ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ
ΤΟΜΕΑΣ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΣΕΛΕΓΓΙΔΗΣ
-----------
541 24 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Τηλ. Γραφ. 2310-996957
Οἰκ. 2310-342938
Θεσσαλονίκη 19-8-2010

Πρὸς
τὸν Σεβασμιώτατο
Μητροπολίτη Μεσσηνίας
κ. Χρυσόστομο
Μητροπολίτου Μελετίου 13
24100 ΚΑΛΑΜΑΤΑ

Σεβασμιώτατε,

Πληροφορήθηκα ἀπό τό Διαδίκτυο τό περιεχόμενο τῆς νέας ἐπι-

στολῆς Σας (15-7-2010) πρός ἐμέ, ἡ ὁποία ἕως καί τήν 19-8-2010
δέν ἔφτασε στήν γραμματοθυρίδα τοῦ Πανεπιστημίου μας. Στήν ἐπι-
στολή Σας αὐτή μοῦ γνωστοποιεῖτε τὴν πρόθεσή Σας, δηλώνοντας
κατηγορηματικά: «ὁ μεταξὺ μας διάλογος σταματᾶ ἐδῶ».
Καταρχήν, σέβομαι τὴν πρόθεσή Σας νὰ σταματήσετε τό διάλο-
γο μὲ τόν ὁμόδοξό Σας -μέσω τοῦ ὁποίου (καί κάποιων ἄλλων) ἡ
Πρόνοια τοῦ Θεοῦ οἰκονόμησε τὴν ἐπιστημονικὴ ἐξέλιξή Σας- καὶ νὰ
τόν συνεχίσετε ἀσμένως μέ τοὺς ἑτεροδόξους. Ἄλλωστε, ἐμφανίζε-
σθε νὰ ἐμμένετε στὴν ἀρχικὴ θέση Σας, ὅτι δηλαδὴ ἡ Ἐκκλησία με-
τὰ τό 1054 εἶναι πλέον διηρημένη.
Παρότι σέβομαι τήν ἐπιθυμία Σας νά σταματήσει ἐδῶ ὁ διάλο-
γός μας, δέν μπορῶ νά μήν ἀναφερθῶ σέ κάποιες ἀπό τίς προβλημα-
τικές ἐκκλησιολογικές ἑρμηνεῖες Σας, οὔτε μπορῶ νά ἀφήσω νά αἰ-
ωροῦνται κάποια ἀπό τά ἄλλα θέματα πού θίγετε.
Ὅσα γράφετε, Σεβασμιώτατε, γιά τήν Καθολικότητα τῆς Ἐκκλη-
σίας μέ βρίσκουν γενικότερα σύμφωνο, ἀλλά ἀφοροῦν ἄλλη ἰδιότη-
τα τῆς Ἐκκλησίας, καί δέν εἶναι ἐδῶ τό θέμα μας αὐτό. Διευκρινι-
στικά νά σημειώσω ὅτι πουθενά στά κείμενά μου δέν διαφοροποιῶ
τήν τοπική Ἐκκλησία ἀπό τήν Καθολική Ἐκκλησία ὡς πρός τήν ὀν-
τολογία της οὔτε ἀμφισβητῶ τήν καθολικότητα τῆς τοπικῆς Ἐκκλη-
σίας ὑπό τόν κανονικό ἐπίσκοπό της. Σαφῶς καί θεωρῶ τήν τοπική
Ἐκκλησία ὡς τήν ὅλη Ἐκκλησία κατά τήν ἀλήθεια, τή ζωή καί τήν
πληρότητά της, ὑπό τόν ἐπίσκοπό της, μέ τή θεμελιώδη ὅμως προϋ-
πόθεση ὅτι ὁ ἐπίσκοπος ἐκτός τῆς θεσμικῆς κανονικότητάς του θά
πρέπει νά φρονεῖ ὀρθοδόξως καί νά βρίσκεται σέ ἐνεργό κοινωνία
μετά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί μυστηριακῶς σέ κοινωνία μέ τίς ἄλ-
λες τοπικές Ἐκκλησίες.
Ἀλλά καί ποτέ καί πουθενά δέν θεώρησα τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησί-
α «ὡς μία γενική καί ἀόριστη Ἐκκλησία» ἤ «ὡς ὑπερκείμενη τῶν
ἄλλων ἐπιμέρους Ἐκκλησιῶν» ἤ ὡς «ἄθροισμα ἐπιμέρους ἀριθμητι-
κῶν ἐκκλησιαστικῶν μονάδων», ὃπως ἐσφαλμένως ἑρμηνεύσατε.
