Professional Documents
Culture Documents
Hyrje Në Diplomaci Dhe Politike Të Jashtme
Hyrje Në Diplomaci Dhe Politike Të Jashtme
2010
HYRJE NË DIPLOMACI
DHE POLITIKE TË
JASHTME
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
2
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
3
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Përmbajtja
1. Hyrje
2. Një vështrim i shkurtër mbi
Marrëdhëniet Ndërkombëtare dhe Diplomacinë.
a. Krijimi i Sistemi Ndërkombëtar dhe Parimi i Sovranitetit
b. Kongresi i Vjenës
c. Lidhja e Kombeve dhe Traktati i Versajës
d. Konventa e Montevideos
e. Kombet e Bashkuara
3. Teoritë e marrëdhënieve ndërkombëtare.
a. Liberalizmi
b. Realizmi
c. Konstruktivizmi
4. Evoluimi i Konceptit të Sovranitetit në MN.
5. Politika e Jashtme dhe Diplomacia.
a. Çka është politika e jashtme?
b. Çka është diplomacia?
6. Organizatat ndërkombëtare
7. Hyrje në Diplomacinë Publike
a. Çka është D. P?
b. Si dallohet D. P nga Diplomacia tradiconale?
c. Diplomacia Kulturore
d. Përkufizimi i Diplomacisë Publike
e. Çka janë Komponentët dhe Karakteristikat e Diplomacisë Publike?
f. Elementet përbërëse të Diplomacisë Publike
8. Diplomacia Kulturore
9. Marrëdhënia me Publikun dhe Diplomacisë Publike.
g. “Propaganda” dhe PR-mania
h. Lobimi
i. Sferat dhe Dimensionet e Diplomacisë.
10. Krijimi i Imazhit
11. Përmbledhje
12. Bibliografia.
4
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
5
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
1. HYRJE
Mirëpo, këto shtete ballafaqoheshin fillimisht me edhe një problem tjetër, atë të
njohjes ndërkombëtare dhe legjitimitetit nga shtetet tjera, si shtete të pavarura
dhe sovrane me te drejta te barabarta dhe të njohura ndërkombëtare. Përveç
vështirësive në konsolidimin e institucioneve dhe problemeve në
demokratizimin e vendit, shumica e këtyre vendeve gjendeshin në një situate
krejtësisht të re në politiken dhe marrëdhëniet ndërkombëtare. Këto shtete
duhej të hartonin strategjia dhe politika të reja karshi shteteve tjera dhe
çështjeve të ndryshme, të cilat ndryshonin thellësisht nga koha e Luftës së
Ftohtë dhe sistemit bipolar, që ishte sistemi dominues ndërkombëtar. Bota
gjendej në një situatë shumë me komplekse dhe shumë më të ndërlidhur sesa
kurdo here me pare, ne gjendemi në kohen e “fshatit global” e cila tashmë
identifikohet si globalizim. Gjithashtu numri i shteteve me sistem politik te
bazuar ne demokracinë liberale me zgjedhje te lira e demokratike, me liri te
shprehjes dhe shtypit, me ekonomi te tregut te lire dhe me sundim te ligjit është
rritur dukshëm ne vitet e fundit. Për këtë flasin, përveç tjerash, edhe raportet e
organizatave te shumte, si p.sh ajo e Freedomhouse, sipas se cilës ne vitin 2009
46% ose 89 shtete janë tërësisht te lira, 62 apo 32% pjesërisht, ndërsa 22% apo
42 shtete nuk konsiderohen te lira sikurse vendet demokratike.1
Demokratizimi qon ne reforma te brendshme përmbajtjesore, e ne ketë mënyrë
1
Shihe te dhenat e Raportit nga Freedomhouse ne: .
http://www.freedomhouse.org/uploads/fiw09/FIW09_Tables&GraphsForWeb.pdf
6
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
7
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
8
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Paqja e Vestfalise u rikonfirmua dhe u sforcua edhe nga Traktati i Utrechtit i viti
1713 ku përsëritej parimi se sovraniteti kombëtar i çdo shtetit duhej
respektuar nga të gjitha shtetet. Kjo ide e barazisë ne baze te sovranitetit
mundësoi çdo shteti të drejtën për ndjekur politiken e brendshme dhe të
jashtme, pa ndërhyrje nga jashtë – gjë qe përfaqëson të parimin baze te
marrëdhënieve midis shteteve.
Mirëpo, legjitimimi apo njohja e shtetit nga ana e shteteve tjera, duke lidhur
marrëdhënie diplomatike mes veti, është një shpikje e mëvonshme. Edhe pse
diplomacia dhe raportet diplomatike mes disa vendeve evropiane ekzistonin
edhe me herët, përmasat universale dhe rregullimi formal janë te kohës se
fundit. Një karakteristik për Marrëveshjen e Vestfalise është se kjo ngjarje
shihet si gurthemel i kristalizimit te sovranitetit dhe te formimit te shtetit
modern apo komb-shtetit. Gjithashtu, ne shkenca politike dhe ne marrëdhënie
ndërkombëtare kur flitet për shtetin e modelit vestfalian mendohet ne
kuptimin klasik te sovranitetin, integritetin territorial dhe parimin e mos-
9
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
përzierjes ne punët e brendshme te një vendi, ndërsa kur flasim për atë post-
vestfalian mendohet ne tejkalimin këtyre normave, dhe përgjegjësin qe ka
shteti ndaj qytetareve te vet dhe ndaj bashkësisë ndërkombëtare ne
respektimin e drejtave te njeriut apo konventave ndërkombëtare.
