Chương II: Nguyên hàm và tích phân − Trần Phương

BÀI 8. PHƯƠNG PHÁP TÍCH PHÂN TỪNG PHẦN

I. CÔNG THỨC TÍCH PHÂN TỪNG PHẦN

Giả sử u = u ( x ) ; v = v(x) có đạo hàm liên tục trong miền D, khi đó ta có:

∫ ∫ ∫
• d ( uv ) = udv + vdu ⇔ d ( uv ) = udv + vdu ⇔ uv = udv + vdu ∫ ∫
b b
b
⇒ ∫ udv = uv − ∫ vdu ⇒ ∫ udv = ( uv )
a
a ∫
− vdu
a

Nhận dạng: Hàm số dưới dấu tích phân thường là tích 2 loại hàm số khác nhau
Ý nghĩa: Đưa 1 tích phân phức tạp về tích phân đơn giản hơn (trong nhiều
trường hợp việc sử dụng tích phân từng phần sẽ khử bớt hàm số dưới dấu tích
phân và cuối cùng chỉ còn lại 1 loại hàm số dưới dấu tích phân)

Chú ý: Cần phải chọn u, dv sao cho du đơn giản và dễ tính được v đồng thời

tích phân ∫ vd u đơn giản hơn tích phân ∫ udv

II. CÁC DẠNG TÍCH PHÂN TỪNG PHẦN CƠ BẢN VÀ CÁCH CHỌN u, dv
1. Dạng 1:
u = P ( x )
 sin ( ax + b ) dx 
 cos ( ax + b ) dx   sin ( ax + b ) dx
cos ( ax + b ) dx
∫ P (x) 
 e
ax + b ⇒
dx  dv =  ax + b
(trong đó P(x) là đa thức)
 +  e dx
 m
ax b
dx   ax + b
  m dx
2. Dạng 2:
dv = P ( x ) dx
 arcsin ( ax + b ) dx 
 arccos ( ax + b ) dx  arcsin ( ax + b )
 arccos ( ax + b )
arctg ( ax + b ) dx  
∫ P (x)  ⇒ arctg ( ax + b ) (trong đó P(x) là đa thức)
 arc cotg ax + b dx 
( ) u =
  arc cotg ( ax + b )
ln ( ax + b ) dx  ln ( ax + b )

 log m ( ax + b ) dx  
 log m ( ax + b )
3. Dạng 3:
 sin ( ln x )  eax+b sin ( αx + β) dx  eax+b
sin ( ln x ) dx  cos ( ln x )
 ( )  ax+b u =  ax+b
k cos ln x dx u = 
⇒  sin ( loga x ) ;  e cos ( αx + β) dx ⇒  m
∫ x 
sin ( log a x ) dx
 cos ( loga x)
∫  max+b sin ( αx + β) dx 
dv = sin ( αx + β) dx
cos ( loga x ) dx   k  ax+b
 m cos ( αx + β) dx  cos ( αx + β) dx
dv = x dx

210
 Bài 8. Phương pháp tích phân từng phần

III. CÁC BÀI TẬP MẪU MINH HỌA:

∫ P ( x ) {sin ( ax + b ) ; cos ( ax + b ) ; e ; m ax+b } dx

ax+b
1. Dạng 1:

∫
• A1 = x 3 cos x dx .

 u = x 3 du = 3x 2 dx
Cách làm chậm: Đặt  ⇒ . Khi đó ta có:
dv = cos x dx  v = sin x
 u = x 2 du = 2x dx
∫
3 2
A1 = x sin x − 3 x sin x dx . Đặt  ⇒ . Khi đó ta có:
dv = sin x dx  v = −cosx
u = x du = dx
A1 = x sin x − 3  − x cos x + 2 x cos x dx  . Đặt 
∫
3 2
⇒ .
  dv = cos x dx  v = sin x
3 2
( ∫ ) 3 2
A1 = x sin x + 3x cos x − 6 xsin x − sin xdx = x sin x + 3x cos x − 6 ( xsin x + cos x ) + c

Cách làm nhanh: Biến đổi về dạng ∫ P ( x ) L ( x ) dx = ∫ P ( x ) du

A1 = x3 cos x dx = x 3 d ( sin x ) = x 3 sin x − sin x d ( x3 ) = x3 sin x − 3 x 2 sin x dx
∫ ∫ ∫ ∫
= x sin x + 3 x d ( cos x ) = x sin x + 3  x cos x − cos x d ( x ) 
∫ ∫
3 2 3 2 2
 

