°F`¹FFSe

³F¹FF AFd½F¿IYFSX ÀFû¸F½FFS, 13 dÀF°Fa¶FS 2010, ³FBÊ dQ»»Fe 9

ÀFFBaÀF MZ¢³Fû»FFGªFe
WF»F We ¸FZÔ ½F`ÄFFd³FI ûÔ ³FZ EZÀFF Ia ´¹FcMS ¶F³FF¹FF W` ªFû ¸FF³F½F
dQ¸FF¦F I û ´FPÞ ÀFI °FF W`Ü ¹FW ¶Fû»F³FZ IZ d»FE ÀFû¨FZ ªFF³FZ ½FF»Fe
¶FF°FûÔ I û À´Fe¨F ¸FZÔ ¶FQ»F°FF W`Ü ½F`ÄFFd³FI ûÔ I F I W³FF W` dI ¹FW
¸FVFe³F »FI ½FF¦FiÀ°F »Fû¦FûÔ IZ d»FE ªFe½F³FQFd¹F³Fe Wû¦FeÜ ¹FW
¸FVFe³F C³F »FFZ¦FûÔ I û AF½FFªF QZ ÀFIZ ¦FeÜ

dQ¸FF¦F ÀFZ ªFbOÞZ I BÊ EZÀFZ ½F`ÄFFd³FI ´FW»Fc W` ªFû ÀFdQ¹FûÔ ÀFZ BaÀFF³F I û ¸F±F°FZ SWZ W`ÔÜ WF»F ¸FZÔ ÀFZ dQ¸FF¦F IZ ÃFd°F¦FiÀ°F Wb E dWÀÀFûÔ I F ´Fi°¹FûSûd´F°F dI ¹FF ªFF
½F`ÄFFd³FI ûÔ ³FZ I WF W` dI EZÀFe ¸FVFe³FZÔ ¶F³FFBÊ ªFF ÀFI °Fe W`a ªFû BaÀFF³F IZ dQ¸FF¦F I û ´FPÞ ÀFIZÔ ,
»FZdI ³F ½F`ÄFFd³FI ûÔ IZ EI °F¶FIZ I F I W³FF W` dI EZÀFF ÀFa·F½F ³FWeÔ W`Ü »F¦FF°FFS Wû SWZ ½F`ÄFFd³FI
ÀFIZ ¦FFÜ EZÀFZ ´Fi°¹FFSFZ´F¯F IZ ¶FFSm ¸FZÔ ´Fi¹Fû¦F A·Fe ªFFSe W` Ü
BaMZ»FeªFZÀÔ F ÀFFGµM½FZ¹FS AdÀFÀMZÔM : dÀFd»FI FG³F ½F`»Fe I e Ia ´F³Fe
ÀFeSe IZ ÀFW-ÀFaÀ±FF´FI EO¸F ¨FZ¹FSm ³FZ EI EZÀFF ÀFFGµM½FZ¹FS
´Fi¹Fû¦FûÔ ³FZ C¸¸FeQ °Fû ªF¦FFBÊ W` dI EI dQ³F EZÀFF ÀFa·F½F WFZ ÀFI °FF W`Ü dQ¸FF¦F ÀFZ ªFbOÞZ ½F`ÄFFd³FI dOªFFB³F °F`¹FFS dI ¹FF W`, ªFû BaÀFF³F IZ d³FªFe ÀFWF¹FI I e ·Fcd¸FI F
´Fi¹Fû¦FûÔ ´FS SûVF³Fe OF»F°Fe A³FbSF¦F d¸FßF I e dS´FûMÊ d³F·FFE¦FFÜ ¹FW AF·FFÀFe ´FÀFʳF»F AdÀFÀMZÔ M ÀFFGµM½FZ¹FS ¹FcªFS I û
SûªFF³FF IZ I F¹FûË ªF`ÀFZ MÑZ ³F ¹FF ´»FZ³F I e ¶FbdIa ¦F I S³FZ AüS
Ea M SMZ ³F¸FZÔM I û ¶FZW °FS °FSeIZ ÀFZ £FûªF³FZ ¸FZÔ ¸FQQ QZ¦FFÜ ¨FZ¹FSm
I e ¦FBÊ ¦F»F°Fe I û ·Fe ¹FZ ´FI OÞ »FZ°FF W` Ü ½FWeÔ B³Ri FSm O °FI ³FeI
CXOÞXF³F
õFSF ·Fe ÓFcN ´FI OÞ ³FZ I e °FI ³FeI ·Fe ´Fi¨Fd»F°F Wû ¦FBÊ W` Ü B³F
Qû³FûÔ °FI ³FeI ûÔ ¸FZÔ dI ÀFe d½FVû¿F °FI ³FeI IZ QüSF³F dQ¸FF¦F ¸FZÔ
Wû³FZ ½FF»FZ ´F`M ³FÊ I û ªFFa¨FF ªFF°FF W` Ü BÀF °FI ³FeI ¸FZÔ dQ¸FF¦F IZ
¸F»MXe´F»F ªFFG¶F
³¹FcS »F I ûO I û IiZ I ³FWeÔ dI ¹FF ªFF°FFÜ ½F`ÄFFd³FI »F¦FF°FFS VFû²F I BÊ ¶FFS EZÀFF Wû°FF W` dI AF´F dI ÀFe EI
Ia ´F³Fe ¸FZÔ AFGR S »F`MS dSÀFe½F I S³FZ ªFF°FZ W`Ô ´FS
¸FZÔ »F¦FZ W`Ô dI I` ÀFZ dQ¸FF¦F IZ ³¹FcS»F I ûO I û IiZ I dI ¹FF ªFFEÜ
QcÀFSe Ia ´F³Fe õFSF Qe ªFF SWe AFGR S I e °FbSa°F A´F³Fe ªF½FF¶F QZ³FZ I e ¶FF²¹F°FF À´Fá I S°FZ
»FZdI ³F ½F`ÄFFd³FI ûÔ AüS I F³Fc³F d½FVû¿FÄFûÔ BÀFI û »FZI S »F¦FF°FFS
¶FWÀF ªFFSe W` Ü AF»Fû¨FI FaZ I F I W³FF W` dI BÀFÀFZ ½¹Fd¢°F I e ¦F¯F³FF ·Fe I S°FZ W`ÔÜ BÀFÀFZ A»F¦F AF´FI F ²¹FF³F WbE C³FÀFZ CÀF Ia ´F³Fe ¸FZÔ A´F³Fe ´Fi¦Fd°F IZ ¶FFSm

¸FVFe³FûÔ IZ ªFdSE Wû¦Fe

I F I W³FF W` dI ÀFFGµM½FZ¹FS EI Mc »F I e °FSW ¶F³FF¹FF ¦F¹FF W` ,
³F dI ¶Fbdð¸FØFF I û ¨Fb³Fü°Fe QZ³FZ IZ d»FEÜ
dQ¸FF¦F I û ´FPÞ³FF : dQ¸FF¦F ´FPÞ ³FZ ½FF»Fe dO½FFBÀF dÀFRÊ d½FÄFF³F
EI A³¹F Ia ´F³Fe ¸FZÔ dQE ¦FE Ba MS½¹Fc I e
´FiFB½FZÀFe I û £F°FSF W` Ü
´Fid°FdIi ¹FF ´FS ·Fe »F¦FF Wû°FF W`Ü EZÀFe dÀ±Fd°F ¸FZÔ
dQ¸FF¦F I e W`dIa ¦F AF´F BÀF ÀFa¶Fa²F ¸FZÔ ´FSmVFF³F Wû°FZ W`Ô dI ÀF¶FÀFZ
¸FZÔ ªFF³FI FSe ¸FFa¦F ÀFI °FZ WỒ ¹FF dR S d³F¯FʹF AF³FZ
IZ ÀFa·FFd½F°F ÀF¸F¹F IZ ¶FFSm ¸FZÔ ´FcL ÀFI °FZ W`Ô °FFdI
AF´F ´FW»Fe Ia ´F³Fe I û d³F¯FʹF I Z ¶FFSm ¸FZÔ Aad°F¸F
d°Fd±F ¶F°FF ÀFIZÔ Ü

¶FiZ³F SedOa¦F
¢¹FF dQ¸FF¦F I û ´FPÞ F ªFF ÀFI °FF W` ? ¢¹FF dQ¸FF¦F I û ¸FVFe³F õFSF
