BD HAZ‹RAN 2010 SAKLI TAR‹H

can ucuzlat›ld›kça, yar›nlara yönelik e¤itimden yaflam› güzellefltirmesini ve Sinan Meydan

yetifltirdi¤imizi sand›¤›m›z gençlerimiz
bar›fla de¤il, dövüfle yönseme duymaya
bafll›yorlar. Bilgi ça¤›nda, ülkenin
e¤itim foto¤raf› ne yaz›k ki bu iflte.”
Ve son sözü yine ö¤renci Joe
söylüyor: “Bir ülkenin e¤itime yön
vermesi gerekenleri, kendi çocuklar›n›
de insan› insanlaflt›rmas›n› kim
bekleyebilir?..”
“fiu s›nav açmaz›na bak›n hele!”
dedim kendi kendime. ‹yi ki bizler bu
u¤ursuz ada ülkesinde yaflam›yoruz.
Olup biten tüm bu e¤itsel
olumsuzluklar, hele ki benim güzel

baflka ülkelerin okullar›nda
okutuyorlarsa, kendi ülkelerinin e¤itimi
iflas etmifl, dizgesinin çivileri yerinden
oynam›fl demektir. Bu durumda
Vahdettin
2
ülkemde geçerli de¤il. Yoksa
gündüzleri yolumuzu, geceleri
uykular›m›z› yitirirdik... •
bekirozgen@butundunya.com.tr Dosyası
Gönderi: DO⁄AN ÖZGEZG‹N

BUNLARI B‹L‹YOR MUYDUNUZ?

Che Guevara 1967 y›l›nda Bolivya’da yakalan›p öldürüldü¤ünde s›rt
çantas›ndan“Atatürk’ün Büyük Nutku’nun” ç›kt›¤›n›,... Vahdettin ve Kurtulufl Savafl›
Fidel Castro'nun 12 May›s 1961 tarihinde Havana'da görevli genç Türkiye
diplomat› Bilal fiimflir'den ABD’nin bilgisi olmamas›flart›yla
Atatürk'ün Büyük Nutuk Kitab›n› istedi¤ini. Ve: Devrimci M. Kemal Atütürk
 Mevlanzade R›fat’›n 1929’da “Kurtulufl Savafl›’n›
varken, Türk gençleri neden kendilerine baflka önder ar›yorlar? dedi¤ini... Vahdettin’in bafllatt›¤›n›” ileri sürmesinden sonra “dinci sa¤”
1935'teki Uzun Yürüyüfl öncesinde fiankay Meydan›'nda toplanan binlerce
Çinliye seslenen MAO'nun ilk sözlerinin : "Ben, Çin'in Atatürk'üyüm"oldu¤unu, hemen harekete geçerek “kurmaca bir tarih” yazmaya
Yunan baflkomutan› Trikopis’in, hiçbir zorlama ve bask› olmadan her bafllam›flt›r.
Cumhuriyet bayram›nda Atina'daki Türk büyükelçili¤ine giderek, Atatürk`ün
resminin önüne geçti¤ini ve sayg› duruflunda bulundu¤unu,.. Bu kurmaca tarihe flöyle birkaç örnek vermek mümkündür:
1938'de, General Mc Arthur'un en zor, en problemli, en buhranl› döneminde, Necip Faz›l K›sakürek, “Milli flahlan›fl hareketinin fikirde
dan›flman, senatör ve bakanlar›ndan oluflan yüz yirmiden fazla kifliye; "fiu anda
hiçbirinizi de¤il, büyük istidad› ile Mustafa Kemal'i görmek için neler vermezdim" yarat›c›s› ve bu amaçla Mustafa Kemal Pafla’y› Anadolu’ya
dedi¤ini... gönderen, do¤rudan do¤ruya Vahdettin’dir...” demifltir.
1938'de Ata’n›n ölümünde Tahran gazetesinde yay›nlanan bir fliirde;
"Allah bir ülkeye yard›m etmek isterse, onun elinden tutmak isterse bafl›na Nihal Ats›z, “ (Vahdettin), Osmanl› padiflahlar›n›n en
Mustafa Kemal gibi lider getirir" denildi¤ini veee.. talihsizidir. Bu yüzden kendisine hain damgas› vurulmufltur.
2006'da ise AB uyum yasalar› gere¤i devlet dairelerinden Atatürk resimlerinin
kald›r›lmas›n›n istendi¤ini; Fakat hain de¤il, bütün Osmanl› padiflahlar› gibi
Biliyor muydunuz? vatanperverdir...” demifltir.
124
BD HAZ‹RAN 2010
adir M›s›ro¤lu, “Sultan
K Vahdettin, ufukta beliren va-
him tehlikelere karfl› Anado-
lu’da bir direnifl hareketi düflünüp,
bunu tepesindeki iflgal kuvvetlerine
ra¤men en dikkatli flekilde planlad›.