Ἀντίθετα, πάντοτε θεωροῦσα καί θεωρῶ τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία
ὡς ἐκείνην ἀκριβῶς πού ὁμολογοῦμε στό Σύμβολο τῆς Πίστεως, ὡς
τή «Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία», τή συγκεκριμέ-
νη ἐν τόπῳ καί χρόνῳ Ἐκκλησία.
Ἀπό αὐτή τήν Ἐκκλησία ἐκπίπτουν οἱ αἱρετικοί πού καταδικάζον-
ται ἀπό τίς ἐν τόπῳ καί χρόνῳ Οἰκουμενικές Συνόδους τῆς «Μίας»
Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Αὐτά εἶναι ἀπολύτως σαφῆ καί κατανοητά
εὐρύτερα ἀπ’ ὅλους τούς πιστούς. Τά περί «ἑνός» τοῦ Πλωτίνου καί
τά περί «νεοπλατωνικῶν ἀπορροῶν» εἶναι τελείως ἄσχετα ἀπ’ ὅσα
φρονῶ καί γράφω περί Ἐκκλησίας. Μήν ἐμπλέκετε ἄλλα θέματα, ὅ-
πως π.χ. καί τά περί Δυτικῆς Ἐκκλησιολογίας, πού δέν ἀφοροῦν τό
καίριο σημεῖο τῆς διαφωνίας μας, τό ὁποῖο εἶναι μόνον ἡ Ὀρθόδοξη
θεώρηση τῆς Ἐκκλησίας ὡς τῆς «Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀπο-
στολικῆς Ἐκκλησίας». Μή προσπαθεῖτε μέ τήν ἀναφορά Σας στή με-
θοδολογία –γιά τήν ὁποία δέν εἶναι τώρα ἡ ὥρα νά διαλεχθοῦμε- νά
θολώσετε τά «νερά» στό διάλογό μας. Θά ἐπαναλάβω, ὅτι ἡ παρέμ-
βαση τῆς προηγούμενης ἐπιστολῆς μου (7-7-10) ἀφοροῦσε μόνο τήν
προβληματική ἐκκλησιολογικῶς διατύπωσή Σας ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶ-
ναι καί «Μία» καί «διηρημένη».
Ἀναφερόμενος στήν Καθολικότητα καί Ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας
σημειώνετε ὀρθῶς ὅτι: «Ἡ σχισματική αὐτή διάσπαση ἤ ἡ αἱρετική
αὐτή διαίρεση δέν συνεπάγεται οὔτε μία νέα «καθολική» Ἐκκλησία,
οὔτε μία διάσπαση τῆς Ἑνότητας τῆς Ἐκκλησίας, ἐνῶ ἡ ὕπαρξη
τῆς νέας ὁμάδας ὑπό τόν ἀντικανονικόν ἐπίσκοπον δέν διαταράσσει
τήν Ἑνότητα τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας». Σαφῶς, τά σχίσματα καί οἱ
αἱρέσεις δέν ἀφοροῦν τήν Ἑνότητά της. Ἀφοροῦν τούς σχισματι-
κούς καί αἱρετικούς οἱ ὁποῖοι ἁπλῶς ἀποκόπτονται ἀπό τή «Μία»
καί μόνη Ἐκκλησία. Ἐγώ ἀκριβολογώντας στήν περίπτωση αὐτή δέν
θά ἔκανα λόγο γιά «σχισματική διάσπαση» ἤ «αἱρετική διαίρεση»,
ἀλλά γιά ἔκπτωση τῶν σχισματικῶν καί αἱρετικῶν ἀπό τήν Ἐκκλη-
σία.
Ἀπό τά παραπάνω προκύπτει ὅτι συμφωνοῦμε γενικῶς στό ὅτι ἡ
Ἐκκλησία εἶναι «Μία» καί ἑνιαία. Παρά ταῦτα, ἐξακολουθοῦμε, μέ
βάση τά γραφόμενά Σας, νά διαφωνοῦμε στό ὅτι ἡ «Μία» Ἐκκλησία
εἶναι μετά τό 1054 καί «διηρημένη».
Σεβασμιώτατε, ἄν «οἱ σχισματικοί δέν ἀνήκουν στήν Ἐκκλησία
καί τά μυστήριά τους δέν ἔχουν καμία ἰσχύ», ὅπως ὀρθά γράφετε,
τότε πῶς ὑποστηρίζετε τά ἑξῆς; «Τό σχίσμα τοῦ 1054 σημαίνει
διαίρεση τῆς Ἐκκλησίας. Νομίζω ὅτι οὐδεμία ἀμφισβήτηση
ὑφίσταται, πολλῷ μᾶλλον ὅταν ὁλόκληρη ἡ πατερική γραμματεία
τοῦ ΙΕ΄ αἰῶνος ἀποδέχεται ὅτι ἔχουμε διηρημένη τήν Ἐκκλησία
τοῦ Χριστοῦ, τήν εὑρισκομένην ὑπό τήν Μίαν Κεφαλήν τοῦ
Σώματος, τόν Χριστό (βλ. Μᾶρκος Ἐφέσου ὁ Εὐγενικός)».
