1) Pagkilala sa may Akda

Isinulat ni Arceli Salayon ang "Ang kalupi" upang ipahiwatig sa mambabasa ang
kanyang nais o reaksyon sa isang pangyayari. Nais niyang ipamulat sa mga mambabasa
ang kahulugan ng kanyang saloobin.

2) Uri ng Panitikan
Ang maikling kwento ay isang anyo ng panitikan na nagsasalaysay nang tuloy-tuloy ng
isang pangyayaring hango sa tunay na buhay. Ito'y may isa o ilang tauhan lamang,
sumasaklaw ng maikling panahon, may isang kasukdulan at nag-iiwan ng kakintalan o
impresyon sa isip ng mambabasa. Ang kasukdulan ang bahagi ng kwento na nagbibigay
ng pinakamasidhi o pinakamataas na kapananabikan o interes sa mambabasa. Ang
kakintalan o impresyon naman ang kaisipang naiiwan sa isipan ng mga mambabasa. Ito
ay matatapos sa isang upuan lamang, maari itong magpakita ng iba't ibang damdamin at
bumabase sa buhay ng isang tao, mayroon namang kathang isip lamang.Ang maikling
kwento ay isang akdang pampanitikan na ang mga pangyayari ay umiinog sa buhay na
mga pangunahing tauhan.

3) Layunin ng may Akda

Ang layunin ng Akda ay upang imulat ang mga mata ng mga mambabasa sa mga maaring
kalabasan o kahantungan ng panghuhusga ng kapwa.

4) Tema o Paksa ng Akda

"Huwag mong huhusgahan ang panlabas na kaanyuan kundi ang busilak na kalooban."
5) Mga Tauhan o karakter sa akda

Aling Marta- pumunta sa palengke para mamili ng saangkap sa lulutuing sangkap

dahil yun ang araw ng pagtatapos ng kanyang anak
- pinag-bintangan niya ang bata
- siya ang dahilan ng pagkamatay nito
Bata- batang anak-mahirap
- naka-bangga kay AlingMarta
- Ang pinag-bintangan ni Aling Marta sa palengke

6) Tagpuan o Panahon

bahay- tinitirhan ni Aling Marta

palengke- doon niya nakabangga ang bata
pulisya-doon sila iniwan ng pulis para mag-usap
maaliwalas-ang panahon nung namamalengke si aling Marta

7) Nilalaman/Balangkas ng mga pangyayari

Ang pangayayari ay nagpapahayag ng pananawa ng may akda. Ang mga pagkapit ng mga
pangayayari ay may kaisahan mula umpisa hanggang wakas.

8) Mga kaisipan/Ideyang taglay ng akda

Ang Akda ay nagtataglay at nagpapahiwatig ng mga tiyak na sitwasyon o karanasan. And

akda ay isang paniniwalang kumokontrol sa buhay.
9) Istilo ng Pagkakasulat ng Akda

Ang istilo ng pagkakasulat ng akda ay binase sa isang sitwasyon ,pangyayari o karanasan

sa buhay. Ito ay angkop sa antas ng pag-unawa ng mga mambabasa.
10) Buod

"Ang Kalupi''