10
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Ne këtë kohe u miratua edhe Traktati i Versajës qe i dha fund Lufte se pare
botërore, e cila humbësit e Luftës i kishte “dënuar” me reparacione te dëmeve
te luftës dhe me obligime tjera materiale apo territoriale, gjë te cilat me gjase
quan edhe te thellimi i urrejtjeve dhe ngritja e nazizmit dhe fashizmit me vone.
Gjithashtu kriza e madhe ekonomike e viteve njëzeta dhe tridhjeta te sekullit
XIX-te, sikurse edhe politika gjithnjë me nacionaliste e Gjermanisë, Italisë si
edhe politika izolicionaliste e Sh.B.A-ve e minuan te gjitha përpjekjet e Lidhjes
qe te etablohet si një organizate fuqiplote dhe efektive ne ruajtjen e paqes ne
bote. Terhjekja e disa shteteve anëtare nga kjo organizate si p.sh: Gjermanisë,
Japonisë, Italisë, Austrisë etj. si edhe fillimi i luftës se dyte botërore i japin fund
definitivisht organizatës se pare botërore siç ishte Lidhja e Popujve. Mirëpo,
vete fakti se kjo organizate krijoj për here te pare konceptin e sigurisë
kolektive dhe përgjegjësisë se shteteve ne shmangien e luftës dhe ruajtjen e
paqes, flet me shume se çdo gjë tjetër për rendësin qe kishte ne zhvillimet e
mëtutjeshme. Kalevi Holsti, një studiues i spikatur ne fushën e marrëdhënieve
ndërkombëtare, sqaron rendësin qe kishte ideja e Lidhjes ne respektimin e te
drejtës ndërkombëtare dhe përbuzjen e luftës.
12
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
13
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
14
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
nga OKB-ja janë bere rregulla dhe norma ligjore me karakter universal dhe
kane ndryshuar qëndrimin dhe qasjen e shteteve ne këto çështje respektove.
Kështu, bie fjala, qëndrimi i OKB-se ne lidhje me ndërhyrjet për çështje
humanitare ne vatrat e konflikteve, apo roli i trupave paqësore te Kombeve te
Bashkuara është diçka vërtetë e pazëvendësueshme në politikën botërore.
15
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
16
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Ne përgjithësi vlen te thuhet se faktet nuk flasin vetvetiu, por ato duhet ditur
edhe interpretuar. Prandaj teoritë relevante na mundësojnë zbërthimin e
17
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
këtyre fakteve. Ose me fjalët e psikologut gjerman Kurt Lewin, s’ka gjë më
praktike sesa një teori e mirë.
a. Liberalizmi
Shkolla e pare teorike ne MN ishte ajo e idealizmit respektivisht liberalizmit,
paraprijës i së cilës ishte Immanuel Kanti me veprën e tij “Për paqen e
përhershme” (1795). Traditë e cila u kultivua nga shumë intelektual iluminist
me qëllim të krijimit të paqes dhe mirëkuptimit ndërmjet kombeve e shteteve
të ndryshme. Në filozofinë politike të këtyre mendimtarëve kishte një fryme
intelektuale e vlerave kozmopolite dhe një pacifizëm të njëmendë universal.
Pasi pjesa dërmuese e popullatës se asaj kohe ishte e pashkolluar, e me këtë
edhe analfabete, idetë e tilla fisnike mbeten kryesisht ne suaza margjinash dhe
ligjërimesh filozofike e politike. Diplomacia e oborreve mbretërore dhe
mentaliteti i rivalitetit luftarak ishte me i zëshëm dhe kishte me shume ndikim
ne jetën politike e shoqërore sesa idetë e hapjes dhe bashkëpunimit ndërmjet
shteteve e kombeve. Aleancat apo kooperimi ndërmjet tyre ishte me shume për
shkak te aleancave ne raste te luftërave dhe ndarjes se sferave te interesit te
ngushte, sesa një bashkëpunim i bazuar ne barazi dhe interesa te përbashkëta
shoqëroro-ekonomike. U deshën edhe shume dekada e shekuj qe idetë e këtilla
te derivojne ne një teori moderne politike. Ne thelb liberalizmi niset nga
premisa se natyra e njeriut është e mire dhe bashkëpunuese, për shkak te
kodeve etike dhe morale. Për shembull disa shkencëtar politik pohojnë se
praktikat e pranueshme dhe “normale” ne te kaluarën si dyluftimet ne duele
apo skllavëria janë sot te papranueshme dhe si te tilla ato janë çrrënjosur, një
gjë e cila do te ndodhe edhe me luftërat dhe përdorimin e dhunës qe shihen
gjithnjë si me te pamoralshme dhe te papranueshme. Për këto arsye prandaj jo
rrallëherë kjo qasje teorike njihet edhe si idealizëm, qe nga realistet
përshkruhet me ironi edhe si një naivitet jo largpamës.