∫ ∫
3 2 3 2
= x sin x + 3x cos x − 6 x cos x dx = x sin x + 3x cos x − 6 x d ( sin x )
3 2
( ∫ ) 3 2
= x sin x + 3x cos x − 6 xsin x − sin xdx = x sin x + 3x cos x − 6 ( xsin x + cos x) + c

1 3 ( 5 x −1 ) 1  3 5 x −1
∫
• A2 = x 3 e 5x − 1 dx = ∫
x d e = xe − e5 x −1 d ( x3 ) 
∫
5 5 
1 1 3 2 ( 5x −1 ) 
=  x 3 e5x −1 − 3 x 2 e5x −1 dx  =  x 3 e5x −1 −
∫ x d e  ∫
5   5 5
1 3 1 3 6
= x 3 e5x −1 −  x 2 e5x −1 − e5x −1 d ( x 2 )  = x 3 e5x −1 − x 2 e5x −1 +
∫ xe5x −1 dx ∫
5 25   5 25 25
1 3 6 1 3
= x 3 e5x −1 − x 2 e5x −1 +
5 25 125 ∫
x d ( e5x −1 ) = x 3 e5x −1 − x 2 e5x −1 +
5 25
6  5x −1 1 3 6 6 5x −1
+ xe − e5x −1 dx  = x 3 e5x −1 − x 2 e5x −1 +
∫ xe5x −1 − e +c
125   5 25 125 625
Nhận xét: Nếu P(x) có bậc n thì phải n lần sử dụng tích phân từng phần.

211
Chương II: Nguyên hàm và tích phân − Trần Phương

π2 /4 x 0 π2/4
• A3 = ∫ x sin x dx . Đặt t = x ⇒ t = x ⇒ 2
t 0 π/2
0
dx 2tdt
π2 π2 π2 π2
π2
∫ ∫ + 2 ∫ cos td ( t ) = 6 ∫ t cos t dt
3 3 3 3 2
A3 = 2 t sin t dt = −2 t d ( cos t ) = −2t cos t 0
0 0 0 0

π2 π2 π2 π2
π2 3π2 3π2
= 6 t 2 d ( sin t ) = 6t 2 sin t 0 − 6 sin td ( t 2 ) =
∫ ∫ ∫
−12 t sin t dt = + 12 td ( cos t ) ∫
0 0
2 0
2 0

π2
3π 2 π2 3π2 π2 3π2
=
2
+ 12t cos t 0 − 12 ∫
0
cos t dt =
2
− 12 sin t 0 =
2
− 12

π6 π 6 π 6 π 6
1 x cos3 x 1
∫ ∫ x d ( cos3 x ) = − ∫ cos
2
• A4 = x sin x cos xdx = − + 3
x dx
0
3 0
3 0 3 0

π6 π6

(1 − sin x ) d ( sin x ) = − π 3 + 1  sin x − sin x  = 11π − π 3

3
π 3 1
∫
2
=− +
48 3 0
48 3  3 0 72 48

1
u = x 2 e x du = x ( x + 2 ) e x dx
2 x
x e dx  
• A5 = ∫
0 x+ 2
( ) 2
. Đặt 
dv =
dx ⇒ 
v = −
1
2
 ( x+2 )  x+2

2 x 1 1 1 1
x e e e
+ xe dx = − + xe dx = − + xd ( e )
∫ ∫ ∫
x x x
A5 = −
x+20 0 3 0 3 0
1 1 1
e e e
∫
x x x
= − + xe 0
− e dx = − + e − e 0
=1−
3 0
3 3

2. Dạng 2:
∫ P ( x ) {arcsin u; arccos u; arctg u; arc cotg u ; ln u ; log m u u = ax + b} dx
e
1
e
 e e

2
( ln x ) 2 d ( x 3 ) = 1  x3 ( ln x )2 1 − x3 d ( ln x ) 2 
∫
• B1 = x 2 ( ln x ) dx =
1
31 ∫ 3  1 
∫
1 dx  1  3  1 3 2 e 
e e
=  e3 − 2x 3 ln x ∫
2
 =  e − 2x ln x dx  =  e − ln x d ( x 3 )  ∫ ∫
3  1
x  3  1
 3
  31 


e 2 ( 3  e3 2 3 2 e 2
3 e e 3 e 3
) e 2 3 5e 2
∫ ∫
3
( )
= −  x ln x 1 − x d ln x  = − e + x dx = + x = −
3 9  1  3 9 91 9 27 1 27 27

212
 Bài 8. Phương pháp tích phân từng phần

 1 + x  ( 2 ) 1  2 1 + x  1 + x 
12 12 12 12
 1+ x  1 2 
• B2 = ∫
0
x ln   dx =
 1− x  2 ∫
0
ln 
 1− x 
 d x =  x ln
2 
 − x d  ln
1− x  0 0

