi mot chai Van ien (ma cam khong
cho a cay mot th g, du la cu lac). a anh tu nh
the xong th Ly Bach, Lu Linh cung gay. Ay the ma
Nguyen Tuan, sau o lai con i l kh het nha nay sang
nha khac uong na, va en khoang ba gi sang th ca
141
pho Kham Thien nhao len nh co loan: tren noc nha,

tren mot cai g bang gach noi lien mot day vi nhau,
Tuan i lai nh mot anh hat xiec, gi hai tay ra lay
thang bang, nhun nhay tren mot chan, thnh thoang lai
quay ngoat ngi tr lai. Bao nhieu hon va cua co au
va quan vien eu len may. That la ky la ma Tuan xuong
c, nhng chuyen en ay cha het.
Thay Tuan say qua, anh em bat co au phai chan cho
anh i ngu. Cuoc vui tam nh. en sang, moi ngi
ang ngon giac trong chan, ca nha lai loan len nh
the b mat trom. Hoi ra th lai mat Nguyen Tuan: khong
hieu anh ta bien au roi. Moi ngi chia nhau mot nga
e tm. Thoi th chang con thieu ni nao khong luc soat:
di gam ging, trong tu ao, trong ho nc, tren ban
th ong vai cua ba chu co au. Van chang thay Tuan
mui to au het. Vu Trong Phung oan: Hay la no ve
nha roi?. Anh em nh c mot ngi ve nha e tm, th
co tieng go ca rat gap. M ra, lu lu mot ngi canh
sat. Nghe ong nay cho biet th te ra khoang nam gi
sang hom o, vao luc ga cong con i ai, Nguyen Tuan
i xe en Cam Hang au bam chuong xin vao tham
chanh cam Arnaud ( tren lau s Cam) e noi mot vai
cau chuyen can. Cam Arnaud, bnh thng gat nh mam
BON MI NAM NOI LAO
142
tom, luc ay ng ngu ngon vi v, ma tri lai ret, bong

nhien b ngi ta en pha, uat khong the nao chu c,
chi nhan vien trc em c oang len va mi ong khach
bat nha vao ngoi phong khach cho en sang mi tiep.
Do o, vien Cam mi biet Tuan hat nha nao va cho
ngi en bao e anh em en bng Tuan ve.
Tr lai cau chuyen oc sach vi Lu Trong L va
Nguyen Tuan. Thc ra, Tuan viet t va ch viet khi nao
thch ch thoi; tung th en go anh em ch nhat nh
khong chu viet, nh cong chc, e cuoi thang lay tien.
Phan toi, trc khi lam cac bao Cong Dan, Tng Lai,
Rang ong, toi a viet truyen dai, truyen ngan, nhng
khong chuyen chu lam. Bay gi, ngay rong thang dai,
muon tm hoc cach viet truyen cua ngi Au My mi,
toi mua Gringoire, Candide, Lu, Vu, e oc va chu y ac
biet ve tieu thuyet. Luc o, trong toan quoc, ch co mot
t bao chuyen ve tieu thuyet: o la Tieu Thuyet Th
bay cua ong Vu nh Long, chu nha xuat ban Tan Dan.
en bay gi, toi van con cam phuc ong Vu nh Long,
v ong a to ra hieu biet ngay t buoi au hoi kien.
Tren can gac nho trang tr theo kieu Tau, toi i thang
143
vao van e vi ong Long: t trc en nay, truyen ngan

cua ta oi ngi viet phai co mot cot truyen hoac ly ky
t, hoac ly ky nhieu, th du cac truyen ngan noi ve
nhng moi tnh eo le lam cho ngi oc hoi hop va than
khoc.
Du sao, bao Tieu Thuyet Th Bay cung la t bao
hien gi chay nhat nc, co mot so oc gia vng chac
roi. Ong th ngh xem co nen a ra mot loai truyen
mi e cho lanh vc tieu thuyet cua ta phon thnh hn?
Ong Vu nh Long bang long th nghiem. Nhng
truyen ngan au tien cua toi tren bao Tieu Thuyet Th
Bay (kho nho, ngoai ve mot bc tng ban than) nh
Chang Kim ngi Bac, co Kieu ngi Kinh, hay Mot
Ngi Ri Xuong Ho... eu thuoc ve loai truyen ngan
kieu mi va noi tren. Cuoc i, theo toi ngh, thng
bnh d, xuoi uot, khong co khuc mac nh cac tieu
thuyet gia thng ta. Ba at, phong ai hay phien phc
hoa cuoc i khong phai la hien thc. Th du mot co gai
yeu mot chang trai, nhat nh phai lay nhau cho bang
c. Nhng hoan canh khong cho lay nhau: nha tieu
thuyet cho ho am au xuong song, bo nha i tu, hay
la ban sung vao au tren mot nam ma ngoai ong.
Rat co the nh the lam. Nhng trong khi o ta cung
BON MI NAM NOI LAO
144
thng thay nhng cap trai gai nh the dat nhau ra b

song ng than khoc va oi cung tram mnh mot luc,
song le en luc chot th ho chang nhay xuong song, ma
cung chang i tu, nhng chia tay t gia, ai ve nha ngi
ay ngu ngon. Mot trng hp khac: co anh say ru, i
em ve nha, ri xuong mot cai ho. Anh ta la loi om
som, keu moi ngi en cu. Co ong s, co thay tu, co
nha chnh khach, co ong bac hoc i qua, ai cung ha se
tm cach e loi ngi di ho len. Nhng rut cuc, ai
cung i mat tam, mat tch. em vang, anh ri xuong ho
con lai mot mnh vi mnh. Anh ta suy ngh lung va
cuoi cung bat ra mot sang kien: cai ho khong lay g lam
sau, anh cho hai tay len mieng ho leo len mat at,
thung thang i ve nha.
Mot truyen ngan hoi o ang len Tieu Thuyet Th
Bay c nhuan but nam ong. Nam ong tieu c
nhieu viec hn 5.000 ong bay gi, nhng ieu o la th
yeu. iem chnh yeu, ang lu y, la mnh a a ra
c mot loai truyen mi - co the oc gia khong a may
- nhng du sao th roi ay cung co mot so thc gia
khong coi thng t bao. o la ieu mong c cua toi.
Va cung v mong c va tin tng nh the nen toi c
tiep tuc viet loai truyen o... cho en khi tnh giao hu
145
gia ong Vu nh Long va toi am a hn. Qua nhng

cau chuyen, lan lan toi c biet ong Vu nh Long t
tay lam het cac cong viec cua bao: t viec oc cac bai
cua oc gia - tr may ban cong tac thng xuyen nh
Nguyen Tram Gi, Lan Khai, Vu Lang, Ngoc Giao,
Thanh Chau, Nguyen Tuan, Nguyen Cong Hoan - en
cach xep at trang bao, trnh bay tranh ve, chon la
tieu thuyet Tau, Tay e dch. Co le cung qua nhng cau
chuyen o, ong Long hieu toi hn va biet toi cung hi
ranh ve an loat, ve mi va co oi chut kinh nghiem ve
nha bao, ong ngo y se lay moi tuan cua toi mot truyen
ngan, thay v na thang mot truyen. Va toi c giup viec
Tieu Thuyet Th Bay nh the chng na nam, cho en
mot ngay kia, ong mi toi, buoi toi, sang noi chuyen.
Cau chuyen lan nay tng oi trnh trong hn cac lan
trc: ong Ngoc Giao giup viec thng trc Tieu Thuyet
Th Bay trong pham vi sa van, sa loi xep ch mo
rat, co y nh muon i Sai Gon lam an. Ong Bang co
vui long en giup viec han Tieu Thuyet Th Bay
khong?
Khong thch ieu, toi nhan li ngay, nhng xin mot
ieu kien la toi giup Tieu Thuyet Th Bay trong moi
viec ma ong uy thac, nhng khong the theo gi cong
BON MI NAM NOI LAO
146
chc. Toi en luc nao, tuy toi; mien toi thu xep vi nha
in cho moi cong viec khong truc trac. Hai ben thoa
thuan. Ong Long khong phai ban tam ve nha in, ve van
e hoa s, ve bai v na. Ong rat thanh thc: bao ng,
bao chay hay bao xuong, ong eu nhat nhat noi cho toi
biet.
Roi mot hom, e m rong pham vi hn na, va ang
nhieu truyen cua cac ban nha van gi ve, ong ngo y
muon ra kho ln hn va cung nhieu trang hn. Noi rat
thanh thc, trong thi ky nay, toi hoc hoi c ong
Long rat nhieu ieu hu ch ve le loi lam viec: ong chu
kho oc bao, sach cua Phap e tm sang kien; co sang
kien nao hay, ong nghien cu, khi sau rat ky lng va
ghi ra giay. Nhng tu trung nguyen tac lam bao cua
ong co the goi ghem lai nh sau: khong lam chanh tr,
phuc vu van hoa, giup ch ai chung bang cach va mua
vui cho ho, va m mang tr tue, in ro rang va ep e
oc khong met mat, va ban bang mot cai gia ha nhat
e cho cac ban ong nghiep khong theo kp, ma cung la
e cho bat c oc gia nao cung co the bo tien ra mua.
Ma loai oc gia ong nham nhieu nht la tre em va phu
n. Bi v trc khi lam viec g, ong Long tnh toan rat
ky lng, can nhac li hai tng ly, nen Tieu Thuyet
147
Th Bay kho ln lai chay hn loai nho, va cung v the,

so anh em viet van qui tu ve nha xuat ban Tan Dan
moi ngay moi ong hn. e cho t bao song ong hn
luc ra kho nho, chung toi at nhieu muc mi nh Biet
Ai Tam S e tra li cac th nh giai quyet tam tnh,
e Ci Khi Chung Bong cho cac em gi van vui ve
hop ban, Y Ngh Cua Ngi Dao Pho noi ve van e
van hoa va van nghe. Rieng ve tieu thuyet, chung toi
khai thac u cac loai ma kho nho khong co: truyen co
that (theo kieu histoires vraies cua bao Confidence),
truyen co tch nhi ong, truyen dai bang th, truyen
ngan bon phng (theo kieu Les Mille et Une Nouvelles
cua
Hung
Flammarion),
Gia
Li),
truyen
truyen
trinh
ma
tham
qu
(theo
kieu
ngan
(theo
kieu
Mystere Magazine)...
Ngi ban giup toi nhieu y kien nhat luc o la Thanh
Chau Ngo Hoan. Phan nhieu ban oc Tieu Thuyet Th
Bay kho nho, thay cai ten Thanh Chau i kem sat vi
Ngoc Giao hoi o, tng au Thanh Chau va Ngoc Giao
la hnh vi bong, la mot khoi bat kha chia la; thc
ra, cung viet mot bao vi nhau, thng thng gap g
nhau, nhng Thanh Chau t tro truyen vi Ngoc Giao,
v hai ngi bat ong y kien ve nhieu quan iem, nhat
148
BON MI NAM NOI LAO
la ve phng dien van chng va xa hoi. Bat au viet

van, Ngoc Giao la mot th ky toa an, nang ve phan
cong chc hn la van s; trai lai, Thanh Chau phong
khoang hn, co san tien, song nhan nha, khong muon
bat c ai hay bat c cai g kiem che.
La ngi Thang Moc Ap, Thanh Chau va viet Tieu
Thuyet Th Bay va hoc them, luc nao cung cau tien,
luc nao cung phuc thien, va co mot cai tnh ang khen
la khong co tien khong sao, ch pham a viet th phai
thch,
ch
khong
the
viet
mien
cng,
viet
sur
commande c. Thc ra, Thanh Chau la mot nha van

oc nhieu ma lai co mot tam hon thi s, thay bat c
mot s viec g cung rung cam ma lai viet nhanh, viet
khoe, nhng cho en luc ra ngoai khang chien, anh
tng oi co t tac pham ra i, mot phan ln cung la
tai anh khong may tha thiet en danh tieng, en tien
tai. Anh con tre, lai u xai, cho nen anh muon song cho
mnh nhieu hn, song vi noi tam mot mat, va mat
khac hng lac, nhng luon luon gi gn ch khong sa
oa. Ban ngay anh i chi hay ngu, toi en l ph len
rap To Nh tan roc v v hon the cua anh la dong doi
nha Tran Viet, s hu chu rap To Nh.
149
Moi khi co ieu g tam s, Thanh Chau, Micro Bui

Xuan Nh (em trai Bui Xuan Hoc) va toi thng van
thao luan cai gac nho ma diem dua cua Thanh Chau
Ngo Tram, gan Trung Bac. Anh co nhieu thien ch,
chieu anh em va co nhng cau noi van hoa khuyen
khch toi lam Tieu Thuyet Th Bay rat tai tnh.
oc bai cua anh em va oc gia gi ve; ng la ch
t, trong in; toi en, em mo rat ve nha e sa, toi lam
viec khong ke th gi, nhng khong bao gi cam thay
met moi, co le v trong long hng khi v nhng li cua
Thanh Chau.
Tr van e nhuan but hay vay mn, anh em viet van
luc o hau het eu tiep xuc vi toi, cho nen ngoai cai
li c hoc hoi them ve van hoa, van chng ngoai
quoc, ngoai cai li rut kinh nghiem va trau doi nghe
nghiep, toi lai con c biet ro hn ve tai c, t tng,
s trng, s oan cua tng anh em van nghe. Thanh
Chau va vai ngi ban khac ban vi toi nen m rong
pham vi hoat ong ra, ch bao nhieu anh em ma ch
quy tu ven ven hai t Pho Thong Ban Nguyet San
va Tieu Thuyet Th Bay, e rang chat hep. Toi nay ra
y muon ban vi ong Long ra them mot t bao na, v
noi thc ra, viet co hai t, co khi mot vai tuan mi ang
BON MI NAM NOI LAO
150
mot truyen hay vai bon thang mi xuat ban mot cuon
tieu thuyet, anh em se nan v i song vat chat hang
ngay thng cap bach, va lai anh nao anh nay lai tieu
xai le lam.
Tham Tam luc ay Nha Diem vi ai gia nh. May
em gai anh song ve nghe ong sach mn cho cac nha
xuat ban, kiem an chat vat. c ong nao, anh ch
mang ve cho gia nh c mot t, con lai phai thu tiep
tra lai anh em, nen trong nha t khi co u tien tieu.
Mac dau suot trong thi ky toi i lai chi bi vi anh,
Tham Tam khong he than th vi toi mot li nao,
nhng ai cung biet cac em anh phai vay mn them mi
u an, ma an khong u chat bo cung nh Phung vay.
Co le cung v the, Tham Tam thng phai vay trc tien
cua nha bao. Mot hom, khong hieu v nguyen nhan g,
ong Long t khc va bao Tham Tam: Ong khong nen
vay th hn. The la Tham Tam ng day lien, moc tui
con bao nhieu mi anh em i uong ru het va anh uong
that say roi oc thoai Khong cho vay th bao la khong
cho vay co c khong, tai sao lai noi ong khong vay
th hn! The nao la hn? Ma tai sao lai hn? Hn cai
g? H kh!
151
Sau o, Tham Tam i khang chien, va a mat roi.

