Download as doc, pdf, or txt
Download as doc, pdf, or txt
You are on page 1of 11

Chuyeân ñeà 8: LÖÔÏNG GIAÙC

TOÙM TAÉTGIAÙO KHOA


A. KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN:
I. Ñôn vò ño goùc vaø cung:
1. Ñoä: 180 o
Goùc10  1 goùcbeït
180 y O . x
2. Radian: (rad)
1800   rad
3. Baûng ñoåi ñoä sang rad vaø ngöôïc laïi cuûa moät soá goùc (cung ) thoâng duïng:

Ñoä 00 300 450 600 900 1200 1350 1500 1800 3600
Radian 0     2 3 5  2
6 4 3 2 3 4 6

II. Goùc löôïng giaùc & cung löôïng giaùc:


1. Ñònh nghóa: y
(tia ngọn)
y

(điểm ngọn) 
 B
 t
t  M
x
 O
x A (điểm gốc)
O (tia gốc)
(Ox, Oy )    k 2 (k  Z)
2. Ñöôøng troøn löôïng giaùc:
AB    k 2
Soá ño cuûa moät soá cung löôïng giaùc ñaëc bieät:
y
A  2k B 
B    2k
2
C    2k C O A x

D  -   2k
2 D 
A, C  k
B, D    k y t
B u
2 u' 1

III. Ñònh nghóa haøm soá löôïng giaùc:
1 R 1 1
x
x' C O A
1. Ñöôøng troøn löôïng giaùc:
 A: ñieåm goác
33 
1 D
t'
y'
 x'Ox : truïc coâsin ( truïc hoaønh )
 y'Oy : truïc sin ( truïc tung )
 t'At : truïc tang
 u'Bu : truïc cotang

2. Ñònh nghóa caùc haøm soá löôïng giaùc:


a. Ñònh nghóa: Treân ñöôøng troøn löôïng giaùc cho AM=  .
Goïi P, Q laàn löôït laø hình chieáu vuoâng goùc cuûa M treân x'Ox vaøø y'Oy
T, U laàn löôït laø giao ñieåm cuûa tia OM vôùi t'At vaø u'Bu
Ta ñònh nghóa: y t
t
Trục sin Trục cotang
u' B U
u
M
 cos   OP
Q T
t   sin   OQ
x
x' O P tg  AT
A
 cot g  BU
Trục cosin 1
Trục tang
b. Caùc tính chaát : y ' t'

 Vôùi moïi  ta coù :


1  sin   1 hay sin  1
1  cos   1 hay cos   1

 tg xaùc ñònh    k
2
 cotg xaùc ñònh   k

c. Tính tuaàn hoaøn

sin(  k 2 )  sin 
cos(  k 2 )  cos 
(k  Z )
tg(  k )  tg
cot g(  k )  cot g
IV. Giaù trò caùc haøm soá löôïng giaùc cuûa caùc cung (goùc ) ñaëc bieät:
Ta neân söû duïng ñöôøng troøn löôïng giaùc ñeå ghi nhôù caùc giaù trò ñaëc bieät

34
y t

- 3 -1 - 3 /3 B /2 3 /3 1 3
u' 1 /3 u
2/3
3 /2  /4
3 /4
2 /2 /6
5/6 3 /3
1/2

x'
 - 3 /2 - 2 /2 -1/2 1/2 2 /2 3 /2 1 A (Ñieåm goác) x
-1 O

-1/2
- /6
- 3 /3 
- 2 /2

- 3 /2 -/4
-1 -/3 -1
-/2

y' t' - 3

00 300 450 600 900 1200 1350 1500 1800 3600


Goùc 0     2 3 5  2
6 4 3 2 3 4 6
Hslg
sin  0 1 2 3 1 3 2 1 0 0
2 2 2 2 2 2
cos  1 3 2 1 0 1 2 3 -1 1
  
2 2 2 2 2 2
tg  0 3 1 3 kxñ  3 -1 3 0 0

3 3
cotg kxñ 3 1 3 0 3 -1  3 kxñ kxñ
 
3 3

V. Haøm soá löôïng giaùc cuûa caùc cung (goùc) coù lieân quan ñaëc bieät:
Ñoù laø caùc cung :
 
1. Cung ñoái nhau :  vaø- (toång baèng 0) (Vd: & ,…)
6 6

35
 5
2. Cung buø nhau :  vaø - ( toång baèng  ) (Vd: & ,…)
6 6

   
3. Cung phuï nhau :  vaø   ( toång baèng ) (Vd: & ,…)
2 2 6 3

   2
4. Cung hôn keùm :  vaø   (Vd: & ,…)
2 2 6 3

 7
5. Cung hôn keùm  :  vaø   (Vd: & ,…)
6 6

1. Cung ñoái nhau: 2. Cung buø nhau :

cos( )  cos  cos(   )   cos 


sin( )   sin  Ñoái cos Buø sin(   )  sin 
tg( )  tg sin tg(   )  tg
cot g( )   cot g cot g(   )   cot g