 1 − x  ∫
12 12 2
1 1 − x dx 1  x 
∫ ∫
2
= ln 3 − x ⋅ ⋅ = ln 3 −   dx
8 0
1+ x 1− x 2
8 0
1+ x 
12 2 12
1  1  1  1 2 
= ln 3 −
8 ∫
0
1 −  dx = ln 3 −
 1+ x  8 ∫ 1 + (1 + x )
0
2
−
1 + x 
dx

12
1  1  ln 3 3 5
= ln 3 −  x − − 2 ln 1 + x  = + 2 ln −
8  1+ x 0 8 2 6
1 1 1
• B3 = ∫ ln ( x + 1+ x 2 ) dx =  x ln ( x + 1+ x 2 ) 0 − ∫ xd ln ( x + 1 + x 2 ) 
0 0

1 1
 x  dx x dx
= ln (1 + 2 ) − x  1 + ∫ = ln (1 + 2 ) − ∫
2  2 2
0  1+ x  x + 1+ x 0 1+ x

1 d (1 + x 2 )
1 1
= ln (1 + 2 ) − ∫ = ln (1 + 2 ) − 1 + x = ln (1 + 2 ) + 2 − 1
2
0
2 0 1+ x 2

x ln ( x + 1 + x 2 ) dx = 1 ln ( x +
1
• B4 = ∫ ∫0 1 + x2 ) d ( 1 + x2 )
2
0 1+ x
1 1
ln ( x + ) ∫ 1 + x d  ln x + 1 + x
( ) 
2 2 2 2
= 1+ x 1+ x −
0
0
 
1
dx
= 2 ln (1 + 2 ) − ∫ 1 + x 1 + x 
2
 2  2
0  1+ x  x + 1+ x
1
= 2 ln (1 + 2 ) − dx = 2 ln (1 + 2 ) − 1
∫
0

u = ln x + 1 + x 2
( )
x ln ( x + 1 + x 2 ) dx . Đặt
1

• B5 = ∫
0 x + 1 + x2

dv =
x dx =x ( 1 + x − x dx
2
)
2
 x + 1 + x

 x  (x + ) dx
⇒ du =  1 +  dx 1 + x2 =
2 2
 1+ x  1+ x

213
Chương II: Nguyên hàm và tích phân − Trần Phương

1 (
− x 
1 ( 2 )1 2 ( 2) 2 )3 2
∫ ∫
2 3
v= 1 + x d 1 + x − x dx =  1 + x
2 3

1 1
1 2 
B5 =  (1 + x ) − x  ln x + 1 + x  −
2 32 1 ( 2 32 3 dx ( )
 1+ x ) − x  ∫
3

3 0 3 0 1+ x
2

(2 2 − 1) ln (1 + 2 ) 1 dx 1 x 3 dx
1 1
=
3
− +
3 0 1 + x2 3 0 1 + x2 ∫ ∫
(2 2 − 1) ln (1 + 2 ) 1 1 (1 + x ) − 1 (
1 1 2
d 1+ x ) ∫
2
= − arctg x +
3 3 0 6 0 1+ x 2

(2 2 − 1) ln (1 + 2 ) π 1 ( 2 12 2 −1 2 
1

 1 + x ) − (1 + x )  d (1 + x ) ∫
2
= − +
3 12 6 0

(2 2 − 1) ln (1 + 2 ) π 1  2 ( 2 32 2 12
1

= − +  1 + x ) − 2 (1 + x ) 
3 12 6  3 0
(2 2 − 1) ln (1 + 2 ) π 2 − 2
= − +
3 12 9
1 1
• B6 = ∫ x ln ( x + 1+ x 2 ) dx = 1 ∫ ln ( x + 1 + x2 ) d ( x2 )
0
2 0

1
 x 2 ln x + 1 + x 2 ( )  1 2 
1
= x d  ln x + 1 + x 
∫ ( )
2
−
 2  0 2
0

1 1 2
1 1 2 x  dx 1 1 x dx
= ln (1 + 2 ) − x 1+ ∫= ln (1 + 2 ) − ∫
2 2 0  2 
1+ x  x + 1+ x
2 2 2 0 1+ x
2

1 x 0 1
x 2 dx
Xét I = ∫
0 1+ x 2
.Đặt x = tg t ; t ∈  0, π ⇒
 2 ) t 0 π/4
dx dt cos 2 t
1 2 π4 2 π4 2 π4 2
x dx tg t dt sin t sin t
⇒I= ∫0 1+ x
2
= ∫
0 1 + tg t cos t
2
⋅ 2
= ∫ cos
0
3
t
dt = ∫ cos
0
4
t
d ( sin t )