d³F¹FadÂF°F dI ¹FF ªFF ÀFI °FF W` ? ¢¹FF EZÀFF ÀFa·F½F Wû ´FFE¦FFÜ
½F`ÄFFd³FI d¶FSFQSe ¸FZÔ ¹FZ ÀF½FF»F AFªF IZ QüS ¸FZÔ ÀF¶FÀFZ °FZªFe ÀFZ
C·FS I S ÀFF¸F³FZ AF SWF W` Ü WF»FFadI dQ¸FF¦F I û ´FPÞ ÀFI ³FZ
ªF`ÀFe ¶FF°FZÔ AüS ´FdSI »´F³FFEa ÀFdQ¹FFZÔ ÀFZ ½F`ÄFFd³FI d¶FSFQSe IZ
d»FE A¶FcÓF ´FWZ»Fe ¶F³Fe Wb BÊ W` aÜ ½F`ÄFFd³FI ûÔ IZ EI °F¶FIZ I F
I W³FF W` dI dQ¸FF¦F ´FS I F¶Fc ´FF¹FF ªFF ÀFI °FF W` °Fû QcÀFSF °F¶FI F
I W°FF W` dI dQ¸FF¦F IZ õFSF We dI ÀFe ¸FVFe³F I û ¶F³FF¹FF ¦F¹FF
W` , EZÀFZ ¸FZÔ ¹FW I` ÀFZ ÀFa·F½F W` dI EI ¸FVFe³F IZ ¸FFRÊ °F dQ¸FF¦F
´FS d³F¹FaÂF¯F À±FFd´F°F dI ¹FF ªFF ÀFIZ Ü WF»FFadI ¹FW WFG»Fe½FbO I e
dR »¸FûÔ ¸FZÔ AF¸F°FüS ´FS QZ£FF ªFF°FF W` dI dQ¸FF¦F I F d³F¹FaÂF¯F
¸FVFe³F IZ WF±F ¸FZÔ W` , »FZdI ³F ¶FOÞ e ¶FF°F ¹FZ W` dI ¢¹FF WI eI °F
¸FZÔ dQ¸FF¦F I û ´FPÞI S ¸FVFe³F IZ õFSF ½F`ÀFF We Wc¶FWc I ¸¹Fbd³FIZ VF³F
I S ´FF³FF ÀFa·F½F Wû¦FF ªF`ÀFF dI ¸FF³F½F ªFFd°F I S°Fe W` Ü
BÀF ¶FWÀF IZ ½F°FʸFF³F QüS ¸FZÔ CN³FZ I F ÀF¶FÀFZ ¶FOÞ F I FS¯F
¹FZ W` dI WF»F We ¸FZÔ ½F`ÄFFd³FI ûÔ ³FZ EZÀFF Ia ´¹FcM S ¶F³FF¹FF W` ªFû
¸FF³F½F dQ¸FF¦F I û ´FPÞ ÀFI °FF W` Ü ¹FW ¶Fû»F³FZ IZ d»FE ÀFû¨FZ ªFF³FZ
½FF»Fe ¶FF°FûÔ I û À´Fe¨F ¸FZÔ ¶FQ»F°FF W` Ü ¶FF°FûÔ I û À´Fe¨F ¸FZÔ
¶FQ»F³FZ IZ d»FE ¹FW dQ¸FF¦F ¸FZÔ »F¦FZ ÀFZÔÀFS I F ÀFWFSF »FZ°FF W` Ü
½F`ÄFFd³FI ûÔ I F ¸FF³F³FF W` dI QÀF ¸FZÔ ÀFZ AFN ¸FF¸F»FûÔ ¸FZÔ EZÀFF
QZ£F³FZ ¸FZÔ AF¹FF W` dI ªFû ·Fe VF¶Q dQ¸FF¦F ¸FZÔ ÀFû¨FF ¦F¹FF ¹FF
dR S ³FWeÔ I WF ¦F¹FF, CÀFI û ¸FVFe³F õFSF Wc¶FWc ´FI OÞ d»F¹FF ¦F¹FFÜ
¹FW ¸FVFe³F »FI ½FF¦FiÀ°F »Fû¦FûÔ IZ d»FE ªFe½F³FQFd¹F³Fe Wû¦FeÜ
A¸FZdSI F IZ ¹FcM F d½FV½Fd½FôF»F¹F IZ VFû²FI °FFÊAûÔ IZ EI
Q»F õFSF ¶F³FFBÊ ¦FBÊ BÀF dO½FFBÀF IZ Qû-°Fe³F ÀFF»F ¸FZÔ ¶FFªFFS
¸FZÔ C´F»F¶²F Wû³FZ I F QF½FF dI ¹FF ªFF SWF W` Ü Q»F IZ EI
½F`ÄFFd³FI ¶FiZO »Fe ªFªFÊS I F I W³FF W` dI BÀF ¸FVFe³F IZ õFSF
»FFG¢O B³F dÀFaOÑ û¸F, dQ¸FF¦F IZ dI ÀFe dWÀÀFZ ¸FZÔ »F¦Fe ¨FûM ½FF»FZ
½¹Fd¢°F ´F»FIZÔ ÓF´FI FI S ¹FF Aa¦Fbd»F¹FûÔ IZ BVFFSm ÀFZ ¶FF°F I S
ÀFIZÔ ¦FZÜ ½F`ÄFFd³FI ÀMeR ³F WFGdIa ¦F ªFFZ ¸FûMS ³¹FcS FG³F ¶Fe¸FFSe ÀFZ
´FedOÞ °F W` a, dI °FF¶FZÔ d»F£F³FZ AüS ¶FF°F I S³FZ IZ d»FE BÀFe ¸F`±FO
I F ÀFWFSF »FZ°FZ W`Ô Ü ´FiûRZ ÀFS ªFªFÊS I F I W³FF W` dI C³FI e
I ûdVFVF W` dI E¢¹FcSm ÀFe IZ ÀFF±F Ad²FI ÀFZ Ad²FI VF¶Q I W
ÀFIZÔ , °F·Fe ¹FW Sûd¦F¹FûÔ IZ d»FE R F¹FQZ¸FaQ ÀFFd¶F°F Wû¦FeÜ »FZdI ³F
A¨Le Wa ÀFe ¸FZÔ
A¦FS 30 ÀFZ 40 VF¶Q ·Fe QZ ÀFIZÔ °Fû ½FW ¶FZW °FS °FSeIZ ÀFZ
I ¸¹Fbd³FIZ VF³F I S ÀFIZÔ ¦FZÜ Me¸F ³FZ £FûªFF dI ÀFû¨FZ ªFF³FZ ½FF»FZ
VF¶Q ·Fe ¶Fû»FZ ªFF³FZ ½FF»FZ VF¶QûÔ IZ dÀF¦³F»F ÀF¸FF³F Wû°FZ W`Ô Ü
½F°FʸFF³F ¸FZÔ ¹FW dO½FFBÀF QÀF VF¶QûÔ I û ´FW¨FF³F ÀFI °Fe W` ,
»FZdI ³F ªF»Q We MÑ FaÀF»FZVF³F dO½FFBÀF AüS ½FFG¹FÀF ¶FFG¢ÀF I F
·Fe BÊ ªFFQ I S d»F¹FF ªFFE¦FFÜ
·FFS°F ¸FZÔ ·Fe Wû SWF W` I FS³FF¸FF
C³³FeÀF ½F¿FeʹF A´Fc½FÊ ³FZ EI EZÀFe dO½FFBÀF ¶F³FFBÊ W` dªFÀFIZ
õFSF d½FI »FFa¦F AüS ¢½FFÍO´»FZdªFI »Fû¦F I ¸¹Fbd³FIZ VF³F À±FFd´F°F
I S ÀFI °FZ W`Ô Ü BÀFÀFZ »FI ½FF¦FiÀ°F »Fû¦F ¸FF±û I e Qû ¸FFaÀF´ûdVF¹FFZÔ
õFSF I ¸¹Fbd³FIZ VF³F À±FFd´F°F I S ÀFI °FZ W`Ô Ü ¹FW C³F Sûd¦F¹FûÔ IZ
d»FWFªF ÀFZ ·Fe I FR e C´F¹Fû¦Fe W` ªFû AVF¢°F W`Ô Ü BÀF dO½FFBÀF