Toi khong gap anh lan nao hau phng, cho nen
khong biet tam tnh anh co thay oi nhieu khong,
nhng trc o th anh la mot ngi a bat man hoai,
nhng l l khong noi, bao nhieu oan han, tui hn oi
vi to chc xa hoi luc bay gi eu goi ghem vao trong
cac truyen ngan va cac bai th tuyet dieu. Truyen Con
V cua anh la ien hnh quan niem cua anh ve xa hoi
luc bay gi, va sau nay, ngh lai th co ve anh a hoat
ong b mat luc mua but viet bai th bat hu tren Tieu
Thuyet Th Bay.
a ngi ta khong a qua song,
Sao co tieng song trong long...
Tran Huyen Tran, To Hoai, Nam Cao dng nh cung
b mat hoat ong cho khang chien vi Tham Tam cung
mot luc vi Ly Van Sam chien au trong Nam. Noi
trom vong hon ong Vu nh Long, ong khong muon cho
ai a viet bao cua ong lai viet cho t khac, mac dau
khong noi ra mieng bao gi. Nhom Tham Tam a be
gay mu o ay cua ong Long, viet ba bai cho cac bao
khac: To Hoai viet sach ban cho cac nha xuat ban khac,
Tran Huyen Tran viet truyen dai ban cho mot t tuan
bao hnh nh cua Trac Vy xuat ban, con Nam Cao th
BON MI NAM NOI LAO
152
viet truyen ngan cho Trung Bac Chu Nhat va ban tieu
thuyet, trong o co truyen oi La Xng oi, cho nha
in Cong Lc ng Tien Tsin. Theo cho biet cua toi
th Tham Tam khong viet cho bao nao hay ban sach cho
nha xuat ban nao khac, co le mot phan v anh yeu phoi
a lau, ma mat khac anh lai khong may thiet tha en
viec kiem tien co th an, khong co th nhn, van e bao
t khong quan he lam.
Rut cuoc, ong Vu nh Long cung phai chu vu tranh
au nay, ma khong chu cung khong the c, v ong
Long ngoi mot cho khong the biet rang nhuan but cua
Tieu Thuyet Th Bay va Pho Thong Ban Nguyet San,
nhat la vao hoi Nht en ong Dng, khong the giai
quyet c viec g.
Tran Huyen Tran song heo hut trong mot cai choi
anh ca bac tren song e lam th va viet truyen.
Truyen th hay ma th th tuyet, nhng thng thng
moi thang nhn an t nhat cung nam sau ngay. Con
Nam Cao th ngheo nhat Nam nh, ban cung bat ac
d lam mi chu ht toc v tien chi tieu trong nha anh
phai tnh toan tng ong xu. Anh vi mot ngi ba,
co v, nhieu con. Ngoai so nhuan but com hang thang
(ma co khi nha bao lai gi ngan phieu cham!), tat ca
153
gia nh anh trong vao mot gian trau ma ba anh va

an va em ra ch ban lay tien them nuoi cac chau. Co
ai oc truyen Ci Vi Trang cua Nam Cao, han con
nh cai anh chang khong co tien em ve nha, b v day
dt trong khi con cai a th khoc, a th meu, a th
au, a th pha... khong biet oi pho ra sao, am ra
mat l, khoanh tay di au nam nhn len tri cao va
bat ci, roi ci that to, ci mai, ci en au bung
va chay ca nc mat ra.
Trong tat ca cac truyen cua Nam Cao, toi nh nhat
truyen ay va toi nh la v chong toi oc xong cung
khong nhn c ci va chu la Nam Cao viet tai tnh
qua.
Toi khong biet Nam Cao bat au viet t luc nao, gi
bai ve Tieu Thuyet Th Bay t bao gi, nhng cai but
hieu Nam Cao noi bat len cho en bay gi cung la do
mot tnh c may man.
Ngoc Giao i Sai Gon, toi la th ky toa soan cho
Tieu Thuyet Th Bay b tran ngap v bai cu va bai
mi, nen sao nhang co khi khong oc xue. Co khi nhng
bai ay em ra quay lai mat sau e dung lam giay viet
bai; co khi that lac; lai cung co khi e chong ong cho
en luc nao cao qua th bo i. Mot buoi chieu thang bay,
BON MI NAM NOI LAO
154
ng sa bun lay d day v ma Ngau, khong co ban be

en chi, toi khong biet lam g trong khi ngoi ch cm,
rut mot tap trong nhng chong bai cu ra e oc. May
man lam sao toi lai c oc mot truyen cua Nam Cao,
va ngay may cau au toi a thch thu v loi hanh van
vi nhng cau kech cm, nghch ngm, co khi d dan
nhng am a co duyen. Truyen ay - bay gi toi quen
mat nhan e roi - ang len Tieu Thuyet Th Bay c
oc gia e y lien. Toi lai luc tap bai cu tm na, thay
hai truyen khac, ang luon va nhan Nam Cao trong muc
th tn viet tiep gi ve. en truyen th nam, th sau
th Nam Cao c cac anh em van nghe ban tan rat
nhieu va cho la trong loai van nghe s mi len, Nam
Cao viet c lam, va ngi ta bat au hoi Nam Cao
la but hieu cua anh nao vay. en cuoi thang ay, Nam
Cao lu lu tm en nha toi. Anh en nha bao, Tran Kim
Dan ch sang nha toi cach bao quan o mi bc
ng. Lan th nhat, gap Nam Cao, toi co cam tng
anh la mot ngi hien lanh, t te. Toi co cam tnh lien,
i an nha hang, lai co the co mot thanh nien chng hai
mi bon, hai mi lam tuoi khong biet mon vay la cai
g, va hoi cm chien a co lap xng va trng roi ha c
g lai phai an vay, va tht bo tay ho cho ton tien? Ve
155
sau nay, toi gi nguyen cam tnh cua toi oi vi Nam

Cao Tran Van Tr, mot nha van d dom, chua chat lai
sau xa, nhng chan that va hon nhien vt mc,
khong co nha bao, nha van nao so sanh c. i sau
vao tnh ban hn, anh nho nhe cho toi biet rang cai
chang thanh nien ci vi trang chnh la anh, nhng
cac nhan vat say ru, chi bi lao leu th nhat nh
khong phai la anh au, ma la nhng ngi loi xom
hay nhng ngi ma anh thay Nam nh moi khi anh
i bo t lang len tnh e lanh tien cua nha bao gi cho.
Tac gia a nhat la Alphonse Daudet; truyen oc nhieu
lan la Le Petit Chose. Ngoai v ra, khong he biet mot
ngi an ba nao khac. en cho ong, s lam; ma kho
nhat cho toi - li Nam Cao la trc mat ngi la, mat
toi c nong bng len, ma li nh muon lu lai, khong
noi ra li.
en luc ra ngoai khang chien, mot hom, anh lu lu i
vao nha toi va en bay gi, toi cung khong biet tai sao
anh lai tm c ni toi hay nh vay. Anh chi vi
toi hai ngay, hai em. Hoi co g la khong, anh bao cung
thng thng thoi. Anh lam th ky rieng cho Nguyen
Sn. Van gap cac anh em cu. Tay the nao cung thua,
anh a. Toi may lan suyt chet v bom. Nhng co le mnh
BON MI NAM NOI LAO
156
kho qua roi nen tri en bu, cho c song e nhn thay
thc dan cut ca i. Toi nghiep Nam Cao, ca mot i vat
va, ch mong c thay ngay ta toan thang e tr ve
Thu o thng men, an mot ba cm vi anh em roi ca
ci vi nhau, th trc khi ky ket hiep nh, toi c
tin anh a mat trong mot vu nem bom tan ac cua lu
lang soi vo nhan ao. Hai ngay anh lai chuyen tro
tam s vi toi th ra la ngay cuoi cung gap nhau. Nam
Cao van ben len then tho nh the, toc van bm nh the,
ma tam tnh van hon nhien nh the. Khong biet hut
thuoc la; van khong uong ru. Ca i cha oc chuyen
Tam Quoc bao gi. Nhan co mot bo Tam Quoc do Phan
Ke Bnh dch, nha in Le Van Phuc an hanh, toi thap
mot ngon en dau, bo man xuong, hai anh em cung oc.
Lan th nhat va cung la lan duy nhat, toi thay Nam
Cao ci ln tieng luc Tao Thao giet La Ba Sa. Cai em
hom ay, sau nay, anh thuat lai trong mot bai ang tren
tap ch Van Nghe cua Mat Tran va chnh nh bai ay,
toi c biet Nam Cao cung co cam tnh vi toi.
La ban cua Nam Cao, To Hoai cung khong de chu ve
tien nong hn may chut, nhng tng oi anh cung
lo lang va cung phai vat lon vi s song hang ngay
nh Nam Cao. Co le v the giong van cua To Hoai t
157
chua chat, sau xa: anh ung la con de men phieu lu,
nhn con vat g chung quanh cung la lung vi con mat
th ngay. Khong co g la het: To Hoai luc viet cuon
truyen au tay De Men Phieu Lu Ky ch la mot bach
dien th sinh mi trng ra va song mot cach hien
lanh, cm ngay hai ba, mot lang lam giay ban tren
song To Lch, ngay ngay ngoi hien nhn ra san xem
nhng ga, ln, chim se, cao cao, bm bm... To Hoai
cung hien lanh nh Nam Cao, nhng ranh manh hn
mot chut; tuy vay, khong luc nao e mat tnh chan
thanh.
Trc khi di c vao Nam, anh con to s chan thanh
ay vi toi lan chot: trong mot th dai viet tay, anh a
ch tnh khuyen toi lai va noi len nhng gi phut
mong i tr ve gap nhau ong u e song lai nhng
ngay than men trc ay.
Rieng trong bon anh em, t luc ri Ha Noi, toi khong
biet tin tc cua Nguyen Hong, Kim Lan va bao nhieu
anh em van nghe khac na, nhng du con song hay a
mat, du chien au nhng ni lam sn chng kh, hay
giang ho phieu bat que ngi, cac anh em ky gia, van
nghe o van gi c tiet thao, khong v ngheo ma s
BON MI NAM NOI LAO
158
ke giau, khong v ngheo ma phai guc au vi ke manh,

khong v ngheo ma s kho khan vat va.
Gia tieng sung ven o vong ve, thng em toi
nghe thay mot cai g tram tram, bang bac en lam xao
tron nhan sinh quan cua toi luc bay gi. Co em toi
nam me thay hang tram ngan ngi oi khat, i thanh
hang bat tuyet en oi toi tra n; co em toi m thay
cai nui xac cua nhng ngi chet oi nam 1946 chong
chat len bai ch Hang Da tan ra roi t o hien ra
nhng bo xng i loc coc va nhn toi ci ngao nghe;
lai cung co nhng em toi me thay cac anh em van
nghe hop nha hang Anh My uong ru nghe Vu Hoang
Chng xoc cai tay ao gam huyen, bac mot cai ghe len
tren ban ngam mot bai th trang thien noi ve mot tram
nam o ho, Viet Minh len nam chnh quyen trong tieng
hoan ho nh sam set. The la ngha ly g? Toi khong
hieu. Nh lai bao nhieu ban lam bao, viet van vi mnh
bay gi a i khu ca roi, toi cam thay tr troi. Va nam
mot mnh gia cai khong gian khoi la vang len nhng
tieng ta oan tham the cua mot dan toc b got sat cua
het bon xam lang nay en bon xam lang kia day xeo,
toi nghe thay mot cai g manh nha trong tim oc toi va
toi tien cam rang cai g o se thay oi rat nhieu y niem
159
ve nep song, ve cach ngh va ca ve nghe nghiep cua toi.