3. Cung phuï nhau : 4. Cung hôn keùm
2

 
cos(   )  sin  cos(   )   sin 
2  2
 Hôn keùm 
sin(   )  cos  Phuï 2 sin(   )  cos 
2 cheùo sin baèng cos 2
 cos baèng tröø 
tg(   )  cotg sin tg(   )  cotg
2 2
 
cot g(   )  t g cot g(   )   t g
2 2

5. Cung hôn keùm  :

cos(   )   cos 
sin(   )   sin  Hôn keùm 
tg(   )  tg tang , cotang
cot g(   )  cot g
11 21
Ví duï 1: Tính cos( ) , tg
4 4

Ví duï 2: Ruùt goïn bieåu thöùc: A  cos(  x)  cos(2  x)  cos(3  x )
2
VI. Coâng thöùc löôïng giaùc:
1. Caùc heä thöùc cô baûn:

36
cos2  sin 2   1 1
1  tg2 =
sin cos2
tg = 1
cos 1  cotg2 =
cos sin 2 
cotg = tg . cotg = 1
sin

Ví duï: Chöùng minh raèng:


1. cos 4 x  sin 4 x  1  sin 2 x cos 2 x
2. cos 6 x  sin 6 x  1  3 sin 2 x cos 2 x
2. Coâng thöùc coäng :

cos(   )  cos  .cos   sin  .sin 


cos(   )  cos  .cos   sin  .sin 
sin(   )  sin  .cos   sin  .cos 
sin(   )  sin  .cos   sin  .cos 
tg +tg
tg( + ) =
1  tg .tg
tg  tg
tg(   ) =
1  tg .tg 

Ví duï: Chöùng minh raèng:



1.cos   sin   2 cos(  )
4

2.cos   sin   2 cos(  )
4
3. Coâng thöùc nhaân ñoâi: 1  cos 2
cos 2  
2
cos 2  cos2   sin 2 
 2 cos2   1
1  cos 2
 1  2 sin 2  sin 2  
2
 cos4   sin 4 
sin 2  2 sin  .cos 
2tg 1
tg2  sin  cos   sin 2
1  tg 2 2
4 Coâng thöùc nhaân ba:
cos 3  3 cos 
cos 3  
cos 3  4 cos   3cos 
3 4

sin 3  3sin   4sin 3 


3 sin   sin 3
sin 3  
4
5. Coâng thöùc haï baäc:

1  cos 2 1  cos 2 1  cos 2


cos 2   ; sin 2   ; tg 2 
2 2 1  cos 2
37

6.Coâng thöùc tính sin  ,cos  ,tg theo t  tg
2

2t 1 t2 2t
sin   ; cos   ; tg 
1 t 2
1 t 2
1 t2

7. Coâng thöùc bieán ñoåi tích thaønh toång :

1
cos  .cos    cos(   )  cos(   )
2
1
sin  .sin    cos(   )  cos(   )
2
1
sin  .cos    sin(   )  sin(   )
2

Ví duï:
1. Bieán ñoåi thaønh toång bieåu thöùc: A  cos 5 x. cos 3 x
5 7
2. Tính giaù trò cuûa bieåu thöùc: B  cos sin
12 12
8. Coâng thöùc bieán ñoåi toång thaønh tích :

  
cos   cos   2 cos .cos
2 2
  
cos   cos   2 sin .sin
2 2
  
sin   sin   2 sin .cos
2 2
  
sin   sin   2 cos .sin
2 2
sin(   )
tg  tg 
cos  cos 
sin(   )
tg  tg 
cos  cos 
Ví duï: Bieán ñoåi thaønh tích bieåu thöùc: A  sin x  sin 2x  sin 3x
9. Caùc coâng thöùc thöôøng duøng khaùc:

  3  cos 4
cos   sin   2 cos(  )  2 sin(  ) cos 4   sin 4  
4 4 4
  cos 6   sin 6  
5  3 cos 4
cos   sin   2 cos(  )   2 sin(  )
4 4 8
B. PHÖÔNG TRÌNH LÖÔÏNG GIAÙC
Caùc böôùc giaûi moät phöông trình löôïng giaùc
Böôùc 1: Tìm ñieàu kieän (neáu coù) cuûa aån soá ñeå hai veá cuûa pt coù nghóa