Καί συνέχιζετε: «Ἦταν δυνατόν νά εἴχαμε σχίσμα, διαίρεση, διά-
κριση ἤ διαφοροποίηση χωρίς διαίρεση; Νομίζω ὄχι. Ἡ διαίρεση
αὐτή διετάραξε ἤ ἀλλοίωσε τήν Ἑνότητα καί Καθολικότητα
τῆς Μίας, Ἁγίας Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, ὅ-
πως αὐτή περιγράφεται καί σημαίνεται στό Σύμβολο τῆς Πίστεως,
τό Σύμβολο τῆς Β΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου; Ὄχι βέβαια, γιατί κάθε
διαίρεση ἤ διάσπαση δέν σημαίνει ἀλλοίωση τῆς Ἑνότητας...
γιατί οἱ ἐκκλησιολογικές συνέπειες ὁποιασδήποτε διαφοροποίσης
δέν ἀποδίδονται πρός τό Καθολικό Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά πρός
αὐτόν, ὁ ὁποῖος ἀποσχίζεται ἤ διαφοροπιεῖται ἀπό τό Καθολικό Σῶ-
μα τῆς Ἐκκλησίας».
Τά γραφόμενά Σας ἐδῶ εἶναι, κατά μία ἐπιεικῆ ἀποτίμησή μου,
ἀσαφῆ καί συγκεχυμένα, μέ ἀποτέλεσμα νά ἐμφανίζονται ἀντιφατι-
κά μεταξύ τους. Ἔχω τή γνώμη ὅτι αὐτό ὀφείλεται στό γεγονός ὅτι
δέν ἀκριβολογεῖτε. Δέν ὁριοθετεῖτε τήν ἔννοια τῶν ὅρων πού χρη-
σιμοποιεῖτε ἤ μᾶλλον χρησιμοποιεῖτε τούς γνωστούς θεολογικούς ὅ-
ρους προσδίδοντάς τους ἄλλη σημασία ἀπό τήν καθιερωμένη, χω-
ρίς προηγουμένως νά τή γνωστοποιεῖτε. Ἔτσι ὅμως δημιουργεῖται
σύγχυση στήν κατανόηση τῶν γραφομένων Σας.
Καί γιά νά γίνω πιό συγκεκριμένος καί σαφής. Ὅσα γράφετε περί
σχίσματος, αἱρέσεως, ἑνότητας καί καθολικότητας εἶναι ὀρθά στό
μέτρο πού ἀφοροῦν τούς σχισματικούς καί αἱρετικούς καθεαυτούς.
Πράγματι, τό σχίσμα ἤ ἡ αἵρεσή τους δέν θίγουν τήν ἑνότητα καί
καθολικότητα τῆς Ἐκκλησίας, ἐπειδή αὐτοί ἁπλῶς ἐκπίπτουν καί ἀ-
ποκόπτονται οὐσιαστικά καί θεσμικά ἀπό τή «Μία, Ἁγία, Καθολική
καί Ἀποστολική Ἐκκλησία» εἴτε ὡς ἁπλᾶ μέλη εἴτε ὡς ὁλόκληρες
τοπικές Ἐκκλησίες. Τά πράγματα ὅμως ἐμφανίζονται συγκεχυμένα ἤ
ἀντιφατικά, ὅταν στή συνάφεια αὐτή κάνετε λόγο γιά «Μία» καί σα-
φῶς διηρημένη ἀπό τό 1054 Ἐκκλησία καί, ἐνῶ θεωρεῖτε διηρημένη
τήν Ἐκκλησία, ὑποστηρίζετε ἀπεριφράστως ὅτι δέν θίγεται ἡ ἑνότη-
τά της. Ἔτσι ἐμφανίζεσθε νά ἀγνοεῖτε τήν ὀντολογία τῆς Ἐκκλησί-
ας.