Nhng o la chuyen sau. Tr lai luc lam Tieu Thuyet
Th Bay, thay anh em ong ma pham vi hoat ong ch
co t o va t Pho Thong Ban Nguyet San, Thanh
Chau ban vi toi nen noi vi ong Vu nh Long xin ra
them mot t bao na e cho anh em co u cho thi tho
tai nang va pho bay y kien.
TRUYEN BA, PHO THONG, CH HU
Thay oc gia Tieu Thuyet Th Bay a vng roi, toi

thao mot th rat dai gi cho ong Long (toi viet th mi
giai bay c y kien ay u, ch noi th toi rat vung)
e ngh nen ra mot t bao tre em. Luc ay, t Cau Am
cua Thai Ph Nguyen c Phong va ong ca, ca nc
khong co mot t bao loai o, neu ra c th khong
nhng co ch ma lai con hy vong chay nh Tieu Thuyet
Th Bay, hay hn the.
Ba hom sau, ong Vu nh Long khong tra li th toi.
Nhng en ngay th bay, ong trnh trong bam chuong
nha toi vao tham, mang theo mot tap giay: ong ngoi st
lai toi, th tham nh buon giay bac gia. Th ra ong a
co y kien ay t lau va b mat cho toi biet ong a c
BON MI NAM NOI LAO
160
phep xuat ban mot t bao loai o lay ten la Truyen Ba

t hai thang trc.
Ong a ve ma ket roi. Ke hoach ban bao nh the nay.
Trnh bay nh the nay. Ch in nh the nay. oan phu
luc giup vui ban oc nh the nay. Ong Bang xem i roi
cho toi biet y kien, ong thi cung nen ngh luon ca cac
muc vui trang ba 2, 3, va 4, hay la ta e them 4
trang trong na e cho ban oc xem cho a?...
Suot mot thang, toi sang nha bao ch thay ong Long
ngh ve t Truyen Ba, va bat c chuyen g cung quy
ve Truyen Ba. Ong Long va toi chia nhau ra viet
quang cao, li phi lo. Bao in trc ba so e san ay, bat
au ban so 1 th in so 4 (hau het cac bao cua nha Tan
Dan in nh the, v vay bao th bay ra th t Nam Quan
en Ca Mau, nha ai ly nao cung co t chieu th sau).
ung nh long mong moi, bao chay d doi ngay t so
au. Ong van trung thanh vi quan iem co hu: tieu
thuyet, ai cung thch oc tieu thuyet; bnh luan, nghien
cu kho khan lam. T Truyen Ba ra kho nho bang ban
tay, ang moi so mot truyen, tr 8 trang cuoi ang cac
bai ngan, vui, giai buon cho ban oc nh o Ban,
Truyen Toc Hanh, Kch Vui, O Ch, Nhp Cau,
Truyen La The Gii, Ky La Nhng Co Thc...
161
Co them mot c quan, anh em Tieu Thuyet Th Bay

chay sang viet them cho Truyen Ba. ong thi, cac
oc gia bon phng cung gi nhieu truyen ve nha bao,
nhat la cac muc vat tam trang cuoi, nen chang may
luc chung toi lai thay rang co them t Truyen Ba cung
chang giai quyet c viec g cho anh em.
Ong Vu nh Long lam n xin them mot t bao na,
t ch Hu, lam mot c quan su tam, bnh luan e
lam cho phat bieu y kien cua anh em, nhan tien cung
la e noi len quan iem van nghe, van hoa, xa hoi cua
nhom Tan Dan (va t lau sau nay, phe T Lc Van oan
van gieu ong Long la lai sach, ch lo vet tien ch khong
co quan tam g en van nghe cung nh van hoa).
Trong khi ch phep t ch Hu, ong Long a ra
them mot sang kien: thay v t Pho Thong ra moi
thang mot so ang tron mot truyen dai (loai ba xanh),
ong cho ra them mot loai na (loai ba vang). Thc ra,
truyen cua hai loai nay khong cach biet nhau nhieu lam,
nhng ra them loai vang, chung toi co y ket hp them
nhieu nha van, nha bao, ma cung la e cho bao chay
nhieu hn na, v loai nay ban re hn. Ve phng dien
thng mai, sang kien ay em lai mot ket qua tot ep:
Pho Thong Ban Nguyet San ca loai xanh, loai vang
BON MI NAM NOI LAO
162
eu chay hn. Hai loai nay, anh so 1,2,3... rieng biet,

co mot cai li khac la ai a mua bao cung eu muon cho
u bo e bay tu sach gia nh, khong thieu mot so nao.
V the, ai oc quang cao cua nha Tan Dan eu thay ong
Long rat chu y e ro gia bao va nhan manh oc gia nen
mua cho u so th t, ng e thieu, e mat gia tr cua
tu sach gia nh.
Ve phng dien van nghe, nh hai loai nay, anh em
trong nc co dp thi tho tai nghe rong rai hn, ong
thi cung kiem c nhieu tien nhuan but hn khi trc.
Noi tieng nhat trong bon nay la Nguyen Cong Hoan, Le
Van Trng, Thanh Chau, con cuon no keo cuon kia hau
het eu san san bang nhau, thanh th co nhng nha
van khong noi tieng may ma cung c nhieu ngi oc
nh nhng nha van noi tieng roi, la nh cac tap bao in
ra eu chc so th t 1, 2, 3, 4...
Trong tam nam tri, v phu trach oc, sa, chon la
bai v va trong nom phan ky thuat cua ca ba t Tieu
Thuyet Th Bay, Truyen Ba, Pho Thong Ban Nguyet
San (Phan khao cu, su tam va th do ong Truc Khe
Ngo Van Trien phu trach) cua nha Tan Dan, toi mac
nhien c cai may la giao thiep vi u mat anh em
van nghe s luc bay gi.
163
Bay gi cac anh em a tan mac, moi ngi moi nga:

ngi th chet bnh, ngi th chet bom an ngoai mat
tran, ngi con song mien Nam, ngi th chien au
chon eo heo hut gio, lai cung co ngi song nc
ngoai, oi khi c biet tin tc la nh co ban quen cho
biet... Co le ay cha phai la luc kiem iem lai nhng
ngi con ngi mat, nhng ngay luc nay, toi co the noi
rang so anh em van nghe s gop cong vao viec xay dng
ba t bao o that ong va that ky la, y nh mot canh
vn co tram hoa, khong hoa nao giong hoa nao, ma ca
tram hoa eu ua n. Ngoai nhng v a c biet t
trc nh Nguyen o Muc (dch Tam Quoc Ch, Lieu
Trai), Dng Phng Dc (dch Les Mysteres de Paris),
Nghiem Xuan Lam, Ngo Van Trien (toi c biet t khi
ong lam Thc Nghiep, thnh thoang lai en ban sach
cho nha toi xuat ban) va nhng ban quen sau nay nh
Nguyen Cong Hoan, Nguyen Cong My (tc Anh My), Le
Van Trng, Thanh Chau, Nguyen Tram Gi, Ngoc Giao,
Tham Tam, Hien Chy, Tran Huyen Tran, Nguyen Bnh,
Lu Trong L, Kinh Kha, T Thach, Nguyen Hong,
Nguyen Tuan, Vu Lang, Lan Khai, Nguyen Dan Giam,
Vu Ngoc Phan... trong luc lam ba t bao noi tren, toi
con co cai may la tm c nhieu ban mi, trong so co
BON MI NAM NOI LAO
164
nhieu anh hien gi noi tieng nh To Hoai, Nam Cao,

Nguyen Tat Th, Nguyen Van Nhan, Ly Van Sam, Phan
Du, Bui Hien, Kim Lan, Nguyen Van Xuan, Le Cong
Thanh, Lam My Hoang Ba, Nguyen Duy Dien, Van Thu,
n s Ngan Giang, Tran Thanh ch...
Nam Cao, cung vi toi, nuoi cai y thch la viet truyen
khong co chuyen. Toi tiec mot ieu la luc ky hiep nh
Geneve, t Bac di chuyen vao Nam, toi a e lac mat
hang ngan bc th trao oi vi cac van nghe s, noi len
s trng, s oan va hoai vong cua tng ngi thanh
thc ci m coi long vi toi. Toi ch nh rang qua nhng
bc phuc th, oi vi moi ngi, toi eu e ngh hng
ve mot con ng chuyen biet: nh vi Nam Cao, toi e
ngh nen chuyen viet ve nhng ban tr thc ngheo, To
Hoai ve loai vat, Nguyen Tat Th ve cac phong tuc va
ong dao mien Trung, Ly Van Sam ve nhng chuyen
ng rng Trung Nam, Phan Du ve bon quan lai e
kinh xuong doc va cac le loi an chi song Hng, nui
Ng, Nguyen Van Nhan, ve i giao hoc tnh nho,
Nguyen Duy Dien ve i song cua ngi bnh hoan
quanh nam, Kim Lan ve cac cach an chi loc loi cua cac
v con quan that the, nh a ga, choi trau, chi cho,
chi ch, chi cay, au kieu... Tom lai, toi co y muon e
165
ngh vi cac anh em chu y hng ve mot ng i rieng

biet, e cho moi anh em co mot dau oc ao, de lam
cho ngi viet van noi tieng, cung nh Phap, noi en
van ky ao, b mat th phai ke Simenon, dam th viet
thc me ly co Pierre Louys, ma noi ve bon anh ch co
Francis Carco chang han...
Hau het cac anh em thnh thoang lai ve tru s Tieu
Thuyet Th Bay e hoi vi nhau, moi khi co viec quan
trong nh ra so Tet, hay ra so ac biet; nhng v bnh
tim nen ong Long t khi thu tiep c. ai dien co
Nguyen Khanh am (em Nguyen Tuan), Tram Kim Dan,
phu trach tr s nhng t bao cua nha Tan Dan va coi
ve nha in, cung toi, a cac ban ay i an, i hat hay
i hut. V t trc tiep giao thiep vi ong Long, nhieu
anh em khong hieu ong va tng ong la mot lai sach.
Thc ra, ong la mot ngi can man, co tai, co hoc va
co nhieu kinh nghiem ve nghe lam bao. Toi hoc c
ong rat nhieu trong tam, chn nam hp tac.
Truyen Ba ong ca luc Nht Bon anh Phap cung
vi Pho Thong Ban Nguyet San. Nha in Tan Dan don
ve Muc Xa (Ha ong) tc la que ong Vu nh Long. Coc
cach ch con lai Tieu Thuyet Th Bay ra kho 45x30,
nghieng ve chanh tr, roi lai ra kho 7.5x11 chuyen ve
BON MI NAM NOI LAO
166
nghien cu van hoc, nhng trong suot thi gian Nhat

thuoc, Tieu Thuyet Th Bay khong con cach nao song
lai c nhng buoi huy hoang khi trc na.
S d nh vay, mot phan ln la v a so anh em van
nghe trong nhom Tan Dan xep but nghien theo khang
chien. Thc ra khong phai en luc o anh em mi theo
khang chien; ngay t hoi Nht ti, Petain len cam
quyen Phap th nhieu anh em trong nhom a b mat
hoat ong roi, nhng van viet bai thng trc. Phai ch
en luc Phap tien vao Thu o, dan ta tieu tho khang
chien, luc ay anh em mi ra bng that s. Trong khi
o, hau het dan chung Ha Noi va cac tnh cung nh cac
thanh pho ln cung i theo khang chien, khong ai buon
oc bao, thanh ra lang bao co ve hoang vang, xac x,
buon nan. Ngoai nhng ngi ra i, cac nha van nha
bao con lai khoanh tay nhn thi cuoc, thay v viet
van viet bao, hoac cao troc au nam oc truyen kiem
hiep Tau tnh nho nh Lang Nhan Phung Tat ac.
Ong Vu nh Long, tuy khong noi ra li, nhng cung
trong tam canh ay. Them na, t luc nay bnh tim
lam cho ong nhoc met hn bao gi, nen ong ch lam bao
cam chng, va tha luc Muc Xa, ong ngh ngi nhieu
hn lam viec, va moi khi toi ve tham, ong sung sng
167
vo cung, trnh trong lam mot c ch hiem co: m ru

sam banh ra, e cung noi chuyen ve tnh hnh at nc,
ma cung la e tien a mot thi gian lam bao vang son.
Thoi, t ay khong con nhng ngay dai thang rong
tng oi c viet lach va xuat ban t do: Nhat en,
che o kiem duyet c lap ra ngay di quyen ieu
khien cua mot ngi Cao Ly theo Nhat. Nha bao b hien
binh na em en bat co hang tram, hang ngan. Dan
chung song trong s hai hung rung rn. Cung luc o,
Viet Minh noi len hoat ong ngay trong long ch, anh
thc day long uat han oi vi ca Phap thc dan va
Nhat phat xt. Ket luan: van chng lui xuong hang
th yeu, ngi nao cung thay bng len trong long ngon
la thieng chong xam lang va muon xong ra tien tuyen.
Co nhien, vao mot giai oan nh the, lam bao van
nghe khong the nao song c. Ngi ta ch muon tm
oc nhng t bao noi len uat han va nguyen vong cua
ngi dan, nhng t bao gao thet len nhng toi loi tay
nh cua thc dan va phat xt, nhng ai dam noi?
Ch noi bong noi gio mot chut thoi cung u lam cho
nhng ke thong tr bat gi, cho i tu ay hay anh ap
cho en chet va ong ca bao lien. Bao b mat cua
khang chien c hinh hng nh sam truyen. Nhng
BON MI NAM NOI LAO
168
ngi khong co gan oc bao lau, anh trum chan, tm

nhng t bao khao cu, su tam e oc tieu sau va cung
muon nhan luc quoc gia a s, hoc hoi them e m
mang tr oc. T Tri Tan cua ong Nguyen Tng
Phng, co nhieu nha van lp cu hp tac nh Nguyen
Van To, Nguyen Trieu, Nguyen Quang Oanh nh o c
song dai dang mai. T Thanh Ngh cua nhom ang
Thai Mai, inh Gia Trinh cung c nhieu ngi lu y,
nhng troi hn het trong thi gian nay la t Trung Bac
Chu Nhat cua Nguyen Doan Vng.
TRUNG BAC CHU NHAT
GIA HAI NC TE VA S
Noi thc ra th t Trung Bac Chu Nhat khong i

en luc nay mi noi bat tren lang bao Viet Nam, nhng
a gi c mot a v cao t lau lam, ngay t hoi mi
xuat ban, hoi Phap con thanh bnh bao ho at nc ta.
Luc o, ong Nguyen Van Luan lam t Trung Bac.
Nh uy tn t hoi ong Nguyen Van Vnh con e lai, bao
Trung Bac van c ngi Phap ne v cho nen du
khong chay bang cac bao hang ngay khac nh ong
Phap chang han, nhng moi khi neu mot y kien ra th
van c cac nha cam quyen Phap ac biet lu y.
169
Toi khong hieu lam sao Ngo Van Phu va Hoang Hu

