SQQVRH UB

§µo Thanh To¶n
Ph¹m Thanh HuyÒn

----- -----
U2
74LS73
J1
U1A K1 __
Q1
CP1 Q1
RD1
J2
K2 __
Q2
CP2 Q2
RD2
10100111000
Bµi gi¶ng
Kü thuËt sè
Chuyªn ngµnh: KTVT, KTTT, §KH-THGT
Hµ néi 7/ 2005
PTH-DTT
Lêi nãi ®Çu:
Kü thuËt sè lµ m«n häc nghiªn cøu vÒ çc møc logic sè ph−¬ng ph¸p biÓu
diÔn tèi thiÓu ho¸ bµi to¸n vÒ tÝn hiÖu sè, nghiªn cøu çc m¹ch sè c¬ b¶n: m¹ch tæ
hîp, m¹ch d·y.
Bµi gi¶ng Kü thuËt sè ®−îc biªn so¹n dùa trªn çc gi¸o tr×nh vµ tµi liÖu
tham kh¶o míi nhÊt hiÖn nay, ®−îc dïng lµm tµi liÖu tham kh¶o cho sinh viªn çc
ngµnh: Kü thuËt ViÔn th«ng, Kü thuËt Th«ng tin, Tù ®éng ho¸, Trang thiÕt bÞ ®iÖn,
TÝn hiÖu Giao th«ng.
Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n, çc t¸c gi¶ ®· ®−îc çc ®ång nghiÖp ®ãng gãp
nhiÒu ý kiÕn, mÆc dï cè g¾ng söa ch÷a, bæ sung cho cuèn s¸ch ®−îc hoµn chØnh
h¬n, song ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, h¹n chÕ. Chóng t«i mong
nhËn ®−îc çc ý kiÕn ®ãng gãp cña b¹n ®äc
Xin liªn hÖ: daothanhtoan@uct.edu.vn
2
BomonKTDT-§HGTVT
PhÇn 1
®¹i sè boolean
vµ vi m¹ch sè
3
PTH-DTT
Ch−¬ng 1:
HÖ thèng ®Õm vµ m∙
I. BiÓu diÔn sè trong çc hÖ thèng ®Õm

1. Kh¸i niÖm c¬ b¶n
+ HÖ thèng ®Õm lµ tæ hîp çc quy t¾c gäi vµ biÓu diÔn çc con sè cã gi¸ trÞ
x¸c ®Þnh
+ Ch÷ sè lµ nh÷ng ký hiÖu dïng ®Ó biÓu diÔn mét con sè
+ Ph©n lo¹i hÖ thèng ®Õm gåm 2 lo¹i lµ hÖ thèng ®Õm theo vÞ trÝ vµ hÖ thèng
®Õm kh«ng theo vÞ trÝ
. HÖ thèng ®Õm theo vÞ trÝ lµ hÖ thèng mµ trong ®ã gi¸ trÞ vÒ mÆt sè l−îng cña mçi
ch÷ sè phô thuéc võo vÞ trÝ cña ch÷ sè ®ã n»m trong con sè
VÝ dô: trong hÖ ®Õm thËp ph©n: Con sè 1278 cã sè 8 chØ 8 ®¬n vÞ
Con sè 1827 cã sè 8 chØ 8.103 ®¬n vÞ
Nh− vËy tuú vµo vÞ trÝ kh¸c nhau trong con sè mµ ch÷ sè biÓu diÔn gi¸ trÞ kh¸c nhau.
. HÖ thèng ®Õm kh«ng theo vÞ trÝ lµ hÖ thèng mµ gi¸ trÞ vÒ mÆt sè l−îng cña mçi ch÷
sè kh«ng phô thuéc vµo vÞ trÝ cña ch÷ sè ®ã n»m trong con sè.
VÝ dô: trong hÖ ®Õm La m· trong çc con sè IX, XX hay XXXIX ®Òu cã X ®Ó biÓu
diÔn gi¸ trÞ 10 trong hÖ thËp ph©n mµ kh«ng phô thuéc vµo vÞ trÝ cña nã trong con sè.
NhËn xÐt: hÖ thèng ®Õm kh«ng theo vÞ trÝ cång kÒnh khi biÓu diÔn gi¸ trÞ lín do ®ã
Ýt sö dông. Do vËy, khi nãi tíi hÖ thèng ®Õm ng−êi ta hiÓu ®ã lµ hÖ thèng ®Õm theo
vÞ trÝ vµ gäi t¾t lµ hÖ ®Õm.
2. Çc hÖ ®Õm th«ng dông
NÕu mét hÖ ®Õm cã c¬ së lµ N th× mét con sè bÊt kú trong hÖ ®Õm ®ã sÏ
cã gi¸ trÞ trong hÖ thËp ph©n th«ng th−êng nh− sau:
A = a n −1 .N n −1 + a n − 2 .N n − 2 + ... + a1 .N 1 + a 0 .N 0
Trong ®ã ak lµ çc ch÷ sè lËp thµnh con sè (k = 0, 1 … n-1) vµ 0 < ak < N-1
Sau ®©y lµ mét sè hÖ ®Õm th«ng dông:
+ HÖ ®Õm m−êi (thËp ph©n): cã c¬ së lµ 10, çc ch÷ sè trong hÖ ®Õm nµy lµ: 0, 1, 2,
3, 4, 5, 6, 7, 8 vµ 9.
vÝ dô: con sè 1278 = 1.103 + 2.102 + 7.101 + 8.100 biÓu diÔn mét ngh×n hai tr¨m b¶y
m−¬i t¸m ®¬n vÞ theo nghÜa th«ng th−êng
+ HÖ ®Õm hai (nhÞ ph©n): cã c¬ së lµ 2, çc ch÷ sè trong hÖ ®Õm nµy lµ 0 vµ 1
vÝ dô: 1011 trong hÖ nhÞ ph©n sÏ biÓu diÔn gi¸ trÞ
A = 1.23 + 0.22 + 1.21 + 1.20 = 11 trong hÖ ®Õm 10 th«ng th−êng
+ HÖ ®Õm m−êi s¸u (thËp lôc ph©n – hexa): cã c¬ së lµ 16 víi çc ch÷ sè: 0, 1, 2, 3,
4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E vµ F
4
BomonKTDT-§HGTVT
vÝ dô: 8E trong hÖ ®Õm hexa sÏ biÓu diÔn gi¸ trÞ

A = 8.161 + 14.160 = 142 trong hÖ ®Õm 10 th«ng th−êng
+ HÖ ®Õm t¸m (b¸t ph©n – octa): cã c¬ së lµ 8 víi çc ch÷ sè 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6 vµ 7
vd: con sè 12 trong hÖ octa biÓu diÔn gi¸ trÞ
A = 1.81 + 2.80 = 10 trong hÖ ®Õm th«ng th−êng
B¶ng ®èi chiÕu 16 con sè ®Çu tiªn trong çc hÖ ®Õm trªn
HÖ 10 HÖ 2 HÖ 16 HÖ 8
0 0000 0 0
1 0001 1 1
2 0010 2 2
3 0011 3 3
4 0100 4 4
5 0101 5 5
6 0110 6 6
7 0111 7 7
8 1000 8 10
9 1001 9 11
10 1010 A 12
11 1011 B 13
12 1100 C 14
13 1101 D 15
14 1110 E 16
15 1111 F 17
3. BiÓu diÔn sè trong çc hÖ ®Õm

Mét sè trong hÖ 10 ®−îc biÓu diÔn víi çc thµnh phÇn: dÊu ( + hoÆc - ), phÇn
nguyªn, dÊu phÈy ( , ) vµ phÇn lÎ
Khi çc con sè ®−îc xö lý bëi çc m¹ch sè th× çc con sè nµy ph¶i ®−îc biÓu
diÔn d−íi d¹ng hÖ 2 hoÆc d¹ng m· nµo ®ã t¹o thµnh tõ çc sè hÖ 2 nh− m· BCD, m·
Gray …). Do v©y, çc con sè cã thÓ biÓu diÔn theo s¬ ®å sau:
5
D¹ng lÎ HÖ 2
PTH-DTT
DÊu phÈy tÜnh

D¹ng nguyªn HÖ BCD
Con sè D¹ng lÎ HÖ 2
2
8
DÊu phÈy ®éng C¬ sè 10
D¹ng nguyªn HÖ BCD
16
DÊu phÈy tÜnh:

D¹ng nguyªn: dÊu phÈy lu«n ë sau ch÷ sè cuèi bªn ph¶i. vÝ dô: “1001,”
D¹ng lÎ: dÊu phÈy lu«n ë tr−íc ch÷ sè ®Çu bªn tr¸i. vÝ dô: “,1001”
DÊu phÈy ®éng:
ChuyÓn sè thµnh d¹ng chuÈn ho¸ dïng luü thõa
vÝ dô: 12,78 chuyÓn thµnh (,1278).102
DÊu : quy −íc lÊy gi¸ trÞ 1 chØ dÊu ©m vµ gi¸ trÞ 0 chØ dÊu d−¬ng
vÝ dô: 1 0101 trong hÖ 2 chØ sè -5 trong hÖ ®Õm 10
0 1001 trong hÖ 2 chØ sè +9 trong hÖ ®Õm 10
Tuy nhiªn, ng−êi ta còng cßn th−êng sö dông sè bï ®Ó biÓu diÔn sè ©m nh−
sau:
Sè bï 1: dïng sè 1 ®Ó biÓu diÔn dÊu ©m vµ phÇn gi¸ trÞ thùc hiÖn phÐp lÊy
phÇn bï cho mäi ch÷ sè (chuyÓn 1 thµnh 0 vµ 0 thµnh 1 cho mäi ch÷ sè)
vÝ dô: sè bï 1 cña – 0101 lµ 1 1010
Sè bï 2: dïng 1 ®Ó biÓu diÔn dÊu ©m cßn phÇn gi¸ trÞ ®æi ra sè bï 1 sau ®ã
céng thªm 1 vµo hµng ®¬n vÞ
vÝ dô: sè bï 2 cña -0101 lµ 1 1011
Sè bï 9: dïng 1 ®Ó biÓu diÔn dÊu ©m cßn phÇn gi¸ trÞ trë thµnh mét sè sao cho
tæng cña sè míi vµ sè cò ë mçi hµng b»ng 9
vÝ dô: sè bï 9 cña – 0011 0100 0010 (b»ng – 342 theo hÖ m−êi)
lµ 1 0110 0101 0111 (b»ng – 657 theo hÖ m−êi)
Sè bï 10: lÊy sè bï 9 céng thªm 1 ®¬n vÞ
vÝ dô: sè bï 9 cña – 0011 0100 0010
lµ 1 0110 0101 1000 (b»ng -658 theo hÖ m−êi)
II. hÖ ®Õm hai (nhÞ ph©n)
1. Çc phÐp tÝnh sè häc trong hÖ ®Õm 2 (module 2)
6
BomonKTDT-§HGTVT
+ PhÐp céng: Dùa trªn çc nguyªn t¾c sau

0+0 0
1+0 1
0+1 1
1+1 10 (0 nhí 1)
+ PhÐp trõ: Dùa trªn çc nguyªn t¾c sau

0-0 0
1-0 1
1+1 0
10 - 1 1
+ PhÐp nh©n: Dùa trªn çc nguyªn t¾c sau

0.0 0
1.0 0
0.1 0
1.1 1
+ PhÐp chia: thùc hiÖn nh− víi hÖ thËp ph©n

2. ChuyÓn ®æi gi÷a hÖ 2 vµ hÖ 10
Trong khi con ng−êi sö dông hÖ ®Õm 10 th× çc m¹ch gia c«ng vµ xö lý sè liÖu
l¹i sö dông hÖ ®Õm 2 nªn viÖc chuyÓn ®æi gi÷a hai hÖ ®Õm nµy lµ rÊt quan träng.
a. ChuyÓn ®æi tõ hÖ 2 sang hÖ 10
Mét con sè trong hÖ 2 cã gi¸ trÞ trong hÖ 10 lµ:
A = a n −1 .2 n −1 + a n − 2 .2 n − 2 + ... + a1 .21 + a 0 .2 0
trong ®ã ak = 0 hoÆc 1 (víi k = 0, 1, 2, …n-1)

vÝ dô: chuyÓn ®æi con sè 1001 trong hÖ 2 sang hÖ 10 nh− sau:
A = 1.23 + 0.22 + 0.21 + 1.20 = 9
b. ChuyÓn ®æi sè tõ hÖ 10 sang hÖ 2
ChuyÓn ®æi tõng phÇn nguyªn vµ phÇn lÎ sau ®ã gép l¹i
ChuyÓn ®æi phÇn nguyªn theo nguyªn t¾c chia vµ lÊy phÇn d−
vÝ dô: chuyÓn ®æi sè 17 hÖ m−êi sang hÖ hai nh− sau
7
PTH-DTT
PhÇn 0 1 2 4 8 17 sè hÖ 10
nguyªn chia
cho 2
Sè d− 1 0 0 0 1 Sè hÖ 2
ChuyÓn ®æi phÇn lÎ theo nguyªn t¾c nh©n 2 trõ 1nh− sau:
§Æt sè 10 (phÇn lÎ) ë tËn cïng bªn tr¸i. Nh©n sè hÖ m−êi nµy víi 2, nÕu tÝch
sè lín h¬n 1 th× lÊy tÝch sè trõ ®i 1, ®ång thêi ghi 1 xuèng hµng d−íi (hµng ®Æt hÖ sè
cÇn t×m), nÕu tÝch sè nhá h¬n 1 ®Æt 0 xuèng hµng d−íi, ghi sang cét 2 vµ tiÕp tôc tíi
khi hiÖu sè b»ng 0 hoÆc ®¹t sè lÎ theo yªu cÇu
vÝ dô: chuyÓn ®æi sè 0,525 hÖ m−êi sang hÖ hai. ¸p dông quy t¾c trªn ta cã:
HÖ 10 0,525 x 2 = 1,05 0,05 x 2 = 0,1 0,1 x 2 = 0,2 0,2 x 2 = 0,4
0,525 1,05 – 1 = 0,05
HÖ 2 1 0 0 0
VËy sè hÖ 2 thu ®−îc lµ 0,1000
Tõ 2 kÕt qu¶ trªn ta t×m ®−îc sè hÖ 2 t−¬ng øng víi sè hÖ 10 b»ng çch gép
phÇn nguyªn vµ phÇn lÎ víi nhau
vÝ du:
Sè hÖ 10 Sè hÖ 2
17 10001
0,525 0,1000
17,525 10001,1000
III. M· ho¸ hÖ sè 10
1. Kh¸i niÖm vÒ m∙ ho¸ hÖ sè

§Ó thùc hiÖn viÖc chuyÓn ®æi çc con sè gi÷a 2 hÖ thèng ®Õm 2 vµ 10 ng−êi ta
sö dông ph−¬ng ph¸p biÓu diÔn 2 – 10. Ph−¬ng ph¸p nµy gäi lµ m· ho¸ çc con sè
trong hÖ ®Õm 10 b»ng çc nhãm m· hÖ 2 (BCD – Binary Coded Decimal).
Çc ch÷ sè trong hÖ 10 gåm çc sè tõ 0 tíi 9 do ®ã sÏ ®−îc biÓu diÔn b»ng çc
hÖ sè hai cã 4 ch÷ sè. NghÜa lµ thùc hiÖn chuyÓn ®æi mét sè hÖ 2 sang hÖ 10 ta ph¶i
thùc hiÖn chuyÓn ®æi víi n = 4
A = a n −1 .2 n −1 + a n − 2 .2 n − 2 + ... + a1 .21 + a 0 .2 0
A = 8a3 + 4a 2 + 2a1 + 1a 0
Trong ®ã, 8-4-2-1 gäi lµ träng sè vµ m· cã quy luËt trªn gäi lµ m· BCD cã
träng sè tù nhiªn hay m· BCD 8421
vÝ dô:
8
BomonKTDT-§HGTVT
HÖ 10 M· BCD 8421
12 0001 0010
1278 0001 0010 0111 1000
Tuy nhhiªn, trªn thùc tÕ ng−êi ta cßn sö dông çc m· BCD víi träng sè kh¸c
nhau nh−: 7421, 5421, 2421 …
Chó ý: Çc con sè biÓu diÔn b»ng m· BCD 8421 vµ 7421 lµ duy nhÊt trong khi çc
m· BCD 5421 hay 2421 lµ kh«ng duy nhÊt.
2. Çc m∙ th«ng dông

Khi sö dông 4 ch÷ sè hÖ 2 ta sÏ cã 16 tæ hîp kh¸c nhau nh−ng m· BCD chØ sö
dông 10, do ®ã d− 6 tæ hîp. B»ng çch chän 10 trong sè 16 tæ hîp kh¸c nhau ng−êi
ta sÏ cã nhiÒu lo¹i m· kh¸c nhau. Th«ng dông nhÊt lµ: M· BCD, M· thõa 3,M·
Gray Ngoµi ra cã thÓ sö dông 5 ch÷ sè hÖ 2 ®Ó m· ho¸, vÝ dô: M· Johnson, M· 2
trªn 5 …
+ M· BCD: ®· ®−îc tr×nh bµy ë trªn
+ M∙ thõa 3: ®−îc t¹o thµnh b»ng çch céng thªm 3 ®¬n vÞ vµo m· BCD
8421. Lo¹i m· nµy ®−îc sö dông réng r·i trong thiÕt bÞ tÝnh to¸n sè häc cña hÖ
thèng xö lý hoÆc gia c«ng çc tÝn hiÖu sè.
+ M∙ Gray: cã ®Æc ®iÓm lµ khi chuyÓn tõ mét m· sè nµy sang m· sè kh¸c tiÕp
theo th× tõ m· chØ thay ®æi t¹i cïng 1 vÞ trÝ cña ký hiÖu m·
+ M∙ 2 trªn 5: sö dông 5 ch÷ sè hÖ 2 ®Ó biÓu diÔn çc ch÷ sè hÖ 10. Mçi tæ
hîp lu«n cã 2 ch÷ sè 1 vµ 3 ch÷ sè 0.
+ M∙ Johnson: sö dông 5 ch÷ sè hÖ 2 víi ®Æc ®iÓm lµ khi chuyÓn sang m· sè
kÕ tiÕp sÏ thay 0 b»ng 1 b¾t ®Çu tõ ph¶i sang tr¸i tíi khi ®¹t 11111 ( øng víi 5 trong
hÖ 10) sÏ b¾t ®Çu thay 1 b»ng 0 vµ còng theo chiÒu tõ ph¶i sang tr¸i.
9
PTH-DTT
B¶ng biÓu diÔn çc ch÷ sè hÖ 10 theo çc lo¹i m∙ kh¸c nhau
Sè Sè hÖ 2 M· thõa 3 M· Gray M· 2 trªn 5 M

hÖ
(BCD– 8421)
10
B3 B2 B1 B0 A3 A2 A1 A0 G3 G2 G1 G0 D4 D3 D2 D1 D0 J4 J
0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0
1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 0
2 0 0 1 0 0 1 0 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 0
3 0 0 1 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0
4 0 1 0 0 0 1 1 1 0 1 1 0 0 1 0 1 0 0 1
5 0 1 0 1 1 0 0 0 0 1 1 1 0 1 1 0 0 1 1
6 0 1 1 0 1 0 0 1 0 1 0 1 1 0 0 0 1 1 1
7 0 1 1 1 1 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 1 1
8 1 0 0 0 1 0 1 1 1 1 0 0 1 0 1 0 0 1 1
9 1 0 0 1 1 1 0 0 1 1 0 1 1 1 0 0 0 1 0
10
BomonKTDT-§HGTVT
Ch−¬ng 2:
§¹i Sè Boolean
I. Kh¸i niÖm chung

1. Më ®Çu
Kü thuËt ®iÖn tö ngµy nay ®−îc chia lµm 2 nh¸nh lín kü thuËt ®iÖn tö t−¬ng tù
vµ kü thuËt ®iÖn tö sè. Kü thuËt ®iÖn tö sè ngµy cµng thÓ hiÖn nhiÒu tÝnh n¨ng −u
viÖt vÒ tèc ®é xö lý, kÝch th−íc nhá gän, kh¶ n¨ng chèng nhiÔu cao, tiªu thô ®iÖn
n¨ng Ýt …. Do ®ã, ®iÖn tö sè ®−îc øng dông réng r·i trong nhiÒu lÜnh vùc vµ ngµy
cµng trë thµnh mét phÇn thiÕt yÕu h¬n trong çc hÖ thèng vµ thiÕt bÞ ë hÇu hÕt çc
lÜnh vùc cã øng dông khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi (c¬ khÝ, ho¸ häc, y häc...).
H¬n n÷a, víi sù ph¸t triÓn cña m¹ch tÝch hîp ®· t¹o nªn sù thóc ®Èy cµng
m¹nh mÏ trong viÖc t¹o ra nh÷ng m¹ch sè cã ®é phøc t¹p cµng t¨ng. NÒn c«ng nghÖ
ban ®Çu chØ t¹o ®−îc çc m¹ch tÝch hîp cì nhá (S.S.I) nh−ng, ngµy nay, viÖc sö
dông çc m¹ch tÝch hîp cì võa (M.S.I), cì lín (L.S.I) vµ cùc lín (VLSI) ngµy cµng
trë nªn phæ biÕn.
Trong m¹ch sè, tÝn hiÖu ®Çu vµo ë 1 trong 2 tr¹ng th¸i logic 0 hoÆc 1 vµ ®Çu ra
còng ë 1 trong 2 tr¹ng th¸i 0 hoÆc 1tuú theo tÝn hiÖu ®Çu vµo vµ çc phÇn tö trong
m¹ch gäi lµ çc cæng logic. §Ó m« t¶ m¹ch sè ng−êi ta sö dông c«ng cô to¸n häc lµ
®¹i sè Boolean (®¹i sè logic). §©y lµ c¬ së to¸n häc cho mäi lÜnh vùc cã liªn quan
®Õn kü thuËt sè.
2. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n
+ §¹i sè logic: lµ mét tËp hîp S cña çc ®èi t−îng A, B, C … trong ®ã x¸c ®Þnh 2
phÐp to¸n céng logic vµ nh©n logic víi çc tÝnh chÊt sau:
TÝnh chÊt Tªn gäi
S chøa (A + B) vµ (A.B) tÝnh ®ãng kÝn
A+B=B+A LuËt giao ho¸n

A.B = B.A
(A + B).C = A.C + B.C LuËt ph©n phèi

A + B.C = (A + B).(A + C)
(A + B) + C = A + (B + C) LuËt kÕt hîp
(A.B).C = A.(B.C)
A+A=A
A.A = A
A + B = B ⇔ A.B = A tÝnh nhÊt qu¸n
11
PTH-DTT
A+0=A
A.0=0
A+1=1
A.1=A
A+ A =1
A. A = 0
A. (A + B) ≡ A + A.B ≡ A LuËt hÊp thô
A + B = A.B LuËt De Morgan

A.B = A + B
A + A.B = A + B
A + AB = A + B
A.B + A.C + B.C = A.C + B.C
A≡ A
1= 0
0 =1
+ Gi¶n ®å Venn: ®©y lµ çch biÓu diÔn trùc quan çc phÐp to¸n trong ®¹i sè logic.
Trªn gi¶n ®å Venn tËp hîp S ®−îc biÓu diÔn b»ng 1 « vu«ng cßn çc phÇn tö A, B,
C … ®−îc biÓu diÔn b»ng çc miÒn n»m trong « vu«ng ®ã. MiÒn kh«ng cã trªn gi¶n
®å ®−îc coi b»ng 0 vµ miÒn lín nhÊt (toµn bé « vu«ng) ®−îc coi b»ng ®¬n vÞ 1.
vÝ dô: tËp hîp S lµ mét nhãm çc sinh viªn vµ ®−îc biÓu diÔn bëi toµn bé miÒn trong
A.B hay A ∩ B A+B hay A ∪ B
h×nh vu«ng; trong nhãm sinh viªn ®ã cã 2 nhãm phô A vµ B, víi sinh viªn thuéc
nhãm A cã tãc n©u trong khi çc sinh viªn cña nhãm B cã m¾t xanh.
Khi ®ã, phÇn giao cña A vµ B bao gåm çc sinh viªn cã c¶ m¾t xanh vµ tãc n©u
(A.B). Hä lµ thµnh viªn cña c¶ nhãm A vµ nhãm B.
Nhãm çc sinh viªn mµ cã tãc n©u hoÆc m¾t xanh cã thÓ ®−îc biÓu diÔn: A+B (®−îc
xem nh− hîp cña çc nhãm)
12
BomonKTDT-§HGTVT
II. BiÕn vµ hµm logic

1. Kh¸i niÖm vÒ biÕn vµ hµm logic
+ BiÕn logic lµ mét kh¸i niÖm dïng thay cho thuËt ng÷ mÖnh ®Ò tuú ý, mÖnh ®Ò nµy
cã thÓ ®óng hoÆc sai vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng mét mÖnh ®Ò võa ®óng võa sai, nghÜa lµ
biÕn logic chØ nhËn mét trong hai gi¸ trÞ lµ ®óng hoÆc sai
VÝ dô, c©u: “H«m nay lµ thø N¨m vµ trêi ®ang m−a” cã thÓ ®−îc biÓu diÔn
nh− sau:
C = A.B.
víi A : h«m nay lµ thø N¨m.
B: trêi ®ang m−a.
C: toµn bé c©u.
Khi nµo th× toµn bé c©u lµ ®óng?
Cã thÓ thiÕt lËp mét b¶ng liÖt kª çc tr−êng hîp ®óng(True) hay sai(False)
cho A vµ B:
A B C
sai sai sai
sai ®óng sai
®óng sai sai
®óng ®óng ®óng
NÕu “1” ®−îc sö dông ®Ó thay thÕ cho ph¸t biÓu ®óng vµ “0” cho ph¸t biÓu sai
th× b¶ng trªn cã thÓ ®−îc biÓu diÔn l¹i nh− sau:
A B C
0 0 0
0 1 0
1 0 0
1 1 1
Nh− vËy, toµn bé c©u lµ ®óng khi A vµ B ®Òu ®óng cßn çc tr−êng hîp kh¸c C
sai.
+ Mét mÖnh ®Ò phøc t¹p ®−îc t¹o thµnh tõ çc mÖnh ®Ò ®¬n gi¶n ban ®Çu, nã nhËn
mét trong 2 gi¸ trÞ lµ ®óng hoÆc sai. Khi ®ã, ký hiÖu lµ F(A, B, C … ) hay F(x1, x2,
x3 …), ng−êi ta gäi ®ã lµ hµm logic cña çc biÕn A, B, C … hay cña x1, x2, x3 …
+ Trong kü thuËt sè çc gi¸ trÞ ®óng vµ sai cña biÕn logic hay hµm logic ®−îc ký
hiÖu lµ 1 vµ 0 (®©y ®¬n thuÇn lµ ký hiÖu mµ kh«ng ph¶i lµ ch÷ sè cña hÖ hai). Thªm
n÷a viÖc thùc hiÖn çc gi¸ trÞ logic cßn phô thuéc vµo viÖc chän çc trÞ sè vËt lý ®Ó
biÓu diÔn.
VÝ dô: víi vi m¹ch thuéc hä TTL ng−êi ta ®−a ra 2 çch ký hiÖu cho møc logic
13
PTH-DTT
. Møc logic d−¬ng:

Xi = 1 øng víi møc ®iÖn ¸p cao 5V
Xi = 0 øng víi møc ®iÖn ¸p thÊp 0V
. Møc logic ©m:
Xi = 1 øng víi møc ®iÖn ¸p thÊp 0V
Xi = 0 øng víi møc ®iÖn ¸p cao 5V
2. Çc hµm logic s¬ cÊp
a. Hµm logic s¬ cÊp mét biÕn
A F(A)
Fi
0 1 BiÓu thøc Tªn gäi
F1 0 0 0 H»ng sè 0
F2 0 1 A LÆp l¹i A YES
F3 1 0 §¶o biÕn A NOT
A
F4 1 1 1 H»ng sè 1
b. Hµm logic hai biÕn
A 0 0 1 1 Ký hiÖu vµ biÓu thøc ®¹i sè

Tªn gäi cña hµm
B 0 1 0 1 cña hµm
F0 0 0 0 0 F0 = 0 H»ng sè 0
F1 0 0 0 1 F1 = A.B Nh©n logic AND
F2 0 0 1 0 F2 = A.B CÊm B
F3 0 0 1 1 F3 = A LÆp l¹i A
YES / BUFFER
F4 0 1 0 0 F4 = B. A CÊm A
INHIBITION
F5 0 1 0 1 F5 = B LÆp l¹i B
YES / BUFFER
F6 0 1 1 0 F6 = A.B + B. A = A ⊕ B Kh¸c dÊu / céng module
2 XOR
F7 0 1 1 1 F7 = A + B Céng logic OR
F8 1 0 0 0 F8 = A ↓ B = A + B Hµm Pierce NOR
14
BomonKTDT-§HGTVT
F9 1 0 0 1 F9 = A ~ B = A.B + A.B §ång dÊu

F10 1 0 1 0 F10 = B Bï cña B
NOT B
F11 1 0 1 1 F11 = B → A = A + B KÐo theo A
IMPLICATION
F12 1 1 0 0 F12 = A Bï cña A
NOT B
F13 1 1 0 1 F13 = A → B = A + B KÐo theo B
IMPLICATION
F14 1 1 1 0 F14 = A/B = A.B Hµm Sheffer
NAND
F15 1 1 1 1 F15 = 1 H»ng sè 1
Çc hµm logic s¬ cÊp

+ Hµm F(A,B) = A.B
Hµm nµy thùc hiÖn phÐp nh©n logic cña hai biÕn A vµ B. PhÇn tö thùc hiÖn
chøc n¨ng cña hµm trªn lµ phÇn tö AND (cßn gäi lµ cæng AND). Mét cæng AND cã
hai hay nhiÒu ®Çu vµo vµ chØ cã mét ®Çu ra. §Çu ra cã møc logic 1 chØ khi tÊt c¶ çc
®Çu vµo ë møc 1; vµ cã møc 0 khi mét trong çc ®Çu vµo ë møc 0. H×nh d−íi ®©y
chØ ra ký hiÖu vµ b¶ng ch©n lý cña cæng AND víi 2 ®Çu vµo.
Tæng qu¸t: Hµm AND chØ mang gÝa trÞ 1 khi çc ®Çu vµo ®ång thêi b»ng 1
+ Hµm F(A,B) = A + B
Hµm nµy thùc hiÖn phÐp céng logic. PhÇn tö thùc hiÖn lµ phÇn tö OR (cßn gäi
lµ cæng OR). Cæng OR cã møc logic cao khi cã Ýt nhÊt mét ®Çu vµo ë møc 1; vµ chØ
khi c¶ 2 ®Çu vµo ë møc logic 0 ®Çu ra cæng OR míi cã møc logic 0. Hµm OR cã ký
hiÖu vµ b¶ng ch©n lý nh− h×nh d−íi ®©y:
Tæng qu¸t: Hµm OR chØ mang gi¸ trÞ 0 khi tÊt c¶ çc ®Çu vµo ®ång thêi b»ng 0
15
PTH-DTT
+ Hµm F(A) = A
Hµm nµy thùc hiÖn phÐp lÊy phÇn tö bï cña A. PhÇn tö thùc hiÖn hµm lµ phÇn
tö NOT, th−êng ®−îc gäi lµ cæng ®¶o, cã mét ®Çu vµo vµ mét ®Çu ra. Tr¹ng th¸i cña
®Çu ra lu«n ng−îc víi ®Çu vµo. Ký hiÖu cña m¹ch vµ b¶ng ch©n lý nh− sau:
+ Hµm F(A,B) = A.B
A Y
1 0
0 1
Hµm nµy cßn gäi lµ hµm Sheffer. PhÇn tö m¹ch ®iÖn thùc hiÖn hµm lµ phÇn tö
NAND (cæng NAND). VÒ c¬ b¶n, ®©y lµ mét cæng AND theo sau lµ cæng NOT.
§Çu ra cã møc logic 0 chØ khi tÊt c¶ ®Çu vµo cã møc logic 1. D−íi ®©y lµ ký hiÖu vµ
b¶ng tr¹ng th¸i (b¶ng ch©n lý) cña cæng NAND 2 ®Çu vµo.
Tæng qu¸t: Hµm NAND chØ mang gi¸ trÞ 0 khi tÊt c¶ çc ®Çu vµo ®Òu cã møc logic
1
+ Hµm F(A,B) = A + B
Hµm nµy cßn gäi lµ hµm Pierce. PhÇn tö m¹ch ®iÖn thùc hiÖn hµm lµ phÇn tö
NOR (cæng NOR). §©y lµ cæng OR theo sau bëi cæng NOT. §Çu ra cã møc logic
thÊp khi mét hay nhiÒu ®Çu vµo ë møc logic cao; vµ ®Çu ra cã møc logic cao chØ khi
tÊt c¶ ®Çu vµo ë møc thÊp. D−íi ®©y lµ ký hiÖu vµ b¶ng ch©n lý cña hµm.
Tæng qu¸t: hµm NOR chØ mang gi¸ trÞ 1 khi tÊt c¶ çc ®Çu vµo ®Òu cã møc logic 0
+ Hµm F(A,B) = A ⊕ B = AB + A.B

PhÇn tö thùc hiÖn hµm nµy lµ phÇn tö Exclusive OR (hay cæng XOR). Cæng
nµy cã 2 ®Çu vµo. Cæng nµy lµ thµnh phÇn c¬ b¶n cña phÐp so s¸nh. Khi 2 ®Çu vµo
gièng nhau, ®Çu ra ë møc logic 0; cßn khi 2 ®Çu vµo kh¸c nhau, ®Çu ra cã møc logic
1. D−íi ®©y lµ ký hiÖu vµ b¶ng tr¹ng th¸i.
Tæng qu¸t: hµm XOR cho gi¸ trÞ 1 khi sè çc ch÷ sè 1 trong tæ hîp lµ mét sè lÎ.
16
BomonKTDT-§HGTVT
§©y chÝnh lµ tÝnh chÊt cña hµm céng module n biÕn

+ Hµm F(A,B) = A ⊕ B = A ~ B = A ⊗ B = A.B + A.B
Hµm nµy gäi lµ hµm t−¬ng ®−¬ng. Cæng logic thùc hiÖn hµm nµy lµ cæng
XNOR. §©y lµ sù kÕt hîp cña hµm XOR vµ theo sau bëi hµm NOT. Khi 2 ®Çu vµo
gièng nhau ®Çu ra ë møc logic 1; cßn khi 2 ®Çu vµo kh¸c nhau, ®Çu ra cã møc logic
0. D−íi ®©y lµ b¶ng ch©n lý vµ ký hiÖu hµm
Tæng qu¸t: hµm XNOR sÏ mang gi¸ trÞ 1 khi sè çc ch÷ sè 1 trong tæ hîp lµ mét sè
ch½n (kÓ c¶ 0)
Chó ý: Víi cïng mét phÇn cøng nh− nhau nh−ng nÕu sö dông víi çc møc
logic kh¸c nhau th× chøc n¨ng cña çc cæng sÏ thay ®æi. Çc cæng logic ë trªn ®−îc
thùc hiÖn víi kiÓu logic d−¬ng. NÕu dïng logic ©m th× ta cã t−¬ng øng nh− sau:
3. HÖ hµm ®Çy dñ
Mét hµm logic bÊt kú lu«n ®−îc biÓu diÔn d−íi d¹ng tæ hîp cña çc hµm s¬
cÊp ë trªn. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i sö dông hÕt çc hµm s¬ cÊp
®ã mµ chØ cÇn mét bé phËn cña çc hµm s¬ cÊp.
17
PTH-DTT
Mét hÖ hµm s¬ cÊp ®−îc gäi lµ ®Çy ®ñ nÕu cã thÓ biÓu diÔn mét hµm logic bÊt
kú b»ng çch thùc hiÖn çc phÐp to¸n cña ®¹i sè logic lªn çc phÇn tö cña hÖ hµm
nµy.
Çc hÖ hµm sau ®−îc chøng minh lµ çc hÖ hµm ®Çy ®ñ:
+ HÖ hµm 1: gåm çc hµm AND, OR, NOT
+ HÖ hµm 2: gåm çc cæng AND, NOT
+ HÖ hµm 3: NOR
+ HÖ hµm 4: NAND
+ HÖ hµm 5: AND, NOT
…
Gi¶i thÝch chi tiÕt hµm NOR vµ hµm NAND t¹o thµnh çc hµm kh¸c nh− thÕ
nµo vµ tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p thiÕt kÕ m¹ch dïng cæng NOR vµ cæng NAND
III. Ph−¬ng ph¸p biÓu diÔn hµm logic
1. Ph−¬ng ph¸p dïng b¶ng gi¸ trÞ cña hµm
Ph−¬ng ph¸p nµy sö dông b¶ng ghi mäi tæ hîp cã thÓ cña biÕn vµ gi¸ trÞ hµm
t−¬ng øng. B¶ng nµy cßn gäi lµ b¶ng hµm hay b¶ng ch©n lý (b¶ng sù thËt)
vÝ dô: Cho mét hµm 3 biÕn cã gi¸ trÞ nh− trong b¶ng øng víi çc tæ hîp cña biÕn
nh− sau:
X3 X2 X1 F
0 0 0 0
0 0 1 1
0 1 0 X
0 1 1 1
1 0 0 1
1 0 1 0
1 1 0 0
1 1 1 X
X lµ ký hiÖu mµ t¹i ®ã gi¸ trÞ cña hµm kh«ng x¸c ®Þnh (cã thÓ lµ 0 vµ cã thÓ lµ 1)
NhËn xÐt: Ph−¬ng ph¸p trªn cã −u ®iÓm lµ trùc quan vµ râ rµng nh−ng nã tá ra cång
kÒnh vµ qu¸ r−êm rµ khi sè biÕn t¨ng lªn. Do ®ã ph−¬ng ph¸p nµy chØ dïng ®Ó biÓu
diÔn cho çc hµm s¬ cÊp hay çc hµm cã sè biÕn nhá.
2. Ph−¬ng ph¸p h×nh häc
Trong ph−¬ng ph¸p nµy ng−êi ta biÓu diÔn n biÕn øng víi kh«ng gian n chiÒu.
Mçi tæ hîp cña biÕn ®−îc biÓu diÔn bëi mét ®iÓm trong kh«ng gian ®ã
Nh− vËy, n biÕn sÏ biÓu diÔn bëi 2n ®iÓm víi quy −íc 2 ®iÓm trªn cïng mét
c¹nh chØ kh¸c nhau ë 1 biÕn duy nhÊt.
18
BomonKTDT-§HGTVT
vÝ dô: tr−êng hîp 1, 2 vµ 3 biÕn biÓu diÔn nh− trong h×nh d−íi ®©y
3. Ph−¬ng ph¸p biÓu thøc ®¹i sè
0 1 11
10
010 011
111
110
00 01
000
001
100 101
§Þnh lý: Mét hµm logic n biÕn bÊt kú lu«n cã thÓ biÓu diÔn d−íi d¹ng chuÈn t¾c
tuyÓn ®Çy ®ñ hoÆc chuÈn t¾c héi ®Çy ®ñ
D¹ng chuÈn t¾c tuyÓn ®Çy ®ñ lµ tuyÓn cña nhiÒu thµnh phÇn, mçi thµnh phÇn lµ héi
gåm ®Çy ®ñ n biÕn
D¹ng chuÈn t¾c héi ®Çy ®ñ lµ héi cña nhiÒu thµnh phÇn, mçi thµnh phÇn lµ tuyÓn
gåm ®Çy ®ñ n biÕn
a. Çch viÕt hµm sè d-íi d¹ng chuÈn t¾c tuyÓn ( CTT ) ®Çy ®ñ:
+ Sè lÇn hµm b»ng 1 sÏ lµ sè tÝch cña n biÕn
+ Trong mçi tÝch çc biÕn cã gi¸ trÞ 1 ®−îc gi÷ nguyªn, çc biÕn cã gi¸ trÞ 0 ®−îc
lÊy phñ ®Þnh
+ Hµm F b»ng tæng çc tÝch trªn
b. Çch viÕt hµm sè d-íi d¹ng chuÈn t¾c héi ( CTH ) ®Çy ®ñ:
+ Sè lÇn hµm b»ng 0 sÏ lµ sè tæng cña biÓu thøc n biÕn
+ Trong mçi tæng çc biÕn cã gi¸ trÞ 0 ®−îc gi÷ nguyªn, çc biÕn cã gi¸ trÞ 1 ®−îc
lÊy phñ ®Þnh
+ Hµm F b»ng tÝch çc tæng trªn
vÝ dô: X©y dùng hµm logic cña çc biÕn A, B ,C cã çc gi¸ trÞ nh− sau:
F (0,0,0) = F( 1, 0,0) = F(1,1,0) = 1
Çc tr−êng hîp kh¸c b»ng 0
Thùc hiÖn çc b−íc nh− trªn ta cã hµm F viÕt d−íi d¹ng CTT vµ CTH nh− sau:
F(A, B, C) = A.B.C + A.B.C + A.B.C = ∑ 0,4,6
F(A, B, C) =
( A + B + C )( A + B + C )( A + B + C )( A + B + C )( A + B + C ) = ∏1,2,3,5,7
4. Ph−¬ng ph¸p dïng b¶ng Karnaugh
Quy t¾c x©y dùng b¶ng:
+ B¶ng cã 2n « ®Ó biÓu diÔn hµm n biÕn, mçi « cho mét tæ hîp biÕn
19
PTH-DTT
+ Çc « c¹nh nhau hay ®èi xøng nhau chØ kh¸c nhau 1 biÕn (ghi theo thø tù cña m·
Gray). Çc hµng vµ cét cña b¶ng ®−îc ghi çc tæ hîp gi¸ trÞ biÕn sao cho hµng vµ
cét c¹nh nhau hay ®èi xøng nhau chØ kh¸c nhau 1 biÕn
+ Ghi gi¸ trÞ cña hµm øng víi tæ hîp t¹i « ®ã
Chó ý: ®èi víi CTT gi¸ trÞ hµm b»ng 0 ®−îc ®Ó trèng
®èi víi CTH gi¸ trÞ hµm b»ng 1 ®−îc ®Ó trèng
Hµm kh«ng x¸c ®Þnh t¹i tæ hîp nµo th× ®¸nh dÊu X vµo « ®ã
vÝ dô: biÓu diÔn hµm sau b»ng b¶ng Karnaugh
F(A, B, C) =∑ 0,2,5 víi N = 1, 4 (çch viÕt theo CTT)
F(A, B, C) = ∏ 3,6,7 víi N = 1, 4 (çch viÕt theo CTH)

