Önce terminoloji

Dyform: Türkçesini bulamadım aynen kullandım

Baby stay. Türkçesini bilmiyorum aynen kullandım.
Check stay: Türkçesini bulamadım aynen kullandım.
Masthead arma: Türkçesini bilmiyorum aynen kullandım.
Jumper: Türkçesini bulamadım aynen kullandım.
Barber hauler: Türkçesini bilmiyorum aynen kullandım.
Cunningham: Türkçesini bilmiyorum aynen kullandım.
Outhaul: Türkçesini bilmiyorum aynen kullandım
Başa doğru bağlı alt çarmıh: Direk hizasına göre biraz daha başa bağlanmış olan alt çarmıhlar.
Kıça doğru bağlı alt çarmıh: Direk hizasına göre biraz daha kıça bağlanmış olan alt çarmıhlar
Cap Shroud: Ben buna kimi yerde “dış çarmıh”, kimi yerde de sadece “çarmıh” dedim
Intermediate shroud: Bunu da “ara çarmıh” olarak kullandım.

1
Armalar ve arma tipleri
Arma, direk, bumba, teller ve her çeşit donanımın karışımının tamamıdır. Arma, teknenin en
büyük ve en hayati parçasıdır. Arma ayarı, en iyi performans-sağlamlık ve güvenliğin bir
karışımıdır. Bu “ipuçları ve tavsiyeler” kitapçığında amacımız, pratikte elde ettiğimiz
tecrübelerimizi sizlerle paylaşmaktır. Burada gördüklerinizin pek çoğunu aslında
biliyorsunuzdur fakat her zaman öğrenecek yeni bir şeyler çıkacaktır.

Kitabın birinci bölümü, direğin dikilmesini ve genel ön hazırlıkları anlatır. Armanızın tipi her
ne olursa olsun bu bölümdeki bilgileri kesinlikle okumalısınız.

Bu bölümü bitirdikten sonra, armanızın tipine uygun bölümdeki yönergeleri okumaya

geçebilirsiniz.

Ayrıca arma ayarının pratikte nasıl ayarlandığının detaylarını da vereceğiz.

2
3
4
Armanın boylamasına bileşenleri
Kıç ıstralya: Direğin tepesine bağlıdır. Direk tepesinin öne doğru hareketini karşılar. Kıç
ıstralyanın gerginliği değişik tipteki gergiler vasıtasıyla ayarlanarak direğin öne doğru kavisi
ve baş ıstralyanın gerginliği ayarlanabilir.
Baş ıstralya: Yelken taşıyan ıstralyadır. Genova ve flok yelkenlerini taşır. Direk tepesinin
arkaya doğru gitmesini önler. Baş ıstralyanın gerginliğini; kıç ıstralya, eğer gurcatalar açılı ise
dış çarmıhlar, runner’lar ve anayelken ıskotası ayarlar.
2. ıstralya (cutter ıstralya): Bu da yelken taşıyan ıstralyadır. Bu ıstralyaya flok veya trenkete
basılır. Masthead armalı direklerde, eğer öndeki üçgenin yüksekliğinin %6’sına kadar olan bir
mesafede baş ıstralyanın altında bağlanmış ise, kıç ıstralya tarafından gerginliği ayarlanabilir.
Eğer daha aşağıya bağlanmışsa, runner’lar ve muhtemelen öne açılı jumper’lar kullanılır.
İç ıstralya: Öndeki üçgenin yüksekliğinin güverteden yaklaşık %60’ı kadar bir yüksekliğe
bağlanır. Bu ıstralya yelken taşımaz. Check stay’le birlikte çalışarak direğin orta bölümüne,
öne veya arkaya doğru kavis vermeye yarar.
Baby stay: Alt gurcatalar hizasına civarında bir yere bağlanır. Bu da yelken taşımak için
değildir. Baby stay, kıça doğru bağlanmış alt çarmıhlarla birlikte, direğin alt bölümünün öne
veya arkaya doğru kavis almasını sağlamak için kullanılır.
Runner’lar: Tam armalarda runner’lar cutter ıstralya ile etkileşim halindedirler. Baş
ıstralyanın gerginliğini ayarlamak amacıyla daha çok kesirli armalarda kullanılırlar.
Runner’lar, direğin her iki yanına bağlanmış bir çift telden oluşur. Runner’ların gerginliği
rüzgârın hangi taraftan kullanıldığına bağlı olarak alt uçlarından ayarlanır. Her zaman rüzgâr
üstü Runner yük altındadır (gergindir). Rüzgâr altı Runner daima laçkadır. Aksi takdirde,
anayelken ve bumbaya çapariz verir. Teknenin pupa-pruva hattına yakın bir yere bağlanan
Runner’lar, düz gurcatalı armalarda sadece direğin öne veya arkaya yatırılmasına yararlar. Kıç
omuzluklara yakın bağlanmış olan runner’lar, ilaveten direğe gelen yanal yükleri de
karşılarlar.
Check stay: Temel görevi runner’ların çalışmasına benzerdir fakat daha aşağıya bağlıdır.
Check stay’in görevi, direğin orta kısmının sabit durmasını sağlamak ve direğin orta
bölümünün kontrolsüz biçimde pompalamasının önüne geçmektir. Check stay’ler normalde iç
ıstralya ile etkileşimli çalışırlar.
Triatic ıstralya (karanfil): Keç armalı teknelerde mizana direğinin baş ıstralyasıdır. Mizana
ile ana direğin tepeleri arasına bağlanır. Küçük yatlarda, yer müsaitse, direk tepesinden bir
kilit vasıtasıyla güverteye de bağlanabilir.

5
6
Armanın yanal bileşenleri:

7
8
Dış Çarmıhlar: (V1-V3, D4) Direğin, yanal kuvvetlere karşı sabit durmasını sağlayan
bağlantılardır. Baş ıstralyanın direk tepesinde olduğu masthead armalarda, direk tepesinden;
kesirli armalarda ise baş ıstralyanın direk tepesindeki bağlantısı hizasından bağlanırlar. Dış
çarmıhlar, gurcataların uçlarından geçerek teknedeki çarmıh ayaklarına bağlanırlar.
Jumper stay (“Jumper”): Uzun kesirli armaların üst tarafının düzgün durabilmesi için
kullanılan kalıcı bağlantılardır ??
Ara çarmıhlar: (D2-D3) Birden fazla gurcatalı armalarda, alttaki gurcatanın dış ucuyla, bir
üstteki gurcatanın direğe bağlandığı nokta arasındaki çarmıhlardır. Üstteki gurcatanın direğe
bağlandığı noktadan çıkarak bir altındaki gurcatanın ucunda sonlanabilir (linked rig) veya
buradan aşağıya doğru devam ederek güverteye kadar inebilirler (Continuous rig). Ara
çarmıhlar, direğin üst gurcata bölümünün yanal yüklere karşı düz durmasını sağlarlar.
Alt çarmıhlar: En alttaki gurcatanın direğe bağlandığı noktaya bağlanırlar. Direğin alt
gurcata bölümünün yanal yüklere karşı düz durmasını sağlarlar. Çoğunlukla bir tane direğin
önüne doğru (D1F), bir tane de arkasına doğru (D1A) olarak çift kullanılırlar. Bu kullanım,
direğin öne ve arkaya sabit durmasını sağladığı gibi ayrıca direğin kavisinin belirlenmesine de
yarar.

9
Armanın hareketli kısımları (Selvice)

Mandarlar: Yelkenleri yukarı basmak için halat veya halat+tel şeklinde olabilirler. Selden,
Mandar halatları için şu renk kodlarını kullanmaktadır:
- Genoa mandarı: Mavi.
- Anayelken mandarı: Beyaz.
- Balon mandarı: Kırmızı.

10
 Genoa mandarını aşırı kasmaktan kaçınınız.
Yelkenler basılmadan önce, baş ıstralyanın gerginliği, her zaman uygun biçimde
ayarlanmalıdır. Bu ayarlama, mutlaka genoanın orsa yakasının gerginliği ayarlanmadan önce,
kıç ıstralya veya varsa runner’lar vasıtasıyla yapılmalıdır. Eğer bu işlem yapılmadan önce
yelkenler basılır ve Genoa mandarı kasılırsa, genoa mandarına, yelkene ve -genoa sarma
sistemi kullanılıyorsa- sarma sisteminin fırdöndüsüne aşırı yük biner.

Anayelken ıskotası: Anayelkene kumanda etmek üzere bir palanga vasıtasıyla bumbanın
ucundan (end sheeting) veya daha ortaya yakın bir yerden (Centre sheeting) bağlanır.
Anayelken ıskotasının diğer ucu genellikle anayelyen arabasına bağlanır. Anayelken
arabasının yeri, yelkenlerin nasıl ayarlanmak (trim etmek) istenildiğine göre belirlenir.

Genoa/flok ıskotası: Ön yelkenlere kumanda etmek için kullanılır. Genellikle güverteye bağlı
ıskota arabalarından veya yönlendiricilerden geçirilerek genoa vinçlerine gelir. Genoa
ıskotalarının arabalarının yeri, yelkenlerin nasıl ayarlanmak istediğine bağlı olarak öne veya
arkaya değiştirilir.

Kavança önleyici: Kontrolsüz (istenmeyen) kavançaları önlemek için

kullanılır. Bumbanın dış ucundan donatılan bir halat, baştaki güverteye
sabitlenmiş bir makaradan geçirilerek tekrar kıça getirilir ve burada bir
kilit vasıtasıyla sabitlenir. Kavança önleyicinin halatı bumbanın ortasına
bağlanmamalıdır. Bu şekildeki bir bağlantı, özellikle bumbanın ucunun
suya girdiği durumlarda, bumbanın hasar görmesine sebep olabilir.

Outhaul: Anayelkenin alt yakasının gerginliğinin ayarlanması için kullanılır.

Camadan halatları: Anayelkene camadan vurmak için kullanılır. Selden bumbalarında

anayelkenin hem orsa yakasını hem de güngörmez yakasını aynı anda aşağı doğru çeken
camadan sistemi kullanılmaktadır. Selden, camadan halatlarında şu renk kodlarını
kullanmaktadır:
- 1. camadan: Mavi.
- 2. camadan : kırmızı.

Cunningham: Anayelkenin orsa yakasının gerginliğini ayarlamak için kullanılır.

Balançina: Bumba anayelken tarafından desteklenmiyorken (mesela camadan vurulurken

veya anayelken basılmamışken), bumbanın boşta kalan ucunun güverteye düşmesini önlemek
için kullanılır.

11
Pupa palangası: Özellikle pupa seyirlerde, bumbanın ucunun yükselerek anayelkenin aşırı
torlanmasını önlemek için kullanılır. Yelkenin daha düz durmasını ve burulmasının
(twist’inin) azaltılmasını sağlar. Selden genellikle pupa palangası ve balançinanın görevlerini
birlikte yerine getiren “Rodkicker” kullanır.