Huy, chu nhiem va chu but ong Phap, nhieu lan
muon ra mot t ong Phap hang tuan ma lai khong
thi hanh y nh. Ong Nguyen Van Luan xin ra t
Trung Bac Chu Nhat th c phep ngay trong hai
tuan. Luc o, toi khong con hp tac vi t Trung Bac
na: con lai Dng Phng Dc, Dng Mau Ngoc, Mai
ang e, Ho Khac Trang, Nguyen Van Ban... Neu toa
soan nay lam Trung Bac Chu Nhat, chac chan bao se
thanh cm nguoi, nen du c phep, ong Luan van lng
khng khong biet quyet nh ra sao. Cho en mot ngay
kia, Nguyen Doan Vng chay sang nha toi, bao cho biet
la anh ng chu trng t Trung Bac Chu Nhat do ong
Luan trao toan quyen cho anh ng lam.
Vng va toi la ban, nhng thc ra th nh anh em
mot nha. Chnh anh a a toi vao bao Trung Bac
hang ngay, lam phong vien, va Rang ong lam th ky
toa soan. Anh em van giao du than mat vi nhau, rieng
co thi ky lam Vt c la toi t khi gap Vng, v anh
khong may tan thanh ng loi cua bao nay, mac dau
i au ngi ta cung noi en t bao o. Vng at nang
van e xay dng hn la pha hoai. V the, luc gap toi
noi ve t Trung Bac Chu Nhat va ru toi hp tac, anh
BON MI NAM NOI LAO
170
noi ro ngay ra la anh nghieng ve mat xay dng va muon

rang t Trung Bac Chu Nhat se co mot dau ac biet,
oc ao ca ve noi dung lan hnh thc, khong giong cac
tuan bao a tng xuat ban Viet Nam.
ay mot th nha mi. Nguyen Doan Vng mat an
mat ngu e ngh cach trnh bay t bao. Bay gi, ba bao
nh the trong quen mat nen ngi ta coi la thng, ch
vao luc o, qua la mot sang kien tao bao: ba Trung
Bac Chu Nhat so 1 trong nh ba mot so bao Life hay
Match. Moi ky, cach trnh bay lai oi i; con ben trong
th cac tt bai hoac ve, hoac xep typo; thang, ngang, day,
mong, ch n thuan co ch hay kem hnh anh, tat ca
eu theo tinh than t bai bao tiet ra.
Ve noi dung, Trung Bac Chu Nhat cung hoan toan
mi: thay v c mua bai xep ong, roi moi ky lay ra mot
hai bai tng oi co tnh cach thi s e len au roi
kem nhng bai vo hai ang nam nao cung c, mua
nao cung c, nh tram ngan t bao khac luc bay gi,
Nguyen Doan Vng chu trng moi ky bao e cap en
mot van e nht nh, ai khai mot ky noi ve chien
tranh, mot ky nham ve co au, mot ky nham ve hoi hoa
ma nhng van e mang ra viet o phai thiet thc, sat
171
vi thc te, gan lien vi thi s, ma neu i trc thi

cuoc cang hay.
Toi tc Nguyen Doan Vng v anh ta kho tnh, lam
viec g cung muon cho toan chan, toan my - ma theo toi
th chan, thien, my hoan toan, co bao gi lai the hien
c i nay? Moi khi suy ngh tm van e g khai
thac, co khi anh thc sang em nh con ma, i lai trong
buong sach e tm tai lieu va ghi chep nhng ieu bat
ra trong tr oc; nh the cung chang lam sao, nhng ac
hai la sang hom sau, anh sang nha toi keu day thc
sm, e pho bay y kien roi i thuc giuc cac anh em viet
bai, triet e khai thac tng van e. Co van e viet mot
ky bao th tam u, nhng cung co nhng van e ra en
bon, nam so bao lien mi s dung het tai lieu, hay trnh
bay y kien. Vng lam tat ca cac cong viec ay, con toi
th sap xep, lam tt, at th t va sa cha cac bai e
cho tat ca eu nhat tr, phoi hp cho co he thong va
lam tt e cho oc gia ham ma oc. Lam xong cac cong
viec ay roi, toi chuyen lai tra Vng; neu co them y
kien hay tai lieu hoac co s viec g mi xay ra lien quan
en cac bai sap a xep ch, anh lai sa na, tm them
tranh anh e gai vao bai va nhieu khi anh vung ng
day chay i mat hut e tm mot anh nao khac na viet
BON MI NAM NOI LAO
172
them cho mot bai lien quan en van e, ma anh biet

rang ngi ban ay co tha kha nang va hieu biet ve van
e muon noi.
Lam bao nh vay, khong the viet g th viet, nhng
phai viet nhng bai theo nhng muc e va tinh than do
toa soan thao luan va quyet nh. Cung v the, s oan
ket cua toa soan vi ban giam oc het sc chat che, ma
nhng ngi viet phai tham khao tai lieu, va viet thc
nhanh. Bi v co nhieu khi, th du bao bat au in ngay
th nam, ma th hai mi biet can viet ve van e g,
ngi viet phai lam the nao noi trong hai ngay th ba,
th t, i tm tai lieu hay i phong s, phong van e
ve viet cho kp bai a chieu th t hay sang th nam
la cung. Vao luc o la luc hau het ngi ta viet bao theo
kieu dng lao, lam mot t nh t Trung Bac Chu
Nhat that la vat va, nhng nh cach quang cao, phat
hanh, co ong rum beng, bao chay o at ngay t so au,
nen anh em cung khong thay met moi lam, trai lai phan
khi va hang hai hn len.
Dan dan, so anh em bnh but tang len gap oi, gap
ba, thay v ch co Vng, Ho Khac Trang, S Bao Doan
Ke Thien va toi luc au. Toa soan tang cng co them
ao Trinh Nhat, Van Hac Le Van Hoe hp tac thng
173
trc, con viet bai khong nhat nh th co Nguyen Huyen

Tnh, Ngo Tat To, Ho Khac Quang, Huyen Ha Nguyen
Lan Hoa, Ho Dzenh, Tung Hiep, Nguyen Tuan... va sau
nay co cu Nguyen Quang Oanh dch cho tap An T
Xuan Thu va cu Bui Ky moi ky cho mot bai Phng
Phap Hoc Ch Nho.
Ong ao Trinh Nhat cung nh cac cu Bui Ky, Nguyen
Quang Oanh dam th mi hoa mi en nha bao noi oi
ba cau chuyen. Toa soan, lam thng trc co Ho Khac
Trang, Le Van Hoe, Huyen Ha, Tung Hiep va toi. Ho
Khac Trang, but hieu la Hong Lam, luc nao cung ht h
ht hoang nh sap chay i lam ap phe (thc ra anh i
hut), ung la mot ngi lam bao: anh rat thnh tai, thau
lm c nhieu tin tc ma viet lai nhanh, viet u moi
mat, viet bat ke au va bat ke luc nao cho nhieu t
bao cung mot luc, nhng luc nao cung thieu tien, ba ai
cung vay, nhng c mot cai la vay co tra. Cung vi
Ngoc Tho, luc nao anh cung bom bem nhai trau, moi o
toe toet, tay cam mot tap giay va, rat tr, bat c ai cung
ga lam quen cho ky c, mien la lay c tin tc th
thoi, chi hay khen anh khong bao gi ky quan.
Tung Hiep cung la mot trang thnh tai nh Ho Khac
Trang, nhng ch trong pham vi nhng chuyen gia nh
BON MI NAM NOI LAO
174
cua ngi ta. Khong hieu nh he thong ang ten nao, anh
rat thong thao, nhng biet e ay, hoac tiet lo tng
giot cho anh em nghe chi, ch khong viet len tren
bao, v anh rat nguyen tac trong y niem ve i t va
i cong cua ngi ta: ong la thng th, bo trng ma
lam hai dan, hai nc th toi a, nhng ong an chi c
bac, ngu bay, ngu ba th toi khong biet va toi khong
muon biet. Co le Tung Hiep Nguyen Xuan Hiep phai
phan nh ro rang nh the, la v chnh anh khong muon
ai tron lon i t vao vi i cong cua chnh anh. Hiep
la con trai mot cua mot nha co mieng an Hang Bo,
song mot i tng oi ay u t tam be. Cuoc i anh
bnh than, vo lo l, lam bao lay tien e tieu them; tuy
co yeu nghe thc, nhng yeu ru, yeu cai ep cua phu
n va yeu s ci ct, s vui nhon con hn the.
Cho en bay gi, toi cha thay mot ngi nao biet
nhieu truyen quay, truyen tieu lam Ta, Tau, Tay, An...
nh Tung Hiep. Bat c ai noi ve van e g nghiem chnh
en au, anh cung e vao c mot truyen man, mot
truyen mac xay de, mot truyen eu van hoa ngha ly
e cho ta ci ct va bat c ngi nao, du quan trong
en chng nao, cung hoa ra tam thng, mat thieng .
175
V the, mac dau lam phong vien va bnh but viet ieu
tra va truyen ngan, Tung Hiep bao nao cung phu trach
muc tha vt, muc vui nhon, giong van khong ac nhng
lam cho nhieu ngi tc khong chu c, v the mi xay
ra vu Clau- de Bourrin trong Hoi Kch Bac Ky em binh
tom tng ca en trc ca bao Trung Bac Chu Nhat
oi xin t huyet cua anh, nhng, nh Vng, va tung
va hng, va khuyen can, va e doa dung vo lc, neu
can, nen cong viec em tham va tng ca binh tom rut
ra ve, khong trong khong ken.
Tuy nhien, Hiep van khong v the ma chun tay viet.
Sau nay, vao luc Phap tr lai Ha Noi, ngi mnh tan
c khang chien ra ngoai, Hiep khong co bao e viet na,
tiep tuc treu tc ngi ta bang bao mieng trong thanh,
v the may ong Tay lai uat khong chu c, a ban
Hiep chet gia luc i anh ang xanh len khong biet
bao nhieu hy vong.
Van Hac Le Van Hoe trai ngc han vi Hiep. Tung
Hiep quay bao nhieu, tre bao nhieu, vui i bao nhieu
th Van Hac Le Van Hoe lai nghiem bay nhieu, trnh
trong bay nhieu va gia bay nhieu. Ngi oc bao xem
van Le Van Hoe, tac gia nhng cuon nh Tam Nguyen
T ien, so hang trang ch nho ra trong cac bai bao,
BON MI NAM NOI LAO
176
tng au Le Van Hoe khong la mot ong lu khu th

cung rau ria ao mao, co chau noi chau ngoai roi. Lam.
Van Hac Le Van Hoe cung st soat cung tuoi vi chung
toi khi o, nhng cung nh ao Trinh Nhat, anh co mot
t the hn nhieu anh em khac, la v anh la ngi... Tay
pha Nho, them cai c tnh viet khoe, viet nhanh ma
lai song ngan nap, gi c nhieu tai lieu, nen bat c
van e g neu ra trong Trung Bac Chu Nhat va Bao
Mi, anh thng vi tay ra la co.
Cau chuyen sau ay la mot chuyen thc ve Le Van
Hoe: anh ta noi nhieu khong che c, noi thien ho bat
sat, noi khong e cho ai noi xen vao c mot cau.
Tham ch co lan, khong nh e cap en van e g, anh
noi nhieu en noi phat ho hen len. Mot ngi, tha dp
anh ho, lap bap sap noi xen vao th... khong, cac ban
khong the tng tng c Le Van Hoe x s ra sao!
Anh gi ca hai tay len xua xua, ra hieu bao ong kia
ng noi, e cho anh... ho not roi noi tiep, va ket cuc
la en luc ng len ra ve, ong ban khong noi c mot
cau nao het. V the, toi ban khoan khong hieu Le Van
Hoe c noi nh the th con thi gi au ma viet, viet
Trung Bac Chu Nhat, viet Bao Mi, viet sach, lai
viet xa thuyet cho Viet Bao cung vi mot so ban hu
177
khac e cho Pham Le Bong ky ten Le Hoang Long va

nhan la cua mnh viet ra. Nhieu lan, toi nh hoi Le
Van Hoe noi suot ngay nh the, con th gi au ma viet,
th Tung Hiep, tho cong Ha Noi, cho toi hay la phuc
cho Van Hac Le Van Hoe, anh ta lai ne v - ne, ch
khong phai s - ve en nha la khong ho he mot tieng,
im c thin tht nh la tht nau ong.
AO TRINH NHAT
ao Trinh Nhat la mot thai cc cua Le Van Hoe. Hoe

noi nhieu bao nhieu th ao Trinh Nhat lai t noi bay
nhieu. Ong khong nang en nha bao, c ung ngay ung
thang e ra bai xong th co tuy phai en lay bai a
ve; oi khi, dao len bao quan lay t tien trc ve tieu.
Anh em eu ngan v ong noi khoan thai, cham chap, yeu
t; a the co khi en mi, mi lam phut mi noi mot
cau; xong, ngoi x ra ay. B Tay truc xuat Nam ra v
b ng la chong Phap va than Nhat, ong Nhat x ra
khong noi, co the la v buon - nhieu ngi ng the, vien
le ong Nam a lau ngay, quen thuoc vi lang bao
Nam hn la Bac. Thc ra, tnh ong t xa en nay van
the. Trong suot thi ky toi Nam, nam hut ng
Lefebvre, Nhat van c x ra nh the; mat ong luc nao
BON MI NAM NOI LAO
178
cung bech bac, lanh leo, nhat la moi khi ci th cang

lanh leo qua lam cho ngi oi thoai vi ong lan au
n n ni xng song va khong the co cam tnh ngay;
nhng biet Nhat lau ngay, anh em than eu nhan ong
la mot ngi chung thuy, trc sau nh mot va oi x
rat tan tnh vi ban. Viec ong ng ra lam t Cai Tao
cho Pham Van Thu - ma ngi au tien ong noi vi Thu
mi ve hp tac la toi - cung nh viec ong viet bai cho
bao V Dan cua Hoi ong An Dan, mot phan ln, theo
toi, la v cai tnh oi vi hai ngi ban cua ong luc bay
gi la bac s Pham Van Phan va ong Mai Ngoc Thieu.
Giup cho t Trung Bac Chu Nhat, ong v tnh vi cu
Luan va Nguyen Doan Vng nhieu hn; nhng luc au,
ong van gi gn, ch ky ten XYZ, sau roi mi ky la Quan
Chi va mai sau nay, hieu biet ro Vng hn, ong mi
chu e bao quang cao ro cai ten ao Trinh Nhat. Luc
ay, oi vi lang bao Bac, ong a quen vi oc gia roi:
nhng bai su tam, nghien cu cua ong c ngi ta
tm oc, mot phan v tai lieu suc tch, ma mot phan
cung v ong a kheo lam nhng cai tt khien cho oc
gia git gan, muon oc xem trong bai ong noi g. Loat
bai Vng Dng Minh, tuy nhien ch c mot so
ngi ham chuong. oc gia Trung Bac Chu Nhat me
179
ao Trinh Nhat la vao hoi ong viet tieu thuyet dai nh