Τό σχίσμα, Σεβασμιώτατε, ὅπως καί ἡ αἵρεση δέ θίγουν ὀντολο-
γικῶς τήν Ἐκκλησία. Ἡ Ἐκκλησία ἦταν, εἶναι καί θά παραμείνει «Μί-
α» καί ἀδιαίρετη ἕως τῆς συντελείας. Αὐτό ἀκριβῶς ὁμολογοῦμε
στό Σύμβολο τῆς Πίστεως χρησιμοποιώντας τό ρῆμα «Πιστεύω» σέ
χρόνο ἐνεστώτα. Ὁ Χριστός εἶναι κεφαλή αὐτοῦ τοῦ ἀκεραίου σώ-
ματος, τό ὁποῖο παραμένει ἀκέραιο εἴτε ἐμπλουτίζεται ἱστορικῶς
μέ ἀναρίθμητα μέλη εἴτε περιορίζεται ἱστορικῶς σέ ἐλάχιστα. Ὁ
Χριστός δέν μπορεῖ νά εἶναι, ὅπως ὑποστηρίζετε, κεφαλή ἑνός διη-
ρημένου ἤ πολυδιηρημένου σώματος. Τέτοιου εἴδους Ἐκκλησιολογί-
α, πού εἰσηγεῖσθε μέ τό κείμενό Σας, δέ νομιμοποιεῖται ἀπό τήν ἱ-
στορία καί τήν πνευματική ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας διαχρονικῶς. Ἡ
Ἐκκλησία δέν μπορεῖ νά εἶναι ποτέ «Μία» καί διηρημένη. Ἄν ἡ Ἐκ-
κλησία εἶναι διηρημένη, δέν εἶναι «Μία», ὅπως τό Ἕνα Κυριακό Σῶ-
μα. Ἀλλά, ἐπιπροσθέτως, ἄν εἶναι διηρημένη, δέν εἶναι οὔτε «Ἁγία»
οὔτε «Καθολική» οὔτε «Ἀποστολική». Μή μνημονεύετε, Σεβασμιώ-
τατε, τόν Ἅγιο Μᾶρκο τόν Εὐγενικό γιά ἐνίσχυση δῆθεν τῶν θέσεών
Σας. Δέν Σᾶς εὐνοεῖ σέ καμία περίπτωση. Ἀπεναντίας, γίνεται καί
κατήγορος τῶν ἐσφαλμένων ἐκκλησιολογικῶν τοποθετήσεών Σας.
Σεβασμιώτατε, ὁμολογεῖτε δύο ἀντιφατικά ἐν τοῖς ὅροις πράγ-
ματα. Ἔτσι ὅμως δέν ὑφίσταται δογματικὴ ἀκρίβεια, ἀλλὰ μᾶλλον
διολίσθηση σέ μία εὐρύτερα γνωστὴ θεολογικὴ «διγλωσσία» τῶν ἡ-
μερῶν μας, ποὺ ἔχει φανερὴ τὴ σκοποθεσία της.
 Μέ τὴν παραπάνω τοποθέτησή Σας, Σεβασμιώτατε, δέν ἔχουμε
ἁπλῶς εἰσήγηση μίας «νέας» Ἐκκλησιολογίας ἀλλὰ καὶ διακήρυξη
μία «νέας» ὀντολογίας, σύμφωνα μέ τὴν ὁποία ἕνα σῶμα μπορεῖ νὰ
εἶναι διηρημένο χωρὶς νὰ ἀλλοιώνεται ἡ ἑνότητά του. Εἶναι προφα-
νές ὅτι ἐδῶ οἱ λέξεις «διαίρεση» καὶ «ἑνότητα» παίρνουν ἕνα ἄγνω-
στο μέχρι σήμερα νοηματικό περιεχόμενο, ποὺ σαφῶς δέν ὑπηρετεῖ
τὴ δογματικὴ ἀκρίβεια γιὰ τὴν ἀδιαμφισβήτητη ὁριοθέτηση τῆς Ἀ-
λήθειας τῆς Ἐκκλησίας.
Εἶναι πρωτάκουστο, Σεβασμιώτατε, αὐτό πού γράφετε ὡς πανε-
πιστημιακός καθηγητής καί κυρίως ὡς ἐπίσκοπος: «Ἐσεῖς, βέβαια,
καί οἱ ὁμόφρονές Σας ἔχετε τό δικαίωμα νά διαφοροποιηθεῖτε ἀπό
τήν παροῦσα Συνοδική ἀπόφαση καί ἐπίσης νά τήν ἀμφισβητεῖτε,
ἀλλά καί μετά τή διαφοροποίησή Σας, νά συνεχίζετε νά ἀνήκετε
στήν Ἐκκλησία!!!». Ἔχω τή γνώμη ὁτι ἕνα τέτοιο κείμενο θά εἶχε
θέση μόνο στό χῶρο τοῦ Παπισμοῦ, ἀλλά καί ἐκεῖ μόνον ὅταν ἡ ἀμ-
φισβήτηση θά εἶχε ἀποδέκτη ἀποκλειστικῶς καί μόνον τόν ἴδιο τόν
Πάπα.