Üst baskı: Balon gönderinin yukarı kaldırılmasında veya balon gönderinin ağırlığının
karşılanmasında kullanılır (1). Balon gönderine bağlanan bir halat direğin üstündeki bir
makaradan ve direk dibindeki bir makaradan geçirilerek havuzluğa getirilir.

Alt baskı: Balon gönderine yatay pozisyon vermek için üst baskıyla birlikte kullanılır (2).

12
Gönder yükseklik ayarlayıcı: Balon trimi için gönderin genel yüksekliğini ayarlamakta
kullanılır. Ayrıca balon kullanılmadığı zaman, gönderin bir ucunun direk üzerinde yukarı
doğru kaydırılarak direğe paralel hale getirilerek ortadan kaldırılmasına (saklanmasına) da
yarar (3).

Barber hauler: Teknenin vasatına bağlı bir makaradan geçirilerek balonun rüzgarüstü
ıskotasına takılan bir makaradır. Genellikle sert hava seyirlerinde balonun dalgalanmasını
(osilasyona girmesini) önler (4).

Balon ıskotaları: Balonun triminin yapıldığı ıskotalardır (Trim, rüzgaraltı ıskotasıyla yapılır).
Yönlendirici makaralar vasıtasıyla teknenin kıç omuzluklarındaki vinçlere donatılırlar. Bu
ıskotaların boyu, tekne boyunun en az 2 katı olmalıdır (5: Rüzgaraltı ıskota; 6: Rüzgarüstü
ıskota).

13
Armanın donatması için teknenin hazırlanması:
Tekne vincin yanına getirilmeden önce aşağıdakiler yapılmalıdır:
- Armayı donatmak için gerekli olabilecek tüm alet edevatı hazırlayın;
- Tüm liftin cıvatalarını temizleyin ve “arma yağı” ile yağlayın;
- Üst tarafı tellere sıkma (swage) metoduyla bağlı olan liftinlerin cıvataları, liftin
gövdesi saat yönünde döndürüldüğünde uzarlar.
- Teknenin çarmıh ayaklarına bağlı olan diğer liftin cıvataları sol diştir. Tüm liftin
cıvataları sonuna kadar gevşetiniz. Liftinlerin üst tarafındaki delikli pimlerin
kolaylıkla sökülebilir olmasını sağlayınız. Artık tüm arma cıvataları aynı yöne çalışır
olmuş ve çarmıhların ve ıstralyaların takılması kolaylaşmıştır.
- Kıç ıstralya gerginlik ayarlayıcısını yerine takınız.

Direğin kontrolü ve selvicelerin montajı

Yeni direğin ilk defa donatılması:
- Ağırlık merkezinin belirlenmesi: Direğin ağırlık merkezinin belirlenmesi için, direği
tahterevalli gibi, bir sehpanın üzerine yatırarak dengede durduğu yerini bulun ve
direğe bir parça bant yardımıyla işaret koyun. Bu işareti, sonradan direği vinçle
kaldırırken bağlayacağınız sapanın yeri için kullanacaksınız. Genellikle burası, direk
boyunun %60’ına denk gelen bir noktadır.
- Mandarların işaretlenmesi: Yelkenlerin tamamen basılı durumdaki mandarlarının
boyunun işaretlenmesi çok önemlidir. Bu işaretler sayesinde, mandar halatlarını
mandar kilidine bağlayan düğümlerin direk tepesindeki makaralarda sıkışmasını
önleyebilirsiniz. Aksi takdirde sıkışma kaçınılmazdır. Tüm mandar halatları, ilk
kullanımda bir miktar kalıcı olarak uzarlar. İşaretleri suya dayanıklı silinebilir bir
kalemle koyunuz. Bir süre yelken yaptıktan sonra koyduğunuz işaretleri kontrol ediniz
ve kalıcı bir kalemle tekrar işaretleyiniz.
- Genova ve flok mandarları: Genova ve flok mandarlarının
kilitlerini mandar bağıyla bağlayıp halatlarını donatınız. Mandar
halatlarını, ön yelkenlerin en fazla yükselebileceği noktaya
kadar kasın ve halatın diğer tarafına bir işaret koyun (mesela
halatın güverte kilidine girdiği noktaya veya direkten çıktığı
noktaya).
- Anayelken mandarı: Anayelken mandar kilidini mandara
bağlayıp genova mandarlarına yaptığınız işlemin aynısını yapın.

14
Dış çarmıhların ve ara çarmıhların hazırlanması
- Dış çarmıhları direk tepesindeki yerlerine bağlayıp direğin yanına doğru yatırın ve
boylarının eşit olup olmadığını kontrol edin. Eğer eşit değillerse, aradaki farkı bir
parça bant ile işaretleyin. Bu boy farkını liftinlerle ayarlayacaksınız.
- Ara çarmıhların direk üzerindeki bağlantılarını yapın ve direğin yanına doğru yatırın.

Çarmıh telerinin gurcata uçlarına bağlanması

15
16
 - Alt çarmıhları direk üzerindeki gurcata yuvalarına veya kendi bağlantı noktalarına
bağlayın.
- Gurcataları direk üzerindeki yuvalarına bağlayın.
- Gurcata uçlarını gurcatalara yerleştiriniz ve kıskaçlarını sıkıştırınız. Dikey sabitleme
cıvatasını sıkıştırınız. Yatay sabitleme cıvatasını sıkıştırınız. Artık gurcata ucu hiçbir
şekilde hareket etmiyor olmalıdır.

Daha önce donatılmış direk:

- Direği, bumbayı, balon gönderini, ön yelken sarma sistemini ve varsa sabit pupa
palangasını yumuşak bir deterjanla yıkayınız ve uygun bir yat cilası ile cilalayınız.
- Makaraların göbeklerini silikon spreyle yağlayınız.
- Direk üzerindeki vinçlerin bakımlarını, imalatçısının tavsiyeleri doğrultusunda
yapınız.
- Ön yelken sarma sisteminin rulmanlarını suya dayanıklı bir gresle yağlayınız.
- Rulmanlı full batten anayelken arabaları varsa bunların da bakımlarını üreticinin
yönergeleri doğrultusunda yapınız ve silikon spreyle yağlayınız.

Elektronikler:
- Direk üzerindeki seyir fenerleri, güverte aydınlatma, silyon, demir feneri, rüzgâr
göstergesi gibi cihazların çalışıp çalışmadığını kontrol ediniz. Bu aşamada size uygun
bir akümlatör (12V/24V) gerekecektir.
- Tüm kabloları kontrol ediniz. Eğer bir kabloda hasar varsa, sebebini araştırınız ve
bunu giderdikten sonra kabloyu tamir ediniz veya değiştiriniz.
- Korozyonu önlemek için tüm elektrik bağlantılarına vazelin sürünüz.
- Direğin hiçbir yerini elektriksel topraklama için kullanmayınız.

Armanın donatılması

17
 - Tüm çarmıhları ve ıstralyaları bağlayınız. Kıç ıstralyayı direk tepesine bağlamakta
kullanılan delikli pimin kafası mandar halatına bakıyor olmalıdır. Aksi taktirde
mandar halatı pimin üzerindeki kopilyanın uçlarına takılabilir.
- Kopilyaların boyu, delikli pimin çapının 1.5 katı olmalı ve uçları yaklaşık 20 derecelik
bir açıyla açılmalıdır. Eğer daha fazla açılırsa sonradan sökmesi güç olur.

- Yelkenlere ve halatlara zarar vermemesi için tüm kopilyaları ve halka şeklindeki

kopilyaları bantlayınız. Bu iş için kumaş bant kullanınız. Özellikle balon yelkenin bu
kopilyaların uçlarına takılınca çok kolaylıkla yırtılacağını unutmayınız. Ayrıca bu
kopilyaların uçlarına takılan bir yelkeni indirmekte de sorun yaşayabilirsiniz.
- Direği vinçle kaldırmadan önce sarkan her şeyi direk dibine yakın bir noktadan geçici
olarak bağlayınız.
- Eğer ön yelkende sarma sistemi varsa, sarma sistemi direğin ön tarafına yatırılmalıdır.
Sarma sisteminin alt ucuna bir halat bağlayın ki direk vinçle kaldırılırken bir kişi bu
halat vasıtasıyla sarma sistemini kontrol edebilsin. Ön yelken sarma sistemi, direk
dikildikten sonra da bağlanabilir. (Bakınız Error: Reference source not found konusu)
- Gurcata dibine bağlı olan alt çarmıhlar ve ara çarmıhlar konik pullarla bağlıdır.
Gerektiğinde birden fazla konik pul kullanarak çarmıhın bağlantısına doğru oturmasını
sağlayın. Bakınız aşağıdaki şekil.

Selviceler
- Mandarların direk içine kaçmasını önlemek için boşta kalan uçlarına birer kropi
atın.
- Tüm mandarların direk içinde serbestçe hareket ettiğini, gurcataların ve/veya
çarmıh bağlantılarının halatlara takılmadığından emin olun.
- Şakılları cilalayın ve yağlayın. Şakılları açmak için kullanılan pimlere birer
el incesi bağlayın. Bu el inceleri asla kapalı bir halka şeklinde olmamalıdır.
Aksi takdirde, bir yere takılarak istenmeyen açılmalar söz konusu olabilir

18
Diğer ekipmanlar
- Direk tepesine takılacak vindex, rüzgâr ölçer, demir feneri, anten(ler) gibi ekipmanları
monte edip elektrik bağlantılarını yapın.
- Bayrak ve flamalar için alt gurcatalara gerekli halatları donatınız.