Co T Hong, Con Quy Phong Lu... kha d oi ch
c lai vi nhng truyen dai cua Le Van Trng luc ay
ang lam ma lam gio trong lang tieu thuyet va ong
thi cung la tieu thuyet gia so mot cua nha xuat ban
Tan Dan, c ong Vu nh Long het long chieu chuong.
Thay tieu thuyet cua ao Trinh Nhat c ngi ta oc
say me, ong Vu nh Long nh Vu Ngoc Phan ieu nh
ong viet them cho Tieu Thuyet Th Bay, nhng ong
Nhat rat phan minh: ong nhan li viet cho nha Tan
Dan, nhng khong viet tieu thuyet, ch viet nhng bai
su tam, khao cu ve van hoc, ton giao. S hp tac
khong c lau v Tieu Thuyet Th Bay b mot vai cha
co Tay luc ay lam kho de v mot bai noi ve c ba
Maria va chua Gie Su, viet khong ung theo Kinh
Thanh.
Cai viec cha co Tay luc ay chi ngang xng nh vay
a lam cho cac ky gia khong hai long. Van Hac Le Van
Hoe cho Nhat viet the la ung; Hong Lam Ho Khac
Trang cung vay; rieng Huyen Ha la ngi theo ao Cong
giao th khong noi g, ch mm ci. La v thc ra Huyen
Ha khong thch nhng chuyen loi thoi nh the: ngoai
viec dch truyen t Anh ng sang Viet ng cho Trung
BON MI NAM NOI LAO
180
Bac Chu Nhat, nh Chai, Bc Man Sn, Con ng

Nguy Hiem... va mot so truyen ngan cua cac danh van
ngoai quoc, Huyen Ha khong muon ban tan en viec g,
ngoai viec anh bai.
Huyen Ha cung hoc mot trng, theo cung lp, va
ngoi cung mot ban vi toi. Anh kha ve ca van chng
lan toan, nhng li vao so dach v ngay t luc ay anh
a ham anh bac - anh bac ngay ca trong khi co
Lataste giang ve s a. Sau nay ra i, van chi bi i
lai vi nhau, toi biet la anh anh bac d doi, nhng
khong luc nao toi a ong, v toi biet t thu be, anh
a song thieu tnh thng trong mot gia nh giau co
ng Hang Trong, ma rat t ngi biet chuyen au
thng ay. Tuy a ln tuoi, chung toi ra i van giao
du vi nhau nh luc hay con be nho: toi co cai am co
bay e pha tra ban em luc viet van, em ra khoe vi
Huyen Ha, con Huyen Ha moi khi co mot cuon truyen
tnh hy hu" - kem tranh ve - ap hoc toc en cho toi
mn e coi, va luc th cho mot t Le chi hong tra",
luc th cho bao thuoc la My - luc ay khong co thuoc la
My nh bay gi - hay mot vai ieu thuoc la Nga, luc th
cho mot goi ng nguyen t la lam, toa a, ch can cho mot
t thoi cung u lam ngot ca mot ly ca phe ln . Tnh ban nhan
181
nhat nh nc lanh, keo dai nh the cho en luc Phap

anh Viet Ha Noi th toi ve mot can nha ngh mat
am Linh ng, roi t o ra hau phng theo khang
chien; con Huyen Ha lai. en khi tr ve, toi i qua
Hang Trong, vao hoi tham anh, th anh a mat v co
mot bon lnh le dng vao quay tiem anh cua ong
Hng Ky; anh can thiep va b bon chung ban vao sau
lng trong luc anh quay lng lai e treo len thang gac.
Cung khi o, toi cung nghe thay noi Nghiem Xuan Lam
cung vi gia nh chet ca v Tay nem lu an xuong cai
ham ma ong vi gia nh tru an; Viet Bang b ban
mot ngoai o; Nguyen Trieu Luat, Phan Tran Chuc cung
khong con na. Nghe thay the, toi buon muon khoc, i
mot mnh ven ho, oc mot mnh cau th cua Thao
Thao noi ve chim seu ben ho ct trang kho. T cho sau
tham nhat cua long, toi nghe thay mot cai g ro ret hn
trc cuon cuon len, cuon cuon len. Con nh co mot lan,
khong xa, toi a nghe thay mot cai g manh nha trong
tim oc, va luc ay toi tien cam rang cai g o se thay
oi rat nhieu y niem ve nep song, ve cach ngh va ca
nghe nghiep cua toi. Th hom nay ay, cai g o a
hien ra ro ret hn trc mot chut: lam bao khong the
la ch e chi hay kiem tien, ngi lam bao phai tra
BON MI NAM NOI LAO
182
nhieu th n hn ngi khac v ngi lam bao biet

nhieu hn, cam nhieu hn va cung song gan vi thc te
xa hoi hn ngi khac. c roi, ngi ta bao lam bao
la noi lao an tien , mac ho; nhng ngi lam bao chan chnh
khong the va khong bao gi quan niem nghe nghiep cua
mnh nh vay. Hn ca ai het, ho biet rang bao ch la
mot bo mon van hoa phan anh sinh ong nhat, ay u
nhat tnh chat cua mot che o va cho mot che o xa
hoi, khong nhng noi len - ung nh li ong Nguyen
Van Vnh a noi vi Hy Tong - noi len pham chat hoac
van minh u viet, hoac thoai hoa cua che o ay, ma con
i sau vao tng tnh tiet, tam t cua con ngi, tng
kha canh tr treu, uan khuc, gia tao cua che o.
Trung thanh vi ly tng chong ap bc, chuong tien
bo ma quyen li tinh than cua con ngi a uy thac cho
no, bao ch luon luon co tnh nang tranh au va xay
dng. Co khi e thc hien s mang ay, ngi lam bao
hanh ong trn tru, em ep, bnh thng; nhng trong
rat nhieu trng hp, khong the yen on, bnh an nh
cac tang lp ngi dan khac.
La v quyen li dan toc nhieu khi trai ngc vi
quyen li cua mot che o, hay cua mot chnh phu, nen
mau thuan thng phat sanh, tao ra nhng ieu trai
183
nghch, uat han, bat cong. V the bao ch phai kinh qua
nhng nghch canh, thang tram, ma ngi lam bao cung nh lam chnh tr - thng b vu cao, hanh ha, tu
toi, ay ai hay chet oan, chet c.
Ngi lam bao a b thien ha khinh khi la loai ngi
noi lao an tien, lai con mang cai tieng la dai na. Tai
sao c chng ach, chong oi lam g? Tai sao khong lam
nh bao nhieu ngi khac guc mat, cui au nhan ke thu
lam ban e chung th cho cm tha canh can ma an?
Tai sao khong nghe li chung nh cho nghe li chu, cam
gm cam sung e giet ca cha me mnh, anh em mnh,
ho hang lang mac nha mnh? Hi tat ca cac nha viet
bao a chet va con song, hi tat ca cac anh em ky gia
ben nay va ben kia lan mc, ngh en bao nhieu kho
ai cua cac anh, ngh en bao nhieu ngo nhan ma ngi
ta gan cho cac anh, ngh en bao nhieu cong trnh tranh
au am tham, lang le, khong can ai biet cua cac anh,
toi mi thc hieu ch oan trng no the nao, va cung
t luc o toi mi thay, trong quy ao cua nghe bao, toi
can phai lam mot cai g khac trc, thc te hn trc,
ma cung la e xng ang vi nhng anh em xa gan hn
trc.
BON MI NAM NOI LAO
184
Phai, toi ngh nh the va toi cam thay bng bng

ngi len nh the muon ra ngay tien tuyen e hoi cai
n mau cua thc dan oi vi anh em ong bao toi.
Nhng... ve chieu, gio Ho Gm thoi lanh, ma bay nh
ray bot lam cho quan ao va ca long ngi am t, toi
cam thay neu khong vao Le Lac uong may cai pun
xo e si am long th buon khong chu c, buon chet
mat. Va, ngay em hom o, toi quen het bao nhieu be
ban a chet, toi quen het tat ca nhng y ngh cao ep
ban ngay...
Roi ngay thang troi qua, toi tiep tuc viet that nhieu,
viet ch t e song mot cuoc i ay u, phe phn vi
ga, cho, chim choc, cay canh... cho en luc quan oi
Phap thua het tran no en tran kia va dan chung bat
au ban nha ban ca e len ng vao Nam. Quan ly
van khe Deroche, cung ruc rch em van phong i luon,
gi cho toi mot th yeu cau, trong thi gian mot thang,
phai em tra van phong so tien ba tram ngan ong ma
toi con thieu neu khong the th hai cai nha toi cam se
a ra ban au gia.
Toi nh luc o la thang chap am lch, tri ret nh
cat da cat tht, suot ngay toi i mn tien e tra quan
ly van khe ma khong ai cho mn c lay nam ngan
185
ong. That vong qua, toi l, co khong ngh en chuyen

ban tien o na. em giang sinh nam ay, toi co gi cho
long bnh than, t bao mnh luc i nam: May nam nay
hau phng, mnh khong nghe chuong nha th, nam
nay phai co thc xem no co g ac biet khong. Nhng
roi toi ngu luc nao khong biet va toi git mnh thc day
vao luc chuong nha th reo gan het. Git mnh v toi
va nam thay mot giac m vo ngha. Toi m m mang
mang thay Huyen Ha t cau thang gac nha toi i len
pha au ging toi; anh van bo au phuc mau xam am,
y nh luc song, va hoi toi: May lam sao ma mat mui
rau r the?. Toi ap ung nguyen van nh the nay: Tao
kho hn con cho, i xoay tien khon nan ma khong
c.
Huyen Ha than nhien, gat au, roi tiep: May noi
that ay a? Neu qua nh the, tao giup may. Ch co the,
roi toi thc day. Con cho sua may tieng di nha. Toi
noi chuyen vi v giac mong va qua va ket luan: Vo
ly het sc. Mot ngi chet ma hien ve bao giup cho
ngi song, nghe khong the c. Bo may doc qua, doc
luc song, ma chet i van con doc nh thng. Nhng
v toi khong chap nhan luan c o, v tin rang nhng
ngi luc song thong minh, ma b bat ac ky t, thng
BON MI NAM NOI LAO
186
linh thieng hn nhieu ngi khac. Toi phu nhan t

tng ay, nhng trong tham tam, toi t nhu hom nao
phai hoi tham mo Huyen Ha au e en vieng anh
mot chut. Tuy nhien y nh ay khong the thc hien
c, v moi ngay, viec xoay tien cap bach hn. Mot
hom, Bui Cam Chng, chu nhiem bao Ho Gm tm
toi hoi co phai toi can tien thc khong, roi anh ha i
tm ngi cho vay. Toi khong t choi, nhng ci vao
mui Chng ma bao: Bo may hang tuan xoay co may
tram ong lay bao ma con khong noi, lai noi chuyen vay
may chuc van cho t, bo may ua ay ch?. Bui Cam
Chng khong noi, nhng toi hom ay i xe ap en nha
toi - anh la Chng Mu nhng i xe ap lieu khong chu
c - bao cho biet la mai co ong chu anh ti tm toi
noi chuyen.
Noi chuyen th mi biet ong chu ay cung et nh la
bon toi, nhng ong la moi gii i vay va noi chac la vay
c. Nhng i en ba bon cho ma cung khong vay c
ong nao. Toi bat au that vong th gap Tuat, th ky
cua Deroche, mot ngi ban cua Chng va toi, co tieng
la lam an kham kha, nhng Tuat cung khong co tien.
Anh cung ha giup toi va bao neu xoay c se keu ien
thoai cho toi lien. Toi ao gng gao, v mot ngan phan
187
khong tin c mot; nhng mot buoi sang, Tuat keu toi
that va bao en chieu th ba ti th lai van phong
chng khe. ung hom o, toi lai va ngoi ch. Deroche
thay toi, cho mi vao trc va hoi co tien cha. Toi noi:
Co ngi cho vay roi. Toi a mat nhn Tuat hoi ai,
th Tuat luong cuong: Ngi cho vay cha en, ngoi ch
mot luc xem sao.
That vong khong the ta c, toi nh ra ve th Tuat
reo len Kia roi! va bao toi vao ngay van phong lam
giay. Trc mat quan ly van khe, mot qua phu an van
o en, a the kiem tra ra va noi vi quan ly van khe
rang ba bang long lay ra ba chuc van trong so tien ba
gi van phong chng khe cho toi mn. Tnh han
ngi, toi cung a kiem tra ra cho chng khe lam giay
t; xong roi, ca hai ngi cung ky. Luc o, toi mi liec
xem thieu phu cho toi vay ten la g, au, ma lai tot
nh the c. au oc toi nh co sng mu; toi trong ba
mang mang nh co gap vai lan, nhng ngay luc o th
khong nh la gap au. en luc ra ve, toi lien hoi th
mi biet la v Huyen ha! S d toi khong nh c ro
lam la v luc Huyen ha con song, anh gac ba, ma v
va con tang nh; phan nhieu en chuyen tro vi Huyen
Ha, toi ch i qua roi len thang, nen t khi gap mat,
BON MI NAM NOI LAO
188
nhng v be ban i lai vi Huyen Ha rat t, nen ch