Bu cümleden olarak yaverlerinden
Mustafa Kemal Pafla’y› genifl yetki
ve imkanlarla donatarak Anadolu’ya
gönderdi...” demifltir.
Vahdettin’i aklamaya, hatta “Kur-
tulufl Savafl› kahraman›” yapmaya yö-
nelik bu iddialar ne kadar gerçe¤i
yans›tmaktad›r? Bu soruya cevap ver-
mek için Vahdettin’in Kurtulufl Sava-
fl›’n›n bafl›ndan sonuna kadar nas›l
bir politika izledi¤ine bakmak gereke-
cektir.
“Önce ben” diyen
bir padiflah
I. Dünya Savafl› sonlar›na do¤ru
padiflah olan Vahdettin, bu savafla
bir an önce son verilmesini istemifltir.
Padiflah Vahdettin, Osmanl› Devleti’-
nin, I. Dünya Savafl›’ndan çekilmesi-
ni sa¤layacak olan Mondros Ateflkes
Antlaflmas›’n› kay›nbiraderi Damat
Ferit’in imzalamas›n› istemifltir. An-
cak Sadrazam Ahmet ‹zzet Pafla, “Bu
adam mecnundur! Bu kadar önemli
görev kendisine nas›l verilebilir?”
diyerek Damat Ferit’in görevlendiril-
mesine karfl› ç›km›flt›r. Buna ra¤men
Padiflah, “Biz onu idare ederiz!” di-
yerek karar›nda ›srar etmifl ve Ahmet
126
‹zzet Pafla’n›n Damat Ferit’le görüfl-
mesini istemifltir. Bunun üzerine
Ahmet ‹zzet Pafla, Damat Ferit’le A-
yan Meclisi’nde bir görüflme yapm›fl-
t›r:
“Mütareke konusunda neler
yap›labilece¤ini, karfl› karfl›ya oturup
konufltular... Damat Ferit anlatt›kça,
‹zzet Pafla renkten renge giriyor, bir
megalomanla karfl› karfl›ya bulundu-
¤unu daha iyi anl›yordu... Üstelik,
kafas›zd› bu adam!.. Ne devletler a-
ras› politikadan, ne siyasetten haberi
vard›!
Damat Ferit flunlar› söylüyordu
sadrazama: ‘‹ngiliz Amirali Calthorpe
ile görüflece¤im. E¤er devletin kesin
ülke bütünlü¤ünü esas alan bir müta-
rekeye yanaflmazlarsa, derhal bir sa-
vafl gemisi, kruvazör isteyip Londra’-
ya gidece¤im... ‹ngiltere kral›na, ben
senin baban olan kral›n eski dostuyum!
‹ngiliz Amirali Sir Somerset Gough-
Calthorpe
Arzular›m›n kabulünü senden bekle-
rim, diyerek bar›fl tekliflerimizi kabul
ettirece¤im!..’ Yan›ma özel katip ola-
rak da Rum Patrikhanesi katibi Kara
Yeodori’yi alaca¤›m...’ Sadrazam ‹zzet
Pafla, bu sözler üzerine donmufl kalm›fl-
t›... Bu mevkiye gelmifl bu adam nas›l
olurdu da, hala devletlerin yüce menfa-
atlerinde böyle dostluklar›n sökmeye-
ce¤ini bilmezdi? Üstelik, ‹ngiltere kra-
l›n›n babas›yla hiçbir dostlu¤u filan da
yoktu!..”
Ahmet ‹zzet Pafla ve birçok ba-
kan, e¤er bu görev Damat Ferit’e veri-
lirse istifa edeceklerini belirtmifllerdir.
Ahmet ‹zzet Pafla Hükümeti, Mon-
dros Ateflkes Antlaflmas›’n› imzalaya-
cak heyetin baflkanl›¤›na Bahriye Naz›-
r› Hüseyin Rauf (Orbay) Bey’i atam›fl-
t›r. Padiflah Vahdettin, bu atamay› baz›
flartlar ileri sürerek kabul etmifltir.
‹flte tam da bu noktada Padiflah Vah-
dettin’in taht›n›, tac›n› ve politik gele-
Bahriye Naz›r› Hüseyin Rauf (Orbay)
BD HAZ‹RAN 2010
Vahdettin, bu göreve
akrabas› Damat Ferit’i
getirerek bir anlamda
kendini güvenceye
alm›fl, fakat ülkesinin
gelece¤ini hiçe
saym›flt›r.
ce¤ini vatan›ndan üstün tuttu¤u anla-
fl›lmaktad›r. 1918 Kas›m›’nda Padiflah
Vahdettin’in “önce kendini” düflündü-
¤ünün iki önemli kan›t› vard›r:
1- Vahdettin, ülkesinin gelece¤ini
ilgilendiren çok önemli bir antlaflmay›
imzalayacak heyetin baflkanl›¤›na Da-
mat Ferit gibi akl› bir kar›fl havada, ne
yapt›¤›n› bilmeyen, Ahmet ‹zzet Pafla’-
n›n deyimiyle “mecnun” birini atamak
istemifltir: Vahdettin, bu önemli göreve
atad›¤› kiflinin niteliklerine de¤il, kendi-
sine ba¤l› olmas›na önem vermifltir.