Víi N lµ tËp hîp cña tæ hîp biÕn mµ t¹i ®ã gi¸ trÞ cña hµm kh«ng x¸c ®Þnh.
Thùc hiÖn nh− çc b−íc ë trªn ta cã b¶ng Karnaugh biÓu diÔn cho hµm F theo CTT
nh− sau:
A \ BC 00 01 11 10
0 1 X 1
1 X 1
HoÆc cã thÓ biÓu diÔn hµm F theo CTH nh− sau:
A \ BC 00 01 11 10
0 X 0
1 X 0 0
20
BomonKTDT-§HGTVT
Ch−¬ng 3
Tèi thiÓu ho¸ hµm Boolean
I. Ph−¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸

1. Kh¸i niÖm tèi thiÓu ho¸
Tèi thiÓu ho¸ lµ t×m d¹ng biÓu diÔn ®¹i sè ®¬n gi¶n nhÊt cña hµm. Khi ®ã sÏ
gi¶m ®−îc tèi ®a sè cæng ®Ó thùc hiÖn hµm. §©y lµ yªu cÇu rÊt cÇn quan t©m v× nã
gióp cho viÖc thùc hiÖn m¹ch ®−îc ®¬n gi¶n vµ hiÖu qu¶.
VÝ dô: Cho hµm cã d¹ng CTT vµ CTH ®Çy ®ñ nh− sau:
F = X 3 .X 2 .X 1 + X 3 .X 2 .X 1 + X 3 .X 2 .X 1
F = ( X 3 + X 2 + X 1 )( X 3 + X 2 + X 1 )( X 3 + X 2 + X 1 )( X 3 + X 2 + X 1 )
Khi ®ã s¬ ®å cæng thùc hiÖn hµm sÏ cã d¹ng:
U2B
U1A
U2C
U4A
U1B U2A
U3A
U1C
U3B
Tuy nhiªn nÕu sö dông b¶ng ch©n lý cña hµm ta cã:

X3 X2 X1 F
0 0 0 0
0 0 1 0
0 1 0 1
0 1 1 X
1 0 0 0
1 0 1 0
1 1 0 1
1 1 1 1
Tõ b¶ng ch©n lý dÔ dµng thÊy F = X2. Râ rµng biÓu thøc nµy ®¬n gi¶n h¬n rÊt nhiÒu
so víi biÓu thøc ë trªn, v× thÕ m¹ch lóc nµy còng chØ lµ mét bé ®Öm cho X2 mµ th«i
21
PTH-DTT
X2 F
Còng cã mét sè yÕu tè kh¸c ngoµi gi¸ thµnh ¶nh h−ëng ®Õn ®é phøc t¹p cña
m¹ch cÇn ®−îc quan t©m. Mét trong çc yÕu tè lµ thêi gian trÔ truyÒn ®¹t, lµ kho¶ng
thêi gian tÝnh tõ lóc cã sù thay ®æi t¹i ®Çu vµo tíi khi cã sù thay ®æi kÕt qu¶ t¹i ®Çu
ra. Cµng nhiÒu cæng ®−îc m¾c nèi tiÕp víi nhau th× thêi gian trÔ nµy cµng lín.
VÝ dô víi hµm : f = A*B*C + A*B*C+A*D 1)
lµ mét d¹ng tèi thiÓu vµ ®Çu ra cã møc trÔ cña cæng AND thªm víi møc trÔ
cña cæng OR.
Tuy nhiªn, còng víi hµm nµy theo luËt ph©n phèi, ta ®−îc:
f = A*(B*C+ B*C +D). 2).
Hµm nµy cã thêi gian trÔ lín h¬n hµm tr−íc v× nã gåm møc trÔ cña 3 cæng.
Bëi thÕ, dï rÎ h¬n, nã cã thêi gian trÔ lín h¬n.
Mét yÕu tè ®¸ng quan t©m kh¸c lµ t¶i cña ®Çu vµo. XÐt 1). tÝn hiÖu A ph¶i
®iÒu khiÓn 3 t¶i (3 cæng), trong khi víi 2). t¶i chØ cã mét cæng.
Tíi nay vÉn ch−a cã ph−¬ng ph¸p tèi −u nµo cã thÓ thùc hiÖn viÖc tèi thiÓu
ho¸ mét çch tèi −u. ViÖc tèi thiÓu ho¸ hµm logic cã thÓ thùc hiÖn b»ng mét trong
hai çch c¬ b¶n lµ:
+ BiÕn ®æi ®¹i sè
+ ThuËt to¸n
2. Ph−¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸ hµm logic b»ng biÕn ®æi ®¹i sè
Trong tr−êng hîp sè biÕn Ýt vµ hµm ®−îc biÓu diÔn b»ng ph−¬ng ph¸p gi¶i tÝch
ng−êi ta cã thÓ thùc hiÖn biÕn ®æi trùc tiÕp hµm theo çc tÝnh chÊt cña ®¹i sè
VÝ dô: dïng ph−¬ng ph¸p biÕn ®æi ®¹i sè ta thùc hiÖn rót gän hµm f nh− sau:
f = A. X + A. X + A. X
f = A. X + A. X + A. X + A. X
f = X ( A + A) + A( X + X )
f =X+A
râ rµng lµ hµm f ®· ®−îc ®¬n gi¶n ®i rÊt nhiÒu thay v× mét hµm phøc t¹p
U7A
A
U6A
U7B U3C
f U8A
X A f
X
U6B
U7C
22
BomonKTDT-§HGTVT
3. Nhãm çc ph−¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸ theo thuËt to¸n
Mét sè kh¸i niÖm:
§Ønh: §Ønh lµ mét tÝch gåm ®Çy ®ñ çc biÕn cña hµm ban ®Çu (nÕu hµm cã n
biÕn th× ®Ønh lµ tÝch n biÕn)
§Ønh 1 lµ ®Ønh mµ t¹i ®ã hµm sè b»ng 1
§Ønh 0 lµ ®Ønh mµ t¹i ®ã hµm sè b»ng 0
§Ønh kh«ng x¸c ®Þnh lµ ®Ønh t¹i ®ã hµm kh«ng x¸c ®Þnh (ký hiÖu lµ X)
Th«ng th−êng khi cho mét hµm sè ë d¹ng CTT ng−êi ta cho tËp çc ®Ønh 1 vµ
çc ®Ønh kh«ng x¸c ®Þnh (N) cña hµm ban ®Çu.
TÝch cùc tiÓu lµ mét tÝch mµ t¹i ®ã hµm b»ng 1 hoÆc kh«ng x¸c ®Þnh víi thµnh
phÇn çc biÕn kh«ng bá bít ®−îc n−·. TÝch cùc tiÓu lµ biÓu diÔn cña 1 nhãm 2k ®Ønh.
TÝch cùc tiÓu nµy phñ çc ®Ønh hay çc ®Ønh chøa trong tÝch cùc tiÓu, nghÜa lµ dïng
tÝch cùc tiÓu ®Ó biÓu diÔn tèi ®a sè ®Ønh víi sè biÕn Ýt nhÊt. C¬ së to¸n häc cña viÖc
t×m tÝch cùc tiÓu lµ ¸p dông phÐp d¸n: A. X + A. X = A
TÝch quan träng lµ mét tÝch cùc tiÓu phñ Ýt nhÊt 1 ®Ønh 1. Nã nhÊt thiÕt ph¶i
xuÊt hiÖn trong biÓu thøc cuèi cïng cña bµi to¸n. TËp hîp çc tÝch quan träng chÝnh
lµ phñ tèi thiÓu, kÕt qu¶ cuèi cïng cña bµi to¸n.
Chó ý: Khi tiÕn hµnh víi hµm viÕt d−íi d¹ng CTH ®Çy ®ñ th× thay çc ®Ønh 1 b»ng
®Ønh 0. Çc kh¸i niÖm tæng vµ tÝch còng ®æi chç cho nhau. NghÜa lµ:
§Ønh lµ tæng ®Çy ®ñ n biÕn
BiÓu diÔn hµm b»ng tÝch çc tæng
Tæng cùc tiÓu
Tæng quan träng
Phñ tèi thiÓu lµ sè tæng quan träng Ýt nhÊt mµ phñ hÕt ®−îc sè ®Ønh 0
Gi¸ trÞ cña biÕn sÏ gi÷ nguyªn nÕu cã gi¸ trÞ 0 vµ ®¶o nÕu cã gi¸ trÞ 1
Qu¸ tr×nh tèi thiÓu ho¸ gåm çc b−íc nh− sau:
+ BiÓu diÔn hµm sè d−íi d¹ng CTT ®Çy ®ñ víi tËp çc ®Ønh 1 vµ ®Ønh kh«ng
x¸c ®Þnh hoÆc CTH ®Çy ®ñ víi tËp çc ®Ønh 0 vµ ®Ønh kh«ng x¸c ®Þnh
+ T×m çc tÝch cùc tiÓu
+ T×m çc phñ tèi thiÓu
+ §−a ra çch biÓu diÔn míi cña hµm
a. Ph−¬ng ph¸p dïng b¶ng Karnaugh.
B¶ng Karnaugh lµ mét b¶ng cã 2n «, mçi « t−¬ng øng víi mét tæ hîp trong
b¶ng tr¹ng th¸i vµ chøa çc gi¸ trÞ ®Çu ra t−¬ng øng. Mét ®Æc tr−ng cña biÓu ®å nµy
lµ lu«n s¾p xÕp sao cho chØ cã sù thay ®æi cña mét biÕn khi chuyÓn tõ « nµy sang «
kÒ cËn.
Trong b¶ng ta chó ý ®Õn 2 dÊu hoa thÞ, ta sÏ viÕt ®−îc:
23
PTH-DTT
L1
A = L1 . R1 .L2.R2 + L1 .R1.L2.R2
Sö dông çc ®Þnh lý cña §¹i sè Boolean, cã thÓ viÕt l¹i:
A = L1 .L2.R2.( R1 +R1)
= L1 .L2.R2. 1
= L1 .L2.R2.
Nh− vËy, hµm ®−îc tèi thiÓu ho¸ gåm mét cæng AND 3 ®Çu vµo.
Nguyªn lý thiÕt lËp biÓu ®å Karnaugh
chÝnh lµ t¹i çc « kÒ nhau, gi¸ trÞ “1” ®−îc
nhãm l¹i víi nhau. KÝch th−íc cña nhãm lµ luü
thõa cña 2 (vÝ dô: 2 «, 4 «, 8 «, 16 «, 32 « ...). VÝ
dô 4 « cña cét thø t− trong b¶ng ë h×nh bªn cã
thÓ ®−îc nhãm. Nh− vËy, toµn bé nhãm sÏ ®−îc
tèi gi¶n thµnh A. B , chÝnh lµ çc phÇn tö chung
cña c¶ nhãm. Çc phÇn tö cã gi¸ trÞ kh¸c nhau
(C vµ D) sÏ kh«ng xuÊt hiÖn. KÕt qu¶ nµy còng
nhËn ®−îc nÕu ta ¸p dông çc ®Þnh lý cña ®¹i sè
Boolean cho 4 « nµy nh− sau:
f = A. B.C.D + A. B .C.D + A. B .C. D
= A. B .C .( D +D) + A. B .C.(D+ D )
= A. B .C +A. B .C = A. B .(C+ C )
= A. B
24
BomonKTDT-§HGTVT
Chó ý: B¶ng Karnaugh, gièng nh− b¶n ®å thÕ giíi, phÝa bªn ph¶i sÏ tiÕp liÒn phÝa
bªn tr¸i, nªn cã thÓ nhãm çc « n»m ®èi diÖn nhau. Nguyªn lý nµy còng ®−îc ¸p
dông cho bªn trªn vµ bªn d−íi. (tøc lµ chóng ta nhãm theo kiÓu ®èi xøng hoÆc liÒn
kÒ)
VÝ dô, cã thÓ nhãm 4 « ë 4 gãc cña biÓu ®å nh− h×nh d−íi ®©y
Tõ çc nhËn xÐt ë trªn ta rót ra ®−îc çc b−íc tiÕn hµnh tèi thiÓu ho¸ b»ng
b¶ng Karnaugh cho d¹ng CTT lµ:
1, BiÓu diÔn hµm ®· cho trªn b¶ng Karnaugh
2, X¸c ®Þnh çc tÝch cùc tiÓu cña hµm (tÝch cùc tiÓu t×m ®−îc b»ng çch d¸n 2k
« cã gi¸ trÞ 1 hoÆc X víi k tèi ®a, çc « nµy gÇn kÒ hoÆc ®èi xøng nhau)
3, T×m phñ tèi thiÓu lµ chän mét sè Ýt nhÊt çc nhãm tÝch cùc tiÓu sao cho phñ
hÕt ®−îc çc ®Ønh 1 cña hµm
Chó ý: . Qu¸ tr×nh hoµn toµn t−¬ng tù khi hµm biÓu diÓn ë d¹ng CTH
. Khi lËp b¶ng Karnaugh víi CTT nh÷ng « b»ng 0 nªn ®Ó trèng cßn ë d¹ng
CTH th× bá trèng nh÷ng « cã gi¸ trÞ 1.
b. Tèi thiÓu ho¸ b»ng ph−¬ng ph¸p Quine - Mc.Cluskey
Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc thùc hiÖn cho hµm biÓu diÔn d−íi d¹ng CTT
Çc b−íc tiÕn hµnh:
B−íc 1: T×m tÝch cùc tiÓu
. X¸c ®Þnh ®Ønh 1 vµ X
. S¾p xÕp çc tæ hîp biÕn theo sè l−îng ch÷ sè 1 cã trong chóng
. So s¸nh mçi tæ hîp thuéc nhãm i víi tæ hîp thuéc nhãm (i + 1). NÕu 2 tæ
hîp ®ã chØ kh¸c nhau 1 cét sè th× kÕt hîp 2 tæ hîp ®ã thµnh mét tæ hîp míi, trong
®ã sö dông dÊu – thay cho cét sè kh¸c nhau. §¸nh dÊu vµo 2 tæ hîp võa kÕt hîp
. Lo¹i bá çc tæ hîp gièng nhau vµ lÆp l¹i b−íc trªn cho ®Õn khi hÕt çc tæ hîp
cã kh¶ n¨ng kÕt hîp
. TËp hîp çc tæ hîp trong b¶ng cuèi vµ çc tæ hîp kh«ng bÞ ®¸nh dÊu chÝnh lµ
tËp çc tÝch cùc tiÓu
B−íc 2: T×m phñ tèi thiÓu
25
PTH-DTT
. LËp b¶ng cã cét lµ çc gi¸ trÞ cã ®Ønh lµ 1 (çc gi¸ trÞ nµy th−êng ghi theo hÖ
®Õm 10 cho tiÖn theo dâi), hµng lµ çc tÝch cùc tiÓu
. §¸nh dÊu X vµo « mµ tÝch cùc tiÓu ë hµng phñ ®Ønh ë cét. Cét cã 1 dÊu X
chÝnh lµ tÝch quan träng
. Lo¹i bá çc cét ®· ®−îc phñ trong tÝch quan träng
. Lo¹i çc tÝch quan träng khái hµng
. LËp b¶ng míi vµ tiÕp tôc qu¸ tr×nh ®Õn khi tÊt c¶ çc ®Ønh ®Òu ®−îc phñ
VÝ dô: Tèi thiÓu ho¸ hµm sau b»ng ph−¬ng ph¸p Quine – Mc. Cluskey nh− sau:
Hµm f = ∑ (0,2,5,8,9,10,11)
S¾p xÕp l¹i Thùc hiÖn phÐp d¸n
HÖ 10 HÖ 2 HÖ 10 HÖ 2
0 0000 0 0000 (0,2) 00-0 (0,2,8,10) -0-0
2 0010 2 0010 (0,8) -000 (0,8,2,10) -0-0
5 0101 8 1000 (2,10) -010 (8,9,10,11) 10- -
8 1000 5 0101 (8,9) 100- (8,10,9,11) 10- -
9 1001 9 1001 (8,10) 10-0
10 1010 10 1010 (9,11) 10-1
11 1011 11 1011 (10,11) 101-
VËy kÕt qu¶ cuèi cïng lµ: -0-0 vµ 10- -

Hay f = B.D + A B
26
BomonKTDT-§HGTVT
ch−¬ng 4:
Giíi thiÖu vi m¹ch sè
I. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i

1. §Þnh nghÜa
Vi m¹ch lµ nh÷ng linh kiÖn ®iÖn tö cã mét chøc n¨ng x¸c ®Þnh vµ ®−îc chÕ
t¹o b»ng mét c«ng nghÖ riªng. Vi m¹ch hiÖn ®¹i th−êng ®a n¨ng vµ cã thÓ sö dông
linh ho¹t trong nhiÒu thiÕt bÞ ®iÖn tö kh¸c nhau
Ng−êi ta ph©n lo¹i theo mét sè tiªu chÝ sau:
+ Ph©n lo¹i theo b¶n chÊt cña tÝn hiÖu ®iÖn vµo / ra cña vi m¹ch
+ Ph©n lo¹i theo mËt ®é tÝch hîp
+ Ph©n lo¹i theo c«ng nghÖ chÕ t¹o
2. Ph©n lo¹i vi m¹ch theo b¶n chÊt cña tÝn hiÖu vµo / ra
Nh− ®· biÕt, tÝn hiÖu ®iÖn ®−îc ph©n thµnh 2 lo¹i lµ tÝn hiÖu t−¬ng tù vµ tÝn
hiÖu sè.
+ TÝn hiÖu t−¬ng tù (analog) lµ tÝn hiÖu cã biªn ®é biÕn thiªn liªn tôc theo thêi
gian
+ TÝn hiÖu sè (digital) lµ tÝn hiÖu cã biªn ®é ë mét trong hai gÝa trÞ h÷u h¹n
mang ý nghÜa logic 0 hoÆc 1, øng víi 2 møc thÊp vµ cao. TÝn hiÖu sè gi¸n ®o¹n theo
thêi gian.
NÕu ký hiÖu X, Y lµ tÝn hiÖu vµo vµ ra cña vi m¹ch, theo b¶n chÊt cña tÝn hiÖu
vµo / ra nµy ta sÏ cã çc lo¹i vi m¹ch sau:

TÝn hiÖu vµo TÝn hiÖu ra Lo¹i vi m¹ch
T−¬ng tù T−¬ng tù T−¬ng tù
Sè Sè Sè
T−¬ng tù Sè ADC / analog-digital converter
Sè T−¬ng tù DCA / digital-analog converter
Trong ph¹m vi cña m«n kü thuËt sè chóng ta chØ xÐt tíi vi m¹ch sè, nghÜa lµ
c¶ ®Çu vµo lÉn ®Çu ra ®Òu lµ tÝn hiÖu sè.
27
PTH-DTT
Çc vi m¹ch sè nµy bao gåm tõ çc cæng logic ®¬n gi¶n nh− AND, OR, NOR,
NAND … flip-flop, MUX, DEMUX, Memory … ®Õn çc lo¹i m¹ch cùc kú phøc
t¹p nh− çc bé vi xö lý
3. Ph©n lo¹i theo mËt ®é tÝch hîp

MËt ®é tÝch hîp ®−îc ®Þnh nghÜa lµ tæng çc phÇn tö tÝch cùc (transistor) hoÆc
cæng logic chøa trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch cña mµng tinh thÓ b¸n dÉn trong vi m¹ch
vÝ dô: Bé vi xö lý Pentium III cña Intel cã mËt ®é tÝch hîp lµ 9triÖu transistor trªn 1
inch vu«ng
Møc tÝch hîp ®−îc ®Þnh nghÜa lµ tæng sè nh÷ng phÇn tö tÝch cùc hoÆc cæng
logic trªn m¶ng tinh thÓ b¸n dÉn cña vi m¹ch
Nh÷ng th«ng sè trªn phÇn nµo cho thÊy ®é phøc t¹p cña m¹ch. Ph©n lo¹i theo
møc ®é tÝch hîp ta cã
Lo¹i m¹ch Sè transistor Sè cæng logic VÝ dô
SSI – Vi m¹ch cì nhá Hµng chôc 1 - 10 Gate, flip-flop
MSI – Vi m¹ch cì trung b×nh Hµng tr¨m 10 - 100 Gate, counter,

shift-register,
encoder, small
memory
LSI – Vi m¹ch cì lín Hµng ngh×n 100 - 1000 Larger
Memory,
microprocessor
4 / 8bit
VLSI - Vi m¹ch cì rÊt lín Hµng v¹n > 1.000 MP 16/32bit,
console i/o
8086, Z8000
ULSI – Vi m¹ch cì cùc lín Hµng triÖu > 10.000 MP 64bit
4. Ph©n lo¹i theo c«ng nghÖ chÕ t¹o

IC cã thÓ chia ra lµm 4 lo¹i: IC mµng máng/ mµng dµy; IC khèi r¾n; vµ IC lai
D−íi ®©y lµ çc h−íng ph¸t triÓn vi m¹ch theo c«ng nghÖ chÕ t¹o
28
BomonKTDT-§HGTVT
Vi m¹ch
Thick / thin film Monolithic Hybrid
Digital Analog (BJT) Digital Analog
UJT MOS
P / N chanel
CMOS
BJT
RTL
DTL
TTL
ECL
a. Vi m¹ch mµng máng / mµng dµy

Çc IC lo¹i nµy ®−îc chÕ t¹o b»ng çch l¾ng ®äng nh÷ng vËt liÖu nhÊt ®Þnh
trªn mét ®Õ çch ®iÖn (vÝ dô nh− gèm, sø..). Sau hµng lo¹t çc qu¸ tr×nh t¹o “mask”
trªn ®Õ t¹o thnµh ®iÖn trë, ®iÖn dung hay ®iÖn c¶m. Çc linh kiÖn tÝch cùc nh− diode,
transistor … sÏ ®−îc chÕ t¹o theo çch th«ng th−êng víi kÝch th−íc nhá (th−êng lµ
FET). M¹ch nµy cho ®é tÝch hîp kh¸ cao nh−ng kh«ng b»ng lo¹i ®¬n khèi, tuy
nhiªn l¹i cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng ®iÖn ¸p vµ nhiÖt tèt h¬n. IC mµng máng vµ mµng
dµy ®−îc sö dông cho çc m¹ch ®ßi hái ®é chÝnh x¸c cao
b. Vi m¹ch b¸n dÉn khèi r¾n
IC monolithic ®−îc t¹o ra hoµn toµn trªn mét ®¬n vÞ tinh thÓ chÊt b¸n dÉn nÒn
lµ Si, çc chÊt b¸n dÉn kh¸c sÏ ®−îc khuÕch t¸n vµo trong chÊt nÒn ®Ó t¹o ra nhiÒu
lo¹i mÆt ghÐp kh¸c nhau. Nh÷ng mÆt ghÐp nµy cã thÓ t¹o thµnh ®iÖn trë, ®iÖn dung,
diode hay transistor.
Nh÷ng vËt liÖu b¸n dÉn ®−îc khuÕch t¸n vµo trong chÊt nÒn d−íi d¹ng h¬i vµ
®äng l¹i trªn chÊt nÒn sau hµng lo¹t çc qu¸ tr×nh t¹o mask ë nhiÖt ®é cao.
Qu¸ tr×nh t¹o mask lµ qu¸ tr×nh trong ®ã ng−êi ta tiÕn hµnh oxy ho¸ bÒ mÆt
chÊt b¸n dÉn, tøc lµ lÊp kÝn bÒ mÆt cña nã b»ng SiO2. Sau ®ã phñ mét líp c¶m
quang lªn trªn bÒ mÆt SiO2. D¹ng m¹ch thu nhá, chôp lªn phim t¹o thµnh khu«n
s¸ng. §Æt khu«n s¸ng lªn bÒ mÆt chÊt c¶m quang, chiÕu ¸nh s¸ng vµo ta sÏ thu ®−îc
d¹ng m¹ch theo yªu cÇu. Dïng ho¸ chÊt ¨n mßn çc r·nh, lo¹i bá chÊt c¶m quang
29
PTH-DTT
®Ó thùc hiÖn khuÕch t¸n chÊt vµo. Mask ®−îc t¹o thµnh b»ng ph−¬ng ph¸p nh− trªn
gäi lµ ph−¬ng ph¸p quang kh¾c.
Vi m¹ch monolithic cã 2 lo¹i lµ m¹ch l−ìng cùc vµ m¹ch MOS, ngµy nay vi
m¹ch MOS trë nªn phæ biÕn do dÔ chÕ t¹o, diÖn tÝch nhá nªn kh¶ n¨ng tÝch hîp cao.
c. Vi m¹ch lai
§©y lµ sù kÕt hîp cña 2 lo¹i vi m¹ch trªn. IC lai cã thÓ bao gåm nhiÒu tinh thÓ
monolithic ®−îc ghÐp víi nhau thµnh khèi, ®ã còng cã thÓ lµ sù kÕt hîp gi÷a m¹ch
monolithic víi m¹ch mµng máng thô ®éng.
IC lai mang ®Çy ®Ó −u ®iÓm cña 2 lo¹i vi m¹ch monolithic vµ mµng máng /
mµng dÇy nh− kÝch th−íc nhá gän mµ c«ng suÊt l¹i lín, ®é chÝnh x¸c cao …
II. Çc th«ng sè chÝnh cña vi m¹ch sè
1. Møc logic
Møc logic lµ gi¸ trÞ ®iÖn ¸p vµo / ra ®−îc quy ®Þnh cho çc sè nhÞ ph©n 0 vµ 1.
Møc logic lµ th«ng sè quan träng nhÊt cña vi m¹ch sè, nhê th«ng sè nµy mµ ta cã
thÓ dÔ dµng nhËn biÕt ®−îc nh÷ng tr¹ng th¸i logic ra vµ vµo b»ng çch ®o nhê v«n
kÕ hoÆc oscilloscope.
Gi÷a çc th«ng sè kh¸c nhau (®iÖn ¸p, dßng, thêi gian...) ®Æc tr−ng cho mét
hä logic th× çc tham sè ®iÖn tÜnh ®Æc biÖt quan träng bëi v× chóng x¸c ®Þnh giíi
h¹n dßng vµ ¸p t¹i ®Çu ra vµ ®Çu vµo.
Mçi tr¹ng th¸i logic cña linh kiÖn (High hay Low) ®−îc x¸c ®Þnh bëi d¶i ®iÖn
¸p cho phÐp.
Tæng céng sÏ cã 4 d¶i ®iÖn ¸p, mçi d¶i ®−îc x¸c ®Þnh bëi 2 giíi h¹n ®iÖn ¸p;
nh− vËy sÏ cã 8 gi¸ trÞ ®iÖn ¸p ®Æc tr−ng cho mçi hä logic.
Çc møc vµ d¶i ®iÖn ¸p cho phÐp.
Ta cã quan hÖ ®iÖn ¸p ®Çu vµo vµ ra sau:
Volmax <= VilMax . VolMin >=VilMin .
VohMax <= VihMin . VohMin >= VihMin .
2. §Æc tÝnh truyÒn ®¹t
§−êng ®Æc tuyÕn truyÒn ®¹t (transfer characteristic) lµ ®−êng cong chØ ra mèi
quan hÖ gi÷a ®iÖn ¸p vµo vµ ra.
30
BomonKTDT-§HGTVT
D−íi ®©y lµ ®−êng ®Æc tuyÕn truyÒn ®¹t cña mét cæng ®¶o (trªn) vµ mét cæng kh«ng
®¶o (d−íi).
Víi cæng ®¶o, d¶i ®iÖn ¸p vµ çc møc giíi h¹n sÏ ®−îc x¸c ®Þnh nh− h×nh d−íi
®©y:
Trong thùc tÕ, ®iÖn ¸p vµo vµ ra lín nhÊt ®−îc cho bëi gi¸ trÞ ®iÖn ¸p cung cÊp
Vcc vµ çc gi¸ trÞ nhá nhÊt lµ b»ng zero tøc b»ng ®iÖn ¸p ®Êt.
Nh− vËy, sÏ chØ cßn 4 gi¸ trÞ ®iÖn ¸p giíi h¹n vµ cã quan hÖ:
Volmax <= VilMax .
VohMin >= VihMin .
B¶ng so s¸nh gi¸ trÞ ®iÖn ¸p vµo vµ ra cña çc hä logic TTL, CMOS, HCT
vµ hä ECL.
Chó ý: §iÖn ¸p cung cÊp kh¸c nhau.
31
PTH-DTT
3. Çc th«ng sè vÒ dßng ®iÖn.

Çc d¶i giíi h¹n vÒ dßng ®iÖn còng ®−îc ®Þnh nghÜa t−¬ng tù nh− d¶i giíi h¹n
®iÖn ¸p. Çc gi¸ trÞ dßng ra lµ cao h¬n çc gi¸ trÞ vµo.
ChiÒu cña dßng ®iÖn ®−îc quy −íc nh− sau: chiÒu d−¬ng lµ chiÒu dßng ®i vµo
cùc cña linh kiÖn cßn chiÒu ©m lµ chiÒu dßng ®i ra khái linh kiÖn.
VÝ dô: çc th«ng sè ®Æc tÝnh lý t−ëng cña cæng NAND ®−îc chØ ra ë h×nh a. Tuy
nhiªn, trong thùc tÕ çc ®−êng ®Æc tÝnh nµy lµ çc ®−êng cong nh− trong h×nh b.
a)
b)
Nãi chung, víi çc hä logic ta ®Òu cã:
VolMin = 0.
VohMax = Vcc.
bëi thÕ, chØ cßn 4 gi¸ trÞ giíi h¹n vÒ dßng ®iÖn:
IilMax .
IihMax .
IolMin.
IohMin .
ta cã quan hÖ:
IolMin >= IilMax .
IohMin >= IihMax .
32
BomonKTDT-§HGTVT
B¶ng sau sÏ chØ ra çc gi¸ trÞ dßng ra vµ vµo t−¬ng øng víi çc hä logic TTL,
CMOS vµ ECL.
Dßng tiªu thô trong tr¹ng th¸i tÜnh.
T¹i tr¹ng th¸i tÜnh, dßng cung cÊp lµ tæng dßng tiªu thô cña tõng linh kiÖn khi
çc cæng cña nã lµ æn ®Þnh, kh«ng x¶y ra sù chuyÓn tr¹ng th¸i.
Çc nhµ s¶n xuÊt sÏ cung cÊp çc th«ng tin vÒ dßng tÜnh “quiescent” cho tõng
linh kiÖn vµ d−íi çc ®iÒu kiÖn thö ®Æc biÖt.
B¶ng sau chØ ra çc gi¸ trÞ dßng max cho mét vµi linh kiÖn cña çc hä logic.
4. C«ng suÊt tiªu thô.

C«ng suÊt tiªu thô bëi çc linh kiÖn logic chia thµnh 2 lo¹i: tÜnh vµ ®éng.
Thµnh phÇn c«ng suÊt tÜnh t¹o nªn do dßng tÜnh.
Thµnh phÇn ®éng t¹o nªn do dßng ®iÖn yªu cÇu ®Ó tÝch vµ phãng cho ®iÖn
dung t¶i ®Çu ra; do dßng ®iÖn yªu cÇu bëi çc ®iÖn dung néi; vµ do dßng ®iÖn cÇn
thiÕt ®Ó t¹o tr¹ng th¸i dÉn cho çc Transistor ®Çu ra.
Víi çc linh kiÖn ECL, c«ng suÊt tiªu thô chñ yÕu do ho¹t ®éng trong miÒn
tÝch cùc.
C«ng suÊt tiªu thô ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
P = Icc*Vcc + Cpd*Vcc2*fi + Σ(CL*Vcc2*fo).
víi: Icc: dßng tÜnh.
Vcc : ®iÖn ¸p cung cÊp.
fi : tÇn sè tÝn hiÖu vµo.
fo : tÇn sè tÝn hiÖu ra.
Cpd : ®iÖn dung t−¬ng ®−¬ng ®Çu vµo.
CL : ®iÖn dung t¶i.
33
PTH-DTT
Thµnh phÇn c«ng suÊt tÜnh tiªu thô cña çc linh kiÖn LS-TTL cao h¬n rÊt
nhiÒu so víi linh kiÖn CMOS nh−ng l¹i nhá h¬n so víi linh kiÖn hä ECL.
Tæng c«ng suÊt ®éng cña 1 linh kiÖn hä CMOS phô thuéc chñ yÕu vµo tÇn sè,
kh«ng gièng nh− linh kiÖn hä TTL.
B¶ng c«ng suÊt tiªu thô cña çc linh kiÖn trong mét sè hä logic.
5. HÖ sè t¶i FAN-IN; FAN-OUT
HÖ sè t¶i ®Çu vµo FAN-IN.

FAN-IN lµ tû sè gi÷a dßng vµo cña 1 linh kiÖn cô thÓ vµ dßng vµo cña 1 m¹ch
chuÈn.
Th«ng th−êng, m¹ch ®−îc lÊy lµm chuÈn sÏ lµ 1 cæng logic c¬ b¶n cña cïng
hä logic. HÖ sè nµy ®−îc dïng nhiÒu trong qu¸ khø khi çc hä logic míi ®−îc giíi
thiÖu. Ngµy nay, hÖ sè FAN-IN kh«ng ®−îc nh¾c ®Õn trong çc giíi thiÖu s¶n phÈm
data-sheet cña çc nhµ s¶n xuÊt.
HÖ sè t¶i FAN-OUT quan träng h¬n vµ ®−îc dïng nhiÒu h¬n.
HÖ sè t¶i ®Çu ra FAN-OUT.
FAN-OUT lµ tû sè gi÷a dßng ra nhá nhÊt cña 1 linh kiÖn logic vµ dßng ra cña
1 linh kiÖn cô thÓ ®−îc lÊy lµm chuÈn.
FAN-OUT còng cã thÓ ®−îc ®Þnh nghÜa lµ sè lín nhÊt çc cæng cã thÓ ®−îc
®iÒu khiÓn tõ 1 ®Çu ra, mµ kh«ng lµm v−ît qu¸ çc giíi h¹n ra cña linh kiÖn.
HÖ sè FAN-OUT sÏ ®−îc tÝnh víi c¶ møc ®iÖn ¸p cao còng nh− møc thÊp vµ
hÖ sè nhá h¬n sÏ ®−îc chän.
Trong tr−êng hîp cæng LS-TTL, ta cã:
Ioh 400 µA
FAN − OUT ( H ) = = = 20
Iih 20 µA
Iol 8mA
FAN − OUT ( L) = = = 20
Iil 0.4mA
B¶ng sau chØ ra hÖ sè FAN-OUT cña çc hä logic:
TTL-LS CMOS HCT ECL
FAN-OUT 20 100 100 34
34
BomonKTDT-§HGTVT
6. Kho¶ng lÒ chèng nhiÔu (Noise Margin).

NÕu ®Çu ra cña 1 cæng logic ®−îc nèi víi ®Çu vµo cña 1 cæng logic cïng hä,
bÊt kÓ nhiÔu chång lÊn nµo còng kh«ng thÓ g©y ra lçi nÕu biªn ®é cña nã nhá h¬n
kho¶ng lÒ chèng nhiÔu.
Kho¶ng lÒ chèng nhiÔu (biÔu diÔn bëi NM) cã ®¬n vÞ lµ Volts.