π4 2 2 2 2 2 2 2
sin t d ( sin t ) u du 1  (1 + u ) − (1 − u ) 
= ∫
0 (1 − sin 2 t )2
= ∫
0 (1 − u 2 )2
=
4 ∫
0
 (1 + u ) (1 − u )  du
 

214
 Bài 8. Phương pháp tích phân từng phần

2 2 2 2 2
1  1 1  1  1 1 2 
=
4 ∫0
 −  du =
1− u 1+ u  4 ∫ 0
(
 1 − u)
2
+ −
(1 + u ) 1 − u 2 
2
du

2 2
1 1 1 1+ u  2
=  − − 2 ln  = − ln (1 + 2 )
4 1− u 1+ u 1− u  0 2

1 1 1 1 2  2
⇒ B6 = ln (1 + 2 ) − I = ln (1 + 2 ) −  − ln (1 + 2 )  = − + ln (1 + 2 )
2 2 2 2 2  4
0 0 0
1 1 0 1
• B7 = ∫ x ln 1 − xdx = ∫ ln 1 − x d ( x2 ) = x2 ln 1 − x −8 − x 2 d ( ln 1 − x ) ∫
−8
2 −8 2 2 −8
0 0 2
1 −1 dx 1 x dx
= −32ln 3 −
2 −8 ∫
x2 ⋅ ⋅
2 1− x 1− x
= −32 ln 3 +
4 −8 1 − x ∫
1 1 − (1 − x )
0 2 0
1  1 
= −32ln 3 + ∫
4 −8 1 − x
dx = −32 ln 3 + ∫
4 −8 1 − x
− (1 + x )  dx

0
1 1  l 63
= −32ln 3 +  − ln 1 − x − x − x 2  = −32 ln 3 + 6 + ln 3 = 6 − ln 3
4 2  −8 2 2

0 x −3 0
ln 1 − x
• B8 = ∫ (1 − x )
−3 1− x
dx . Đặt t = 1 − x ⇒ t 2 1
dx −2tdt
1 2 2
Khi đó ta có: B8 = ∫
2
ln t
t
3
( −2t dt ) = 2 ln t dt2 = 2 ln t d −1
∫ 1
∫ t 1
(t)
2 2 2 2
−2 ln t −1 dt 2
=
t 1
−2
1
t ∫
d ( ln t ) = − ln 2 + 2 2 = − ln 2 −
1 t
t1
= 1 − ln 2 ∫
3
1 ln x d ( x 2 + 1) 1
3 3
x ln x dx  −1 
• B9 = ∫ (x
1
2
+ 1)
2
=
2 1 ( x 2 + 1)∫2
=
21
ln x d  2 
 x + 1 ∫
3 3 3
− ln x 1 1 − ln 3 1 dx
=
2 ( x + 1) 1
2
+ 2
2 1 x +1 ∫
d ( ln x ) =
20
+
2 1 x ( x 2 + 1) ∫
− ln 3 1 ( x + 1) − x
3 2 2 3
− ln 3 1  1 x 
=
20
+ ∫
2 1 x ( x + 1)
2
dx =
20
+  − 2  dx
2 1  x x +1 ∫
3
− ln 3 1  1 2  9 ln 3
= + ln x − ( x + 1)  = −2
20 2 2 1 20

215
Chương II: Nguyên hàm và tích phân − Trần Phương

3. Dạng 3: Tích phân từng phần luân hồi

1 1 1 3
∫
• C 1 = x 2 sin ( ln x ) dx =
3 ∫
sin ( ln x ) d ( x3 ) = x 3 sin ( ln x ) −
3 3
x d ( sin ( ln x ) ) ∫
1 1 dx 1 1
3 3 ∫
= x3 sin ( ln x ) − x3 cos ( ln x ) = x3 sin ( ln x ) − x2 cos ( ln x ) dx
x 3 3 ∫
1 3 1 1 3 1 3 1 3
= x sin ( ln x ) − cos ( ln x ) d ( x ) = x sin ( ln x ) − x cos ( ln x ) + x d ( cos ( ln x ) )
∫ ∫
3