Isang maaliwalas na umaga nang naghahanda si Aling Marta para sa kanyang

pamamalengke. Araw ngayon ng pagtatapos ng kanyang anak. Nais niyang
makapaghanda ng masarap na putahe para sa tanghalian.
Nasa palengke na si Aling Marta. Naririnig niya ang ingay mula sa labas habang iniisip
ang mga bibilhing sangkap para sa lulutuing ulam. Nasa loob pa ang bilihan ng manok
kaya pumasok siya sa loob.
"Mag-iingat ka naman sa dinaraanan mo!" ang sabi ni Aling Marta
"Pasensya na po." Sabi ng Bata.
Ang bata ay nakapantalon ng maruming maong na sa kahabaan ay pinag-ilang lilis ang
laylayan. Nakasuot ito ng libaging kamiseta, punit mula sa balikat hangang pusod, na
ikinalitaw ng kanyang butuhan at maruming dibdib. Natiyak ni Aling Marta na ang bata
ay anak-mahirap.
"Pasensiya!" sabi ni Aling Marta. "Kung lahat ng kawalang-ingat mo ay
pagpapasensiyahan nang pagpapasensiyahan ay makakapatay ka ng tao."
Pagdaan niya sa bilihan ng mga tuyong paninda ay bumili na rin siya ng mantika. Nang
mangyaring kukunin na niya ang kanyang pitaka wala na ito sa kanyang bulsa.
"Bakit ho?" anito.
"E ... e, nawawala ho ang aking pitaka," wala sa loob na sagot ni Aling Marta.
"Ku, e, magkano ho naman ang laman?" ang tanong ng babae.
"Ang tanda niyang laman ng kanyang kalupi ay pitumpong piso na siyang bigay na sahod
ng kanyang asawa nang sinundang gabi, Sabado. Ngunit ewan ba niya kung bakit ang di
pa ma'y nakikiramay nang tono ng nagtatanong ay nakapagpalaki ng kanyang loob upang
sabihin, "E, sandaan at sampung piso."
Nanatili siya sa pagkakatayo nang ilang saglit, wari'y tinakasan ng lakas, nag-iisip ng
mga nakaraang pangyayari. Maya-maya ay parang kidlat na gumuhit sa kanyang alaala
ang gusgusing batang kanyang nakabangga. Hinanap niya ito at nakita malapit sa
tindahan ng kangkong.
"Nakita rin kita!" ang sabi niyang humihingal. "Ikaw ang dumukot ng pitaka ko, ano?
Huwag kang magkakaila!"
Tiyakin ang kanyang pagsasalita; ibig niyang sa pagkalito ng bata sa pag-iisip ng isasagot
ay masukol niyang buung-buo. Ngunit ang bata ay mahinahong sumagot:
"Ano hong pitaka?" ang sabi ng bata. "Wala ho akong kinukuhang pitaka sa ninyo."
"Anong wala!" pasinghal na sabi ni Aling Marta. "Ikaw nga ang dumukot ng pitaka ko at
wala nang iba. Kunwari pa'y binangga mo ako, ano, ha? Magaling, magaling ang sistema
ninyong iyan. Kikita nga kayo rito sa palengke."
Maya-maya ay may dumating na pulis at kinausap sila. Nagtanong ang pulis ng kaunting
impormasyon tungkol sa bata.
"Kung maari ay sumama kayo sa amin sa pulisya upang pag-usapan ang tungkol sa bagay
na ito.
Sumama ang dalawa sa pulisya.Nang makarating sila roon ay iniwan muna sila ng pulis.
Hindi na nakapagtimpi si Aling Marta at hinablot ang bata. Sinaktan niya ito.
"Kahit kapkapan niyo pa ako ay wala kayong makikita sa akin!" Sabi ng bata sabay takbo
ng walang lingun-lingun kasabay nito ang harurot ng isang sasakyan na siya namang
dahilan ng pagkaaksidente ng bata.
"Kahit na kapkapan niyo pa ako. Wala kayong makikita sa akin" Ang Mga huling Salita
na nasambit ng bata kasabay ng pagkawala nito.
Namutla si Aling Marta. Tila sinisisi ang sarili sa mga pangyayari. Sa kabilang banda ay
naisip niya ang asawa at anak na kanina pa ay naghihintay sa kanya. Inisip niya kung
paano makapag-uuwi ng ulam samantalang wala na siyang pera.
Nangutang siya sa tindahan.
Nang siya ay makauwi sinalubong siya ng kanyang asawa at anak.
"Saan po kayo kumuha ng pambili, inay?" tanong ng anak"
"Saan pa, e di sa pitaka."
"Ngunit naiwan niyo ho ang inyong pitaka."
Noon rin ay naalala ni Aling Marta ang mga katagang sinabi ng bata na kanyang
pinagbintangan.
"Kahit na kapkapan niyo pa ako. Wala kayong makikita sa akin."