cung biet toi, va luc song, Huyen Ha thng noi ti ten
toi, moi khi toi bieu thc g, anh lai ve khoe vi v. Ch
noi:
- Thc tnh, toi khong biet anh vay, en tan luc anh
a kiem tra ra, toi mi biet la anh ay.
Sau o, vai ngay, ch cho toi biet them:
- So tien toi gi quan ly van khe la tien gia tai cua
thay me nha toi cho, luc Huyen Ha mat i. Co nhieu
ngi noi vi thay me toi va thay me chong toi, khuyen
toi lay tien ra e lam an sinh li, nhng toi khong chu.
Toi c nh e ay e sau nay cho cac con. Nhng... ky
lam, anh a. em giang sinh va qua, toi nam m thay
anh ay ve, vao trong phong xoa au cac con ang ngu
va bao toi: Nay em, co ai nh giup g th co giup ngi
ta nhe. Toi nao biet giup cai g, ma giup ai? Toi suy
ngh mai ma khong the nao hieu noi, nhng ke t luc
nam me, luc nao toi cung thay nong ruot. Roi mot hom,
ong Tuat gap toi van phong chng khe, bao co mot
ngi muon vay tien. Khong hieu tai sao, toi nhan li
ngay, mac du khong biet ngi vay tien o la ai, va mac
du t trc en luc o, co bao nhieu ngi a nh thay
me toi noi gium ma toi khong chu. Thc qua la toi
189
khong hieu tai sao toi lai nhan li cho vay nh vay,
nhng co mot ieu toi nhan thay rat ro ret; nhan li
nh the, toi khong thay ban khoan mot chut nao va en
khi ky giay t chng khe xong, toi t nhien thay het
nong ruot.
Nghe cau chuyen cua ch Huyen Ha xong, toi thay ca
ngi lanh toat, va en luc nay, thuat lai cau chuyen
khong them bt, toi van con giat mnh, sao lai co the
co s cam thong gia mot ngi ban vi mot ngi ban,
mot nha van nha bao vi mot nha van nha bao ky la
en nh the c. Va cung t luc o, long toi thay oi
rat nhieu: toi tin Phat, Tri; ngi chet va ngi song
co s tng quan; i co am phu dng tr thc; va
toi c tin nh the, khong can biet tin nh the th co
phai la thoai hoa, phan khoa hoc hay lac hau khong...
Bay gi, tr lai luc lam Trung Bac Chu Nhat. Lam
th ky toa soan cua Trung Bac Chu Nhat t so au
cho ti khi bao ngh, toi chuyen trach ve cac bai v
ang bao va gop them y kien vi Vng ve viec tm van
e lam cac so. Xong au o, toi chuyen sang cho Vng
suy ngh ve cach mi va tm hnh anh e cho bao vui
hn va song ong hn. Mi ngi hp tac cung nh cac
mon chi tieu thu tac eu do Nguyen Doan Vng lieu ly,
BON MI NAM NOI LAO
190
va neu can phai oi pho th cung do Vng ca. Toi tranh

i nh the mot phan cung la v, ung trong thi gian
o, toi la th ky toa soan cho ba t bao Pho Thong,
Tieu Thuyet Th Bay va Truyen Ba. Ma Tieu thuyet
Th Bay va Trung Bac Chu Nhat lai la hai t bao
chay nhat nc, so in xap x ngang nhau. ng vao cai
the ngang trai ay, toi ngo y vi Nguyen Doan Vng
mot ben, va ong Vu nh Long mot ben, xin thoi, e
ch lam cho mot nha, nhng v ca hai cung co cam tnh,
khong chu, nen rut cuc, toi van lam; sang, cho nha Tan
Dan, chieu, cho Trung Bac Chu Nhat, ma ca hai bao
luc nao cung van co thien cam vi nhau. Kho cho toi
nhat la co mot luc Tieu Thuyet Th Bay muon m
rong pham vi, mua bai cua ao Trinh Nhat va ong thi
Trung Bac Chu Nhat lai muon nh Nam Cao, Kim
Lan viet truyen ngan, Ngo Tat To viet Th Va Tnh
dch th ng va thuat lai nhng diem s lien he en
cac bai th o.
Du sao, cac viec ay khong ang ke. Thi cuc hoi o
bien chuyen tng ngay, nhng viec ang cho ngi ta
oi pho co mot tnh cach trong ai hn nhieu. The chien
th nh bat au. Vng a ra y kien Nhat co the o
bo Viet Nam; bao Trung Bac Chu Nhat ra mot loat
191
bai ve o bo t ong qua Tay, t co ch kim. Bao chay

troi han len. Cu Luan vuot rau, ngoi uong ru, nhn ra
ng Henri d'Orleans suy ngam: th ra Nhat o bo
thc. i au cung nghe thay tieng gm ap vao got sat
cua ngi lnh Nhat keu chan chat. Sach Nhat Ng
Thc Hanh ban chay nh tom ti. Bt tai lai, van
nghe thay vang len Do to, Do to nay. Trong khi ay,
Phap van con lai. Nhieu van e can phai oi pho bat
au, th nhat la vi Nhat. Hang ngay xay ra khong biet
bao nhieu viec lien he en Nhat va Phap. Gia Trung
Bac Chu Nhat la mot t bao thng th co le ho cung
chang ke ti lam g; ang nay lai mang tieng la mot t
bao chay nhat ma thien ve van hoa chnh tr, nen ca
Nhat lan Phap eu muon v vao mnh. Thanh th ra
gia, Trung Bac Chu Nhat lam vao cai the b: Nganh
mat ve Te e S gian, quay au sang S s Te ghen.
Toi con nh mai cau chuyen lien quan ti phu ban in
vao dp bao xuan luc o. Tieu Thuyet Th Bay in mot
bc tranh lua cua Le Van e. Muon chi troi, Trung
Bac Chu Nhat ieu nh vi hoa s Foujita, en tham
Ha Noi vao mot ngay thang chap, ve rieng cho mot bc
tranh e lam phu ban Trung Bac Chu Nhat. The la
Phap khong bang long. Thieu ta Robb phan nan vi cu
BON MI NAM NOI LAO
192
Luan va nh khuyen Vng thay oi phu ban i; nhng

a l quang cao roi, Vng c in phu ban Foujita mot
mat, va lo oi pho vi Phap mat khac. Rut cuc, Phap
cung chu luan c cua Vng a ra la hp ly va cung
ke t luc o, Phap va Nhat cung thi ua mua long
Trung Bac Chu Nhat bang cach nay hay bang cach
khac, va co mot luc ai s Nhat a khong ngai bao vien
Tong Lanh S cua ong la Ogawa a ra mot tui bac e
ly s Trung Bac Chu Nhat nhan dp Tet.
Vng a lam mot c ch khien toi cam men; anh t
choi, vien c rang bao cua anh tam u song, khi nao
can, anh se e ngh sau, con luc nay th that qua cha
can. Vien ai s Nhat bao anh cam lay so tien o cho
con anh nh mot th tien mng tuoi. Rat cam n,
nhng toi cha co con - Vng tra li knh can.
T khi con nho tuoi, hoc lp D B, Vng a song
mot cuoc i en toi, thieu moi tnh yeu thng, thieu
ca ve vat chat, nhng Vng khong he bao gi be boi
ve tien nong oi vi nhng ngi la, cung nh oi vi
anh em. Toi van phuc c tnh ay cua Vng, nhng
vao trng hp lam bao - ma bao lai khong giau g qua toi a ngac nhien trong mot phut. T choi mot s
giup nh vay cua Nhat vao luc bay gi, khong phai
193
ch la mot thai o trong sach cua mot nha bao trung

thanh vi ly tng cua mnh, nhng phai noi la can
am, v ai cung biet trang thai tam ly cua a so ngi
Nhat khi o ky la lam.
ng vao cai the tranh chap ngam ngam vi Phap
nc ta luc ay, a so ngi Nhat cho rang ai khong i
vi ho tc la i vi Tay; ho gian; ma ho a gian th
khong ngai to ra thai o cuc can, co khi vo bien. Nhng
bu lai, ho lai hieu biet hn ai: neu ngi oi thoai to
ra thanh thc, khong khuat s uy vu th ho lai v ne va
ai vao hang ban, ch khong coi la mot th ngi ma
ai Nht Ban, theo chu trng ai ong A, en e giac
ngo va che ch.
Trc c ch ay cua Vng, toi cam thay nh co mot
bong hoa be nho n trong long va t nhu: Thoi cung
c. Nh the, Nhat ho hieu lam la cac nha bao Viet
Nam eu ten la Hoang C, ang Van Hinh, Trng Anh
T.
Cho mai en khi phai t ngh v tnh the khong cho
phep, Trung Bac Chu Nhat luc nao cung gi vng lap
trng ma Vng va toi a thoa hiep luc ban nhau xuat
ban: lap trng quoc gia, dan toc.
BON MI NAM NOI LAO
194
The roi Nhat chiem Viet Nam, loai Phap ra ngoai.

Rat nhieu anh em, gia co, tre co, khuyen chung toi ch
nen gang qua vi ngi Nhat, trong so o ban van hoa
khong hiem g. Chung toi ch ao, nhng, ve thao luan
vi nhau. Vng va toi van gi nguyen ng loi a
vach san: lam bao Viet Nam, cho ngi Viet Nam, v
ngi Viet Nam. Mot ngi ban Nhat, thay the, khong
hieu v vo tnh hay hu y, ban tieng doa bat giam
Vng, mat khac lai xach en nha toi mot cay kiem dai
thn tht, buoc phai nhan mot chc vu ve kiem duyet.
Vng a giai quyet on thoa cho toi vu ay. Nhng chnh
luc Nhat lam d nh the th tren toan bo, Nhat khong
con anh tot, thang mau nh vu Tran Chau Cang. T
Trung Bac Chu Nhat va lam va trong. Bao khong chay
d doi na, va en luc Nhat thua, Viet Minh hoat ong
manh, th chang c Trung Bac Chu Nhat, tat ca cac
bao eu ham thang e i cham cham roi lay c ky thuat,
thieu giay bao, e ngh mot thi gian. Cung vao khoang
o, t Bao Mi cung cua cu Luan, va do Nguyen Khac
Kham lam chu nhiem, Nguyen Doan Vng lam th ky
toa soan, cung ngh luon.
Bao Mi la mot t bao hang ngay ma anh em nh
lam theo mot cong thc mi, vi hy vong se la mot t
195
bao la nht va chay nht, nhng cha thc hanh c y

nh th bien co xay ra don dap e a en viec quan
oi L Han keo en tiep thu Ha Noi.
196
TRUNG VIET TAN VAN
Nguyen Pho, Nguyen Doan Vng va toi song mot

cuoc i thanh than trong vai thang. Hang ngay, chung
toi ngoi ban bac vi nhau ra mot loai bao giat gan theo
kieu Tabloid (toi a viet nhieu ve loai bao nay trong
Trung Bac Chu Nhat); co luc lai ban lam mot t bao
in giay mau hong cho ong Minh (vi s cong tac cua
mot ky gia lanh nghe ma khong he ai biet tieng la Van
Thu), nhng roi ket cuc khong xong au vao au ca.
Chung toi nhn quan oi L Han vao tiep thu Ha Noi
vi tnh cach quan sat vien mot thi gian, th mot hom
Pho, thay mat cu Le Ky, mi toi sang nha pho Nha
Thng Phu Doan ban ve mot t bao ln: Trung Viet
Tan Van. Pho noi vi toi mot cach de dat, v trc khi
o, toi a t choi khong chu hp tac vi t Bnh
Minh, mot t bao hang ngay khac, cua Nguyen Giang,
anh ruot Pho.
Tai sao lai khong lam t Bnh Minh? Muon cho that
ro, ta can phai biet tai sao di thi Nhat lai co t bao
o.
Vao thu len nhat cua Pham Le Bong, ong co ra
mot t bao ch Phap la Patrie Annamite do Ton That
Bnh, con re Pham Quynh chu but, Tieu Vien Nguyen
BON MI NAM NOI LAO
197
c Bnh phu trach ve bai v va mot t bao ch Viet,

t Viet Bao, mua lai cua Bui Xuan Hoc, do mot tap
oan gom co Nguyen c Bnh, Van Hac Le Van Hoe,
Micro Bui Xuan Nh va may anh em khac viet bai.
Chnh Pham Le Bong khong e mat ti hai t bao o.
Cong viec lam bao va doanh thng nam het ca trong
tay ba v; con ong th tat ca hoat ong tap trung vao
viec triet e theo bam Bao ai, Pham Quynh, bay ngay
mot tiec ln, ba ngay mot tiec nho, e mua long ai
Phap bao ho, cung co chc vien trng vien Dan bieu
cp c cua Pham Huy Luc trong tap oan Nguyen
Van Vnh.
Pham Le Bong, luc o, la au e cua rat nhieu bai
ve nhao bang ma cung la ien hnh cua s lo bch, tr
tren trong dan gian; nhng s lieu lnh, s thieu suy xet
cua ong ch len ti tot bc luc Nhat o bo len ong
Dng, ong i vi Chauvet gi mot chc v quan trong
trong uy ban thu thoc cua Phap, e sa soan mot cuoc
chong Nhat vo cung tham thiem.
Toi nh co mot hom cuoi thang chap, di ma bay
lat phat, tap oan Trung Bac Chu Nhat i ch Tet, qua
nha Pham Le Bong thay lnh canh het sc uy nghiem,
mot ngi trong bon noi ua:
198
- No len en tot bc roi, nay mai the nao cung xuong.