Basiretsiz ve niteliksiz bir macerac›
olan Damat Ferit, Vahdettin’in ablas›
Mediha Sultan ile evlidir, dolay›s›yla
Vahdettin’le akrabad›r. O günlerde
taht›n› kaybetmekten korkan Vahdet-
tin, bu göreve akrabas› Damat Ferit’i
getirerek bir anlamda kendisini güven-
ceye alm›flt›r. Fakat kendisini gü-
venceye al›rken ülkesinin gelece¤ini
hiçe saym›flt›r.
Mondros Ateflkes Antlaflmas›’yla
Osmanl› Devleti, çok a¤›r flekilde yenil-
di¤i I. Dünya Savafl›’ndan çekilecektir.
‹ngiltere, Fransa ve ‹talya gibi emperya-
list devlerle masa bafl›nda bir bo¤uflma
yaflanaca¤› kesindir. Türkiye’nin gele-
ce¤i bu antlaflmaya ba¤l›d›r. ‹flte böyle
127
BD HAZ‹RAN 2010
bir ortamda Padiflah Vahdettin’in ka-
fas›ndaki tek fley, “Di¤er yenilen ülke-
lerde oldu¤u gibi acaba ben de tac›m›
ve taht›m› kaybeder miyim?” endifle-
sidir. Bu endifle nedeniyle, sadece ken-
dini düflünerek, bu önemli göreve enifl-
tesi Damat Ferit’i getirmek istemifltir.
2- Vahdettin, Sadrazam Ahmet ‹z-
zet Pafla’n›n ve di¤er bakanlar›n “istifa
ederiz!” tehdidi üzerine Mondros Atefl-
kes Antlaflmas›’n› imzalayacak heyetin
bafl›na Bahriye Naz›r› Rauf Bey’in a-
tanmas›n› zoraki kabul etmifltir.
Ancak iki flart› vard›r: Bu flart-
lardan ilki, Vahdettin’in yine vatan›n-
dan çok kendini düflündü¤ünü göster-
mektedir.
1- Hilafetin, saltanat›n ve Osmanl›
hanedanl›¤› hukukunun tamam›n›n ko-
runmas›,
2. Herhangi bir Osmanl› iline ö-
zerklik verilirse bunun siyasi de¤il ida-
ri (yönetsel) olmas›n›n istenmesi.
Sadrazam Ahmet ‹zzet Pafla’ya gö-
re Vahdettin’in öne sürdü¤ü bu flartla-
r›n antlaflma ile hiçbir ilgisi yoktur.
Padiflah, savafl yenilgisinin yaratm›fl
oldu¤u kargafla içinde Osmanl› hane-
danl›¤›n›n devam etmemesinden kork-
mufltur ki, bu da Padiflah’›n kendi tah-
t›n› kurtarmaktan baflka bir fleye önem
vermedi¤ini göstermektedir.
Turgut Özakman, bu durumu, Vah-
dettin’in “yaln›z kendini ve taht›n› dü-
flündü¤ünün ilk somut ve belgeli dav-
ran›fl›” olarak de¤erlendirmifltir.
Padiflah Vahdettin’in, Türkiye’nin
gelece¤ini ilgilendiren çok önemli bir
antlaflma imzalayacak heyetin baflka-
n›ndan ilk iste¤inin, “Hilafetin, salta-
128
nat›n ve hanedan›n haklar›n› koruya-
caks›n!” olmas›, Vahdettin’in önce va-
tan de¤il, “önce ben!” dedi¤ini kan›tla-
maktad›r.
Soruyorum flimdi: Önce vatan de-
¤il, ”önce ben!” diyen bir padiflaha ne
diyece¤iz?
Gelece¤i göreme-
yen padiflah
I. Dünya Savafl›’nda yenilen ülke-
lerde rejim de¤iflikliklerinin olmas›,
krallar›n tahtlar›n› ve taçlar› kaybetme-
leri Vahdettin’i kayg›land›rm›flt›r. Bu
nedenle Vahdettin, Mondros Ateflkes
Antlaflmas›’n› imzalayacak heyetin
baflkan› Rauf Bey’den, önce “hanedan
hukukunu” korumas›n› istemifltir. An-
cak çok geçmeden kayg›lanmas›na ge-
rek olmad›¤› görülmüfltür. Çünkü em-
peryalistlerin Do¤u’da saltanat rejimini
tercih ettikleri anlafl›lm›flt›r. Bir hüküm-
Vahdettin, heyet
baflkan› Rauf Bey’den
önce “hanedan
hukukunu” korumas›n›
istemifltir.
darla onun kullar›n› idare etmek, de-
mokratik rejimle yönetilen özgür bir
yurttafllar toplulu¤unu idare etmekten
çok daha kolayd›r.