19
Vinçte
Bu operasyon çok dikkat ve konsantrasyon ister. Direği kaldırırken yapılacak bir hata, en iyi
ihtimalle direğin hasar görmesine; daha kötüsü etrafta çalışanların yaralanmasına sebep
olabilir. Aşağıdaki adımlara uyunuz:

20
- Teknenin konumlandırılması: Tekneyi, vincin altına, vincin kancası ıskaçanın biraz
önüne gelecek şekilde uygun bir yere bağlayın.
- Harici koşullar: Direği kuvvetli rüzgâr varken donatmaya kalkışmayın. Etraftaki
seyircilerin en az direk boyu kadar uzakta durmalarını sağlayın.
- Personel sayısı: Bu işlem için en az 3 kişi gereklidir. Bunlardan bir tanesi
operasyonun “kaptanı”dır. Kaptanın görevi, direğin teknenin üzerinde doğru yere
yönlendirilmesini sağlamaktır. Kaptan, direk ıskaçasına oturana kadar direğin altında
dolaşmamalıdır. (Omurgaya oturan tipteki armalar için sayfa 28’ye bakınız). İkinci
görevli, kaptanın direktifleri doğrultusunda vinci kullanır. Üçüncü görevli ise, direk

21
 kaldırılırken ve teknenin üzerinde vinçte sallanırken kaptana yardımcı olur. Direk
ıskaçasına oturduğunda, kaptanın yardımcısı çarmıhları ve ıstralyaları yerlerine bağlar.
- Direği vincin altına, orsa yakası aşağıya bakacak ve direk tepesi dışa bakacak şekilde
yerleştirin.
- Vinç sapanının yeri: Vinç sapanını, direğin ağırlık merkezine yakın veya biraz
yukarısına yerleştirin. Eğer vinç sapanını çok aşağıdan bağlarsanız direk kaldırma
esnasında ters dönüp yaralanmalara sebebiyet verebilir veya direği yerine oturtmak
güç olabilir. Vinç sapanını sağlam bir halata dikkatlice ve sıkıca bağlayın. Eğer direk
tek gurcatalı ise, normalde bu bağlantının yeri gurcatanın hemen altıdır. Vinç
sapanının alt çarmıhlara ve bunların bağlantılarına çapariz vermediğinden emin olun.
- Kanca: Direği kaldırırken vinç sapanının yerinden çıkmaması için, kilitli kanca
kullanın veya soldaki şekildeki gibi bir düğümle bağlantının kancadan çıkmamasını
sağlayın.

22
- Vinç sapanı: Uygun bir halattan yapılmış olmalı ve uygun bir düğümle bağlanmalıdır.
Tüm çarmıh ve ıstralyaların düğümün dışında kaldığından emin olun. Birden fazla
gurcatası olan direklerde, eğer vinç sapanı yeterince uzun tutulursa, direk dikildikten
sonra direğe tırmanmaya gerek kalmadan vincin kancasından çıkartılabilir. Fakat
bunun için vincin kolunun, bu uzun bağlantıyı karşılayabilecek kadar yükseğe
kalkabildiğinden emin olmalısınız.
- Omurgaya oturan direkler: direğin güverte-omurga mesafesi kadar yükseğe
kaldırılması gerekeceğinden, vincin direği yeterince yükseğe kaldırabileceğinden emin
olmalısınız.
- Direk yerine yerleştiğinde: Sonraki tekneye yer açmak için, tekneyi mümkün
olduğunca çabuk olarak vincin yanından uzaklaştırın.

23
İpucu
- Direği kaldırmadan önce, kancanın direğe zarar vermesini önlemek için vincin
kancasını ve bağlantılarını yumuşak bezlerle veya süngerle sarınız.
- Vinç sapanına aşağı doğru inen bir başka halat bağlarsanız, direk dikildikten sonra
sapanı kolaylıkla aşağıya çekebilirsiniz.

24
Omurgaya oturan direkler

Direğin eğiminin (dikliğinin) ve kavisinin ayarı için direk dibinin yerinin seçimi
Omurgaya oturan direklerde, direk dibi, yandaki şekilde de görüleceği üzere, direk öne
doğru bombeli olacak şekilde yerleştirilmelidir. Bunun anlamı şudur: Direğin dibi; baş
ıstralyanın direkteki bağlantısı ile direğin güverteden geçtiği noktadaki direk
merkezini birleştiren hattın (kesikli çizgi) biraz gerisinde olmalıdır. Direği dikerken bu
yeri hassas olarak tespit etmek zordur. Onun için, direk dibi ilk olarak aşağıda tarif
edildiği gibi yaklaşık bir yere yerleştirilir ve sonradan ayarlanır.

Standart kurulum
Selden’in hesaplarına göre, standart olarak, baş ıstralyanın boşunu elle alındığınızda,
direğin 1 derece geriye doğru yatık olması gerekmektedir. Direk dibinin normal yeri,
dikey olarak, direğin güverte hizasındaki merkezinin arkasında ve direğe öne doğru
%0.5 kavis verdirecek şekilde olmalıdır. Direğin öne-arkaya dikliğini ve öne doğru
kavisini aşağıdaki prensipler doğrultusunda kendi yöntemlerinizle ayarlayabilirsiniz.

Baş ıstralyanın boyu, direğin öne-arkaya olan eğimini belirler. 1 derece geriye eğim ve
düz (kavissiz) bir direk için, direk dibi 0.017 X Q mesafesi kadar güvertedeki direk

25
merkezinin önüne yerleştirilmelidir. Bu noktaya “B” noktası diyelim. Eğer direk dibini
buraya yerleştirirsek, direk olması gereken şekilde öne kavisli durmayacaktır. Direğe
%0.5 öne doğru kavis verebilmek için, direk dibini B noktasından 0.017 X Q mesafesi
kadar geriye çekmemiz gerekir. Bu noktaya da “C” noktası denir. Bu aşamadan sonra
kıç ıstralya kopma yükünün %15’ine kadar gerilir.

26
 Vinçte

- Direği kaldırın ve güvertedeki direk deliğine hizalayarak yavaşça indirin. Direği

güvertedeki deliğinden geçirirken hasar vermemek için etrafına ince bir kumaş veya
kâğıt sarın. Bir görevli güvertenin altında durmalı ve direğin güvertedeki deliğinden
geçişini idare etmelidir. Diğer bir görevli, güvertede olmalı, üçüncü görevli de vinci
kullanmalıdır. Güverte üzerindeki görevli, direğin güvertedeki deliğine hizalanmasını
sağlamalı ve güverte altındaki görevliden aldığı bilgileri vinç operatörüne iletmelidir.

27
- Direği omurgadaki ıskaçasının üzerine doğru indirin. Direğin dibinin (alt ucunun)
yerine sağlamca oturduğundan ve öne-arkaya sağa-sola merkezinde olduğundan emin
olun.
- Çarmıhları, baş ve kıç ıstralyayı yerlerine bağlayın. Direk sağlamca dik duracak
şekilde elle boşlarını alın.
- Direkteki sapanı çözün ve vinci uzaklaştırın.
- Direğin arka kısmına gelen lastik takozu yerine yerleştirin ve ön sabitleme takozunu
sabunlu suyla kayganlaştırın. Ön sabitleme takozunu somununu sıkıştırarak sabitleyin.
Artık direk güvenli biçimde sabit duracaktır.
- Teknenin yapısal sabit gergi çubukları yoksa direğin her bir yanına Selden’in bu
amaçla ürettiği gergi çubuğu bağlantılarını kullanın. Gergi sisteminin alt parçalarını
güverte deliğinden geçirin ve alt parçaları somunlar vasıtasıyla birleştirin. (bakınız
yandaki şekil)
- Armayı, güverte üzerine oturan direkler bölümünde “armanın donatılması” başlığında
anlatıldığı şekilde donatın.
- Gergi çubuklarını, aşırıya kaçmadan, aşağı yukarı rahatça oynamayacak kadar sıkın.
- Direk dibinden su sızmasını önleyecek conta takımını monte edin. Bu amaçla
kullanılan conta takımı, iki sabit parça ve aralarındaki lastik bir O-ring’den oluşur. Alt
parça güverteye sabittir. Üst parça ve O-Ring, direk yerine oturtulmadan önce direğe
geçirilir. Lastik O-ring, bu iki sabit parça arasındaki kanala oturtulup üst parça
sıkıştırıldıkça direkle güverte deliği arasında sıkışarak sızdırmazlığı sağlar.

28
29
Seyirde ayar
Yanal ayarlar
- Omurgaya oturan direkler, boylu boyunca dümdüz
duramazlar. Yelken seyri sırasında direğin, direk
tepesinden güverteye kadar yanal olarak hafif bir yay
çizdiğini kontrol edin. Eğer gerekliyse, alt çarmıhları ve
ara çarmıhları kullanarak ayar yapmalısınız.
- Yelkenlere camadan vurarak yanal ayarları tekrar kontrol
edin.

Uzunlamasına (pupa-pruva hattında) ayarlar

- Yelken seyri sırasında, direğin öne-arkaya trimini kontrol
edin. Gerekirse direk dibinin (direğin omurgaya oturduğu
yerin) yerini değiştirin. Bu ayar, ayrıca baş ıstralya/kıç
ıstralya, iç ıstralya/check stay, çift alt çarmıhlar (alt
çarmıhların 2 adet olup birinin başa, diğerinin kıça yakın
bağlanması durumu) veya kıça doğru bağlanmış alt
çarmıh + baby stay ayarlarından da etkilenir. Direk,
gurcatalar civarında, öne doğru hafif bir kavis yapmalıdır.
- Omurgaya oturan direklerde, direğin alt bölümünün
hafifçe öne doğru kavis yapması önemlidir. Direk
aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi “S” şeklinde
olmamalıdır. Direğe güverte seviyesinde bakılır. Eğer
gerekiyorsa, tüm sabit arma ayarları boşlanıp direğin dip
kısmının yeri tekrar ayarlanır ve arma ayarlarına yeni
baştan başlanır.
- Baş ıstralyadaki yük arttıkça, direk tepesi öne doğru
gitmeye çalışır. Bu aşamada risk, direğin öne doğru kavis
almasıdır (negative bend). Mutlaka bunun önüne
geçilmelidir. Bu amaçla kıç ıstralyada bir gergi tertibatı
kullanılır.
- Aynı şekilde, güverte üzerine oturan direk tiplerinde de
ayarlar benzer şekilde kontrol edilir.

30
Ön yelken sarma sisteminin alternatif bağlanma metodu
Normalde, direk vinçle kaldırılmadan önce ön yelken sarma sistemi direğin önüne serilir. Bir
kişi, sarma sisteminin, direğin ve teknenin zarar görmemesi için bununla ilgilenir. Sarma
sisteminin, direk dikilirken kendi ağırlığından dolayı hasar görmemesi için alt tarafından
çekilerek mümkün olduğunca geniş bir yay çizmesi sağlanmalıdır. Bu aşamada kontrolün
elden kaçması durumunda sarma sistemi zarar görebilir.

Eğer direk dikilirken ön yelken sarma sistemiyle başa çıkamayacağınızı düşünüyorsanız,

şimdi anlatılacak olan alternatif metodu uygulayabilirsiniz. Bu biraz daha uzun bir yoldur
fakat direğin dikilmesini basitleştirir. Bu işlem için direk tepesine yetişecek uzunlukta vince
bağlı bir merdiven gereklidir. Aynı işlem, bir bosun oturağı kullanarak ta yapılabilir.

- Sarma sistemini, vincin yanına rıhtıma serin.

- Direği, sarma sistemi olmadan yerine takın. Genoa mandarını, geçici baş ıstralya
olarak donatın. Mandarın al ucunu başa en yakın koçboynuzuna volta edin. Asla snap
shackle vs kullanmayın.