Hai cai nha ln nht pho Hang Bo cua no, ai dam quyet
nay mai lai chang sang tay chu khac? Cac cu noi Nhat
ien thien van chu, ay the ma khong co sai au nhe.
Noi ua the ma thanh ra ung. Nhat ha Phap roi,
bat luon Pham Le Bong giam mot cho. e cu van lay
cho oi non, ong Bong xin dang ca hai can nha ay cung
vi nha in, may moc cho quan oi Nhat s dung. Co
nhien Nhat vui long nhan cho Bong, va hai cai nha
ay c dung lam toa soan va nha in bao Bnh Minh,
nhng sau khi Nhat thua, Tau ti, roi Phap quay tr lai,
th khong hieu sao, o Xuan Mai, tc la chu nha in Mai
Lnh lai s dung nha in o, em ban lai cho ong Bach,
cong ty vi ba Hoa Tng, don tat ca ve ng Hang
Chuoi, e roi hnh nh lai chuyen sang cho than
chng Bui Ngoc Phng (sau nay noi tieng la Vua Dau
Hoa).
Nhng o la chuyen sau. Tr lai luc Pham Le Bong
b bat, xin vi Tasaki cho gap bo trng Yokohama, phu
trach ve van hoa, e tnh nguyen dang ca nha ca va
may in, may xen, may uc cho quan oi Nhat. Hai ong
Komatsu va Omya, trong bo Van Hoa, ben mi ba ky
gia la Nguyen Doan Vng, Khai Hng Tran Khanh Gi
BON MI NAM NOI LAO
199
(trong tap oan Phong Hoa, Ngay Nay) va Nguyen

Giang (con trai cu Nguyen Van Vnh) ng ra s dung
nha in Viet Bao cua Pham Le Bong tang, va xuat ban
mot bao hang ngay la t Bnh Minh e e cao quan
oi Nhat va chng trnh ai ong A cua ai Nht
Ban.
Trc mat Nguyen Giang va Tran Khanh Gi, Nguyen
Doan Vng t choi khong lam. Toi biet chac ay khong
phai la lan au Vng t khc nha in cua Bong. Trc
o t lau, sau mot hoi kien ve em vi Bong, Vng a
cho toi biet la Bong, trc bien chuyen cua thi cuoc, a
ln Vng va e ngh tang nha in Viet Bao cho rieng
anh va anh a em viec nay noi cung ong Luan. Ong
Luan a ra y kien la neu ban re th mua ch khong
lay khong: con Vng th du ban re cung khong chi, v
anh tuy la ban vi Bong, nhng khong muon dnh lu g
vi Bong. Thanh ra en luc Komatsu va Omya e ngh
cho tam au che Vng, Gi, Giang, cai nha in va hai
toa nha, Nguyen Doan Vng t khc lien, vien c
rang anh a co hai t Trung Bac Chu Nhat, Bao Mi
vi mot nha in cung kha ln, ma hien gi th nha in
con ang thieu th lam, cha s dung c triet e cac
200
may moc nham thi hanh ke hoach a vach san cua anh.
Tran Khanh Gi khong noi g, nhng Nguyen Giang
th noi vi Komatsu, vi giong na ua na that: Vng
t choi v han s Tay tr lai. Vng tra li: Toi s
Tay hay khong th co Komatsu ngoi ay biet ro.
Komatsu ci, nhn Giang va Vng, noi (bang tieng
Phap): Khong, toi biet Vng lam, anh ta ung la ao
Trung Dung; nhng anh Giang, anh la mot cha muon
lam ai tnh, nhng nhat qua nen anh thu dam.
T Bnh Minh ra i, khong co Nguyen Doan Vng
la do le o. Trong thang au xuat ban, t Bnh Minh
cung c ngi ta tm oc kha ong, nhng ve sau,
phan v khong co g mi la, phan v ngi ta chan ngan
che o ha khac cua Nhat, nen so oc gia Bnh Minh
sut dan. Khai Hng rut lui; Nguyen Giang mi Phan
Quang an (luc o lam tong th ky hoi Cu oi vi Mai
Van Ham, chu nhiem t Tin Mi mua lai cua bac s
Luyen) ve lam chu but. Nhng v an khong ranh ve
nghe bao, nghe in, lai them cai ch quoc ng mi cua
Nguyen Giang a ra co oc cung khong tai nao ma oc
c, nen bao Bnh Minh sut mai, sut mai, e thanh
ra mot th bao cm nguoi khong ai buon mo ti.
BON MI NAM NOI LAO
201
Chnh vao luc o, Nguyen Pho va Nguyen Dng, hai

em trai cua Nguyen Giang, tm toi ru ve cu van t
Bnh Minh, nhng v biet Nguyen Giang la mot th
o gan, co tnh lam cam, nen toi de t choi, va toi a
t choi ngay, vien le la khong ai chu c Giang, co
lam vi nhau bat qua cung ch c t lau roi lai thoi
th hp tac lam g. Lam vi nhau th oan than, thu han,
the th khong lam vi nhau e gi lay tnh anh em
trc sau nh mot, ha lai chang hn ?
Chnh v le o, nen luc Nguyen Pho e cap en viec
toi ve giup cho t Trung Viet Tan Van, anh noi vi
toi mot cach de dat; nhng lan nay th toi nhan li anh,
sau mot vai em suy ngh.
Toi noi suy ngh cung la ung mot phan nao, v
ngi lam bao vao luc o that la kho tnh, nhat la
mot ngi lam bao khong thuoc ang phai nao, ch biet
co nghe mnh va quyen li cua dan toc. Luc ay, Nhat
thua tran, quan oi L Han en tiep thu quan oi Nhat,
va Viet Minh th va mi ve, em lai tin tng va le
song cho dan. Tat nhien, nhng mau thuan va co xat
gia Viet Minh va Trung Khanh khong the nao khong
xay ra. Lam an ma khong kheo th b mang tieng la
phan boi; nhng trai lai, neu co lap trng vng chac
202
va mot ng loi sang suot th cung co the an mot

phan nao chnh the mi phoi thai luc o, b tan cong
ve moi mat.
Khong toi nao toi khong cung Pho va Ky (Nguyen Ky
la con trai cu Vnh, em cua Pho) va Dng nghien cu,
thao luan nen lam an ra the nao, mot mat; va mat
khac, toi thng xuyen gap Phung Bao Thach, Ngo Tat
To, Thng S, Tran Kim Dan e xet cho that ky co nen
nhan lam bao Trung Viet Tan Van, c quan chnh thc
cua quan oi L Han en tiep thu quan oi Nhat hay
khong.
Anh Pho, bay gi anh au? Van con Bac Viet hay
a i Tay i Tau roi? Mi lam nam xa cach - bang ca
mot cuoc i phieu bat cua co Kieu! - mi lam nam a
troi qua, nhng toi van nh thng anh nh nhng ngay
hau phng va khong bao gi toi quen c nhng
em khong ngu, chung ta uong ca phe noi chuyen ve
quan Nhat i va quan Tau ti.
Nguyen Pho la te t cua cu Le Ky. Trong cac ban cua
cu, co nhieu ngi Trung Hoa. V the, ong Tsan Cam
Thoong, c phep xuat ban t Trung Viet Tan Van,
lien c ngay cac ban nh cu Ly Seng Pao, Nguyen Hai
Than gii thieu mi cu Ky ra lam giam oc va cu Tran
BON MI NAM NOI LAO
203
Phng The lam quan ly. Thc ra, bao ay khong phai
do ong Tsan Cam Thoong cam chch, nhng la cua mot
Lam Y than tn cua Tng Tong Thong va la con trai
cua ong Tsan ng cam chch ben trong. Bao ra i
nham muc tieu xiet chat tnh than thien Hoa Viet,
tuyen truyen cho che o Trung Hoa trang va e cao
quan oi Tau noi chung va oan quan cua L Han en
tiep thu Viet Nam, noi rieng. V la ban cua Pho va
thng chuyen tro vi hai cu Ky, The c coi la tam
au y hiep, cac cu Ky, The va Ly than ai mi toi ve
lam chu but cho bao.
T trc cho en luc o, toi van co thoi quen la khong
bao gi nhan lanh mot chc vu g co ten chanh thc in
tren bao. Nhieu bai bao, cung nh nhieu cuon sach cua
toi, do cac nha xuat ban in ra eu mang but t - ma t
toi en gi cung quen mat nhieu but t cua mnh, thnh thoang mi co bai hay sach mang ten that. Nhan
li lam Trung Viet Tan Van, toi cung nh ap dung
phng thc co hu la ch nhan lam ben trong, con
ten tren bao th e cho ngi khac ng. Nhng cu Ly
va ong Tsan, cung nh Tsan Chi So - con trai ong Tsan
- khong chu the. Ho quan niem chc vu chu but rat
204
quan trong va ep toi phai e ten chu but, muon t choi

khong tai nao c.
Thay ch v cai ten cong viec dang dai ra mai, cac
anh em nh Tran Kim Dan, Thng Sy Nguyen c
Long, Phung Bao Thach, khuyen toi nhan li. Toa soan
lai gom cac anh em cu, tr vai ngi a mat hay a i
xa. Bu lai, toi lai c them may anh em khac trong
nhom Tieu Thuyet Th Bay hay Trung Bac Chu Nhat
- luc ay a ngh - ve hp tac. Co nhien mot t bao nh
the phai giau, tru s phai to, nhuan but phai hau va
co... the la ang khac. Nhng co le v oc gia khong co
may cam tnh vi quan oi Trung Hoa luc bay gi mot
phan, ma phan khac tai anh em cung khong hang hai
lam viec cho mnh nh thu Cong Dan, Vt c,
Tng Lai, nen bao khong chay may. Va chang, Tran
Huy Lieu, luc ay, lam bo trng thong tin, t ra cung u
phep em chung toi. Toi biet trong anh em luc bay gi,
Tran Huy Lieu tru chung toi nhieu nhat. Trung Viet
Tan Van viet mot loai bai a kch rieng Tran Huy Lieu
cham tien, cha chi a li dung chc vu bo trng cua
anh e hang ngay i cong xa en nha Ngan Giang n
s uong tra tau va ngam th con coc. Uat han khong
chu c, Lieu doa hot chung toi vao xe rac.
BON MI NAM NOI LAO
205
Bac Bo Phu, trai lai, lai to ra gng nhe vi chung

toi v thc ra chung toi, lay t cach la mot nha bao,
cam chch quyen th t trong nc - a so ngi Trung
Hoa luc o tin nh vay - cung a ng ra thu xep c
mot t ieu xch mch nho gia quan oi L Han vi
chanh quyen hoi ay.
Noi rieng ve chc chu but cua toi, that ky. Khac han
khi lam th ky toa soan cho cac t bao khac, ngi chu
but cua Trung Viet Tan Van, t luc bao ra cho en luc
bao ngh, gan nh khong viet g, khong biet g ve bao.
Moi cong viec toa soan do Phung Bao Thach va Ngo Tat
To trong nom het. Qua ngay nay sang ngay khac, toi
ch phu trach viec i an uong, xa giao, het cm Tau en
cm Tay, het cu nay mi lai en ong kia thet. Nhng
du sao, tat ca nhng cai o cha ky bang viec may chu
nhan cua bao quan niem ve nghe bao luc bay gi: bai
v ang bao khong can lam, trong tam hoat ong cua
chu but la cong viec tiep thu quan oi Nht. Ngha la
moi khi quan oi L Han tiep thu au th lai co tin
bao lien cho chu but vi ay u chi tiet: hom nay, quan
oi Nht lam sao, ta nhan bao nhieu vo kh, tm ra c
may kho vai, bao nhieu kho gao, bao nhieu kho ng...
Cac anh em Trung Hoa luc ay oi vi rieng toi that la
206
on hau en lam cho toi cam ong v ho thanh thc en

mc bao trang cho toi biet rang cac tin ay khong can
ang len tren bao lam g. S d ho bao tin cho toi biet
trc nhat la v ho muon danh cho toi quyen li u tien:
ong chu but co cho tieu thu th ban i lay li, khi nao
ong chu but khong ban c th chung toi mi ban, ong
chu but c t nhien v la anh em ca ma.
Ban khoan th nh cua cac v ay la viec tham gia
quoc hoi au tien Viet Nam oc lap. Ngoai cac ngh s
dan bau, chnh phu chap nhan mot so ngh s ch nh
danh cho cac ang quoc gia. Ong chu but co gia nhap
ang nao khong? Toi chang vao ang nao het. Nhng
khong co sao au, ong chu but c nhan li i, chung toi
se noi vi cu Nguyen va chac cu se bang long lam.
Thc qua lam bao nh the cung ngo va khoe. T thu
bc chan vao nghe, toi cha he bao gi lai thay lam
bao khoe en nh the va toi cung khong biet se con
khoe en chng nao neu bien co khong don dap xay ra
trong nc. Phung Bao Thach nhan lam them t ong
Minh cua cu Nguyen Hai Than, toi d thi gi cung
giup vao mot tay. Nhng roi en mot luc ca Trung Viet
Tan Van va ong Minh eu phai t ong ong ca v
tnh hnh rac roi khong ta c.
BON MI NAM NOI LAO
207
LAM BAO LU ONG KHU BA
The la may bay Phap lai g g tren tri, con di at

th xe dp, mo to chay am am nh gio - nhieu khi e
cho, ch cung chang co viec g can. Toi con nh co anh
lnh nai nt nh ra tran a, ngoi thang n n tren
mo to no may chay bay nh the phai i cu ong
D'Argenlieu hay Sainteny lam nan, nhng rut cuc en
doc Hang Ken th ham may, vao tu quan uong mot ly
ru manh va om con gai chuyen tro nh phao ran.
Thay Nhat a uoi Phap i roi ma bay gi lai thay
Phap tr lai lu lu ca ong, dan chung chan nan khong
tng tng c. Viet Minh vao mot the rat kho
khan: mot mat oi pho vi Phap, mot mat tuyen truyen
dan gian e cho khoi mat tin tng, va mat khac na
lai phai lo chuyen oan ket cac ang phai, v cac ang
phai luc nay leng pheng nh xe le rat nhieu va i vi Tau
hoac Phap e chong lai Viet Minh.
Toi viet bai cho mot t y hoc, t Vui Song, ong
thi to chc nha in cho nhieu anh em cac ni ve
thanh, v tnh nao cung co mot hai t bao. V la anh
em quen biet cu, toi viet bai them cho mot vai t; rieng
co t Khang Chien cua Nguyen Ky Cao Bac Lang th
toi e tam vao nhieu nhat.
208
Trong khi ay, cac t bao nh Tieu Thuyet Th Bay,