38
Böôùc 2: Söû duïng caùc pheùp bieán ñoåi töông ñöông ñeå bieán ñoåi pt ñeán moät pt ñaõ bieát caùch
giaûi
Böôùc 3: Giaûi pt vaø choïn nghieäm phuø hôïp ( neáu coù)
Böôùc 4: Keát luaän
I. Ñònh lyù cô baûn: ( Quan troïng )

 u = v+k2
sinu=sinv  
 u =  -v+k2
 u = v+k2
cosu=cosv  
 u = -v+k2

tgu=tgv  u = v+k (u;v   k )
2
cotgu=cotgv  u = v+k (u;v  k )

( u; v laø caùc bieåu thöùc chöùa aån vaø k  Z )

Ví duï : Giaûi phöông trình:


  3
1. sin 3 x  sin(  2 x ) 2. cos( x  )  cos
4 4 4
4 4 1
3. cos 3 x  sin 2 x 4. sin x  cos x  (3  cos 6 x )
4
II. Caùc phöông trình löôïng giaùc cô baûn:
1. Daïng 1: sinx = m ; cosx = m ; tgx = m ; cotgx = m ( m  R )

* Gpt : sinx = m (1)

 Neáu m  1 thì pt(1) voâ nghieäm


 Neáu m  1 thì ta ñaët m = sin  vaø ta coù
 x =  +k2
(1)  sinx=sin  
 x = ( - )+k2
* Gpt : cosx = m (2)

 Neáu m  1 thì pt(2) voâ nghieäm


Neáu m  1 thì ta ñaët m = cos  vaø ta coù
 x =  +k2
(2)  cosx=cos  
 x =   +k2
* Gpt: tgx = m (3) ( pt luoân coù nghieäm m  R )

 Ñaët m = tg  thì
(3)  tgx = tg  x =  +k

* Gpt: cotgx = m (4) ( pt luoân coù nghieäm m  R )

 Ñaët m = cotg  thì


39
(4)  cotgx = cotg  x =  +k 

Caùc tröôøng hôïp ñaëc bieät:


sin x  1  x =   k 2
2
sinx = 0  x = k

sin x  1  x =  k 2
2
cosx  1  x =   k 2

cosx = 0  x = + k
2
cos x  1  x = k 2

Ví duï:

1) Giaûi caùc phöông trình :

1  2
a) sin 2 x  b) cos( x  )  
2 4 2
 
c) 2 sin(2 x  ) 3 0 d) 2 cos( x  ) 3 0
6 3
e) sin 2 x  cos 2 x  1 f) cos 4 x  sin 4 x  cos 2 x

2) Giaûi caùc phöông trình:


a) 1  cos4 x  sin 4 x  2 cos 2 x c) 4(sin 4 x  cos 4 x)  sin 4 x  2  0
3 3 1
b) sin 6 x  cos6 x  cos 4 x d) sin x.cos x  cos x.sin x 
4
x
e) cot gx  sin x(1  tgx.tg )  4
2
2. Daïng 2:
a sin 2 x  b sin x  c  0
a cos2 x  b cos x  c  0
( a  0)
atg2 x  btgx  c  0
a cot g 2 x  b cot gx  c  0

Caùch giaûi:

Ñaët aån phuï : t = sinx ( t = cosx; t = tgx; t = cotgx)


Ta ñöôïc phöông trình : at 2  bt  c  0 (1)
Giaûi phöông trình (1) tìm t, roài suy ra x
Chuù yù : Phaûi ñaët ñieàu kieän thích hôïp cho aån phuï (neáu coù)

Ví duï :

40
5
a) 2 cos2 x  5sin x  4  0 b) cos 2 x  4 cos x  0
2
c) 2 sin 2 x  4  5 cos x d) 2 cos x cos 2 x  1  cos 2 x  cos3 x

4 4 1 
e) sin x  cos x  sin 2 x  f) 2(sin 4 x  cos 4 x)  cos(  2 x)  0
2 2
4 x x
g) sin  cos4  1  2 sin x h) sin 4 x  cos 4 x  sin x. cos x  0
2 2
2(cos 6 x  sin 6 x)  sin x. cos x cos 3x  sin 3x
k) 0 l) 5(sin x  )  cos 2 x  3
2  2 sin x 1  2 sin 2 x

3. Daïng 3:
a cos x  b sin x  c (1) ( a;b  0)
Caùch giaûi:

 Chia hai veá cuûa phöông trình cho a2  b2 thì pt


a b c
(1)  cos x  sin x  (2)
a 2  b2 a2  b2 a2  b2

a b
 Ñaët  cos  vaø  sin  vôùi    0;2  thì :
2 2 2 2
a b a b
c
(2)  cosx.cos + sinx.sin =
a 2  b2
c
 cos(x- ) = (3)
a  b2 2

Pt (3) coù daïng 1. Giaûi pt (3) tìm x.