18
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Idealizmi si teori politike doli pas Luftës se Pare Botërore, sidomos me 14 pikat
e presidentit amerikan Woodrow Wilson dhe me vone me krijimin Lidhjes se
Kombeve. Ne kundërshtim me Realizmin qe e sistemin ndërkombëtar e
vlerëson si anarkik, liberalizmi pohon se ekziston një interferencë më e madhe
e aktorëve dhe faktorëve ne politiken ndërkombëtare sesa qe pohojnë realistet.
Për dallim nga realizmi, liberalizmi i sheh popujt dhe shoqëritë si aktorë që
veprojnë edhe përtej kornizave shtetërore, tregun global qe funksionon përtej
kufijve, si dhe faktorët tjerë në arenën ndërkombëtare përveç shteteve siç janë
për shembull Organizatat Ndërkombëtare.
b. Realizmi
19
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
realiste, ku veprimi diplomatik dhe politika e saj e jashtme varet nga fuqia e atij
shteti dhe aftësia që interesat e veta t’ i imponoj ne mënyre te ndryshme. Fuqia
është koncepti dhe nocioni kyç në pikëpamjet realiste te MN-së.
Te dyja këto teorie fundviteve 1970 dhe viteve 1980 pësuan një freskim
konceptesh dhe metodologjik duke quar ne qasje te reja teorike si ne
Neorealizëm, Neoliberalizëm dhe një varg qasjesh tjera teorike si
Konstrukivizmi, Shkolla Angleze e MN dhe ato Neomarksiste (Immanuel
Wallerstein me “Sistemin botëror” apo Depedencia- ose teoria e Varshmërisë
etj.) Keshtu neorealistet si K. Waltz, John Mearsheimer etj. pohojne se
konfliktetet dhe luftërat mund ndoshta edhe te transformohen ne forma me
paqesore e kooperuese por ato kurre s´do te zhduken ne sistemin
nderkombetar ku dominojne komb-shtetet.
c. Konstruktivizmi
Një nder qasjet teorike nga marrëdhëniet ndërkombëtare e cila korrespondon
me studimet mbi Diplomacinë Publike është qasja konstruktviste, sipas se cilës
identitetet, normat shoqërore dhe kultura janë te një rëndësie te veçantë në
marrëdhëniet ndërkombëtare dhe politikën botërore. Përfaqësuesi më i njohur
i kësaj qasje Alexandar Wendt, shpjegon se interesat e një shteti dhe identiteti
nuk janë te përcaktuar definitivisht, por derivate dhe rezultate te një procesi
dinamik te marrëdhënieve brenda institucioneve,të bashkëpunimit kulturor
dhe te vlerave shoqërore edhe ne sferën globale. Prandaj këto procese e
determinojnë me shume se strukturat mënyrën se si shtetet operojnë dhe sillen
në arenën ndërkombëtare.
5
Për më shumë rreth kësaj shihe edhe artikullin e tij kryesor; Alexander Wendt: “Anarchy is What States Make
of It”, në; International Organisation, 46/2, 1992 apo edhe Maja Zehfuss: “Constructivism and Identity: A
Dangerous Liaison”, në: European Journal of International Relations, Vol. 7(3); 2001
22
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Por sovraniteti është një koncept dinamik, i cili për ka evoluar me kalimin e
kohës dhe rrethanave politike shoqërore duke ndryshuar kështu vazhdimisht
kuptimin e vet. Në këtë kontekst Roland Paris përshkruan këtë transformim ne
këtë mënyrë, ku vala e pare ishte me revolucionet amerikane dhe franceze ku
liria dhe barazia e qytetareve ishin postulatet kryesore duke kaluar deri tek
periudha pas Luftës së Parë Botërore kur hyri parimi i vetëvendosjes që i
mundësoi disa shteteve në Evropë mundësin e shtet-formimit e deri pas Luftës
se dyte Botërore kur ky parim u universalizua edhe ne kuadër te proceseve te
dekolonizimit. Si dhe periudha pas Luftës se Ftohte ku parimi i zgjedhjeve te
lira e demokratike dhe demokracia liberale janë bere norma dhe standarde te
6
Janice E. Thomson: State Sovereignty in International Relations. Bridging the Gap between Theory and
Empirical Research. in: International Studies Quarterly, Vol. 39 No. 2 , 1995 fq. 219
23
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Koncepti i sigurisë që bazohet prej rrezikimit nga armiku, një strategji e vjetër
gati sa vet njerëzimi, është një mjet që vazhdon te jete ne shërbim te pushtetit.
Lufta kundër terrorizmit, ishte një teme bosht e politikës së jashtme dhe e
sigurisë të Sh.B.A-ve, qe nga sulmet e 11. Shtatorit te vitit 2001, e cila, përveç
tjerash, qoi edhe tek intervenimet ushtarake ne Afganistan dhe Irak.