Tham sè nµy ®−îc ®Þnh nghÜa cho møc logic thÊp (NML) còng nh− møc logic
cao (NMH).
Ta cã ph−¬ng tr×nh biÓu diÔn mèi quan hÖ cña NM víi çc møc ®iÖn ¸p
NML = VilMax -VolMax .
NMH = VohMin – VolMin .
Th«ng th−êng, cã mét vµi nguån nhiÔu ac, vµ ¶nh h−ëng cña nã phô thuéc vµo
çc nh©n tè sau:
trë kh¸ng vµo vµ ra, ®iÖn dung ¶nh h−ëng trªn ®−êng vµo còng nh− b¶n th©n
nhiÔu cña ®−êng d©y.
nhiÔu tõ nguån cung cÊp.
nhiÔu ®Êt.
Nh÷ng yÕu tè nµy t¹o nªn nhiÔu nh− h×nh sau; nhiÔu ®−îc biÓu diÔn nh− çc
nguån ®iÖn ¸p.
Çc nhiÔu xung th«ng th−êng khã lo¹i bá v× chóng ®−îc t¹o nªn bëi çc sù cè
mµ rÊt khã ph¸t hiÖn vµ chóng ®−îc truyÒn ®i bëi çc thµnh phÇn ký sinh.
35
PTH-DTT
B¶ng d−íi ®©y so s¸nh çc lo¹i nhiÔu víi çc hä logic kh¸c nhau
Sè liÖu trong b¶ng chØ ra r»ng kho¶ng lÒ chèng nhiÔu cña hä logic CMOS cao
h¬n nhiÒu so víi çc hä logic kh¸c. Nh− vËy, ta nªn dïng hä CMOS trong m«i
tr−êng nhiÔu ch¼ng h¹n trong m«i tr−êng c«ng nghiÖp.
TTL-LS ECL [-
CMOS (+15V) HCT [+5V]
(+5V) 5,2V]
NMH 0.7V 5V 2.4V 0.3V
NML 0.3V 5V 0.7V 0.3V
7. Thêi gian truyÒn ®¹t vµ thêi gian qu¸ ®é

Cã hai kho¶ng thêi gian ®Æc tr−ng cho tõng hä logic, trong ®ã thêi gian truyÒn
®¹t lµ tham sè quan träng h¬n. Nã lµ kho¶ng thêi gian gi÷a thêi ®iÓm thay ®æi møc
logic vµo vµ thêi ®iÓm xuÊt hiÖn thay ®æi møc logic ra t−¬ng øng. Nã sÏ x¸c ®Þnh
tèc ®é lín nhÊt cña toµn m¹ch. Thêi gian qu¸ ®é x¸c ®Þnh tèc ®é chuyÓn møc cña
tÝn hiÖu ra.
Th«ng th−êng, mçi linh kiÖn sè sÏ ph¶i chØ râ çc thêi gian truyÒn ®¹t sau:
tPHL : thêi gian trÔ víi ®Çu ra chuyÓn tõ møc cao xuèng thÊp.
tPLH : thêi gian trÔ víi ®Çu ra chuyÓn tõ møc thÊp lªn cao.
Çc thêi gian trÔ nµy, ph¶i ®−îc ®o gi÷a çc møc ng−ìng cô thÓ, trong hÇu hÕt
çc tr−êng hîp, trïng víi 50% kho¶ng thay ®æi tÝn hiÖu.
Tham sè nµy chñ yÕu dïng cho viÖc thiÕt kÕ çc hÖ thèng logic v× khi kÕt qu¶
thay ®æi, thêi gian sÏ ph¶i x¸c ®Þnh theo mét çch ®Æc biÖt cho mçi thay ®æi ®Ó
chèng l¹i çc xung kh«ng mong muèn.
Thêi gian qu¸ ®é (transition time)
Th«ng th−êng, víi mçi linh kiÖn sè còng ph¶i nªu râ çc thêi gian qu¸ ®é sau:
tTHL : thêi gian qu¸ ®é víi ®Çu vµo chuyÓn tõ cao xuèng thÊp
tTLH : thêi gian qu¸ ®é víi ®Çu vµo chuyÓn tõ thÊp lªn cao.
Thêi gian ®−îc ®o trong kho¶ng 10-90% thay ®æi cña tÝn hiÖu.
Thêi gian nµy cÇn khi thiÕt kÕ çc m¹ch logic tuÇn tù, víi çc ®Çu vµo kÝch,
bëi v× tÝn hiÖu kÝch kh«ng ®ñ nhanh linh kiÖn sÏ kh«ng lËt tr¹ng th¸i.
H×nh sau biÓu diÔn thêi gian trÔ truyÒn ®¹t còng nh− thêi gian qu¸ ®é cña mét
cæng ®¶o.
36
BomonKTDT-§HGTVT
B¶ng so s¸nh çc gi¸ trÞ thêi gian cña çc hä logic.
B¶ng nµy chØ ra r»ng hä ECL cã tèc ®é cao nhÊt, hä CMOS cã tèc ®é thÊp
nhÊt.
8. D¹ng vá IC
Cã 3 ph−¬ng ph¸p ®Ó ®ãng bá cho tinh thÓ silic lµ: ph−¬ng ph¸p T05, ®ãng vá
d¹ng hép vµ ®ãng vá hai hµng ch©n song song.
+ §ãng vá d¹ng T05, h×nh d¹ng nµy gièng nh− cña transistor, nghÜa lµ d¹ng
mò cã nhiÒu ch©n. KiÓu ®ãng r¾n nµy hiÖn nay Ýt ®−îc sö dông nh−ng do cã kh¶
n¨ng tiªu t¸n nhiÖt tèt nªn chñ yÕu ®−îc dïng cho IC tuyÕn tÝnh.
+ §ãng vá 2 hµng ch©n song song / DIP, ®©y lµ çch phæ biÕn nhÊt ®Ó ®ãng vá
IC. Nã lín h¬n kiÓu ®ãng r¾n nh−ng cã −u ®iÓm lµ dÔ l¾p r¸p vµ sö dông. Çc lo¹i
IC ®ãng vá kiÓu cã sè ch©n tõ 8 tíi hµng tr¨m ch©n.
Cã nhiÒu kiÓu vËt liÖu ®−îc sö dông ®Ó ®ãng r¾n, th«ng dông vµ rÎ nhÊt lµ
®ãng gãi chÊt dÎo. IC ®−îc ®Æt vµo khung kim lo¹i sau ®ã toµn bé m¹ch ®−îc bao
phñ b»ng kü thuËt ®óc chÊt dÎo. Ngoµi ra ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng chÞu nhiÖt ng−êi ta cßn
dïng kü thuËt ®ãng r¾n b»ng gèm.
+ §ãng vá d¹ng hép / flat pack, ®©y lµ kiÓu ®ãng vá cho çc IC cã mËt ®é tÝch
hîp cao, th−êng gäi lµ IC d¸n.
IC flat pack th−êng ®−îc sö dông cho çc hÖ thèng yªu cÇu ®é tin cËy cao.
9. Giíi h¹n nhiÖt ®é
HÇu hÕt ç IC ®Òu cã thÓ ho¹t ®éng trong mét d¶i nhiÖt ®é kh¸ réng tõ -55 tíi
0
+125 C. Çc m¹ch ®Æc biÖt cã thÓ lµm viÖc ngoµi d¶i trªn tuú theo cÊu t¹o cña
chóng.
Víi lo¹i IC ®ãng r¾n b»ng chÊt dÎo th× giíi h¹n nhiÖt ®é nhá h¬n (tõ 0 tíi
+700C) so víi lo¹i ®ãng r¾n b»ng gèm vµ th−êng ®−îc g¾n thªm çc çnh t¶n nhiÖt
hay thËm chÝ cã c¶ qu¹t giã.
III. C«ng nghÖ IC sè
1. C«ng nghÖ ®¬n cùc (c«ng nghÖ MOS – Metal Oxide Semiconductor)
C«ng nghÖ MOS cã −u ®iÓm lµ dÔ chÕ t¹o v× c«ng ®o¹n thùc hiÖn Ýt quy tr×nh
h¬n, mËt ®é tÝch hîp cao do transistor ®¬n cùc cã kÝch th−íc nhá vµ ®Æc biÖt lµ tiªu
thô ®iÖn n¨ng rÊt Ýt.
D−íi ®©y ta sÏ xem xÐt mét sè hä logic MOS th«ng dông nhÊt
a. Hä logic PMOS
37
PTH-DTT
Çc transistor MOSFET ë ®©y cã d¹ng kªnh P nªn gäi lµ PMOS. Do çc h¹t
mang ®iÖn lµ lç trèng nªn PMOS cã tÇn sè lµm viÖc kh¸ nhá (kho¶ng 1MHz) v× lç
trèng di chuyÓn khã h¬n ®iÖn tö. PMOS cã mËt ®é tÝch hîp cao, c«ng suÊt tiªu thô
nhá vµ dÔ chÕ t¹o. Tuy nhiªn hä nµy kh«ng t−¬ng hîp víi TTL (hä logic rÊt phæ
biÕn mµ ta sÏ nãi cô thÓ ë phÇn sau) do ®ã m¹ch ®ßi hái nhiÒu ®iÖn ¸p nguån nu«i
kh¸c nhau.
C«ng nghÖ PMOS th−êng ®Ó chÕ t¹o çc bé vi xö lý tèc ®é chËm nh− NEC
com 43/44/45 hay TMS 1000
b. Hä logic NMOS
MOSFET ®−îc sö dông lµ MOSFET kªnh N cã h¹t dÉn ®iÖn lµ ®iÖn tö nªn ®¹t
®−îc tèc ®é cao h¬n PMOS hµng chôc lÇn.
NMOS cho mËt ®é tÝch hîp rÊt lín, c«ng suÊt tiªu thô còng chØ t−¬ng ®−¬ng
PMOS, kho¶ng 0,2mW/cæng
NMOS cã kh¶ n¨ng t−¬ng thÝch víi TTL nªn chØ cÇn mét nguån nu«i duy
nhÊt.
Hä NMOS cã mét sè c¶i tiÕn thµnh çc hä HMOS, XMOS hay VMOS cã mËt
®é tÝch hîp cao h¬n, c«ng suÊt tiªu thô nhá h¬n nh−ng tÇn sè lµm viÖc l¹i cao h¬n.
Mét sè bé vi xö lý ®−îc chÕ t¹o theo c«ng nghÖ NMOS nh− 8080 / 8085 /
8086, Z80 / Z80000, MC 6800 / 68000 …
c. Hä logic CMOS.
Hä CMOS sö dông çc cÆp MOSFET kªnh N vµ kªnh P ë chÕ ®é t¶i tÝch cùc
do ®ã c«ng suÊt tiªu thô nhá, 10 µW/cæng. Ng−ìng ®æi tr¹ng th¸i b»ng kho¶ng 1/2
®iÖn ¸p nguån nu«i.
vÝ dô: h×nh d−íi ®©y lµ s¬ ®å cña cæng NOT sö dông c«ng nghÖ CMOS.
M¹ch nµy gåm 2 Transistor tr−êng
kh¸c lo¹i, NMOS (T1) vµ PMOS (T2).
§Çu vµo ®−îc nèi tíi cùc cöa G vµ
®Çu ra nèi tíi cùc m¸ng D.
§iÖn ¸p cung cÊp trong çc m¹ch
logic CMOS th−êng ®−îc ký hiÖu Vdd.
Ho¹t ®éng
Khi ®Çu vµo ë møc logic thÊp, NMOS
sÏ ng¾t (v× VGS ≈ 0V) vµ PMOS dÉn (v× VGS
≈ -Vdd ). Bëi thÕ, ®iÖn ¸p ®Çu ra cã møc cao
thùc tÕ b»ng Vdd (khi kh«ng t¶i).
T−¬ng tù, khi ®Çu vµo cã møc logic cao, dÉn ®Õn ®Çu ra cã møc logic thÊp
b»ng 0V (kh«ng t¶i).
¦u ®iÓm cña viÖc sö dông m¹ch 2 T kh¸c lo¹i (bï).
ViÖc sö dông 2 T bï, khiÕn c«ng nghÖ CMOS cã nh÷ng −u ®iÓm so víi çc hä
logic kh¸c:
38
BomonKTDT-§HGTVT
Gi¶m c«ng suÊt tiªu thô trong ®iÒu kiÖn tÜnh xuèng kho¶ng vµi µW (kh«ng cã
dßng t¹i m¹ch ra v× khi 1 T dÉn, T kia sÏ ng¾t).
Khi chuyÓn tr¹ng th¸i, s−ên xung sÏ dèc h¬n vµ cã thêi gian ®èi xøng h¬n,
tøc: tTHL = tTLH .
Møc logic 0 vµ 1 t¹i ®Çu ra sÏ xÊp xØ 0V vµ Vdd .
Gi¶m dßng ®Çu vµo trong ®iÒu kiÖn tÜnh, thËm chÝ vÒ 0A do cùc G ®−îc çch
ly ®èi víi MOS.
Tuy nhiªn, −u ®iÓm cña viÖc gi¶m c«ng suÊt tiªu thô do cùc cöa G ®−îc çch
ly ®èi víi c«ng nghÖ MOS sÏ dÉn ®Õn nh−îc ®iÓm lµ: çc ®Çu vµo cã thÓ l−u tr÷ çc
®iÖn tÝch tÜnh ®iÖn t¹o nªn mét líp máng chÊt çch ®iÖn ®äng l¹i trªn kªnh. Do ®ã,
cÇn cã m¹ch chèng tÜnh ®iÖn t¹i ®Çu vµo, n»m bªn trong m¹ch tÝch hîp. M¹ch nµy,
vÒ c¬ b¶n lµ mét nhãm çc Diode ®−îc nèi víi nhau nh− h×nh d−íi ®©y bëi thÕ ®iÖn
¸p VGS kh«ng thÓ lín h¬n Vdd hay gi¶m xuèng 0V.
Kh«ng gièng çc hä logic kh¸c, c«ng suÊt
tiªu thô cña CMOS t¨ng nhanh khi tÇn sè
ho¹t ®éng t¨ng v× 2 lý do chÝnh:
+ Sè lÇn n¹p vµ phãng trªn mét gi©y
cña çc ®iÖn dung ký sinh (t¹o bëi cùc cña
G) t¨ng lªn.
+ Trong kho¶ng thêi gian chuyÓn
møc logic, c¶ hai MOS ®Òu dÉn.
V× çc lý do nµy, c«ng suÊt tiªu thô,
mµ ®−îc bá qua d−íi ®iÒu kiÖn tÜnh, sÏ t¨ng
khi tÇn sè t¨ng, cho ®Õn tÇn sè kho¶ng vµi MHz th× c«ng suÊt tiªu thô cña hä CMOS
sÏ xÊp xØ nh− çc hä l−ìng cùc.
Seri CMOS lo¹i HC vµ HCT.

Seri HC (CMOS tèc ®é cao High Speed) ®−îc giíi thiÖu vµo nh÷ng n¨m b¾t
®Çu thËp kû 80. Lo¹i nµy cã tèc ®é vµ dßng cao h¬n CMOS chuÈn kho¶ng 10 lÇn, s¬
®å ch©n t−¬ng thÝch víi hä TTL; kho¶ng lÒ chèng nhiÔu cao h¬n TTL vµ Vdd tõ 2
®Õn 6V. Khi lµm viÖc víi ®iÖn ¸p 5V nh− TTL tèc ®é cña çc hä trªn gi¶m ®i rÊt
nhiÒu
Seri míi nµy cã c«ng suÊt tiªu thô thÊp h¬n hä TTL; kh¶ n¨ng chèng nhiÔu
cao h¬n; kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn ®Çu ra cao h¬n vµ ®iÖn ¸p ho¹t ®éng tõ 2 – 6V.
V× ®iÖn ¸p ra cña HC kh«ng t−¬ng thÝch víi TTL nªn seri HCT ®−îc ph¸t triÓn,
víi cïng tÝnh n¨ng nh− HC nh−ng cã kh¶ n¨ng t−¬ng thÝch TTL víi ®iÖn ¸p cung
cÊp Vdd = 5V.
Mét sè chØ tiªu kü thuËt cña CMOS:
39
PTH-DTT
Thêi gian trÔ 30 – 100ns

C«ng suÊt tiªu t¸n 0,01mW (1mW ë tÇn sè 1MHz)
Kh¶ n¨ng t¶i 50

§é æn ®Þnh nhiÔu ~ 45%Vdd
Møc logic Møc 0 b»ng 0V; møc 1 b»ng Vdd
Nguån cung cÊp 3 – 15V

Çc cæng logic c¬ b¶n NOR; NAND
2. C«ng nghÖ l−ìng cùc
Thµnh phÇn c¬ b¶n cña çc vi m¹ch c«ng nghÖ l−ìng cùc lµ sö dông çc
transistor l−ìng cùc. C«ng nghÖ nµy cã mét sè hä c¬ b¶n sau:
a. Hä logic TTL (Transistor – Transistor – Logic)
§©y lµ hä vi m¹ch ®−îc sö dông réng r·i trong mäi lÜnh vùc vµ trë thµnh tiªu
chuÈn t−¬ng hîp TTL cho çc hä logic kh¸c.
§Æc tÝnh ®iÖn cña cæng logic TTL.
XÐt cæng logic c¬ b¶n cña hä TTL lµ cæng NAND ®−îc cho nh− h×nh d−íi
Transistor T1 lµ lo¹i nhiÒu emiter.
Transistor T2 lµm nhiÖm vô cung cÊp 2 tÝn
hiÖu ng−îc pha; tÝn hiÖu nµy ®iÒu khiÓn
tÇng ra gåm T3, D1 vµ T4.
Transistor T3 ®−îc gäi lµ “transistor
nèi nguån (pull-up)” vµ ho¹t ®éng nh− mét
m¹ch lÆp E khi ®Çu ra ë møc cao nã sÏ
khiÕn cho trë kh¸ng ra rÊt thÊp.
NÕu c¶ hai ®Çu vµo ë møc cao, m¹ch
sÏ tiªu thô dßng cña mçi ®Çu vµo kho¶ng
40µA.
Collector cña T1 ®−îc nèi víi base
cña T2 vµ cã møc ®iÖn ¸p 2VBE, tøc lµ
kho¶ng 1,4V. Diode t−¬ng ®−¬ng cña tiÕp
gi¸p base-collector cña T1 lÊy nguån qua ®iÖn trë R1, do vËy ®−îc ph©n cùc thuËn;
40
BomonKTDT-§HGTVT
nhê thÕ Transistor T2 r¬i vµo tr¹ng th¸i b·o hoµ. Dßng Emitter cña T2 mét phÇn
ch¶y qua R3, mét phÇn ch¶y vµo base cña T4 do ®ã, ®−a T4 vµo tr¹ng th¸i b·o hoµ.
§iÖn thÕ base cña T3, Vb3 cã gi¸ trÞ b»ng víi tæng Vbe cña T4 céng víi VceSat cña T2.
§iÖn ¸p qua Emitter cña T3 lµ:
Ve3 = VceSat + Vd1 .
Do ®ã, Vb3 = Ve3 vµ transistor T3 ë tr¹ng th¸i ng¾t (OFF). Lóc nµy, Transistor
T4 sÏ th«ng (ON), cã dßng ®iÖn kho¶ng 16mA ch¶y qua vµ ®Çu ra cã møc logic 0
tøc ®iÖn ¸p ®¹t kho¶ng 400mV.
Gi¸ trÞ logic 0 ®iÓn h×nh t¹i ®Çu ra lµ 220mV, víi dßng ®iÖn ®¹t 16mA
Gi¸ trÞ dßng nµy ®ñ ®Ó ®iÒu khiÓn 10 ®Çu vµo logic TTL ë tr¹ng th¸i 0.
Trë kh¸ng ra Rout do T4 ®¹t kho¶ng 12Ohm.
Tr¹ng th¸i OFF (mét ®Çu vµo t¹i møc thÊp, ®Çu ra ë møc cao).
XÐt tr−êng hîp tèi thiÓu mét ®Çu vµo ë møc thÊp (®Çu vµo kh«ng v−ît qu¸
400mA).
Gi¸ trÞ dßng lín nhÊt khi ®Çu vµo cã møc logic 0 lµ kho¶ng 1,6mA, bëi thÕ
mét cæng víi ®Çu ra møc thÊp cã thÓ ®iÒu khiÓn kho¶ng 10 cæng kh¸c.
Lóc nµy, Transistor T1 sÏ dÉn, T2 vµ T4 r¬i vµo tr¹ng th¸i ng¾t. §iÖn ¸p trªn
collector cña T2 lµ cao do vËy, T3 ®¹t b·o hoµ.
D−íi nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy, dßng ®−a qua ®Çu ra ®¹t 400µA, ®ñ ®Ó ®iÒu khiÓn
10 cæng kh¸c.
§iÖn ¸p ®Çu ra Vo, khi ®ñ nguån cung cÊp, kh«ng nhá h¬n 2,4V.
Thùc tÕ, víi gi¸ trÞ ¸p vµo thÊp h¬n 800mV, ®iÖn ¸p ra ®iÓn h×nh ®¹t 3,3V.
Dßng ®iÖn ra trong ®iÒu kiÖn ng¾n m¹ch cã gi¸ trÞ nhá nhÊt lµ 18mA vµ gi¸ trÞ
max lµ 58 mA, ®−îc giíi h¹n chñ yÕu bëi R4.
Trë kh¸ng ra ë møc cao lµ kho¶ng vµi tr¨m Ohm.
Qu¸ tr×nh chuyÓn tr¹ng th¸i cña cæng TTL.
§Ó chuyÓn tr¹ng th¸i tõ 1 (OFF) vÒ 0 (ON) mét ®Çu vµo sÏ cã møc thÕ ®Êt cßn
®Çu vµo kia nèi víi Vcc. Khi ®iÖn ¸p ë ®Çu vµo ë møc thÊp t¨ng, dßng ®iÖn ®Çu vµo
sÏ gi¶m vµ khi t¨ng ®¹t tíi 0,8V T2 b¾t ®Çu dÉn vµ ®iÖn ¸p trªn collector cña nã
gi¶m. KÕt qu¶, ®iÖn ¸p ®Çu ra gi¶m cho ®Õn khi ®iÖn ¸p ®Çu vµo ®¹t kho¶ng 1,4-
1,5V, lóc nµy ®iÖn ¸p ®Çu ra cã gi¸ trÞ kho¶ng 2V. §iÖn ¸p trªn base cña T2 lµ
kho¶ng 1,4V vµ do vËy, c¶ T2 vµ T4 ®Òu dÉn.
B¾t ®Çu tõ thêi ®iÓm nµy, ®iÖn ¸p ®Çu ra nhanh chãng gi¶m xuèng gi¸ trÞ VceSat
cña T4 , tøc lµ T2 ®¹t b·o hoµ cßn T3 chuyÓn sang tr¹ng th¸i ng¾t (OFF).
Cã mét kho¶ng thêi gian rÊt ng¾n khi mµ c¶ T3 vµ T4 ®Òu dÉn; trong kho¶ng
thêi gian nµy cã dßng ch¶y qua R4, T3, D1 vµ T4.
Dßng nµy ®−îc h¹n chÕ chñ yÕu bëi R4.
Khi chuyÓn tõ tr¹ng th¸i thÊp (low) lªn cao (High), ban ®Çu çc ®Çu vµo ë
tr¹ng th¸i cao.
41
PTH-DTT
Khi ®iÖn ¸p cña mét (hay nhiÒu) ®Çu vµo gi¶m xuèng 1,4V, T1 b¾t ®Çu dÉn
khiÕn cho T2 vµ T4 còng r¬i vµo tr¹ng th¸i dÉn. Dßng qua T2 gi¶m ®iÖn ¸p trªn
collector cña T2 t¨ng khiÕn T3 r¬i vµo tr¹ng th¸i dÉn v× thÕ ®Çu ra sÏ ë møc thÊp.
Dï cho cæng TTL ë møc ON hay OFF trë kh¸ng ra lu«n thÊp, cho phÐp cæng
TTL cã thÓ ®iÒu khiÓn t¶i dung kh¸ng cao.
Çc nh¸nh phô cña hä TTL.
Hä logic chuÈn TTL (STD) ®· ®−îc thay ®æi qua nhiÒu n¨m ®Ó cã çc tÝnh
n¨ng tèt h¬n, t¹o nªn çc nh¸nh phô (sub-families) cña hä TTL.
Thùc tÕ, çc nh¸nh phô cña hä TTL chuÈn ho¹t ®éng nhanh h¬n hay tiªu thô
c«ng suÊt Ýt h¬n so víi hä TTL chuÈn.
Chóng gåm:
S TTL (Schottky TTL) : tèc ®é t¨ng gÊp 3 lÇn nh−ng c«ng suÊt tiªu thô t¨ng
lªn tíi 20mW/cæng.
AS TTL (Advanced Schottky): tèc ®é gÇn b»ng ECL (1 ®Õn 2ns)
LS TTL (Low Power Schottky TTL) : cïng tèc ®é nh−ng c«ng suÊt tiªu thô
gi¶m 5 lÇn. 10ns, 2mW/cæng
F TTL (Fast TTL) : tèc ®é gÊp 4 lÇn, c«ng suÊt tiªu thô gi¶m mét nöa.
ALS TTL: 3ns, 1.25mW/cæng
Mét sè ký hiÖu cña TTL cho biÕt d¶i nhiÖt ®é c«ng t¸c
74: 00C - +700C
84: -250C- +850C
54: -550C - +1250C
Mét sè chØ tiªu kü thuËt cña TTL chuÈn:

Thêi gian trÔ 10ns
C«ng suÊt tiªu t¸n 10mW
Kh¶ n¨ng t¶i 10

§é æn ®Þnh nhiÔu Cao
Møc logic møc 0 b»ng +0,4V;

møc 1 b»ng +3,6V
Nguån cung cÊp 5V ± 10%
Çc cæng logic c¬ b¶n NOR; NAND
b. Hä logic ECL.
Hä logic ECL (Emitter Coupled logic) ®−îc t¹o ra sö dông c«ng nghÖ l−ìng
cùc (gièng nh− hä TTL).
42
BomonKTDT-§HGTVT
§©y lµ hä logic cã tèc ®é ho¹t ®éng nhanh nhÊt trªn thÞ tr−êng. Nã ®¹t ®−îc
tèc ®é ®ã v× 2 lý do:
+ Tr¸nh viÖc ®−a çc linh kiÖn tÝch cùc vµo tr¹ng th¸i b·o hoµ.
+ Cho phÐp tiªu thô c«ng suÊt cao h¬n trªn mçi cæng so víi çc hä logic kh¸c.
Mét thµnh phÇn chÝnh trong hä ECL lµ bé khuÕch ®¹i vi sai, trong ®ã 2
Transistor ®−îc ghÐp Emitter chung nh− trong h×nh d−íi ®©y
Çc ®Æc ®iÓm cña bé khuÕch ®¹i vi sai:
Dßng emitter kh«ng ®æi.
Dßng sÏ ch¶y tõ Transistor nµy sang T kia, khi
®iÖn ¸p Vin ®−a tíi ®Çu vµo cña T thø nhÊt n»m trong
kho¶ng:
VBB – 0,1V <Vin <VBB+0,1V.
víi VBB : ®iÖn ¸p chuÈn ®−a vµo base cña T thø
2.
§iÖn ¸p ®Çu ra cña m¹ch sÏ nhËn mét trong hai
gi¸ trÞ cã thÓ vµ nh− vËy, nã ho¹t ®éng gièng nh−
m¹ch nhÞ ph©n. Bëi thÕ, m¹ch khuÕch ®¹i vi sai th«ng th−êng ®−îc xem nh− mét
m¹ch t−¬ng tô nh−ng còng lµ m¹ch sè quan träng.
V× çc m¹ch sè so s¸nh ®−îc t¹o nªn tõ m¹ch vi sai kh«ng cã Transistor nµo
r¬i vµo tr¹ng th¸i b·o hoµ, do vËy, hä logic ECL cã tèc ®é ho¹t ®éng rÊt nhanh vµ
thêi gian trÔ thÊp h¬n 1ns.
Tuy vËy, tèc ®é cao ph¶i tr¶ gi¸ b»ng viÖc t¨ng c«ng suÊt tiªu thô trªn mçi
cæng so víi hä TTL (kho¶ng 25mW/cæng)
D−íi ®©y lµ cæng OR vµ NOR víi 2 ®Çu vµo.
M¹ch nµy t−¬ng tù nh− m¹ch h×nh trªn chØ
kh¸c lµ ®Çu vµo sö dông 2 Transistor m¾c song
song.
NÕu A vµ B ë møc thÊp, T1 vµ T2 sÏ kh«ng
dÉn trong khi T3 tÝch cùc (dÉn). Lóc nµy, Y cã
møc thÊp vµ Y cã møc cao.
NÕu mét trong hai ®Çu vµo ë møc cao,
dßng Emitter sÏ ch¶y qua R3 vµ dßng collector
cña T3 gi¶m gÇn vÒ 0. Bëi thÕ ®iÖn ¸p t¹i ®iÓm Y
t¨ng vµ ®iÖn ¸p Y gi¶m. Nh− vËy, m¹ch logic
thùc hiÖn hµm OR t¹i ®Çu ra Y vµ hµm NOR t¹i
®Çu ra cßn l¹i.
Mét trong nh÷ng nh−îc ®iÓm cña cÊu tróc
m¹ch ECL ë h×nh trªn lµ çc møc ®iÖn ¸p ®Çu ra cã kh¸c biÖt so víi ®Çu vµo. §Ó
kh¾c phôc, m¾c thªm 2 Transistor T4 vµ T5 theo kiÓu CC, nh− trong h×nh d−íi ®©y
®Ó ®−a møc ®iÖn ¸p trë vÒ ®óng çc gi¸ trÞ yªu cÇu.
43
PTH-DTT
§©y lµ cÊu tróc c¬

b¶n cña cæng ECL víi 3
®Çu vµo. §iÖn ¸p chuÈn –
VBB ®−îc t¹o ra tõ m¹ch bï
nhiÖt (kh«ng ®−îc chØ ra ë
h×nh vÏ). M¹ch nµy t¹o ra
çc møc ®iÖn ¸p :
V(0) = -1,7V.
V (1) = -0,9V.
Kho¶ng lÒ chèng
nhiÔu cña hä logic nµy rÊt
hÑp vµ ®iÒu nµy gi¶i thÝch
t¹i sao çc cæng ®−îc cÊp
nguån gi÷a ®Êt vµ -VEE (-5.2V) ®Ó lµm gi¶m trë kh¸ng trong.
3. Giao tiÕp TTL-CMOS vµ CMOS-TTL.

Nh− giíi thiÖu ë phÇn trªn ta thÇy hä TTL vµ hä CMOS lµ 2 hä logic lín nhÊt
vµ ®−îc sö dông nhiÒu nhÊt. TTL cã −u ®iÓm vÒ tèc ®é cßn CMOS l¹i cã −u ®iÓm vÒ
c«ng nghÖ chÕ t¹o ®¬n gi¶n vµ tiªu thô ®iÖn n¨ng Ýt. V× vËy, viÖc ghÐp nèi gi÷a 2 hä
logic lµ rÊt quan träng dï r»ng çc nhµ s¶n xuÊt khuyÕn nghÞ nªn dïng cïng mét hä
logic trong mét m¹ch ®iÖn tö.
a. Giao diÖn TTL-CMOS.
Tr−êng hîp ®¬n gi¶n nhÊt cña giao tiÕp gi÷a linh kiÖn TTL vµ CMOS lµ khi ta
chØ cã 1 nguån cung cÊp duy nhÊt lµ 5V.
Nh− ta thÊy trong h×nh bªn, mét ®iÖn trë nèi nguån (pull-up-cã gi¸ trÞ kho¶ng
vµi KOhm) ®−îc sö dông ®Ó kÐo ®Çu ra cã møc logic cao cña cæng TTL (mµ cã gi¸
trÞ nhá nhÊt lµ 2,4V, ch−a ®−îc xem nh− lµ møc cao ®èi víi CMOS) lªn xÊp xØ 5V.
Khi çc linh kiÖn cã çc nguån cung cÊp kh¸c nhau giao tiÕp víi nhau ta ph¶i
sö dông mét linh kiÖn t−¬ng thÝch TTL víi ®Çu ra hë collector hay hë cùc m¸ng D
nh− h×nh sau:
44
BomonKTDT-§HGTVT
Bé ®Öm ®iÓn h×nh lµ 7407 hay 7417 ®−îc cÊp nguèn +5V, víi ®iÖn trë nèi
nguån kho¶ng vµi KOhm gi÷a ®Çu ra vµ VDD (cã thÓ ®iÒu khiÓn nh»m thu ®−îc ®iÖn
¸p tõ +3V ®Õn +18V).
b. Giao tiÕp CMOS-TTL.
ViÖc ghÐp nèi trùc tiÕp linh kiÖn CMOS-TTL sö dông cïng nguån cung cÊp
+5V yªu cÇu viÖc xem xÐt dßng rß cña linh kiÖn CMOS ®Ó gi÷ møc ®iÖn ¸p ®Çu ra
thÊp cña CMOS n»m trong ph¹m vi cho phÐp cña linh kiÖn TTL.
Trong Seri CMOS CD4000 B tÊt c¶ çc linh kiÖn ®Òu cã thÓ ®iÒu khiÓn tèi
thiÓu mét linh kiÖn TTL nh−ng chØ thuéc hä LS.

§Ó ®iÒu khiÓn mét hay nhiÒu linh kiÖn cña hä TTL STD, TTL S hay TTL F...,
yªu cÇu cã mét bé ®Öm (ch¼ng h¹n nh− CD4049 hay CD 4050).
Khi çc linh kiÖn cã nguån cung cÊp riªng kh¸c nhau ghÐp nèi víi nhau, mét
bé ®Öm CMOS víi ®Çu ra hë cùc m¸ng D ®−îc sö dông nh− h×nh d−íi.
T×nh huèng nµy cßn gÆp ph¶i khi cÇn truyÒn d÷ liÖu tõ phÇn thu thËp d÷ liÖu
sö dông linh kiÖn CMOS (ch¼ng h¹n trong khu vùc c«ng nghiÖp yªu cÇu kho¶ng lÒ
chèng nhiÔu cao-chØ cã víi çc linh kiÖn hä CMOS) tíi hÖ thèng xö lý dïng çc
linh kiÖn hä TTL. Linh kiÖn ®−îc sö dông nªn lµ bé ®Öm CMOS víi ®Çu ra hë cùc
m¸ng D- MM 74C906. §iÖn trë R nªn n»m trong kho¶ng vµi KOhm.
45
PTH-DTT
PhÇn II
M¹ch tæ hîp
46
BomonKTDT-§HGTVT
Ch−¬ng 5:
ph©n tÝch vµ ThiÕt kÕ m¹ch tæ hîp
M¹ch sè ®−îc chia lµm 2 lo¹i lµ :

+ M¹ch tæ hîp / Combinational Circuit
+ M¹ch d·y / Sequential Circuit
M¹ch tæ hîp lµ m¹ch mµ tÝn hiÖu ra chØ phô thuéc vµo tÝn hiÖu vµo. Ph−¬ng tr×nh
x¸c ®Þnh tÝn hiÖu ra cña m¹ch lµ:
Yi = fi(X1, X2, …, Xn) víi ∀i = 1 ÷ m
Yi lµ tÝn hiÖu ra ë ®Çu ra thø i, cã m ®Çu ra
Xj lµ tÝn hiÖu vµo ë ®Çu vµo thø j, cã n ®Çu vµo
Ng−êi ta cßn gäi m¹ch tæ hîp lµ m¹ch kh«ng cã nhí
M¹ch d∙y lµ m¹ch cã tÝn hiÖu ra phô thuéc vµo tr¹ng th¸i trong cña m¹ch vµ cã thÓ
phô thuéc hoÆc kh«ng phô thuéc vµo tÝn hiÖu vµo. Ph−¬ng tr×nh ®Æc tr−ng cña m¹ch
d·y lµ: Yi = fi(X1, X2,…Xn, S1, S2 ,…. Sk) víi ∀i = 1 ÷ m
Yi lµ tÝn hiÖu ra ë ®Çu ra thø i, cã m ®Çu ra
Xj lµ tÝn hiÖu vµo ë ®Çu vµo thø j, cã n ®Çu vµo
St lµ tr¹ng th¸i trong cña m¹ch
M¹ch d·y cã kh¶ n¨ng l−u tr÷ d÷ liÖu nªn cßn ®−îc gäi lµ m¹ch cã nhí.
Cã thÓ coi m¹ch tæ hîp lµ mét tr−êng hîp riªng cña m¹ch d·y víi sè tr¹ng
th¸i trong cña m¹ch lµ 1.
I. M« h×nh to¸n häc cña m¹ch tæ hîp
X1 Y1
X2 M¹ch Y2 X M¹ch Y
X3 tæ Y3 tæ
hîp hîp
Xn Ym
X = { X1, X2, …Xn}: tËp hîp çc tÝn hiÖu®Çu vµo

Y = { Y1, Y2, …Ym}: tËp hîp çc tÝn hiÖu ®Çu ra
Khi ®ã m¹ch tæ hîp cã thÓ ®−îc m« t¶ bëi hÖ m ph−¬ng tr×nh ®¹i sè Boolean
nh− sau:
Yi = fi( X1, X2, …Xn) víi ∀i = 1 ÷ m
VÒ mÆt to¸n häc cã thÓ nãi m« h×nh to¸n häc cña m¹ch tæ hîp chÝnh lµ otomat
kh«ng cã nhí, m« t¶ b»ng ph−¬ng tr×nh:
O = (X, Y, f)
47
PTH-DTT
Víi X, Y lµ bé ch÷ vµo, ra vµ f lµ ¸nh x¹ tõ X vµo Y

II. Ph©n tÝch m¹ch tæ hîp
Bµi to¸n ph©n tÝch la bµi to¸n tõ s¬ ®å logic cho tr−íc viÕt hµm logic cña çc
®Çu ra theo çc ®©ï vµo vµ nÕu cÇn th× cßn ph¶i chØ ra d¹ng sãng cña tÝn hiÖu ra
t−¬ng øng víi tÝn hiÖu vµo, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tÝnh hiÖu ë tõng ®iÓm trong s¬ ®å.
Çc b−íc ph©n tÝch m¹ch tæ hîp nh− sau:
+ §Æt çc biÕn phô vµo mçi m¹ch ®Çu ra cña mçi m¹ch logic
+ ViÕt ph−¬ng tr×nh cña çc biÕn phô ®ã (viÕt lÇn l−ît tõ ®Çu vµo cho ®Õn ®Çu
ra)
+ Trong biÓu thøc cuèi cïng, thay thÕ çc biÕn phô b»ng çc gi¸ trÞ t−¬ng øng
®Ó rót ra ®−îc hµm logic cho çc ®Çu ra cho s¬ ®å.
vÝ dô: ph©n tÝch m¹ch tæ hîp cho ë h×nh d−íi ®©y:
U2B
U1A U1C
U2A U2C
U1B
III. thiÕt kÕ m¹ch tæ hîp

1. Bµi to¸n thiÕt kÕ vµ çc b−íc thùc hiÖn
§©y lµ bµi to¸n ng−îc víi bµi to¸n ph©n tÝch, ®ã lµ tõ yªu cÇu cho tr−íc nh−
chøc n¨ng, d¹ng sãng … ta ph¶i x©y dùng s¬ ®å m¹ch thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu ®ã.
Trong ph¹m vi cña ch−¬ng nµy ta chØ xÐt ®Õn viÖc sö dông çc vi m¹ch cì nhá
(SSI), thùc hiÖn theo çc b−íc sau:
+ M« t¶ bµi to¸n d−íi d¹ng chøc n¨ng
+ Tèi thiÓu ho¸
+ ChØ ra s¬ ®å logic dïng cho çc cæng ®· cho
2. ThiÕt kÕ m¹ch tæ hîp 2 tÇng vµ nhiÒu tÇng
a. M¹ch 2 tÇng
¦u ®iÓm:
+ Cã thÓ thùc hiÖn ®−îc mäi hµm logic
+ Cã tèc ®é cao
+ ViÖc ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ m¹ch ®¬n gi¶n
Nh−îc ®iÓm:
+ Trong mét sè tr−êng hîp thiÕt kÕ kh«ng nhËn ®−îc s¬ ®å ®¬n gi¶n nhÊt
+ Th−êng yªu cÇu çc phÇn tö cã sè ®Çu vµo lín
48
BomonKTDT-§HGTVT
Çc çch thiÕt kÕ m¹ch hai tÇng víi çc phÇn tö cho tr−íc
TÇng1 / tÇng 2 AND OR NAND NOR
1. CTH
AND X CTT X
2. f , D
1. CTT
OR CTH X X
2. f , D
1. CTH 1. CTT
NAND X X
2. tp , D 2. f , D
1. CTT 1. CTH
NOR X X
2. tp , D 2. f , D
Ghi chó:
f : phñ ®Þnh hai lÇn hµm f
tp : phñ ®Þnh hai lÇn tõng thµnh phÇn

D: ¸p dông luËt Demoorgan
Çc gi¸ trÞ tÝn hiÖu vµo Xi vµ Xi cã s½n
Trªn cïng mét tÇng chØ sö dông mét lo¹i phÇn tö (AND, OR, NAND, vµ
NOR)
Nh÷ng phÇn tö nµy cã sè ®Çu vµo kh«ng h¹n chÕ
vÝ dô: Cho hµm logic f = ∑ 0,1,5,6,7
Tr−íc khi x©y dùng s¬ ®å ta cÇn thùc hiÖn tèi thiÓu ho¸ hµm trªn theo d¹ng
CTT vµ CTH
BiÓu diÔn hµm f trªn b¶ng Karnaugh
C / AB 00 01 11 10
0 1 1
1 1 1 1
Tõ b¶ng Karnaugh dÔ dµng viÕt ®−îc:
f = A.C + B.C + A.C
f = ( A + B + C )( A + C )
Dùa vµo b¶ng kÕt hîp ®Çu vµo vµ ®Çu ra ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc s¬ ®å m¹ch cho f
nh− sau:
1. TÇng 1 dïng m¹ch AND, tÇng 2 dïng m¹ch OR
f = A.C + B.C + A.C
49
PTH-DTT
2. TÇng 1 dïng m¹ch OR , tÇng 2 dïng m¹ch AND

f = ( A + B + C )( A + C )
3. TÇng 1 dïng m¹ch OR, tÇng dïng m¹ch NAND
+ ViÕt f d−íi d¹ng CTT f = A.C + B.C + A.C
+ Phñ ®Þnh hai lÇn hµm f, sau ®ã ¸p dông 2 lÇn luËt D
f = A.C + B.C + A.C

f = ( A + C ).( B + C )( A + C )
4. TÇng 1 dïng m¹ch NAND, tÇng 2 dïng m¹ch AND
+ ViÕt f d−íi d¹ng CTH f = ( A + B + C )( A + C )
+ Phñ ®Þnh 2 lÇn çc thµnh phÇn vµ ¸p dông De Morgan
f = ( A + B + C )( A + C )
f = A.B.C. A.C
5. TÇng 1 dïng m¹ch NAND, tÇng 2 dïng m¹ch NAND
+ ViÕt hµm d−íi d¹ng CTT f = A.C + B.C + A.C
+ Phñ ®Þnh hai lÇn hµm f vµ ¸p dông De Morgan
f = A.C + B.C + A.C
f = A.C.B.C. A.C
6. TÇng 1 dïng m¹ch NOR, tÇng 2 dïng m¹ch OR
+ ViÕt hµm d−íi d¹ng CTT f = A.C + B.C + A.C
+ Phñ ®Þnh 2 lÇn çc thµnh phÇn sau ®ã ¸p dông D
f = A.C + B.C + A.C

f = A+C + B+C + A+C
7. TÇng 1 dïng NOR, tÇng 2 dïng m¹ch NOR
+ ViÕt hµm d−íi d¹ng CTH f = ( A + B + C )( A + C )
+ Phñ ®Þnh 2 lÇn f vµ ¸p dông D
f = ( A + B + C )( A + C )
f = ( A + C) + ( A + B + C)
8. TÇng 1 dïng m¹ch AND vµ tÇng 2 dïng m¹ch NOR
+ ViÕt hµm f d−íi d¹ng CTH f = ( A + B + C )( A + C )
50
BomonKTDT-§HGTVT
+ Phñ ®Þnh 2 lÇn hµm sè f vµ ¸p dông D
f = ( A + B + C )( A + C )
f = ( A + C) + ( A + B + C)
f = ( A.C ) + ( A.B.C )
b. M¹ch nhiÒu tÇng

Khi sè ®Çu vµo lín h¬n sè ®Çu vµo cho phÐp cña phÇn tö cho tr−íc lóc ®ã ph¶i
t¨ng sè rÇng cña m¹ch. Sö dông çc s¬ ®å thay thÕ nh− sau:
U6A
U5A
U7A
U6B
U9A
U11
U1D
U9B
U10A
U4
U2D
U10B
U12A
U8A
U13A
U12B
51
PTH-DTT
3. ThiÕt kÕ mét hÖ hµm tæ hîp

Cã hai çch thiÕt kÕ mét hµm tæ hîp lµ thiÕt kÕ riªng tõng hµm hoÆc thiÕt kÕ
cã phÇn chung ®Ó h¹n chÕ sè ®Çu vµo.
52
BomonKTDT-§HGTVT
Ch−¬ng 6:
Mét sè m¹ch tæ hîp th−êng gÆp
I. Bé céng nhÞ ph©n mét cét sè

1. Ph©n tÝch bµi to¸n
M« h×nh to¸n häc cña bé céng ®Çy ®ñ 1 bit (FA – Full adder)
Ai Si
Bé céng
Bi 1 bit
Ci-1 FA Ci
trong ®ã Ai vµ Bi lµ çc sè nhÞ ph©n thø i cña A, B ®−a vµo céng

Ci-1 lµ sè nhí cña cét cã träng sè nhá h¬n bªn c¹nh ( cña phÐp tÝnh tr−íc )
Si lµ lµ ch÷ sè cña tæng ë cét thø i Si = Ai ⊕ Bi ⊕ C i −1
Ci lµ sè nhí ®−a ®Õn cét cã träng sè lín h¬n bªn c¹nh
Ci = Ai.Bi + C i −1 ( Ai + Bi )
Chó ý: PhÐp céng 2 sè nhÞ ph©n lu«n b¾t ®Çu tõ cét sè cã träng sè nhá nhÊt
B¶ng ch©n lý cña phÐp céng ®Çy ®ñ mét bit
Ai Bi Ci-1 Si Ci
0 0 0 0 0
0 0 1 1 0
0 1 0 1 0
0 1 1 0 1
1 0 0 1 0
1 0 1 0 1
1 1 0 0 1
1 1 1 1 1
53
PTH-DTT
2. X©y dùng s¬ ®å
Cã thÓ x©y dùng bé céng theo 1 trong 2 çch nh− sau:
+ X©y dùng trùc tiÕp tõ hÖ ph−¬ng tr×nh cña Si vµ Ci
+ X©y dùng tõ çc bé b¸n tæng (HA – Half Adder). §©y lµ ph−¬ng ph¸p ®−îc
sö dông nhiÒu trong thùc tÕ vµ d−íi ®©y ta sÏ xem xÐt tíi ph−¬ng ph¸p nµy.
Bé b¸n tæng lµ bé cã b¶ng ch©n lý sau:
A B S C
0 0 0 0
0 1 1 0
1 0 1 0
1 1 0 1
S = A⊕ B
Tõ b¶ng ch©n lý rót ra ®−îc:
C = A.B HA U1A
A S
B
Nh− vËy s¬ ®å cña bé b¸n tæng nh− sau:
U2A
Tõ ph−¬ng tr×nh cña bé tæng ®Çy ®ñ C
Si = Ai ⊕ Bi ⊕ C i −1
Ci = Ai.Bi + C i −1 ( Ai + Bi )
ta x©y dùng ®−îc s¬ ®å cña bé tæng FA b»ng 2 bé HA vµ 1 cæng OR nh− sau:
C1 Ci
A
HA S1
B 1
C2
Ci-1 HA S2 Si
2
chøng minh:
Si = S 2 = C i −1 ⊕ S1 = C i −1 ⊕ A ⊕ B
Ci = C1 + C 2 = AB + C i −1 .S1 = AB + C i −1 ( A ⊕ B)
Ci = AB + C i −1 ( AB + AB) = A( B + B.C i −1 ) + B( A + A.C i −1 )
Ci = A( B + C i −1 ) + B( A + C i −1 ) = AB + C i −1 ( A + B)
54
BomonKTDT-§HGTVT
Nguyªn lý ho¹t ®éng cña bé céng nhÞ ph©n.

