Professional Documents
Culture Documents
Psikologji
Psikologji
Komplianca – është një formë e ndryshimit të qëndrimit i cili arrihet kur njerëzit bëjnë kërkesa të
drejtpërdrejta dhe të hapura.
Komplianca ka disa forma të shprehjes. Ajo përfshin jo vetëm kërkesën e miqve dhe shokëve për
ndihmë ( A mund të bësh diçka për mua?) por, edhe kërkesën e rrezikshme të shitësit për të
shfrytëzuar një “okazion” të uljes së çmimeve ( Blini diçka me çmim të ulët!).
Komplianca mund të realizohet në rrugë të ndryshme, me premtime, me mashtrime, me
përkdhelje, me falenderime, me politikë, me arsyetime, por edhe me kërcënime të fshehura.
Teknikat e kompliancës janë: Ingratacioni, lajkatimi, kontrolli i përshtypjes, vetëdeprekacioni,
vetëhapja, këmba në derë, dera në fytyrë etj.
Obedienca – Në shumë fusha të jetës, si në raportet e drejtuesve të biznesit me vartësit, të
oficerëve ushtarakë me ushtarët, të prindërve me fëmijët, të drejtuesve të policisë me plicët etj.,
në vend të konformizmit me presionin e mjedisit, apo të taktikave të kompliancës, përdoret më
shpesh urdhri, autoritetim detyrimi për t’u bindur. Obedienca ëstë një nga format e ndikimit
shoqëror, që, në dallim nga të tjerat, e realizon ndryshimin e qëndrimit duke e detyruar objektin
nëpërmjet komandimit dhe direktivave të atuoritetit.
Katarisi – Në kuptimin aktual të katarisit mendohet që zgjimi i fortë emocional mund të
shkarkohet nëpërmjet shprehjes motorike të dhunshme duke e nxjerrë jashtë atë. Mekanizmi i
katarisit supozohet se përfshin ndërveprimin e komponentëve emocionalë të ndjenjave,
ekspresivë dhe fiziologjikë. Duke amplifikuar ekspresivitetin, individi e çliron dhe e lehtëson
organizmin, e pakëson zgjimin dhe në të njëjtën kohë, ndryshon ose deamplifikon gjendjen e
ndjenjave subjektive.
Kohezioni – Shumë studiues menojnë se opinioni minoritar i dikujt që është jashtë grupit tonë na
ndikon më pak se sa i njëjti opinion minoritar i dikujt brenda grupit tonë. Një heteroseksual që
përpiqet për të drejtat e homoseksualëve është më bindës për heteroseksualët sesa do të ishte një
homoseksual. Kohezioni është lidhja e anëtarëve të një grupi kryesisht nëpërmjet tërheqjes dhe
pëlqimit.
Unanimiteti – Kur shumica është dakord me gabimin, atëherë edhe subjekti e ka të lehtë të
konformohet. Por, kur dikush nuk është dakord me shumicën, atëherë niveli i konformizimit
pakësohet në ¼ e nivelit të mëparshëm. Pra ne mund ti rezistojmë më mirë ndikimit social kur
kemi një mbështetje morale. Sidoqoftë, mirë apo keq, edhe një zë i vetëm mosaprovues mund ta
thyejë unanimitetin e mazhorancës, mbështetja e tij e rrit shumë kurajon sociale të individëve të
tjerë dhe pavarësinë e tyre.
Egocentrizmi - Shumica e njohurive qe kemi lidhet me kujtimet autobiografike, me të dhënat për
mjedisin e jashtëm, për ngjarjet dhe njerëzit me të cilët kemi qenë në kontakt të drejtpërdrejtë.
Një qytet të caktuar ne e kujtojmë kryesisht me rrugët, ndërtesat dhe vendet që kemi parë dhe
kemi vizituar vetë. Pikërisht, tendenca për të kujtuar më mirë informacionin që lidhet me veten
quhet egocentrizëm.Skicofrenia - Çrregullim i rëndë psikik që karakterizohet nga dëmtimet në të
menduar, në përceptim dhe në emocione.
Psikoterapia -Psikoterapia është një llojë terapi në formë të bisedës që ndihmon të gjeni mënyra
se si t’i përballoni problemet që ju i përjetoni për momentin. Qëllimi është që të ju jap mundësi që
të punoni kah një jetë më të kënaqshme dhe më të pasuruar.
Procesi/tretmani psikoteraupetik shkon më thellë se konsultimi: ju ndoshta do të inkurajoheni që
të shikoni më dendësisht në të kaluarën tuaj, posaqërisht në fëmijërinë dhe marrëdhëniet me
personat më të rëndsishëm në jetën tuaj.
Kognicioni - Aktivitet mental, siç është: vëmendja, memoria, zgjedhja e problemeve, të
menduarit, inteligjenca.
Instinkti- Sjellje e trashëguar dhe shumë stereotipike e njejtë për të gjithë antarët e një lloji, që
shfaqet shpesh në formë të plotë në mungesën e rasteve të dukshme për ta mësuar atë.
Halucinacion - Përjetim i objekteve dhe dukurive, të cilat nuk veprojnë në shqisat e njeriut (nuk
egzistojnë ngacmues të jashtëm). Halucinacionet shpesh përbëjnë simptoma të një sëmdunjeje
mendore.
Depresioni - Gjendje shpirtërore patologjike e njeriut, që shfaqet me një lodhje të përgjithshme,
me dobësimin e guximit e të vetëveprimit, rënie shpirtërore.
Autizmi - Çrregullim i cili ndikon ne aftësinë e personit për t’u lidhur me te tjerët. Individët
autistik kanë probleme me komunikim, formim te lidhjeve me njerëz te tjerë dhe kanë mungesë te
teorisë se mendjes. Njerëzit autistik zakonisht iu shmangen kontakteve shoqërore dhe drejtohen
ne ambiente monotone që paraqesin njëlloj ngushëllimi. këto probleme shpesh iu referohen
vendeve anësore te dëmtuara. Nganjëherë disa individë autistik demonstrojnë dhunti te
jashtëzakonshme ne disa aktivitete (p.sh. aftësia e përpikte për ta vizatuar ndërtesën, apo llogaritja
e 7 figurave te numrave themelor), megjithëkëtë këto aftësi janë te pazakonta. Autizmi është
gjendje e rrallë (afërsisht 4 ne 10000 te lindur) qe zakonisht është e trashëguar por mund te
shkaktohet nga dëmtimi i trurit.
Atashim - Proces gjatë të cilit individi shfaq sjellje që nxisin afërsi me objekte ose persona të
veçantë.
Ankth - Ankthi (ose anksioziteti) është një gjendje ndjenjore e njeriut, të cilën e karakterizon
përjetimi i drojës së madhe, i trysnisë dhe i pasigurisë.
Anketim - Anketim është një metodë hulumtuese. Gjatë kësaj metodë stidime probandet (pra
personat që intervestohen) u japin përgjigje pyetjeve zakonisht në formë të shkruara.
Animizëm - Një karakteristikë e të menduarit të fëmijëve në periudhën (stadin) paraoperacionale
të teorisë së Piaget-it në të cilën fëmijët tentojnë t’u japin jetë objekteve jo të gjalla, posaçërisht
atyre që lëvizin dhe janë aktive si p.sh. era dhe retë e nganjëherë lodrat dhe objektet tjera.
Androgjin - Androgjin është një lloj tip i personalitit, ku personi shfaq si karakterstika
mashkullore ashtu edhe ato femerore.
Afazia- Çrregullim gjatë të cilit personi humbet aftësine për të kuptuar se ç'thuhet.
Afekt - Afektet janë përjetime emocionale, që paraqiten papritmas dhe me furi jashtëzakonisht të
lartë, me ndryshime të mëdha fiziologjike dhe zgjasin shkurt. Disa nga afektet janë: tmerri,
dëshpërimi i thellë apo tërbimi.
Gjendjet afektive janë shpërthime të paprituara ndjenjash, që lindin kur një ngacmuesi prek thellë
qenien e njeriut dhe lajmi është i papritur.
Gjendja afektive mund të shprehet me që qarë apo me bërtitje, etj, të cilat njeriu zakonisht e ka
vështirë t'i frenojë apo ndalojë.
E kundërta me sjelljen (çfarë dikush bën në një situatë), dhe kognicionin ose njohurinë (si
mendon dikush rreth situatës).
QE EDHE PAK HISTORI PER PSIKOLOGJIN, MUND TË BIJE EDHE DIQKA NGA KJO.
Rreth vitit 390 para erës së re
Plato diferencon katër shkallët e njohjës njerëzore: mendimi (supozimi), besimi, kuptimi dhe dija
për të vertetën. Ai dallon në mes perceptimit dhe realitetit.
E zhvillon një model shtresash së shpirtit: Ai nuk e ndan shoqërinë në bazë të punës/veprimtarisë
(shtresa e mësuesve, shtresa e mbrojtjës, shtresa e ushqimit), por sipas fushave shpirtërore
(logjikë, epsh, guxim)
Rreth 350 para erës së re
Aristoteles: Libri i parë i psikologjisë: "Mbi shpirtin". Aristoteles për herë të parë bën dallimin në
mes të psikologjisë dhe filozofisë. Ai studioj lidhjen në mes të shpirtit dhe trupit dhe përshkrujti
ndërtimin e trupit. Aristoteles shifet në të vertetë edhe si babai i psikologjisë.
Rreth 400 pas erës së re
Augustinus përshkruan në librin e tij zhvilimin e tij personal dhe me këtë themelon metoden e
vëzhgimit autobiografik. Ai thekson rëndësine e njohjës së vetvetës dhe të vetëdijësimit
tëindividualitetit të një personi.
Diku rreth 1250
Thomas Aquin hulumton problemet themelore të përbërjës së shpirtit dhe lidhjës së tyre me trup
(ââ¬ÅŸProblemi-Shpirt-Trup").
Shekulli i 15/16
Në kohën e Rilindjës shihet njeriu si indivd. Tani nga ana psikologjike interesim më të madhë
kanë indivualiteti, njeriu si person i vetëm, matja e karakterit.
1590
Nocioni psikologia përdoret për herë të parë nga Rudolf Goclenius (1547-1628)
Rreth vitit 1630
Filosofi R. Descartes ndan shpirtin e njeriut si substancë mendore nga trupi si substancë i shtrirë
në hapësirë.
1834
Fiziologu E. H. Weber tregon me anë të studimit të shqisës së muskulit, se dallimi i sapo vërejtur
i dy peshave proporcional me madhësine e peshës është (Konstantja e Weberit)
1852
Fiziologu H. von Helmholtz formulon teorinë e tij të shiqimi të ngjyrave Teoria-Tri-Ngjyrave.
1860
G. Th. Fechner ("Elementet e Psikofizikës") formon metodat psikofizike ma të rendësishmet (për
konstatim, matje të intensitetit të një stimuli shqisor fizikë të përjetuar) dhe i zgjëron ligjin e
Weber në "Ligji Weber-Fechner" (relation logaritimik mes stimulit fizikë dhe intensitetit të
përjetuar).
1872
Ch. Darwin ("Shprehja e emocionit te njeriu dhe shtaza") themelon ââ¬ÅŸhulumtimet e sjelljes
krahasuese" dhe thekson kontinuitetin e zhvillimit prej shtazës tek njeriu. Që prej librit të tij
(1871) "Origjina e njeriut" shihet njeriu vetëm si qënie natyrore.
1879
W. Wundt ngre laborin e parë psikologjik në Leipzig (Gjermani).
1883
Anglezi F. Galton ("Hulumtimet mbi aftësitë e njeriut dhe zhvillimi i tyre") integron statistiken në
lëndën e psikologjisë dhe themelon hulumtimin e personalitetit empirik duke u bazuar në teste
dhe pyetësor.
1885
H. Ebbinghaus ("Mbi Kujtesën") zbulon metodat ma të rëndësishmet të hulumtimit të kujtesës
dhe në bazë të vetëtestimeve hulumton ââ¬ÅŸlakoren e harresës".
1890
Ch. von Ehrenfels ("Mbi qualitetin e geshtaltit (formës)") tregon më meloditë, se perceptimi i
elementeve komlexe nuk përbëhet në menyrë aditive nga elementet e saja.
1895
S. Freud publikon së bashku më J. Breuer hulumtimin e parë të një paciente të trajtuar sipas Ã
¢â¬ÅŸpsikoanalitikes" ("Hulumtimet mbi Histerinë").
1898
E. L.Thorndike publikon ââ¬ÅŸexperimentet e para me shtazë për nxëniën përmes provës dhe
gabimit" në disertationen mbi "Intelegjenca e kafshëve: Një hulumtim experimental i proceseve
asociativ tek shtazët".
1900
S. Freud ("Interpretimi i ëndrrave") definon tiparet themelor të psikoanalizës me anë të analizimit
të ëndrrave të tij.
1904
I. F. Pawlow publikon hulumtimet e para tek qentë mbi ââ¬ÅŸreflexin e kushtëzuar" (Ã
¢â¬ÅŸKushtëzimi Klasik")
1904
C. Spearman ("Intelegjenca e përgjithëshme") pohon se aftësia e çdo njeriu shpjegohet nga dy
faktorë të inelegjencës. Nga faktori i përgjithshëm (p) si dhe faktori specifik (s).
1905
A. Binet dhe kolegu i tij T. Simon ngrehin në francë skalën e parë të intelegjencës për fëmijë
("Mosha e inelegjencës")
1911
W. Stern zhvillon konceptin e koeficient të intelegjencës (IQ).
1912
M. Wertheimer ("Mbi Phi-Fenomenin") themelon me hulumtimet e tij mbi levizjet (peceptimet) e
ndriçimit psikologjinë geshtaltiste (Gestalt=forma; e tëra)
1913
J. B. Watson ("Psikologjia nga këndvështrimi i bihejviorizmit") zhvillon principiet metodike të
bihejviorizmit.
Në atë kohë psikologjia sa kishte filluar të shfaqej si shkencë e veçantë. Në vitin 1879 Wundt
ngriti laboratorin e parë psikologjik në Universitetin e Leipzig-ut, dmth. Institutin e parë
eksperimental për psikologji. Në këtë laborator ai u përqëndrua pothuajse tërësisht në studimin
shkencor psikologji, veçanërisht në studimin e eksperiencës shqisore, njerëzore-studim, që më
parë i përkiste fushës së filozofisë dhe fiziologjisë. Më vonë publikon revistën "Studime
Filozofike" (1883; Wundt ende e shikon psikologjinë si nëndegë të filozofisë). Publikojë edhe
shumë shkrime tjera filozofike; më vonë pason "Psikologjia e Popujve" në 10 vëllime. Ai edhe në
moshë mbajti shumë leksione, shkenctarë të rinjë nga SHBA, Anglia, Japani, Europa punojnë dhe
promovojnë te Wundt. Në shumë fakultete ngriten Insitute Psikologjike sipas shembullit të
Leipzig-ut. Pra, hyrje për gjërat psikike duhet të jetë perjetimi/eksperienca e jo metafizika. Për
matjën e përjetimeve, mbresave "direkte" shqisore, në mënyrë sa më exakte, u zhvilluan shumë
mjete, makina të ndryshme. Shpejtësia e reagimeve, kujtesat, ndjenjat duhej të matëshin me
introspektion. Pastaj më përshkrime elementet e vetëdijës dhe lidhjet e tyre të matën/verifikohen.
Qëllimi ishte krijimi i ligjëve të përgjithëshme e jo dallimi inerindividual.
Përdorimi prej Wundt-it i një drejtimi metodologjik ishte një pikëkthesë në stabilizimn e
psikolgjisë si shkencë.
Hermann Ebbinghaus (1850-1909) u lind në një familje tregtare luterane në Barmen të
Gjermanisë. Në moshën 17 vjeçare hyri në Universitetin e Bonn-it për të studiuar histori dhe
filozofi (1867-1870). Interesi i tij i përkiste më shumë filozofisë. I nderpreu studimet për
pjesëmarrjë në luftë 1870/71, u kthye prap në Bonn ku edhe promovojë në vitin 1878. Libri i G.
Th. Fechner "Elemntetet e Psikofizikës" (1860) zgjoi interesin tek Ebbinghaus për tu marrë me
psikologjinë eksperimentale. Më 1885 u emërua profesor i filozofisë në Universitetin e Berlinit.
Po në këtë vit ai botojë librin e tij më të rëndësishmin "Mbi Kujtesën". Disa vite më vonë, ai
shkoi në Universitetin e Halle-s dhe atë të Breslaut, ku qëndroi deri sa vdiq më 1909.
Kontributet e Ebbinghaus-it në psikologji janë të shumta. Punimet e tij të famshme mbi kujtesën
("Lakorja e Kujtesës") vunë bazat e psikologjisë eksperimenta
4.Nese nje shok i juaji tregohet i shkathet ne zgjidhjen e problemeve ne situata te reja ai esht :
a) ditur b) ambicioz c) intelegjent
7. Nese ju thoni se keni rene nga provimi sepse mesimdhensi nuk ishe i mir, lena sishtte e qart
athere kemi te bejm me :
a) pertacin b) racionalizmin c) indentifikimin d) projekioni
8.Nese nje mesimdhenes referon lart nje student te sjellshem per pergjigje mesatare athere kemi
a) Haloefektiv b) efektin e atmosferes
14 . Karakteri paraqet
a)sjelljen b)bindjet c) anen morale te sjelljes
15 .Tranferimi prej nje lende ne nje tjeter behet duke bartur vetem permbajtje e pergjithshme thot
a) teoria formale disiplinore b) teoria e gjeneralizmit
16.Intelegjenca varet
a) kryesisht nga trashigimi
b)kryesisht nga trashigimi dhe pjeserisht nga mjedisi
c) mjedisi
17.Varja e ndergjigjes ben pjes ne :
a)ndjenja paresore b) ndaj vete c) ndaj te tjerve
18.Nese priremi qe ne situata te ndryshme te veprojm njejt si prinderit dhe te afermit athere kemi
a)trashigimia b) te mesuarit ne baz te emitimit c) te mesuarit ne plan .