I F ³FF¸F ¦»F`¶F³FZM S W` ªFû ¦»F`¶F³FF ÀFZ ¶F³Fe W` Ü ¦»F`¶F³FF ¸FF±û I e
¸FFaÀF´FZdVF¹FFZÔ IZ d»FE ´Fi¹Fû¦F dI ¹FF ªFF°FF W` Ü A´Fc½FÊ I û BÀFIZ
d»FE SFáÑ´Fd°F õFSF 2006 ¸FZÔ d½FI »FFa¦F »Fû¦FûÔ IZ d»FE £FûªFe
¦FBÊ ÀF¶FÀFZ ¶FZW °FS °FI ³FeI IZ ³FZVF³F»F MZ ¢³Fû»FFGªFe A½FFOÊ ÀFZ
³F½FFªFF ¦F¹FF W` Ü 2004 IZ ÀFeEÀFAFBÊ AFS A½FFOÊ ÀFZ ³F½FFªFF
¦F¹FF W` Ü BÀFIZ A»FF½FF, A´Fc½FÊ 2009 ¸FZÔ ÀMFGI Wû¸F IZ ³Fû¶FZ»F
´FbS ÀI FS ÀF¸FFSûW ¸FZÔ ·Fe VFFd¸F»F Wb E ±ûÜ
dQ¸FF¦F I û »FZI S I BÊ ´FdSI »´F³FFEa
ÀFb´FS ¶FiZ³F : dQ¸FF¦F IZ dI ÀFe dWÀÀFZ I û ¶FQ»F³FF VFSeS IZ dI ÀFe
Aa¦F I û ¶FQ»F³FZ I e °FSW AFÀFF³F ³FWeÔ W` , »FZdI ³F ·Fd½F¿¹F ¸FZÔ
dQ¸FF¦F IZ dI ÀFe dWÀÀFZ I û ¶FQ»F³FF ¸FbdVI »F ³FWeÔ Wû¦FFÜ QdÃF¯Fe
I` »FeR FGͳF¹FF d½FV½Fd½FôF»F¹F IZ ´FiFZRZ ÀFS d±F¹FûOûS ¶FªFÊS ³FZ
EI EZÀFe d¨F´F °F`¹FFS I e W` dI dQ¸FF¦F IZ EI dWÀÀFZ
dW´´FûI`Ô ´FÀF I F À±FF³F »FZ¦FeÜ dW´´FûI`Ô ´FÀF dQ¸FF¦F
I F ½FW dWÀÀFF Wû°FF W` , ªFû A»´F ÀF¸F¹F I e
¹FFQûÔ AüS C³FI e ´FW¨FF³F³FZ I e ÀF¸FÓF I û
d³F¹FadÂF°F I S°FF W`Ü ¹FW A»ªFFB¸FS AüS
´FÃFF§FF°F ÀFZ ¦FidÀF°F »Fû¦Fûa IZ d»FE
½FSQF³F I e °FSW ÀFFd¶F°F Wû¦FFÜ
A»ªFFB¸FS AüS ´FÃFF§FF°F I e ½FªFW
IbY»FQe´F VF¸FFÊ
d´FL»FZ dQ³FFZÔ A¸FZdSI F I e EI Ia ´F³Fe ¶FF¹FFZ³F`³FFZ¸F`dMÑ¢ÀF
³FZ kAFG³F dO¸FFaOl þe³FFZ¸F ´FÂFe ¶F³FF³Fe ´FiFSa ·F I S Qe W` Ü
´FW»FZ ½FF»Fe Ia ´F³Fe I e AFGR S I û À½FeI FS I SmÔ
I ±FFAûÔ ¸FZÔ We ´FPÞ³FZ I û d¸F»F°Fe W`Ü ¸FüªFcQF ÀF¸F¹F ¸FZÔ dQ¸FF¦F IZ ¶FFSm ¸FZÔ Qbd³F¹FF ·FS IZ ½F`ÄFFd³FI °F¸FF¸F dSÀF¨FÊ I S ¹FF ³FWeÔÜ ªFF³FZÔ Ib L C´F¹Fû¦Fe ÀFcÂF-
³¹FcS ûÀFFBa dMÀM »FFBÊ dOMZ ¢MS MZ ÀM I F BÀ°FZ¸FF»F I S°FZ ¨FbIZ W`Ô , »FZdI ³F I BÊ VFû²F A·Fe °FI ´Fb£°FF ³F°FeªFZ °FI ³FWeÔ AF´F ÀFaÀ±FF³F ¸FZÔ dI ÀFe ¸FW°½F´Fc¯FÊ ´FQ ´FS
W`Ô Ü BÀF MZ ÀM I e ¸FQQ ÀFZ ³¹FcS û½F`ÄFFd³FI ´FWba ¨FZ W` aÜ ¶»Fc ¦Fie³F ´FiûªFZ¢M IZ VFû²FI °FFÊAûÔ ³FZ A¦F»FZ I F¸F I S SWZ ½¹Fd¢°F, dªF³FÀFZ AF´F BaMS½¹Fc
ÓFcN ´FI OÞ ³FZ I e I ûdVFVF I S°FZ QVFI °FI AFÍMdR dVF¹F»F ¸FF³F½F dQ¸FF¦F ¶F³FF³FZ SFCaO ¸FZÔ ³FWeÔ d¸F»FZ W`Ô, ÀFZ ¶FF°F I SIZ ÀFaÀ±FF³F
W`Ô Ü dI ÀFe I F¹FÊ IZ ÀF¸F¹F I e §Fû¿F¯FF I e W` Ü ¹FZ AFÍMdR dVF¹F»F dQ¸FF¦F IZ I F¹FÊ-´FdS½FZVF IZ ¶FFSm ¸FZÔ ªFF³F ÀFI °FZ WỒÜ ¹FdQ
AF´FIZ dQ¸FF¦F ¸FaZ ¢¹FF Wc ¶FWc ¸FF³F½F dQ¸FF¦F I e °FSW I F¸F I Sm ¦FFÜ AF´FI û CÀF ³FF`I Se IZ d»FE ªF¦FW ¶FQ»F³FZ I e
¨F»F SWF W`, ¹FWFa BÀF Me¸F ³FZ BÀFÀFZ ´FW»FZ AFBʶFeE¸F ÀFb´FS ªFø S°F W`, °Fû AF´F EI ¶FFS À½F¹Fa ´FûdÀMa¦F
°FI dI AF²FZ Ia ´¹FcM S I F BÀ°FZ¸FF»F I S ¨FcWZ I F EdS¹FF ¸FZÔ ªFFI S ½FWFa I F ´FdS½FZVF ¹FF dÀ±Fd°F¹FFa
d¸F³FM dQ¸FF¦F ¶F³FF¹FF ±FFÜ QZ£F ÀFI °FZ W`ÔÜ BʸFF³FQFSe ¶FS°FZÔ AüS ¸F»Me´F»F
´FW »FZ ªFFG¶F ÀFa¶Fa²Fe A´F³Fe dÀ±Fd°F IZ ¶FFSm ¸FZÔ ¶F°FF°û WbE
·Fe C³FÀFZ Aad°F¸F d³F¯FʹF °FI ´FWba¨F³FZ IZ d»FE Ib L
ÀF¸F¹F I e ¸FFa¦F I SmÔÜ
¹FdQ AF´FI û QcÀFSe Ia ´F³Fe ÀFZ AFGR S d¸F»F³FZ
I e C¸¸FeQ W`, °Fû AF´F C³F Ia ´Fd³F¹FûÔ I û A´F³Fe
dÀ±Fd°F IZ ¶FFSm ¸FZÔ ¶F°FFEa AüS ´FW»Fe Ia ´F³Fe ¸FZÔ
¸FaÂF
d¶FªF³FZÀF »Fû³F
ÀFF¸FF³¹F »Fû³F I e °FSW d¶FªF³FZÀF »Fû³F »FZ°FZ
ÀF¸F¹F I BÊ ÀFF½F²FFd³F¹FFa S£F³FZ I e ªFø S°F Wû°Fe
W`Ü ÀFF±F We dªFÀF Ia ´F³Fe ÀFZ »Fû³F »FZ SWZ W`Ô,
CÀFI û I BÊ ¸FF³FI ûÔ ´FS ´FS£F³FZ I e ªFø S°F ·Fe