Trung Bac Chu Nhat, Truyen Ba, Pho Thong Ban
Nguyet San eu ngh het. Anh em van hoa, van nghe
chuan b len ng ra hau phng chien au. The roi
lnh tieu tho khang chien ban ra; thanh pho ao ham
tru an; t ve xe ng ap u e oi pho vi mot tnh
the nay la chac chan khong the nao tranh c, xay
ra khong biet luc nao.
Nhng ngay khang chien au tien hau phng that
la cc kho, nhng cung thc la vui la. Toi chay ve khu
ba, ngoi keo si, va trong hn na nam tri khong lam
g; nhng sau lan lan bat lien lac c vi cac anh em
cu, toi viet may v kch (trong o co kch Bom Ba Cang)
co tnh cach tuyen truyen, roi do o i hop van hoa, viet
mot hai t bao nho a phng Ha Nam, vung an,
oi ep. Ngay thang nang ne troi; i song thieu thon
u moi cach nhng long ngi he ha nh chet ma song
lai. Toi cha he c song nhng gi phut soi ong va
am long nh the: ong bao thng xot nhau nh ruot
tht; ngi dan giup nhau thc tnh; anh lnh ho th
ngi dan t nhien thay ngc mnh au nhoi. Rieng toi,
toi rng rng nc mat khi thay Nguyen Pho va Nguyen
Ky t Cao Bac Lang ve tham toi an. Moi phien ch,
BON MI NAM NOI LAO
209
toi ra ngoi quan ca phe, do o gap u mat anh em e

tro chuyen va tham do tin tc. Cam ong nhat la S
Bao Doan Ke Thien a gia roi ma cung lan loi t Sn
Tay ve ru toi i lam viec van hoa; Nam Cao c ngh
xa hi ve nam kheo vi toi, an cm vi ca chua va rau
cai, uong nc che ti nham vi top m, cung bao
nhieu anh em khac na hien gi a chet, ma cung con
nhieu ngi con chien au. Trong so cac anh em o, co
ngi i hang may ngay ng, mot than mot mnh; co
ngi ngay ngh, em i bang o, co ve quoc quan ho
tong. Nguyen c Long, but hieu Thng Sy, la ngi
an hien, i ve tham toi nhieu nhat.
Long bat au viet bao t t Tin Mi cua bac s
Nguyen Van Luyen. Tren t hang tuan, anh viet phong
s, ieu tra, truyen ngan; con tren t hang ngay, anh
ac trach ve phe bnh sach va cung chnh v muc nay
anh a tao ra nhieu thu, ay la khong ke nhieu ban a
co van gia, thi s nh cho anh mot mach . Ra bng khang
chien, Long lam t hang ngay Chong Giac cua ang
Thai Mai lien khu ba, trong o co Sy Ngoc, Nguyen
Tuan, Ho Dzenh... V phu trach ve phong s, ieu tra
tin tc, anh phai i luon, nen tha dp ve tham toi mot
thang oi lan va ru toi viet bai cho Chong Giac.
210
Nhng chang bao lau, chien tranh lan ra en o, t

Chong Giac chuyen en mot a iem xa xoi khac. V
b sot ret nang, Long khong i c, ve Keo, gan vi
toi. Noi la gan, nhng cung cach nhau en bay, tam cay
so. Toi keo si, em ra ban ch an, con Long th an
xong, khong ngu, i nghe ngong khap ni, thao het
chng trnh nay en ke hoach no, nhng rut cuc khong
the nao thc hien c - tr mot t ban tuan bao ten
la Ban Tre.
Ban Tre la mot t bao cua t nhan, t tuc, in tren
giay ban, kho nho. Bao quan at mot can nha la chat
choi mot lang tai khu ba, trong ven ven co mot cai
ban va mot cai ging. Thng Sy Nguyen c Long va
toi phu trach ve bai v cho bao ay. Luc nao Long i
tham do ng loi chanh tr e viet bai th toi trong
nom viec sa cha mo rat va ap cai may pe a let e in.
Chu nhiem khong co mat may khi bao, phai lo tien,
lo giay, lo mc mua ch ong Quan ve. Lam bao nh
t Ban Tre, thc cung la lung, ma thu v, v t thu
bc chan vao nghe, toi cha lam mot t bao nao thieu
phng tien en nh the bao gi. Viet bai ban ngay, ban
em xep ch va in; va trong in, va an cm; in xong
th mot so anh em - hau het la sinh vien va hoc sinh
BON MI NAM NOI LAO
211
- en lay bao tan mac i bo, i thuyen, i xe may khap

cac ni trong vung khang chien e ban. Bao Ban Tre
ban cung kha; ban xong, anh em nhat tien ve e mua
mc, mua giay in so sau; nhng khch le nhat la co
nhieu oc gia mua bao lai ung ho tien va co ngi, du
biet trc la tnh the thay oi luon luon, van c san
sang gi tien mua ca nam hay sau thang. Cang lam cho
chung toi nc long hn na la trong mot ai hoi Lien
khu ba, Uy ban Khang chien a to chc mot cuoc trng
bay cac bao khang chien e anh dau no lc cua anh
em van nghe s, t Ban Tre a c xep vao hang au
ve ky thuat lam bao va Chu tch Uy ban Khang chien
a keu goi anh em nen giup tay co ong t Ban Tre
cho moi ngay c pho cap hn.
Ve sau nay, ve thanh, gap Vu nh Ch (Tam Lang)
- b Tay giam mot a iem tai tnh Ha ong trong
thi ky khang chien - anh co cho Nguyen c Long biet
la anh a c oc mot so Ban Tre trong nha giam,
va co mot bai noi ve s tan ac cua quan oi Phap ham
hiep an ba gia yeu - du la khong ky ten thc - anh
oc cung oan la cua toi.
Ke lai luc lam t Ban Tre, toi khong the quen mot
ky niem khong bao gi quen c. Trong Ban Tre, co
212
mot muc ve tin tc noi thanh, thuat lai tat ca cac hanh
ong cua nguy quyen va hoat ong cua cac ngi lai
vi Phap, lam cho Phap. Phu trach ve muc o, moi
thang mot lan, toi phai i t an qua nhieu vung co
Tay chiem ong, qua ruong, qua song e ve mot lang te,
gap mot ong ban lam giao hoc cung cap cho tin tc
thuoc vao loai o.
Toi nh hoi o la mua ong, tri lanh cat da cat tht.
Lan ngoi ngoi nc ve c en nha ong giao, thng
la tri a toi, khong con trong ro mat ngi. ng
ngoai cong nhn vao th cai vn ang trc toi om;
trong nha, co ngon en thap sang va nhng hoa la bay
len nh nhng con om om nho. Ay la cai hoa lo than
ot len e si. Ong giao mac ao bong, i i lai lai
trong nha, thnh thoang lai h hai ban tay vao la va
ngam vang cau th cu The s du du nai lao ha....
Moi lan, toi ve tham ong nh the, bao gi ong cung
hoi a an uong g cha?, nhng o la hoi lay le ma
thoi, ch du an roi hay cha an, ong cung hoi v va co
em i thoi mot noi cm thc nong, lam mot con ga vang
mi an, khong quen rot mot chen ru nong e uong cho
am bung. V va co em gai ong la nhng ngi an ba
kieu mau. Em gai ong chng oi mi, i i lai lai buon
BON MI NAM NOI LAO
213
ban t vung te sang vung khang chien nh i ch, nen

moi khi t gia ong ra ve, ngi em gai lai a toi i v
s toi khong am hieu ng loi, co the sa vao bay cua
ch hoac khong biet tra li moi khi co viec can oi pho.
Quen lam sao c nhng buoi sang ret cam cam, thc
day t luc tri hay con toi en nh mc e sa soan ra
ve. Ba giao, tre mang va ep nh mot bai th, ong giao
va co em cung day, e tien toi. Ca mot gia nh lch s
nh nhau; ong giao tro chuyen nho nha, co em lo lieu
chu ao cho toi khong thieu thon thc g, con ba giao
th a un nc t luc nao e pha tra va khong lan nao
quen thoi mot noi cm, nam may thoi, kem mot t muoi
me hay vai khuc ca e vao ba lo cho khach. Song ca
mot kiep ngi noi thanh, khong the co nhng phut
thng thng nh the. Tnh ong bao vi ong bao
ngat ngao thm mui cua hoa bi na em ve sang.
Nhng chien tranh tan khoc nao co muon cay co loc,
bong co trai, ngi co con, xuan co bm: khoi la lan
tran t hau phng en cac lang te va mot hom chung
toi c tin a so ngi lang ay a tan c i ni khac.
The roi toi rinh te. Toi rinh, nhng khong co mot
chut mac cam, la v toi quan niem rang Ha Noi la at
nc mnh, mnh co quyen o, con van e hen hay
214
khong, o la tuy nhan cach cua tng ngi. Mot buoi

sang kia, nhan i uong ru vi Nguyen c Long Le
Lac ve, toi bong nghe thay co tieng goi khe sau lng.
ng lai, toi nh than mot luc th t nhien tnh han
ru: ngi thieu phu cht khan vuong, mac ao nau non,
ganh cam va quyt ng trc mat toi, chnh la ba giao!
Tri lat phat ma bay. Gio Ho Gm thoi manh lam
nghieng cai non la cua ngi thieu phu, e he may si
toc may che na mat hoa. Viec au tien la toi hoi tham
ong giao va co em. Ba noi van tat cho toi biet la thang
tam nam ay, sau khi toi i khoi c vai ngay, quan
Phap ve lang, can quet va bat nhieu ngi em i, trong
so o co ong giao. Con co em may va i khoi hom
trc, va hnh nh van con i lai buon ban lien khu
ba, nhng lau lam khong tin ve nha. Ve phan ong giao,
ba tuyet mu tin tc, nhng theo li may ban than cho
biet sau khi giam Nha Tien t lau, quan Phap a boc
ong cung vi mot bon chng nam chuc ngi em len
may bay i Sai Gon (?) anh ap bat trong hai con mat,
va dng nh ong a khong chu noi nhng phng
phap tra tan toi da man cua bon thc dan cp nc.
Thay ng lau chuyen tro nh the gia ng khong
tien, toi ghi so nha vao mot manh giay con, mi ba lai
BON MI NAM NOI LAO
215
chi vi nha toi; nhng cho en tan luc ky hiep nh

Geneve, toi van khong c thay bong ngi an ba
diem tuyet, kien trinh kia au na.

Bốn mươi năm nói láo - P2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bốn mươi năm nói láo - P2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

96

BON MI NAM NOI LAO

TOI, THANG VO LAI

Lo la khong ang ke. ong ca t Cong Dan, chung

BON MI NAM NOI LAO

cho Ha Noi Bao - tieu thuyet Giong to bat au viet

Cau noi ay, chnh Phung a tho lo vi toi tren ging

mot phan, ma cung v thch viet van, oc bao phan

BON MI NAM NOI LAO

Cung trong tat ca anh em, Phung la ngi co th t,

BON MI NAM NOI LAO

Nhng cuoc i bao gi ng im mot cho mai, khong

e giup vui, nhieu anh em b a ra lam muc tieu

BON MI NAM NOI LAO

Sau mot mat c vi anh em, toi lam ra bo rat ng

- Toi khong hieu ch nho ra sao ch cach cau tao ch

en hai danh t sau cung, anh em va chnh toi thay

BON MI NAM NOI LAO

sao lai co the em mot linh hon ra ua gin mot cach

Chnh v bao Tng Lai c lu y ma chung toi

ang tranh au hang ngu ben kia. Chung toi la ban,

BON MI NAM NOI LAO

nha Van ng Henri dOrleans ta s vieng tham roi

gi, co ngi con song nhng cung nhieu ngi a chet

Lam bao la mot cai nghiep, nhng cung la mot cai

BON MI NAM NOI LAO

ng lam giam oc, Tam Lang Vu nh Ch lam chu

BON MI NAM NOI LAO

Rieng Tam Lang hoi o noi tieng nhieu hn trc gap

BON MI NAM NOI LAO

Westmuller. Tam Lang, suot ngay ngoi cay mong chan

quyet ay mot cach het sc sieng nang, tin tng: nhao

BON MI NAM NOI LAO

no ua; nhng thc tnh luc ay a so anh em tin la a

kieu Lucrece Borgia oan ket v kch cua Victor Hugo.

BON MI NAM NOI LAO

ma dng nh co nhieu chan tay trong s Mat tham.

Thach; toi co nhiem vu ao sau va bien hoa cac y kien

Lafouchardiere, Clement Vautel... lam gng mau, con

BON MI NAM NOI LAO

gio sm, ngoi on lai nhng ngay qua, tro chuyen vi

Pham Le Bong lam giam oc. Bnh ra tranh chc hoi

con re Pham Quynh, em nao cung chi Pham Giao(1)

BON MI NAM NOI LAO

ien hnh la vu ba oc Trnh Thuc Oanh, noi tieng

can. Quan ly Nguyen c Long i lien, c ong Le Tai

BON MI NAM NOI LAO

mang tieng la mot ang, ma so in moi ngay moi nhieu

khong co thang cho nao lam hai c mnh, ch co tri

BON MI NAM NOI LAO

Nap ban va depot legal mi nghe th tng cung

thng i hat nh the, chung toi khong tr ve nha bao

BON MI NAM NOI LAO

c. Nha in gi cho mot toi hau th. Thach va toi,

gi lai sung sng en the: lam bao ma b tre con chi

BON MI NAM NOI LAO

khau ngay ay. Vu lieu chot cua Vt c la vu chi e

BON MI NAM NOI LAO

TIEU THUYET TH BAY

Bao Vt c ong ca, nhieu nhan vat trong nc,

chung toi v chung toi khong ngt to cao chung m

BON MI NAM NOI LAO

san sang tiep rieng Ly Vt, va bao cho y biet la chung

ba so th thoi; con toi, khong con cach g khac, toi lai