RÊt nhiÒu m¹ch logic cÇn çc thiÕt bÞ cã kh¶ n¨ng céng 2 sè nhÞ ph©n. Mét bé
céng cã thÓ tÝnh to¸n mét phÐp céng nhÞ ph©n. V× ®Çu ra phô thuéc ®Çu vµo t¹i mét
thêi ®iÓm x¸c ®Þnh theo yªu cÇu, nªn sÏ sö dông m¹ch logic tæ hîp.
H×nh trªn lµ s¬ ®å cña 1 bé b¸n tæng 1-bit vµ m¹ch toµn tæng. Së dÜ ®−îc gäi
lµ bé b¸n tæng v× nã kh«ng céng “bit nhí” t¹i ®Çu vµo, mét viÖc th−êng yªu cÇu khi
céng nh÷ng sè cã nhiÒu sè h¹ng.
§Ó céng çc sè víi nhiÒu sè h¹ng, m¹ch ph¶i cã kh¶ n¨ng xö lý thªm 1 ®Çu
vµo n÷a. §Çu vµo nµy lµ kÕt qu¶ cña phÐp céng tõ tÇng tr−íc. M¹ch nh− vËy, ®−îc
gäi lµ m¹ch toµn tæng (Full Adder).
GhÐp nèi tiÕp çc bé céng.
Bé toµn tæng sÏ lµ phÇn tö c¬ së cho viÖc x©y dùng bé céng n-bit. H×nh bªn
chØ ra lµm thÕ nµo mµ çc ®Çu vµo vµ ra cña mét phÇn tö céng ®¬n lÎ cã thÓ ®−îc
nèi víi nhau ®Ó t¹o thµnh bé céng 3-bit.
Hoµn toµn t−¬ng tù víi çc bé céng nhiÒu bit kh¸c.
55
PTH-DTT
II. Bé trõ nhÞ ph©n mét cét sè

Çch lµm hoµn toµn t−¬ng tù nh− khi x©y dùng bé céng nhÞ ph©n 1 cét sè.
NghÜa lµ x©y dùng b¶ng ch©n lý, tèi thiÓu ho¸ , sau ®ã x©y dùng trùc tiÕt ho¹t dïng
bé b¸n trõ ®Ó t¹o ra bé trõ ®Çy ®ñ
B¶ng ch©n lý cña bé trõ ®Çy ®ñ (FS – Full Substructor) nh− sau:
Ai Bi Ci Hi Ci
Ch÷ sè thø i Ch÷ sè thø i Sè nhí tõ cét Ch÷ sè thø i Sè nhí ®−a tíi
cña sè bÞ trõ cña sè trõ cã träng sè cña phÐp trõ cét cã träng sè
nhá h¬n lín h¬n
0 0 0 0 0
0 0 1 1 1
0 1 0 1 1
0 1 1 0 1
1 0 0 1 0
1 0 1 0 0
1 1 0 0 0
1 1 1 1 1
Tõ b¶ng ch©n lý ta tèi thiÓu ho¸ hµm Hi vµ Ci b»ng b¶ng Karnaugh ta nh©n
®−îc:
Hi = Ai ⊕ Bi ⊕ C i −1
Ci = A.B + C i −1 ( A + B )
B¶ng ch©n lý cña bé b¸n trõ (hÖ sè – Half Substructor)
A B H C
0 0 0 0
0 1 1 1
1 0 1 0
1 1 0 0
H = A⊕ B
C = A.B
Khi ®ã ta cã s¬ ®å bé b¸n trõ vµ bé trõ ®Çy ®ñ nh− sau:

C1 Ci
A
HS H1
B 1
C2
Ci-1 HS S2 Hi
2
Chøng minh:
56
BomonKTDT-§HGTVT
Hi = C i −1 ⊕ H 1 = C i −1 ⊕ A ⊕ B
HS U2A
A
Ci = C1 + C 2 = AB + H 1.C i −1 H
B
Ci = AB + A ⊕ B.C i −1 = AB + ( AB + AB).C i −1
Ci = A( B + B.C i −1 ) + B( A + AC i −1 ) U1A U3A
C
Ci = A( B + C i −1 ) + B( A + C i −1 )
Ci = AB + C i −1 ( A + B)
Chó ý: trªn thùc tÕ Ýt khi ng−êi ta sö dông bé trõ mµ th−êng biÕn thµnh phÐp céng
hay dïng m· bï ®Ó sö dông çc bé céng
III. Bé so s¸nh – comparator
Mét bé so s¸nh sÏ thùc hiÖn phÐp so s¸nh 2 sè nhÞ ph©n vµ kÕt qu¶ sÏ ®−îc thÓ
hiÖn t¹i ®Çu ra.
Bé so s¸nh nhÞ ph©n th«ng th−êng cã ba ®Çu ra: A=B, A>B, A<B. V× çc ®Çu
ra chØ phô thuéc vµo tr¹ng th¸i tøc thêi cña ®Çu vµo nªn m¹ch kh«ng cã çc phÇn tö
nhí.
1. Bé so s¸nh 2 sè nhÞ ph©n 1 bit
B¶ng ch©n lý cho çc hµm ra cña bé so s¸nh nh− sau:
A B A=B A>B A<B
0 0 1 0 0
0 1 0 0 1
1 0 0 1 0
1 1 1 0 0
Tõ b¶ng ch©n lý trªn ta thÊy:
Hµm (A = B) = A ⊕ B = A B + AB Hµm NXOR
Hµm (A > B) = A.B Hµm cÊm B (inhibition)
Hµm (A < B) = AB Hµm cÊm A
D−íi ®©y lµ s¬ ®å cña bé so s¸nh 1 bit theo nguyªn lý vµ s¬ ®å cô thÓ dïng
çc cæng NAND.
U5A
f2
U4B
A
U4A U4D U5B

f1
U4C
B U5C
f3
víi f1 lµ hµm (A = B)
f2 lµ hµm (A > B)
57
PTH-DTT
f3 lµ hµm (A < B)
2. Bé so s¸nh n bit
Gi¶ sö cã 2 sè nhÞ ph©n n bit A vµ B ®−îc biÓu diÔn nh− sau:
An An −1 .... A1
Bn Bn −1 .....B1
trong ®ã An, Bn lµ cét sè cã träng sè lín nhÊt vµ A1, B1 lµ cét sè cã träng sè
nhá nhÊt
§Ó x©y dùng s¬ ®å bé so s¸nh nµy cã 2 çch nh− sau:
+ X©y dùng trùc tiÕp çc hµm f1, f2 vµ f3 (thùc chÊt lµ x©y dùng 1 hÖ 3 hµm
logic, mçi hµm 2n biÕn)
+ X©y dùng s¬ ®å gi¸n tiÕp tõ çc bé so s¸nh 1 bit ®· cã s½n
XÐt vÝ dô víi n b»ng 3
A = A3A2A1
B = B3B2B1
Khi ®ã ta thÊy:
(A = B) ⇔ (A3 = B3)(A2 = B2)(A1 = B1)
(A > B) ⇔ (A3 > B3) + (A3 = B3)(A2 > B2) + (A3 = B3)(A2 = B2)(A1 > B1)
(A < B) ⇔ (A3 < B3) + (A3 = B3)(A2 < B2) + (A3 = B3)(A2 = B2)(A1 < B1)
Sö dông çc bé so s¸nh 1 bit (A1, B1), (A2, B2) vµ (A3, B3), ta sÏ cã s¬ ®å m¹ch
thùc hiÖn so s¸nh 3 bit nh− sau:
U7A U1B
f1
U1C
U5D U7C
f2
U7B
U1D
U6A U8A
f3
U8B
58
BomonKTDT-§HGTVT
Vi m¹ch so s¸nh nhÞ ph©n 4-bit.

Vi m¹ch SN74LS85 cã mét bé so s¸nh çc sè nhÞ ph©n 4-bit.
D−íi ®©y lµ s¬ ®å ch©n vµ s¬ ®å cô thÓ bªn trong cña vi m¹ch thùc hiÖn
59
PTH-DTT
IV. Bé t¹o vµ kiÓm tra ch½n lÎ – Parity Generator and

Checker
Ph−¬ng ph¸p kiÓm tra ch½n lÎ lµ mét ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh
lçi trong viÖc truyÒn d÷ liÖu. Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc thùc hiÖn b»ng çch thªm 1 bit
d÷ liÖu ®−îc truyÒn ®i sao cho sè ch÷ sè 1 trong d÷ liÖu lu«n lµ mét sè ch½n hoÆc sè
lÎ. Bit thªm vµo ®ã gäi lµ bit ch½n lÎ.
Bit ch½n: nÕu bit thªm vµo cã gi¸ trÞ sao cho sè ch÷ sè 1 trong d÷ liÖu lµ mét
sè ch½n (Even)
Bit lÎ: nÕu bit thªm vµo cã gi¸ trÞ sao cho sè ch÷ sè 1 trong d÷ liÖu lµ mét sè
lÎ (Odd)
§Ó thùc hiÖn ®−îc viÖc truyÒn d÷ liÖu theo kiÓu ®−a thªm bit ch½n , lÎ vµo d÷
liÖu cÇn x©y dùng:
+ S¬ ®å t¹o ®−îc bit ch½n, lÎ thªm vµo n bit d÷ liÖu
+ S¬ ®å kiÓm tra ®−îc hÖ lµ hÖ ch½n hay lÎ víi (n+1) bit ë ®Çu vµo (n bit d÷
liÖu vµ 1 bit ch½n / lÎ)
1. M¹ch t¹o bit ch½n lÎ
XÐt vÝ dô trong tr−êng hîp d÷ liÖu 3 bit, tr−êng hîp sè bit lín h¬n cã thÓ thùc
hiÖn hoµn toµn t−¬ng tù.
Gäi 3 bit d÷ liÖu lµ d1, d2, d3 vµ Xe, Xo lµ 2 bit ch½n, lÎ thªm vµo d÷ liÖu. Xe
lµ gi¸ trÞ bit ph¶i thªm vµo ®Ó hÖ lµ hÖ ch½n , Xo lµ gi¸ trÞ bit ph¶i thªm vµo ®Ó hÖ lµ
hÖ lÎ. B¶ng ch©n lý cña m¹ch t¹o bit ch½n lÎ cho tr−êng hîp d÷ liÖu 3 bit nh− sau:
Vµo Ra
d1 d2 d3 Xe Xo
0 0 0 0 1
0 0 1 1 0
0 1 0 1 0
0 1 1 0 1
1 0 0 1 0
1 0 1 0 1
1 1 0 0 1
1 1 1 1 0
Tõ b¶ng ch©n lý ta cã:

Xe = d1 ⊕ d 2 ⊕ d 3
Xo = Xe = d1 ⊕ d 2 ⊕ d 3
2. M¹ch kiÓm tra ch½n lÎ

B¶ng ch©n lý cña m¹ch kiÓm tra tÝnh ch½n lÎ cña hÖ ®· cho
60
BomonKTDT-§HGTVT
Vµo Ra
d1 d2 d3 X Fe Fo
0 0 0 0 1 0
0 0 0 1 0 1
0 0 1 0 0 1
0 0 1 1 1 0
0 1 0 0 0 1
0 1 0 1 1 0
0 1 1 0 1 0
0 1 1 1 0 1
1 0 0 0 0 1
1 0 0 1 1 0
1 0 1 0 1 0
1 0 1 1 0 1
1 1 0 0 1 0
1 1 0 1 0 1
1 1 1 0 0 1
1 1 1 1 1 0
Tõ b¶ng ch©n lý ta thÊy
Fe = d1 ⊕ d 2 ⊕ d 3 ⊕ X
Fo = Fe
Fe chØ ra tÝnh ch½n cña hÖ, nghÜa lµ nÕu hÖ ch½n Fe = 1
Fo chØ ra tÝnh lÎ cña hÖ, nghÜa lµ nÕu hÖ lÎ Fo = 1
Chó ý: ph−¬ng ph¸p kiÓm tra ch½n lÎ chØ ph¸t hiÖn ®−îc lçi ®¬n hoÆc sè lçi lµ lÎ mµ
kh«ng ph¸t hiÖn ®−îc lçi ch½n vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng söa lçi
61
PTH-DTT
V. M¹ch ph©n lo¹i ng¾t

M¹ch ph©n lo¹i ng¾t lµ m¹ch cã nhiÖm vô:
+ T¹i thêi ®iÓm t nÕu cã Ýt nhÊt 1 trong çc thiÕt bÞ ngo¹i vi cïng göi yªu cÇu
ng¾t tíi bé VXL th× m¹ch ph¶i t¹o ra tÝn hiÖu yªu cÇu ng¾t IR (interrupt request) tíi
bé VXL
+ T¹i thêi ®iÓm t nÕu cã nhiÒu thiÕt bÞ ngo¹i vi cïng g−Ø yªu cÇu ng¾t tíi VXL
th× m¹hc ph¶i chØ ra çc thiÕt bÞ ngo¹i vi nµo cÇn −u tiªn gi¶i quyÕt ng¾t t¹i thêi
®iÓm ®ã.
S¬ ®å khèi cña bé ph©n lo¹i ng¾t ®−îc cho trong h×nh d−íi ®©y
Trong ®ã (A1, A2 ..An) lµ çc tæ hîp t−¬ng øng víi çc thiÕt bÞ ngo¹i vi
(TBNV)
IR = khi cã Ýt nhÊt 1 trong 2n TBNV cã yªu cÇu ng¾t tíi bé VXL
Nh− vËy bé ph©n lo¹i ng¾t cã 2n ®Çu vµo vµ n+1 ®Çu ra
I1
TBNV 1 IR
I2 Bé
TBNV 2 ph©n Bé
A1
lo¹i VXL
I2n ng¾t
TBNV 2 n An
VÝ dô: x©y dùng s¬ ®å bé ph©n lo¹i ng¾t cho 4 thiÕt bÞ ngo¹i vi, víi gi¶ thiÕt çc
thiÕt bÞ ngo¹i vi ®−îc −u tiªn ng¾t theo thø tù P3, P2, P1, P0
Nh− vËy bé ph©n lo¹i ng¾t sÏ cã 4 ®Çu vµo vµ 3 ®Çu ra ( IR vµ AB lµ ®Þa chØ
cña çc TBNV). Khi ®ã ta cã b¶ng ch©n lý cña bé ph©n lo¹i ng¾t ®ã nh− sau:
Vµo Ra
P3 P2 P1 P0 IR A B
1 x x x 1 1 1
0 1 x x 1 1 0
0 0 1 x 1 0 1
0 0 0 1 1 0 0
0 0 0 0 0 0 0
Tõ b¶ng ch©n lý x¸c ®Þnh ®−îc çc hµm ®Çu ra nh− sau:
IR = P1 + P2 + P3
A = P3 + P 2.P3
B = P3 + P1P 2 P3
62
BomonKTDT-§HGTVT
VI. Bé chän kªnh vµ ph©n kªnh (Multiplexer and

Demultiplexer)
1. Bé chän kªnh
Bé dån kªnh lµ m¹ch cã 2n ®Çu vµo d÷ liÖu X, n ®Çu vµo ®Þa chØ A, 1 ®Çu cho
phÐp En vµ 1 ®Çu ra Y (cã thÓ cã m¹ch cã thªm ®Çu ra Y )
NhiÖm vô cña bé chän kªnh lµ chuyÓn th«ng tin tõ mét ®Çu vµo d÷ liÖu cã ®Þa
chØ ®−îc x¸c ®Þnh nhê çc ®Çu vµo ®Þa chØ ®Õn ®Çu ra kh«ng ®¶o khi ®Çu vµo cho
phÐp ë tr¹ng th¸i tÝch cùc.
Tuú theo gi¸ trÞ cña n ®Çu vµo ®Þa chØ mµ ®Çu ra sÏ b»ng mét trong nh÷ng gi¸
trÞ ë ®Çu vµo Xj. Cô thÓ lµ nÕu gi¸ trÞ thËp ph©n cña tæ hîp (An-1An-2…A0) b»ng j th×
Y =Xj nÕu khi ®ã En = 1.
H×nh bªn lµ s¬ ®å khèi cña mét En
bé MUX chän 1 ®Çu vµo tõ 2n ®Çu vµo
HiÖn nay bé MUX ®−îc dïng
nh− mét phÇn tö v¹n n¨ng ®Ó x©y dùng X0
nh÷ng m¹ch tæ hîp kh¸c, cô thÓ lµ: X1 Y
+ T¹o hµm logic MUX
+ T¹o çc d·y xung 2n ⇒ 1
+ TruyÒn d÷ liÖu X 2n - 1
+ MUX ®−îc dïng nh− bé
chuyÓn th«ng tin ë d¹ng song song ë
®Çu vµo thµnh nèi tiÕp ë ®Çu ra
An-1 An-2 A0
+ Gi¶i m· ®Þa chØ
+….
2. Bé ph©n kªnh
Bé chän kªnh lµ m¹ch cã 1 ®Çu
En
vµo d÷ liÖu X, n ®Çu vµo ®Þa chØ A, 1
®Çu cho phÐp En vµ 2n ®Çu ra Y
Y0
H×nh bªn lµ s¬ ®å khèi cña bé
DEMUX X Y1
MUX
NhiÖm vô cña bé ph©n kªnh thùc
chÊt lµ cã chøc n¨ng gi¶i m· tõ mét ®Þa 1 ⇒ 2n
chØ cña kªnh ®· cho ®Ó t¹o tÝn hiÖu
®iÒu khiÓn cña kªnh ®ã lµ chuyÓn Y2n - 1
th«ng tin tõ mét ®Çu vµo d÷ liÖu cã ®Þa
chØ ®−îc x¸c ®Þnh nhê çc ®Çu vµo ®Þa
chØ ®Õn ®Çu ra kh«ng ®¶o khi ®Çu vµo
cho phÐp ë tr¹ng th¸i tÝch cùc. An-1 An-2 A0
Tuú theo gi¸ trÞ cña n ®Çu vµo ®Þa
chØ mµ ®Çu ra thø i (Yi) sÏ b»ng gi¸ trÞ ë ®Çu vµo X. Cô thÓ lµ nÕu gi¸ trÞ thËp ph©n
cña tæ hîp (An-1An-2…A0) b»ng i th× Yi = X nÕu khi ®ã En = 1.
63
PTH-DTT
VII. Bé chuyÓn m·
Trong çc hÖ thèng ®iÖn tö dïng m¹ch sè, d÷ liÖu ®−îc xö lý vµ truyÒn ®i
d−íi d¹ng tõ nhÞ ph©n n bit, mét tõ n bit cã thÓ biÓu diÔn cho 2n phÇn tö tin kh¸c
nhau. Tõ nhÞ ph©n n bit gäi lµ m· (code) cña phÇn tö tin tøc. Cã rÊt nhiÒu lo¹i m·
kh¸c nhau ®−îc sö dông cho tõng môc ®Ých kh¸c nhau, d−íi ®©y ta sÏ xÐt ®Õn çc
m· tiªu biÓu vµ çc m¹ch tæ hîp thùc hiÖn chuyÓn m·, gåm 2 lo¹i lµ m· ho¸ vµ gi¶i
m· (ENCODER vµ DECODER)
1. Çc lo¹i m∙ tiªu biÓu
a. M· ký tù
+ M· ASCII (American Standard Code for Information Interchange): dïng 8
bit ®Ó m· ho¸ cho b¶ng ch÷ çi vµ mét sè ký tù ®Æc biÖt (m· nµy ®−îc sö dông réng
r·i nhÊt ®Ó m· ho¸ ký tù cho çc hÖ thèng xö lý v¨n b¶n)
+ M· EBCDI (Extended Binary Coded Decimal Interchange): dïng 8 bit ®Ó
m· ho¸ cho ký tù
+ M· BAUDOT: dïng 5 bit ®Ó biÓu diÔn cho 1 ký tù, th−êng dïng cho
teletype vµ b−u ®iÖn
b. M· sè
Çc lo¹i m· th−êng sö dông lµ nhÞ ph©n, d− 3, Gray, BCD …
Ph©n nµy ®· ®−îc m« t¶ cô thÓ trong ch−¬ng 1.
Ngoµi ra cßn mét sè lo¹i m· ®Æc biÖt nh− m· söa sai lµ m· ngoµi çc bit mang
th«ng tin cßn cã mét sè bit thªm vµo ®Ó ph¸t hiÖn vµ söa lçi, vi dô: m· ch½n lÎ, mµ
CRC …. M· 7 v¹ch cã ®é dµi b»ng 7 dïng ®Ó biÓu diÔn ch÷ sè thËp ph©n b»ng ®Ìn
7 thanh.
2. M¹ch m∙ ho¸ - lËp m∙ (ENCODER)
Gi¶ sö tõ m· cã n bit, khi ®ã sÏ cã 2n bé gi¸ trÞ kh¸c nhau ®Ó biÓu diÔn cho
çc ký hiÖu hoÆc lÖnh. Nh− vËy mçi lo¹i m· chØ cã sè ký hiÖu hoÆc lÖnh <= 2n
Chó ý: nÕu N < 2n th× sè tæ hîp kh«ng dïng ®Õn cã thÓ ®−îc dïng cho çc môc ®Ých
kh¸c, vÝ dô nh− ph¸t hiÖn hay söa sai.
D−íi ®©y lµ vÝ dô vÒ viÖc m¹ch thùc hiÖn m· ho¸ ®Ó t¹o m· BCD 8421 (hay
cßn gäi lµ BCD tù nhiªn, NBCD)
Bé m∙ ho¸ ThËp ph©n sang BCD.
Mét bé chuyÓn m· tõ thËp ph©n sang BCD, th−êng ®−îc gäi lµ bé m· ho¸,
ph¶i ®−îc sö dông trong çc hÖ thèng sè v× çc m¹ch logic vÒ c¬ b¶n lµ çc thiÕt bÞ
nhÞ ph©n.
Mét bé gi¶i m· thËp ph©n sang BCD lµ mét m¹ch tæ hîp gåm 10 ®Çu vµo (gi¸
trÞ thËp ph©n, tõ 0 ®Õn 9), vµ 4 ®Çu ra nhÞ ph©n. Bèn ®Çu ra thËp ph©n ®Ó m· ho¸ çc
sè kh«ng lín h¬n 9, cho nªn ®−îc gäi lµ sè BCD (Binary Coded Decimal). Tr−êng
hîp cã nhiÒu h¬n mét ®Çu vµo tÝch cùc th× ph¶i sö dông bé m· ho¸ −u tiªn, mµ chØ
m· ho¸ ®Çu vµo nµo cã träng sè lín nhÊt. Nh− ®· biÕt, m· BCD 8421 dïng 4 ch÷ sè
hÖ 2 ®Ó m· ho¸ çc con sè tõ 0 tíi 9 cña hÖ 10 vµ cã träng sè 8,4,2,1. Ta cã b¶ng
ch©n lý nh− sau:
64
BomonKTDT-§HGTVT
Sè hÖ 10 A B C D
0 0 0 0 0
1 0 0 0 1
2 0 0 1 0
3 0 0 1 1
4 0 1 0 0
5 0 1 0 1
6 0 1 1 0
7 0 1 1 1
8 1 0 0 0
9 1 0 0 1
Tõ b¶ng ch©n lý ta cã:
A=8+9
B=4+5+6+7
C=2+3+6+7
D=1+3+5+7+9
Nh− vËy m¹ch thùc hiÖn m· ho¸ 10 – BCD 8421 cã s¬ ®å nguyªn lý nh− sau:
U1A
D
U1B
C
U2A
B
U3A
A
D0
D2 D3 D4 D5 D6 D7 D8 D9
D1
Khi mét trong çc ®Çu vµo D0 – D9 cã møc ®iÖn ¸p cao th× çc ®−êng ra
ABCD sÏ cã tÝn hiÖu t−¬ng øng. VÝ dô D5 cã møc ®iÖn ¸p cao cßn çc ®−êng kh¸c
cã møc ®iÖn ¸p thÊp , nghÜa lµ ta muèn m· ho¸ sè 5, khi ®ã çc ®−êng ra B vµ D cã
møc ®iÖn ¸p cao cßn A vµ C cã møc ®iÖn ¸p thÊp, tøc ta cã ABCD = 0101 nh− mong
muèn.
Chó ý: vÒ cÊu t¹o, ®Ó ®¬n gi¶n m¹ch OR th−êng chÕ t¹o theo kiÓu DL (diode logic).
Khi ®ã m¹ch trë thµnh nh− sau:
65
PTH-DTT
Chó ý: M¹ch ®iÖn cña bé m· ho¸ kh«ng cã møc −u tiªn (tøc kh«ng cã nhiÒu ®−êng
D
D5 D7 D8 D9
D0 D2 D3 D4 D6
D1
vµo cïng ë møc cao) ®−îc chØ ra nh− ë h×nh D09.3. Bé m· ho¸ kh«ng cã ®Çu vµo 0
v×, th«ng th−êng, nã kh«ng cÇn ®Õn trong çc m¹ch logic. Còng cã thÓ thùc hiÖn bé
m· ho¸ trªn theo s¬ ®å d−íi ®©y:
3. M¹ch gi¶i m∙ (DECODER)

M¹ch nµy cã chøc n¨ng ng−îc víi bé m· ho¸,nghÜa lµ tõ bé bit n bit hÖ 2 cÇn
t×m l¹i ®−îc 1 trong N ký hiÖu hoÆc lÖnh t−¬ng øng.
Bé gi¶i m∙ BCD sang thËp ph©n.
Bé gi¶i m· BCD sang hÖ thËp ph©n lµ mét m¹ch tæ hîp cã 4 ®Çu vµo nhÞ ph©n
vµ 10 ®Çu ra thËp ph©n. §Çu vµo lµ m· BCD vµ sÏ kÝch ho¹t ®Çu ra t−¬ng øng víi
®Çu vµo.
66
BomonKTDT-§HGTVT
D−íi ®©y lµ b¶ng ch©n lý cña bé gi¶i m· BCD-thËp ph©n, víi ®Çu ra tÝch cùc ë
møc logic ©m, øng víi vi m¹ch SN 74LS42. Cã thÓ thÊy r»ng çc sè lín h¬n 9 sÏ
kh«ng kÝch ho¹t bÊt kú ®Çu ra nµo.
SN74LS42 lµ mét vi m¹ch gi¶i m· BCD – thËp ph©n ®−îc sö dông réng r·i,
d−íi ®©y lµ s¬ ®å bªn trong cña vi m¹ch nµy ®Ó minh ho¹ cho viÖc chuyÓn ®æi m·.
Bé gi¶i m∙ BCD sang 7 v¹ch.

§Ìn 7 v¹ch ®−îc sö dông ®Ó hiÓn thÞ d÷ liÖu ®−îc xö lý bëi thiÕt bÞ ®iÖn tö sè.
Chóng cã thÓ hiÖn thÞ çc sè tõ 0 ®Õn 9 vµ çc ch÷ çi tõ A ®Õn F vµ mét vµi ký tù
kh¸c.
ThiÕt bÞ hiÓn thÞ nµy cã thÓ ®−îc ®iÒu khiÓn bëi bé gi¶i m· mµ sÏ chiÕu s¸ng
çc v¹ch (®o¹n-segment) cña ®Ìn phô thuéc vµo sè BCD t¹i ®Çu vµo. Çc bé gi¶i m·
67
PTH-DTT
nµy còng chøa çc bé ®Öm c«ng suÊt ®Ó cÊp dßng cho ®Ìn, do vËy, nã cßn ®−îc gäi
lµ bé ®iÒu khiÓn-gi¶i m· (Decoder-Driver).
Bé m· ho¸ nµy cã 4 ®Çu vµo t−¬ng øng víi 4 bit m· BCD vµ 7 ®Çu ra, mçi ®Çu
sÏ ®iÒu khiÓn mét v¹ch cña ®Ìn 7 v¹ch. H×nh d−íi chØ ra m« h×nh cña çc v¹ch trong
thiÕt bÞ hiÓn thÞ (®Ìn) 7 v¹ch vµ çc sè cã thÓ hiÓn thÞ.
HiÓn thÞ 7 v¹ch
§Ìn hiÓn thÞ 7 v¹ch bao gåm çc v¹ch (®o¹n s¸ng – segment) nhá. Chóng cã
thÓ biÓu diÔn tíi 16 ký tù trong ®ã cã 10 sè vµ 6 ch÷ çi nh− h×nh d−íi ®©y:
Çc m· ®Çu vµo tõ 0 -9 hiÓn thÞ çc ch÷ sè cña hÖ thËp ph©n. Çc m· ®Çu vµo
tõ 9-14 øng víi çc ký hiÖu ®Æc biÖt nh− ®· nªu, cßn m· 15 sÏ t¾t tÊt c¶ çc v¹ch.
§o¹n s¸ng thø 8 cña ®Ìn hiÓn thÞ lµ dÊu chÊm thËp ph©n (dp). Çc thiÕt bÞ
hiÓn thÞ lo¹i nµy cã nhiÒu kiÓu víi mÇu s¾c, kÝch th−íc kh¸c nhau vµ cã ®Æc tÝnh
ph¸t s¸ng rÊt tèt.
VÒ mÆt ®iÖn, çc LED ho¹t ®éng nh− diode chuÈn, chØ kh¸c lµ khi ph©n cùc
thuËn ®ßi hái ®iÖn ¸p gi÷a anode vµ Cathode cao h¬n. §Ó cã c−êng ®é s¸ng kh«ng
®æi, thiÕt bÞ hiÓn thÞ ph¶i ®−îc cÊp ®ñ dßng.
Çc thiÕt bÞ hiÓn thÞ 7 v¹ch cã thÓ cã cùc tÝnh:
+ víi kiÓu cathode chung, ®iÒu khiÓn bëi møc logic d−¬ng.
+ víi kiÓu anode chung, ®iÒu khiÓn bëi møc logic ©m.
Vi m¹ch TTL 74LS47 lµ mét bé ®iÒu khiÓn- hiÓn thÞ ®−îc dïng phæ biÕn. Vi m¹ch
nµy cã çc ®Çu ra ®¶o do ®ã sö dông víi LED anode chung. H×nh d−íi ®©y chØ ra s¬
®å ch©n vµ s¬ ®å m¹ch bªn trong cña vi m¹ch.
Ch©n LT (Lamp Test) ®−îc dïng ®Ó kiÓm tra t×nh tr¹ng ho¹t ®éng (sèng hay
chÕt) cña çc v¹ch; trong khi ch©n RB (Ripper Blanking) ®−îc dïng ®Ó t¾t tÊt c¶ çc
v¹ch khi yªu cÇu ë tr¹ng th¸i kh«ng hiÓn thÞ sè.
68
BomonKTDT-§HGTVT
4. ThiÕt kÕ m¹ch chuyÓn m∙

Çc b−íc thiÕt kÕ m¹ch chuyÓn m· hoµn toµn t−¬ng tù nh− thiÕt kÕ m¹ch tæ
hîp, nghÜa lµ qua çc b−íc sau:
+ LËp b¶ng ch©n lý cña m¹ch
+ Tèi thiÓu ho¸ çc hµm ra
+ X©y dùng s¬ ®å m¹ch víi lo¹i cæng cho tr−íc
5. Mét sè vi m¹ch chuyÓn m∙ th«ng dông
Tªn vi m¹ch H×nh d¹ng thùc tÕ
74147 U14
74147
I9
Bé m· ho¸ sè hÖ thËp ph©n thµnh m· BCD I8
I7 A3
8421 I6
I5
A2
A1
I4 A0
I3
I2
I1
7447 / 74LS47 U7
74LS47
A3 g
ChuyÓn ®æi m· BCD thµnh m· 7 v¹ch ®Ó hiÓn A2
A1
f
e
A0 d
thÞ theo hÖ 10 b»ng led 7 thanh cã anode c
b
chung a
test
RBI RBO
69
PTH-DTT
7442 U11
74LS42
9
Gi¶i m· BCD 8421 thµnh sè hÖ thËp ph©n 8
7
6
5
4
A3 3
A2 2
A1 1
A0 0
7448 U8
74LS48
A3 g
ChuyÓn ®æi m· BCD thµnh m· 7 v¹ch ®Ó hiÓn A2
A1
f
e
thÞ theo hÖ 10 b»ng led 7 thanh cã cathode A0 d
c
b
chung a
test
RBI RBO
74LS138 74LS138
A2 Q7
Bé gi¶i m· / ph©n kªnh 1 - 8 A1
A0
Q6
Q5
Q4
Q3
E3 Q2
E2 Q1
E1 Q0
74154 U10
74LS154
15
Bé gi¶i m· / ph©n kªnh 4 ®−êng thµnh 16 14
13
12
®−êng 11
E1 10
E0 9
8
7
A3 6
A2 5
A1 4
A0 3
2
1
0
4028 U12
4028
Q9
Gi¶i m· BCD 8421 – hÖ 10 Q8
Q7
Q6
Q5
Q4
A3 Q3
A2 Q2
A1 Q1
A0 Q0
70
BomonKTDT-§HGTVT
PhÇn III
M¹ch d·y
71
PTH-DTT
CH−¬ng 7:
Çc phÇn tö nhí c¬ b¶n
I.Kh¸i niÖm chung

Nh− ®· nãi, m¹ch d·y lµ m¹ch cã tÝn hiÖu ra kh«ng chØ phô thuéc vµo tÝn hiÖu
vµo mµ cßn phô thuéc vµo tr¹ng th¸i trong cña m¹ch, nghÜa lµ m¹ch cã kh¶ n¨ng l−u
tr÷ ®Ó nhí tr¹ng th¸i.
Çc phÇn tö nhí c¬ b¶n ®Ó t¹o thµnh m¹ch d·y ®−îc gäi lµ çc flip-flop
(m¹ch bËp bªnh), chóng lµ çc phÇn tö nhí ®¬n bit v× chØ cã kh¶ n¨ng nhí ®−îc 1
ch÷ sè nhÞ ph©n.
II. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i
1. §Þnh nghÜa
Flip – flop / FF lµ phÇn tö cã kh¶ n¨ng l−u tr÷ 1 trong 2 tr¹ng th¸i lµ 0 hoÆc 1.
FF th−êng cã nhiÒu ®Çu vµo vµ 2 ®Çu ra cã tÝnh liªn hîp (®Çu ra nµy lµ ®¶o
Çc Q
®Çu FLIP -
vµo FLOP
Q
®kh
cña ®Çu ra kia), ký hiÖu lµ Q vµ Q . Tªn gäi cña çc ®Çu vµo tuú thuéc vµo tõng lo¹i
FF, sÏ nãi cô thÓ sau.
Ký hiÖu vÒ tÝnh tÝch cùc trong m¹ch FF:
xung tÝch cùc ë s−ên +
møc +
xung tÝch cùc ë s−ên –
s−ên + s−ên -
møc -
xung tÝch cùc ë møc +
xung tÝch cùc ë møc -
72
BomonKTDT-§HGTVT
2. Ph©n lo¹i FF
Cã thÓ ph©n lo¹i FF theo 2 çch nh− sau:
Flip-flop
Theo chøc n¨ng Theo çch lµm viÖc
D - FF T - FF RS - FF JK - FF ASYNC SYNC
Normal M/S
3. BiÓu diÔn FF
§Ó m« t¶ mét FF ng−êi ta cã thÓ dïng 1 trong 3 çch sau:
+ Dïng b¶ng ch©n lý
+ §å h×nh chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
+ Ph−¬ng tr×nh ®Æc tr−ng
III. çc lo¹i FF vµ ®iÒu kiÖn ®ång bé
1. Flip-Flop kiÓu RS
RS FF lµ m¹ch Flip-Flop ®¬n gi¶n nhÊt chØ cã 2 ®Çu vµo ®iÒu khiÓn R (reset –
xo¸) vµ S (set – thiÕt lËp), RS-FF cã thÓ ®−îc x©y dùng tõ 2 cæng NAND hay 2 cæng
NOR. H×nh d−íi ®©y chØ ra b¶ng tr¹ng th¸i rót gän vµ s¬ ®å cña m¹ch víi çc cæng
NAND vµ ký hiÖu cña RS - FF
R, S lµ çc ®Çu vµo ®iÒu khiÓn

Qn lµ tr¹ng th¸i cña FF t¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i t
Q lµ tr¹ng th¸i sÏ chuyÓn tíi cña FF sau thêi gian qu¸ ®é, tøc tr¹ng th¸i cña
FF ë thêi ®iÓm tiÕp theo
Gi¶ thiÕt, t¹i thêi ®iÓm b¾t ®Çu, S=1 vµ R= 0. Møc ®Çu ra cña cæng 1 lµ thÊp
(0) vµ ®iÒu nµy t¹o nªn tr¹ng th¸i cao trªn ®Çu ra cña cæng 3 (Q=1). Tuy nhiªn, ®Çu
ra cña cæng 2 ë møc cao, bëi thÕ cæng 4 cã c¶ hai ®Çu vµo ®Òu ë møc cao (tõ cæng 2
73
PTH-DTT
vµ 3) nªn ®Çu ra cña nã sÏ ë møc thÊp ( Q =0). Flip-Flop ë tr¹ng th¸i SET vµ ®Çu ra
Q =1 bÊt kÓ Qn tr−íc ®ã lµ 0 hay 1.
Khi S=0 vµ R=1, Flip-Flop sÏ chuyÓn tr¹ng th¸i vµ ®Çu ra: Q=0; Q =1.
Tr−êng hîp nµy, Flip-Flop ®−îc RESET hay xo¸ vÒ 0, tr¹ng th¸i logic 0 trªn Q dï
tr−íc ®ã Qn lµ 0 hay 1.
Tr¹ng th¸i mµ trong ®ã, c¶ hai ®Çu vµo ®Òu ë møc R = S = 0 ®−îc gäi lµ tr¹ng
th¸i nhí, v× ®Çu vµo sÏ duy tr× tr¹ng th¸i tr−íc ®ã, Qn.
NÕu ®Çu vµo SET vµ RESET ®ång thêi ë møc cao (S = R = 1), ta sÏ cã tr¹ng
th¸i sau:
Q = Q = 1.
®−îc coi lµ tr¹ng th¸i kh«ng x¸c ®Þnh (kh«ng sö dông hay cÊm) R-S Flip-Flop
kh«ng ®−îc thiÕt kÕ ®Ó ho¹t ®éng trong tr¹ng th¸i R=S=1.
NhËn xÐt:
+ Ph−¬ng tr×nh ®Æc tr−ng cña RS – FF lµ Q = S + Qn.R
+ S lu«n ®−a Q vÒ gÝa trÞ 1
+ R lu«n ®−a Q vÒ gi¸ trÞ 0
+ FF t¾t, tøc chuyÓn tr¹ng th¸i tõ 1 sang 0 víi ph−¬ng tr×nh Toff = S RQn
+ FF bËt, tøc chuyÓn tr¹ng th¸i tõ 0 sang 1 víi ph−¬ng tr×nh Ton = S RQn
RS Flip-Flop víi ®Çu vµo xung nhÞp
Çc hÖ thèng tuÇn tù th−êng yªu cÇu çc Flip-Flop thay ®æi tr¹ng th¸i ®ång
bé víi xung nhÞp. Khi ®ã ng−êi ta coi FF nh− mét m¹ch chèt hay RS FF ®ång bé
hay RST FF hay RS FF nhÞp. §iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn ®−îc bëi viÖc thay ®æi m¹ch
nh− sau:
Khi ch−a cã xung nhÞp, Flip-Flop sÏ gi÷ nguyªn tr¹ng th¸i kh«ng phô thuéc
vµo R vµ S (tr¹ng th¸i nhí), nghÜa lµ tr¹ng th¸i cña FF bÞ chèt l¹i .
Khi cã xung nhÞp:
nÕu R = S = 0, ®Çu ra cña Flip-Flop sÏ kh«ng ®æi;
nÕu R = 0, S = 1, Flip-Flop sÏ cã tr¹ng th¸i ®Çu ra: Q = 1, Q = 0;
74
BomonKTDT-§HGTVT
nÕu R = 1, S = 0 ta sÏ cã tr¹ng th¸i ®Çu ra: Q = 0 vµ Q = 1.