Wû°Fe W`Ü A³¹F Ia ´Fd³F¹FûÔ õFSF dQE ªFF SWZ
d¶FªF³FZÀF »Fû³F ÀFZ »Fû³F d½FVû¿F I û ¶¹FFªF QS,
³FI Q ´Fi½FFW, ÀFe¸FF ÀFZ ´FW»FZ »Fû³F ·Fb¦F°FF³F I S³FZ
I S³FZ I e ½¹F½FÀ±FF, ªF¸FF³F°F AFdQ IZ AF²FFS ´FS
A½FV¹F ´FS£F³FF ¨FFdWEÜ BÀF ÀFa¶Fa²F ¸FZÔ ¶¹FFªF f ¯F
QS EI ¸FW°½F´Fc¯FÊ R e¨FS W`Ü I BÊ À±FF³Fe¹F
R FB³FỒÀFS ·Fe AF´FI û dQ³F/ÀF~FW IZ AF²FFS ´FS
»Fû³F QZ°FZ W`Ô, ´FS BÀF »Fû³F ´FS ¶¹FFªF I e QS
Ad²FI Wû°Fe W`Ü BÀFIZ A»FF½FF I BÊ R FB³F`ÔÀFS
»Fû³F QZ°FZ ÀF¸F¹F Ib »F SFdVF ¸FZÔ ÀFZ EI dI À°F
EO½FFaÀF IZ °FüS ´FS ´FW»FZ We I FMI S A´F³FZ ´FFÀF
S£F°FZ W`Ô, ªF¶FdI AF´FI û ¶¹FFªF ´FcSe SFdVF ´FS
QZ³FF Wû°FF W`Ü BÀFÀFZ ¶¹FFªF QS ¶FPÞ ªFF°Fe W`Ü
´FiFG´FMeÊ ´FS d¸F»F³FZ ½FF»FZ »Fû³F ´FS °Fb»F³FF°¸FI
ø ´F ÀFZ ¶¹FFªF QS I ¸F Wû°Fe W`Ü BÀFIZ ¶FFQ I` VF
IiZ dOM ¹FF ¶F`IÔ I e AFZ½FS OÑFµM ÀFbd½F²FF I F À±FF³F
AF°FF W` dªFÀF¸FZÔ »F¦F·F¦F 11 ÀFZ 15 ´Fid°FVF°F I e
dMX´ÀF
´F°±FSX IZY RcY»F
¦FBÊ W` þFZ ÓFbdSʹFFa ´F`QF I S³FZ UF»Fm I FZ»FFZþ³F AF`S
B»FFdÀM³F SÀFF¹F³FFZÔ IZ d³F¸FFʯF ¸FZÔ °FZþe »FF QZ°Fe W`Ü ÄFF°F ¶FSÀFF°F IZ dQ³FFZÔ ¸FZÔ ´FbSF³Fe QeUFSFZa ¹FF dR S
WFZ dI B³F SÀFF¹F³FFZÔ I F ²Fe¸FF d³F¸FFʯF We °U¨FF I F JaOWSFZa ¸FZÔ LFZMZ-LFZMZ ´FF`²FZ JbQ We C¦F þF°FZ W`ÔÜ
BÀFe I FZ AF²FFS ¶F³FFI S ¦FFOʳF dOþF¹F³FÀFÊ ³FZ
»F¨Fe»FF´F³F I ¸F I S°FF W` Ü BÀF Ii e¸F ¸FZÔ ´FZ´MFSFBO I e
´F°±FSFZa ´FS ´FF`²FZ »F¦FF³Fm I F ´Fi¹FFÀF dI ¹FF AüS ¹FW
EI ¶FFS ¹FdQ AF´F dI ÀFe AFGR S I û
À½FeI FS I S³FZ I F ¸F³F ¶F³FF »FZ°FZ W`Ô, °Fû A¶F ÀF¸F¹F
W` dI AF´F Vû¿F Ia ´Fd³F¹FûÔ I û A´F³FZ d³F¯FʹF IZ
¶FFSm ¸FZÔ ¶F°FF QZÔÜ ¹FW ¶FZWQ ªFø Se W`Ü QcÀFSe
Ia ´Fd³F¹FûÔ õFSF AF´FI û ²¹FF³F S£û ªFF³FZ IZ ÀFa¶Fa²F
¸FZÔ AF·FFS ½¹F¢°F I SmÔ AüS ÀFF±F We AFGR S I û
À½FeI FS ³FWeÔ I S ÀFI ³FZ IZ ÀFa¶Fa²F ¸FaZ A´F³Fe
AÀF¸F±FÊ°FF ªFFdWS I S QZÔÜ
ÀFF£F ¶F³FFE S£ûÔ: dI ÀFe AFGR S I û À½FeI FS
I S³FZ IZ ¶FFQ CÀFIZ ÀFa¶Fa²F ¸FZÔ ¶FFS¦FZ³F I S³FZ I F
´Fi¹FFÀF ³F I SmÔ Ü R` ÀF»FF ´FcS e °FSW ÀFû¨F-
ÀF¸FÓFI S »FZÜÔ dI ÀFe Ia ´F³Fe õFSF I ¸FʨFFSe ¨Fb³F³FZ
I e ´FidIi ¹FF ¸FZÔ Qû³FûÔ We ´FÃFûÔ IZ ÀF¸F¹F AüS
ÀFaÀFF²F³F I F d³F½FZVF Wû°FF W`Ü BÀFÀFZ AF´FI e
´FiûRZ VF³F»F ÀFF£F I û ³FbI ÀFF³F ´FWba¨F°FF W`Ü
QS ÀFZ ¶¹FFªF QZ³FF ´FOÞ°FF W`Ü ½FWeÔ ´FÀFʳF»F »Fû³F
¸FZÔ ¶¹FFªF I e QS ÀF¶FÀFZ Ad²FI Wû¦FeÜ ¹FW 16
ÀFZ 24 ´Fid°FVF°F °FI Wû ÀFI °Fe W`Ü d¶FªF³FZÀF
AFVF¹F ÀFZ ´FÀFʳF»F »Fû³F ÀF¶FÀFZ ¸FWa¦FF ´FOÞ°FF W`,
´FSa°Fb ¹FdQ AF´F I F¸F I e VFb÷ AF°F I S SWZ W`Ô
°Fû À±FF³Fe¹F R FB³F`ÔÀFS ÀFZ d»FE ªFF³FZ ½FF»FZ »Fû³F
I e °Fb»F³FF ¸FZÔ ¹FW A½FV¹F ¶FZW°FS d½FI »´F ÀFFd¶F°F
Wû ÀFI °FF W`Ü ÀFû³FZ IZ ¦FW³FûÔ IZ AF²FFS ´FS
d¸F»F³FZ ½FF»FF »Fû³F I ¸F ¶¹FFªF QS Wû³FZ IZ I FS¯F
ÀFÀ°FF ´FOÞ°FF W`, ªFû EI ÀFZ 1.5 ´Fid°FVF°F
´Fid°F¸FFW I e QS ÀFZ ¨FFªFÊ dI ¹FF ªFF°FF W`Ü ²¹FF³F
S£FZÔ dI AF´FI û Ib »F SFdVF I e »F¦F·F¦F 55 ÀFZ
60 ´Fid°FVF°F SI ¸F »Fû³F IZ ø ´F ¸FZÔ d¸F»F°Fe W`Ü
ÀF¸F¹F ÀFZ ´Fc½FÊ ·Fb¦F°FF³F dI E ªFF³FZ IZ ÀFa¶Fa²F ¸FZÔ
ÀF¶FÀFZ ¶FZW°FS Aû½FS OÑFµM ÀFbd½F²FF AüS ´FiFG´FMeÊ
IZ ¶FQ»FZ d¸F»F³FZ ½FF»FF »Fû³F Wû°FF W`Ü ½FWeÔ ªFWFa
°FI ´FiûÀFZdÀFa¦F R eÀF I e ¶FF°F W`, ´FÀFʳF»F »Fû³F
¸FaZ Ib »F »Fû³F I F »F¦F·F¦F 2 ´Fid°FVF°F BÀFIZ ø ´F
¸FZÔ d»F¹FF ªFF°FF W`, ½FWeÔ ´FiFG´FMeÊ ´FS »Fû³F ¸FZÔ