3 9 3 9 9
1 3 1 3 1 2 1 3 1 3 1
3 9 9 3 ∫
= x sin ( ln x ) − x cos ( ln x ) − x sin ( ln x) dx = x sin ( ln x ) − x cos ( ln x ) − C1
9 9
10 1 1 1
⇒ C1 = x3 sin ( ln x ) − x3 cos ( ln x ) ⇒ C1 = 3x3 sin ( ln x ) − x3 cos ( ln x )  + c
9 3 9 10
π π π π
1 2x e2 x 1 2x e2π −1 1
∫ ∫ ∫
2x 2
• C2 = e sin x dx = e (1 − cos 2x ) dx = − e cos 2 x dx = − J
0
20 4 0 20 4 2
π π π π
1 2x 1 2x 1
∫ ∫ sin 2x d ( e ) ∫
2x
J = e 2 x cos 2 x dx = e d ( sin 2x ) = e sin 2x −
0
20 2 0 2 0
π π π π
1 2x 1 1
∫
= − e 2x sin 2x dx = ∫
e d ( cos 2x ) = e 2x cos 2x − cos 2x d ( e 2x ) ∫
0
20 2 0 2 0

2π π 2π 2π 2π
e −1 e −1 e −1 e −1
∫
2x
= − e cos 2x dx = − J ⇒ 2J = ⇒J=
2 0
2 2 4

e2 π − 1 1 e2π − 1 e2 π − 1 e2 π − 1
⇒ C2 = − J= − =
4 2 4 8 8
eπ eπ eπ
eπ
∫ cos ( ln x ) dx = ∫ xd ( cos ( ln x )) = − ( e + 1) + ∫ sin ( ln x ) dx
π
• C3 = x cos ( ln x ) 1 −
1 1 1
π π
e e
eπ
= − ( e + 1) + ∫ sin ( ln x ) dx = − ( e + 1) + ∫
− xd ( sin ( ln x ) )
π π
x sin ( ln x ) 1
1 1
π
e
−1 ( π )
= − ( e + 1) − cos ( ln x ) dx = − ( e + 1) − C3 ⇒ 2C3 = − ( e + 1) ⇒ C3 =
∫
π π π
e +1
1
2
eπ eπ eπ eπ
1 1 1 eπ −1 1
• C4 = ∫ cos ( ln x ) dx = ∫ [1 + cos ( 2ln x)] dx = x
2
− ∫
cos ( 2ln x) dx = − I
1
2 1
2 1 21 2 2

216
 Bài 8. Phương pháp tích phân từng phần

eπ eπ eπ
eπ 2sin ( 2lnx)
∫
Xét I = cos ( 2 ln x ) dx = xcos( 2lnx) 1 − xd( cos( 2lnx) ) = e −1+ x ∫ ∫
π
dx
1 1 1
x
π π
e π e
e
= e − 1 + 2 ∫ sin ( 2 ln x ) dx = e − 1 + 2x sin ( 2 ln x ) 1 − 2 ∫ xd ( sin ( 2 ln x ) )
π π

1 1
π π
e e
2 cos ( 2 ln x )
∫ ∫
π π π
= e −1− 2 x dx = e − 1 − 4 cos ( 2 ln x ) dx = e − 1 − 4I
1
x 1

eπ − 1 eπ − 1 6 ( π
⇒ 5I = eπ − 1 ⇒ I = ⇒ C4 = e π − 1 + I = e π − 1 + = e − 1)
5 5 5
1 + sin x
• C5 = e x ∫ 1 + cos x
dx =
1 + sin x ( x ) x 1 + sin x
1 + cos x
d e =e ∫
1 + cos x
− e x d 1 + sin x
1 + cos x ∫ ( )
x x
1 + sin x x 1 + cos x + sin x x 1 + sin x e dx e sin x dx
∫ ∫ ∫
x
=e − e 2
dx = e − −
1 + cos x (1 + cos x ) 1 + cos x 1 + cos x (1 + cos x )2
x x
1 + sin x e dx e sin x dx
∫ ∫
x
=e − I − J (1) ; I = ;J=
1 + cos x 1 + cos x (1 + cos x ) 2
u = e x du = e x dx

e x sin x dx 
Xét J = ∫ . Đặt  sin x dx ⇒ −d (1 + cos x ) 1
∫
2
(1 + cos x ) dv = 2 v = =
 (1 + cos x )  (1 + cos x ) 2
1 + cos x
x x x
e e dx e
⇒ J=
1 + cos x
− = ∫
1 + cos x 1 + cos x
−I (2). Thay (2) vào (1) ta có:

1 + sin x  ex  x 1 + sin x e
x
⇒ C5 = e x −I− − I + c = e − +c
1 + cos x  1 + cos x  1 + cos x 1 + cos x
π π π
sin 2 x
π
1 −x 1 −x 1 −x
• C6 = ∫
0
e x
dx =
20 ∫
e (1 − cos 2 x ) dx =
20
e dx −
20
e cos 2 x dx ∫ ∫
−x π π −π π −π
−e 1 −x 1− e 1 −x 1− e 1
=
2 0
− ∫
20
e cos 2 x dx =
2
−
20 ∫
e cos 2 x dx =
2
−
2
J