Συγκεκριμένα, ἐγώ οὔτε διαφοροποιοῦμαι ἀπό τήν παρούσα Συ-
νοδική ἀπόφαση οὔτε τήν ἀμφισβητῶ, ὅπως ἐσφαλμένα νομίζετε. Εἶ-
μαι σύμφωνος μέ τό Ἀνακοινωθέν τῆς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας καί εἰ-
δικότερα μέ τό σημεῖο πού ἐπικαλεῖσθε στήν πρός ἐμέ ἐπιστολή
Σας: «Οἱ Ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας μας στόν συγκεκριμένο διάλο-
γο ἔχουν σαφῆ γνώση τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας, τῆς Ἐκκλησιολογί-
ας καί τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Παραδόσεως καί προσφέρουν τίς γνώ-
σεις καί τίς δυνάμεις τους πρός τόν σκοπό «τῆς τῶν πάντων ἑνώσε-
ως» «ἐν ἀληθείᾳ» καί μέσα στά ἀπαραίτητα θεολογικά πλαίσια καί
τίς ἀποφάσεις τῶν Πανορθοδόξων Συνδιασκέψεων». Ἐδῶ θά πρέπει
νά σημειώσω ὅτι ὡς πρός «τίς ἀποφάσεις τῶν Πανορθοδόξων Συν-
διασκέψεων» ἐπιφυλάσσομαι νά ἐπανέλθω ἐνώπιον τῆς Ἱερᾶς Συνό-
δου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Ὅπως εἶναι φανερό ὅμως ἀπό τό
κείμενο, ἡ Συνοδική ἀπόφαση ἑστιάζει στίς «γνώσεις» καί τίς «δυ-
νάμεις» τῶν Ἐκπροσώπων Της, καί ὄχι στήν ἁγιοπνευματική θεο-
γνωσία καί στή δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού χαρακτηρίζουν
τόν ἐπισκοπικό βαθμό τῆς ἱερωσύνης τους, σύμφωνα μέ τή θεολογί-
α τῆς Ἐκκλησίας μας. Κατά συνέπεια, θεωρῶ ὅτι Ἐσεῖς μέ ὅσα ἐκ-
κλησιολογικῶς ἐσφαλμένα γράφετε στήν ἐπιστολή Σας ἔχετε ἐκθέ-
σει τό σῶμα τῆς Ἱεραρχίας, πού Σᾶς ἐτίμησε μέ τήν ἐμπιστοσύνη
Του.
Γιά νά παραμείνετε, Σεβασμιώτατε, καί οὐσιαστικά Ἐπίσκοπος
τῆς Ἐκκλησίας καί ἐκπρόσωπος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μία μό-
νο λύση φαίνεται νά ὑπάρχει: νά ἀνακαλέσετε τήν ἐσφαλμένη θεο-
λογικῶς (δογματικῶς) θέση Σας: «Τό σχίσμα τοῦ 1054 σημαίνει
διαίρεση τῆς Ἐκκλησίας ... Νομίζω ὅτι οὐδεμία ἀμφισβήτηση
ὑφίσταται ... ὅτι ἔχουμε διηρημένη τήν Ἐκκλησσία τοῦ Χρι-
στοῦ, τήν εὑρισκομένην ὑπό τήν Μίαν Κεφαλήν τοῦ Σώμα-
τος, τόν Χριστόν» (Ἐπιστολή 15-7-2010). Θά ἐπαναλάβω ἐκεῖνο
πού Σᾶς ἔγραψα στήν προηγούμενη ἐπιστολή μου (7-7-2010): «Ἡ θε-
ώρηση τῆς Ἐκκλησίας ὡς διηρημένης, σήμερα, ἀντίκειται σαφῶς
στή ρητή διατύπωση τοῦ Συμβόλου τῆς πίστεως, πράγμα πού συνε-
πάγεται, κατά τά Πρακτικά τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, καθαίρεση
καί ἀφορισμό, κατά περίπτωση, σ’ ὅποιον ἐμμένει στή θεώρηση αὐ-
τή». Αὐτό εἶναι οὐσιαστικά ἀλλά καί θεσμικά τό ἐπιτίμιο τῶν Οἰκου-
μενικῶν Συνόδων γιά ὅσους παραβιάζουν τόν Ὅρο τῆς Β΄ Οἰκουμε-
νικῆς Συνόδου.