´FiûÀFZdÀFa¦F R eÀF 1 ÀFZ 2 ´Fid°FVF°F »Fe ªFF°Fe W`Ü
´F°±FSûÔ ¸FZÔ ´Fü²FZ Sû´F³FZ I e BÀF dUd²F ¸FZÔ EZÀFZ
´FF`²FFZÔ I F ¨Fb³FF½F ªFø Se W` dþ³F¸FZÔ d¸F˜e AF`S ´FF³Fe

ÀFZW °F I F SFªF
´Fi·FFU ´FOÞ °FF W` Ü OFG. ¶FIÊ d´FL»Fm QFm
QVFI FmÔ ÀFm ª¹FFQF ÀF¸F¹F ÀFm WaÀFe Im
´Fi·FFUFmÔ I F A²¹F¹F³F I S SWm W`Ô Ü
C³WFmÔ³Fm ¹FW QVFFʳFm I e I FmdVFVF I e W`
dI Wa ÀFe dI ÀF °FSW ÀFm dQ»F I m QF`S FmÔ
Ia ´F³Fe IZ VFFZ²FI °FFÊ OFG× WF³F I FAFZ ³FZ EI EZÀFe d¨F´F
°F`¹FFS I e W` þFZ ³F`³FFZ °FS»F ÀFZ ¶F³Fe Wb BÊ W` Ü BÀF d¨F´F
¸FZÔ ¸FF³FU dUVFZ¿F IZ OeE³FE I e »F¸¶Fe OFZSe I FZ ÀFaþFZ¹FF
þF°FF W` þFZ ³F`³FFZ°FS»F IZ ÀFF¸F³FZ Jb»F°FZ þF°FZ W`Ô AF`S
C³WZ a ´FFSa ¦F°F dUVFZ¿FÄF ´FPÞ°FF W` Ü BÀFe AF²FFS ´FS ½¹Fd¢°F
I FZ WFZ³FZ UF»FZ SFZ¦FFZÔ I F ´F°FF ¨F»F°FF þF°FF W` Ü ¹FW
þF³FI FSe ·F»FZ-¨Fa¦FZ ½¹Fd¢°F I FZ ´FW»FZ We d¸F»F þF°Fe
W` , ÀFFZ UW AF³FZ UF»Fm I WS ÀFZ ¶F¨F³FZ IZ C´FF¹F I S
ÀFI °FF W` Ü WFa, BÀF¸FZÔ ¶FWb °F ÀFZ SFZ¦F IZ I FSI EZÀFZ ·Fe
WFZa¦FZ þFZ AF´FI e ¦F»F°F AFQ°FFZÔ ÀFZ ´F³F´FZÔ¦FZ °FFZ C³WZ a °FFm
I ¸F ÀFZ I ¸F SFZI F We þF ÀFIZ ¦FFÜ VFFZ²FI °FFÊAFZÔ I F
¸FFÂFF dUVFZ¿F °FF`S ´FS AÀFSI FSe W` þFZ ÓFbdSʹFFa d¸FMF°Fe
W` Ü ÀFR »F ·Fe ÀFFd¶F°F Wû SWF W`Ü ¹FW ¨F»F³F AF´FIZ
VFWS IZ d»FE ³F¹FF AF`S Ib L A»F¦F WMI S Wû
Qc²F d´F»FF¹FF, þeU³F ´FF¹FF ÀFI °FF W`Ü ´F°±FSFZa ¸FZÔ dÓF»Fd¸F»FF°FZ ´FF`²FZ ³F IZ ½F»F
dQJ³FZ ¸FZÔ ÀFbaQS WFZ°FZ W`Ô ¶Fd»I C³FI e QZJ·FF»F
þe WFa, A¶F ¹FbUF ¸FF°FFEÔ A´F³Fe dR ¦FS I e d¨Fa°FF dI E ·Fe ¸FªFZQFS »F¦F°Fe W`Ü ¶F¦Fe¨FF dOªFFB³FSûÔ I e ¸FF³FZÔ
¶F¦F`S A´F³Fm I »FZþZ IZ MbI OÞZ I FZ À°F³F´FF³F I SFEÔ¦Fe °Fû A·Fe °FI IZ U»F d¸F˜e ¸FZÔ We ´FF`²FZ C¦FFE þF°FZ
AF`S ¸F²Fb¸FZW ÀFZ ¶F¨Fe SWZa¦FeÜ ¹Fcd³FUdÀFÊMe AFGR ±FZ, »FmdI ³F dUd·F³³F AFI FS AF`S dOþF¹F³F IZ
´FeMÀFÊU¦FÊ, ¹Fcd³FUdÀFÊMe AFGR I` »FeR FGd³FʹFF AF`S ´F°±FSFZa AF`S ¨F˜F³FFZÔ ¸FZÔ ·Fe ´FF`²FZ »F¦FFE þF ÀFI °FZ
¹Fcd³FUdÀFÊMe AFGR ³FFG±FÊ IZ SFZ»Fe³FF I e kdÂFUZ¯Fe VFFZ²Fl W`Ô AF`S BÀFÀFZ ·Fe §FS AFa¦F³F AF`S ¦FFOʳF I e
³FZ ÄFF°F dI ¹FF W` dI þFZ ¸FF°FFEÔ ¶F¨¨FFZÔ I FZ ¶FZdÓFÓFI VFFZ·FF ¶FPÞFBÊ þF ÀFI °Fe W`Ü
k¶Fi`ÀM R edOa¦Fl I SF°Fe W`a C³F¸FZÔ OF¹Fd¶FMeþ I e ¹FW ´FF`²FZ MZSZÀF IZ A»FFUF I WeÔ ·Fe »F¦FFE
I ¸F »F¦FZÜ B³F¸FZÔ R F¹FI ÀF I e dUd·F³³F U`SF¹FMe
þ`ÀFZ ¶FS¦FQ, ´Fe´F»F, ´FFSJe, ¨FeIc , ¶F`ÔþFd¸F³F,
þZO ´»FFaMÐÀF, ´F°±FS ¨F˜F (ÀFFGµM I` ¢MÀF),
I` ¢MÀF, E»FFZUZSF AF`S ÀF`¢¹Fc»FZÔMÐÀF d¦F³FZ þF
ÀFI °FZ W`ÔÜ ¹FW ÀF·Fe ´FF`²FZ d¶F³FF ´FF³Fe AF`S d¸F˜e
IZ ·Fe I FR e dQ³F ÀFUFÊBU I S ÀFI °FZ W`ÔÜ
B³FI e Da ¨FFBÊ ·Fe OZPÞ ÀFZ QFZ Rb M SW°Fe W`Ü
¢¹FF W`Ô ÀFF½F²FFd³F¹FFa :
´FF`²FF WZ»Qe WFZ³FF ¨FFdWEÜ
I OÞe ²Fc´F ¸FZÔ B³F ´FF`²FFZÔ I FZ ³F SJZÔÜ
þcM IZ ¶FFZSZ ¹FF ¦FiFÀF ÀFZ PI ³FF þø SeÜ

¶F³F³FZ »F¦Fe ªFe³Fû¸F ´FÂFe

Jb»FI S
WaÀF³FF AaQø ³Fe
þFGd¦Fa¦F I S³Fm þ`ÀFF W` Ü BÀFÀFm ¶»FO
´FimVFS AF`S ÀMmÑ ÀF ¸FmÔ I ¸Fe AF°Fe W`
°F±FF VFSeS I e ´Fid°FSFm²FF°¸FI ´Fi¯FF»Fe
ÀFbQÈPÞ WFm°Fe W`Ü ÀFF¸FF³¹F I ÀFS°F Im ·Fe
¹FWe R F¹FQm W`Ô Ü Wa ÀFe Im ´Fi·FFUFmÔ I F
´F°FF »F¦FF³Fm Im d»FE Ib L UF»FadM¹FS
¨Fb³Fm ¦FE AF`S C³WmÔ 20 d¸F³FM °FI
I FG¸FmO e VFFm QmJ³Fm AF`S ÀFF¸FF³¹F
I ÀFS°F I S³Fm I Fm I WF ¦F¹FFÜ OFG¢MSFmÔ
³Fm ´FF¹FF dI VFFm Im ¶FFQ ÀMmÑ ÀF WF¸FFmʳF,