Tãm l¹i: Khi kh«ng cã xung nhÞp FF kh«ng thay ®æi tr¹ng th¸i (kh«ng phô thuéc
vµo tÝn hiÖu ®Çu vµo ®iÒu khiÓn) vµ chØ khi cã xung nhÞp Ck m¹ch míi lµm viÖc theo
b¶ng chøc n¨ng (phô thuéc vµo tÝn hiÖu ®Çu vµo ®iÒu khiÓn)
Çc biÕn thÓ cña RS – FF
§Ó sö dông ®−îc c¶ tæ hîp cÊm R = S = 1 ng−êi ta chÕ t¹o çc biÕn thÓ cña
RS – FF nh− FF R, FF S vµ FF E. Çc FF nµy ®−îc sö dông kh¸ réng r·i trong çc
kh©u ®iÒu khiÓn cña hÖ thèng sè.
Flip – Flop R: øng víi tæ hîp cÊm ®Çu ra Q = 0
Flip – flop S : øng víi tæ hîp cÊm ®Çu ra Q = 1
Flip – flop E: øng víi tæ hîp cÊm FF kh«ng chuyÓn tr¹ng th¸i
2. JK Flip-Flop.
JK – FF lµ mét lo¹i FF v¹n n¨ng vµ cã nhiÒu øng dông
JK Flip-Flop còng t−¬ng tù nh− mét R-S kho¸ vµ cã çc ®Çu ra håi tiÕp vÒ ®Çu
vµo nh− h×nh d−íi ®©y
Mét −u ®iÓm cña J-K Flip-Flop lµ nã kh«ng cã tr¹ng th¸i kh«ng x¸c ®Þnh nh−
cña R-S khi c¶ hai ®Çu vµo ë møc 1.
VÝ dô, nÕu J = K = 1; Q = 1 vµ Q = 0; khi cã xung nhÞp ®Õn, chØ cã cæng 2 cho phÐp
truyÒn d÷ liÖu vµo, cßn cæng 1 sÏ ng¨n l¹i. Møc 0 t¹i ®Çu ra cña cæng 2 sÏ khiÕn cho
phÇn tö nhí chuyÓn tr¹ng th¸i. Nh− vËy, khi çc ®Çu vµo ®Òu ë møc cao, ®Çu ra sÏ
®¶o hay lËt (toggle) tr¹ng th¸i t¹i mçi xung nhÞp vµo.
NhËn xÐt:
+ Ph−¬ng tr×nh ®Æc tr−ng cña JK – FF cã d¹ng: Q = J .Q + KQ
+ Cã sù t−¬ng øng gi÷a JK vµ RS, J t−¬ng øng víi S, K t−¬ng øng víi R
nh−ng tæ hîp 11 trong JK vÉn ®−îc sö dông mµ kh«ng bÞ cÊm nh− trong RS
+ JK = 00 FF lu«n gi÷ nguyªn tr¹ng th¸i
JK = 01 FF lu«n chuyÓn ®Õn tr¹ng th¸i 0
JK = 10 FF lu«n chuyÓn ®Õn tr¹ng th¸i 1
JK = 11 FF lu«n lËt tr¹ng th¸i
JK Flip-Flop chØ cã mét kh¶ n¨ng cho tr¹ng th¸i kh«ng x¸c ®Þnh, ®ã lµ khi ®é
dµi xung nhÞp lín h¬n thêi gian truyÒn ®¹t. Gi¶ thiÕt, Flip-Flop ®ang ë trong tr¹ng
75
PTH-DTT
th¸i:
Q = 0 , Q =1 vµ J = K = 1;
Khi cã xung nhÞp ®Õn, ®Çu ra sÏ ®¶o tr¹ng th¸i sau mét kho¶ng thêi gian
truyÒn ®¹t “t” :
Q = 1 vµ Q =0;
Tuy nhiªn, do vÉn cã xung nhÞp kÝch thÝch, ®Çu ra sÏ håi tiÕp trë l¹i ®Çu vµo
khiÕn m¹ch cã xu h−íng dao ®éng gi÷a 0 vµ 1. Bëi thÕ, t¹i thêi ®iÓm cuèi cña xung
nhÞp, tr¹ng th¸i cña Flip-Flop sÏ kh«ng ®−îc x¸c ®Þnh. HiÖn t−îng nµy gäi lµ hiÖn
t−îng ®ua vßng quanh vµ cã thÓ g©y nªn chuyÓn biÕn sai nhÇm cña m¹ch. Ng−êi ta
kh¾c phôc hiÖn t−îng nµy b»ng çch sö dông m¹ch JK FF kiÓu chñ tí.
JK Flip-Flop kiÓu chñ tí.
JK FF kiÓu chñ tí cã s¬ ®å cÊu tróc nh− sau:
M¹ch bao gåm 2 nöa gièng nhau, mçi nöa lµ mét RS Flip-Flop, FF thø nhÊt
gäi lµ FF master (chñ) vµ FF thø 2 gäi lµ FF slave (tí). §Çu vµo cña FF chñ lµ ®Çu
vµo cña m¹ch vµ ®Çu ra cña FF tí lµ ®Çu ra cña m¹ch. TÝn hiÖu håi tiÕp tõ ®Çu ra cña
FF tí vÒ ®Çu vµo cña FF chñ. Çc xung ®−a tíi phÇn tí lµ ®¶o víi xung ®−a tíi phÇn
chñ.
Çc ®Çu vµo Preset vµ Clear sÏ cã chøc n¨ng gièng nh− cña ®Çu vµo Set vµ
Reset. Chóng t¸c ®éng ®Õn ®Çu ra mét çch kh«ng ®ång bé, tøc chóng sÏ thay ®æi
tr¹ng th¸i ®Çu ra mµ kh«ng phô thuéc vµo sù cã mÆt cña xung nhÞp; vµ chñ yÕu ®Ó
®−a ®Çu ra vÒ mét tr¹ng th¸i ®· biÕt nµo ®ã. (ng−êi ta cßn gäi ®©y lµ çc ®Çu vµo
®iÒu khiÓn trùc tiÕp)
Gi¶ thiÕt çc ®Çu vµo nµy lµ kh«ng tÝch cùc (khi Pr = Cl = 1), khi cã xung nhÞp
®Õn, Flip-Flop sÏ thay ®æi tr¹ng th¸i nh− trong b¶ng ch©n lý sau:
CK J K Qn+1
0 x x Qn
0 0 Qn
0 1 0
1 0 0
1 1 Qn
76
BomonKTDT-§HGTVT
Víi Qn+1: tr¹ng th¸i kÕ tiÕp;

Qn : tr¹ng th¸i tr−íc ®ã.
x: tr¹ng th¸i kh«ng x¸c ®Þnh.
Trong kho¶ng thêi gian xung nhÞp lµ cao, phÇn Tí kho¸, bëi thÕ çc ®Çu ra Q
vµ Q sÏ kh«ng thay ®æi. Khi xung nhÞp chuyÓn tõ 1 vÒ 0, khèi Tí sÏ chuyÓn tr¹ng
th¸i trong khi khèi Chñ sÏ kho¸. Nãi çch kh¸c, d÷ liÖu trªn J vµ K tr−íc tiªn ®−îc
truyÒn ®Õn khèi Chñ t¹i s−ên t¨ng cña cña xung nhÞp vµ truyÒn tíi khèi Tí t¹i s−ên
xuèng; nh− vËy, tr¹ng th¸i kh«ng x¸c ®Þnh cña ®Çu ra nh− tr−êng hîp J-K Flip-Flop
sÏ ®−îc lo¹i bá.
3. D Flip-Flop
D FF lµ lo¹i FF chØ cã mét ®Çu vµo ®iÒu khiÓn D
U3A
S
D Q Q D Q
_
CP Q
0 0 1 R
1 1 0
Ph−¬ng tr×nh ®Æc tr−ng cña D lµ Q = D

Thùc chÊt D FF chÝnh lµ mét kh©u trÔ cã thêi gian δt lµ thêi gian qu¸ ®é cña
m¹ch. §Çu ra Q chÝnh lµ trÔ cña ®Çu vµo sau kho¶ng thêi gian δt, v× vËy FF nµy cã
tªn lµ D FF (delay FF)
ChÕ t¹o D FF tõ JK FF
NÕu tõ mét JK Flip-Flop thªm vµo mét bé ®¶o nh− h×nh d−íi th× ®Çu vµo K
lu«n lµ bï cña J vµ sÏ t¹o nªn m¹ch D Flip-Flop. Ho¹t ®éng cña nã rÊt ®¬n gi¶n, khi
cã xung ®ång hå ®Õn, d÷ liÖu t¹i ®Çu vµo sÏ ®−îc truyÒn vµ gi÷ nguyªn t¹i ®Çu ra.
Ngoµi ra còng cã thÓ chÕ t¹o D FF tõ RST FF b»ng çch thªm cæng NOT gi÷a
hai ®Çu vµo S vµ R t−¬ng øng víi J vµ K nh− ë h×nh trªn.

BiÕn thÓ cña D FF
Trªn thùc tÕ ng−êi ta sö dông biÕn thÓ cña D lµ DV FF. Lo¹i FF nµy cã b¶ng
tr¹ng th¸i vµ s¬ ®å x©y dùng tõ çc cæng NOR nh− sau:
77
PTH-DTT
V D Qn+1
D U1A
U1D
1 0 0 Q
1 1 1
0 0 Qn U1B Q
V
0 1 Qn U1C
Tõ b¶ng tr¹ng th¸i ta thÊy:

+ Khi V = 1 FF DV ho¹t ®éng nh− mét FF D th«ng th−êng
+ Khi V = 0 FF kh«ng ®æi tr¹ng th¸i víi bÊt kú møc logic nµo cña D
4. Flip-Flop kiÓu T.
FF T lµ mét FF cã 2 ®Çu ra vµ 1 ®Çu vµo T. T FF cã b¶ng tr¹ng th¸i nh− sau:
T Qn+1
0 Qn
1 Qn
Khi T = 0 FF gi÷ nguyªn tr¹ng th¸i

Khi T = 1 FF lËt tr¹ng th¸i (toggle)
Ph−¬ng tr×nh ®Æc tr−ng cña T FF: Q = T ⊕ Qn
Nh− vËy m¹ch T FF thay ®æi tr¹ng th¸i tuÇn tù theo mçi lÇn cã xung kÝch
thÝch
Chó ý: Khi ®Çu vµo T cã thêi gian tån t¹i ë møc logic cao trong mét kho¶ng dµi h¬n
so víi thêi gian chuyÓn tr¹ng th¸i (thêi gian trÔ) cña m¹ch th× m¹ch sÏ tiÕp tôc lËt
tr¹ng th¸i tíi khi hÕt thêi gian tån t¹i ë møc logic cao cña T, qu¸ tr×nh ®ã lµm cho
viÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c m¹ch ®ang ë tr¹ng th¸i nµo lµ kh«ng thÓ, do ®ã T chØ cã thÓ
lµm viÖc ë chÕ ®é ®ång bé (v× thùc tÕ thêi gian tån t¹i møc logic cao cña T lu«n lín
h¬n rÊt nhiÒu thêi gian trÔ cña m¹ch)
ChÕ t¹o T FF tõ JK FF
Râ rµng T FF ®¬n gi¶n lµ mét JK Flip-Flop víi c¶ J vµ K ®Òu ë møc logic 1.
V× J = K = 1 nªn Flip-Flop nµy
sÏ lËt (Toggle) tr¹ng th¸i mçi khi xung
nhÞp chuyÓn tõ 1 vÒ 0.
H×nh bªn lµ s¬ ®å m¹ch vµ ký
hiÖu cña T Flip-Flop .
78
BomonKTDT-§HGTVT
BiÕn thÓ cña T FF

Trªn thùc tÕ ng−êi ta sö dông biÕn thÓ cña T lµ TV FF. Lo¹i FF nµy cã b¶ng
tr¹ng th¸i nh− sau:
Tõ b¶ng tr¹ng th¸i ta thÊy:
V T Qn+1
+ Khi V = 1 FF TV ho¹t ®éng nh− mét FF T
1 0 Qn th«ng th−êng
+ Khi V = 0 FF kh«ng ®æi tr¹ng th¸i víi bÊt
1 1 Qn kú møc logic nµo cña T
0 0 Qn
0 1 Qn NhËn xÐt chung vÒ chÕ ®é lµm viÖc cña çc
lo¹i FF:
+ Çc D FF vµ RS FF cã thÓ lµm viÖc ë chÕ ®é ®ång bé hoÆc kh«ng ®ång bé
v× víi mçi tËp tÝn hiÖu vµo ®iÒu khiÓn lu«n tån t¹i Ýt nhÊt 1 trong çc tr¹ng th¸i æn
®Þnh
(Q = Qn)
+ Çc T FF vµ Jk FF kh«ng thÓ lµm viÖc ë chÕ ®é kh«ng ®ång bé v× m¹ch sÏ
r¬i vµo tr¹ng th¸i dao ®éng (chuyÓn tr¹ng th¸i liªn tôc gi÷a 0 vµ 1). Khi JK = 11
hoÆc T = 1 hai lo¹i FF sÏ dao ®éng, do ®ã chóng lu«n ph¶i lµm viÖc ë chÕ ®é ®ång
bé.
IV. ChuyÓn ®æi gi÷a çc lo¹i FF
4 lo¹i FF võa xÐt ë trªn cã thÓ chuyÓn ®æi lÉn cho nhau
Ph−¬ng ph¸p chuyÓn ®æi gi÷a lo¹i FF i thµnh FF j ®−îc m« h×nh ho¸ theo s¬
®å sau:
Q
M¹ch FF
logic lo¹i i
Q
Çc b−íc thùc hiÖn:

+ X¸c ®Þnh hÖ hµm i = f(j, Q) theo b¶ng çc ®Çu vµo kÝch cña çc FF
+ Tèi thiÓu ho¸ çc hµm nµy vµ x©y dùng s¬ ®å
B¶ng ®Çu vµo kÝch cña çc FF
79
PTH-DTT
Qn Qn+1 JK RS D T
0 0 0X X0 0 0
0 1 1X 01 1 1
1 0 X1 10 0 1
1 1 X0 0X 1 0
vÝ dô: thiÕt kÕ m¹ch tæ hîp chuyÓn ®æi RS FF thµnh JK FF

Tr−íc hÕt ra sÏ thiÕt kÕ m¹ch logic cña hµm
R = f(Q, J, K)
S = g(Q, J, K)
LËp b¶ng Karnaugh cña R theo Q, J, K ta cã:
Q / JK 00 01 11 10
0 X X
1 1 1
VËy: R = QK
LËp b¶ng Karnaugh cña S theo Q, J, K ta cã:

Q / JK 00 01 11 10
0 1 1
1 X X
VËy: S = J. Q
Nh− vËy m¹ch thùc hiÖn chuyÓn ®æi tõ RS FF sang JK FF sÏ cã d¹ng nh− sau:
J U2B
U1
S Q
_
R Q
U2A
K
80
BomonKTDT-§HGTVT
Ch−¬ng 8
Bé ®Õm
I. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i
1. §Þnh nghÜa:
Bé ®Õm lµ mét m¹ch d·y tuÇn hoµn cã çc ®Æc ®iÓm sau:
+ Mét ®Çu vµo( ®Õm) vµ mét ®Çu ra(kÕt qu¶)
+ Sè tr¹ng th¸i trong b»ng hÖ sè ®Õm
D−íi t¸c dông cña tÝn hiÖu vµo, bé ®Õm sÏ chuyÓn tr¹ng th¸i nµy ®Õn tr¹ng
th¸i kh¸c, theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh. Cø sau K® tÝn hiÖu vµo ®Õm, m¹ch l¹i trë vÒ
tr¹ng th¸i ban ®Çu:
TÝn hiÖu ®Õm: X® Bé ®Õm TÝn hiÖu ra: Y

(hÖ sè ®Õm K®)
S¬ ®å khèi cña bé ®Õm
2. Ph©n lo¹i
a, Ph©n lo¹i theo çch lµm viÖc:
+ Bé ®Õm ®ång bé(Synchronous Counter) lµ bé ®Õm mµ çc FF dïng(®Ó m·
ho¸ cho çc tr¹ng th¸i trong cña bé ®Õm) cïng mét lóc khi cã tÝn hiÖu vµo ®Õm mµ
kh«ng qua çc tr¹ng th¸i trung gian. Çc tÝn hiÖu xung nhÞp(Ck) ®−îc ®−a ®ång thêi
vµo çc FF
Si Si
0001 0010
+ Bé ®Õm kh«ng ®ång bé(Asynchronous Counter), trong bé ®Õm tån t¹i Ýt

nhÊt mét cÆp chuyÓn tr¹ng th¸i(Si ->Sj) mµ trong ®ã çc FF kh«ng thay ®æi tr¹ng
th¸i cïng mét lóc, tÝn hiÖu xung nhÞp Ck kh«ng ®−îc ®−a ®ång thêi vµo çc FF.
Si Si+1 Si+m Sj
0001 0010 0100
Gi¶ sö ban ®Çu bé ®Õm kh«ng ®ång bé ®ang ë tr¹ng th¸i c©n b»ng æn ®Þnh Si, khi cã
tÝn hiÖu vµo ®Õm chØ cã mét sè FF bÞ t¸c ®éng, sau ®ã sù thay ®æi tr¹ng th¸i cña FF
81
PTH-DTT
nµy sÏ lµm thay ®æi tr¹ng th¸i cña FF kh¸c, cho ®Õn khi bé ®Õm ë tr¹ng th¸i c©n
b»ng æn ®Þnh
b. Ph©n lo¹i theo hÖ sè ®Õm:
- Bé ®Õm cã hÖ sè ®Õm K® = 2n (trong ®ã n lµ sè tù nhiªn), vÝ dô K®=2, 4, 6, 8,
10,...
- Bé ®Õm cã hÖ sè ®Õm K® # 2n (trong ®ã n lµ sè tù nhiªn), vÝ dô K®=3, 5, 7, 9,
11,...
c. Ph©n lo¹i theo h−íng ®Õm
- Bé ®Õm thuËn, cßn gäi lµ bé ®Õm t¨ng: mçi khi cã tÝn hiÖu vµo ®Õm gi¸ trÞ
cña bé ®Õm t¨ng lªn 1
- Bé ®Õm nghÞch, cßn gäi lµ bé ®Õm gi¶m: mçi khi cã tÝn hiÖu vµo ®Õm gi¸ trÞ
cña bé ®Õm gi¶m ®i 1.
Kh¸i niÖm bé ®Õm thuËn nghÞch trong kü thuËt sè chØ mang tÝnh t−¬ng ®èi,
tuú theo viÖc m· ho¸(quan ®iÓm) mµ bé ®Õm sÏ lµ thuËn hay nghÞch, cã nghÜa lµ
mét bé ®Õm sÏ lµ ®Õm thuËn khi m· ho¸ kiÓu nµy, nh−ng sÏ lµ ®Õm nghÞch khi m·
ho¸ kiÓu kh¸c.
Cã thÓ cã lo¹i thø 3 lµ võa thuËn võa nghÞch tuú theo tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn.
d. Ph©n lo¹i theo kh¶ n¨ng lËp tr×nh
- Bé ®Õm cã kh¶ n¨ng ch−¬ng tr×nh ho¸
- Bé ®Õm kh«ng cã kh¶ n¨ng ch−¬ng tr×nh ho¸.
Chó ý: mét bé ®Õm cô thÓ th−êng bao gåm tÊt c¶ çc ®Æc tÝnh trªn: vÝ dô Bé ®Õm cã
K®=9, ®Õm t¨ng, ®ång bé, kh«ng thÓ ch−¬ng tr×nh...
3. §å h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm:
X®/0 X®/0
X®/0 X®/0
0 1 K®-2 K®-1
X®/0 X®/0 X®/0
X®/1
§å h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm
- §Ønh: lµ çc tr¹ng th¸i bªn trong cña bé ®Õm, gåm cã K® tr¹ng th¸i, tøc lµ
cã K® ®Ønh.
- Cung: Lµ tÝn hiÖu vµo ®Õm/ kÕt qu¶ ra ®Õm; khi kh«ng cã tÝn hiÖu vµo
®Õm(tÝn hiÖu vµo ®Õm kh«ng tÝch cùc)- X® = 0(®¶o), tr¹ng th¸i cña bé ®Õm
gi÷ nguyªn; khi cã tÝn hiÖu vµo ®Õm(tÝn hiÖu vµo ®Õm tÝch cùc), bé ®Õm thay
®æi tr¹ng th¸i. TÝn hiÖu ra cña bé ®Õm chØ xuÊt hiÖn(Y=1) khi bé ®Õm ë
tr¹ng th¸i K®-1 (SK®-1) vµ cã tÝn hiÖu vµo X®
Tøc lµ Y=(SK®-1)X®
Vµ khi cã tÝn hiÖu ra m¹ch sÏ trë vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu, vµ qu¸ tr×nh ®Õm tiÕp
tôc.
82
BomonKTDT-§HGTVT
VD: Gi¶ sö ®Õm sè xe trªn mét ®o¹n ®−êng, theo nguyªn t¾c cã xe ®i qua mét v¹ch
ngang th× tiÕn hµnh ®Õm
Khi ®ã, tÝn hiÖu vµo ®Õm tÝch cùc X® chÝnh lµ xe ®· ®i qua v¹ch, gi¶ sö khi tiÕn
hµnh ®Õm ch−a cã xe nµo ®i qua, khi cã 1 xe ®i qua, th× tr¹ng th¸i bé ®Õm thay ®æi:
sè xe t¨ng lªn 0->1, cø nh− thÕ cho ®Õn 9, khi ®· ®Õn 9 th× nÕu cã mét xe ®i qua ta
sÏ cã 1_0 xe, viÕt 0 nhí 1(tÝn hiÖu ra lµ 1- hµng chôc), bé ®Õm quay vÒ tr¹ng th¸i
ban ®Çu 0(ta hay nãi lµ viÕt 0 nhí 1).
Chó ý: muèn quan s¸t ®−îc tr¹ng th¸i cña bé ®Õm, th× cÇn cã m¹ch d¶i m·, nh− vÝ
dô trªn th× tiÕng ViÖt quy −íc ®äc lµ: mét, hai, ba, bèn... th× ng−êi biÕt tiÕng ViÖt sÏ
hiÖu lµ ®· cã 1, 2, 3, 4,... xe ®· ®i qua v¹ch.
II. M· cña bé ®Õm.
Gièng nh− m¹ch d·y nãi chung çc tr¹ng th¸i cña bé ®Õm ®−îc m· ho¸ bëi
mét m· cô thÓ. Cïng mét bé ®Õm, cã thÓ cã nhiÒu çch m· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong.
Çc m· th−êng dïng ®Ó thiÕt kÕ bé ®Õm:
a. M· nhÞ ph©n:
M· nhÞ ph©n lµ lo¹i m· mµ çc bit cña nã cã träng sè lµ 1-2-4-8-16-32-...., bÝt trÎ
nhÊt(LSB) lµ 1=20, bit tiÕp theo t−¬ng øng lµ 2=21, ... , vµ bÝt giµ nhÊt MSB lµ 2n-1.
Dïng n bit nhÞ ph©n m· ho¸ ®−îc 2n tr¹ng th¸i.
b. M· Gray:
Lµ lo¹i m· kh«ng cã träng sè, kho¶ng çch Hamming gi÷a 2 tõ m· kÒ nhau lµ 1(2
tõ m· kÒ nhau chØ kh¸c nhau mét biÕn).
Dïng n bit nhÞ ph©n m· ho¸ ®−îc 2n tr¹ng th¸i.
c. M· BCD
Lµ m· nhÞ ph©n m· ho¸ sè thËp ph©n, m· nµy dïng 4 ch÷ sè nhÞ ph©n ®Ó m· ho¸
mét ch÷ sè thËp ph©n, chóng ®−îc gäi lµ decard. ChØ dïng 10 tæ hîp ®Ó m· ho¸ sè
tõ 0(0000) ®Õn 9(1001), çc sè lín h¬n th× sÏ dïng tæ hîp cña chóng.
VÝ dô: 12=0001.0010
Chó ý: çc lo¹i m· trªn xem ë b¶ng m·
d. M· Johnson:
Dïng n bit nhÞ ph©n, sÏ m· ho¸ ®−îc 2n tr¹ng th¸i, theo nguyªn t¾c:
+ Hai tõ m· kÒ nhau chØ kh¸c nhau ë mét biÕn.
+ Trong b¶ng m· çc bÝt b»ng 1 ®−îc ®Èy dÇn lªn tõ bÝt trÎ nhÊt ®Õn bÝt giµ
nhÊt, vµ khi ®Èy hÕt th× nã l¹i v¬i dÇn ®i tõ bÝt trÎ nhÊt(sè bÝt 1 t¨ng dÇn tõ tr¸i sang
ph¶i, khi ®Çy th× l¹i gi¶m dÇn tr¸i sang ph¶i):
VD: n=2 tæ hîp thø nhÊt : 0 0
tæ hîp thø hai : 1 0
tæ hîp thø ba : 1 1
tæ hîp thø t− : 0 1
n=3 tæ hîp thø nhÊt : 0 0 0

tæ hîp thø hai : 1 0 0
tæ hîp thø ba : 1 1 0
tæ hîp thø t− : 1 1 1
tæ hîp thø n¨m : 0 1 1
tæ hîp thø s¸u : 0 0 1
83
PTH-DTT
n=4 0000
1000
1100
1110
1111
0111
0011
0001
......
e. M· vßng:
M· vßng cã nguyªn t¾c lËp m·:
+ Dïng n bÝt nhÞ ph©n th× m· ho¸ ®−îc n tr¹ng th¸i
+ 2 tõ m· kÒ nhau lu«n kh¸c nhau 2 biÕn
+ Trong mét tõ m· chØ cã duy nhÊt mét bÝt lµ 1 vµ ®−îc dÞch tõ bÝt trÎ nhÊt
®Õn bÝt giµ nhÊt, çc bÝt kh¸c lµ 0.
VD: n=3 100
010
001
n =4 1000
0100
0010
0001
.......
III.Çc b−íc thiÕt kÕ bé ®Õm
Còng gièng nh− çc b−íc thiÕt kÕ m¹ch d·y, gåm cã 4 b−íc c¬ b¶n nh−
sau:
- B−íc 1: Tõ bµi to¸n ®· cho, x¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo ®Õm, hÖ sè ®Õm K®, tõ
®ã vÏ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm.
- B−íc 2: M· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong vµ X¸c ®Þnh sè FF(n) cÇn thiÕt cña bé
®Õm, theo ®iªu kiÖn sau:
+ M· nhÞ ph©n huÆc m· Gray: n ≥ log2K® n lÊy cËn trªn, nguyªn
VÝ dô , K® =8 => n ≥ log28 = 3, chän n=3
K® =10 => n ≥ log210 ≈3,4 ; chän n=4
+ M· Johnson: n= K®/2
+ M· Vßng: n=K®
Sè FF còng chÝnh lµ sè bit cÇn thiÕt ®Ó lËp m·, m· ho¸ çc tr¹ng th¸i.
- B−íc 3: X¸c ®Þnh hµm kÝch cho çc FF, vµ x¸c ®Þnh hµm ra(®· nãi ë phÇn
®Þnh nghÜa bé ®Õm).
Tuú lo¹i FF sö dông mµ cã hµm vµo kÝch kh¸c nhau, cã thÓ thùc hiÖn
dùa theo 2 yÕu tè: + Dùa vµo çc b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, b¶ng ra ®Ó x¸c ®Þnh .
+ Dùa trùc tiÕp vµo ®å h×nh tr¹ng th¸i.
Çc thø nhÊt trùc quan dÔ thùc hiÖn, nªn ®−îc sö dông nhiÒu h¬n.
- B−íc 4: S¬ ®å m¹ch thùc hiÖn, C¨n cø vµo 2 ph−¬ng tr×nh, ®Ó vÏ m¹ch
nguyªn lý:
+ Ph−¬ng tr×nh ®Çu vµo kÝch
84
BomonKTDT-§HGTVT
+ Ph−¬ng tr×nh tÝn hiÖu ra

IV. Mét sè d¹ng bé ®Õm th−êng gÆp
1. Bé ®Õm thuËn, ®ång bé, hÖ sè ®Õm K®= 2n, dïng m∙ nhÞ ph©n.
Hä bé ®Õm nµy chØ kh¸c nhau hÖ sè K®, sau ®©y ta xÐt mét sè vÝ dô
a, K® = 4
- B−íc 1: Tõ bµi to¸n ®· cho, x¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo ®Õm, hÖ sè ®Õm K®, tõ ®ã vÏ ®å
h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm:
Gi¶ sö: + Ký hiÖu tÝn hiÖu vµo ®Õm lµ X®: tÝch cùc(1); X d kh«ng tÝch cùc(0)
+ Ký hiÖu tÝn hiÖu ra ®Õm lµ Y: tÝch cùc(1); Y kh«ng tÝch cùc(0)
K®=4, nªn s« tr¹ng th¸i lµ 4, ký hiÖu S0, S1, S2, S3
Ta cã ®å h×nh tr¹ng th¸i nh− sau:
X®/Y X®/Y X®/Y X®/Y
S0 S1 S2 S3
X®/Y X®/Y X®/Y
X®/Y
®Õm.
Sè FF: n ≥ log24 = 2. §Çu bµi kh«ng yªu cÇu lo¹i FF, gi¶ sö ta chon JK-FF,
ký hiÖu lÇn l−ît lµ A vµ B.
Ta cã çc tæ hîp m· ho¸ :
AB Tr¹ng th¸i
00 S0
01 S1
10 S2
11 S3
=> D¹ng Automat nhÞ ph©n:
0/0 0/0 0/0 0/0
00 01 10 11
1/0 1/0 1/0
1/1
Nh×n ®å h×nh nµy ta thÊy tÊt c¶ çc th«ng sè, ký hiÖu ®· ®−îc “sè ho¸”
- B−íc 3: X¸c ®Þnh hµm kÝch cho çc FF, vµ x¸c ®Þnh hµm ra
Gi¶ sö t¹i thêi ®iÓm t bé ®Õm cã tËp çc tr¹ng th¸i S(i,j), t¹i thêi ®iÓm(t+1) thêi
®iÓm cã xung ®Õm xuÊt hiÖn bé ®Õm chuyÓn sang tr¹ng th¸i S’(i,j), c¨n cø vµo 2 tËp
tr¹ng th¸i nµy ta x¸c ®Þnh ®−îc ®Çu vµo kÝch cho hai FF A vµ B, theo b¶ng sau(xem
phÇn ®Çu vµo kÝch cho FF):
85
PTH-DTT
t t+1 FF -A FF -B
A B A’ B’ JA KA JB KB
0 0 0 1 0 x 1 x
0 1 1 0 1 x x 1
1 0 1 1 x 0 1 x
1 1 0 0 x 1 x 1
Q->Q’ JK
0->0 0x
0->1 1x
1->0 x1
1->1 x0
TiÕp theo ta tiÕn hµnh tèi thiÓu ho¸ çc hµm J vµ K
JA KA
A 0 1 A 0 1
B B
0 x 0 x
1 1 x 1 x 1
JA=B KA=B
JB KB
A 0 1 A 0 1
B B
0 1 1 0 x x
1 x x 1 1 1
JB=1 KB=1
86
BomonKTDT-§HGTVT
- B−íc 4: S¬ ®å m¹ch thùc hiÖn
True
FF-A FF-B
JA A JB B
_ _
KA A KB B
Ck
Ck
Ck
a, K® = 6
- B−íc 1: Tõ bµi to¸n ®· cho, x¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo ®Õm, hÖ sè ®Õm K®, tõ ®ã vÏ ®å
h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm:
Gi¶ sö: + Ký hiÖu tÝn hiÖu vµo ®Õm lµ X®: tÝch cùc(1); X d kh«ng tÝch cùc(0)
+ Ký hiÖu tÝn hiÖu ra ®Õm lµ Y: tÝch cùc(1); Y kh«ng tÝch cùc(0)
K®=6, nªn s« tr¹ng th¸i lµ 6, ký hiÖu S0, S1, S2, S3, S4, S5
Ta cã ®å h×nh tr¹ng th¸i nh− sau:
X®/Y X®/Y X®/Y X®/Y

X®/Y X®/Y
S0 S1 S2 S3 S4 S5
X®/Y X®/Y X®/Y X®/Y X®/Y
X®/Y
®Õm.
Sè FF: n ≥ log26 , chän n =3. §Çu bµi kh«ng yªu cÇu lo¹i FF, gi¶ sö ta chon
JK-FF, ký hiÖu lÇn l−ît lµ A, B, C.Nh− vËy sÏ cã 8 tæ hîp trong khi chØ cÇn 6 tæ hîp
®Ó m· ho¸ 6 tr¹ng th¸i, gi¶ sö kh«ng dïng 2 tæ hîp 110, 111
Ta cã çc tæ hîp m· ho¸ :
A BC Tr¹ng th¸i
000 S0
001 S1
010 S2
011 S3
100 S4
101 S5
87
PTH-DTT
=> D¹ng Automat nhÞ ph©n:

0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0
000 001 010 011 100 101

1/0 1/0 1/0 1/0 1/0
1/1
- B−íc 3: X¸c ®Þnh hµm kÝch cho çc FF, vµ x¸c ®Þnh hµm ra
Gi¶ sö t¹i thêi ®iÓm t bé ®Õm cã tËp çc tr¹ng th¸i S(i,j), t¹i thêi ®iÓm(t+1) thêi
®iÓm cã xung ®Õm xuÊt hiÖn bé ®Õm chuyÓn sang tr¹ng th¸i S’(i,j), c¨n cø vµo 2 tËp
tr¹ng th¸i nµy ta x¸c ®Þnh ®−îc ®Çu vµo kÝch cho ba FF A ,B,C theo b¶ng sau(xem
phÇn ®Çu vµo kÝch cho FF):
t t+1 FF -A FF -B FF -C
A B C A’ B’ C’ JA KA JB KB JC KC
0 0 0 0 0 1 0 x 0 x 1 x
0 0 1 0 1 0 0 x 1 x x 1
0 1 0 0 1 1 0 x x 0 1 x
0 1 1 1 0 0 1 x x 1 x 1
1 0 0 1 0 1 x 0 0 x 1 x
1 0 1 0 0 0 x 1 0 x x 1
Tèi thiÓu ho¸ çc hµm J vµ K
JA KA
AB 00 01 11 10 AB 00 01 11 10
C C
0 x x 0 x x x
1 1 x x 1 x x x 1
KA=C
JA=BC
88
BomonKTDT-§HGTVT
AB 00 01 11 10 AB 00 01 11 10
C C
0 x x 0 x x x
1 1 x x 1 x 1 x x
JB= A C KB=KA=C
AB 00 01 11 10 AB 00 01 11 10
C C
0 1 1 x 1 0 x x x x
1 x x x x 1 1 1 x 1
JC=1 KC=1
FF-A
True
FF-B
JA A JB B JC C
_ _ _
KA A KB KC C
Ck
B Ck
Ck
Ck
Bµi tËp: thiÕt kÕ víi K®=8, 10, 12. Dïng JK-FF; D-FF; T-FF; RS-FF
2. Çc bé ®Õm nghÞch, nhÞ ph©n, ®ång bé víi hÖ sè ®Õm ch½n
Ph−¬ng ph¸p thiÕt kÕ gièng nh− ®Õm thuËn, chØ kh¸c ë ®å h×nh tr¹ng th¸i: çc
tr¹ng th¸i sÏ ®−îc chuyÓn tõ 'cao' xuèng 'thÊp'
VÝ dô K®= 4
89
PTH-DTT
AB
11 10 01 00
S3 S2 S1 S0
AB A'B' DA DB
11 10 1 0
10 01 0 1
01 00 0 0
00 11 1 1
=> DA= AB + AB ; DB= B
A B
DA DB
A B
Ck
Bé ®Õm K®=4
Sinh viªn tù lµm çc phÇn sau:

- Bé ®Õm m· Gray, ®ång bé K®=10
- Bé ®Õm m· NBCD, ®ång bé K®=10, ®Õm thuËn
- Bé ®Õm m· NBCD, ®ång bé K®=10, ®Õm nghÞch
- Bé ®Õm m· JohnSon, ®ång bé K®=10, ®Õm nghÞch
- Bé ®Õm m· Vßng, ®ång bé K®=10, ®Õm nghÞch
3. Çc bé ®Õm nhÞ ph©n, ®ång bé víi hÖ sè ®Õm ch½n
Çc bé ®Õm kiÓu nµy cã cÊu t¹o rÊt ®¬n gi¶n, cã ®Æc ®iÓm:
- ChØ dïng mét lo¹i T-FF huÆc JK-FF, çc ®Çu vµo T vµ JK lu«n nèi víi
møc logic cao
- §Çu ra cña FF ë tÇng tr−íc Q huÆc Q'(FF biÓu diÔn bit cã träng sè nhá)
lu«n ®−îc ®−a vµo ®Çu xung nhÞp cho tÇng sau(FF biÓu diÔn bit cã träng sè lín h¬n
ngay c¹nh ®ã), khi ®Õm thuËn lÊy ®Çu ra thuËn Q, khi ®Õm nghÞch lÊy Q'.
90
BomonKTDT-§HGTVT
- TÝn hiÖu vµo X® lu«n ®−îc ®−a vµo ®Çu vµo xung nhÞp cña FF cã träng
sè nhá nhÊt.
'1' '1' '1' '1'

JA A JB B JC C JD D
'1' '1' '1' '1'

KA KB KC KD
Ck
Bé ®Õm thuËn, kh«ng ®ång bé, dïng JK-FF
4. ThiÕt kÕ bé ®Õm cã m¹ch khëi ®éng
§©y lµ lo¹i bé ®Õm mµ mçi khi khëi ®éng sÏ lu«n cã mét tr¹ng th¸i cho
tr−íc(vÝ dô nh− çc trß ch¬i ®Ó t¨ng thªm phÇn hÊp dÉn, ng−êi ta lu«n cho mçi ®éi
ch¬i mét l−îng ®iÓm ban ®Çu nµo ®ã).
Çch thiÕt kÕ còng gièng víi çc m¹ch ®· xÐt, chØ cã qu¸ tr×nh chuyÓn tr¹ng
th¸i lµ kh¸c mét chót:
Minh ho¹: mét bé ®Õm khëi ®éng lu«n ë S3, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tr¹ng
th¸i sÏ biÕn ®æi trong ph¹m vi tõ S0 ®Õn S2:
S3 S0 S1 S2
S AB AB
S0 00 01
S1 01 10
S2 10 00
S3 11 00
Tõ b¶ng tr¹ng th¸i, ta thÊy tr¹ng th¸i S3(11) sÏ chuyÓn vÒ S0(00)
91
PTH-DTT
VI. L−u ý khi thiÕt kÕ bé ®Õm:

Bé ®Õm còng lµ mét m¹ch d·y, nªn còng cã thÓ r¬i vµo tr¹ng th¸i kho¸ hay
tr¹ng th¸i chu kú, cho nªn trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ cÇn h¹n chÕ kh¶ n¨ng nµy, chi tiÕt
ph−¬ng ph¸p xem ë ch−¬ng M¹ch d·y ®ång bé vµ ch−¬ng M¹ch d·y kh«ng ®ång bé.
V. Mét sè IC ®Õm th−êng gÆp:

- IC 7490
- IC 74L90
- IC 74LS90
- IC 74LS190
- IC 74LS192
Ngoµi chøc n¨ng ®Õm, çc IC nµy cßn cã thÓ dïng ®Ó chia tÇn sè theo nguyªn
t¾c: n xung vµo cho m xung ra, th× tÇn sè sÏ gi¶m cßn n/m lÇn.
S¬ ®å ch©n vµ øng dông cô thÓ xem ë çc tµi liÖu h−íng dÉn sö dông vµ tra
ch©n IC
92
BomonKTDT-§HGTVT
Ch−¬ng 9
M« t¶ vµ thiÕt kÕ m¹ch d∙y
I. Kh¸i niÖm c¬ b¶n.
1. M« h×nh tæng qu¸t.
V1
Lèi Y Lèi
M¹ch tæ
vµo Vn ra
hîp
Tr¹ng
th¸i Hµm
trong kÝch
M¹ch
d·y
Ck
M« h×nh m¹ch d·y
2 Ph−¬ng ph¸p m« t¶ m¹ch d∙y.

a. M« h×nh to¸n häc.
Ta cã thÓ dïng mét hÖ ph−¬ng tr×nh to¸n häc ®Ó biÓu thÞ mèi quan hÖ vµo ra cña hÖ
tuÇn tù. §èi víi m« h×nh tæng qu¸t h×nh 6.1, nÕu gäi:
V: lµ tËp tÝn hiÖu vµo,
R: tËp tÝn hiÖu ra.
X :lµ tËp hµm kÝch thÝch.
S: tËp çc tr¹ng th¸i trong
th× hÖ cã thÓ ®−îc m« t¶ bëi çc ph−¬ng tr×nh sau:
a. Otomat (hÖ ph−¬ng tr×nh) Mealy:
R = f1(V,S). (1)
S’ = f2(X,S). (2)
X = f3(V,S). (3)
Ph−¬ng tr×nh (1) ®−îc gäi lµ hµm ra, thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a ®Çu ra víi
t¸c ®éng vµo vµ biÕn tr¹ng th¸i.
Ph−¬ng tr×nh (2) lµ hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña çc phÇn tö nhí.
Ph−¬ng tr×nh (3) lµ hµm kÝch thÝch cho çc phÇn tö nhí.
93
PTH-DTT
HÖ ph−¬ng tr×nh trªn ®−îc gäi lµ Otomat Mealy, trong khi nÕu hµm ra chØ
phô thuéc biÕn tr¹ng th¸i mµ kh«ng phô thuéc biÕn vµo th× hÖ tuÇn tù cã tªn lµ
Otomat Moore.
b. Otomat (hÖ ph−¬ng tr×nh) Moore.
R = f1 (S),
S’ = f2(X,S),
X = f3 (V,S).
b. B¶ng tr¹ng th¸i.
Trong ph−¬ng ph¸p nµy, ta thiÕt lËp b¶ng ®Ó liÖt kª mèi quan hÖ gi÷a R, tr¹ng
th¸i trong S’ víi tÝn hiÖu vµo V vµ tr¹ng th¸i S. B¶ng thu ®−îc cã tªn gäi lµ b¶ng
chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i. NÕu nh− ®· biÕt lo¹i FF, tõ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, ta cã
thÓ suy ra hµm chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ hµm kÝch thÝch.
V S Æ S’ R
V0 S0 Æ S’0 R0
V1 S1 Æ S’1 R1
V2 S2 Æ S’2 R2
V3 S3 Æ S’3 R3
... ... ...
Vn Sn-1 Æ S’n-1 0
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i.
Minh ho¹: xÐt m¹ch chuyÓn ®æi tõ FF D sang FF JK nh− sau:
U1A
U1B
K Ra
U1C
DFF
D Q
_
CP Q
M¹ch chuyÓn ®æi FF D thµnh FF JK
Ta cã thÓ biÓu diÔn b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i nh− sau:
94
BomonKTDT-§HGTVT
V S Æ S’ R
JK
00 0 Æ 0 0
00 1 Æ 1 1
01 0 Æ 0 0
01 1 Æ 0 0
10 0 Æ 1 1
10 1 Æ 1 1
11 0 Æ 1 1
11 1 Æ 0 0
NÕu ®Æt :
00: V0 ;
01: V1;
10 : V2;
11: V3
vµ 0: S0; 1: S1,
ta sÏ cã:
V S Æ S’ R
V0 S0 Æ S0 S0
V0 S1 Æ S1 S1
V1 S0 Æ S0 S0
V1 S1 Æ S0 S0
V2 S0 Æ S1 S1
V2 S1 Æ S1 S1
V3 S0 Æ S1 S1
V3 S1 Æ S0 S0
c. BiÓu diÔn b»ng ®å h×nh tr¹ng th¸i.

§å h×nh tr¹ng th¸i lµ mét ®å h×nh cã h−íng gåm 2 tËp:
M : tËp ®Ønh vµ K: tËp çc cung cã h−íng.
a. M« h×nh Mealy
TËp ®Ønh M lµ tËp çc tr¹ng th¸i trong.
TËp çc cung K lµ tËp tÝn hiÖu vµo/ra.
Trªn cung ®i tõ Si Æ Sj ghi tÝn hiÖu vµo/ra t−¬ng øng.
§èi víi minh ho¹ chuyÓn ®æi FF trªn, ta sÏ x©y dùng ®−îc ®å h×nh tr¹ng th¸i Mealy
nh− h×nh vÏ.
V2 (V3)/S1
V0 (V1)/S1
V0 (V1)/S0
S0 S1
V1 (V3)/S0
M« h×nh Mealy.
95
PTH-DTT
b. M« h×nh Moore
V× tÝn hiÖu ra chØ phô thuéc vµo tr¹ng th¸i trong cña m¹ch mµ kh«ng phô thuéc tÝn
hiÖu vµo cho nªn :
TËp ®Ønh M lµ tËp tr¹ng th¸i trong/tÝn hiÖu ra.
TËp cung K lµ tËp çc tÝn hiÖu vµo.
II. Çc b−íc thiÕt kÕ m¹ch d·y.

- Bµi to¸n ch−a ®−îc h×nh thøc ho¸.
NhiÖm vô thiÕt kÕ ®−îc m« t¶ b»ng ng«n ng÷ hoÆc b»ng l−u ®å thuËt to¸n.. Nãi
chung lµ ch−a ®−îc h×nh thøc ho¸.
- H×nh thøc ho¸
Phiªn dÞch çc d÷ kiÖn ®ã thµnh 1 h×nh thøc m« t¶ ho¹t ®éng cña m¹ch b»ng
çch hinhg thøc ho¸ d÷ liÖu ban ®Çu ë d¹ng b¶ng tr¹ng th¸i hay ®å h×nh tr¹ng
th¸i.
Rót gän çc tr¹ng th¸i trong cña m¹ch ®Ó nhËn ®−îc sè tr¹ng th¸i trong lµ Ýt nhÊt.
Chó ý r»ng, b−íc nµy tiÕn hµnh trªn Otomat ch−a ph¶i lµ nhÞ ph©n cã V lµ tËp
çc tÝn hiÖu vµo, R lµ tËp çc tÝn hiÖu ra, S lµ tËp çc tr¹ng th¸i trong.
- Otomat nhÞ ph©n.
M· ho¸ tÝn hiÖu vµo , ra, tr¹ng th¸i trong ®Ó nhËn ®−îc otomat nhÞ ph©n cã X lµ
tËp tÝn hiÖu vµo, R lµ tËp tÝn hiÖu ra, Q lµ tËp tr¹ng th¸i trong.
- HÖ hµm cña m¹ch:
X¸c ®Þnh hÖ ph−¬ng tr×nh logic cña m¹ch vµ tèi thiÓu ho¸ çc ph−¬ng tr×nh nµy.
- X©y dùng s¬ ®å m¹ch thùc hiÖn.
Tõ hÖ ph−¬ng tr×nh cña m¹ch ®· viÕt chóng ta x©y dùng s¬ ®å m¹ch thùc hiÖn.
L−u ®å thuËt to¸n
B¶ng cña Otomat §å h×nh tr¹ng th¸i
B¶ng Otomat §å h×nh

nhÞ ph©n nhÞ ph©n
HÖ hµm ra HÖ PT ®Çu HÖ PT ®Çu vµo HÖ PT ®Çu HÖ PT ®Çu

Y vµo kÝch cho kÝch cho FF-T vµo kÝch cho vµo kÝch cho
FF-D FF-JK FF-JK
S¬ ®å
Çc b−íc thiÕt kÕ m¹ch d·y.
96
BomonKTDT-§HGTVT
1. ThiÕt kÕ m¹ch d∙y tõ b¶ng tr¹ng th¸i cña Otomat.

Çc b−íc:
1. X¸c ®Þnh s¬ ®å khèi chung.
2. M· ho¸ tÝn hiÖu vµo V, ra R, tr¹ng th¸i trong S vµ Q.
3. LËp b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i.
4. X¸c ®Þnh ®Çu vµo kÝch thÝch cho çc FF, viÕt hÖ hµm kÝch thÝch vµ hµm ra.
5. X©y dùng s¬ ®å m¹ch.
§Ó hiÓu râ thªm ph−¬ng ph¸p thiÕt kÕ m¹ch d·y dïng b¶ng tr¹ng th¸i ta sÏ xÐt
bµi to¸n minh ho¹ sau:
ThiÕt kÕ m¹ch ®Õm ®ång bé thuËn, K®=5 (®Õm tõ 0-4) dïng FF D theo
ph−¬ng ph¸p b¶ng tr¹ng th¸i.
Qu¸ tr×nh gi¶i nh− sau:
1. X©y dùng s¬ ®å khèi chung.
§Ó x©y dùng m¹ch ®Õm, K®=5 ta dïng 3 FF. H×nh vÏ s¬ ®å khèi chung ®−îc thÓ
hiÖn nh− sau:
M¹ch
tæ hîp
Q3
Q2 TG3 D3
Q1 TG1 D1 TG2 D2
Ck
S¬ ®å khèi chung cña m¹ch ®Õm K®=5
Theo quy ®Þnh, FF1 cã träng sè nhá nhÊt. FF3 cã träng sè lín nhÊt.
2. M· ho¸.
S S’
S0 Æ S1
S1 S2
S2 S3
S3 S4
S4 S0
B¶ng tr¹ng th¸i trong cña m¹ch
3. X©y dùng b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i.

Q3 Q2 Q1 Q’3 Q’2 Q’1 D3 D2 D1
S0 0 0 0 0 0 1 0 0 1
S1 0 0 1 0 1 0 0 1 0
S2 0 1 0 0 1 1 0 1 1
S3 0 1 1 1 0 0 1 0 0
S4 1 0 0 0 0 0 0 0 0
97
PTH-DTT
4 X¸c ®Þnh ®Çu vµo kÝch cho FF vµ hÖ hµm kÝch.

Sö dông ph−¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸ dïng b¶ng Karnaugh, ta sÏ tÝnh ®−îc:
D1= Q1.Q3
D2 = Q2⊕Q1 D3 = Q1.Q2
6. VÏ s¬ ®å m¹ch.
Sau khi x©y dùng ®−îc hÖ hµm kÝch, ta sÏ vÏ m¹ch.
U3C
U5A
U3A
V4
5V
U1A U1B U2A
S S S
V1 D Q D Q D Q
_ _ _
CP1 Q1 CP Q CP Q CP Q V2
CP2 Q2 R R R 5V
M¹ch ®Õm K®=5
2. ThiÕt kÕ m¹ch d∙y tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i.

Gåm 5 b−íc thiÕt kÕ:
1. X©y dùng s¬ ®å khèi chung, ®å h×nh tr¹ng th¸i.
2. M· ho¸ V, R, S, Y, Q.
3. X¸c ®Þnh hÖ ph−¬ng tr×nh tÝn hiÖu ra
Y = f(X,Q)
4. X¸c ®Þnh hÖ ph−¬ng tr×nh hµm kÝch cho çc FF.
X = f(V,Q).
Dùa vµo b¶ng hµm kÝch thÝch, x©y dùng ®−îc thuËt to¸n x¸c ®Þnh ph−¬ng tr×nh
®Çu vµo kÝch cho çc FF.
Quy −íc cung biÓu diÔn sù thay ®æi Qi ¼Q’i nh− sau:
0 ¼0 lµ cung lo¹i 0.
1 ¼0 : cung lo¹i 3.
a. Víi FF D.
Do Di = Q’i = tuyÓn çc cung ®i tíi ®Ønh cã Qi=1
= ∑ (1+2)
b. Víi FF T:
98
BomonKTDT-§HGTVT
Ti = ∑ çc cung cã Qi thay ®æi

= ∑ (2+3)
c. Lo¹i FF JK.
+ Gäi Ton lµ ∑çc cung mµ Qi bËt = ∑(2)
Sau ®ã thùc hiÖn tèi thiÓu ho¸
NÕu ph−¬ng tr×nh cña Ton cßn Qi , tøc lµ cã d¹ng:
Ton = T *. Qi
th× J = T*.
NÕu ph−¬ng tr×nh cña Ton kh«ng cßn Qi th× : J=Ton.
+ Gäi Toff = ∑cung mµ Qi t¾t = ∑(3); Sau ®ã thùc hiÖn tèi thiÓu ho¸.
NÕu ph−¬ng tr×nh cña Toff cßn Qi tøc cã d¹ng:
Toff= (T**).Qi.
th× K= T**.
NÕu ph−¬ng tr×nh cña Toff kh«ng cßn Qi th× K= Toff.
d. Lo¹i FF RS.
S = Ton + [cung lo¹i (1)].
R = Toff + [cung lo¹i (0)].
Chó ý : cung lo¹i (1) vµ cung lo¹i (0) trong dÊu [ ] ®−îc lÊy gi¸ trÞ kh«ng x¸c
®Þnh ; Nh÷ng gi¸ trÞ nµy cïng víi nh÷ng tr¹ng th¸i kh«ng sö dông ®−îc dïng ®Ó
tèi thiÓu ho¸.
5. VÏ s¬ ®å m¹ch.
Chó ý: Ngoµi ra cßn cã thÓ thiÕt kÕ m¹ch d∙y tõ L−u ®å ThuËt to¸n, b»ng
çch chuyÓn vÒ §å h×nh Mealy huÆc §å h×nh Moore
99
PTH-DTT
Ch−¬ng 10
Thanh ghi dÞch
I, Kh¸i qu¸t
1. §Þnh nghÜa:
Thanh ghi dÞch lµ mét m¹ch d·y, cã kh¶ n¨ng ghi gi÷ vµ dÞch bit th«ng
tin(dÞch ph¶i huÆc tr¸i)
Thanh ghi dÞch ®−îc dïng: + §Ó nhí sè liÖu
+ §Ó chuyÓn sè liÖu song song thµnh nèi tiÕp,
vµ ng−îc l¹i
+ ThiÕt kÕ bé ®Õm, t¹o d·y tÝn hiÖu nhÞ ph©n
tuÇn hoµn theo yªu cÇu cho tr−íc
……
2. CÊu t¹o
Thanh ghi dÞch gåm d·y çc phÇn tö nhí ®¬n bit(FF) ®−îc m¾c liªn tiÕp vµ
®ãng trong cïng mét vá.
Çc FF sö dông trong thanh ghi dÞch th−êng lµ D-FF huÆc FF m¾c theo kiÓu
D-FF, sè FF chÝnh lµ sè bÝt mµ thanh ghi dÞch l−u tr÷ ®−îc.
B1B2B3B4 B1 B2 B3 B4
Input
JA A JB B JC C JD D
KA KB KC KD
Clock
Thanh ghi dÞch 4 bit dïng JK-FF
Th«ng tin ®−îc n¹p vµo thanh ghi dÞch theo nguyªn t¾c tõng bit ®ång bé víi xung
nhÞp, bit ®Çu tiªn ®−îc n¹p vµo FF ®Çu tiªn, çc bit th«ng tin ®· ®−îc l−u tr÷ dÞch
ph¶i 1 bit(bit l−u trong FF-A chuyÓn sang FF-B, FF-B chuyÓn sang FF-C…)
3. Ph©n lo¹i
a, Ph©n lo¹i theo çch ®−a th«ng tin vµo, lÊy th«ng tin ra
- Vµo nèi tiÕp, ra song song: th«ng tin ®−îc ®−a vµo thanh ghi dÞch tuÇn tù tõng bit
mét, sè liÖu ®−îc ®−a ra ®ång thêi
- Vµo song, ra song song: th«ng tin ®−îc ®−a vµo vµ lÊy ra ®ång thêi
- Vµo nèi tiÕp, ra nèi tiÕp: th«ng tin ®−îc ®−a vµ lÊy ra tuÇn tù tõng bit mét
- Vµo song song, ra nèi tiÕp: th«ng tin ®−îc ®−a vµo thanh ghi dÞch ®ång thêi, sè
liÖu ®−îc ®−a ra tuÇn tù tõng bÝt mét.
b, Ph©n lo¹i theo ®Çu vµo:
- §Çu ra ®¬n: mçi FF trong thanh ghi dÞch chØ cã mét ®Çu ra Qi(huÆc ®Çu ®¶o), ®−îc
®−a ra ch©n cña vi m¹ch.
- §Çu ra ®¬n: C¶ hai ®Çu ra cña FF ®−îc ®−a ra ch©n cña vi m¹ch
100
BomonKTDT-§HGTVT
II. §å h×nh tæng qu¸t
§å h×nh tæng qu¸t cña thanh ghi dÞch theo m« h×nh De Bruijn nh− sau:
- Thanh ghi dÞch 2 bit:
00
0 1
00 01
0 1
10 11
0 1 0 1
00 01 10 11
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i
S1 01
1 1
S3
0
00 0 1 10
1
S0
0
0
11
S2
§å h×nh tæng qu¸t
Tõ ®å h×nh ta nhËn thÊy thanh ghi dÞch sÏ bÞ kho¸ ë tr¹ng th¸i 00 nÕu hµm håi tiÕp
lµ 0 vµ kho¸ ë tr¹ng th¸i 11 nÕu hµm håi tiÕp lµ 1.
101
PTH-DTT

S1 S3
1
001 011
0 S2
1 1
010 1
S7
0 1 0
0 000 1 111 1
0 101
S0 1
S5
0
0
100 110
0
S4 S6
§å h×nh tæng qu¸t thanh ghi dÞch 3 bit

S1 S3 S7
000 1 001 1 011
1 001 010 101 1
0 S15
0 000 1 011
100 111 1
S0
0 010 101 110 0
100 110 111

0 0
S8 S12 S14
§å h×nh tæng qu¸t thanh ghi dÞch 4 bit
102
BomonKTDT-§HGTVT
III. ThiÕt kÕ bé ®Õm dïng thanh ghi dÞch
1. S¬ ®å khèi:
Tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña thanh ghi dÞch ta thÊy r»ng: XuÊt ph¸t tõ mét tr¹ng
th¸i ban ®Çu bÊt kú, øng víi d·y tÝn hiÖu håi tiÕp fht=DA=JA x¸c ®Þnh, sÏ cã d·y x¸c
®Þnh çc tr¹ng th¸i sÏ chuyÓn tíi, nÕu d·y tÝn hiÖu cña fht ®−îc chän thÝch hîp sao
cho d·y chuyÓn biÕn tr¹ng th¸i t¹o thµnh mét chu tr×nh kÝn th× ®å h×nh tr¹ng th¸i
cña m¹ch chÝnh lµ ®å h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm.
Nh− vËy bµi to¸n thiÕt kÕ bé ®Õm dïng thµnh ghi dÞch chuyÓn thµnh bµi to¸n
thiÕt kÕ hµm håi tiÕp cung cÊp cho ®Çu vµo cña bé ghi dÞch, sao cho øng víi hµm
nµy çc tr¹ng th¸i cña m¹ch sÏ chuyÓn biÕn theo mét chu tr×nh kÝn, sè tr¹ng th¸i
trong cña chu tr×nh b»ng K®
S¬ ®å cña bé ®Õm dïng thanh ghi dÞch nh− h×nh d−íi ®©y, çc FF ®−îc m¾c víi
nhau thµnh thanh ghi dÞch n bit, ®Çu ra cña çc FF gåm c¶ Q vµ Q ®−îc dïng ®Ó t¹o
hµm håi tiÕp, ®−a tíi ®iÒu khiÓn ®Çu vµo cña thµnh ghi. Gi÷a ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña
FF cã mèi quan hÖ:
A'=fht(A, B, C, D,…,N)
B'=A; C'=B;…; N'=M
M¹ch håi tiÕp cã gi¸ trÞ 0 hay 1 vµ ®−îc ®−a vµo ®Çu vµo cña FF-A, khi cã xung
nhÞp sÏ thiÕt lËp tr¹ng th¸i cña FF- A t−¬ng øng.
M¹ch håi tiÕp
JA A JB B JN N
KA A KB B KN N
A A A
Clock
Bé ®Õm dïng thanh ghi dÞch
103
PTH-DTT
2. Çc b−íc thiÕt kÕ
X¸c ®Þnh sè bÝt n cña thµnh ghi dÞch n≥log2K®
Chän chu tr×nh chuyÓn tr¹ng th¸i cña bé ®Õm theo ®å

h×nh De Bruijn
X¸c ®Þnh fht vµ tèi thiÓu ho¸ hµm nµy
X©y dùng s¬ ®å
VÝ dô: ThiÕt kÕ bé ®Õm K®=8

- B−íc 1, X¸c ®Þnh sè bÝt n=log28=3
- B−íc 2: Chän chu tr×nh chuyÓn tr¹ng th¸i, c¨n cø vµo ®å h×nh tr¹ng th¸i cña thanh
ghi dÞch chän mét chu tr×nh cã 8 tr¹ng th¸i:
S1 S3
1
00 01
0 S2
1 1
01 1
S7
0 1 0
0 00 1 11 1
0 10
S0 1
S5
0
0
10 11
0
S2 S6
104
BomonKTDT-§HGTVT
Gi¶ sö chän: S0->S1->S3->S7->S6->S5-> S2->S4->S0

- B−íc 3: X¸c ®Þnh hµm håi tiÕp, ký hiÖu çc FF lÇn l−ît lµ CBA, ta cã b¶ng m· ho¸
tr¹ng th¸i vµ hµm håi tiÕp nh− sau:
S C B A fht
S0 0 0 0 1
S1 0 0 1 1
S3 0 1 1 1
S7 1 1 1 0
S6 1 1 0 1
S5 1 0 1 0
S2 0 1 0 0
S4 1 0 0 0
Tèi thiÓu ho¸ fht:
C BA 00 01 11 10
0 1 1 1
1 1
fht= C B + C A + CB A
- B−íc 4: X©y dùng s¬ ®å:
JA A JB B JC C
KA A KB B KC C
Clock
105
PTH-DTT
Bµi tËp: thiÕt kÕ t−¬ng tù øng víi K®=10, 12, 14
IV. M¹ch t¹o d·y tÝn hiÖu tuÇn hoµn

Thanh ghi dÞch cã thÓ dïng ®Ó t¹o d·y tÝn hiÖu tuÇn hoµn theo yªu cÇu cho tr−íc.
1. S¬ ®å khèi:
Gäi L lµ chu kú cña d·y tÝn hiÖu tuÇn hoµn cÇn ph¶i t¹o, tøc lµ ®Ó t¹o d·y tÝn
hiÖu nµy m¹ch ph¶i tuÇn hoµn vµ cã L tr¹ng th¸i kh¸c nhau. M¹ch nµy theo ®Þnh
nghÜa chÝnh lµ bé ®Õm cã K®=L, bé ®Õm cã thÓ x©y dùng tõ bé ghi dÞch vµ m¹ch håi
tiÕp gièng nh− phÇn trªn, thªm vµo ®ã cÇn x©y dùng mét m¹ch tÝn hiÖu ra ®Ó lÊy d·y
tÝn hiÖu tuÇn hoµn.
Ta cã s¬ ®å khèi cña m¹ch nh− sau:
M¹ch håi tiÕp
JA A JB B JN N
KA A KB B KN N
A A A
Clock
M¹ch logic ra
TÝn hiÖu ra
M¹ch t¹o tÝn hiÖu tuÇn hoµn dïng thanh ghi dÞch
106
BomonKTDT-§HGTVT
2. Çc b−íc thiÕt kÕ
Chän chu tr×nh chuyÓn tr¹ng th¸i cña bé ®Õm theo ®å

h×nh De Bruijn
X¸c ®Þnh fht vµ tèi thiÓu ho¸ hµm nµy
X¸c ®Þnh hµm ra vµ tèi thiÓu ho¸ hµm nµy
X©y dùng s¬ ®å
Minh ho¹: ThiÕt kÕ m¹ch t¹o tÝn chuçi tÝn hiÖu tuÇn hoµn:
L=0-1-0-1-1-1-0-1
- B−íc 1: TÝn hiÖu cã chiÒu dµi L= 8 =>n=log28=3
- B−íc 2: chän chu tr×nh chuyÓn tr¹ng th¸i:
Gi¶ sö chän: S0->S1->S3->S7->S6->S5-> S2->S4->S0
- B−íc 3: X©y dùng hµm håi tiÕp vµ tèi thiÓu ho¸
Ký hiÖu çc FF lÇn l−ît lµ CBA, ta cã b¶ng m· ho¸ tr¹ng th¸i vµ hµm håi tiÕp nh−
sau:
S C B A fht
S0 0 0 0 1
S1 0 0 1 1
S3 0 1 1 1
S7 1 1 1 0
S6 1 1 0 1
S5 1 0 1 0
S2 0 1 0 0
S4 1 0 0 0
107
PTH-DTT
C BA 00 01 11 10
0 1 1 1
1 1
fht= C B + C A + CB A
- B−íc 4: X¸c ®Þnh hµm ra:
S C B A fht L
S0 0 0 0 1 0
S1 0 0 1 1 1
S3 0 1 1 1 0
S7 1 1 1 0 1
S6 1 1 0 1 1
S5 1 0 1 0 1
S2 0 1 0 0 0
S4 1 0 0 0 1
C BA 00 01 11 10
0 1
1 1 1 1 1
fht= C + B A
-B−íc 5: X©y dùng s¬ ®å
JA A JB B JC C
KB B C A
KA A KC
Ck
0-1-0-1-1-1-0-1
108
BomonKTDT-§HGTVT
- Bµi tËp: thiÕt kÕ m¹ch t¹o chuçi tÝn hiÖu tuÇn hoµn:
L=0111000111
L=101110011110
V. Bé ®Õm vßng, vµ bé ®Õm vßng xu¾n
Trong bé ®Õm vßng dïng thanh ghi dÞch, hµm håi tiÕp ®−îc lÊy tõ ®Çu ra cña
FF cuèi cïng vµ ®−a vµo FF ®Çu tiªn, trong m¹ch nµy ë mét thêi ®iÓm chØ cã mét
FF l−u tr¹ng th¸i 1, …çc vÊn ®Ò kh¸c t−¬ng tù nh− phÇn thiÕt kÕ bé ®Õm.
Bé ®Õm vßng xu¾n kh¸c víi bé ®Õm vßng ë chç: hµm håi tiÕp ®−îc ®−a tõ ®Çu
ra ®¶o cña FF cuèi cïng vÒ ®Çu vµo cña FF ®Çu tiªn.
VI. Bé ghi dÞch víi hµm håi tiÕp lµ hµm céng module 2
1. Bé ghi dÞch víi hµm håi tiÕp lµ hµm céng module cã Lmax=2n-1
Thanh ghi dÞch 4 bit cho trong h×nh sau, cã hµm håi tiÕp
JA A JB B JC C JD D
KA KB KC KD
Ck
fht=JA=C ⊕ D
Dùa vµo ®å h×nh De Bruijn cña bé ghi dÞch 4 bit vµ ph−¬ng tr×nh cña hµm
håi tiÕp ®ång thêi lµ hµm kÝch cho FF-A dÔ dµng x¸c ®Þnh ®−îc tr¹ng th¸i tiÕp theo
cña bé ghi dÞch khi biÕt tr¹ng th¸i hiÖn t¹i.
VÝ dô , nÕu bé ghi dÞch ®ang ë tr¹ng th¸i S1(0001, D=0,C=0,B=0,A=1) th×
fht=JA= C ⊕ D= 0⊕ 0=0, do vËy khi cã xung nhÞp Ck tiÕp theo bé ghi dÞch sÏ
chuyÓn ®Õn tr¹ng th¸i S2(0010, D=0,C=0,B=1,A=0), b¶ng ®Çy ®ñ nh− sau:
S D C B A F
S1 0 0 0 1 0
S2 0 0 1 0 0
S4 0 1 0 0 1
S9 1 0 0 1 1
S3 0 0 1 1 0
S6 0 1 1 0 1
S13 1 1 0 1 0
S10 1 0 1 0 1
109
PTH-DTT
S5 0 1 0 1 1
S11 1 0 1 1 1
S7 0 1 1 1 1
S15 1 1 1 1 0
S14 1 1 1 0 0
S12 1 1 0 0 0
S8 1 0 0 0 1
Tr¹ng th¸i S0(0000) kh«ng xuÊt hiÖn trong b¶ng tr¹ng th¸i, v× bé ghi dÞch ë
tr¹ng th¸i nµy, do hµm håi tiÕp fht=JA= C ⊕ D nã sÏ n»m m·i ë tr¹ng th¸i nµy mµ
kh«ng tho¸t ra ®−îc, ®©y chÝnh lµ tr¹ng th¸i kho¸, nªn ph¶i lo¹i S0.
Thanh ghi dÞch 4 bit nµy cã sè tr¹ng th¸i kh¸c nhau trong d·y chuyÓn biÕn
tr¹ng th¸i(L, hay K®) lµ 15 ®¹t Lmax
2. VÝ dô øng dông m¹ch lo¹i nµy ®Ó thiÕt kÕ bé ®Õm:
+ Çc b−íc thiÕt kÕ:

chän fht lµ hµm céng module thÝch hîp ®Ó cã Lmax
Trªn ®å h×nh tr¹ng th¸i cña Lmax chän b−íc nh¶y

thÝch hîp ®Ó chØ cßn l¹i L tr¹ng th¸i
X¸c ®Þnh fht øng víi d·y tr¹ng th¸i cã L ®· chän vµ

tèi thiÓu ho¸
X©y dùng s¬ ®å
+ Minh ho¹: ThiÕt kÕ bé ®Õm K®=10, dïng bé ghi dÞch vµ hµm håi tiÕp céng
module 2
- B−íc 1: K®=L=10 do vËy n=4, chän hµm håi tiÕp lµ hµm céng module
t−¬ng øng ®Ó m¹ch ®¹t Lmax, nh− ®· biÕt ®Ó chän:
fht= C ⊕ D, huÆc fht= A ⊕ D…
110
BomonKTDT-§HGTVT
Gi¶ sö chän fht= C ⊕ D

- B−íc 2: Trªn ®å h×nh tr¹ng th¸i Lmax=15 cña bé ghi dÞch 4bit víi fht= C ⊕
D ®· chän, chän b−íc nh¶y ®Ó lo¹i ®i 5 tr¹ng th¸i , gi¶ sö chän b−íc nh¶y S3 vÒ S7:
S1
DCBA S2 S4 S9 S3
0001 0010 0100 1001 0011
1000 S8
1100 1110 1111 0111

S12 S14 S15 S7
- B−íc 3: X¸c ®Þnh f*ht dùa vµo ®å h×nh De Bruijn cña bé ghi dÞch 4 bit, x¸c
®Þnh gi¸ trÞ cña f*ht øng víi d·y tÝn hiÖu ®· chän:
S D C B A f*ht
S1 0 0 0 1 0
S2 0 0 1 0 0
S4 0 1 0 0 1
S9 1 0 0 1 1
S3 0 0 1 1 0
S7 0 1 1 1 1
S15 1 1 1 1 0
S14 1 1 1 0 0
S12 1 1 0 0 0
S8 1 0 0 0 0
Tèi thiÓu ho¸ ta ®−îc f*ht= C ⊕ D + AB D + AB D
-B−íc 4: X©y dùng s¬ ®å :
111
PTH-DTT
JA A JB B JC C JD D
KA KB KC KD D
D
Clock
IC: Vi M¹ch tÝch hîp SN 74LS95.

