POWER OF HERE AND NOW เร่อง อาจารยศุภวรรณ พิพัฒพรรณวงศ กรน / ภาพ Stockexchange

กามสุข ทุกข วิมตุ ติสขุ

คำวา “สุข” กับ “ทุกข” ในพระพุทธศาสนาเปนสองคำที่เขาใจกันสับสนมาก ฆราวาส
ที่ยังรักสนุกสงสัยวา ทำไมพระจึงชอบเทศนวาความสุขของคนทั่วไปเปนทุกข เชน สุข
จากการไดกินของอรอยๆ ไดฟงเพลงไพเราะ เห็นของสวยงาม สุขจากการไดดูหนัง
ดู ล ะคร สุ ข เพราะประสบความสำเร็ จ ในการศึ ก ษา สุ ข เพราะได เ ลื ่ อ นตำแหน ง ในหน า ที ่
การงาน โดยเฉพาะสุขจากความสัมพันธทางเพศ ฯลฯ
ในสายตาของคนทัง้ โลก ลวนเห็นเหมือนกันวาความรูส กึ เหลานัน้ การเขาใจเรือ่ งนีอ้ ยางชัดเจนตองดูภาพลูกตุม ของจิตใจ สมมุตวิ า
เปนความสุขจริงๆ มิเชนนั้นคนจะไขวควาหากันอยางเอาเปนเอาตาย ถาลูกตุมจิตใจนี้เหวี่ยงไปทางซาย เราเรียกกามสุข หรือความรูสึก
หรือ โดยเฉพาะความสุขทางเพศ มันตองสุขจริงสิจึงเกิดอาชีพโสเภณี ทนงาย หากเหวี่ยงไปทางขวา เรียกวาทุกข หรือความรูสึกทนยาก
มากวาพันปแลว จนพัฒนาเปนอุตสาหกรรมขายบริการทางเพศและ แตเมื่อมันหยุดเหวี่ยงตามกฎแหงธรรมชาติแลว ลูกตุมอยูนิ่งๆ ตรงนี้
ขายมนุษยเชนทุกวันนี้ ฆราวาสจึงไมเขาใจวาทำไมพระจึงชอบพูดวา เรียกวิมุตติสุข
สิ่งเหลานั้นเปนทุกข ไมใชสุขจริง

84

กามสุข ทุกข
สงบสุข วิมุตติสุข
จิตใจปกติ ไมตองทน
คุณจะเห็นวามีความสุขสองชนิดในภาพนี้ ความสุขทีค่ นสวนมาก
พูดถึง คือ กามสุข ซึง่ โดยความรูส กึ แลวมันเปนสุขจริง พระพุทธเจา
ไมไดปฏิเสธวามันไมสุข ทานจึงเรียกกามสุข คือ สุขจากการไดเสพ
ภาพ เสียง กลิ่น รส สัมผัส (ขอเรียกแทนดวยคำเดียววาเจอรี่)
ที่นาพอใจ เปนความรูสึกที่ทนงาย ซึ่งตรงขามกับความรูสึกที่ทนยาก
เมื่อไปเสพ “เจอรี่” ที่ไมนาพอใจ ทำใหเครียด วิตก กังวล กลุมใจ
เรียกรวมๆ วา “ทุกข”
มาเกี่ยวของกับการตรัสรูของพระพุทธเจาคือ ในคืนนั้นทาน
เขาไปพบความสุขอีกชนิดหนึง่ เปนผลจากลูกตุม จิตใจหยุดเหวีย่ งอยาง
สิ้นเชิง ซึ่งทานเห็นวาเปนสุขมากกวาความสุขที่ทานไดรับในขณะที่ยัง
อยูใ นวัง จึงตรัสวา “ไมมสี ขุ ใดจะยิง่ ใหญกวาความสงบ” และทานเรียก
สุขที่ยิ่งใหญนี้วา “วิมุตติสุข” หรือจะเรียก “สภาวะปกติ” ก็ได ซึ่ง
แตกตางจากกามสุขในแงที่จิตใจไมเหวี่ยงอีกแลว ฉะนั้นในสายตา
ของพระพุทธเจาแลว คราใดที่จิตใจของเราเหวี่ยงออกจาก “สภาวะ
ปกติ” แลวละก็ ทานจะเรียกวาทุกข ซึ่งแปลวา “ไมปกติ” หรือ “ผิด
ปกติ ” นั ่ น เอง ความไม ป กติ น ี ้ ค รอบคลุ ม สองสภาวะ คื อ กามสุ ข
เปนสภาวะผิดปกติทท่ี นงาย กับความทุกข คือสภาวะผิดปกติทท่ี นยาก
โดยตัดสินจากอาการเหวี่ยงของลูกตุมของจิตใจนั่นเอง ซึ่งภาพขางลาง
นี้จะชวยใหเขาใจไดชัดเจนเชนกัน
กามสุข
ความรูสึกทนงาย
สงบสุข วิมุตติสุข
จิตใจปกติ ไมตองทน
กลุมใจ, ทุกข
ความรูสึกทนยาก
จากทั้งสองภาพนี้คุณจะสามารถเขาใจไดวา ทำไมพระจึงชอบ
พูดวา “ความสุขของโยมเปนทุกข” แตโยมทัง้ หลายก็มองไมออกวามัน
จะเปนทุกขไดอยางไร ที่จริงคำวา “ทุกข” ที่พระพูดถึงนี้แปลวา การ
เคลื่อนจากเสนปกติ ซึ่งไปคลองจองกับ “ทุกข” อันเปนความรูสึกที่
ทนยาก กามสุขจึงตกอยูใ นกฎอนิจจัง ไมเทีย่ ง เปลีย่ นแปลง ไมถาวร
สุขไมนาน เพราะลูกตุมจิตใจนี้ไมสามารถเหวี่ยงคางคาอยูดานซาย
ตลอดเวลา ผิ ด กฎธรรมชาติ ฝ า ยนาม อะไรที ่ ม ี ข ึ ้ น ก็ ต  อ งมี ล ง
Whatever goes up must comes down!
กามสุขมีรสชาติที่อรอยเหมือนไดกินขนมหวาน กินแลวติด
ความอรอย พอมันหายไปก็ตองหาทางเสพอีก ใครที่มีวิธีการเสพ
โดยปนขึ้นไปสูเสนกราฟของความรูสึกที่สูงขึ้นเรื่อยๆ เมื่อกามสุข
หายไปตามกฎอนิจจังแลวละก็ ใครที่ยิ่งปนสูงก็จะยิ่งตกลงต่ำมาก
เท า นั ้ น ทำให เ จ็ บ ปวด เป น ทุ ก ข ม ากกว า คนที ่ ไ ม ไ ด ป น สู ง เกิ น ไป
พระพุทธเจาจึงตรัสวา “ทีใ่ ดมีรกั ทีน่ น่ั มีทกุ ข” คำวา “รัก” ก็สามารถ
มองครอบคลุมเรื่องรักคน รักเงิน รักสมบัติพัสถาน รักเกียรติยศ
ชื่อเสียง ยิ่งรักมาก เมื่อมันหายไป ก็ยิ่งทุกขมากถึงขั้นฆาตัวตาย
ความหิวโหยในกามสุขนี้เปนตนตอของระบบเศรษฐกิจทุนนิยม
หรือบริโภคนิยม ซึ่งมีเปาหมายเพื่อสรรหากามสุขใหมๆ ใหสมาชิกของ
สังคมไดเสพอยางตอเนือ่ ง เหมือนหาขนมหวานใหกนิ ตลอดเวลา ดิฉนั
ไดวิเคราะหเรื่องนี้ในหนังสือเรื่อง “เสนปกติของชีวิต”
ฉะนัน้ ความสุขทีแ่ ทจริงในสายตาของพระพุทธเจา คือ วิมตุ ติสขุ
เปนความสุขธรรมดาๆ ทีล่ กู ตุม ของใจหยุดแกวงแลว เสนกราฟไมเคลือ่ น
ขึน้ หรือลงแลว เพราะจิตกับใจหลุดออกจากกัน อันเปนผลจากการฝกฝน
สติปฏ ฐาน 4 (เอาสติมาตรึงไวทฐ่ี านหรือพาตัวใจกลับบาน) เปนความสุข
ทีไ่ มตอ งทน ถาเปรียบเทียบกามสุขเปนสุขอันเนือ่ งจากการกินขนมหวาน
ทีอ่ รอยแลว วิมตุ ติสขุ ก็ตอ งเปนสุขอันเปนผลจากการไดขบั ถายของเสีย
และเนาเหม็นออกจากรางกาย ซึง่ เห็นไดชดั วาเปนความสุขคนละรสชาติ
อันหนึ่งสุขจากการเอาเขา อีกอันสุขจากการเอาออก ซึ่งสุขจากการ
เอาออกจะสำคัญมากกวาการกินขนมหวานอยางแนนอน หากใครไมมี
วิมตุ ติสขุ นีก้ ต็ ายได เหมือนคนทีป่ ส สาวะและอุจจาระไมออก ถาไมรบี
รักษาเพื่อเอาของเสียออกจากรางกายก็ตายไดเชนกัน การเสพกามสุข
จึงไมตา งจากการหมักหมมของอาหารหวานทีส่ ะสมอยูใ นรางกาย มีมาก
ก็อันตราย จำเปนตองถายมันออกมาดวยวิธีการฝกฝนสติปฏฐาน 4
หรือวิปสสนา
ใครที ่ ส ามารถเอาสติ ม าตรึ ง ไว ท ี ่ ฐ านของลมหายใจและการ
เคลื่อนไหว (พาตัวใจกลับบานที่ 1) แลว ก็เหมือนกับใจของเรากำลัง
“เขาหองน้ำทางธรรม” เพื่อขับถายเอา “สภาวะผิดปกติ” อันคือกามสุข
และทุกขออกจากใจของเรา ทำใหเกิดความสงบ โลง โปรง เบา
สบาย เป น สุ ข อย า งยิ ่ ง เป น ผลของการได อ ยู  ก ั บ “ที ่ น ี ่ เดี ๋ ย วนี ้ ”
The Power of Here and Now
“วิมุตติสุข” เปนความสุขที่แทจริงในสายตาของพระพุทธเจา
เปนความสุขที่สรางรากแกวใหแกชีวิต ใครที่สามารถฝกการเอาสติ
มาตรึงไวที่ฐานไดดี จะชวยใหไมสะดุดลมทางอารมณ มีความมั่นคง
สามารถเปนทีพ ่ ง่ึ ใหแกตนเองและคนใกลชดิ ไดเสมอ จึงควรฝกอยางยิง่
หากทานสนใจฝกฝนเรือ่ งสติปฏ ฐาน 4 หรือพาตัวใจกลับบาน โปรด
อานเพิม่ เติมไดท่ี http://www.supawangreen.in.th/book.php
85