¶»FO ´FimVFS AF`S I Fm»FZÀMÑ FG»F ¸FmÔ ·FFSe
d¦FSFUM AFBÊÜ C³WmÔ ·FcJ ·Fe ª¹FFQF
»F¦FeÜ ¸F°F»F¶F dI kWaÀF³Fm I e I ÀFS°Fl
dQ»F I e ¶Fe¸FFdS¹FFmÔ AF`S OF¹Fd¶FMeþ
SûI ³Fm I F A¨LF þdS¹FF WFm ÀFI °Fe
W` Ü £FFÀFI S UÈðFmÔ I m d»FEÜ
I` d»FR FGd³FʹFF I e »FFm¸FF d»FaO F
¹Fcd³FUdÀFÊM e I m OFG. »Fe. ¶FIÊ ³Fm BÀF
A²¹F¹F³F I Fm ÀFa¨FFd»F°F dI ¹FF ±FFÜ
OFG. ¶FIÊ I F I W³FF W` dI ·FFU³FFAFmÔ
AF`S ½¹FUWFS I F VFSeS ´FS ·FF`d°FI
AF`S OF¹Fd¶FMeþ I m J°FSZ I ¸F
I S°Fe W`Ü C³FI F ¸FF³F³FF W` dI
WaÀFe dQ³F ·FS I e ±FI F³F QcS
I S³Fm I F ·Fe EI A¨LF ÀFF²F³F
W` Ü d´FL»FZ QVFI ¸FmÔ OFG. ¶FIÊ
³Fm ´F°FF »F¦FF¹FF ±FF dI Wa ÀFe ÀFm
I`Ô ÀFS ÀFm »FOÞ ³Fm UF»Fe Ib QS°Fe
I FmdVFI FAFmÔ ¸FmÔ UÈdð WFm°Fe W` Ü
°FFþF A²¹F¹F³F Im d»FE
C³WFmÔ³Fm UF»FadM¹FS ¦Fib´FFmÔ ÀFm ¹Fbð
dR »¸F ¹FF I FG¸FmO e d¢»Fd´Fa¦F QmJ³Fm
I Fm I WFÜ I FG¸FmO e QmJ³Fm UF»FFmÔ Im
þ¶F ¶»FO ÀF`Ô´F»F d»FE ¦FE °FFm C³F¸FmÔ
ÀMÑm ÀF WF¸FFmʳF ¸FmÔ I ¸Fe AF`S ´Fid°FSFm²FI
ÀFm»FFmÔ ¸FmÔ UÈdð ´FFBÊ ¦FBÊÜ BÀF ¦Fib´F ¸FmÔ
¶»FO ´FimVFS ·Fe I ¸F d³FI »FFÜ 1997
¸FmÔ OFG. ¶FIÊ ³Fm OF¹Fd¶FMeþ ÀFm ´FedOÞ °F
ùQ¹F SFmd¦F¹FFmÔ ´FS ´Fi¹FFm¦F dI E ±FmÜ EI
¦Fbi´F I Fm WS SFmþ EI Mm d»FdUþ³F
I FG¸FmO e dQJFBÊ ¦FBÊ AF`S QcÀFSm ¦Fbi´F
I F BÀFÀFm Uad¨F°F SJF ¦F¹FFÜ BÀFIm
´FdS¯FF¸F £FFÀFZ ¨FüÔI FD ±FmÜ ½F¿FÊ I m
Aa°F ¸FmÔ I FG¸FmO e QmJ³Fm UF»Fm ¦Fbi´F I Fm
¶»FO ´FimVFS I e I ¸F QUF Qm³Fe ´FOÞ eÜ
BÀFÀFm ´FW»Fm IZ EI A²¹F¹F³F ÀFm ´F°FF
¨F»FF ±FF dI WS SFmþ AF²FF §FaM F
I FG¸FmO e QmJ³Fm ÀFm ÀMÑm ÀF WF¸FFmËÀF AF`S
dQ»F I e ¶Fe¸FFdS¹FFmÔ ÀFm þbOmÞ ¹FFmd¦FI FmÔ
Im À°FS ¸FmÔ I ¸Fe AF°Fe W`Ü S¢°F
²F¸Fd³F¹FFmÔ I Fm ÀF£°F I S³Fm UF»Fm
¹FF`d¦FI FmÔ AF`S dQ»F I e A³¹F
ÀF¸FÀ¹FFAFmÔ ÀFm þbOmÞ Ia ´FFCaOFmÔ Im À°FS
¸FmÔ ·Fe d¦FSFUM Wb BÊ þ¶FdI dQ»F I e
SÃFF I S³Fm UF»Fm I û»FZÀMÑ FG»F ¸FZÔ ½FÈdð
Wb BÊ Ü dÀFRÊ Wa ÀF³FF We ³FWeÔ, WaÀFe I e
I »´F³FF ·Fe ÀUFÀ±¹F ´FS A¨LF AÀFS
OF»F°Fe W` Ü ¸FbIb »F ½¹FFÀF
QFUF W` dI kAFG³F dO¸FFaOl kþe³FFZ¸F ´FÂFel ÀFZÔ´F»F »FZ³Fm
IZ ¶FFQ ¸FFÂF AFN §FaMZ ¸FZÔ °F`¹FFS WFZ þFE¦FeÜ QdÃF¯FF
¹FF³Fe ÀFZUF VFb»I WFZ¦FF ÀFF` OFG»FSÜ
C³FI e ¨FZWSZ ´FS AF þFE¦Fe SF`³FI
Jc¶FÀFcS°F ¨FZWSZ ´FS ÓFbdSʹFFa, Pe»FF´F³F AF þF³FF
¸FdW»FFAFZÔ IZ ´FFaU °F»FZ þ¸Fe³F dJÀFI F QZ°FF W` Ü B³F
þ£¸FFZÔ ´FS ¸FSW¸F »F¦FF°Fe EI J¶FS A¸FZdSI ³F EI ZOZ¸Fe
AFGR O¸FZÊMFZ»FFGþe ÀFZ AFBÊ W` Ü dS´FFZMÊ IZ A³FbÀFFS
¸FdW»FF dUVFZ¿F I e °U¨FF I e QVFF IZ AF²FFS ´FS
dUMFd¸F³F-IZ AF`S d³F¹FFÀFe³F I e °FF»F¸FF»F d¶FNF d³F¹Fd¸F°F
ÀFZU³F I S³FF ÓFbdSʹFFZÔ I FZ ¦FbO¶FF¹F I S QZ¦FFÜ BÀFIZ
A»FFUF, U`ÄFFd³FI õFSF EZÀFe Ii e¸F ·Fe °F`¹FFS I S »Fe
ÀFa·FFU³FF ³FWeÔ SW°FeÜ ¹FWFa °FI dI EI ¸FFW °FI
À°F³F´FF³F I SF³FF ·Fe OF¹Fd¶FMeþ ÀFZ ¶F¨FF°FF W` Ü A´F³FZ
´FSeÃF¯F ¸FZÔ VFFZ²FI °FFÊAFZÔ ³FZ dUd·F³³F U¦FÊ I e 40 ÀFZ
70 U¿FÊ I e AF¹Fb UF»Fe ¸FF°FFAFZÔ I FZ ¨Fb³FF AF`S ´FF¹FF
dI dþ³F ¸FF°FFAFZÔ ³FZ A´F³FZ ¶F¨¨FFZÔ I FZ ´FiFSa ·F ÀFZ
À°F³F´FF³F I SF¹FF C³F¸FZÔ OF¹Fd¶FMeþ I F ³FF¸FFZd³FVFF³F ³F
±FFÜ dS´FFZMÊ I W°Fe W` dI þFZ ¸FdW»FFEÔ d¶F»Ib »F ·Fe
À°F³F´FF³F ³FWeÔ I SF°FeÔ, UW C¸Fi I e P»FF³F ´FS ¸F²Fb¸FZW
AF`S ¸FFZMF´Fm I F dVFI FS WFZ þF°Fe W`aÜ
dS´FFZMÊ ·FFS°Fe¹F ¸FdW»FFAFZÔ I F C»»FZJ I S°FZ Wb E