Ἐπιπροσθέτως, θέλω νά σημειώσω ὅτι ἡ Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας
μας οὐδέποτε ὑποστήριξε ὅτι εἶναι ἀλάθητη. Μήπως ὅμως Ἐσεῖς
γνωρίζετε κάποια τοπική Σύνοδο πού νά φρονεῖ ὅτι εἶναι ἀλάθητη;
Θά θυμᾶσθε, ἀσφαλῶς, ὅτι ὁ συνώνυμός Σας ἐπίσκοπος καί ἅγιος
Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἐξορίσθηκε ἐπανειλημμένως ἀπό τοπικές
Συνόδους μέ ἐπισκόπους πού εἶχαν κανονική χειροτονία, ἐνῶ ἄλλες
τοπικές Σύνοδοι τόν δικαίωσαν πανηγυρικῶς καί διόρθωσαν τά κα-
κῶς ἀποφασισθέντα. Διορθωτικές Συνοδικές ἀποφάσεις εἴχαμε πολ-
λές κατά τό παρελθόν ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλ-
λάδος, ὅπως καλῶς γνωρίζετε. Ἀλλά νά Σᾶς ρωτήσω καί κάτι ἄλλο:
Ὅταν κάποιοι ἐπίσκοποι στήν Ἱερά Σύνοδο ἤ στή Σύνοδο τῆς Ἱεραρ-
χίας μας διαφωνοῦν καί μειοψηφοῦν ὡς πρός τή Συνοδική ἀπόφαση,
τίθενται -μέ βάση τό σκεπτικό Σας- ἐκτός Ἐκκλησίας;
Στό χῶρο τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, Σεβασμιώτατε, οἱ Συνοδι-
κές ἀποφάσεις εἶναι δεσμευτικές γιά ὅλους, μόνον ὅταν ἔχουν τόν
ἀδιαμφισβήτητο χαρακτήρα τῆς ἀλαθήτου ἐκφράσεως τῆς Ἐκκλησί-
ας. Ὅταν εἶναι λ.χ. ἀποφάσεις Οἰκουμενικῶν Συνόδων.
Ἑπομένως, κάθε Συνοδική ἀπόφαση δέν εἶναι ὁπωσδήποτε καί ἁγιο-
πνευματική. Αὐτό πιστοποιεῖται ἀδιάψευστα ἀπό τήν Ἐκκλησιαστική
Ἱστορία (βλ. π.χ. τήν Ληστρική Σύνοδο τοῦ 449).
Ἐδῶ θά πρέπει νά διευκρινίσω, ὅτι μέ ὅσα γράφω παραπάνω σχο-
λιάζω θεωρητικῶς καί θεολογικῶς μόνον τό ἄν μπορεῖ ἤ ὄχι νά ἀνή-
κει στήν Ἐκκλησία ὅποιος συμβαίνει νά διαφωνεῖ μέ μία Συνοδική ἀ-
πόφαση, πού δέν ἔχει τό χαρακτήρα Οἰκουμενικῆς Συνόδου, καί τί-
ποτε περισσότερο. Ὁ,τιδήποτε ἀλλο εἶναι ἐκ τοῦ πονηροῦ.
Σεβασμιώτατε, στήν ἐπιστολή Σας (15-7-2010) πολύ συχνά, μή
ἔχοντας θεολογικά - ἐπιστημονικά ἐπιχειρήματα, καταφεύγετε σέ
εὐτελεῖς εἰρωνεῖες καί σέ ἀπαξιωτικούς χαρακτηρισμούς. Αὐτά ὅ-
μως δέν Σᾶς τιμοῦν οὔτε ὡς πανεπιστημιακό δάσκαλο οὔτε ὡς ἐπί-
σκοπο. Ἐμένα ὡς ἀποδέκτη τους, πάντως, οὔτε μέ μειώνουν οὔτε
καθόλου μέ βλάπτουν. Ἀπεναντίας μάλιστα. Γι’ αὐτό καί Σᾶς εἶμαι,
εἰλικρινῶς, εὐγνώμων, παρά τό γεγονός ὅτι λυποῦμαι πολύ γιά τήν
προσωπική ζημία Σας, προκειμένου ἀκουσίως νά μέ ὠφελήσετε
πνευματικά.
Γράφετε στήν ἐπιστολή Σας ὅτι τόσο καιρό σιωπούσατε, «ἕνεκα
σεβασμοῦ σέ ἕνα πρόσωπο (δηλ. ἐμένα) τό ὁποῖο στόν πανεπιστη-
μιακό χῶρο τρεῖς φορές μέ ἐψήφισε στὴν ἐξελικτική μου διαδικασία
καὶ μάλιστα στὶς δύο πρῶτες ὡς μέλος τῆς Εἰσηγητικῆς Ἐπιτροπῆς
καὶ ἀνεπιφυλάκτως ὑπέγραψε καὶ ἐψήφισε γιὰ τὴν ἐξέλιξή μου».