Diplomacia si mënyrë e komunikimit mes shteteve dhe si mjet i negocimit nuk
erdhe ne shprehje sa duhet gjate kësaj kohe. Gjë e cila ne retrospektive shihet si
një mangësi e konceptit politik e diplomatik, apo thënë edhe me qarte te një
strategjie te përgjithshme dalëse qe njihet ne qarqe ekspertesh me mire si Exit
Strategy.
7
Shihe. Roland Paris: Peacekeeping and the Constraints of Global Culture. in: European Journal of International
Relations, Vol. 9 Nr.3, 2003 fq 444-445.
24
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
26
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
8
Shihe. Jӧnsson\Hall: Essence of Diplomacy, Palgrave 2005 fq.7ff.
27
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Për te i mbrojtur dhe promovuar vlerat dhe interesat e tyre, shtetet përdorin
këto mundësi:
9
Shihe. Geoff R. Berridge: Diplomacy. Theory and Practice, Palgrave, 2002
29
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
30
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Sot, kur pjesa më e madhe e shteteve në bote kanë sistem demokratik dhe
mbajnë zgjedhje të lira, politika e jashtme është edhe çështje e politikës së
brendshme respektivisht e opinionit publik. Koha kur politika e jashtme dhe
diplomacia ishte në duar të një grupi te ngushte të njerëzve, prej së cilëve varej
edhe përzgjedhja e politikave edhe zbatimi i tyre, ka perënduar kaherë. Prandaj
është imperativ i kohës që diplomatët dhe politikbërësit e politikës së jashtme
duhet te gjejnë mënyra dhe forma të analizimit dhe mundësisht të përfitimit të
opinionit publik me qëllim të mbështetjes së duhur gjatë implementimit të tyre.
Në këtë kontekst, ndikimi në opinionin publik nuk kufizohet vetëm e vetëm
brenda shtetit përkatës, por kërkon qe ky angazhim te shtrihet edhe përtej
kufijve, në mënyrë qe te krijohet opinioni pozitiv edhe te publiku i huaj. Puna
intensive dhe serioze me opinionin publik ndërkombëtar është detyrë parësore
dhe domen qenësor i diplomacisë publike.
31
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
6. Organizatat ndërkombëtare.
zbatohen nga O.N përkatëse. Kështu, O.N në fusha specifike lejohen, autorizohen
dhe fuqizohen nga shtetet anëtare për të vepruar në ketë sferë.
Si dhe organizatat tjera për çështje sigurie si p.sh Organizata e Paktit Veri-
Atlantik(NATO), Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim ne Evrope- (OSBE), si
dhe dikur Organizata e Paktit të Varshavës. Kurse Organizatat financiare e
ekonomike me peshe te madhe jane nga e ashtuquajtura sistemi “Bretton
Woods” ku dollari u be monedha qendrore dhe ekuivalente e valutes globale, i
cili vlerën e vet e mbronte/garantonte me ari. Nga ky sistem rrjedhën dy
organizatat me re rëndësishme financiare edhe sot në botë. Fondi Monetar
Ndërkombëtar dhe Banka Botërore. Në këtë aspekt gjithashtu u krijua
Organizata Botërore e Tregtisë (WTO) e cila fillimisht u quajt Marrëveshja e
përgjithshme mbi Tarifat dhe Tregtinë GATT (General Agreement on Tariffs and
Trade) 1947 por u emërtua me 1995 ne WTO.
Në numër shume më të madhe janë O.N të llojit tjetër , pra ato joqeveritare te
cilat kane një rrjet te gjere dhe veprimtaria e tyre është e shumanshme. Këto
kane disa përparësi, pasi qe ndikimi është me afatgjate, me i drejtpërdrejt dhe
me efikas. P.sh Greenpeace apo Kryqi I Kuq Ndërkombëtar, Transparency
33
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
International kane ndikim edhe te opinion botëror por edhe tek vendet veç e
veç. Këto shfrytëzojnë publicitet dhe sensibilizojnë opinionin duke ndikuar te
qeveritë përmes presionit te opinionit publik. Roli i tyre ne M. N shihet gjithnjë
e me i rëndësishëm e me influencues. Iniciativa e nisur nga Kombet e
Bashkuara qe nga viti 1998 për një “dialog mes feve”, qe erdhe si
kundërpërgjigje ndaj tezes së “përplasjeve te civilizimeve” gjeti një përkrahje
nga shume shtete, organizata dhe veçanërisht nga vetë komunitetet e mëdha
fetare. Diplomacia përfshin me këtë rast pra thellimin dhe forcimin e
marrëdhënieve të mira me vendet dhe dialogut mes civilizimeve, gjë te cilën
edhe O. N mund te ndikojnë ne mase te shtuar ne këtë drejtim.