I W°Fe W` dI ·FFS°F I e ¸FdW»FFEÔ MFB´F-2 OF¹Fd¶FMeþ
ÀFZ Ad²FI ´Fi·FFdU°F WFZ°Fe W` aÜ QcÀFSZ UW VFFSedSI ßF¸F
·Fe ³FWeÔ I S ´FF°FeÜ R »F°F: ¦F·FFÊUÀ±FF IZ QF`SF³F C³F¸FZÔ
CQS UÀFF I e ¸FFÂFF ¶FPÞ þF°Fe W` Ü A°F: ·FFS°Fe¹F VFWSe
¸FdW»FFEÔ ¶FiZÀM R edOa ¦F ÀFZ ³F I °FSFEÔÜ
Qbd³F¹FF dQJFEÔ¦Fe ³Fe»Fe AFaJZÔ
I FSZ I þSFSZ ³F`³FFm I e ¶FF°F ´FbSF³Fe WbBÊÜ A¶F ³Fe»Fe ³Fe»Fe
AFaJZÔ AF´FI e d¶F¦FOÞ°Fe ³FþSFZa I FZ ¶F¨FFEÔ¦FeÜ dÀFO³Fe
dUVUdUôF»F¹F IZ VFFZ²FI °FFÊAFZÔ I e dS´FFZMÊ ¶F°FF°Fe W`
dI ³Fe»Fe AFaJZÔ ³F IZ U»F Jc¶FÀFcS°Fe ¶FPÞF°Fe W`Ô ¶Fd»I
Aa²FZ´F³F IZ ¶FOÞZ I FS¯F ¸FFZd°F¹FFd¶FaQ ÀFZ ·Fe ¶F¨FF°Fe W` Ü
VFFZ²FI °FFÊ OFG. dIi ÀMe³F ¹Fc³FF³F AF`S C³FIZ ÀFW¹FFZd¦F¹FFZÔ
I e VFFZ²F´FSI dS´FFZMÊ ¶F°FF°Fe W` dI ·FcSe AFaJFZÔ ´FS
IZ MÑZ¢M ¹FF³Fe ¸FFZd°F¹FFd¶FaQ I F AÀFS A´FZÃFFIÈ °F ª¹FFQF
WFZ°FF W` Ü ¶F°FF`S ´FSeÃF¯F OFG× dIi ÀMe³F I e Me¸F ³FZ °Fe³F
WþFS ÀFZ D ´FS 49 U¿FÊ ÀFZ Ad²FI AF¹Fb IZ »FFZ¦FFZÔ I FZ
¨Fb³FF AF`S ´FF¹FF dI dþ³FI e AFaJZÔ ³Fe»Fe ±FeÔ, C³F¸FZÔ
¸FFZd°F¹FFd¶FaQ ³FQFSQ ±FFÜ ´FSeÃF¯F ¸FZÔ C³WeÔ »FFZ¦FFZÔ I FZ ´FaF¨F
ÀFF»F ¶FFQ dR S þFa¨FF °FFZ ´FF¹FF ¦F¹FF dI ·FcSe AFaJFZÔ ¸FZÔ
¸FFZd°F¹FFd¶FaQ A´F³FF AÀFS dQJF SWF ±FF, ¸F¦FS ³Fe»Fe
AFaJZÔ ¸FaQ-¸FaQ ¸FbÀI SF SWe ±FeÔÜ
þF ÀFI °FZ W`Ô ¶FVF°FZÊ UWFa ´FF`²FFZÔ IZ d»FE þ¦FW Jb»Fe
AF`S ÀU¨L ½FF°FF½FS¯F WûÜ EmÀFZ ´F°±FSFZa ´FS EZÀFZ
´FF`²FZ »F¦FFE þF ÀFI °FZ WỒ dþ³F¸FZÔ Ad²FI ´FF³Fe I e
AFUV¹FI °FF ³F ´FOÞ°Fe WûÜ
¶FFdSVF IZ ¸FüÀF¸F ¸FZÔ ´F°±FS ¸FZÔ ´FF`²FZ SFZ´F³Fm
I e ´FidIi ¹FF VFbø I e þF ÀFI °Fe W`Ü EZÀFF I S³FZ
ÀFZ ´FF`²FFZÔ I FZ A³FbIc »F UF°FFUS¯F °FFZ d¸F»FZ¦FF ÀFF±F
We ´FF³Fe ·Fe ÀFWe ¸FFÂFF ¸FZÔ ´FF`²FFZÔ I e þOÞFZÔ °FI
´FWba¨F ´FFE¦FFÜ ´F°±FS ¹FF ¨F˜F³FFZÔ ´FS ´FF`²FZ »F¦FF³Fm
I F ¸F`±FO I FR e A»F¦F WFZ°FF W` , dþÀF¸FZÔ
ÀFFU²FF³Fe ¶FS°F³FF ·Fe þø Se W`Ü
ÄFF³F
¶Fe¶FeEÀF
½F»OÊ ½FFBO ½FZ¶F 1990 IZ QVFI IZ ¸F²¹F ¸FZÔ
´Fi¨F»F³F ¸FZÔ AF¹FF, ´FS CÀFIZ ´FW»FZ ÀFZ We
Ia ´¹FcMS I F ´Fi¹Fû¦F I S³FZ ½FF»FZ »Fû¦F AFG³F»FFB³F
EI -QcÀFSm IZ ÀFF±F ÀFc¨F³FFAûÔ I F AFQF³F-
´FiQF³F I S°FZ AF SWZ W`Üa ½F»OÊ ½FFBO ½FZ¶F ÀFZ ´FW»FZ
ÀFc¨F³FF, R FB»ÀF AFdQ I û AFG³F»FFB³F EI -
QcÀFSm °FI ´FWba¨FF³FZ IZ d»FE dªFÀF °FI ³FeI I F
C´F¹Fû¦F dI ¹FF ªFF°FF ±FF, CÀFZ ¶Fb»FZdM³F ¶FûOÊ
dÀFÀM¸F ¹FF ¶Fe¶FeEÀF I W°FZ W`aÜ BÀFIZ ¸FF²¹F¸F
ÀFZ »Fû¦FûÔ ³FZ ´FW»Fe ¶FFS ÀF¸FÓFF ±FF dI
AFG³F»FFB³F I ³FZd¢Md½FMe ¢¹FF Wû°Fe W`Ü ¹FW EI
Ia ´¹FcM SFBªO ¶Fb»FZdM³F ¶FûOÊ W`, dªFÀFI F
BÀ°FZ¸FF»F OF¹F»F-A´F ¸FFZO¸F IZ ªFdSE Wû°FF
W`Ü ÀFF²FFS¯F VF¶QûÔ ¸FZÔ I WF ªFFE °Fû ¹FW AF¸F
¶Fb»FZdM³F ¶FûOÊ I F Ia ´¹FcMSFBªO ø ´FFa°FS¯F W`
AüS BÀF ´FS ´FiI FdVF°F ÀFc¨F³FFAûÔ I F »FF·F ½FWe
»Fû¦F CNF ÀFI °FZ W`Ô, ªFû CÀF ¶Fb»FZdM³F ¶FûOÊ
dÀFÀM¸F IZ ÀFQÀ¹F Wû°FZ WỒÜ Ad²FI FaVF ¶Fb»FZdM³F
¶FûOÊ dÀFÀM¸F £FFÀF d½F¿F¹FûÔ ´FS IZÔ dýi°F Wû°FZ W`ÔÜ
´FW»FZ ¶Fe¶FeEÀF dÀFÀM¸F I F d³F¸FFʯF
1978 ¸FZÔ dVFI F¦Fû Ia ´¹FcMS ¢»F¶F IZ ÀFQÀ¹F
½FFOÊ dIi ÀMZ³F ³FZ dI ¹FF ±FFÜ ¶Fe¶FeEÀF 1980 IZ
15 dQ³F ¸FZÔ ¦FFZ¶FS I F ´FF³Fe OF»FZÔÜ
Ad²FI ¶FiFa¨F UF»FZ ´FF`²FZ »F¦FFEaÜ
þOZaÞ R` »Fe WbBÊ WFZ³FF ¨FFdWEÜ
°F³FF ¸FFZMF WFZ³FF ¨FFdWEÜ
´F°±FS IZ A³FbÀFFS We ´FF`²FF »F¦FFEaÜ
B³F LFZMe-LFZMe ¶FF°FFZÔ I FZ ²¹FF³F ¸FZÔ SJ I S