Ἀπ’ ὅσο ἐνθυμοῦμαι, μόνο μία φορὰ – στὴν τελευταία ἐξέλιξή
Σας – ὑπῆρξα μέλος τῆς Τριμελοῦς Εἰσηγητικῆς Ἐπιτροπῆς καὶ Σᾶς
ἐψήφισα πράγματι ἀνεπιφύλακτα. Ποτέ ὅμως δέν ὑποστήριξα ὅτι εἶ-
μαι «ἀλάθητος». Τοῦτο τό προνόμιο τό σφετερίζεται μόνον ὁ Πά-
πας, μέ τοὺς ἐκπροσώπους τοῦ ὁποίου προτιμᾶτε νὰ διαλέγεσθε. Ἐ-
γὼ ἁπλῶς φροντίζω νὰ περνῶ τό χρόνο μου ἐν μετανοίᾳ.
Ἐπιπροσθέτως, θὰ ἤθελα νὰ Σᾶς διευκρινίσω ὅτι, ὅταν Σᾶς ἐψή-
φισα, Σᾶς ἐψήφισα μέ βάση συγκεκριμένες μελέτες ποὺ καταθέσατε
γιὰ τὴν ἐξέλιξή Σας, στὶς ὁποῖες ὅμως δέν περιέχονταν τὰ θεολογι-
κὰ ἀτοπήματα γιὰ τὰ ὁποῖα τώρα διαφωνοῦμε. Ἂν περιέχονταν, νὰ
εἶσθε βέβαιος ὅτι δέν θὰ Σᾶς ἐψήφιζα.
Ἡ ἐκλογὴ κάποιου προσώπου σέ ὁποιοδήποτε ἀξίωμα στὴν Ἐκ-
κλησία, εἴτε τοῦ διδασκάλου εἴτε τοῦ ἐπισκόπου, δέν προδικάζει νο-
μοτελειακὰ τὴν παραπέρα πορεία του, ἀκόμη καὶ ὅταν ἡ ἐκλογὴ αὐ-
τὴ γίνεται ἀδιαμφισβητήτως διὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Δέν ἐμποδί-
ζεται δηλαδὴ καθόλου τό αὐτεξούξιό του ἀπό αὐτὴ τὴν ἁγιοπνευμα-
τικὴ ἐκλογή. Γι’αὐτό καὶ μπορεῖ νὰ ὑποπέσει σέ βαρύτατα θεολογικὰ
καὶ δογματικὰ σφάλματα. Αὐτό μαρτυρεῖται ἀπό τὴν Ἁγία Γραφὴ
(βλ. τὴν περίπτωση ἐκλογῆς στό Ἀποστολικό ἀξίωμα ἀπό τόν ἴδιο
τό Χριστό τόσο τοῦ Ἰούδα τοῦ Ἰσκαριώτη ὅσο καὶ τοῦ Πέτρου). Μαρ-
τυρεῖται ὅμως καὶ ἀπό τὴν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας (βλ. τὴν πληθώ-
ρα τῶν καταδικασθέντων Πατριαρχῶν, ἐπισκόπων, κληρικῶν καὶ
μοναχῶν ἀπό Οἰκουμενικές Συνόδους). Μάλιστα, ἡ περίπτωση τοῦ Ἀ-
ποστόλου Πέτρου εἶναι ἐπὶ τοῦ προκειμένου ἰδιαίτερα χαρακτηρι-
στική. Ὅταν ὁ Ἀπόστολος Πέτρος ὁμολόγησε ὀρθὰ τό Χριστό, ὁ Κύ-
ριος τοῦ εἶπε: «μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ…» (Μθ 16, 17-19). Ὅ-
ταν ὅμως ἀμέσως μετά φρονοῦσε ἐσφαλμένα, τόν ἀποδοκίμασε αὐ-
στηρὰ καὶ ἐξομοιώνοντάς τον, ὡς πρός τό φρόνημά του, μέ τόν σα-
τανᾶ τοῦ εἶπε: «ὕπαγε ὀπίσω μου, σατανᾶ, σκάνδαλον εἶ ἐμοῦ, ὅτι
οὐ φρονεῖς τὰ τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ τὰ τῶν ἀνθρώπων» (Μθ. 16, 23).
Μέ ἄλλα λόγια, φρονῶ ὅτι ἡ ὅποια θετικὴ ψῆφος μου τότε δέν ἔ-
χει σχέση μέ τὴν ἐξέλιξή Σας σήμερα.
Σέ ἄλλο σημεῖο τῆς ἐπιστολῆς Σας γράφετε: «Εἶμαι σίγουρος, ὅ-
τι καὶ τοῦ χρόνου καὶ κάθε χρόνο, λίγο πρὶν τὴν σύγκληση τῆς Μι-
κτῆς Θεολογικῆς Ἐπιτροπῆς θὰ σᾶς ὑπομιμνήσκουν οἱ ὁμόφρονές
Σας τὴ θεολογική Σας ἀγωνία καὶ τὴν τρωθεῖσα ἐκκλησιολογικὴ
Σας αὐτοσυνειδησία, πρός ἀφύπνιση τοῦ ὀρθοδόξου φρονήματός
Σας (!!!)».