34
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Fjala D. P. (tutje si shkurtesë) hyri ne përdorim nga mesi i viteve 1960 dhe gjate
viteve 1970-ta ne SH.B.A nga diplomatet dhe zyrtaret e Departamentit te Shtetit,
si zëvendësim apo eufemizëm i termit Propagande qe kishte konotacione
negative. Për here te pare e përdori Eduard Gullion, dekan i Fakultetit te
Drejtësisë dhe Diplomacisë ne Universitetin e Tufts-it ne vitin 1965. Ai ishte
edhe i pari autor qe japi një përkufizim të prerë rreth asaj se çka është D.P, ku
sipas tij diplomacia publike është “shkaku dhe efekti i publikes qëndrimet dhe
mendimet të cilat ndikojnë në formulimin dhe ekzekutimin e politikës së
jashtme.”
Në fakt diplomacia publike si term është shfaqur shumë më herët, në vitin 1856
ne gazetën londineze “ Times” ishte një artikull ku cekej ky term, e më vonë
edhe nepër gazeta amerikane si “New York Times”, “Washington Post” apo
“Christian Science Monitor” është përdorur në kontekste dhe periudha të
ndryshme.
Viteve 1970 shpesh here ishte fjale tjeter per Propaganden, e cila qe nga koha e
shfrytezimit nga nazizmi kishte konotacione negative, prandaj D.P si alternative
e saj ishte me e pranueshme dhe perdorej me lehte nga ana e qeverise
36
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Sipas një Agjensioni amerikan nga State Departamenti (USIA) D.P shihet si një
mënyrë e promovimit te interesave dhe vlerave amerikane përmes kuptimit,
influencimit dhe informimit te audiencës së huaj. Kurse sipas një shkencëtari
tjetër amerikan Hans Tuch, D.P është proces i komunikimit te qeverise me
publikun e huaj me qellim te prezantimit te vlera dhe ideve, te institucioneve
dhe kulturës kombëtar te politikes së një shteti. Diplomacia publike është një
nga çështjet më të spikatura të komunikimit politik dhe një nga elementet me
qendrore te aktiviteteve diplomatike në këtë shekull.
Ajo është një term që përshkruan mënyrat dhe mjetet me të cilat shtetet,
aleancat e shteteve, dhe aktorët e tjerë joqeveritar kuptojnë kulturat,
qëndrimet diplomatike, dhe sjelljet politike te shteteve tjera; krijojnë dhe
37
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Për të kuptuar D.P. më mirë duhet të sqarojmë me atë se çka është publiku.
Publiku është një grup njerëzish që ka interesim dhe ndikim aktual apo
potencial në shoqëri. Në kuptimin e gjerë pra janë te gjithë personat qe kane
pjesëmarrje ose ndikim ne jetën publike. Pra publikja është e kundërta e sferës
privates. Sipas shumë dijetarëve kjo është parakusht i demokracisë.
D.P është një lloj komunikim masiv me opinionin e huaj duke u bazuar ne
mekanizma te ndërtimit te dialogut, mirëkuptimit dhe mbulimit mediatik te
këtyre përpjekjeve. Prandaj ne këtë kuptim ndryshon nga
marketingu,propaganda, MP, Gazetaria apo edhe nga diplomacia
konvencionale/tradicionale. Diplomacia tradicionale është e bazuar ne
marrëdhëniet e nje qeverie me qeverinë apo qeveritë tjera, ajo publike eshte
me shume se kaq. D.P nuk eshte nje menyre apo instrument e paraqitjes se
politikes se jashtme te qeverise por me shume vlerave, kultures dhe interesave
te gjithembarshme politike e shoqerore te nje vendi. D.P nuk eshte ne sherbim
te nje qeverie por ne rend te pare, te shtetit dhe interesave te saj afatgjate.
ndërmarra ne politiken e jashtme. D.P nuk eshte vetem nje menyre apo
instrument e paraqitjes se politikes se jashtme te qeverise, por me shume e
vlerave, kultures dhe interesave te gjithembarshme politike e shoqerore te nje
vendi. D.P nuk eshte ne sherbim te nje qeverie por ne rend te pare, te shtetit
dhe interesave te saj afatgjate.
D.P përfshin zakonisht dy mënyra veprimi: Ne njërën ane, ajo është ne funksion
te informimit politik, me qellim te influencimit te popullatës ne një vend tjetër
për mbrojtjen, sqarimin e ndonjë çështje te caktuar te qeverise dhe politikes se
shtetit. Dhe këto veprime janë zakonisht për një afat me te shkurtër kohor.
Kurse ne rrafshin tjetër pretendohet qe përmes komunikimit dhe
bashkëpunimit kulturore e akademik te krijohen lidhje me te mira me atë
shoqëri. D. P mund te quhet me fjale tjera edhe si marrëdhënie me publikun
ndërkombëtar.
Diplomacia publike nuk punon vetëm përmes kanaleve zyrtare e shtetërore, siç
është ministria, ambasadoret, të dërguarit special- emisarët etj. Por edhe
përmes te ashtuquajturave Think Tanks, Stacioneve Televizive, Radio, Gazetave,
Revistave, Lobive dhe shume mjeteve tjera komunikimi.