Bu nedenle baflta ‹ngiliz emperya-
lizmi olmak üzere Türkiye’yi iflgal e-
den tüm emperyalistler, Atatürk’ün et-
raf›nda geliflen halk hareketini bo¤ma-
ya çal›flarak, kendi kontrolleri alt›ndaki
padiflah› ve monarfliyi desteklemifliler,
onu güçlendirmeye çal›flm›fllard›r.
Nitekim, ‹stanbul’un iflgali üzerine
‹flgal Kuvvetleri Komutanl›¤›’n›n ya-
y›nlad›¤› bildiride, Kuvay› Milliyeciler,
Padiflah›n emirlerine uymad›klar› için
suçlanm›fl ve herkes Padiflah ve hükü-
metin verece¤i emirleri dinlemeye ça¤-
r›lm›flt›r.
Vahdettin, 4 Ekim 1918’de, ajan›
Rüfltü Bey’i ‹sviçre’nin baflkenti Bern’-
de bulunan ‹ngiliz elçisi Sir Horace
Rumbold’la görüflmeye göndertmifl ve
kafas›ndaki bar›fl koflullar›n› ‹ngilizlere
önceden sunmufltur. Vahdettin’in bar›fl
‹ngiliz elçisi Sir Horace Rumbold
koflullar›na bak›lacak olursa, yaflanan
geliflmeleri do¤ru okuyamad›¤› anlafl›l-
maktad›r; Çünkü, Vahdettin, Osmanl›-
n›n da¤›l›p parçaland›¤›n› ve Anado-
lu’nun tehdit edildi¤ini göremeyerek,
hala Hicaz’da, Filistin’de ve Mezopo-
tamya’da hak iddia etmeye kalkm›flt›r.
Rauf Bey ve delegeler kurulu, 30
BD HAZ‹RAN 2010
Ekim1918’de Mondros Ateflkes Ant-
laflmas›’n› imzalay›p yurda döndü¤ün-
de Padiflah Vahdettin, Rauf Bey’in bafl-
kanl›¤›ndaki delegeler kurulunu kabul
etmemifltir. Vahdettinci yazarlar bu
durumu, Vahdettin’in Mondros Atefl-
kes Antlaflmas›’n› be¤enmedi¤ine kan›t
olarak göstermifllerdir. Ancak bu de-
¤erlendirme do¤ru de¤ildir. Vahdetti-
n’in delegeler kurulunu kabul etmeme-
sinin nedeni, Padiflah›n, Rauf Bey’in
baflkanl›¤›ndaki bu kurulun Mondros’a
gitmesini zoraki kabul etmifl olmas›n-
dand›r.
Vahdettin, Mondros Ateflkes
Antlaflmas›’n› flöyle yorumlam›flt›r:
“Bu koflullar›, a¤›r olmalar›na karfl›n
kabul edelim. Öyle tahmin ederim ki,
‹ngiltere’nin Do¤u’da as›rlarca sür-
mekte olan dostlu¤u ve lütufkar siyase-
ti de¤iflmeyecektir. Biz onlar›n hoflgö-
rüsünü daha sonra elde ederiz...”
Vahdettin, ‹ngiliz
emperyalizminin
hoflgörüsünün elde
edilebilece¤i
yan›lg›s›na düflmüfltür.
Asl›nda bu sözler de Vahdettin’in
ufuksuzlu¤unu olanca aç›kl›¤›yla göz-
ler önüne sermektedir: Çünkü Vahdet-
tin, ‹ngiltere’nin Do¤u’daki emperya-
list politikalar›n›, onlar›n Do¤u’da a-
s›rlarca sürmekte olan dostlu¤u ve lü-
tufkar siyaseti olarak görmüfl ve dahas›,
‹ngiliz emperyalizminin hoflgörüsü-
nün elde edilebilece¤i yan›lg›s›na düfl-
129
BD HAZ‹RAN 2010
müfltür. Vahdettin’in Kurtulufl Savafl›
s›ras›ndaki politikas›, bizzat kendi a¤-
z›ndan aç›klad›¤› gibi, ‹ngilizlerin hofl-
görüsünü elde etmektir. Bunun d›fl›nda
söylenen her fley palavrad›r!
‹ngilizlere yaran-
ma politikas›
Vahdettin, Mondros Ateflkes
Antlaflmas›’n›n imzalanmas›ndan he-
men sonra ‹ngilizlere yaranma politi-
kas›n› uygulamaya koymufltur. Bu a-
maçla önce Ahmet ‹zzet Pafla Hüküme-
ti istifa ettirilmifl, yerine ‹ngilizci Tev-
fik Pafla Hükümeti kurdurulmufltur.
Bu hükümet de¤iflikli¤inde Padiflah’›n
Sadrazam Ahmet Tevfik Pafla
parma¤› oldu¤unu bizzat Ahmet R›za
Bey ifade etmifltir. Tevfik Pafla’n›n,
‹ngilizci ve Vahdettin’in dünürü olma-
s›, padiflah›n onu tercih etmesinde etkili
olmufltur. Sina Akflin, Ahmet ‹zzet Pa-
fla Hükümeti’nin istifa ettirilip yerine
130
Tevfik Pafla Hükümeti’nin kurdurul-
mas›n›, “Vahdettin’in, Osmanl› Devle-
ti’nin kaderini belirleyecek olan ‹tilaf
devletlerine göre bir kabine istemesi-
ne” ba¤lam›flt›r. Tevfik Pafla Hükü-
meti’nde ‹ngiliz dostlar› d›fl›nda baz›
Frans›z dostlar›n›n da bulunmas› Akfli-
n’i do¤rulamaktad›r.
Padiflah Vahdettin, genelde ‹tilaf
devletlerini, özelde ‹ngilizleri memnun
etmek için iki önemli ad›m atm›flt›r:
1- Meclis-i Mebusan’› da¤›tm›flt›r,
2- Damat Ferit Pafla’y› sadrazam
yapm›flt›r.
Anadolu’nun yer yer iflgal edilmesi
üzerine sesini yükselten Meclis-i Me-
busan, ‹ngilizleri rahats›z etmeye bafl-
lam›flt›r. Meclisi kontrol etmektense,
padiflah› kontrol etmenin daha kolay
olaca¤›n› düflünen ‹ngilizler, Padiflah
Vahdettin’e bask› yaparak meclisin
kapat›lmas›n› sa¤lam›fllard›r.
Vahdettin, 21 Aral›k 1918’de ana-
yasan›n 7. maddesine dayanarak yay›m-
lad›¤› bir iradeyle meclisi da¤›tm›flt›r.
Vahdettin, Meclisi da¤›tarak akl›nca
‹ngilizlerden hayat güvencesi ald›¤›n›
düflünmüfltür. Bu konuda baflkatibi Ali
Fuat’a, “Ecnebiler; ‘Siz hayat hakk›-
n›z› korumak için çal›flmal›s›n›z. E¤er
gereken çal›flmay› yapmazsan›z, hayat
hakk›n›z› da tehlikeye atm›fl olursu-
nuz.’ diyorlar” demifltir.
Kendi hayat›n› düflünerek ulu-
sal iradeye son veren Vahdettin’e ne
diyece¤iz? “Büyük vatan dostu sultan
Vahdettin mi” diyece¤iz?
Vahdettin, Tevfik Pafla’n›n yeterin-
ce ‹ngilizci olmad›¤›n› düflünerek çok
koyu bir ‹ngilizci olan enifltesi Damat
Ferit’i göreve getirmifltir. Vahdettin’in
Kurtulufl Savafl›’na yönelik politikas›n›
biçimlendiren Damat Ferit Pafla hükü-
metleri olacakt›r.
Damat Ferit ve Vahdet-
tin’in ortak paydas›:
Akrabal›k ve
‹ngilizcilik.
Vahdettin’in k›z kardefli Mediha
Sultan’la evli olan Damat Ferit, padifla-
h›n akrabas›d›r ve taht›n›, tac›n›, hatta
hayat›n› kaybetme korkusu tafl›yan
Vahdettin’in temel politikas› akrabala-
r›n› iktidara getirmektir.
Padiflah Vahdettin, Milli Hareketi
bafl›ndan itibaren bo¤maya çal›flan, ha-
in Damat Ferit’i tam 5 kere sadrazam-
l›¤a getirmifltir. Padiflah Vahdettin’in
›srarla Damat Ferit’i sadrazam yapma-
s›n›n nedeni, Ferit’in “‹ngilizci” ve
“akrabas›” olmas›ndand›r. Vahdettin, bir
taraftan Damat Ferit’in ‹ngilizcili¤i
sayesinde ‹ngiltere’ye yaklaflmaya ça-
l›fl›rken, di¤er taraftan akrabal›¤› saye-
sinde onu çekip çevirmeye çal›flm›flt›r.
Dolay›s›yla Damat Ferit hükümetlerinin,
Atatürk’ün önderli¤indeki Milli Hareketi
yok etmek için att›¤› “ihanet ad›mlar›n›”,
Padiflah Vahdettin’den habersiz at›lm›fl
ad›mlar olarak görmek olanaks›zd›r.
Nitekim, Damat Ferit hükümet-
lerinin Atatürk’e ve Milli harekete yö-
nelik bir çok karar›n›n alt›nda do¤rudan
Padiflah Vahdettin’in imzas› vard›r.
Örne¤in, Milli hareketi “eflk›ya” hareketi
BD HAZ‹RAN 2010
olarak gören bildirinin yay›nlanmas›,
Atatürk’ün görevden al›nmas›, Divan›-
harp’ta idama mahkum edilmesi, rütbe
ve niflanlar›n›n geri al›nmas›, Hilafet or-
dusunun kurulmas› gibi kararlar›n alt›nda
do¤rudan padiflah›n imzas› vard›r.