π π −x π π
1 −x e sin 2x 1
∫ ∫ sin 2x d ( e )
∫
−x −x
J= e cos 2 x dx = e d ( sin 2x ) = −
0
20 2 0 20
π π π π
1 −x −1 − x e− x cos 2 x 1
=
20 ∫
e sin 2 x dx =
4 0
e d ( cos 2 x ) = −
4 ∫
0
+
40
cos 2 x d ( e − x ) ∫

217
Chương II: Nguyên hàm và tích phân − Trần Phương

π
1 − e −π 1 − x 1 − e −π 1 5 1 − e −π 1 − e −π
=
4
−
40 ∫
e cos 2 x dx =
4
− J ⇒ J=
4 4 4
⇒J=
5

1 − e −π 1 1 − e −π 1 − e −π 2 (
⇒ C6 = − J= − = 1 − e −π )
2 2 2 10 5
a
• C7 = ∫
0
a 2 − x 2 dx ; ( a > 0 )

a2 − ( a2 − x2 )
a a a
a
x 2 dx
C7 = x a 2 − x 2 0 − x d ( a2 − x2 ) =
∫ ∫ = ∫ dx
0 0 a2 − x2 0 a2 − x2
a a a a
dx x πa 2
= a2 ∫
0 a2 − x2
− ∫
0
a 2 − x 2 dx = a 2 arcsin
a 0
− ∫
0
a 2 − x 2 dx =
2
− C7

2 2
πa πa
⇒ 2C7 = ⇒ C7 =
2 4
a
• C8 = ∫
0
a 2 + x 2 dx ; ( a > 0 )

a a
a
( ) = a2 x2
0 − ∫ xd ∫
2 2 2 2
C8 = x a + x a +x 2− dx
0 0 a2 + x2
a
( a2 + x2 ) − a2 a a
dx
∫ ∫ ∫
2 2 2 2 2
=a 2− dx = a 2− a + x dx + a
2 2
0 a +x 0 0 a + x2
2

a a
= a 2 2 + a 2 ln x + a 2 + x 2 0
− ∫ a 2 + x 2 dx = a 2 2 + a 2 ln (1 + 2 ) − C8
0

2 + ln (1 + 2 ) 2
⇒ 2C8 = a 2 2 + a 2 ln (1 + 2 ) ⇒ C8 = a
2
a  u = x du = dx

∫
2 2 2
• C9 = x a + x dx ; ( a > 0 ) . Đặt  ⇒ 3

dv = x a + x dx  v = 3 ( a + x )
2 2 1 2 2 2
0

3 a a3
x 2 1 ( 2
C9 = ( a + x ) 2 a + x ) 2 dx
∫
2 2
−
3 0 30
a a
2 2 4 a2 1 2 2 2 2 4 a2 1
∫ ∫
2 2 2
= a − a + x dx − x a + x dx = a − C8 − C9
3 3 0
30 3 3 3

218
 Bài 8. Phương pháp tích phân từng phần

2 + ln (1+ 2 ) 3 2 − ln (1+ 2 ) 3 2 − ln (1+ 2 )

2
4 2 2 4 a
⇒ C13 = a − ⋅ = ⇒ C9 =
3 3 3 2 6 8

a u = x du = dx

∫
2 2 2
• C 10 = x a − x dx ; ( a > 0 ) . Đặt  ⇒ 3
dv = x a 2 − x 2 dx  v = −1 ( a − x ) 2
2 2
0
 3
a
1 
3 a 3 a a
−x ( 2 1 ( 2
C10 = a − x2 ) 2 + a − x 2 ) 2 dx =  a 2 a 2 − x 2 dx + x 2 a 2 − x 2 dx 
∫ ∫ ∫
3 0 30 3  0 0


2 2 4 4
a 1 2 a πa πa
= C7 + C10 ⇒ C10 = C7 = ⇒ C10 =
3 3 3 3 12 8
2a 2a 2a
• C 11 = ∫ x 2 − a 2 dx = x x 2 − a 2 a 2 − ∫ x d ( x2 − a2 )
a 2 a 2

a + (x − a )
2a 2a 2 2 2
x
= (2 3 − 2 ) a − ∫ dx = ( 2 3 − 2 ) a − ∫
2 2
x dx
2 2 2 2
a 2 x −a a 2 x −a
2a 2a
dx
= (2 3 − 2 ) a − a ∫ ∫
2 2 2 2
− x − a dx
2 2
a 2 x −a a 2