31
 - Genova mandarını, kıç ıstralyanın/çarmıhların boşunu alana kadar kasın. Bu aşamada,
direk tepesinin, olması gereken yerden biraz önde olması, sarma sistemini yerine
bağlarken kolaylık sağlar.
- Balon mandarını, sarma sisteminin üst ucuna yakın bir yerden kaymaz
düğüm ile bağlayın.
- Bir kişi, baş ıstralyanın direk tepesindeki bağlantısına ulaşana kadar,
vince bağlı merdivene tırmanır; diğer bir kişi, balon gönderini
kullanarak sarma sistemini yukarı doğru çeker. Üçüncü kişi de, sarma
sisteminin alt tarafından kaldırarak sarma sisteminin yerde
sürüklenmesine engel olur.
- Sarma sistemi direğin tepesindeki bağlantısına monte edilir ve balon
mandarı çözülerek aşağı indirilir.
- Sarma sisteminin alt ucu güvertedeki yerine bağlanır.
- Genova mandarı laçka edilir ve kıç ıstralya/çarmıhlar kasılır.

Çarmıhların gerilmesi (ayarlanması)

Tüm armalar için temel gereklilik, dış çarmıhların doğru gerginlikte ayarlanmasıdır.
Çarmıhlar limanda ayarlanır fakat son ayar yelken seyrinde yapılır.
Yandaki tabloda, armalarda en fazla kullanılan 1X19 krom tellerin kopma yükleri verilmiştir.

32
Amacınız, çarmıh tellerini, kopma yükünün %15-20’si kadar bir gerginliğe ayarlamaktır.
Yanal sabitlik, güvenlik ve yelken performansının bir arada en uygun olduğu noktadır.

Piyasada bu ölçümleri yapmak için çok veya az güvenilir birçok ölçü aleti satılmaktadır.
Selden, bu ayarları yapmak için, muhtemelen sizin de elinizde olan aletlerle yapılabilen başka
bir yol bulmuştur. Bilmemiz gerekenler şunlardır:
- Tüm 1X19 krom teller, yük altında uzar, üzerinden yük kalktığında eski boyutuna geri
döner. Tel çapından bağımsız olarak, 2 metre boyundaki bir 1X19 telin, 1 mm
uzaması, telin kopma yükünün %5’i kadar gerildiğini gösterir.
- Öte yandan bir GRP (cam takviyeli polyester) kabuğun şekli, armaya yük bindiğinde
kalıcı olarak değişir. Bu da arma ayarlarının zaman içinde yenilenmesini gerekli kılar.
Özellikle yeni imal edilmiş teknelerde bu ayarlar daha sık kontrol
edilmeli/yapılmalıdır.
- Limanda iskele ve sancak çarmıhlara eşit yük gelir. Eğer sancak çarmıh gerilirse,
iskele çarmıh ta bundan aynı oranda etkilenir (uzar).

Katlanır metre metodu

Gerekli malzemeler:
1. 2 metre uzunluğunda bir ölçü çubuğu (katlanır metre tavsiye
edilir).
2. Kendinden yapışkanlı bant.
3. Kumpas.

33
- İşleme, dış çarmıhların boşunu elle alarak başlayın. Arma, alt çarmıhlar ve baş
ıstralya/kıç ıstralya sayesinde ayakta duruyor olacaktır.
- Katlanır metreyi, metrenin alt ucu liftin terminalinin üst ucundan yaklaşık 5 mm
yukarıda kalacak şekilde sancak çarmıh teline yerleştirip üst ucundan çarmıh teline
bantlayın. Terminalin üst ucuyla katlanır metrenin alt ucu arasındaki mesafeyi hassas
olarak ölçün. Burası 0 noktasıdır. Bu noktaya “A” noktası diyelim.

34
 - Sancak çarmıhı, liftin vasıtasıyla germeye başlayın. Bu işlemi yaparken kumpasla
terminal ile metre arasındaki mesafeyi dikkatlice ölçün ve A+1.5 mm mesafesini elde
edene kadar germeye devam edin.
- Katlanır metreyi sancak çarmıh üzerinde bırakıp, bu sefer iskele çarmıhını kendi
liftiniyle germeye başlayın.
- Bu aşamada, sancak taraftaki metre ile terminal arasındaki mesafeyi sürekli ölçün.
Aradaki mesafe A+3 mm olduğunda, çarmıhlar kopma yüklerinin %15’ine kadar
yüklenmiş demektir. (3 X %5 = %15)

Eğer direk düz değilse, alt çarmıhları ve ara çarmıhları ayarlayarak direği düz hale
getirebilirsiniz. Bununla ilgili detaylı bilgi ilerideki bölümlerde anlatılacaktır.

Katlanır metre metodu, kıç ıstralya ve sarma sistemi kullanılmayan baş ıstralyalarda da
kullanılabilir.
Bu metot, 1X19 tel kullanan armalarda kullanıldığı gibi, dyform ve dolu çubuk kullanılan
armalarda da kullanılabilir. Sadece bunların uzamalarının, 1X19 tele göre farklı olduğunu göz
önünde bulundurmalı ve ayarlarınızı ona göre yapmalısınız. Aşağıdaki tabloda 1X19 tel,
dyform ve dolu çubuk için uzama miktarlarını bulabilirsiniz.

1 X 19 Dyform Dolu çubuk

Kopma yükünün %5’i için 2 metresinin uzama miktarı 1 mm 0.95 mm 0.7 mm

35
Güvenlik için ayar

Arma iki amaçla ayarlanır. Güvenlik ve hız. Güvenlikle ilgili temel kurallar tüm arma tipleri
için aynıdır. Diğerleri, masthead ve kesirli armalara göre değişkenlik gösterir.

Direğin kararlılığı (sağlamlığı) üzerine olumlu etki eden faktörler:

Yanal

36
- Yanal yüklerde direğin düz duracak şekilde armanın ayarlanması. Bunda amaç, yelken seyri
sırasında direğin yanal düzlemde düz kalmasını sağlamaktır. Omurgaya oturan direklerde bu
düzgünlüğü sağlamak tam olarak mümkün değildir. Direk bir miktar kavis yapar.

Uzunlamasına (pupa-pruva hattında)

- Kesirli arma: Kasılı kıç ıstralya, direğin başa doğru olan kavisinin (pre-bend) tersine
dönme (negative bend) riskini azaltır. Bu kavisin tersine dönmesi demek, direğin başa
doğru olan kavisinin kıça dönmesi ve direğin gurcatalar bölgesinden kıça doğru kavis
almasıdır. Gurcata bölgesi kıça gitmek istediğinde, direk tepesi başa doğru gitmeye
çalışır. Gergin bir kıç ıstralya buna mani olduğu için bu hareketi önler.
- Masthead arma: Doğru ayarlanmış baby stay veya başa doğru bağlanan alt çarmıhlar,
direkte doğru bir başa doğru kavis (pre-bend) oluştururlar. Baby stay ve başa doğru
bağlı alt çarmıhlar sayesinde, kıç ıstralya laçka bile edilse, başa doğru olan kavisin
tersine dönmesine engel olur.

Direğin kararlılığı (sağlamlığı) üzerine olumsuz etki eden faktörler:

Direğin kararlılığı (sağlamlığı) üzerine Alınacak önlem

olumsuz etki eden faktörler:

1. Yanlış ayarlanmış yanal arma. En fazla
yapılan hata, armanın yeterince gergin
ayarlanmamasıdır.
2. Aşırı kavisli direk. Bu değer, önde oluşan
üçgenin yüksekliğinin %2’sini geçmemelidir.
Ana yelkenin direk içine sarıldığı sistemlerde
bu sınır %1’dir.
3. Dalgalı denizlerde yelkenle veya motorla
seyrederken direk öne-arkaya sallanıyor
(pitching).
4. Ana yelkene camadan
vurulduğunda, anayelken mandarı
baş ıstralya bağlantısının altında
kalmışsa. Direğin kavisinin geri
dönme riski. (negative bend)
Yanal armayı limanda daha önce
anlatıldığı şekilde ayarlayın, sonra yelken
seyri yaparak ayarları kontrol edin.
Aşırı kavis, kıç ıstralyanın gevşetilmesi
ve/veya check stay’in kasılmasıyla azaltılır.
Kavis (pre-bend), baby stay ve kıça doğru
bağlı alt çarmıhlar veya başa-kıça doğru
bağlı alt çarmıhların karşılıklı
etkileşimiyle ayarlanır. Omurgaya oturan
direklerde, direk dibinin öne arkaya
hareket ettirilmesiyle de ayarlanabilir.
Direğin ağırlığı ve hareketinin sonucunda
aşırı yükler ortaya çıkarlar. Eğer arma
ayarı doğru yapılırsa, ortaya çıkan bu
kuvvetler neticesinde oluşabilecek
zarardan korununmuş olunur. Doğru
yapılmış bir arma ayarı, ayrıca tüm
armaya binecek dinamik yükleri de
azaltır.
Direğe, doğru kavisi (pre bend) verebilmek
için kıç ıstralya, baby stay/başa doğru
bağlı alt çarmıhlar ve iç ıstralya ayarları
doğru yapılmalıdır.

37
5. Geniş apazda balon gönderinin direğe
baskı yapması (balon gönderi baş ıstralyaya
çok yakın )
6. Ağır denizlerde balon gönderinin direğe
yaptığı baskı
Direğin öne doğru olan kavisi (pre bend)
önemlidir. Öne bağlı alt çarmıhları veya
baby stay’i doğru ayarlayarak, balon
gönderinin direğe yaptığı baskıyı
karşılaması sağlanmalıdır.
- Balonun dalgalanmasını önlemek için,
balon ıskotasının yeri bir Barber hauler
kullanarak değiştirilir.
- Üst baskı kasılır
- Balon indirilir

7. Kesirli arma: Açılı gurcata ve runner Yanal armayı (çarmıhları) limanda

kullanılan armalarda. Bir runner kasıldığında, yukarıda anlatıldığı şekilde ayarlayın ve
direk rüzgar üstüne doğru çekilmiş olur. Baş yelken seyri sırasında kontrol edin.
ıstralya üzerindeki yük artar ve buna bağlı
olarak baş ıstralyanın boyu uzar. Yanal
kuvvetleri taşıyan çarmıhlar üzerindeki
yükler ve ayarları da bu durumdan etkilenir.
Bu durum, direğin geriye doğru burulma
riskini arttırır.
8. Kabuk yeterince güçlü (sağlam) değil. Bunun için yapılacak pek fazla bir şey
Arma telleri, üzerlerine yük bindiğinde yoktur. Arada sırada arma ayarlarını
ihmal edilebilecek ölçüde kalıcı değişime kontrol etmek gerekir.
uğrarlar. Fakat eğer kabuk armadan
gelen yüklere çok fazla maruz kalırsa,
ayarlar değişebilir. Bütün kabuklar, yük
altında yapım malzemesinden bağımsız
olarak az veya çok deformasyona
uğrarlar. GRP kabuklar yük altında belli
kalıcı deformasyonlara uğrarlar.