Vi m¹ch SN 74LS95 chøa çc thanh ghi dÞch 4 bit víi çc ®Çu vµo vµ ra cã thÓ
ho¹t ®éng theo kiÓu song song hay nèi tiÕp; nã cßn cho phÐp dÞch ph¶i hoÆc dÞch
tr¸i (chÕ ®é dÞch tr¸i cã thÓ thùc hiÖn ®−îc víi çc kÕt nèi thªm bªn ngoµi).
S¬ ®å ch©n vµ s¬ ®å logic cña vi m¹ch 74LS95
112
BomonKTDT-§HGTVT
Ch−¬ng 11
M¹ch d∙y ®ång bé
M¹ch d·y ®ång bé lµ mét m¹ch sè bao gåm çc m¹ch tæ hîp vµ çc phÇn
tö nhí FF, m¹ch ho¹t ®éng theo sù ®ång bé cña xung nhÞp Ck.
I. Ph©n tÝch
Bµi to¸n ph©n tÝch lµ bµi to¸n x¸c ®Þnh chøc n¨ng cho tr−íc;
- S¬ ®å m¹ch:
Tõ s¬ ®å m¹ch cho tr−íc cÇn x¸c ®Þnh chøc n¨ng tõng phÇn tö c¬ b¶n cña s¬ ®å, vµ
mèi liªn hÖ gi÷a çc s¬ ®å ®ã
- X¸c ®Þnh ®Çu vµo, ®Çu ra, sè tr¹ng th¸i trong cña m¹ch:
Coi m¹ch nh− mét hép ®en, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh sè ®Çu vµo, ®Çu ra, ®Æc ®iÓm çc ®Çu
vµo ra, x¸c ®Þnh tr¹ng th¸i cña m¹ch
- X¸c ®Þnh ph−¬ng tr×nh hµm ra, hµm kÝch cho çc FF
Dùa vµo s¬ ®å cho tr−íc x¸c ®Þnh hÖ ph−¬ng tr×nh hµm ra, hµm kÝch cho çc FF
- LËp b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra nhÞ ph©n:
B¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra nhÞ ph©n lµ b¶ng biÓu diÔn quan hÖ gi÷a tr¹ng th¸i chuyÓn
®Õn, tÝn hiÖu ra nhÞ ph©n víi tr¹ng th¸i hiÖn t¹i vµ tÝn hiÖu vµo t−¬ng øng. Dùa vµo
çc ph−¬ng tr×nh hµm kÝch, hµm ra x¸c ®Þnh ®−îc ë trªn, vµ dùa vµo ph−¬ng tr×nh
®Æc tÝnh cña FF x¸c ®Þnh ®−îc tr¹ng th¸i chuyÓn tíi vµ tÝn hiÖu ra t−¬ng øng víi tÝn
hiÖu vµo vµ tr¹ng th¸i hiÖn t¹i cña m¹ch.
- §å h×nh tr¹ng th¸i:
Tõ b¶ng tr¹ng th¸i vµ b¶ng ra ®· lËp ë trªn, x©y dùng ®−îc ®å h×nh tr¹ng th¸i vµ tÝn
hiÖu ra cña m¹ch.
- Chøc n¨ng cña m¹ch:
Sau khi lËp ®−îc ®å h×nh tr¹ng th¸i, dùa vµo ®å h×nh ®ã x¸c ®Þnh ®−îc chøc n¨ng
cña m¹ch. Cô thÓ lµ tõ sù ph©n tÝch ®ã mµ rót ra ®−îc chøc n¨ng cña m¹ch.
II. ThiÕt kÕ
1. Çc b−íc thiÕt kÕ:

Çc b−íc thiÕt kÕ ng−îc l¹i víi çc b−íc ph©n tÝch, tuy nhiªn m¹ch thiÕt kÕ ph¶i
thùc hiÖn chøc n¨ng cho tr−íc víi s¬ ®å cµng ®¬n gi¶n cµng tèt, ®iÒu nµy ®ång
nghÜa víi viÖc tèi thiÓu ho¸ tr¹ng th¸i.
- B−íc 1: X¸c ®Þnh bµi to¸n
§©y lµ b−íc ®Çu tiªn vµ còng lµ b−íc quan träng ®Ó thùc hiÖn tèt viÖc thiÕt kÕ m¹ch,
tr−íc tiªn ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc yªu cÇu ®Æt ra cho m¹ch vµ ph¶i x¸c ®Þnh m¹ch ®−îc
thiÕt kÕ tõ nh÷ng yÕu tè nµo?
- B−íc 2: X¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo/ra:
X¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo, ra còng nh− ®Æc ®iÓm cña chóng
- B−íc 3: X©y dùng ®å h×nh tr¹ng th¸i, b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng tÝn hiÖu ra
Nãi chung viÖc x©y ®å h×nh tr¹ng th¸i kh«ng dùa trªn mét quy t¾c nµo, mµ
phÇn lín dùa vµo kinh nghiÖm cña ng−êi thùc hiÖn, nh−ng quy t¾c lµ dùa vµo yªu
cÇu cña bµi to¸n ®Æt ra(tÝn hiÖu vµo ra ), tõ ®ã lËp ®å h×nh tr¹ng th¸i, x¸c ®Þnh ®−îc
®iÒu kiÖn ®Ó cho m¹ch cã thÓ chuyÓn ®æi tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i tiÕp theo
vµ khi nµo th× m¹ch cho tÝn hiÖu ra.
113
PTH-DTT
Tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i lËp trªn, x©y dùng b¶ng tr¹ng th¸i vµ b¶ng tÝn hiÖu
ra
X¸c ®Þnh bµi to¸n
X¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo ra
§å h×nh tr¹ng th¸i, b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra
Rót gän tr¹ng th¸i
M· ho¸ nhÞ ph©n
X¸c ®Þnh hÖ ph−¬ng tr×nh cña m¹ch
S¬ ®å m¹ch thùc hiÖn
- B−íc 4: Tèi thiÓu ho¸

Nh− ®· biÕt sè tr¹ng th¸i trong cña m¹ch gÇn nh− tØ lÖ víi sè FF ®−îc dïng trong
m¹ch, viÖc tèi thiÓu ho¸ tr¹ng th¸i chñ yÕu dùa vµo kh¸i niÖm t−¬ng ®−¬ng, ta sÏ
xÐt sau.
- B−íc 5: M· ho¸ nhÞ ph©n
114
BomonKTDT-§HGTVT
Sau khi tèi thiÓu ho¸ çc tr¹ng th¸i, vµ ®−a vµo ®å h×nh tr¹ng th¸i t−¬ng øng, dïng
çc biÕn nhÞ ph©n ®Ó m· ho¸ cho çc tr¹ng th¸i, sè biÕn nhÞ ph©n dïng ®Ó m· ho¸
çc tr¹ng th¸i phô thuéc vµo sè tr¹ng th¸i trong.
NÕu sè l−îng tr¹ng th¸i trong lµ N, sè l−îng biÕn nhÞ ph©n dïng lµ n, th× n
ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn: n≥log2N
Cã nhiÒu çch ®Ó m· ho¸ kh¸c nhau, mçi çch cho mét s¬ ®å kh¸c nhau, yªu
cÇu ph¶i m· ho¸ sao cho s¬ ®å lµ ®¬n gi¶n nhÊt.
- B−íc 6: X¸c ®Þnh hÖ ph−¬ng tr×nh cña m¹ch:
Sau khi ®· m· ho¸ ®−îc çc tr¹ng th¸i trong cña m¹ch, cã thÓ x¸c ®Þnh hÖ
ph−¬ng tr×nh cña m¹ch theo 2 çch:
+ LËp b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra nhÞ ph©n, tõ ®ã x¸c ®Þnh ®−îc
ph−¬ng tr×nh ®Çu vµo kÝch cho çc FF vµ ph−¬ng tr×nh cña tÝn hiÖu ra, sau ®ã chóng
ta tiÕn hµnh tèi thiÓu ho¸ çc ph−¬ng tr×nh ®ã.
+ Dùa trùc tiÕp vµo ®å h×nh tr¹ng th¸i, viÕt hÖ ph−¬ng tr×nh Ton , Toff cña çc FF vµ
ph−¬ng tr×nh tÝn hiÖu ra cña m¹ch sau ®ã tiÕn hµnh tèi thiÓu ho¸ hÖ ph−¬ng tr×nh ®ã.
Tõ çc ph−¬ng tr×nh ®· x¸c ®Þnh ®−îc ta x©y dùng s¬ ®å m¹ch
III. Tèi thiÓu ho¸:
NhiÖm vô ®Æt ra cho ng−êi thiÕt kÕ lµ ph¶i ®−a ra m¹ch ho¹t ®éng ®óng chøc
n¨ng cho tr−íc, s¬ ®å cµng ®¬n gi¶n cµng tèt, muèn vËy cÇn gi¶m nhá sè trang th¸i
trong.
ViÖc tèi thiÓu ho¸ chñ yÕu dùa vµo kh¸i niÖm"tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng", bµi
to¸n tèi thiÓu ho¸ tr¹ng th¸i chÝnh lµ bµi to¸n ®i t×m líp tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng lín
nhÊt, vµ ®−îc thay b»ng mét tr¹ng th¸i ®¹i diÖn, sè tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng chÝnh lµ
sè tr¹ng th¸i tèi thiÓu. Cã 3 ph−¬ng ph¸p tèi thiÓu hay dïng:
1, Ph−¬ng ph¸p Caldwell:
Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc minh häa qua vÝ dô sau:
ThiÕt kÕ mét m¹ch d·y ®ång bé thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm tra d·y tÝn hiÖu
vµo ë d¹ng nhÞ ph©n cã ®é dµi b»ng 3 ®−îc ®−a vµo liªn tiÕp ®Çu vµo X, nÕu d·y tÝn
hiÖu vµo cã d¹ng 010 huÆc 110 huÆc 111 th× tÝn hiÖu ra Z=1®Ó b¸o hiÖu lµ m¹ch ®·
nhËn ®−îc mét trong çc d·y tÝn hiÖu vµo ®ã.
M¹ch thiÕt kÕ cã nhiÖm vô ph¸t hiÖn d·y tÝn hiÖu vµo, nÕu d·y tÝn hiÖu vµo
cã d¹ng 010, huÆc 011, huÆc 110 huÆc 111 th× Z=1 ®Ó b¸o hiÖu m¹ch ®· nhËn ®−îc
mét trong çc d·y tÝn hiÖu ®ã.
- B−íc 2: X¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo ra
M¹ch ph¶i thiÕt kÕ lµ m¹ch ®ång bé, nªn ngoµi ®Çu vµo X cßn cã ®Çu vµo
xung nhÞp Ck mét ®Çu tÝn hiÖu ra lµ Z, theo d¹ng s¬ ®å khèi nh− sau:
Error! X
Z
Ck M¹ch logic
- B−íc 3: ®å h×nh tr¹ng th¸i, b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra: Dùa vµo çc yªu cÇu
cña tÝn hiÖu vµo, ra lËp ®−îc ®å h×nh chuyÓn tr¹ng th¸i nh− sau:
S¬ ®å chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i:
115
PTH-DTT
S0
000
XCK
X CK
S1 001 010 S2
XCK X CK XCK X CK
S3 011,Z=1 S4 100 S5 011,Z=1 S6 110
XCK X CK XCK X CK XCK X CK XCK X CK
Tr¹ng th¸i ban ®Çu lµ S0 : khi tÝn hiÖu vµo lµ XCK m¹ch chuyÓn ®Õn S1,
X CK m¹ch chuyÓn ®Õn S2.
T−¬ng tù víi tr¹ng th¸i S1, m¹ch sÏ chuyÓn ®Õn S3 khi tÝn hiÖu vµo lµ XCK,
m¹ch chuyÓn ®Õn S2 khi tÝn hiÖu vµo lµ X CK
T−¬ng tù víi tr¹ng th¸i S2, m¹ch sÏ chuyÓn ®Õn S5 khi tÝn hiÖu vµo lµ XCK,
m¹ch chuyÓn ®Õn S2 khi tÝn hiÖu vµo lµ X CK.
NÕu m¹ch ë mét trong 4 tr¹ng th¸i S3, S4, S5, S6, khi cã tÝn hiÖu vµo lµ XCK
huÆc X CK m¹ch sÏ chuyÓn ®Õn tr¹ng th¸i ban ®Çu S0, vËy khi d·y tÝn hiÖu vµo lµ
110 huÆc 111 ®−êng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i: S0->S1->S3->S0 hay khi d·y tÝn hiÖu
vµo lµ 010 huÆc 011 ®−êng S0->S2->S5->S0 th× m¹ch sÏ cho tÝn hiÖu ra Z=1 t¹i thêi
®iÓm cña xung nhÞp thø 3. Víi ®−êng chuyÓn ®æi kh¸c Z=0, tõ ®å h×nh tr¹ng lËp
®−îc b¶ng tr¹ng th¸i nh− b¶ng sau:
S' Z
S
X=0 X=1 X=0 X=1
S0 S2 S1 0 0
S1 S4 S2 0 0
S2 S6 S5 0 0
S3 S0 S0 1 1
S4 S0 S0 0 0
S5 S0 S0 1 1
S6 S0 S0 0 0
- B−íc 4: Tèi thiÓu ho¸ tr¹ng th¸i, ta sÏ dïng ph−¬ng ph¸p Caldwell:
+ Tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng:
116
BomonKTDT-§HGTVT
Tr¹ng th¸i Si ®−îc gäi lµ t−¬ng ®−¬ng víi Sj khi vµ chØ khi nÕu lÊy Si vµ Sj lµ
2 tr¹ng th¸i ban ®Çu th× víi mäi tÝn hiÖu vµo cã thÓ cã chóng lu«n lu«n cho tÝn hiÖu
ra gièng nhau.
NÕu cã nhiÒu tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng víi nhau tõng ®«i mét th× chóng t−¬ng
®−¬ng víi nhau. §Ó kiÓm tra nhãm çc tr¹ng thai t−¬ng ®−¬ng víi nhau kh«ng, cã
thÓ sö dông b¶ng tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra nh− sau:
- Nhãm çc tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng ph¶i cã nh÷ng hµng trong b¶ng tÝn hiÖu ra gièng
nhau.
- Nhãm çc tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng ph¶i cã nh÷ng hµng trong b¶ng tr¹ng th¸i ë cïng
mét cét(øng víi cïng tæ hîp tÝn hiÖu vµo ) lµ t−¬ng ®−¬ng. NghÜa lµ øng víi cïng
mét tæ hîp tÝn hiÖu vµo çc tr¹ng th¸i sÏ chuyÓn biÕn tíi, cña chóng lµ t−¬ng ®−¬ng.
§iÒu nµy cho thÊy thñ tôc kiÓm tra tÝnh t−¬ng ®−¬ng cña nhãm çc tr¹ng th¸i ph¶i
tiÕn hµnh tuÇn tù tõng b−íc cho ®Õn nhãm cã tr¹ng th¸i cuèi cïng, nÕu nhãm cã
tr¹ng th¸i cuèi cïng nµy lµ t−¬ng ®−¬ng th× nhãm tr¹ng th¸i ®−îc kiÓm tra lµ t−¬ng
®−¬ng.
Quy t¾c Caldwell:
Nh÷ng hµng(t−¬ng øng víi tr¹ng th¸i trong) cña b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ
tÝn hiÖu ra sÏ kÕt hîp víi nhau vµ ®−îc biÓu diÔn mét hµnh chung- ®Æc tr−ng(tr¹ng
th¸i ®Æc tr−ng) cho chóng nÕu nh− chóng tho¶ m·n 2 ®iÒu kiÖn sau:
1- Çc hµng t−¬ng øng trong ma trËn gièng nhau
2- Trong ma trËn ra, çc hµng t−¬ng øng ph¶i tho¶ m·n mét trong 3 ®iÓm:
- Çc hµng trong ma trËn ph¶i gièng nhau
- Çc tr¹ng th¸i trong cïng mét cét n»m trong nhãm tr¹ng th¸i ®−îc xÐt
- Çc tr¹ng th¸i ë trong cïng mét cét lµ çc tr¹ng th¸i t−¬ng øng
Sau khi ®· thay thÕ çc tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng b»ng mét tr¹ng th¸i chung ®Æc
tr−ng cho chóng, lÆp l¹i çc c«ng viÖc t×m çc tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng(çc hµng
t−¬ng ®−¬ng) kh¸c, cho tíi khi nµo kh«ng thÓ t×m ®−îc çc hµng(çc tr¹ng th¸i)
t−¬ng ®−¬ng víi nhau n÷a th× dõng l¹i. Sè tr¹ng th¸i trong b¶ng tr¹ng th¸i lóc ®ã lµ
tèi thiÓu.
¸p dông quy t¾c Caldwell vµo bµi to¸n trªn, trong b¶ng trªn:
S S' Z
X=0 X=1 X=0 X=1
S0 S2 S1 0 0
S1 S4 S2 0 0
S2 S6 S5 0 0
S3 S0 S0 1 1
S4 S0 S0 0 0
S5 S0 S0 1 1
S6 S0 S0 0 0
S4 t−¬ng ®−¬ng S6, S3 t−¬ng ®−¬ng S5, thay thÕ çc tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng
b»ng tr¹ng th¸i ®Æc tr−ng cho chóng, ch¼ng h¹n thay thÕ S4, S6 b»ng S46, S3 vµ S5
b»ng S35, tõ ®ã lËp ®−îc b¶ng míi nh− sau:
117
PTH-DTT
S X=0 X=1
S0 S2 S1
Z=0 Z=0
S1 S46 S35
Z=0 Z=0
S2 S46 S35
Z=0 Z=0
S35 S0 S0
Z=1 Z=1
S46 S0 S0
Z=0 Z=0
Tõ ®©y ta l¹i thÊy S1≈S2, b¶ng sÏ rót gän nh− sau:
S X=0 X=1
S0 S12 S12
Z=0 Z=0
S12 S46 S35
Z=0 Z=0
S35 S0 S0
Z=1 Z=1
S46 S0 S0
Z=0 Z=0
Tõ b¶ng trªn, kh«ng cã tr¹ng th¸i nµo t−¬ng ®−¬ng n÷a, nh− vËy m¹ch cßn l¹i 4
tr¹ng th¸i, víi ®å h×nh tr¹ng th¸i nh− sau:
AB S
00 S0
01 S12
11 S35
10 S46
118
BomonKTDT-§HGTVT
AB
00
01
Ck Ck
X Ck XCk
10 11, Z=1
- B−íc 5: M· ho¸ tr¹ng th¸i, çc tr¹ng th¸i ®−îc m· ho¸ nh− b¶ng trªn
- B−íc 6: X¸c ®Þnh hÖ ph−¬ng tr×nh cña m¹ch.
Dùa vµo b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra ®Ó x¸c ®Þnh ®Çu vµo kÝch cho çc FF vµ ph−¬ng
tr×nh tÝn hiÖu ra.
§Çu vµo kÝch cho çc FF-A vµ FF-B lµ JA, KA JB, KB t−¬ng øng víi gi¸ trÞ cña tÝn
hiÖu vµo X, theo b¶ng sau:
Tr¹ng Tr¹ng th¸i tiÕp theo Çc ®Çu vµo cña FF

th¸i hiÖn X=0 X=1 X=0 X=1 X=0 X=1
t¹i
AB AB AB JA KA JA KA JB KB JB KB
00 01, Z=0 01, Z=0 0 x 0 x 1 x 1 x
01 10, Z=0 11, Z=0 1 x 1 x x 1 x 0
11 00, Z=1 00, Z=1 x 1 x 1 x 1 x 1
10 00, Z=0 00, Z=0 x 1 x 1 0 x 0 x
Sau khi tèi thiÓu ho¸, ta thu ®−îc:

JA=B; KA=1; JB= B ; KB= X + A ;
Ph−¬ng tr×nh tÝn hiÖu ra Z ®−îc x¸c ®Þnh dùa vµo b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i, b¶ng
ra vµ b¶ng m· ho¸ : Z=A.B.CK
Ngoµi çch nµy cã thÓ dùa trùc tiÕp vµo ph−¬ng tr×nh Ton vµ Toff ®Ó x¸c ®Þnh.
- B−íc 7: S¬ ®å m¹ch:
119
PTH-DTT
X
JA A JB B
'1' A
K K B
A
CK A
2. Ph−¬ng ph¸p ph©n ho¹ch:

Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc dùa trªn viÖc ph©n chia çc tr¹ng th¸i theo çc líp cã
çc ®Æc ®iÓm gièng nhau, sù ph©n chia thùc hiÖn nh− sau:
- Sù ph©n chia lÇn thø nhÊt(P1)
Tõ b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra ban ®Çu, ph©n chia çc tr¹ng th¸i
ban ®Çu thµnh nhiÒu líp, trong mçi líp lµ nh÷ng tr¹ng th¸i cã tÝn hiÖu ra nh− nhau
khi tÝn hiÖu vµo nh− nhau.
- Sù ph©n chia lÇn 2(P2)
XÐt çc tr¹ng th¸i trong cïng mét líp cña P1: NÕu çc tr¹ng th¸i n»m trong
cïng mét líp cña P1 cã çc tr¹ng th¸i tiÕp theo cïng n»m trong cïng mét líp cña
P1 th× ®−îc xÕp chung trong mét nhãm. NÕu kh«ng tho¶ m·n th× ph¶i t¸ch chóng ra
thµnh çc nhãm kh¸c nhau, vµ sÏ ®−îc mét tËp hîp çc nhãm míi P2
TiÕp tôc thùc hiÖn nh− trªn, sÏ ®−îc P3,P4,…, Pi. Qu¸ tr×nh ph©n chia ®ã sÏ
dõng l¹i khi Pi+1=Pi, sè nhãm Pi chÝnh lµ sè tr¹ng th¸i ®· ®−îc tèi thiÓu ho¸.
Sau ®©y lµ mét vÝ dô minh ho¹:
B¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra cña mét m¹ch d·y ®ång bé m« t¶ ë
b¶ng sau:
120
BomonKTDT-§HGTVT
Tr¹ng th¸i hiÖn t¹i Tr¹ng th¸i tiÕp theo

X=0 X=1
S0 S0 S4
Z=0 Z=1
S1 S4 S2
Z=1 Z=0
S2 S0 S3
Z=1 Z=1
S3 S5 S6
Z=0 Z=1
S4 S1 S2
Z=1 Z=0
S5 S5 S4
Z=0 Z=1
S6 S0 S3
Z=1 Z=1
+ Sù ph©n chia lÇn 1:

P1=(S0,S3,S5)(S1,S4)(S2,S6)
+ Sù ph©n chia lÇn 2:
P2=(S3)(S0, S5)(S1,S4)(S2,S6)
Ta cã P3=P2=(S3)(S0, S5)(S1,S4)(S2,S6)

X=0 X=1
S05 S05 S14
Z=0 Z=1
S14 S14 S26
Z=1 Z=0
S26 S05 S3
Z=1 Z=1
S3 S05 S26
Z=0 Z=1
Nh− vËy çc líp tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng cña m¹ch ®· ®−îc x¸c ®Þnh, sau khi tèi
thiÓu ho¸ m¹ch chØ cã 4 tr¹ng th¸i nh− trªn.
3. Ph−¬ng ph¸p dïng b¶ng so s¸nh
Gi¶ sö ban ®Çu m¹ch cã n-1 tr¹ng th¸i trong S0, S1, S2, …, Sn LËp b¶ng so
s¸nh cã çc hµng vµ cét nh− h×nh vÏ.
Mçi « biÓu diÔn cÆp so s¸nh gi÷a 2 tr¹ng th¸i t−¬ng øng(Si, Sj) t¹i hµng vµ cét
t−¬ng øng víi « ®ã. TiÕn hµnh tèi thiÓu ho¸ nh− sau:
- Trong mçi «, nÕu cÆp tr¹ng th¸i t−¬ng øng cã tÝn hiÖu ra gièng nhau víi mäi tæ
hîp tÝn hiÖu vµo(hµng trong b¶ng ra nh− nhau) th× ghi vµo ®ã cÆp tr¹ng th¸i mµ nã
chuyÓn ®Õn øng víi tõng tæ hîp tÝn hiÖu vµo. NÕu tÝn hiÖu ra kh¸c nhau th× ®¸nh dÊu
X vµo ®ã.
- KiÓm tra nh÷ng « ghi cÆp tr¹ng th¸i: « nµy bÞ g¹ch ®i(X) nÕu nh− trong « ®ã cã
mét cÆp tr¹ng th¸i ®· bÞ g¹ch ë « t−¬ng øng víi chóng tr−íc.
121
PTH-DTT
TiÕn hµnh nh− b−íc 2 cho tíi khi nµo kh«ng g¹ch ®−îc « nµo n÷a th× dõng l¹i,
nh÷ng « kh«ng bÞ g¹ch sÏ t−¬ng øng víi çc cÆp tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng Si,Sj t¹i
hµng vµ cét t−¬ng øng víi « ®ã.
- KiÓm tra çc tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng víi Si: trªn b¶ng kÐo theo sÏ kiÓm tra tõng cét
tõ ph¶i(Sn) sang tr¸i(S0) ®Ó x¸c ®Þnh çc líp tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng, sè líp tr¹ng
th¸i t−¬ng ®−¬ng cña S0 chÝnh lµ sè tr¹ng th¸i cña m¹ch ®· tèi thiÓu.
Minh häa:
Cho b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra m« t¶ nh− b¶ng sau:
Tr¹ng th¸i tiÕp theo
Tr¹ng th¸i hiÖn t¹i
X=0 X=1
S0 S0 S2
Z=0 Z=0
S1 S3 S0
Z=1 Z=0
S2 S5 S5
Z=0 Z=0
S3 S4 S1
Z=1 Z=0
S4 S6 S6
Z=1 Z=0
S5 S2 S0
Z=0 Z=0
S6 S1 S7
Z=1 Z=0
S7 S7 S2
Z=0 Z=0
Sau ®©y lµ çc b−íc tèi thiÓu ho¸:

- B−íc 1: §¸nh dÊu X vµo nh÷ng « mµ cÆp tr¹ng th¸i t−¬ng øng víi « ®ã cã hµng
t−¬ng øng trong b¶ng tÝn hiÖu ra kh¸c nhau. Nh÷ng « kh«ng bÞ g¹ch, ghi nh÷ng cÆp
tr¹ng th¸i S'i-S'j mµ 2 tr¹ng th¸i Si, Sj sÏ chuyÓn biÕn tíi øng víi tÝn hiÖu vµo X=0
vµ X=1
- B−íc 2: TiÕn hµnh kiÓm tra çc « trong b¶ng
KiÓm tra çc « trong b¶ng sau:
S1
S2
S3
S4
S5
S6
S7
S0 S1 S2 S3 S4 S5 S6
122
BomonKTDT-§HGTVT
S1
S0-S5
S2 S2-S5
S3 S3-S4
S0-S1
S4 S3-S6 S4-S6
S0-S6 S1-S6
S5 S0-S2 S2-S5
S1-S3 S1-S4 S1-S6

S6 S0-S7 S1-S7 S6-S7
S0-S7 S5-S7 S2-S7
S7 S2-S5
S0 S1 S2 S3 S4 S5 S6
G¹ch thªm mét sè « míi, ®−îc b¶ng ë h×nh sau

S1
S2
S3-S4
S3 S0-S1
S4 S3-S6 S4-S6
S0-S6 S1-S6
S5 S2-S5
S1-S3 S1-S4 S1-S6

S6 S0-S7 S1-S7 S6-S7
S5-S7 S2-S7
S7 S2-S5
S0 S1 S2 S3 S4 S5 S6
S5: (S6)(S5, S7)

S4: (S6)(S5, S7)(S4)
S3: (S6)(S5, S7)(S4)(S3)
S2: (S6)(S2, S5, S7)(S4)(S3)(S1)
S1: (S6)(S2, S5, S7)(S4)(S3)(S1)
Sè tr¹ng th¸i tèi thiÓu b»ng sè nhãm tr¹ng th¸i t−¬ng ®−¬ng cét S0, m¹ch cã
sè tr¹ng th¸i tèi thiÓu lµ 5.
123
PTH-DTT
LËp ®−îc b¶ng chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra ®· tèi thiÓu nh− b¶ng sau:

X=0 X=1
S0257 S0257 S0257
Z=0 Z=0
S1 S3 S0257
Z=1 Z=0
S3 S4 S1
Z=1 Z=0
S4 S6 S6
Z=1 Z=0
S6 S1 S0257
Z=1 Z=0
IV. M· ho¸ tr¹ng th¸i

Trong çc minh ho¹ tr−íc ®©y çc tr¹ng th¸i cña m¹ch ®−îc m· ho¸ tuú ý, cã
nhiÒu çch m· ho¸ kh¸c nhau vµ mçi çch cho mét s¬ ®å kh¸c nhau, cÇn ph¶i chän
çch m· ho¸ sao cho s¬ ®å m¹ch thùc hiÖn lµ ®¬n gi¶n nhÊt. HiÖn nay vÉn ch−a cã
çch m· ho¸ nµo lµ tèi −u nhÊt.
Th−êng thùc hiÖn theo 2 çch sau ®Ó cã ®−îc s¬ ®å t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n
- Quy t¾c1:
NÕu mét tr¹ng th¸i hiÖn t¹i Si cã thÓ chuyÓn biÕn ®Õn nhiÒu tr¹ng th¸i S'i1,
S'i2,…,S'in th× çc tr¹ng th¸i S'ij ph¶i ®−îc m· ho¸ b»ng çc tõ m· kÕ cËn(chØ kh¸c
nhau mét biÕn).
- Quy t¾c 2:
NÕu nhiÒu tr¹ng th¸i Sj1, Sj2,…,Sjn cïng chuyÓn biÕn ®Õn mét tr¹ng th¸i tiÕp
theo S'j th× çc tr¹ng th¸i Sj1, Sj2,…,Sjn ®ã ph¶i ®−îc m· ho¸ b»ng çc tõ m· ho¸ kÕ
cËn nhau.
V. M¹ch d·y ®ång bé dïng m« h×nh Moore vµ m« h×nh Mealy

Nh¾c lai:
M« h×nh Moore lµ m« h×nh mµ tÝn hiÖu ra chØ phô thuéc vµo tr¹ng th¸i trong
cña m¹ch.
M« h×nh Mealy lµ m« h×nh mµ tÝn hiÖu ra phô thuéc c¶ vµo tr¹ng th¸i trong
vµ tÝn hiÖu vµo X.
Ta nghiªn cøu 2 m« h×nh nµy qua mét vÝ dô:
ThiÕt kÕ mét m¹ch d·y ®ång bé nhËn biÕt d·y tÝn hiÖu vµo, tÝn hiÖu vµo ®−îc
®−a liªn tiÕp ë ®Çu vµo cña m¹ch theo d¹ng nhÞ ph©n, mçi lÇn d·y tÝn hiÖu vµo lµ
101, m¹ch sÏ cho ra tÝn hiÖu Z=1, çc bÝt d÷ liÖu vµo ®−îc ®ång bé víi xung nhÞp
Ck.
Gi¶i:
Theo ®Çu bµi ra ta cÇn ph¶i thiÕt kÕ 1 m¹ch d·y ®ång bé ®Ó ph¸t hiÖn d·y tÝn hiÖu
vµo, nÕu d·y tÝn hiÖu vµo cã d¹ng 101 th× ®Çu ra Z=1
- B−íc 2: X¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo, ra:
M¹ch cã 2 ®Çu tÝn hiÖu vµo lµ X vµ xung nhÞp Ck, vµ cã mét ®Çu tÝn hiÖu ra Z, theo
nh− s¬ ®å khèi sau:
124
BomonKTDT-§HGTVT
X 10100111011
Z
M¹ch
logic
Ck
- B−íc 3: ®å h×nh tr¹ng th¸i, b¶ng tr¹ng th¸i, vµ tÝn hiÖu ra

a, NÕu dïng m« h×nh Mealy:
X Ck
S3
S0 Ck
AB
00 AB
XCk 10
X Ck S1
XCk
AB
01
X Ck
XCk S2
Z=XCk AB
11
Theo yÕu cÇu cña bµi to¸n chØ cÇn sö dông 3 tr¹ng th¸i ®Ó m· ho¸ S0, S1, S2.
Nh− vËy dïng 2 bÝt nhÞ ph©n sÏ thõa 1 tr¹ng th¸i, ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng r¬i vµo tr¹ng
th¸i khãa, ta thiÕt kÕ ®Ó m¹ch khi r¬i vµo tr¹ng th¸i ®ã, th× ngay tõ xung nhÞp ®Çu
tiªn nã sÏ vÒ S0. Ta cã b¶ng tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra:
125
PTH-DTT
S X=0 X=1
S0 S0 S1
Z=0 Z=0
S1 S2 S1
Z=0 Z=0
S2 S0 S1
Z=0 Z=1
S3 S0 S0
Z=0 Z=0
b, Víi m« m×nh Moore:

ChuyÓn tõ m« h×nh Mealy sang Moore ta ®−îc s¬ ®å vµ çch m· ho¸ nh−
sau:
A B S
0 0 S0
0 1 S1
1 1 S2
1 0 S3
X Ck
S0
AB
00
XCk
S1
XCk
XCk
AB X Ck
01
X Ck
S3 S2
XCk
Z=1 AB
11
X Ck
AB
10
Tr¹ng th¸i S3 chÝnh lµ tr¹ng th¸i cho tÝn hiÖu ra Z=1
126
BomonKTDT-§HGTVT
- B−íc 4:Tèi thiÓu ho¸

Víi vÝ dô nµy ta nhËn thÊy çc tr¹ng th¸i kh«ng thÓ tèi thiÓu thªm ®−îc n÷a.
- B−íc 5: M· ho¸ tr¹ng th¸i, víi bµi to¸n nµy ¸p dông ph−¬ng ph¸p m· ho¸ kh¸c
nhau 1 bÝt
A B S
0 0 S0
0 1 S1
1 1 S2
1 0 S3
- B−íc 6: HÖ ph−¬ng tr×nh cña m¹ch

a, M« h×nh Mealy:
TONA=S1 X = AB X => JA=B X
TOffA=S3+ S2 X + S2X=S2+S3=A => KA=1
TONB=S0X= AB X => JB= AX
TOffB=S2 X = AB X => KB= A X
Vµ Z= ABXCk
a, M« h×nh Moore:
TONA=S1 X = AB X => JA=B X
TOffA=S2 X + S3X=AB X +A B X => KA=B⊕X
TONB= B ( AX + A) => JB=A+X
TOffB=S2 X +S2X => KB= A
Vµ Z= A B
- B−íc 7: S¬ ®å
a, M« h×nh Mealy:
X
JA A JB B
'1' A
K K B
CK
127
PTH-DTT
b, M« h×nh Moore:
X
JA A JB B
A
K K B
CK
128
BomonKTDT-§HGTVT
Ch−¬ng 12
M¹ch d∙y kh«ng ®ång bé
NÕu m¹ch d·y ®ång bé ho¹t ®éng theo sù ®iÒu khiÓn cña xung nhÞp Ck th×
m¹ch d·y kh«ng ®ång bé ho¹t ®éng theo sù ®iÒu khiÓn bëi çc sù kiÖn mµ kh«ng
tu©n theo quy luËt.
Tãm l¹i tÊt c¶ çc m¹ch d·y mµ ®−îc ®iÒu khiÓn bëi çc sù kiÖn ngÉu nhiªn
th× ®−îc xÕp vµo nhãm m¹ch d·y kh«ng ®ång bé.
I. Çc b−íc thiÕt kÕ:
VÒ c¬ b¶n gièng víi çc b−íc thiÕt kÕ m¹ch ®ång bé, chØ kh¸c ë b−íc 5 vµ
b−íc 6
X¸c ®Þnh bµi to¸n
X¸c ®Þnh tÝn hiÖu vµo ra
§å h×nh tr¹ng th¸i, b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra
Rót gän tr¹ng th¸i
M· ho¸ nhÞ ph©n
X¸c ®Þnh hÖ ph−¬ng tr×nh cña m¹ch
S¬ ®å m¹ch thùc hiÖn
129
PTH-DTT
- B−íc 5: M· ho¸ nhÞ ph©n

M¹ch kh«ng ®ång bé ho¹t ®éng kh«ng cã sù t¸c ®éng cña xung nhÞp, cho nªn trong
m¹ch th−êng xuÊt hiÖn hiÖn t−îng ch¹y ®ua huÆc hiÖn t−îng chu kú, dÉn tíi sù ho¹t
®éng kh«ng chÝnh x¸c cña m¹ch. Cho nªn khi m· ho¸ cÇn cã biÖn ph¸p ®Ó lo¹i trõ.
- B−íc 6: X¸c ®Þnh hÖ ph−¬ng tr×nh cña m¹ch:
Dùa vµo b¶ng tr¹ng th¸i b¶ng tÝn hiÖu ra vµ cã thÓ dùa trùc tiÕp vµo ®å h×nh.
C¶ 2 çch ®Òu cã 2 lo¹i ph−¬ng tr×nh:
+ Ph−¬ng tr×nh cña m¹ch chØ dung NAND
+ Ph−¬ng tr×nh cña m¹ch chØ dung RS-FF kh«ng ®ång bé vµ çc m¹ch NAND
Çch 1: Dùa vµo b¶ng tr¹ng th¸i vµ tÝn hiÖu ra
*. ChØ dïng m¹ch NAND:
Ký hiÖu A, B,…, N lµ çc biÕn nhÞ ph©n dïng ®Ó m· ho¸ tr¹ng th¸i trong cña m¹ch.
X1, X2 ,…,Xm lµ çc tÝn hiÖu vµo ®· ®−îc m· ho¸ nhÞ ph©n
Z1, Z2 ,…,Zn lµ çc tÝn hiÖu ra ®· ®−îc m· ho¸ nhÞ ph©n
Dùa vµo b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra x¸c ®Þnh ®−îc hÖ ph−¬ng tr×nh:
A'=fA(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
B'=fB (A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
…………….
N'=fN(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Z1 =g1(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Z2 =g2(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
…………
Zn =gn(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Tèi thiÓu ho¸ hÖ hµm nµy vµ viÕt ph−¬ng tr×nh ë d¹ng chØ dïng NAND
*, M¹ch dïng RS-FF vµ çc m¹ch NAND
Trong b¶ng m· tr¹ng th¸i, c¨n cø vµo sù thay ®æi tr¹ng th¸i cña tõng FF:
A->A'; B->B',…,N->N', x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ trÞ t−¬ng øng cña ®Çu vµo kÝch R, S cho
tøng FF, tõ ®ã viÕt ®−îc hÖ ph−¬ng tr×nh:
RA=F1(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
RB=F2(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Tèi thiÓu ho¸ hµm vµ viÕt ph−¬ng tr×nh ë d¹ng dïng NAND. Çch lµm t−¬ng tù víi
B, C,..,N
Çch 2: Dùa trùc tiÕp vµo ®å h×nh tr¹ng th¸i
Ta cã ph−¬ng tr×nh ®Çu vµo kÝch R, S cña FF-A lµ:
SA=TËp hîp bËt(on) cña A + [(1)]
RA=TËp hîp t¾t(off) cña A + [(0)]
T−¬ng tù cho B, C,…,N
*. NÕu chØ dïng NAND
Ta cã ph−¬ng tr×nh cña RS-FF nh− sau:
Q'=S+ RQ => A'=SA+ R A A
Sau ®ã tiÕn hµnh tèi thiÓu ho¸ tõng ph−¬ng tr×nh vµ viÕt d−íi d¹ng chØ dïng
NAND.
TiÕn hµnh t−¬ng tù víi B, C,..,N
* NÕu chØ dïng RS-FF kh«ng ®ång bé vµ çc m¹ch NAND
Ta cÇn x¸c ®Þnh SA, RA theo çc biÕn ®Çu vµo vµ çc biÕn nhÞ ph©n dïng ®Ó m· ho¸:
RA=F1A(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
SA=F2A(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
RB=F2B(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
130
BomonKTDT-§HGTVT
……………..
RN=F1N(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
SN=F2N(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Z1=Y1(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Z2=Y2(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
………….
Zn=Yn(A, B, …,N, X1, X1, .., Xm)
Tèi thiÓu ho¸ hÖ ph−¬ng tr×nh: viÕt çc ph−¬ng tr×nh ë d¹ng dïng m¹ch NAND.
II. m· ho¸ vµ Tèi thiÓu ho¸ th¸i trong m¹ch d·y kh«ng ®ång
bé.
1. M· ho¸ tr¹ng th¸i:
Nãi chung m· ho¸ tr¹ng th¸i ë lo¹i m¹ch nµy vÒ nguyªn t¾c còng gièng nh−
hÖ thèng m¹ch d·y ®· xem xet, nh−ng l−u ý viÖc m· ho¸ ph¶i tr¸nh ®−îc hiÖn t−îng
chu kú vµ ch¹y ®ua.
Tr¸nh hiÖn t−îng chu kú: Ph¶i l−u ý sao cho víi mäi tæ hîp tÝn hiÖu vµo th×
m¹ch lu«n lu«n cã mét tr¹ng th¸i æn ®Þnh.
Tr¸nh hiÖn t−îng ch¹y ®ua: Ph¶i l−u ý m· ho¸ sao cho víi tÊt c¶ çc chuyÓn
biÕn tr¹ng th¸i cã thÓ cã cña m¹ch chØ cã duy nhÊt mét biÕn thay ®æi mµ th«i, tøc lµ
çc cÆp tõ m· m· ho¸ cho Si vµ Sj(Si->Sj) cã kho¶ng çch Hamming lµ 1
Minh ho¹:
Cho ®å h×nh tr¹ng th¸i cña m¹ch d·y kh«ng ®ång bé nh− h×nh sau:
S0 S1
AB X AB
00 01
X X
S2
AB
11
Khi thay ®æi tõ S2->S0 c¶ hai biÕn nhÞ ph©n ®Òu thay ®æi(11->00), ®iÒu nµy dÉn
®Õn hiÖn t−îng ch¹y ®ua trong m¹ch, ®Ó tr¸nh ta ®−a thªm biÕn S3 ®Ó sù thay ®æi tõ
S2->S0 th«ng qua S3, tøc lµ S2->S3->S0, ®¶m b¶o chØ cã mét biÕn thay ®æi, th−êng
chän ®iÒu kiÖn tho¸t khái tr¹ng th¸i gi¶ lµ v« ®iÒu kiÖn:
131
PTH-DTT
S0 S1
AB X AB
00 01
V« ®iÒu kiªn X
S2
AB X AB
10 11
S3
Tãm lai: Khi m· ho¸ çc tr¹ng th¸i trong cña m¹ch, ®Ó tr¸nh hiÖn t−îng chu kú, vµ
ch¹y ®ua, ta cÇn cã tr¹ng th¸i trung gian, th«ng th−êng t¨ng sè bit m· ho¸ ®Ó t¨ng
tr¹ng th¸i, vµ lùa chän tr¹ng th¸i trung gian cho hîp lý, vµ ph¶i thiÕt kÕ ®Ó viÖc tho¸t
khái tr¹ng th¸i trung gian lµ v« ®iÒu kiÖn
2. Tèi thiÓu ho¸:
Gièng nh− m¹ch d·y ®ång bé, nh−ng th−êng chó ý ®Õn yÕu tè m¹ch ch¹y tèt lµ
®−îc(kh«ng cã hiÖn t−îng ch¹y ®ua vµ chu kú)
III. HiÖn t−îng chu kú vµ ch¹y ®ua
1. HiÖn t−îng chu kú:
HiÖn t−îng chu kú lµ hiÖn t−îng t¹i mét tæ hîp tÝn hiÖu nµo ®ã, m¹ch liªn tôc
chuyÓn tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c theo mét chu kú kÝn, nghÜa lµ trong
qu¸ tr×nh ®ã kh«ng cã tr¹ng th¸i nµo æn ®Þnh, do vËy khi thay ®æi tÝn hiÖu vµo
kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc m¹ch ®ang ë tr¹ng th¸i nµo trong d·y çc tr¹ng th¸i nãi trªn.
VÝ dô: øng víi mét tæ hîp tÝn hiÖu vµo qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i theo H×nh vÏ
d−íi ®©y
ViÖc m· ho¸ tr¹ng th¸i sö dông biÕn nhÞ ph©n A vµ B lµ hoµn toµn tuú ý. §å
h×nh tr¹ng th¸i, vµ b¶ng tr¹ng th¸i nh− sau:
Gi¶ thiÕt ban ®Çu m¹ch ë tr¹ng th¸i S3(AB=10) vµ X=0, sau ®ã tÝn hiÖu vµo
X thay ®æi tõ 0Æ 1, m¹ch sÏ chuyÓn tõ tr¹ng th¸i S3ÆS0.
NÕu X vÉn =1 m¹ch sÏ chuyÓn lÇn l−ît chuyÓn ®Õn çc tr¹ng th¸i tiÕp theo
lµ S1, S2, …, S0 . Khi X= 1 ta cã:
132
BomonKTDT-§HGTVT
S3 Æ S0 Æ S1 Æ S2->S3, tøc m¹ch kh«ng cã tr¹ng th¸i æn ®Þnh
S0 S1
AB X AB
00 01
X
X +X
X
S2
AB AB
10 11
S3 X +X
X
X 0
S 1
S0 S2 S1
X=1 S1 S2 S2
S2 S3 S3
S3 S3 S0
2. HiÖn t−îng ch¹y ®ua:

HiÖn t−îng ch¹y ®ua trong m¹ch kh«ng ®ång bé lµ hiÖn t−îng, do tÝnh
kh«ng ®ång nhÊt cña çc phÇn tö nhÞ ph©n dïng ®Ó m· ho¸ tr¹ng th¸i, v× m¹ch ho¹t
®éng kh«ng ®ång bé nªn khi chuyÓn tr¹ng th¸i tõ Si ÆSj m¹ch cã thÓ chuyÓn theo
çc ®−êng kh¸c nhau.
NÕu tr¹ng th¸i cuèi cïng cña nh÷ng con ®−êng Êy lµ æn ®Þnh vµ duy
nhÊt th× ch¹y ®ua lµ ch¹y ®ua kh«ng nguy hiÓm, nh−ng nÕu çch chuyÓn tr¹ng th¸i
Êy dÉn ®Õn çc tr¹ng th¸i æn ®Þnh kh¸c nhau, cã thÓ tíi tr¹ng th¸i kho¸ vµ kh«ng
tho¸t ra ®−îc.
VÝ dô ch¹y ®ua kh«ng nguy hiÓm: Mét m¹ch d·y kh«ng ®ång bé cã
b¶ng tr¹ng th¸i m« t¶ ë h×nh sau:
M¹ch cã thÓ thay ®æi tr¹ng th¸i theo nh÷ng con ®−êng kh¸c nhau tuú thuéc
vµo thø tù thay ®æi cña A vµ B:
-NÕu A vµ B thay ®æi ®ång thêi m¹ch sÏ chuyÓn sang tr¹ng th¸i S2 råi míi
sang tr¹ng th¸i S3.
- NÕu B thay ®æi tr−íc A th× m¹ch sÏ lÇn l−ît chuyÓn qua S1, S2 råi míi
sang S3
133
PTH-DTT
- NÕu A thay ®æi tr−íc B m¹ch sÏ chuyÓn tõ S0 sang S3
X 0
AB S 1
B thay ®æi tr−íc A
S0 S2 S1
00
S1 S2 S2
01 Avµ B cïng thay ®æi
S2 S3 S3
11 S3 S3 S0
10
A thay ®æi tr−íc B
C¶ 3 con ®−êng chuyÓn ®æi ®Òu dÉn ®Õn cïng mét tr¹ng th¸i æn ®Þnh S3.
HiÖn t−îng ch¹y ®ua nµy lµ ch¹y ®ua kh«ng nguy hiÓm.
Khi m¹ch ®ang ë tr¹ng th¸i æn ®Þnh(khoanh trßn), nã chØ thay ®æi tr¹ng th¸i
khi tÝn hiÖu vµo thay ®æi.
VÝ dô ch¹y ®ua nguy hiÓm: §å h×nh tr¹ng th¸i cña mét m¹ch kh«ng
®ång bé m« t¶ ë h×nh
sau:
X
X
AB X AB
00 11
S0 S1
X X
S2
AB AB
10 01
S3
X
Gi¶ thiÕt tr¹ng th¸i ban ®Çu cña m¹ch lµ S0(AB=00) vµ tÝn hiÖu vµo X=0.
NÕu X thay ®æi tõ 0Æ1 m¹ch sÏ chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i nh− sau:
- NÕu A, B thay ®æi ®ång thêi m¹ch sÏ chuyÓn ®Õn S1
- NÕu B thay ®æi tr−íc A th× m¹ch sÏ chuyÓn ®Õn S2
- NÕu A thay ®æi tr−íc B m¹ch sÏ chuyÓn ®Õn S3
ë ®©y tr¹ng th¸i S3 lµ tr¹ng th¸i kho¸, nh− vËy khi A thay ®æi tr−íc B m¹ch
sÏ r¬i vµo tr¹ng th¸i kho¸ vµ kh«ng tho¸t ra ®−îc, ch¹y ®ua khi nµy lµ ch¹y ®ua
nguy hiÓm
134
BomonKTDT-§HGTVT
IV. Çc vÝ dô minh ho¹

1. VÝ dô 1:
ThiÕt kÕ m¹ch ®Õm ®Ó ®Õm sè ng−êi vµo th¨m mét viÖn b¶o tµng, m¹ch gåm 2 LED
s¸ng X1 vµ X2 ®−îc bè trÝ nh− h×nh vÏ. M¹ch thiÕt kÕ sao cho mçi lÇn ®Õm ®−îc
mét ng−êi
Lèi vµo Lèi ra
X1 X2
Ph©n tÝch: Khi cã mét ng−êi ®i vµo th× 2 chïm s¸ng sÏ bÞ ch¾n liªn tiÕp:
- §Çu tiªn X1 bÞ ch¾n, tiÕp
- TiÕp theo X1 vµ X2 cïng bÞ ch¾n
- Sau ®ã X2 bÞ ch¾n, m¹ch cã tÝn hiÖu ra Z=1(mét ng−êi ®· ®i vµo)
M« h×nh m¹ch ®Õm nh− sau:
X1
M¹ch ®Õm
X2
Z
Quy −íc : Chïm s¸ng bÞ ch¾n X; Chïm s¸ng kh«ng bÞ ch¾n X

Ta cã ®å h×nh tr¹ng th¸i cña m¹ch nh− sau:
X 1X 2 X 1X 2
S1 S4 S0 S4 S3
X 1X 2 X 1X 2
TÜnh
X1X2
X 1X 2 X 1X 2
X1X2
X 1X 2 X 1X 2
Z=1
S2 S4
TÜnh: tr¹ng th¸i tÜnh
Lèi ra
Lèi vµo
135
PTH-DTT
S0 lµ tr¹ng th¸i ban ®Çu cña m¹ch(tr¹ng th¸i tÜnh)

- NÕu mét ng−êi ®i vµo sù chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña m¹ch sÏ lµ
S0ÆS1 Æ S2Æ S3Æ S0
- NÕu mét ng−êi ®i ra sù chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña m¹ch sÏ lµ
S0ÆS3 Æ S4Æ S1Æ S0
- NÕu mét ng−êi ngËp ngõng vµo sau ®ã l¹i ®i ra: ban ®Çu ch¾n X1 ,
sau ®ã kh«ng ch¾n X1 n÷a, tr¹ng th¸i m¹ch: S0ÆS1ÆS0 khi nµy m¹ch sÏ kh«ng
®Õm.
LËp b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra
Tr¹ng th¸i Tr¹ng th¸i tiÕp theo vµ tÝn hiÖu ra

hiÖn t¹i X1 X2 X1 X2 X1 X2 X1 X2
0 0 0 1 1 1 1 0
S0 S0 S3 S0
Z=0 Z=0
Z=0
S1 S2 S1
S0
Z=0 Z=0 Z=0
S2
S3 S2 S1
Z=0 Z=1 Z=0
S3
S0 S3 S4
Z=0 Z=0 Z=0
S4
S3 S4 S1
Z=0 Z=0 Z=0
B¶ng cã 5 hµng øng víi 5 tr¹ng th¸i hiÖn t¹i cã thÓ xuÊt hiÖn vµ 4 cét, mçi cét øng
víi mét tæ hîp gi¸ trÞ cã thÓ X1, X2. Mçi « cña b¶ng biÓu diÔn tr¹ng th¸i tiÕp theo
vµ tÝn hiÖu ra t−¬ng øng víi tr¹ng th¸i hiÖn thêi vµ gi¸ trÞ cña tÝn hiÖu vµo X1, X2.
VÝ dô hµng ®Çu tiªn cña b¶ng øng víi tr¹ng th¸i hiÖn t¹i lµ S0, nÕu tÝn hiÖu
vµo lµ X1X2=01 m¹ch sÏ chuyÓn tíi tr¹ng th¸i S3 vµ tÝn hiÖu ra Z=0. Trong « ghi râ
S3 vµ Z=0.
Trong b¶ng tr¹ng th¸i, nh÷ng « ë ®ã tr¹ng th¸i ®−îc khoanh trßn lµ nh÷ng «
cã tr¹ng th¸i tiÕp theo b»ng chÝnh tr¹ng th¸i hiÖn t¹i, nh÷ng tr¹ng th¸i ®ã lµ tr¹ng
th¸i æn ®Þnh, vÝ dô tr¹ng th¸i hiÖn t¹i lµ S0 víi tÝn hiÖu vµo lµ X1, X2 lµ 00, tr¹ng
th¸i tiÕp theo cña m¹ch vÉn lµ S0. §iÒu kiÖn tr¹ng th¸i æn ®Þnh lµ S'=S(S: tr¹ng th¸i
hiÖn t¹i, S' tr¹ng th¸i tiÕp theo).
Trªn b¶ng cã nh÷ng « trèng, nh÷ng « nµy t−¬ng øng çc tæ hîp tÝn hiÖu kh«ng
xuÊt hiÖn ë ®Çu vµo. ThËt vËy do çch x¾p xÕp cña 2 chïm s¸ng X1, X2 ®Òu ®ang
kh«ng bÞ ch¾n(00) t−¬ng øng víi tr¹ng th¸i ban ®Çu S0, kh«ng thÓ ngay tøc kh¾c c¶
2 chïm s¸ng ®Òu bÞ ch¾n(X1X2=11). Tæ hîp tÝn hiÖu vµo nµy kh«ng xuÊt hiÖn
t−¬ng øng víi « trèng ë hµng thø nhÊt.
136
BomonKTDT-§HGTVT
NÕu b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra cã nh÷ng « trèng th× cã thÓ ®iÒn gi¸ trÞ kh«ng
x¸c ®Þnh X vµo çc « ®ã, råi lîi dông ®Ó tèi thiÓu ho¸ tr¹ng th¸i, cô thÓ nh− sau:
Cã thÓ g¾n tr¹ng th¸i tiÕp theo vµ tÝn hiÖu ra vµo çc « trèng sao cho hµng cã «
trèng cã thÓ kÕt hîp víi çc hµng kh¸c.
ë b¶ng tr¹ng th¸i, b¶ng ra trªn h×nh trªn, çc hµng S0, S1, S2 vµ S3, S4cã çc tr¹ng
th¸i tiÕp theo vµ tÝn hiÖu ra t−¬ng øng lµ gièng nhau nÕu ta g¸n:
- ¤ trèng cña hµng ®Çu tiªn(S0) lµ S2/Z=1
- ¤ trèng cña hµng thø 2 S3/Z=0
- ¤ trèng cña hµng thø 4 S1/Z=0
- ¤ trèng cña hµng thø 3, thø 5 S0/Z=0
Khi ®ã ta cã b¶ng tèi thiÓu nh− sau:
Tr¹ng th¸i Tr¹ng th¸i tiÕp theo vµ tÝn hiÖu ra

hiÖn t¹i X1 X2 X1 X2 X1 X2 X1 X2
0 0 0 1 1 1 1 0
S012 S012 S34 S012 S012
Z=0 Z=0 Z=1 Z=0
S34 S012 S34 S34 S012
Z=0 Z=0 Z=0 Z=0
§å h×nh tr¹ng th¸i:
S012 S34
X2
Z=X1X2
A=0 A=1
X 1X 2
Sö dông 1 bit nhÞ ph©n ®Ó m· ho¸, S012:0; vµ S34:1

M¹ch cã tÝn hiÖu ra Z=1 khi X1X2=11 ë tr¹ng th¸i S012.
ViÕt ph−¬ng tr×nh hµm kÝch cho FF-A ta cã:
SA= (TËp hîp bËt cña Q) +[(1)]= A X 1X 2 + A X 1X 2 = X 1X 2
RA= (TËp hîp t¾t cña Q) +[(0)]= A X 2 + A X 1X 2 + AX 1X 2 = X 2
Mµ ph−¬ng tr×nh ®Æc tr−ng cña RS-FF:
Q'A=SA+ R A Q A thay gi¸ trÞ cña RA,SA vµo ta cã:
A'= X 1X 2 + X 2 A = X 1X 2 + X 2 A = ( X 1X 2).( X 2 A)
Ph−¬ng tr×nh tÝn hiÖu ra:
Z= AX 1X 2
Tõ ®ã ta x©y dùng ®−îc s¬ ®å nh− sau:
137
PTH-DTT
X1
RA A
A
RA A
A
X2
A': tr¹ng th¸i tiÕp theo
2. VÝ dô 2
ThiÕt kÕ m¹ch ®iÒu khiÓn b¬m n−íc vµo mét èng n−íc nhê 2 b¬m p1 vµ P2, c¶ 2
b¬m ®−îc më ®Ó b¬m n−íc khi mùc n−íc ë d−íi møc 1 vµ vÉn më cho ®Õn khi ch−a
®¹t møc 2. Khi võa ®¹t møc 2 th× b¬m P1 ng¾t, cßn P2 vÉn b¬m. Vµ P1 vÉn ng¾t
cho ®Õn khi n−íc l¹i ë d−íi møc 1, P2 vÉn më, chØ khi n−íc ®¹t møc3 th× P2 míi
ng¾t. Vµ P2 vÉn ng¾t, chØ më khi n−íc l¹i xuèng d−íi møc 1
Gi¶i:
M· ho¸ tr¹ng th¸i:
+ a=1 khi møc n−íc lín h¬n huÆc b»ng møc 1, tr−êng hîp kh¸c a=0
+ b=1 khi møc n−íc lín h¬n huÆc b»ng møc 2, tr−êng hîp kh¸c b=0
+ c=1 khi møc n−íc lín h¬n huÆc b»ng møc 3, tr−êng hîp kh¸c c=0
+ P=1 : B¬m më; P=0 : b¬m ®ãng
P2 P1
Vµo Vµo
Møc3 c
b
Møc2
a
a P1
Møc1 M¹ch
b
logic
c P2
Ra
138
BomonKTDT-§HGTVT
§å h×nh tr¹ng th¸i:

Tõ çc d÷ liÖu ®Çu bµi, lËp ®å h×nh tr¹ng th¸i nh− sau:
S0 S1
P1=0 a P1=1
P2=0 P2=1
a
c b
P1=0
P2=1
S2
- Tr¹ng th¸i S0 t−¬ng øng khi n−íc lín h¬n huÆc b»ng møc 3, c¶ 2 b¬m P1 vµ P2
®Òu ng¾t.
- Khi møc n−íc tôt xuèng møc 1( a ), m¹ch chuyÓn sang tr¹ng th¸i S1 lóc ®ã c¶ 2
b¬m ®Òu më.
- Khi n−íc ®¹t møc 2(b), m¹ch chuyÓn sang tr¹ng th¸i S2 b¬m P1 vÉn b¬m, P2 t¾t.
Cã 2 kh¶ n¨ng s¶y ra
+ NÕu n−íc tiÕp tôc d©ng lªn ë møc 3(c) m¹ch sÏ chuyÓn sang tr¹ng th¸i S0 vµ c¶ 2
b¬m ®Òu t¾t.
+ NÕu n−íc gi¶m xuèng møc 1( a ) m¹ch chuyÓn sang tr¹ng th¸i S1; P1 vÉn b¬m, P2
t¾t.
B¶ng tr¹ng th¸i:
Tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i ta cã b¶ng tr¹ng th¸i, do ý nghÜa vËt lý cña çc biÕn vµo, nªn
chØ cã thÓ cã 4 kh¶ n¨ng sau cña abc: 000;100;110;111.
S abc 000 100 110 111

S0
S1 S0 S0 S0
P1=1 P1=0 P1=0 P1=0
P2=1 P2=0 P2=0 P2=0
S1
S1 S1 S2
P1=1 P1=1 P1=0
P2=1 P2=1 P2=1
S2
S1 S2 S2 S0
P1=1 P1=0 P1=0 P1=1
P2=1 P2=1 P2=1 P2=1
139
PTH-DTT
M∙ ho¸ tr¹ng th¸i:

Tõ b¶ng trªn ta thÊy, øng víi mçi cét cu¶ tæ hîp tÝn hiÖu vµo m¹ch lu«n cã it
nhÊt mét tr¹ng th¸i æn ®Þnh, nghÜa lµ trong m¹ch kh«ng cã hiÖn t−îng chu kú, nh−
vËy khi m· ho¸ chØ cÇn tr¸nh hiÖn t−îng ch¹y ®ua, gi¶i ph¸p thùc hiÖn b»ng viÖc
thªm mét tr¹ng th¸i gi¶ S3:
S0 S1
AB
P1=0 00 a P1=1 AB
01
P2=0 P2=1
a
b
AB AB
P1=0 10 11 P1=0
P2=0 c P2=1
S2
S3
HÖ ph−¬ng tr×nh cña m¹ch:
Tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i, ta cã hÖ ph−¬ng tr×nh cña m¹ch nh− sau:
SA=(TËp hîp bËt cña A)+[(1)]=b.B
RA=(TËp hîp t¾t cña A)+[(0)]= B + B a = B + a
SB=(TËp hîp bËt cña B)+[(1)]= a A
RB=(TËp hîp t¾t cña A)+[(0)]=cA
Mµ ph−¬ng tr×nh ®Æc tr−ng cña RS-FF:
Q'A=SA+ R A Q A thay gi¸ trÞ cña RA,SA vµo ta cã:
Q'A=A'= b.B + ( B + a). A = b.B + a. A.B
vµ B'= a A + c. A.B = a A + (c + A) B
Ph−¬ng tr×nh tÝn hiÖu ra:
P1= A.B
P2= A.B +AB=B
Tõ ®ã ta x©y dùng ®−îc s¬ ®å nh− sau:
140
BomonKTDT-§HGTVT
A
a '
RA A RB B B
'
b
RA A RB B
A A
P1
P2
A', B': tr¹ng th¸i tiÕp theo
141
PTH-DTT
Ch−¬ng 13
ThiÕt kÕ m¹ch sè dïng MSI vµ LSI
I. Kh¸i niÖm:
ThiÕt kÕ m¹ch sè dïng m¹ch tÝch hîp cì võa MSI vµ tÝch hîp cì lín LSI cã mét sè
®Æc ®iÓm kh¸c víi m¹ch SSI ®· nghiªn cøu:
SSI MSI, LSI

Bµi to¸n Bµi to¸n
X¸c ®Þnh Chän çc vi

ph−¬ng tr×nh m¹ch MSI, LSI
Tèi Nèi çc MSI, LSI cho tr−íc

thiÓu ho¸ dïng trªn SSI nÕu cÇn
S¬ ®å S¬ ®å
ThiÕt kÕ m¹ch sè dïng MSI vµ LSI cã thÓ kh«ng sö dông hÕt kh¶ n¨ng cña
m¹ch, nh−ng l¹i kinh tÕ vµ lµm cho m¹ch tæng thÓ cã kÝch th−íc nhá h¬n nhiÒu.
Çc vi m¹ch th−êng dïng d−íi d¹ng MUX, DEMUX,CODER, DECODER,

ROM, PLA…Sau ®©y lµ çc vÝ dô
142
BomonKTDT-§HGTVT
II. Bé dån kªnh MUX

1. S¬ ®å tæng qu¸t:
E(Enable)
0
1 0
f 1
MUX f
2n
2n
1 2 n
2. Çc øng d ông
a. ChuyÓn ®æi d÷ liÖu song song thµnh nèi tiÕp
Minh ho¹ biÕn ®æi 8 bit song song thµnh nèi tiÕp, viÖc ®iÒu khiÓn ®−a tÝn hiÖu ra
thùc hiÖn nhê bé ®Õm nhÞ ph©n 3 ®Çu ra
D0
D1 Çc bÝt ra nèi tiÕp
(theo xung nhÞp)
MUX
D7
A B C
Ck §Õm
b, M¹ch t¹o d·y tÝn hiÖu tuÇn hoµn:

Muèn t¹o d·y tÝn hiÖu tuÇn hoµn dïng MUX ta thùc hiÖn nèi çc ®Çu vµo MUX, vµ
nèi víi møc logic nhÊt ®Þnh, viÖc thùc hiÖn ®−a tÝn hiÖu ra nhê mét bé ®Õm nhÞ ph©n
mµ çc ®Çu ra cña bé ®Õm nhÞ ph©n nµy ®−îc ®−a vµo çc ®Çu vµo ®iÒu khiÓn cña
MUX ®ã, vÝ dô t¹o tÝn hiÖu tuÇn hoµn 10010011:
143
PTH-DTT
+5
D7
10010011
MUX
D0
A B C
C §Õm
II. ROM(Read Only Memory-bé nhí chØ ®äc)

1. S¬ ®å cÊu t¹o:
n ®Çu vµo
®Þa chØ ROM m ®Çu ra
d÷ liÖu
Ma Ma m ®Çu
n ®Çu trËn trËn ra
vµo ®Þa AND OR d÷ liÖu
chØ 2n tÝch
144
BomonKTDT-§HGTVT
2. øng dông
a, Dïng lµm bé nhí trong, l−u çc ch−¬ng tr×nh cè ®Þnh cña m¸y tÝnh.
b, Dïng ®Ó thiÕt kÕ çc m¹ch tæ hîp
Khi dïng ROM ®Ó thiÕt kÕ m¹ch tæ hîp, coi X nh− ®Þa chØ vµo cña ROM vµ
Y nh− lµ çc sè liÖu ra cña ROM, ROM ®−îc sö dông nh− mét b¶ng tra cøu(gièng
b¶ng ch©n lý trong thiÕt kÕ m¹ch tæ hîp)
§i¹ chØ §Çu ra

A B C Z1 Z2 Z3 Z4 Z5 Z6 Z7 Z8
0 0 0 1 1 0 1 1 0 0 1
0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0
0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0
0 1 1 1 0 1 0 1 0 0 0
1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0
1 0 1 0 0 0 1 0 1 1 1
1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0
1 1 1 0 1 1 1 1 0 0 1
VÝ dô: Dïng ROM ®Ó x©y dùng bé gi¶i m· nhÞ ph©n sang 7 v¹ch, cã b¶ng
ch©n lý nh− trªn, çc ®Çu vao ®−îc xem lµ ®Çu ®Þa chØ cña ROM, çc ®Çu ra 7 v¹ch
chÝnh lµ ®Çu ra cña ROM.
M· 7 v¹ch:
M· M· nhÞ ph©n M· 7 v¹ch

16 H G F E P Q R S T U V
0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 0
1 0 0 0 1 0 1 1 0 0 0 0
2 0 0 1 0 1 1 0 1 1 0 1
3 0 0 1 1 1 1 1 1 0 0 1
4 0 1 0 0 0 1 1 0 0 1 1
5 0 1 0 1 1 0 1 1 0 1 1
6 0 1 1 0 1 0 1 1 1 1 1
7 0 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0
8 1 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1
9 1 0 0 1 1 1 1 1 0 1 1
A 1 0 1 0 1 1 1 0 1 1 1
B 1 0 1 1 0 0 1 1 1 1 1
C 1 1 0 0 1 0 0 1 1 1 0
D 1 1 0 1 0 1 1 1 1 0 1
E 1 1 1 0 1 0 0 1 1 1 1
F 1 1 1 1 1 0 0 0 1 1 1
145
PTH-DTT
Ma trËn nèi nh− sau:

P0
P1
P2
P3
P4
P5
P6
P7
P8
P9
P10
P11
P12
P13
P14
P15
P Q R S T U V
146
BomonKTDT-§HGTVT
Tµi liÖu tham kh¶o:
1. Kü ThuËt Sè øng dông- NXB ThÕ giíi, 2002

2. Bµi Gi¶ng Kü thuËt Sè- TrÇn V¨n Vinh, HVBCVT, 2000
3. Digital Electronics, Roger L.Tokhenim, ISBN Editor, 1999
4. PAL Device Data Book Bipolar and CMOS, ISBN Editor, 1990
5. C¬ së kü thuËt §iÖn tö sè, Bé m«n §iÖn tö, §¹i häc Thanh Hoa B¾c Kinh 1996
147
PTH-DTT
Phô lôc:
Ch−¬ng 1. HÖ thèng ®Õm vµ m∙................................................... 4

I. BiÓu diÔn sè trong çc hÖ thèng ®Õm............................................... 4
1. Kh¸i niÖm c¬ b¶n ........................................................................ 4
2. Çc hÖ ®Õm th«ng dông............................................................... 4
3. BiÓu diÔn sè trong çc hÖ ®Õm .................................................... 5
II. hÖ ®Õm hai (nhÞ ph©n) ..................................................................... 6
III. M· ho¸ hÖ sè 10 ............................................................................ 8
1. Kh¸i niÖm vÒ m· ho¸ hÖ sè ......................................................... 8
2. Çc m· th«ng dông...................................................................... 9
Ch−¬ng 2.§¹i Sè Boolean............................................................. 11
I. Kh¸i niÖm chung............................................................................ 11
1. Më ®Çu ...................................................................................... 11
2. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n ........................................................... 11
II. BiÕn vµ hµm logic ......................................................................... 13
1. Kh¸i niÖm vÒ biÕn vµ hµm logic................................................ 13
2. Çc hµm logic s¬ cÊp................................................................. 14
3. HÖ hµm ®Çy dñ .......................................................................... 17
III. Ph−¬ng ph¸p biÓu diÔn hµm logic ................................................... 18
1. Ph−¬ng ph¸p dïng b¶ng gi¸ trÞ cña hµm ................................... 18
2. Ph−¬ng ph¸p h×nh häc ............................................................... 18
3. Ph−¬ng ph¸p biÓu thøc ®¹i sè.................................................... 19
4. Ph−¬ng ph¸p dïng b¶ng Karnaugh ........................................... 19
Ch−¬ng 3.Tèi thiÓu ho¸ hµm Boolean .................................. 21
I. Ph−¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸ ............................................................. 21
1. Kh¸i niÖm tèi thiÓu ho¸............................................................. 21
2. Ph−¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸ hµm logic b»ng biÕn ®æi ®¹i sè ...... 22
3. Nhãm çc ph−¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸ theo thuËt to¸n............... 23
Ch−¬ng 4.Giíi thiÖu vi m¹ch sè ................................................ 27
I. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i ................................................................. 27
1. §Þnh nghÜa................................................................................. 27
2. Ph©n lo¹i vi m¹ch theo b¶n chÊt cña tÝn hiÖu vµo / ra ............... 27
3. Ph©n lo¹i theo mËt ®é tÝch hîp.................................................. 28
4. Ph©n lo¹i theo c«ng nghÖ chÕ t¹o.............................................. 28
II. Çc th«ng sè chÝnh cña vi m¹ch sè .............................................. 30
1. Møc logic .................................................................................. 30
2. §Æc tÝnh truyÒn ®¹t.................................................................... 30
3. Çc th«ng sè vÒ dßng ®iÖn. ....................................................... 32
4. C«ng suÊt tiªu thô...................................................................... 33
5. HÖ sè t¶i FAN-IN; FAN-OUT .................................................. 34
6. Kho¶ng lÒ chèng nhiÔu (Noise Margin).................................... 35
148
BomonKTDT-§HGTVT
7. Thêi gian truyÒn ®¹t vµ thêi gian qu¸ ®é .................................. 36

8. D¹ng vá IC ................................................................................ 37
9. Giíi h¹n nhiÖt ®é....................................................................... 37
III. C«ng nghÖ IC sè .......................................................................... 37
1. C«ng nghÖ ®¬n cùc ................................................................... 37
2. C«ng nghÖ l−ìng cùc................................................................. 40
3. Giao tiÕp TTL-CMOS vµ CMOS-TTL. ..................................... 44
Ch−¬ng 5.ph©n tÝch vµ ThiÕt kÕ m¹ch tæ hîp.................. 47
I. M« h×nh to¸n häc cña m¹ch tæ hîp................................................ 47
II. Ph©n tÝch m¹ch tæ hîp .................................................................. 48
III. thiÕt kÕ m¹ch tæ hîp .................................................................... 48
1. Bµi to¸n thiÕt kÕ vµ çc b−íc thùc hiÖn..................................... 48
2. ThiÕt kÕ m¹ch tæ hîp 2 tÇng vµ nhiÒu tÇng ............................... 48
3. ThiÕt kÕ mét hÖ hµm tæ hîp....................................................... 52
Ch−¬ng 6.Mét sè m¹ch tæ hîp th−êng gÆp ........................ 53
I. Bé céng nhÞ ph©n mét cét sè.......................................................... 53
1. Ph©n tÝch bµi to¸n ...................................................................... 53
2. X©y dùng s¬ ®å ......................................................................... 54
II. Bé trõ nhÞ ph©n mét cét sè............................................................ 55
II. Bé trõ nhÞ ph©n mét cét sè............................................................ 56
III. Bé so s¸nh – comparator ............................................................. 57
1. Bé so s¸nh 2 sè nhÞ ph©n 1 bit................................................... 57
2. Bé so s¸nh n bit ......................................................................... 58
IV. Bé t¹o vµ kiÓm tra ch½n lÎ – Parity Generator and Checker ....... 59
IV. Bé t¹o vµ kiÓm tra ch½n lÎ – Parity Generator and Checker ....... 60
1. M¹ch t¹o bit ch½n lÎ .................................................................. 60
2. M¹ch kiÓm tra ch½n lÎ............................................................... 60
V. M¹ch ph©n lo¹i ng¾t ..................................................................... 62
VI. Bé chän kªnh vµ ph©n kªnh ........................................................ 63
1. Bé chän kªnh............................................................................. 63
2. Bé ph©n kªnh............................................................................. 63
VII. Bé chuyÓn m· ............................................................................ 64
1. Çc lo¹i m· tiªu biÓu................................................................. 64
2. M¹ch m· ho¸ - lËp m· (ENCODER) ........................................ 64
3. M¹ch gi¶i m· (DECODER) ...................................................... 66
4. ThiÕt kÕ m¹ch chuyÓn m· ......................................................... 69
5. Mét sè vi m¹ch chuyÓn m· th«ng dông .................................... 69
Ch−¬ng 7.Çc phÇn tö nhí c¬ b¶n .......................................... 72
I.Kh¸i niÖm chung............................................................................. 72
II. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i................................................................ 72
1. §Þnh nghÜa................................................................................. 72
2. Ph©n lo¹i FF .............................................................................. 72
149
PTH-DTT
2. Ph©n lo¹i FF .............................................................................. 73

3. BiÓu diÔn FF .............................................................................. 73
III. çc lo¹i FF vµ ®iÒu kiÖn ®ång bé ................................................ 73
1. Flip-Flop kiÓu RS ...................................................................... 73
2. JK Flip-Flop. ............................................................................. 75
3. D Flip-Flop ................................................................................ 77
4. Flip-Flop kiÓu T. ....................................................................... 78
IV. ChuyÓn ®æi gi÷a çc lo¹i FF ....................................................... 79
Ch−¬ng 8.Bé ®Õm............................................................................... 81
I. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i ................................................................. 81
1. §Þnh nghÜa:................................................................................ 81
2. Ph©n lo¹i.................................................................................... 81
3. §å h×nh tr¹ng th¸i cña bé ®Õm:................................................. 82
II. M· cña bé ®Õm. ............................................................................ 83
III.Çc b−íc thiÕt kÕ bé ®Õm ............................................................. 84
IV. Mét sè d¹ng bé ®Õm th−êng gÆp................................................. 85
1. Bé ®Õm thuËn, ®ång bé, hÖ sè ®Õm K®= 2n, dïng m· nhÞ ph©n. 85
2. Çc bé ®Õm nghÞch, nhÞ ph©n, ®ång bé víi hÖ sè ®Õm ch½n..... 89
3. Çc bé ®Õm nhÞ ph©n, ®ång bé víi hÖ sè ®Õm ch½n.................. 90
4. ThiÕt kÕ bé ®Õm cã m¹ch khëi ®éng ......................................... 91
VI. L−u ý khi thiÕt kÕ bé ®Õm: .......................................................... 92
V. Mét sè IC ®Õm th−êng gÆp:.......................................................... 92
Ch−¬ng 9.M« t¶ vµ thiÕt kÕ m¹ch d∙y................................. 93
I. Kh¸i niÖm c¬ b¶n. .......................................................................... 93
1. M« h×nh tæng qu¸t. .................................................................... 93
2 Ph−¬ng ph¸p m« t¶ m¹ch d·y. ................................................... 93
II. Çc b−íc thiÕt kÕ m¹ch d·y.......................................................... 96
1. ThiÕt kÕ m¹ch d·y tõ b¶ng tr¹ng th¸i cña Otomat. ................... 97
2. ThiÕt kÕ m¹ch d·y tõ ®å h×nh tr¹ng th¸i. .................................. 98
Ch−¬ng 10.Thanh ghi dÞch ......................................................... 100
I, Kh¸i qu¸t...................................................................................... 100
1. §Þnh nghÜa:.............................................................................. 100
2. CÊu t¹o..................................................................................... 100
3. Ph©n lo¹i.................................................................................. 100
II. §å h×nh tæng qu¸t ....................................................................... 101
1. S¬ ®å khèi:............................................................................... 103
2. Çc b−íc thiÕt kÕ..................................................................... 104
IV. M¹ch t¹o d·y tÝn hiÖu tuÇn hoµn............................................... 106
1. S¬ ®å khèi:............................................................................... 106
2. Çc b−íc thiÕt kÕ..................................................................... 107
V. Bé ®Õm vßng, vµ bé ®Õm vßng xu¾n .......................................... 109
VI. Bé ghi dÞch víi hµm håi tiÕp lµ hµm céng module 2 ............... 109
150
BomonKTDT-§HGTVT
1. Bé ghi dÞch víi hµm håi tiÕp lµ hµm céng module ............... 109
2. VÝ dô øng dông m¹ch lo¹i nµy ®Ó thiÕt kÕ bé ®Õm: ................ 110
Ch−¬ng 11.M¹ch d∙y ®ång bé ................................................. 113
I. Ph©n tÝch....................................................................................... 113
II. ThiÕt kÕ ....................................................................................... 113
1. Çc b−íc thiÕt kÕ:.................................................................... 113
III. Tèi thiÓu ho¸: ............................................................................ 115
1, Ph−¬ng ph¸p Caldwell: ........................................................... 115
2. Ph−¬ng ph¸p ph©n ho¹ch: ....................................................... 120
3. Ph−¬ng ph¸p dïng b¶ng so s¸nh ............................................. 121
IV. M· ho¸ tr¹ng th¸i ...................................................................... 124
V. M¹ch d·y ®ång bé dïng m« h×nh Moore vµ m« h×nh Mealy..... 124
Ch−¬ng 12.M¹ch d∙y kh«ng ®ång bé.................................. 129
I. Çc b−íc thiÕt kÕ: ........................................................................ 129
II. m· ho¸ vµ Tèi thiÓu ho¸ th¸i trong m¹ch d·y kh«ng ®ång bé. .. 131
III. HiÖn t−îng chu kú vµ ch¹y ®ua ................................................. 132
1. HiÖn t−îng chu kú:.................................................................. 132
2. HiÖn t−îng ch¹y ®ua: .............................................................. 133
IV. Çc vÝ dô minh ho¹ ................................................................... 135
1. VÝ dô 1:.................................................................................... 135
2. VÝ dô 2..................................................................................... 138
Ch−¬ng 13.ThiÕt kÕ m¹ch sè dïng MSI vµ LSI .................. 142
I. Kh¸i niÖm:.................................................................................... 142
II. Bé dån kªnh MUX...................................................................... 143
1. S¬ ®å tæng qu¸t:....................................................................... 143
2. Çc øng d ông.......................................................................... 143
II. ROM(Read Only Memory-bé nhí chØ ®äc) ............................... 144
1. S¬ ®å cÊu t¹o: .......................................................................... 144
2. øng dông.................................................................................. 145
151

SQQVRH UB

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

SQQVRH UB

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

§µo Thanh To¶n

Ph¹m Thanh HuyÒn

Lêi nãi ®Çu:

Xin liªn hÖ: daothanhtoan@uct.edu.vn

I. BiÓu diÔn sè trong c¸c hÖ thèng ®Õm

vÝ dô: 8E trong hÖ ®Õm hexa sÏ biÓu diÔn gi¸ trÞ

3. BiÓu diÔn sè trong c¸c hÖ ®Õm

DÊu phÈy tÜnh

DÊu phÈy tÜnh:

II. hÖ ®Õm hai (nhÞ ph©n)

1. C¸c phÐp tÝnh sè häc trong hÖ ®Õm 2 (module 2)

+ PhÐp céng: Dùa trªn c¸c nguyªn t¾c sau

+ PhÐp trõ: Dùa trªn c¸c nguyªn t¾c sau

+ PhÐp nh©n: Dùa trªn c¸c nguyªn t¾c sau

+ PhÐp chia: thùc hiÖn nh− víi hÖ thËp ph©n

trong ®ã ak = 0 hoÆc 1 (víi k = 0, 1, 2, …n-1)

1. Kh¸i niÖm vÒ m∙ ho¸ hÖ sè

2. C¸c m∙ th«ng dông

Sè Sè hÖ 2 M· thõa 3 M· Gray M· 2 trªn 5 M

I. Kh¸i niÖm chung

S chøa (A + B) vµ (A.B) tÝnh ®ãng kÝn

A+B=B+A LuËt giao ho¸n

(A + B).C = A.C + B.C LuËt ph©n phèi

A + B = A.B LuËt De Morgan

A.B hay A ∩ B A+B hay A ∪ B

II. BiÕn vµ hµm logic

. Møc logic d−¬ng:

b. Hµm logic hai biÕn

A 0 0 1 1 Ký hiÖu vµ biÓu thøc ®¹i sè

F9 1 0 0 1 F9 = A ~ B = A.B + A.B §ång dÊu

C¸c hµm logic s¬ cÊp

+ Hµm F(A,B) = A ⊕ B = AB + A.B

§©y chÝnh lµ tÝnh chÊt cña hµm céng module n biÕn

F(A, B, C) = ∏ 3,6,7 víi N = 1, 4 (c¸ch viÕt theo CTH)

HoÆc cã thÓ biÓu diÔn hµm F theo CTH nh− sau:

Tèi thiÓu ho¸ hµm Boolean

I. Ph−¬ng ph¸p tèi thiÓu ho¸

Tuy nhiªn nÕu sö dông b¶ng ch©n lý cña hµm ta cã:

VËy kÕt qu¶ cuèi cïng lµ: -0-0 vµ 10- -

I. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i

vµo / ra nµy ta sÏ cã c¸c lo¹i vi m¹ch sau:

3. Ph©n lo¹i theo mËt ®é tÝch hîp

MSI – Vi m¹ch cì trung b×nh Hµng tr¨m 10 - 100 Gate, counter,

4. Ph©n lo¹i theo c«ng nghÖ chÕ t¹o

Thick / thin film Monolithic Hybrid

Digital Analog (BJT) Digital Analog

a. Vi m¹ch mµng máng / mµng dµy

3. C¸c th«ng sè vÒ dßng ®iÖn.

4. C«ng suÊt tiªu thô.

HÖ sè t¶i ®Çu vµo FAN-IN.

TTL-LS CMOS HCT ECL

FAN-OUT 20 100 100 34

6. Kho¶ng lÒ chèng nhiÔu (Noise Margin).

Kho¶ng lÒ chèng nhiÔu (biÔu diÔn bëi NM) cã ®¬n vÞ lµ Volts.

7. Thêi gian truyÒn ®¹t vµ thêi gian qu¸ ®é

Seri CMOS lo¹i HC vµ HCT.

Thêi gian trÔ 30 – 100ns

Kh¶ n¨ng t¶i 50

Møc logic Møc 0 b»ng 0V; møc 1 b»ng Vdd

Nguån cung cÊp 3 – 15V

Mét sè chØ tiªu kü thuËt cña TTL chuÈn:

Kh¶ n¨ng t¶i 10

Møc logic møc 0 b»ng +0,4V;