2a 2a
= ( 2 3 − 2 ) a − a ln x + x − a ∫
2 2 2 2 2 2
a 2
− x − a dx
a 2

2+ 3
= ( 2 3 − 2 ) a − a ln
2 2
− C11
1+ 2

a  2+ 3
2
2+ 3
⇒ 2C11 = ( 2 3 − 2 ) a − a ln ( 2 3 − 2 ) − ln
2 2
⇒ C11 = 
1+ 2 2  1+ 2 
π 2 π 2 π 2 π 2
dx
∫π cotg x d ( sin x )
1 cotg x 1
• C 12 = ∫
π 4
3
sin x
=−
π 4
∫
sin x
d ( cotg x ) = −
sin x π 4
+
4
π2 π2
cos x 1
∫ sin x  sin − 1 dx
1
=− 2 − ∫ cotg x sin
π4
2
x
dx = − 2 −
π4
2
x 
π2 π2 π2
dx dx sin x dx
=− 2 + ∫
π4
sin x
−
π4 sin
3
x ∫
=− 2 +
π4 1 − cos
2
x
− C12 ∫
π2
1 1 + cos x − 2 + ln (1 + 2 )
⇒ 2C12 = − 2 − ln = − 2 + ln (1 + 2 ) ⇒ C12 =
2 1 − cos x π4 2

219
Chương II: Nguyên hàm và tích phân − Trần Phương

4. Dạng 4: Các bài toán tổng hợp

3
x3 ( x 2 + 2 ) x 3 ( x 2 + 1)
3 3 3
x 5 + 2x 3 x3
• D1 = ∫
0 x2 + 1
dx = ∫
0 x2 + 1
dx = ∫
0 x2 + 1
dx + ∫
0 x2 + 1
dx

3 3
x dx
∫ ∫x
2 2 2
= x .x x + 1 dx + =I+J
2
0 0 x +1

3 u = x 2 du = 2x dx
 
∫ ⇒
2 2
Xét I = x .x x + 1 dx . Đặt  1 2 32
0 dv = x x 2 + 1 dx  v = ( x + 1)
 3
3 3 3
1 2 2 32 2 32 1 ( 2 32
I = x ( x + 1) ∫ ( ) ∫ ) d ( x + 1)
2 2
− x x + 1 dx = 8 − x + 1
3 0 3 0
3 0

3
2( 2 2
( 32 − 1) = 58
52
=8− x + 1) =8−
15 0 15 15

u = x 2

3
x dx  du = 2x dx
∫x ⇒
2
Xét J = . Đặt  x dx
0 x2 + 1 dv =  v = x 2 + 1
 x2 + 1
3 3 3 3
2 2 32 4
∫ 2x ∫ + 1 d ( x + 1) = 6 − ( x + 1)
2 2 2 2 2
J=x x +1 0 − x + 1 dx = 6 − x =
0 0
3 0 3

58 4 26
⇒ D1 = I + J = + =
15 3 5
2
1 d ( 1 + x3 )
2 2 2
1 + x3 1  = − 1+ x
3
• D2 = ∫ 4
dx = − 1 + x3 d  13 ∫  + ∫
1
x 31 x  3 x3 1 31 x3

2 1 1 d (1 + x )
2 2 2 3
2 1 1 x dx
= − +
3 8 2 1 x3 1 + x3
=
3
− + ∫
8 6 1 x3 1 + x3 ∫
d (u2 )
3 3
2 1 1 2 1 1 du
= − +
3 8 6 ∫ (u 2
− 1) u
=
3
− +
8 3 ∫u 2
−1
2 2

3
2 1 1 u −1 2 1 1 1 
= − + ln = − +  ln + 2 ln (1 + 2 ) 
3 8 3 u +1 2 3 8 3 2 

220
 Bài 8. Phương pháp tích phân từng phần

π 2 π 2
sin 2 x 1
∫e ∫ 2 cos
2
3
• D3 = sin x cos x dx = 2
x ( 2 sin x cos x ) esin x
dx
0
4 0

π2 π2 π2
1 ) = 1 (1 + cos 2x ) esin 1
(1 + cos 2x ) d ( esin
2 2
sin 2 x
∫ ∫e
x x
= − d (1 + cos 2x )
4 0
4 0 4 0

π2 π2 π2
−1 1 1 1 1 1 sin e
∫ d (e ) = − + e
sin 2 x 2 2

∫e
sin x x
= + sin 2x dx = − + = −1
2 2 0
2 2 0
2 2 0 2

π 2 π 2
• D4 = ∫
π 3
cos x ln ( 1 − cos x ) dx = ∫π ln (1 − cos x ) d ( sin x )
3

π2 π2
π2 3 sin x dx
= sin x ln (1 − cos x )
π3
− ∫
π3
sin xd ( ln (1 − cos x ) ) =
2
ln 2 − sin x
π3
∫
1 − cos x
π2 2 π2
3 1 − cos x 3
=
2
ln 2 −
π3
1 − cos x ∫
dx =
2
ln 2 − (1 + cos x ) dx
π3
∫
3 π2 3 π 3
= ln 2 − ( x + sin x ) = ln 2 − − 1 +
2 π3 2 6 2
π3 π3 π3
π3
• D5 =
π4
∫ sin x ln( tg x) dx = −π∫ ln ( tg x) d ( cos x) = − cos x ln ( tg x) π
4
4
+
π4
∫ cos x d ( ln ( tg x))
π3 π3 π3
1 cos x dx 1 dx 1 sin x dx
= − ln 3 +
4 2
π 4 cos x tg x
∫
= − ln 3 +
4 π4
sin x
= − ln 3 +
4 2
π 4 sin x
∫ ∫
π3 π3
1 d ( cos x ) 1 1 1 + cos x 3
= − ln 3 − 2 ∫ = − ln 3 − ln = ln (1 + 2 ) − ln 3
4 π 4 1 − cos x
4 2 1 − cos x π4 4

π4 π 4 π 4 π 4 π 4
x + sin x d (1 + cos x )
∫ xd ( tg 2 )
sin x dx x dx x
• D6 = ∫
0
1 + cos x
dx = ∫
0
1 + cos x
+ ∫ 2 cos
0
2 x
=− ∫0
1 + cos x
+
0
2
π4 π4 π4
 x x 4 π π x
=  − ln 1 + cos x + x tg  −
 20 ∫
0
tg
2
dx = ln + tg + 2 ln cos
2+ 2 4 8 2 0

π
= ln
4
+ ( 2 − 1) + ln 2 + 2 = π ( 2 − 1) + ln1 = π ( 2 − 1)
2+ 2 4 4 4 4

221
Chương II: Nguyên hàm và tích phân − Trần Phương

π2 π2 π2
• D7 = ∫ sin 2x cos ( sin x ) dx = 2 ∫ sin x cos x cos4 ( sin x) dx = 2 ∫ sin x cos4 ( sin x) d( sin x)
4

0 0 0

1 1 1
1 1 (
∫ ∫ t 1 + 2 cos 2t + cos 2t ) dt
∫
4 2 2
= 2 t ( cos t ) dt = t (1 + cos 2t ) dt =
0
20 20
1 1
1  1 + cos 4t  1
=
20  ∫
t  1 + 2 cos 2t +
2
 dt =
 40
t ( 2 + 4 cos 2t + cos 4t ) dt ∫
1 1 2 1 1
1 1 t 1  1 
=
40 ∫
2t dt +
40 ∫
t ( 4 cos 2t + cos 4t ) dt =
4 0
+
40 ∫
t d  2 sin 2t + sin 4t 
4 

1 1
1 1  1  1  1 
= + t  2 sin 2t + sin 4t  −
4 4  4
 2 sin 2t + sin 4t  dt
0 4 0 4  ∫
1
1 1 1  1 1 
= +  2 sin 2 + sin 4  −  − cos 2t − cos 4t 
4 4 4  4  16 0
1 1 1 1 31
= sin 2 + cos 2 + sin 4 + cos 4 +
2 4 16 16 64
π4 π 4 π 4
tg x sin x 2 − cos2 x
• D8 = ∫
0
cos x
1 + sin2 x dx = ∫
0
2
cos x
2 − cos2 x dx = − ∫
0
cos2 x
d ( cos x )

1 2
1 2 2 1 2 2 1 2

=− ∫
1
2−u
u
2
du = ∫
1
2−u d 1 =
u
2−u
2

u () 1
− ∫
1
1
u
d ( 2−u
2
)
1 2 1 2
du u π
= 3 −1− ∫
1 2−u
2
= 3 − 1 − arcsin
2 1
= 3 −1−
12

π 3 π 3
x 2 dx x x cos x
• D9 = ∫ ( x sin x + cos x )
0
2
= ∫ cos x ⋅ ( x sin x + cos x )
0
2
dx

π3 π3 π3
 x 
=− ∫
0
x
d 1
(
cos x x sin x + cos x
=−
x
⋅ 1
cos x x sin x + cos x 0 )
+
0
1
∫ x sin x + cos x d  cos x 
π3
−4π cos x + x sin x  dx = −4π + tg x π 3 = 3 3 − π
∫ x sin x + cos x 
= + 1
2  0
3+ π 3 0 cos x  3+ π 3 3+ π 3

222