AF´F ´F°±FSûÔ IZ ¶Fe¨F ·Fe ´Fü²FZ »F¦FF I S A´F³FZ §FS
IZ ½FF°FF½FS¯F I û JbVF³Fb¸FF ¶F³FF ÀFI °FZ W`ÔÜ ÀFF±F
We B³FI e ½FªFW ÀFZ ¸FWI °FF WbAF UF°FFS¯F
AF´FIZ §FS ¸FZÔ AF³FZ UF»FZ ¸FZW¸FF³FFZÔ I FZ ·Fe ¶FZWQ
AFI ¿FÊI »F¦FZ¦FFÜ
QVFI ÀFZ »FZI S 1990 IZ QVFI IZ ¸F²¹F °FI
d½FVû¿F°FüS ´FS CØFSe A¸FZdSI F ¸FZÔ ¶FZWQ »FûI d´Fi¹F
SWFÜ ¨Fcda I ¶Fe¶FeEÀF I F BÀ°FZ¸FF»F OF¹F»F-A´F
¸FFZO¸F IZ ¸FF²¹F¸F ÀFZ dI ¹FF ªFF°FF ±FF AüS »Fa¶Fe
QcSe IZ I FG»ÀF ¸Fbµ°F ¸FZÔ C´F»F¶²F ³FWeÔ ±û,
BÀFd»FE BÀFI F BÀ°FZ¸FF»F I S³FZ ½FF»FZ
Ad²FI FaVF »Fû¦F EI We B»FFIZ IZ Wû°FZ ±ûÜ
²FeSm -²FeSm ¹FW EI -QcÀFSm ÀFZ ªFbOÞ ³FZ AüS
QûÀ°Fe I S³FZ I F ªFdS¹FF ·Fe ¶F³F ¦F¹FF ±FFÜ
Ad²FI FaVF ¶Fe¶FeEÀF I e ÀFZ½FFEa ¸Fbµ°F
C´F»F¶²F Wû°Fe ±FeÔ, ´FS Ib L ¶Fb»FZdM³F ¶FûOÐÀFÊ
A´F³Fe ÀFZ½FFAûÔ IZ d»FE ´F`ÀFZ ·Fe »FZ°Fe ±FeÔÜ EZÀFZ
¶Fe¶FeEÀF A´F³FZ ¦FiFWI ûÔ I û ¦F`SI F³Fc³Fe ø ´F ÀFZ
ÀFFGµM½FZ¹FS AüS AFG´FSm dMa ¦F dÀFÀM¸F AFdQ
OFC³F»FûO I S³FZ I e ÀFbd½F²FF QZ°FZ ±ûÜ AFªF
¶Fb»FZdM³F ¶FûOÊ dÀFÀM¸F I F BÀ°FZ¸FF»F »F¦F·F¦F ¶FaQ
Wû ¨FbI F W`, ´FS I BÊ ½FZ¶FÀFFBMÐÀF ´FS BaMS³FZM
R ûS¸F AFªF ·Fe ¸FüªFcQ W`Ô, ªFWFa »Fû¦F A´F³Fe
SF¹F S£F°FZ W`Ô Ü A¸FZdSI F ¸FZÔ ¶Fb»FZdM³F ¶FûOÊ
dÀFÀM¸F »FûI d´Fi¹F°FF IZ dVF£FS °FI ´FWba¨FF W`Ü
AFªF ·Fe ½FWFa Ib L ÀFdIi ¹F ¶Fb»FZdM³F ¶FûOÐÀFÊ W`ÔÜ

»F°FeRZY
mEI ½¹Fd¢°F ³FZ EI ¶F©FZ ÀFZ ´FcLF, kAF´FIZ
´FF´FF I F ¢¹FF ³FF¸F W`?l
¶F©FZ ³FZ ªF½FF¶F dQ¹FF, kA·Fe ³FF¸F ³FWeÔ S£FF W`,
¶FÀF ´¹FFS ÀFZ ´FF´FF...´FF´FF I W°FZ W`ÔÜl
...
OFG¢MS, kA¦FS ¸FSeªF I û EI §FaMF ´FW»FZ »FZ
AF°FZ °Fû W¸F CÀFZ ¶F¨FF ÀFI °FZ ±û, »FZdI ³F A¶F
Ib L ³FWeÔ Wû ÀFI °FFÜl
§FF¹F»F I û AÀ´F°FF»F »FF³FZ ½FF»FF, k»FZdI ³F
OFG¢MS ÀFFW¶F, E¢ÀFeOZÔM °Fû A·Fe AF²û §FaMZ
´FW»FZ WbAF ±FFÜl
¸FF³Fû ¹FF ³F ¸FF³Fû
WûM»F ¸FZÔ EI ¦FiFWI , kW¸F BÀF I ¸FSm ¸FZÔ ³FWeÔ ´Fȱ½Fe A´F³Fe ²FbSe ´FS 1000
SWZÔ¦FZÜ B°F³FF LûMF I ¸FSF AüS EI ÀMc»F, ¸Fe»F ´Fid°F §FaMF I e Sµ°FFS ÀFZ §Fc¸F°Fe W`,
°Fb¸F W¸FI û ªFF³F½FS ÀF¸FÓF°FZ Wû ¢¹FF ?l »FZdI ³F Aa°FdSÃF ¸FZÔ ¹FW 67,000 ¸Fe»F
WûM»F½FF»FF, kÀFS I ¸FSm ¸FZÔ °Fû ¨Fd»FE, ¹FZ °Fû ´Fid°F §FaMF I e Sµ°FFS ÀFZ ¨F¢I S
d»FµM W`Ül I FM°Fe W`Ü
ÀF³FÐ 1898 ¸FZÔ kÀFFBadMdR I
...
Me¨FS, k¶F°FFAû, A³FF³FFÀF AüS ³FFdS¹F»F IZ A¸FZdSI Fl Qbd³F¹FF I e ´FW»Fe ´FdÂFI F
´FZOÞûÔ ¸FZÔ ¢¹FF R IÊ Wû°FF W`?l ±Fe dªFÀF³FZ I FS I F d½FÄFF´F³F ´FiI FdVF°F
ÀMcOZÔM (Ib L ÀFû¨F I S), k¸F`O¸F, C³F Qû³FûÔ dI ¹FF ±FFÜ
´FZOÞûÔ ¸FZÔ Aa¦FcS ³FWeÔ »F¦F°FZÜl W¸FFSm ÀFüS¸FaO»F IZ AFN ¦FiWûÔ
IZ Ad°FdS¢°F 150 ÀFZ Ad²FI C´F¦FiW
§Fc¸F°FZ W`ÔÜ
¶Fû»FZ dWX³QbÀ°FF³F
SaX¦F E dþaQ¦FF³Fe ¦FbÀ°FF£Fe ¸FFRY/ ´F½F³F ¹FdQ AF´F dM´ÀF COÞF³F,
צF¬F»F I F dÀF»FdÀF»FF ±FF ¹FFQ Wû¦FF
½Fû ªFû BI £Þ½FF¶F-ÀFF ±FF ¹FFQ Wû¦FFÜ
¸FaÂF, AüS ÄFF³F I FG»F¸F
¶FWFSmÔ-We-¶FWFSmÔ ³FF¨F°Fe ±FeÔ ¸FZÔ I ûBÊ ªFF³FI FSe ¨FFW°FZ
W¸FFSF ·Fe ×JbQF ±FF ¹FFQ Wû¦FFÜ W`Ô °Fû d»F£ûÔ
ÀF¸FaQS IZ dI ³FFSm ÀFed´F¹FûÔ ÀFZ <TAIYARI> À´FZÀF IZ
dI ÀFe ³FZ dQ»F d»F£FF ±FF ¹FFQ Wû¦FFÜ
°Fb¸WFSm ·Fc»F³FZ I û ¹FFQ I SIZ ¶FFQ A´F³FF ¸F`ÀFZªF W¸FZÔ
I ûBÊ Sû°FF SWF ±FF ¹FFQ Wû¦FFÜ ´FS EÀFE¸FEÀF
¶FצF»F ¸FZÔ ±û W¸FFSm §FS °Fû »FZdI ³F
צF¬F¶F I F ×R FÀF»FF ±FF ¹FFQ Wû¦FFÜ
I SmÔ
W¸FFSF WF»F °Fû ÀF¶F ªFF³F°FZ W`Ô
W¸FFSF WF»F ¢¹FF ±FF ¹FFQ Wû¦FFÜ
°Fb×R` »F ¨F°Fb½FZÊQe