Damat Ferit, Padiflah Vahdet-
tin’in sözcüsü gibidir. Örne¤in, 9 Mart
1919’da ‹ngiliz Yüksek Komiseri Yar-
d›mc›s› Richard Webb’i ziyaret ederek,
Efendisi Padiflahla kendisinin ümitleri-
nin Tanr›’ya ve ‹ngiliz yönetimine da-
yand›¤›n›” bildirmifltir.
Atatürk, Kurtulufl Savafl› s›ras›nda
do¤rudan Padiflah Vahdettin’e gönder-
di¤i telgraflarla, Damat Ferit Hüküme-
ti’ni iktidardan uzaklaflt›rmas›n› istemifltir.
Damat Ferit’in ikinci kez sadrazam-
l›¤a getirilmesine karfl› ç›kan Meclisi
Mebusan Baflkan› Hüseyin Kaz›m Bey’-
in, bunun memleket ve saltanat için felaket
olaca¤›n› söylemesi üzerine Vahdettin
sinirlenerek, “Ben istersem Rum Patri¤i’ni
de Ermeni Patri¤ini de getiririm.
Hahambafl›’n› da getiririm” demifltir. Yani
Vahdettin bilerek, isteyerek hain Damat
Ferit’i sadrazaml›k makam›na getirmifltir.
Vahdettin e¤er gerçekten Anadolu’-
daki Milli hareketten yana olsayd›, tam
5 kere “vatan haini” Damat Ferit’i
sadrazaml›¤a getirir miydi?
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Damat
Ferit’ten bir türlü vazgeçmeyen Padiflah
Vahdettin, daha sonra Avrupa’dayken
Refi Cevat’a, “Damat Ferit bir ya-
lanc›yd›!” demifltir.
Vahdettin’in ‹ngilizlerle olan
“flafl›rtan” iliflkilerine önümüzdeki ay
devam edece¤iz.
sinanmeydan@butundunya.com.tr
131

SAKLI TAR‹H
Sinan Meydan
yönetimini 15 y›ll›¤›na ‹ngiltere’ye
b›rakmak istemifltir.
 Sadrazam Damat Ferit, Padiflah
Vahdettin’le birlikte haz›rlad›¤› bir
projeyi, 30 Mart 1919’da ‹ngiliz Yük-
BD A⁄USTOS 2010
yeyi çok s›k› kontrol etme hakk›na sa-
hip olacakt›r. Anayasa, Do¤u halk›n›n
siyasi anlay›fl›na ve yeteneklerine uy-
gun olarak sadelefltirilecektir.” [1]
 Ey Vahdettin’i “Kurtulufl Savafl›
kahraman›” yapan utanmazlar!... Vah-
dettin’in, 30 Mart 1919 tarihinde Sad-

4
sek Komiseri’ne sunmufltur. Ak›lla- razam Damat Ferit arac›l›¤›yla ‹ngiliz-

Vahdettin
Dosyası
ra durgunluk verecek bir flekilde Os-
manl› Padiflah› ve Sadrazam› Türki-
ye’yi kendi elleriyle ‹ngiltere’ye
teslim etmifllerdir.
‹flte, “Büyük vatan dostu
Vahdettin’in(!)” Sadrazam› Damat
Vahdettin’in Türkiye’yi Ferit arac›l›¤›yla ‹ngiltere’ye sundu-
¤u teklif:
‹ngilizlere B›rakma Önerisi  “‹ngiltere, Avrupa ve Asya’da,
gerek do¤rudan do¤ruya Sultan›n
hakimiyeti alt›nda bulunan, Türkçe
V
 ahdettinci yazarlar ve onlar›n takipçisi liberal tarihçiler, konuflan ve gerekse özerklikten fay-
dalanan vilayetlerde, Türkiye’nin
“Can›m hiç bir padiflah kendi ülkesini satmak ister mi?” ecnebilere karfl› ba¤›ms›zl›¤›n› ve
diye mant›ksal bir ç›kar›m yaparak “Padiflah Vahdettin’in memleket içinde sessizli¤i temin et-
mek için gerekli gördü¤ü yerleri 15
Türkiye’yi ‹ngilizlere b›rakmak istedi¤i” tezine karfl› y›l süreyle iflgal edecektir... ‹ngiltere,
ç›kmaktad›rlar. Asl›na bak›lacak olursa, mant›ksal aç›dan dostluk hisleriyle duygulanarak Os-
yaklafl›ld›¤›nda evet, bir padiflah›n kendi ülkesini, üstelik manl› bakanl›klar›nda gerekli gördü-
¤ü yerlere ‹ngiliz müsteflarlar›n›n
can düflman› olan ‹ngiliz emperyalizmine, kendi elleriyle Sultan taraf›ndan tayinlerine izin
teslim etmesi “çok mant›ks›z” bir davran›fl olarak verecektir. Bundan baflka ‹ngiltere
görülebilir. Ancak söz konusu Vahdettin olunca ifller Hükümeti, her vilayete birer ‹ngiliz
Baflkonsolosu tayin edecek ve bu
de¤iflmektedir. konsoloslar 15 y›l süreyle vali yan›n-
da müflavirlik görevi yapacaklar. Vi-
lere sundu¤u bu onursuzca teklifi nas›l
aç›klayacaks›n›z? diye sormak istiyo-
rum...