D.P për me qenë efektive dhe frytdhënëse i duhet që personat të cilët merren
me të, të jenë eksperte te trajnuar mirë në fushën e planifikimit, komunikimit
strategjik dhe të qasjës proaktive. Ajo krijon parakushte për krijim e opinionit
39
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
pozitiv për politiken dhe imazhin e një shteti te caktuar. Kjo i ndihmon ne mase
te madhe diplomacisë dhe lehtëson e politiken e jashtme te shtetit, por edhe
kompanive, bizneseve apo organizatave te atij vendi. Gjithashtu është një
ndihmese e madhe për ndërtimin paraprak te konsensusit dhe përgatitjes se
kushteve për adresimin e një çështje te caktuar. Ndikimi i saj praktik është
zakonisht afatgjate, prandaj edhe veprimi duhet te jete per nje kohe me te gjate,
ose ne raste me te mire, ne vazhdimësi.
Lufta e Ftohte dhe anekdota me Stalinin dhe Papën dhe Churchil me Morning
Post gjate 1920 dhe Chicago Tribune gjate Luftës se II-te Botërore.
BBC, Zeri i Amerikes, Deutsche Welle, USAID, British Council etj si mjete te D.P.
Perceptimi dhe Prezantimi për ndonjë shtet është shpesh arsye e sterotipeve, e
klisheve dhe e paragjykimeve për atë shtet.
Nje shembull mjaft interesant, qe eshte edhe nje risi ne Diplomacine Publike
vecanerisht sa i perket lobimit per njohjen e nje vendi, eshte nisma e
ndermarre nga nje shqiptaro-amerikan James Berisha. Duke qene pilot me
profesion ai kishte ndermarre nje fushate te suksesshme publiciteti duke
fluturuar neper vendet e Amerikes jugore, me nje aeroplan privat dhe me
mbishkrimin ku apelonte ne njohjen e Kosoves si shtet te pavarur. Ai po ashtu
kishte nje faqe interneti, me sllogante qarte “Fluturimi per Kosoven” dhe me
planin e destinacionit, vendndodhjen dhe artikujt per kete nisme nga gazeta te
ndryshme boterore. Ky akt patriotik dhe aktivitet i nje individi pati jehone
neper media dhe mund te sherbej si model i veprimtarise ne DP ne gamën e
gjere te aktiviteteve te saj.
40
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Kurse shembull pozitiv për D.P dhe imazhit te mire mund te merren, bie fjala,
turizmi kulturor dhe perceptimi për zviceran, austriaket apo francezet. Kjo
është natyrisht edhe çështje e “marketingut” qe behet përmes diplomacisë
kulturore si festivaleve filmike (Cannes, Venedikut, Berlinit etj.) e muzikore,
karnavale apo festa te ndryshme kulturore. Por jo vetëm turizmi por edhe
investimet e jashtme varen nga imazhi qe gëzon ai vend. Vendet qe
konsiderohen si te „rrezikshme“ nuk janë atraktive as për investime por as për
eksporte te produkteve. Mallrat gjerman gëzojnë tek ne një besueshmëri dhe
popullaritet për shkak te „kualitetit“ edhe pse shpeshherë ato nuk prodhohen
fare ne Gjermani!
Se politika e jashtme varet edhe nga perceptimet per vendet e caktura apo edhe
nga opinioni i brendshem publik, na e ilustron anetaresimi i Konferederates
Helvetike. A e dini pra kur dhe pse u anëtarësua Zvicra ne Kombet e Bashkuara?
Pas shume dështimesh ne referendum, ne vitin 2002 zviceranet miratuan
anëtarësimin ne këtë organizate botërore. Arsyet janë sepse populli ishte
dëshmitar i shtimit të lidhshmërisë dhe varshmërisë së shteteve dhe se OKB-ja
ofronte përparësi ne këtë aspekt dhe se ishte domosdoshmëri e kohës. Prandaj
përkrahja e opinionit publik ne vend për një ceshtje te caktuar është
jashtëzakonisht e rëndësishme, e shpesh edhe determinuese ne politiken e
jashtme. Por përkrahja apo mospërkrahja shpesh varet edhe nga disponimi i
aleateve dhe shteteve tjera, te cilat veprojnë ne përputhje me interesat e tyre
ekonimike, gjeostrategjike por edhe nga disponimi i opinionit publik ne vend.
D.P jane intrument politik dhe menyre e veprimit diplomatik, qe perdoret nga
shtetet, organizatat dhe institucionet e ndryshme por shtrohet pyetja; se a eshte
edhe fushe akademike dhe disipline shkencore apo jo? Per te ardhe te nje
pergjigje duhet se pari te i shqyrtojme dilemat te cilat na paraqitet me
shtruarjen e kerkeses per trajtim shkencor te D.P. Fillimisht, kjo eshte vertete
nje teme e cila ka nje histori relativisht te shkurte dhe e cila ne te shumten e
rasteve ka qene e zhvilluar nga qarqe qeveritare e zyrtare, duke e anashklauar
proviniencen universitare apo hulumtuese. Kjo edhe e sot eshte nje deficit i
dukshem ne D.P, se shumica e hulumtimeve jane me shume ne forme te
rekomandimeve per organe te caktura sesa punime shkencore ne karakter
empirik apo teorik.