Σεβασμιώτατε,
Προβληματίζομαι σοβαρά γιά τήν προέλευση τῶν παραπάνω λο-
γισμῶν Σας, ἀλλά καί γιά τήν ἐκφρασθεῖσα γι’ αὐτούς «σιγουριά»
σας. Δέν θά προβῶ σέ ψυχολογική ἑρμηνεία τῶν λογισμῶν Σας. Ἕνα
μόνο θά πῶ: Ἡ ἀπό 7-7-10 ἐπιστολή μου πρός Σᾶς δέν γράφηκε οὔτε
μέ ὑπόδειξη κάποιου, οὔτε λόγω τῆς προσεχοῦς συγκλήσεως τῆς
Μ.Δ.Ε., οὔτε λόγω κάποιας ἄλλης σκοπιμότητας. Αὐτό τό γνωρίζετε
Ἐσεῖς καλύτερα ἀπό ὁποιονδήποτε ἄλλον. Ἡ ἐπιστολὴ γράφτηκε ἐ-
πειδὴ Ἐσεῖς, ἔχοντας ἀνοίξει μία διαμάχη μέ τόν συνεπίσκοπό Σας,
ὡς ἄλλοθί Σας, ἐπικαλεσθήκατε διερωτώμενος τὴ δική μου σιγή. Κι
ἔτσι μέ ἀναγκάσατε νὰ ἀπαντήσω στό ἐρώτημά Σας: «Ἕνα τέτοιου
εἴδους σοβαρό ἐκκλησιολογικό ἀτόπημα πέρασε ἀπαρατήρητο ἀπό
τόν καταξιωμένο Καθηγητὴ τῆς Δογματικῆς καὶ Συμβολικῆς Θεολο-
γίας καὶ ἀσχολίαστο;». Ἐὰν δέν ὑπῆρχε ὁ συγκεκριμένος ὑπαινιγμός
Σας στό πρόσωπό μου καὶ τό ἐρώτημά Σας, δέν θὰ ἀπαντοῦσα.
 Ἔχω τὴ γνώμη ὅτι δέν εἶναι τίμιο αὐτό ποὺ Ἐσεῖς προκαλέσατε
τὴ συγκεκριμένη χρονικὴ στιγμή, νά τό παρουσιάζετε ἐνώπιον τρί-
των καί νὰ προσπαθεῖτε νὰ τό ἀποδώσετε στὴ δική μου δῆθεν σκο-
πιμότητα. Προφανῶς, αὐτό θὰ μπορούσατε νὰ τό ἰσχυρισθεῖτε, μό-
νον ἐὰν Ἐσεῖς στὴν ἐπιστολή Σας δέν ἀναφερόσασταν στό πρόσωπό
μου καὶ δέν εἴχατε διερωτηθεῖ ἀπεριφράστως γιὰ τὴ σιωπή μου στό
συγκεκριμένο θέμα καὶ δέν εἴχατε προκαλέσει τὴν ἀπάντησή μου.
Μὴ διαστρέφετε λοιπόν τὴν Ἀλήθεια, λόγω δικῆς Σας σκοπιμότητας,
λίγο πρίν τή σύγκληση τῆς Μ.Δ.Ε. στή Βιέννη (Σεπτέμβριος 2010).
Δέν εἶναι σωστό καὶ δέν Σᾶς τιμᾶ τό γεγονός ὅτι ἐνῶ ἔχετε ἐπωμι-
σθεῖ τό ἔργο τῆς ὑπερασπίσεως τῆς Ἀλήθειας ἔναντι τῶν ἑτεροδό-
ξων, Ἐσεῖς ὁ ἴδιος τώρα, νὰ τὴ διαστρέφετε.
Τέλος, ἀπό τὴν ἔκβαση τοῦ ἕως ἐδῶ διαλόγου μας διαπιστώνει ὁ
καθένας, ποὺ μᾶς διαβάζει, ὅτι δικαιώνομαι γιὰ τὴν ἐπὶ ἕνα περίπου
ἔτος σιωπή μου. Ὁ διάλογος μεταξύ μας ὄντως «οὐκ ὠφελεῖ οὐδέν».
Μέ τόν προσήκοντα σεβασμό
ἀσπάζομαι τὴν δεξιά Σας
Δημήτριος Τσελεγγίδης
Καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς ΑΠΘ
Κοινοποίηση: 1. Στήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος
2. Σέ ὅλους τούς Ἱεράρχες τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος