‫ا

ء ا
‪ :‬ات   ا  

 آ   ‪.‬‬
‫ا ت‪:‬‬

‫‪ :I‬ا‪$%‬ت ‪ – "#‬ة‬

‫‪%* (1‬م ا دو ‪ -"#‬ة‪:‬‬
‫أ(‪:-./0‬‬
‫‪+‬‬
‫‪4 "#
8‬و‪  3‬آ‪ 2‬ع آ  
‪:; <*=4‬ان ‪4‬و‪0‬ن ‪$7 H‬ل ‪ 2%0‬آ  
‪ ،‬و ة ‪4‬و‪  3‬آ‪2‬‬
‫آ‪ 2‬ع آ  
‪ <*=4‬اآ‪8‬ب ‪4‬و‪0‬ن ‪$7 H +‬ل ‪ 2%0‬آ  
‪.‬‬
‫ب(*ل‪:‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬
‫ ‪ "#D.‬ا‪:; *=4 CH 3COOH B..C‬ان ‪4‬و‪0‬ن ‪0
 H‬ل إ@ ‪. CH 3COO‬‬
‫وأ‪.‬ن ا‪.C‬ات ‪ <*=4 CH 3COO −‬اآ‪8‬ب ‪4‬و‪0‬ن ‪.
 H +‬ل إ@ ‪. CH 3COOH‬‬
‫ا" ‪ CH 3COOH‬وا‪:‬ة اا;‪GH0* CH 3COO − < :‬ن ‪ -EF4‬ا‪/‬د‪:‬‬
‫‪−‬‬
‫‪CH 3COOH‬‬ ‫‪CH 3COO + H +‬‬
‫) ‪( aq‬‬ ‫) ‪( aq‬‬ ‫) ‪( aq‬‬

‫و*  دو ‪ – "#‬ة ‪CH 3COOH / CH 3COO − :
. 4‬‬
‫ج( أ* ‪ "/H‬ا دوت ‪ "#‬ة‪:‬‬
‫ا
ول ا
‪ "/4 JK.‬ا دوت ‪ "#‬ة‪:‬‬

‫‪1‬‬
 ‫*‪E0: S‬ف ‪ "/4‬ا‪L‬اع ا    ‪0‬رة آ" و‪0‬رة ا‪7‬ى آ‪:‬ة ‪4‬و‪
8 ،  3‬ه‪ MN‬ا‪L‬اع ‪ %*L4‬ت‪.‬‬
‫أ*‪ H 2 O * :‬أ*‪
; :<L U %‬ا دو‪ T/. H 2 O / HO − :‬دور ‪4 "#‬و‪.  3‬‬
‫‪
; F 4‬ا د و ‪ T/. H 3O + / H 2 O‬دور ة ‪4‬و‪. 3‬‬
‫‪−‬‬
‫* أ‪.‬ن ه رو ‪ F‬آ‪4‬ت ‪ HCO3‬أ*‪:<L U %‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪2−‬‬
‫;
ا دو‪ T/. . HCO3 / CO3 :‬دور ‪4 "#‬و‪.  3‬‬
‫‪
; F 4‬ا د و ‪ T/. CO2 , H 2 O / HCOO −‬دور ة ‪4‬و‪. 3‬‬
‫‪ (2‬ال ‪ "#‬ة‪:‬‬
‫أ(‪:4
0‬‬
‫‪ J H0‬ا
‪ 4‬أن ‪ "#‬ا‪ B..C‬ا\[  ‪  2X4 Z‬ر ا‪ F 4
4‬ال ا
" ا‪  $X* YHE. B..C‬ر‬
‫ا‪.
4‬‬

‫ب( ‪:2 /0‬‬

‫‪ /0‬ى *‪  X‬ال ا
" ا‪ B..C‬إ@ آ< ‪.‬ي @ أ‪.‬ت ا‪.C‬ات آ ‪.‬ي @ أ‪.‬ت ا‪L‬وآ‪ 8‬م وه‪MN‬‬
‫ا‪ 7L‬ة ‪ J.‬إ‪4‬ازه ‪/`=4‬ل أزرق ا‪H‬و*‪ 0‬ل‪.‬‬
‫*‪/‬د ا‪ 2%‬ا‪ "# J 4 2X‬ا‪ B..C‬واء‪:‬‬
‫‪+‬‬
‫‪CH 3COOH + H 2 O‬‬ ‫‪CH 3COO − + H 3 O‬‬
‫) ‪( aq‬‬ ‫) ‪( aq‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬
‫و ‪H 3O / H 2 O‬‬ ‫وه ‪ J 4 2%0‬ا دو ‪CH 3 COOH / CH 3 COO : J‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫و‪ * %E4‬أ‪Fb‬ء ا‪ "# 2%‬ة ‪H0 a.‬دل ‪4‬و‪0‬ن ‪ * J 4 H +‬دو ‪ -"# J‬ة ‪ HA1 / A1‬و ‪HA2 / A2‬‬