41
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Politike- Influencimi dhe Informimi prej TV-se deri te Interneti per nje
teme te caktuara ose per interesa te pergjithshme nacionale.
Forcimi i pozites ne boten globale s´mjafton vetem diplomacia klasike por nje
kombinim me D.P. Sipas Edmund Gullion, qe e perdori i pari nocionin D.P., ky
koncept ka keto dimensione:
Kultivimi i opinionit boteror nga ana e qeverise Interaksioni i grupeve private
(joqeveritare) ndermjet shteteve. Lajmerimi, raportimi i ngjarjeve nga bota dhe
anasjelltas.
42
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Reaktive apo brenda nje afati te shkurt kohor (ore dhe dite) qe do te thote më
shumë sqarues dhe thellimi i mirëkuptimit.
fakti se një shtet kaq i fuqishëm i kushton aq shume rendësi kësaj fushe flet për
rendësin qe ka D. P për një shtet dhe sidomos për politiken e saj te jashtëm.
44
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
8. Diplomacia Kulturore.
Nje aspekt mjaft krucial ne kete kontekst kane sidomos sporti dhe shkenca.
Ketu duhet marre parasysh keto aktivitete si kampionatet e ndryshme sportive,
si ne futboll, basket apo Olimpiadat kane ndikim te madhe kulturor, shkenca
dhe hulumtimet, përvojat dhe shkëmbimet ne Universitete dhe Institute
Hulumtuese nxisin bashkëpunimin dhe mirëkuptimin. Shembull janë sidomos
Universitetet amerikane, festivalet muzikore, ne festivalet e muzikes Jazz apo
edhe te zhanreve te tjera, pastaj festivalet kinematografike ne Cannes apo ne
Venedik.
Historikisht shtetet me te mëdha dhe me te fuqishme, kishin ndikim jo vetëm
politik e ekonomik por ne mase te madhe edhe kulturor, fillimisht ne regjion
apo edhe me gjere. Perandoritë ne te kaluarën përcaktonin shpesh edhe
premisat se çka është kultura e çka jo. Kolonizimi i vendeve afrikane e aziatike
behej zakonisht nen petkun e se ashtuquajturës “misioni i civilizimit” ku
kultura dhe qytetërimi evropian shërbenin si model qe duhej zbatuar ne tere
rruzullin tokësor. Sigurisht prapa këtyre preteksteve fshiheshin qëllime te
45
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
tjera, por ndikimi kulturor, duke u nisur prej instalimit te gjuhës e deri te
veshmbathja apo ushqimi kane lënë edhe sot e kësaj dite gjurme te
pashlyeshme ne ato vende qe ishin dikur kolonia. Kështu. p.sh gjuha angleze sot
dominon edhe për këtë arsye, ose edhe gjuha spanjolle ne Amerikën latine. Dhe
kjo ka krijuar lidhje tradicionale kulturore mes Anglisë me këto vende,
respektivisht Spanjës me shtetet e Amerikës Jugore qe kane ndikim te
jashtëzakonshëm edhe ne marrëdhëniet diplomatike mes tyre. Imazhi i këtyre
shteteve është zakonisht pozitiv, pasi ndikimi ne forma te ndryshme kulturore,
qoftë përmes Mediave elektronike, letërsisë apo edhe muzikës, filmave, sportit
etj. qon ne një lloj “edukimi” kulturor permanent.
Ne aspektin e sigurisë vlen parimi, sipas te cilit nëse arrini qe te keni një
komunikim te shendosh dhe mirëkuptim shkalla e sigurisë do te jete shume me
larte, pasi me kete krijohen me shume miq ne vend te armiqve. Prandaj, ne ketë
kontekst, diplomacia kulturore krijon parakushte shume me te favorshme, jo
vetëm për diplomacinë por edhe për sigurinë kombëtare dhe atë
ndërkombëtare. Aspekti kulturor i Diplomacisë Publike është ne këtë mënyre e
lidhur me elementet e shumta te informimit publik dhe me sfera tjera te
veprimit ne rrafshin global. Sot lirisht mund te flitet për një kulture qe kap
përmasat tejkombëtare dhe kjo i shtyn shtetet qe te jene konkurrues ne betejën
për ndikim sa me te madh ne këtë proces te globalizimit kulturor e shoqëror.
Duke filluar nga kanalet e njohura televizive (si p.sh CNN apo MTV) serialet dhe
filmat (Hollywoodi si kryeqendër botërore e saj dhe sinonim i kulturës
amerikane) e deri te ushqimi (Mcdonalds, Coca-Cola) dhe moda e veshmbathjes.
Ka shume zëra kritike qe ketë proces dhe trend zhvillimi e shohin si një
kërcenim serioz për kulturën e tyre kombëtare, dhe e identifikojnë si një
imperializëm kulturor, për shembull Coca-kolonizimi apo McWorld janë dy
përshkrime qe i bëhen kësaj dukurie. Prandaj shtetet ndërmarrin masa te
shumta qe te promovojnë kulturën dhe vlerat e tyre ne bote. Kjo pra, behet me
shtimin e aktiviteteve te ndryshme përmes Diplomacisë Kulturore.