 1. ‹ngiltere, gerekli gördü¤ü yerleri
15 y›ll›¤›na iflgal edebilecek.
 2. Sultan, Osmanl› bakanl›klar›nda
gerekli görülen ‹ngiliz müsteflarlar›n›n
tayinine izin verecek.
 3. Her ile birer ‹ngiliz konsolosu
tayin edilecek.
 4. Bu konsoloslar 15 y›l süreyle va-
linin yan›nda müflavirlik yapacak.
 5. Türkiye’deki seçimleri ‹ngilizler
kontrol edecek.
 6. ‹ngiltere, Türk maliyesini çok
s›k› kontrol etme hakk›na sahip olacak.
 7. Do¤u halk›n›n anlay›fl›na göre
anayasa sadelefltirilecek.
 Bu 30 Mart anlaflma tasar›s›na ‹ngi-
lizler, olumlu ya da olumsuz hiçbir
cevap vermemifllerdir. [2]
 Vahdettin’in, ‹ngilizlere yapt›¤›
bu teklif, Türkiye’nin “kay›ts›z, koflul-
suz” ‹ngiliz sömürgesi olmas›n› isteme-
sinden baflka nedir? Üstelik, Vahdettin,
‹ngilizlerin zoruyla, bask›s›yla de¤il,

Ç ünkü Vahdettin’in kafas›nda “‹n-

gilizlere s›¤›nmak d›fl›nda” baflka
hiçbir kurtulufl seçene¤i yoktur. Bu ne-
denle, Padiflah Vahdettin, “‹ngilizci-
lik” konusunda s›n›r tan›mam›flt›r.
 Vahdettin, ‹ngilizlerin güvencesini
almak, tac›n› ve taht›n› korumak için
‹ngilizlere ak›l almaz bir teklif yapm›fl-
t›r. ‹ngilizleri bile flafl›rtan bu teklifle
Sultan Vahdettin, Türkiye’nin bütün
layet, Belediye Meclisleri seçimleri
ve parlamento üyelerinin seçimi ‹n-
giliz konsoloslar›n›n kontrolü alt›nda
yap›lacakt›r. ‹ngiltere hem baflkent
‹stanbul’da, hem vilayetlerde mali-
kendi akl›yla ve iradesiyle hareket e-
derek, bilerek, isteyerek ülkesini 15 y›l-
l›¤›na ‹ngilizlere vermek istemifltir. Vah-
dettin, Türkiye’yi kay›ts›z flarts›z ‹ngi-
lizlere teslim etmeyi teklif etti¤inde,
93
BD A⁄USTOS 2010
Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a
ç›kmas›na sadece 50 gün vard›r. “Vah-
dettin, Atatürk’ü, Kurtulufl Savafl›’n›
bafllatmas› için Samsun’a gönderdi”
diyen Vahdettinciler, soruyorum size
“bu 50 gün içinde ne oldu da Vahdettin
doksan derece ‘dönerek’ tam ba¤›ms›z-
l›¤› düflünür oldu?”
Vahdettin’in ‹ngiliz-
lerle imzalad›¤› gizli
anlaflma
Vahdettin ‹ngiltere’ye yalvar›p
yakarmaya devam etmifltir. Damat Fe-
rit, 8 Eylül 1919’da “Türkiye’yi kont-
rol etmelerini istedikleri ‹ngilizlere”
Padiflah›n daha cazip bir teklifini sun-
Damat Ferit, 8 Eylül
1919’da ”Türkiye’yi
kontrol etmelerini
istedikleri ‹ngilizlere”
Padiflah›n daha cazip
bir teklifini sunmufltur.
mufltur. ‹ngilizler bu teklifi kabul et-
mifller ve Damat Ferit, Padiflah Vahdet-
tin’in temsilcisi s›fat›yla ‹ngilizlerle
12 Eylül 1919’da bir “gizli antlaflma”
imzalam›flt›r. Atatürk bu “Türk-‹ngiliz
Gizli Antlaflmas›” hakk›nda Nutuk’ta
flu bilgileri vermifltir:
 “12 Eylül 1919’da Sadrazam Damat
Ferit ile ‹ngiliz temsilcisi aras›nda im-
zaland›¤› ve az sonra padiflahça onay-
land›¤› ileri sürülen bir gizli antlaflma
Frans›zlarca ele geçirilip yay›nlanm›fl-
94
t›r. Bu belgenin gerçekten var olup ol-
mad›¤› üzerinde çok tart›fl›lm›flt›r, an-
cak o s›rada duruma ve hem ‹ngilizle-
rin, hem de padiflah›n istek ve düflünce-
lerine çok uygun oldu¤u ve bunlar›n
ka¤›t üzerine dökülmesinden ibaret
bulundu¤u için gerçek durumun bir
ifadesi say›labilir. (…)
 Türlü yerlerde yay›nlanm›fl olan ‘ant-
laflman›n’ metni afla¤›da görülecektir.