38
Güverte üzerine oturan masthead arma, tek düz gurcatalı,
kıça doğru bağlı tek alt çarmıhlı ve baby stay’li
(Aynı armanın geriye açılı gurcataya sahip olanı da aynı metotla ayarlanır)

Vinçte
- Error: Reference source not found başlığını okuyunuz.
- Direği kaldırın ve ıskaçasının üzerine oturtun.
- Dış çarmıhları ve ıstralyaları bağlayın.
- Direğin güvenli biçimde ayakta durabileceği kadar dış çarmıhların, baş ıstralyanın ve
kıç ıstralyanın boşlarını elle alın.
- Vincin sapanını çözün, alt çarmıhları ve baby stay’i bağlayın. Elle boşlarını alın.
Tekneyi vincin yanından uzaklaştırın.

Ayar
- Direk açısını kontrol edin. Gerekiyorsa baş ıstralyadaki kademeli (delikli) ayar
lamasındaki farklı bir deliği kullanarak ayarlayın.
- Dış çarmıhları daha önce “Katlanır metre metodu” bölümünde anlatıldığı şekilde,
kopma yükünün %15’ine kadar kasın.
- Alt çarmıhları ayarlayarak direği düz hale getirin. Direği düz hale getirmek için
gerekiyorsa, dış çarmıhların gerginliğini değiştirmeden (bir tarafı kasarken diğer tarafı
aynı oranda gevşeterek) liftinlerinde değişiklikler yapabilirsiniz. Güverte seviyesinden
direğin tepesine doğru baktığınızda, direğin orsa yakasının dümdüz olması gereklidir.
- Baby stay’i kasarak direğe başa doğru kavis (pre bend) veriniz.
- Kıç ıstralyayı, kopma yükünün %15’ine kadar gererek ayarlayın. Kısa bir süre için
(birkaç saat) bu yük arttırılabilir fakat hiçbir zaman kopma yükünün %30’unun
üzerine çıkılmamalıdır. Bu geçici arttırmayı kolayca yapabilmek için bir kıç ıstralya
gergisine ihtiyaç vardır. Eğer bir kıç ıstralya gergisi kullanıyorsanız, gerginin uygun
bir yerine %15 ve %30 yüklerini gösteren birer işaret koymanız faydalı olur. Kıç
ıstralya, baş ıstralyaya göre direkle daha büyük bir açı yaptığından dolayı, kıç
ıstralyayı %30 kopma yüküne ayarladığınızda, bu yük, baş ıstralyaya yaklaşık kopma
yükünün %40’ı olarak yansır. Bu sebeple kıç ıstralyadaki yükü %30’un üzerine
çıkartmamaya özen göstermelisiniz.

Seyir sırasında ayar.

39
- Yelken seyrinde tekne 20 derece bayılana kadar rüzgaraltı
çarmıhlar boşalmamalıdır.
- Yelken seyrinde direk yanal olarak düz durmalıdır. (“S”
yapmamalıdır) Gerekirse alt çarmıhlar ayarlanmalıdır.
- Camadan vurun ve direğin yanal düzlüğünü kontrol edin.
Eğer direk rüzgaraltına doğru 5 mm’den fazla eğim
yapıyorsa, alt çarmıhlar tekrar ayarlanmalıdır.
- Yelken seyri sırasında direğin baş-kıç ayarını kontrol edin.
Direk gurcatalar hizasından öne doğru hafif bir kavis
yapmalıdır (pre bend). Baş ıstralyaya gelen yük arttığında,
başa doğru gitmek isteyen direk tepesi sebebiyle, direğin öne
doğru olan kavisinin terse dönmesi (negative bend) riski
vardır. Mutlaka bunun önüne geçilmelidir. Bunun için bir kıç
ıstralya gergisi kullanılmalıdır.
- Ayarlardan memnun kaldığınızda, liftinlerin ayarlarını
bozmadan kilitleme somunlarını sıkın.
- Yeni bir teknedeki yeni bir arma, bir süre sonra tekrardan
ayarlanmalıdır. İlk sezonun sonunda yapılan ayarlardan
memnunsanız, ayarları liftinlerin üzerinden ölçerek bir yere
kaydetmeniz sonraki sezonda ayarlara başlarken faydalı
olacaktır.

40
Güverte üzerine oturan masthead arma, bir düz gurcatalı,
kıça ve başa doğru bağlı çift alt çarmıhlı
(Aynı armanın geriye açılı gurcataya sahip olanı da aynı metotla ayarlanır)

Vinçte
- Error: Reference source not found başlığını okuyunuz.
- Direği kaldırın ve ıskaçasının üzerine oturtun.
- Dış çarmıhları ve ıstralyaları bağlayın.
- Direğin güvenli biçimde ayakta durabileceği kadar dış çarmıhların, baş ıstralyanın ve
kıç ıstralyanın boşlarını elle alın.
- Vincin sapanını çözün, alt çarmıhları bağlayın. Elle boşlarını alın. Tekneyi vincin
yanından uzaklaştırın.

Ayar
- Direk açısını kontrol edin. Gerekiyorsa baş ıstralyadaki kademeli (delikli) ayar
lamasındaki farklı bir deliği kullanarak ayarlayın.
- Dış çarmıhları daha önce “Katlanır metre metodu“ bölümünde anlatıldığı şekilde,
kopma yükünün %15’ine kadar kasın.
- Başa doğru bağlı alt çarmıhları ayarlayarak direği düz hale getirin. Direği düz hale
getirmek için gerekiyorsa, dış çarmıhların gerginliğini değiştirmeden (bir tarafı
kasarken diğer tarafı aynı oranda gevşeterek) liftinlerinde ufak değişiklikler
yapabilirsiniz. Güverte seviyesinden direğin tepesine doğru baktığınızda, direğin orsa
yakasının dümdüz olması gereklidir.
- Başa ve kıça doğru bağlı alt çarmıhları birlikte ayarlayarak direğe başa doğru kavis
(pre bend) veriniz. Kıça doğru bağlı alt çarmıhın görevi, direğin öne doğru olan
kavisinin miktarını azaltmaktır.
- Kıç ıstralyayı, kopma yükünün %15’ine kadar gererek ayarlayın. Kısa bir süre için
(birkaç saat) bu yük arttırılabilir fakat hiçbir zaman kopma yükünün %30’unun
üzerine çıkılmamalıdır. Bu geçici arttırmayı sağlamak için bir kıç ıstralya gergisine
ihtiyaç vardır. Eğer bir kıç ıstralya gergisi kullanıyorsanız, gerginin uygun bir yerine
%15 ve %30 yüklerini gösteren birer işaret koymanız faydalı olur. Kıç ıstralya, baş
ıstralyaya göre direkle daha büyük bir açı yaptığından dolayı, kıç ıstralyayı %30
kopma yüküne ayarladığınızda, bu yük, baş ıstralyaya yaklaşık kopma yükünün %40’ı
olarak yansır. Bu sebeple kıç ıstralyadaki yükü %30’un üzerine çıkartmamaya dikkat
etmelisiniz.

41
Seyir sırasında ayar.

- Yelken seyrinde tekne 20 derece bayılana kadar rüzgaraltı

çarmıhlar boşalmamalıdır.
- Yelken seyrinde direk yanal olarak düz durmalıdır (“S”
yapmamalıdır). Gerekirse başa doğru bağlı alt çarmıhlar
ayarlanmalıdır.
- Camadan vurun ve direğin yanal düzlüğünü kontrol edin.
Eğer direk rüzgaraltına doğru 5 mm’den fazla eğim
yapıyorsa, alt çarmıhlar tekrar ayarlanmalıdır.
- Yelken seyri sırasında direğin baş-kıç doğrultusundaki
ayarını kontrol edin. Direk gurcatalar hizasından öne
doğru hafif bir kavis yapmalıdır (pre bend). Baş ıstralyaya
gelen yük arttığında, başa doğru gitmek isteyecek olan
direk tepesi sebebiyle, direğin öne doğru olan kavisinin
terse dönmesi (negative bend) riski vardır. Mutlaka bunun
önüne geçilmelidir. Bunun için bir kıç ıstralya gergisi
kullanılmalıdır.
- Ayarlardan memnun kaldığınızda, liftinlerin ayarlarını
bozmadan kilitleme somunlarını sıkın.
- Yeni bir teknedeki yeni bir arma, bir süre sonra tekrardan
ayarlanmalıdır. İlk sezonun sonunda yapılan ayarlardan
memnunsanız, ayarları liftinlerin üzerinden ölçerek bir yere kaydetmeniz sonraki
sezonda ayarlara başlarken faydalı olacaktır.

42
Güverte üzerine oturan masthead arma, birden fazla açılı
gurcatalı, kıça ve başa doğru bağlı çift alt çarmıhlı veya
baby stay ve kıça doğru bağlı alt çarmıhlı

Bu tip armalar, ayarlarının daha karmaşık ve zor olması sebebiyle daha fazla özen gerektirir.
Bu armaların çarmıhlarının, düz gurcatalı olanlara oranla daha fazla gerilmesi gerekir.

Vinçte
- Error: Reference source not found başlığını okuyunuz.
- Direği kaldırın ve ıskaçasının üzerine oturtun.
- Dış çarmıhları, ıstralyaları ve alt çarmıhları bağlayın.
- Direğin güvenli biçimde ayakta durabileceği kadar dış çarmıhların, baş ıstralyanın ve
kıç ıstralyanın boşlarını elle alın.
- Vincin sapanını çözün. Tekneyi vincin yanından uzaklaştırın.

Ayar
- Direk açısını kontrol edin. Gerekiyorsa baş ıstralyadaki kademeli (delikli) ayar
lamasındaki farklı bir deliği kullanarak ayarlayın.
- Kıç ıstralyayı daha önce “Katlanır metre metodu“ bölümünde anlatıldığı şekilde,
kopma yükünün %15’ine kadar gererek ayarlayın. Bu ayar, baş ıstralyanın yaklaşık
olarak kopma yükünün %20’sine kadar gerilmesine sebep olur (açı farkından dolayı).
Kıç ıstralya gergisine %15 yük için bir “normal çalışma yükü” işareti koyun. Katlanır
metreyi kıç ıstralya üzerinde bırakın.
- Dış çarmıhları daha önce “Katlanır metre metodu” bölümünde anlatıldığı şekilde,
kopma yükünün %15’ine kadar kasın. İskele ve sancaktaki liftinleri kaçar tur
sıktığınızı sayın ve bir yere not edin. Bu bilgiler sonradan çarmıhları %5 daha (1 mm)
gererken lazım olacak. Metreyi çarmıhın üzerinde bırakın.
- Alt çarmıhları ve ara çarmıhları ayarlayarak direği kabaca düz hale getirin. Not: Bu
aşamada ara çarmıhların üzerindeki yük oldukça az olmalıdır. Sadece direğin düz
durabileceği kadar bir gerilme yeterlidir. Güverte seviyesinden direğin tepesine doğru
baktığınızda, direğin orsa yakasının dümdüz olması gereklidir.
- Kıç ıstralya gergisini kullanarak kıç ıstralyanın gerginliğini, kopma yükünün %20’sine
kadar arttırın. Kıç ıstralya gergisine bu ayarı da işaretleyin. Bu aşamada, kıç ıstralya
direk tepesini geriye ve aşağıya doğru çektiği için, dış çarmıhların üzerindeki yük
azalacaktır.

43
 - Dış çarmıhların gerilmesini, kopma yükünün %20’sine kadar arttıracak şekilde tekrar
ayarlayın.
- Alt çarmıhlar ve ara çarmıhları kullanarak direğin düzgünlüğünü tekrar ayarlayın.
- Kıç ıstralyanın gerginliğini azaltarak tekrar kopma yükünün %15’ine getirin. Bir başka
deyişle, kıç ıstralya gergisini ilk işaretlediğiniz yere getirin.
- Şimdi çarmıhların gerilmesini kontrol edin. Bu aşamada çarmıhların üzerindeki yük,
kopma yükünün %25’ini aşmamış olmalıdır.
- Bu tip armalarda, baş ıstralyanın gerilmesi, hem kıç ıstralyanın hem de çarmıhların
gerilmesinden etkilenir. Kıç ıstralyanın ve çarmıhların üzerindeki %20’şerlik yük, baş
ıstralyaya kopma yükünün %40’ı olarak yansır.

Seyir sırasında ayar.

- Yelken seyrinde, kıç ıstralya maksimum kasılıyken, tekne

20 derece bayılana kadar, rüzgaraltı dış çarmıh
gevşememelidir. Eğer boşalıyorsa, liftinler vasıtasıyla
çarmıhlar biraz daha kasılabilir fakat asla kopma yükünün
%25’i geçilmemelidir.
- Yelken seyrinde direğin yanal düzgünlüğünü kontrol edin
ve gerekiyorsa alt çarmıhlar ve ara çarmıhlar vasıtasıyla
tekrar ayarlayın.
- Camadan vurun ve direğin yanal düzlüğünü kontrol edin.
Eğer direk rüzgaraltına doğru 5 mm’den fazla eğim
yapıyorsa, alt çarmıhlar tekrar ayarlanmalıdır.
- Yelken seyri sırasında direğin baş-kıç doğrultusundaki
ayarını kontrol edin. Direk gurcatalar hizasından öne
doğru hafif bir kavis yapmalıdır. Gerekliyse alt çarmıhları
kullanarak tekrar ayarlayın.
- Ayarları değişik kıç ıstralya gerginliklerinde ve değişik
yelken kombinasyonlarında (camadanlı-camadansız)
tekrar kontrol edin.

Not:
- Bu tip armalarda, direğin baş-kıç doğrultusundaki kararlılığı için, rüzgaraltı çarmıhın
iyi gerilmiş olması çok önemlidir.
- GRP kabuklarda, aşırı yükler plastik deformasyona sebep olurlar. Her ne kadar
kabuklar bu gerilimleri karşılayacak sağlamlıkta imal ediliyor olsa da, yelken seyri
sırasında ayarların kontrol edilmesi gerekir. Bu durum özellikle teknenin yeni olması
durumunda ve her sezonun başında daha fazla önem arz eder.

44
Güverte üzerine oturan masthead arma, birden çok düz
gurcatalı, başa ve kıça doğru bağlı alt çarmıhlı veya
baby stay ve kıça doğru bağlı alt çarmıhlı

Bu tip armalar çoğunlukla yelken taşıyan bir iç ıstralya (cutter stay) ile donatılırlar. Bu iç
ıstralyanın yerini runner’lar belirler. Runner’lar, hem direğin baş-kıç doğrultusundaki
kararlılığını (sağlamlığını/stabilitesini), hem de iç ıstralyanın gerekli gerginliğini sağlarlar. İç
ıstralya, öndeki üçgenin yüksekliğinin %6’sından daha yukarıya bağlanmışsa, runer’ların baş
ıstralyanın bağlantı noktasının altına bağlanmasını tavsiye ederiz..

Vinçte
- Error: Reference source not found başlığını okuyunuz.
- Direği kaldırın ve ıskaçasının üzerine oturtun.
- Dış çarmıhları, ıstralyaları ve tüm alt çarmıhları (4 adet) bağlayın.
- Direğin güvenli biçimde ayakta durabileceği kadar dış çarmıhların, baş ıstralyanın ve
kıç ıstralyanın boşlarını elle alın. Alt çarmıhları bağlayın.
- Vincin sapanını çözün, Tekneyi vincin yanından uzaklaştırın.

Ayar
- Direk açısını kontrol edin. Gerekiyorsa baş ıstralyadaki kademeli (delikli) ayar
lamasındaki farklı bir deliği kullanarak ayarlayın.
- Dış çarmıhları daha önce “Katlanır metre metodu” bölümünde anlatıldığı şekilde,
kopma yükünün %15’ine kadar kasın.
- Başa doğru bağlı alt çarmıhları ve ara çarmıhları ayarlayarak direği düz hale getirin.
Direği düz hale getirmek için gerekiyorsa, dış çarmıhların gerginliğini değiştirmeden
(bir tarafı kasarken diğer tarafı aynı oranda gevşeterek) liftinlerinde ufak değişiklikler
yapabilirsiniz. Güverte seviyesinden direğin tepesine doğru baktığınızda, direğin orsa
yakasının dümdüz olması gereklidir.
- Başa ve kıça doğru bağlı alt çarmıhları birlikte ayarlayarak direğe başa doğru kavis
(pre bend) veriniz. Kıça doğru bağlı alt çarmıhın görevi, direğin öne doğru olan
kavisinin miktarını azaltmaktır.
- Kıç ıstralyayı, kopma yükünün %15’ine kadar gererek ayarlayın. Kısa bir süre için
(birkaç saat) bu yük arttırılabilir fakat hiçbir zaman kopma yükünün %30’unun
üzerine çıkılmamalıdır. Bu geçici arttırmayı sağlamak için bir kıç ıstralya gergisine
ihtiyaç vardır. Eğer bir kıç ıstralya gergisi kullanıyorsanız, gerginin uygun bir yerine

45
 %15 ve %30 yüklerini gösteren birer işaret koymanız faydalı olur. Kıç ıstralya, baş
ıstralyaya göre direkle daha büyük bir açı yaptığından dolayı, kıç ıstralyayı %30
kopma yüküne ayarladığınızda, bu yük, baş ıstralyaya yaklaşık kopma yükünün %40’ı
olarak yansır. Bu sebeple kıç ıstralyadaki yükü %30’un üzerine çıkartmamaya dikkat
etmelisiniz.

Seyir sırasında ayar.

- Yelken seyrinde tekne 20 derece bayılana kadar rüzgaraltı

çarmıhlar boşalmamalıdır.
- Yelken seyrinde direk yanal olarak sabit durmalıdır.
Gerekirse başa doğru bağlı alt çarmıhlar ve ara çarmıhlar
ayarlanmalıdır.
- Camadan vurun ve direğin yanal düzlüğünü kontrol edin.
Eğer direk rüzgaraltına doğru 5 mm’den fazla eğim
yapıyorsa, alt çarmıhlar veya ara çarmıhlar tekrar
ayarlanmalıdır.
- Yelken seyri sırasında direğin baş-kıç doğrultusundaki
ayarını kontrol edin. Direk gurcatalar hizasından öne
doğru hafif bir kavis yapmalıdır. Gerekiyorsa başa ve kıça
doğru bağlı alt çarmıhlar karşılıklı olarak ayarlayarak
(birini kasarken diğerini laçka ederek) veya iç
ıstralya/runner ikilisini karşılıklı kullanarak ayarlayın. Baş
ıstralyaya gelen yük arttığında, başa doğru gitmek
isteyecek olan direk tepesi sebebiyle, direğin öne doğru
olan kavisinin terse dönmesi (negative bend) riski vardır.
Mutlaka bunun önüne geçilmelidir. Bu yükü karşılamak
üzere bir kıç ıstralya gergisine ihtiyaç vardır.
- Ayarlardan memnun kaldığınızda, liftinlerin ayarlarını
bozmadan kilitleme somunlarını sıkın.
- Yeni bir teknedeki yeni bir arma, bir süre sonra tekrardan ayarlanmalıdır. İlk sezonun
sonunda yapılan ayarlardan memnunsanız, ayarları liftinlerin üzerinden ölçerek bir
yere kaydetmeniz sonraki sezonda ayarlara başlarken faydalı olacaktır.

İç ıstralya ve runner’lar
İç ıstralya ve runner ile donatılmış bir armada, runner’lar kopma yüklerinin %30’una kadar
yüklenmelidirler.

46
Güverte üzerine oturan kesirli arma, geriye doğru açılı tek
gurcatalı, kıça doğru bağlı tek alt çarmıhlı

Bu arma tipinde, dış çarmıhlarda genel olarak, düz gurcatalı olan aynı tipteki armalara göre
daha fazla yük vardır (daha fazla gerilirler). Baş ıstralyanın gerginliği şu uç faktöre bağlıdır:
- Dış çarmıhların gerginliği;
- Kıç ıstralya;
- Anayelken ıskotasının gerginliği.

Vinçte
- Error: Reference source not found başlığını okuyunuz.
- Direği kaldırın ve ıskaçasının üzerine oturtun.
- Dış çarmıhları ve ıstralyaları bağlayın.
- Direğin güvenli biçimde ayakta durabileceği kadar çarmıhların, baş ıstralyanın ve kıç
ıstralyanın boşlarını elle alın.
- Vincin sapanını çözün ve alt çarmıhları bağlayın. Tekneyi vincin yanından
uzaklaştırın.

Ayar
- Direk açısını kontrol edin. Gerekiyorsa baş ıstralyadaki kademeli (delikli) ayar
lamasındaki farklı bir deliği kullanarak ayarlayın.
- Dış çarmıhları daha önce “Katlanır metre metodu” bölümünde anlatıldığı şekilde,
kopma yükünün %15’ine kadar kasın.
- Alt çarmıhları ayarlayarak direği kabaca düz hale getirin. Güverte seviyesinden
direğin tepesine doğru baktığınızda, direğin orsa yakasının dümdüz olması gereklidir.
- Dış çarmıhları, kopma yükünün %20’sine kadar tekrar gerin. İskele ve sancaktaki
liftinleri kaçar tur sıktığınızı sayın ve bir yere not edin. Bu bilgiler sonradan çarmıhları
%5 daha (1 mm) gererken lazım olacak. Metreyi çarmıhların üzerinde bırakın.
- Direğin düzlüğünü tekrar kontrol edin ve gerekiyorsa alt çarmıhlar vasıtasıyla tekrar
ayarlayın.
- Kıç ıstralyayı, oldukça gergin olarak ayarlayın fakat kopma yükünün %20’sinden daha
fazla da germeyin. Kıç ıstralya gergisinin uygun bir yerine bu ayar için bir işaret
koyun. Kıç ıstralyayı gerince, dış çarmıhların üzerindeki yük azalacaktır.
- Dış çarmıhların gerginliğini, tekrar kopma yükünün %20’sine kadar arttırın.
- Kıç ıstralyayı tamamen boşlayın.

47
 - Dış çarmıhların gerginliğini tekrar kontrol edin. Dış çarmıhların gerginliği, kopma
yükünün %25’ini geçmemiş olmalıdır.

Seyir sırasında ayar.

- Kıç ıstralya maksimum gerginliğindeyken (kopma

yükünün %20’si), yelken seyrinde tekne 20 derece
bayılana kadar rüzgaraltı çarmıhlar boşalmamalıdır.
Eğer boşalıyorsa, çarmıhları biraz daha kasın fakat
kopma yükünün %25’ini geçmeyin.
- Yelken seyrinde direk yanal olarak sabit durmalıdır.
Gerekirse alt çarmıhlar ayarlanmalıdır.
- Ayarları, kıç ıstralyanın farklı gerginlik ayarlarında ve
farklı yelken kombinasyonlarında (camadanlı vs)
kontrol edin.
- Kıç ıstralyanın, herhangi bir zamanda tamamen
boşlanmasına müsaade edilmemelidir. Eğer direk
tepesi öne doğru giderse, direğin arkaya doğru
burulması tehlikesi vardır. Eğer kıç ıstralya germe
işlemini bir palanga marifetiyle yapıyorsanız, kıç
ıstralyanın kabul edilebilir en boş durumundan daha
fazla laçka olmasını önlemek için palanganın halatının
uygun bir yerine bir kropi atın.

Bu tip armalarda, direğin baş-kıç yönündeki kararlığını sağlamak için rüzgaraltı çarmıhların
gergin olması çok önemlidir.

Bu yüksek ön gerilmeler, GRP kabuklarda plastik deformasyona sebep olur. Her ne kadar
kabuklar bu gerilmeleri karşılayacak şekilde imal edilmiş olsalar da, yelken seyri sırasında
ayarların kontrol edilmesi gereklidir. Bu kontroller özellikle yeni teknelerde ve sezon başları
mutlaka yapılmalıdır.

48
Güverte üzerine oturan kesirli arma, geriye doğru açılı
birden çok gurcatalı

Bu tip armalar, ayarlarının daha karmaşık ve zor olması sebebiyle daha fazla özen gerektirir.
Bu armaların dış çarmıhlarının, düz gurcatalı olanlara oranla daha fazla gerilmesi gerekir.
Baş ıstralyanın gerginliği şu uç faktöre bağlıdır:
- Dış çarmıhların gerginliği;
- Kıç ıstralya;

49
 - Anayelken ıskotasının gerginliği.

Vinçte
- Error: Reference source not found başlığını okuyunuz.
- Direği kaldırın ve ıskaçasının üzerine oturtun.
- Dış çarmıhları, ıstralyaları ve alt çarmıhları bağlayın.
- Direğin güvenli biçimde ayakta durabileceği kadar dış çarmıhların, baş ıstralyanın ve
kıç ıstralyanın boşlarını elle alın.
- Vincin sapanını çözün ve tekneyi vincin yanından uzaklaştırın.

Ayar
- Direk açısını kontrol edin. Gerekiyorsa baş ıstralyadaki kademeli (delikli) ayar
lamasındaki farklı bir deliği kullanarak ayarlayın.
- Dış çarmıhları daha önce “Katlanır metre metodu” bölümünde anlatıldığı şekilde,
kopma yükünün %15’ine kadar kasın.
- Alt çarmıhları ve ara çarmıhları ayarlayarak direği kabaca düz hale getirin. Bu
aşamada ara çarmıhların üzerinde fazla bir yük olmayacaktır. Sadece direğin düz
olmasını sağlayacak kadar germelisiniz. Güverte seviyesinden direğin tepesine doğru
baktığınızda, direğin orsa yakasının dümdüz olması gereklidir.
- Dış çarmıhları, kopma yükünün %20’sine kadar tekrar gerin. İskele ve sancaktaki
liftinleri kaçar tur sıktığınızı sayın ve bir yere not edin. Bu bilgiler sonradan çarmıhları
%5 daha (1 mm) gererken lazım olacak. Metreyi çarmıhların üzerinde bırakın.
- Direğin düzlüğünü, alt çarmıhlar ve ara çarmıhlar vasıtasıyla tekrar ayarlayın.
- Kıç ıstralyayı, oldukça gergin olarak ayarlayın fakat kopma yükünün %20’sinden daha
fazla da germeyin. Kıç ıstralya gergisinin uygun bir yerine bu ayar için bir işaret
koyun. Kıç ıstralyayı gerince, çarmıhların üzerindeki yük azalacaktır.
- Dış çarmıhların gerginliğini, kopma yükünün %20’sine kadar tekrar ayarlayın.
- Kıç ıstralyayı tamamen boşlayın.
- Dış çarmıhların gerginliğini tekrar kontrol edin. Dış çarmıhların gerginliği, kopma
yükünün %25’ini geçmemiş olmalıdır.

Seyir sırasında ayar.

- Kıç ıstralya maksimum gerginliğindeyken (kopma yükünün %20’si), yelken seyrinde
tekne 20 derece bayılana kadar rüzgaraltı çarmıhlar boşalmamalıdır. Eğer boşalıyorsa,
çarmıhları biraz daha kasın fakat kopma yükünün %25’ini geçmeyin.
- Yelken seyrinde, alt çarmıhları ve ara çarmıhları kullanılarak direğin yanal düzlüğünü
tekrar ayarlayın.
- Ayarları, kıç ıstralyanın farklı gerginlik ayarlarında ve farklı yelken
kombinasyonlarında (camadanlı vs) kontrol edin.
- Kıç ıstralyanın herhangi bir zamanda tamamen boşlanmasına müsaade edilmemelidir.
Eğer direk tepesi öne doğru giderse, direğin arkaya doğru burulması tehlikesi vardır.
Eğer kıç ıstralya germe işlemini bir palanga marifetiyle yapıyorsanız, kıç ıstralyanın
kabul edilebilir en boş durumundan daha fazla laçka olmasını önlemek için palanganın
halatının uygun bir yerine bir kropi atın.

Bu tip armalarda, direğin baş-kıç yönündeki kararlığını sağlamak için rüzgaraltı çarmıhların
gergin olması çok önemlidir.

Bu yüksek ön gerilmeler, GRP kabuklarda plastik deformasyona sebep olur. Her ne kadar
kabuklar bu gerilmeleri karşılayacak şekilde imal edilmiş olsalar da, yelken seyri sırasında

50
ayarların kontrol edilmesi gereklidir. Bu kontroller özellikle yeni teknelerde ve sezon başları
mutlaka yapılmalıdır.

51
Güverte üzerine oturan kesirli arma, birden çok düz
gurcatalı, başa ve kıça doğru bağlı alt çarmıhlı veya
baby stay’li ve kıça doğru bağlı alt çarmıhlı
(Aynı armanın tek gurcatalı olanı da aynı metotla ayarlanır)

Direğin baş-kıç doğrultusundaki kararlılığını sağlamak ve yeterli baş ıstralya gerginliğini elde
etmek için runner kullanılması gerekir. Kıç ıstralya, yanal ayarları etkilemesin diye
olabildiğince teknenin pupa-pruva hattına yakın bir noktaya bağlanmalıdır. Bu tip armalar,
direk hizasına bağlı tek alt çarmıhla da donatılmış olabilirler. Bu durumda direğin aşırı kavis
almasını önlemek için bir check stay kullanılması tavsiye edilir.

Vinçte
- Error: Reference source not found başlığını okuyunuz.
- Direği kaldırın ve ıskaçasının üzerine oturtun.
- Dış çarmıhları, ıstralyaları ve alt çarmıhları bağlayın.
- Direğin güvenli biçimde ayakta durabileceği kadar dış çarmıhların, baş ıstralyanın, kıç
ıstralyanın ve alt çarmıhların boşlarını elle alın.
- Vincin sapanını çözün ve tekneyi vincin yanından uzaklaştırın.

Ayar
- Her iki runner’ı da kopma yüklerinin %15’ine kadar kasın.
- Direk açısını kontrol edin. Gerekiyorsa baş ıstralyadaki kademeli (delikli) ayar
lamasındaki farklı bir deliği kullanarak ayarlayın.
- Dış çarmıhları daha önce “Katlanır metre metodu” bölümünde anlatıldığı şekilde,
kopma yükünün %15’ine kadar kasın.
- Kıça doğru bağlı alt çarmıhları ve ara çarmıhları ayarlayarak direği düz hale getirin.
Direği düz hale getirmek için gerekiyorsa, dış çarmıhların gerginliğini değiştirmeden
(bir tarafı kasarken diğer tarafı aynı oranda gevşeterek) liftinlerinde ufak değişiklikler
yapabilirsiniz. Güverte seviyesinden direğin tepesine doğru baktığınızda, direğin orsa
yakasının dümdüz olması gereklidir.
- Kıç ıstralyayı, kopma yükünün %15’ine kadar gererek ayarlayın.
- Eğer gerekiyorsa, direğe öne doğru kavis vermek için başa ve kıça doğru bağlı alt
çarmıhları birlikte ayarlayın. Başa doğru bağlı alt çarmıhların görevi, kıç ıstralyada az
yük varken (az kasılıyken), gurcataların geriye doğru hareket etmesine mani olmaktır.

52
Seyir sırasında ayar.
- Kıç ıstralya kopma yükünün %15’ine ve rüzgarüstü runner
kopma yükünün %15-30’u civarına kadar kasılıyken
seyrinde tekne 20 derece bayılana kadar rüzgaraltı
çarmıhlar boşalmamalıdır.
- Yelken seyrinde direğin aşağıdan runner’ların bağlandığı
yere kadar olan bölümü yanal olarak sabit durmalıdır.
Gerekirse kıça doğru bağlı alt çarmıhlar ve ara çarmıhlar
ayarlanmalıdır. Direğin runner’ların bağlı olduğu yerin üst
tarafı rüzgaraltına doğru yanal olarak hafif bir kavis yapar.
Bunu önlemek mümkün değildir.
- Camadan vurun ve direğin yanal düzlüğünü kontrol edin.
Eğer direk rüzgaraltına doğru 5 mm’den fazla eğim
yapıyorsa, alt çarmıhlar ve/veya ara çarmıhlar tekrar
ayarlanmalıdır.
- Yelken seyri sırasında hem tam açılmış anayelken hem de
camadanlı anayelkenle direğin baş-kıç doğrultusundaki
ayarını kontrol edin. Direk gurcatalar hizasından öne doğru
hafif bir kavis yapmalıdır (pre bend). Hiçbir koşulda, direk
tepesinin öne doğru hareket etmesine izin verilmemelidir. Eğer direk tepesi öne doğru
hareket ederse, direğin geriye doğru burulması riski vardır. Kıç ıstralya ve başa doğru
bağlı alt çarmıhlar bu yükü karşılamak üzere daima yeterince gergin olmalıdır. Eğer
kıç ıstralya gergisi olarak bir palanga kullanılıyorsa, palanga halatının üzerine, kıç
ıstralyanın kabul edilebilir en gevşek durumundan daha fazla laçka edilmemesi için bir
kropi atılmalıdır.
- Ayarlardan memnun kaldığınızda, liftinlerin ayarlarını bozmadan kilitleme
somunlarını sıkın.
- Yeni bir teknedeki yeni bir arma, bir süre sonra tekrardan ayarlanmalıdır. İlk sezonun
sonunda yapılan ayarlardan memnunsanız, ayarları liftinlerin üzerinden ölçerek bir
yere kaydetmeniz sonraki sezonda ayarlara başlarken faydalı olacaktır.
- Kıç ıstralya gerginliği runner’lar vasıtasıyla ayarlanır. Rüzgarüstü runner daima kasılı
olmalıdır. Darbeli havalarda çok daha fazla kasılmalıdır. Runner palangalarının
halatlarına değişik yelken kombinasyonlarındaki en iyi ayarlar için işaretler
koyulmalıdır.

53
19/20 arma ve benzerleri

Bu armalar, baş ıstralyanın iyice kasılabildiği masthead arma ile esnek olan direk tepesi
sayesinde camadan vurulduğunda anayelkenin daha etkin kullanılabildiği kesirli armaların iyi
yönlerinin birleştirildiği; direk tepesiyle baş ıstralyanın bağlandığı nokta arasındaki mesafenin
oldukça kısa olduğu bir çeşit kesirli armadır. Baş ıstralyanın gerekli gerginliğini
sağlayabilmek için runner’lara ihtiyaç yoktur. Direğin desteklenmemiş kısmının ve baş-kıç
doğrultusunda sağlamlığı sağlayan kısmın boylarının doğru seçimi, hem sert havada hem de
hafif havada en iyi sonucu verir. Gurcatalar düz veya geriye doğru açılı olabilir. Baş ıstralya
gerginliği ve direk kavisi/ana yelkenin doluluğu, kıç ıstralyanın gerginliği değiştirilerek
ayarlanır. Kıç ıstralya, daha önce anlatılan sebepler yüzünden tamamen laçka edilmemelidir.

Vinçte
- Kesirli armalar için daha önce anlatılan yönergeleri takip edin.

Ayar
- Kesirli armalar için daha önce anlatılan yönergeleri takip ederek ayarları yapın. Çift alt
çarmıh kullanılan armalarda, baş ıstralyanın izin verilen maksimum gerginliğini
sağlamak için kıça doğru bağlı alt çarmıhlar kullanılır. Kıça doğru bağlı alt çarmıhlar,
hem direğin alt bölümünün kavisini hem de direğin düzgünlüğünü kontrol eder. Başa
doğru bağlı alt çarmıhlar ise, sadece direğin geriye doğru burulmasını önleyecek adar
gerilmelidirler. Bu, özellikle kaba denizlerde yelken yaparken önemlidir.

Seyir sırasında ayar.

- Kesirli armalar için daha önce anlatılan yönergeleri takip ederek ayarları yapın.
- Tek (kıça doğru bağlı) alt çarmıhlı armalarda, direk tepesinin öne doğru hareketi,
direğin kavisinin terse dönmesine (negative bend) sebep olacağından, hayati önem
taşır. Bunu önlemek için kıç ıstralya daima gergin olmalıdır. Sadece tek alt
çarmıhlı armalarda, direk tepesinin baş doğru giderek direğin kavisinin geri dönmesini
(negative bend) engellemek hayati önem taşır. Bunu engellemek için kıç ıstralya
daima gergin olmalıdır. Ön alt çarmıh veya baby stay olmadan, kıç ıstralya ve
muhtemelen alt gurcatalar dışında direğin dönmesini engelleyecek hiç bir şey yoktur.
Genelde tersine dönen bir direk ciddi zarar görür ve en kötü ihtimalle arma
kullanılamaz hale gelir.

54
- Eğer kıç ıstralya germe işlemini bir palanga marifetiyle yapıyorsanız, kıç ıstralyanın
kabul edilebilir en boş durumundan daha fazla laçka olmasını önlemek için palanganın
halatının uygun bir yerine bir kropi atın.

55
Kıç ıstralyasız B & R (Bergström & Ridder) arma

B & R armaların özellikleri

- Gurcata açıları, geleneksel geriye doğru açılı gurcatalardan daha fazladır (30 derece).
- Direğin öne doğru olan kavisini (pre-bend) vermek ve direğin esnememesini (rijidite)
sağlamak için ters çapraz bağlantılar kullanılır. Bunlar sayesinde baby stay ve iç
ıstralya kullanılmasına gerek kalmaz.

56
 - Genellikle kıç ıstralya ve runner’lar kullanılmaz. Gurcata açıları nedeniyle direğin baş-
kıç doğrultusundaki kararlılığını çarmıhlar sağlar.
- İç ıstralya ve baby stay hiçbir zaman kullanılmaz.
- Bazen, direğin alt bölümünü sabit tutmak için sabit bir gergi ile donatılabilir.

Bu tür armalarda kıç ıstralya olmadığı için, direğe gelen basınç, geleneksel armalara göre
daha fazladır. Bu armalarda genellikle direğin enlemesine ve boylamasına kesitleri göreceli
olarak daha küçüktür. B&G armalarının savunucuları, hem aerodinamikleri daha iyi olduğu
için yarışa uygun, hem de yelken seyri sırasında ayar yapmaya gerek olmadığı için gezi
yelkencileri için uygun olduğunu söylerler. Kıç ıstralyanın ve runner’ların bulunmayışı, deniz
üzerinde bir ayar yapmaya gerek yok anlamına gelmektedir. Baby stay ve iç ıstralya olmadığı
için on güverte daha boştur ve bu da tramola atarken kolaylık sağlar. Arma ayarının büyük
bölümü, direk tekneye dikilmeden önce yapılabilir.

Vinçte

- Direği kıç tarafı yere bakacak şekilde iki sehpa üzerine yatırın. Sehpaların yüksekliği,
gurcataların yere değmesine mani olacak kadar fazla olmalıdır. Tüm teller gevşek
olmalıdır.
- Ters çapraz çarmıhları, direk öne doğru kavis (pre-bend) alacak şekilde
kasın. RD1’le başlayın, ardından RD2’yi kasın. Bu çarmıhlar, dengeli
bir kavis oluşturmak için birbirleriyle etkileşim içinde çalışırlar ve
yaklaşık olarak eşit gerilmelidirler.
- Direğin öne doğru olan kavisinin miktarı, anayelkenin kesimine
bağlıdır. Genel kural olarak, Direk tepesiyle, bumbanın bağlantı
noktası arasındaki mesafenin %1’i olmalıdır. Direğe öne doğru kavis
verirken, direğin yanlara doğru bükülmemesine dikkat edilmelidir. Kavis sadece
boylamasına olmalıdır.

57
 - Vinç sapanının yeri, gurcata bağlantılarının arasında,
denge noktasının hemen üzerinde olmalı ve sağlam
bir halatla aşağı doğru çekilmelidir. Baş ıstralyanın
bu halkanın içinde kalmamasına dikkat etmelisiniz.

- Direği kaldırın ve ıskaçasına yerleştirin.

- Dış çarmıhları yerine bağlayın fakat henüz germeyin
(boşunu almayın)
- Baş ıstralyayı bağlayın.
- Alt çarmıhları bağlayın.
- Dış çarmıhların ve baş ıstralyanın boşlarını elle alın.
- Anayelken mandarının ucuna bir ağırlık bağlayın ve
şakul gibi kullanarak direğin baş-kıç doğrultusundaki
açısını ayarlayın. Direk dik veya azıcık geriye doğru
yatık durmalıdır. Direk açısı, baş ıstralyadaki liftin veya delikli lama üzerinden
ayarlanabilir.
- Baş ıstralyayı aşırı olmayacak şekilde liftinle kasın.
- Dış çarmıhları, daha önce “Katlanır metre metodu” bölümünde anlatıldığı gibi kopma
yüklerinin %20’sine kadar kasın.
- Vincin sapanını çözün ve tekneyi vincin yanından uzaklaştırın.

Ayar

- Direğin üst bölümünün yanlara doğru düzgünlüğünü kontrol edin. Eğer gerekiyorsa
ara çarmıhları kullanarak ayarlayın. Bu işi yaparken, bir tarafı kasarken diğer tarafı
aynı miktarda gevşetmelisiniz.
- Alt çarmıhları, kopma yüklerinin %20’sine kadar kasın. Direğin yanlara doğru
düzgünlüğünü kontrol edin. Gerekirse, alt çarmıhları kullanarak yukarıda anlatıldığı

58
 gibi ayarlayın. Şu anda direğin öne doğru olan kavisi, yerde sehpaların üzerinde
ayarladığınızla aynı olmuş olacaktır.

Seyir sırasında ayar.

- Tekneyi yelken seyriyle 20 derece bayıltın. Rüzgaraltı dış

çarmıh ve alt çarmıh boşalmamalıdır. Eğer boşalıyorsa,
bu boşluğun yarısı alınacak şekilde kasılmalıdır.
Ardından tramola atın ve yeni rüzgaraltı tarafı da aynı
miktar kasın.
- Güverte seviyesinden direk tepesine doğru direğe bakın
ve direğin sağa-sola doğru düz durduğunu kontrol edin.
Her iki kontrada seyir yaparak, direk düz durana kadar,
iki taraftan da eşit miktar kasın.

Ayarlar bitince, liftinlerin mesafelerini çok dikkatli biçimde

ölçerek bir yere kaydedin. Alternatif olarak, direği kış için,
gurcataları üzerinde, ara ve ters çapraz çarmıh ayarlarını
değiştirmeden saklayın.

59