46
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
47
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Fuqizimi dhe avancimi i roleve te aktoreve te rinj si bie fjala, ekspertet e M.P-se,
Konsulenteve, apo trajnuesve profesionist.
48
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
d.m.th se zeri i popullit eshte zeri i Zotit, gje e cila reflekton rendesine qe kishte
opinioni qe nga kohërat e lashta dhe qe vazhdon ne mase te shtuar te kete
sidomos ne kohërat e tashme. Duke e nënvizuar me ketë rendësin e opinionit
publik, Presidenti i dikurshëm amerikan Benjamin Franklin thoshte se M.P.
bazohet ne komunikim e cila fillon me kuptimin e audiencës cilës i drejtohet.
Funksioni i M.P. është përmirësimi i imazhit, reputacionit me qellim te thellimit
te bashkëpunimit dhe marrëdhënieve me masën e gjere te popullatës ne njërën
anë dhe qarqeve vendimmarrëse ne anën tjetër. Menaxhimi me informata,
selektimi dhe distribuimi i tyre në publik përben funksionin themelor të M.P.
Sot M.P janë pjesë përbërëse e studimit në shumë fusha shkencore, duke filluar
prej Gazetarisë dhe Komunikimit Masiv, Ekonomisë e deri te Shkenca Politike.
Kështu vetëm ne Universitetet e Sh.B.A-ve janë rreth 6000 studentë ne 200
Universitete të ndryshme qe studiojnë për M.P. M.P, ne te gjithë spektrin e
fushëveprimit, është një industri shumë milionësh, në mos miliardësh. Shkenca
përherë e më shumë po e konsideron këtë fushë si të një rëndësie parësore për
disiplina te ndryshme, e sidomos në komunikim dhe ne politikë. Pasi që
komunikimi është çelësi i menaxhimit të konfliktit dhe ndërtimit të raporteve
të shëndosha e demokratike me shoqërinë. Kampanjat e ndryshme për
sensibilizim dhe vetëdijesim ndikojnë drejtpërdrejt ne sjelljet njerëzore dhe
respektimin e ligjit, sikurse edhe opinioni publike dhe kërkesat e shoqërisë qe
ndikojnë ne cilësinë dhe mënyrën e qeverisjes. Prandaj Marrëdhënie me
Publikun nuk është një rruge njëdrejtimëshe por e dyanshme ku kërkohet
dialogu ne vend te monologut. Prandaj kjo kërkon qe M.P te i kuptojnë hallet,
nevojat dhe mendimin e publikut me qellim qe ti kuptojnë dhe konform
interesave tyre te i drejtojnë politikat. Në analet e historisë ka shume shembuj
ku M.P dhe zëdhënësit kane evituar konflikte duke sqaruar gjendjen ne mënyre
me te pranueshme apo duke zbutur tensionet përmes arsyetimeve te ndryshme.
Kështu p.sh një shembull mjaft i rralle është deklarata për shtyp e Presidentit
amerikan Harry Truman pas hedhjes se bombës atomike ne Hiroshime te
Japonisë, ku ne një sqarim 3 faqesh e arsyeton një sulm te tille me ngjarjet e
Pearl Harborit dhe rrezikut nga sulmet tjera eventuale te ushtrisë japoneze. Sot
vlen parimi se negociatat dhe marrëdhëniet me publikun janë instrumente me
te mira te shmangies së një lufte, konflikti apo trazire të dhunshme.
49
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
50
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
Metoda kualitative
51
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
52
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
11. Përfundim
Siç është vu ne pah disa here ne këtë vepër, Diplomacia Publike është një
diplomaci e se ardhmes e cila dita-ditës po zënë vend te pakontestueshëm ne
marrëdhëniet ndërkombëtare dhe ne diplomaci. Veçanërisht zhvillimet e viteve
te fundit, si ne rrafshin politik, ekonomik, kulturor por edhe teknologjik një gjë
te tille e bëjnë te pashmangshme dhe ceshtje kohe kur çdo ministri e punëve te
jashtme te secilit shtet do te duhet te mendoj mire dhe te punoj fuqishëm ne
përkrahjen edhe me te madhe te punës se tyre përmes diplomacisë publike.
54
Ass.Prof.Dr.Bekim Baliqi HYRJE NË DIPLOMACI DHE POLITIKE TË JASHTME
12. Literatura:
G.R. Beridge, M.K. Soper, T.G. Ote: Teorija Diplomatike. Prej Makiavelit te
The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, Mar
The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, Mar
The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, Mar
The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, Mar
Charles Wolf, Jr./Brian Rosen: Public Diplomacy. How to Think About and
http://www.rand.org/pubs/occasional_papers/2004/RAND_OP134.pdf
Liam Kennedy and Scott Lucas: Enduring Freedom. Public Diplomacy and
56