Chuù yù :
Pt acosx + bsinx = c coùnghieäm  a 2  b2  c 2

Ví duï : Giaûi caùc phöông trình :


a) cos x  3 sin x  1 b) cos x  3 sin x  2
1
c) 4(sin 4 x  cos4 x )  3 sin 4 x  2 d) tgx  3 
cos x
cos x  sin 2 x
e)  3
2 cos 2 x  sin x  1

d. Daïng 4:
a sin 2 x  b sin x.cos x  c cos2 x  0 (a;c  0) (1)

Caùch giaûi 1:

41
2 1  cos 2 x 1  cos 2 x
Aùp duïng coâng thöùc haï baäc : sin x  vaøcos2 x 
2 2
1
vaø coâng thöùc nhaân ñoâi : sin x .cos x  sin 2 x thay vaøo (1) ta seõ bieán ñoåi pt (1) veà daïng
2
3

Caùch giaûi 2: ( Quy veà pt theo tang hoaëc cotang )

Chia hai veá cuûa pt (1) cho cos2 x ta ñöôïc pt:


atg2 x  btgx  c  0
Ñaây laø pt daïng 2 ñaõ bieát caùch giaûi


Chuù yù: Tröôùc khi chia phaûi kieåm tra xem x   k coù phaûi laø nghieäm cuûa (1) khoâng?
2
Ví duï : Giaûi phöông trình:
3 sin 2 x  (1  3 ) sin x. cos x  cos 2 x  1  3  0
d. Daïng 5:
a(cos x  sin x )  b sin x.cos x  c  0 (1)

Caùch giaûi :

 Ñaët t  cos x  sin x  2 cos( x  ) vôùi - 2  t  2
4
t2 1
Do (cos x  sin x )2  1  2 sin x.cos x  sinx.cosx=
2
 Thay vaøo (1) ta ñöôïc phöông trình :
t2  1
at  b  c  0 (2)
2

 Giaûi (2) tìm t . Choïn t thoûa ñieàu kieän roài giaûi pt: 2 cos( x  )  t tìm x.
4

Ví duï : Giaûi phöông trình :


sin 2 x  2 2(sin x  cos x )  5  0

Chuù yù : Ta giaûi töông töï cho pt coù daïng : a(cos x  sin x )  b sin x.cos x  c  0

Ví duï : Giaûi phöông trình :

sin 2 x  4(cos x  sin x )  4

4. Caùc phöông phaùp giaûi phöông trình löôïng giaùc thöôøng söû duïng :

a. Phöông phaùp 1: Bieán ñoåi pt ñaõ cho veà moät trong caùc daïng pt
löôïng
giaùc cô baûn ñaõ bieát
Ví duï: Giaûi phöông trình:
42
3
sin 4 x  cos 4 x  sin 2 x  0
2

b. Phöông phaùp 2: Bieán ñoåi pt ñaõ cho veà daïng tích soá
Cô sôû cuûa phöông phaùp laø döïa vaøo caùc ñònh lyù sau ñaây:

 A=0
 A=0
A.B  0   hoaëc A.B.C  0   B=0
 B=0 C=0

Ví duï : Giaûi caùc phöông trình :


a. sin 2 x  sin 2 2 x  sin 2 3 x  2 b. sin 2 3 x  cos2 4 x  sin 2 5 x  cos2 6 x

c. 2 sin 3 x  cos 2 x  cos x  0 d. sin 2 x  2 2 cos x  2 sin( x  )  3  0
4
c. Phöông phaùp 3: Bieán ñoåi pt veà daïng coù theå ñaët aån soá phuï
Moät soá daáu hieäu nhaän bieát :
* Phöông trình chöùa cuøng moät moät haøm soá löôïng giaùc ( cuøng cung khaùc luõy thöøa)

Ví duï : Giaûi caùc phöông trình :


a. cos 3 x  cos 2 x  cos x  1  0
b. 4 cos 3 x  cos 2 x  4 cos x  1  0
1
c. 2 cos 2 x  8 cos x  7 
cos x
d. sin 4 x  cos 2 2 x  2
* Phöông trình coù chöùa (cos x  sin x ) vaøsinx.cosx
3 3 3
Ví duï : Giaûi phöông trình : a. 1  sin x  cos x  sin 2x
2
b. sin 3 x  cos 3 x  2(sin x  cos x)  1

43

You might also like