‫أ(‪ -./0‬ال‪pH :‬‬

‫‪+‬‬
‫‪ c/0‬ا\‪  X‬ا‪  K‬وا‪ .:‬ل *
‪4‬آ أ‪.‬ت ا‪L‬وآ‪ 8‬م ‪ H 3O‬ا‪N‬ي ‪ <G40‬ب‪ pH :‬ال ا‪  $/‬ا ‪:‬‬
‫) ‪( aq‬‬

‫‪# (1‬د آ  *دة أ‪.‬ت ا‪L‬آ‪ 8‬م ادة ;
آ‪ J* 2‬ا ‪. J‬‬

‫‪ *(2‬ال ا‪L‬آ ‪ K#‬؟‬
‫‪ (3‬ج ا ‪ S1 J‬و ‪. S 2‬‬
‫‪#‬د آ  *دة أ‪.‬ت ا‪L‬وآ‪ 8‬م ادة ;
ا\ ‪  g‬أ<  ‪.‬ث أي ‪.F 4 2%0‬‬
‫‪2‬‬
 :4C‫ا‬

[H O ] = 10
3
+ −5 , 8
= 1,58 × 10 −6 mol / l S1 ‫ ل‬H8F4

[H O ] = 10
3
+ −3 , 2
= 6,31 × 10 −4 mol / l S2 ‫ ل‬H8F4

. S 2 ‫  ه‬K# ‫آ‬L‫( ال ا‬2

:
‫ ه‬g \‫ م ;
ا‬8‫وآ‬L‫ت ا‬.‫( آ  *دة أ‬3
n( H 3 O ) = n1 + n 2 = 1,34 × 10 −5 mol
+

: YHE. g \‫ ;
ا‬H 3O + ‫ت‬.L‫آ ا‬0 ‫إذن‬

n( H 3O + ) 1,34 × 10 −5 mol
[H O ] 3
+
=
V1 + V2
=
(0,02 + 0,5)l
= 2,577 × 10 −5 mol / l

:g \‫ ا‬pH iF8‫و‬

[ ]
pH = − log H 3 O + = − log ( 2,577 × 10 −5 ) ≈ 4,6

:
* ‫ *ل‬pH ‫ج( س‬

. pH  k0 F ‫ح‬m4  k.  ‫ن‬4 0 .K ‫ *اد‬J ‫رة‬H
‫ وه‬:‫ ا‬-n‫ل اا‬/`‫ا‬
pH < 6,0 ‫ا ;
*ل ذي‬%X‫  أ‬N7o. :‫ ل‬0*‫و‬H‫ أزرق ا‬، $*
pH > 7,6 ‫و أزر  ;
*ل ذي‬
MN7o. ‫ي‬N‫ ان وان ا‬-n‫ف ا‬G/‫ ا‬:GF4 @8. ‫ا ا
ل‬N‫[ وه‬6,0 − 7,6] ‫ا;
ا
ل‬K7‫و أ‬
.`8‫ ا‬F.4 @8. -n‫; < ا‬
.-%
*‫ ا و‬-n‫ا‬4 pH3* ‫ وه ورق‬: pH ‫ل ورق‬/`‫ا‬
.‫ س‬: ‫ ا ج‬J* ‫ى‬7L‫ وا‬U4b  ‫  ذات‬/* ‫اه‬#‫ إ‬J.‫ @ إد‬23. ‫ وه‬: * pH ‫ل ز‬/`‫ا‬
.‫ل‬/`C‫ ا‬2H ‫وف‬/* pH ‫  ر ذات‬2 4 M /0 ‫ دا‬T
.‫و‬
:
  ‫ل آ‬0 ‫م‬:0 ( 3
:@E L‫م ا‬:‫
وا‬F‫م ا‬:‫أ(ا‬
.. * ‫آ‬8‫ت ا‬$*/‫ ا‬T8# ‫ن‬0
‫ ا‬i0‫ا‬F‫
أو ا‬%\0
‫ ا‬x ‫ت‬$%‫ آ  
ه آ  *دة ا‬2%0 ‫م‬:0 *
.‫ ا‬2%
‫ء ا‬%7C‫ ا‬c;‫ا‬. ‫ي‬N‫ ا‬2%‫م ا‬:0 ‫ ه‬x max @E L‫م ا‬:‫* ا‬
.<. @‫ اود إ‬2%‫ل ا‬X‫ و‬c;‫ا‬0
‫م ا‬:  H‫
ه أآ‬F‫م ا‬:‫*ا‬
:
F‫م ا‬:‫ ا‬H8(‫ب‬
، x max @E L‫م ا‬:‫ ا‬J* kX‫ أ‬x f
F‫م ا‬:‫ن ا‬. (‫ ت ا     ا  )أي اودة‬H8F4
xf
0 ≤ τ ≤ 1 ‫ة‬#‫ون و‬4 ‫ وهد‬τ = : $/4 τ
F‫م ا‬:‫ ا‬H8 ‫ف‬/0 ‫ ا‬MN‫و;
ه‬
x max
..* H8F4  #‫< أ‬F H/ BN
:‫ اء‬p* B..C‫" ا‬# 2%
F‫م ا‬:‫ ا‬H8F
H.
‫از ا‬4C‫ج(ا‬
.B..C‫" ا‬# J* V = 1cm 3 
# < ‫ إ‬- K ab G:‫ اء ا‬J* V0 = 500cm3 
# ‫س‬o‫ ;
آ‬TE
. pH = 3,1 :@ 2EF; g \‫ ا‬pH Z :  * pH ‫ل ز‬/` =4
H 3O + / H 2 O ‫ و‬CH 3 COOH / CH 3 COO − : J ‫ ا دو‬J 4 2%0 ‫; ث‬
+
CH 3COOH + H 2 O CH 3COO − + H 3 O
( aq ) (l ) ( aq ) ( aq )

mi ρ .V d .ρ eau .V 1,05 × 1g / cm × 1cm 3 3

ni = = = = = 1,75 × 10 − 2 mol :
‫  ه‬H‫ ا‬B..C‫" ا‬# ‫آ  *دة‬
M M M 60
.B..C‫" ا‬# ‫ ا ه‬2%‫;ة ;=ن ا‬4 ‫ أن اء *د‬4
:‫م‬:‫ول ا‬

3
 .‫ ا‬2%
‫ء ا‬%7C‫ ا‬c;‫ا‬. ‫ي‬N‫ ا‬2%‫م ا‬:0 ‫ ه‬x max @E L‫م ا‬:‫ أن ا‬4
x max = ni = 1,75 × 10 −2 mol :<F*‫و‬ ni − x max = 0 :‫;=ن‬
. F‫ ا‬#
; 0 
‫ل @ أن ا‬. pH ‫ار‬:`‫ا‬
[ ]
. H 3O + ‫ت‬.r
F‫ اآ  ا‬.0 J* J0 H 3O + = 10 − : $/‫ا‬
pH

: F. ‫م‬:‫ل ول ا‬$7 J*

+
[ +
]
x f = n( H 3O ) = H 3 O × (V + VO ) = 7,9 × 10 mol / l × 501 × 10 −3 l ≈ 4 × 10 −4 mol
−4

x f = 4 × 10 −4 mol : ‫إذن‬
. 2%‫ ا‬. F  ‫ آ‬-\. a B..C‫" ا‬# ‫ل @ أن‬. * @E L‫م ا‬:‫ ا‬J* kX‫
أ‬F‫م ا‬:‫ أن ا‬s#$
:
‫ ه‬2%‫ ا‬. F  :H‫ ا‬B..C‫" ا‬# ‫وآ  *دة‬
n(CH 3 COOH ) = ni − n f = 1,75 × 10 −2 − 4 × 10 −4 = 1,71 × 10 −2 mol
J - 0  2%‫ أن ا‬a‫  ر‬F‫ ;
ا ا‬/* ‫ا‬0 i0‫ا‬F‫ت وا‬$%‫ ا‬p 
; ، ‫ آ‬Z  ‫ اروس‬2%‫
ا‬4‫و‬
.‫ *ود‬2%‫ا ا‬N‫ل أن ه‬: ، ‫ر‬G‫ا‬
−4
xf 4 × 10
τ= = = 2,3 × 10 −2 = 2,3 0 0 : 2%‫ا ا‬N
F‫م ا‬:‫ ا‬H8‫و‬
x max 1,75 × 10 −2
.‫ *ود‬2%‫ اء أي أن ا‬p* 2%0 ‫ي‬N‫ك ه ا‬.C‫" ا‬# J* 2,3 0 0 ‫
أن‬F/. ‫ا‬N‫وه‬
:   ‫ (اازن ا  

 آ‬4
. ‫ اء‬p* B..C‫" ا‬# 2% Z‫آ‬/* ‫ *ود وه‬BN‫ آ‬CH 3COO − ‫ت‬.L‫ ا‬2%0 ‫أن‬4
‫ ا‬J H0
CH 3COO − + H 3O + CH 3COOH + H 2 O

.J ` J 84 <F H/.
  ‫ازن آ‬0 @ ‫دي‬v.‫ اء *ود و‬p* B..C‫" ا‬# 2%0 ‫إذن‬
+
CH 3COOH + H 2 O CH 3COO − + H 3 O
( aq ) (l ) ( aq ) ( aq )

‫ازن‬0 #
‫ وه‬2 %‫ ا‬. F g \‫ا ;
ا‬0 i0‫ا‬F‫ت وا‬$%‫ ا‬p  ‫ن‬4
  ‫ اازن ا‬# 0
. ‫م‬:‫ل ول ا‬$7 J* B‫ ذ‬YK.‫و‬.
 *F.‫د‬

. J* ‫ل ا‬$7 4b i0‫ا‬F‫ت وا‬$%‫اآ ا‬0 @:H0
 *F.‫ اازن ا‬c:. *F

Abdelkrim SBIRO
(Pour toutes observations contactez mon émail)
sbiabdou@yahoo.fr
 4k‫ا ا‬
c ;‫ و
ا‬w‫ا‬