Bu ilk olarak 22 Ocak 1920 günü The
New York Herald Tribune adl› Ameri-
kan gazetesinde ç›km›flt›r. Daha sonra
Ankara Antlaflmas› ad›n› tafl›yan ve
20 Ekim 1921’de imzalanan Türk Fran-
s›z antlaflmas›n›n imzalay›c›s›, Fransa
Mebusan Meclisi’nin D›fliflleri Komis-
yonu sözcüsü Franklin Bouillon, bu
belgeyi kendisinin elde etmifl oldu¤u-
nu, ancak bir Amerikan gazetesinde
yay›mlanmas›n›n daha etkili olaca¤›n›
düflündü¤ünden onu an›lan gazeteye
ve3rdi¤ini bizlere söylemifltir ve olay›n
kesin olarak do¤rulu¤u üzerinde diren-
mifltir.
 12 Eylül 1919 günlü olan metin
flöyledir:
 1. ‹ngiltere Hükümeti, kendi kuman-
das› alt›nda Türkiye’nin bütünlü¤ünü
ve ba¤›ms›zl›¤›n› garanti eder.
 2. ‹stanbul, Hilafet ve saltanat mer-
kezi olacak ve Bo¤azlar ‹ngiltere’nin
kontrolüne b›rak›lacakt›r.
 3. Türkiye ba¤›ms›z bir Kürdistan
kurulmas›na engel olmayacakt›r.
 4. Bunlara karfl›l›k Türkiye ‹ngilte-
re’nin Suriye ve El cezire hakimiyetini
sa¤layacak ve hilafete ait manevi kud-
ret ve yetkinin ‹ngiltere’nin lehinde ge-
rek Suriye bölgesinde ve gerekse Müs-
lümanlar›n yaflad›¤› di¤er yerlerde e-
gemen k›l›nmas›n› vaat eder.
 5. Milli ak›mlar›n önüne geçebil-
mek için Türkiye’de yeniden kurulacak
olan Meflruti yönetime karfl› meydana
gelecek olumsuzluklar› etkisiz hale ge-
tirmek için ‹ngiltere Hükümeti bir za-
b›ta teflkilat› kuracakt›r.
 6. Türkiye, M›s›r ve K›br›s üzerin-
deki bütün haklar›ndan vazgeçerek, ö-
zel ve resmi niteli¤i olan ‹ngiltere Hü-
kümeti konferansta, Türk temsilcileri-
nin bu yöndeki arzular›n› kabul edecek-
tir.
7. Bar›fl flartlar›n›n tekrar›ndan sonra
Padiflah, dördüncü maddedeki özelli¤i
konuflmak için ‹ngiltere Hükümeti’yle
ayr›ca bir sözleflme imzalayacakt›r. Bu
sözleflmenin maddeleri gizli tutulacak-
t›r.
 ‹flbu sözleflme iki nüsha olarak
düzenlenip imzalayanlarca kabul
edilmifltir.” [3]
 Atatürk, bu anlaflman›n özellik-
le “dördüncü maddesi” üzerinde dur-
mufl ve bu belgenin ak›beti hakk›nda
flu de¤erlendirmeyi yapm›flt›r:
 “Görüldü¤ü gibi Halife-‹ngiltere an-
laflmas›, ‹ngiliz-Frans›z çekiflmelerinin
en çetin oldu¤u bir s›rada imzalanm›fl
olup, ‹ngiltere’yeSuriye’den elini büs-
bütün çekmemek imkan›n› verecek öz-
de idi.
 Ancak flu yönü de söylemek gerekir
ki, bu güne kadar bu belgenin gerçek-
ten var olup olmad›¤› kesin olarak an-
lafl›lamam›flt›r.Vahdettin, bir ‹ngiliz
savafl gemisiyle ‹stanbul’dan kaçarken
bunu da yok etmifl veya yan›nda götür-
müfl olmal›d›r. ‹ngilizler ise belgeyi o
s›rada yalanlam›fl olmalar›na ra¤men,
BD A⁄USTOS 2010
bunu -e¤er var idiyse- yay›nlamalar›
beklenemez.” [4] 
Vahdettin’in ‹ngilizlerle yapt›¤› bu
anlaflma hakk›nda Sina Akflin’in de¤er-
lendirmesi ise flöyledir: “30 Mart tasa-
r›s›ndan pek çok tavizler vermifl olarak
‹ngilizlerle 12 Eylül ön anlaflmas›n›
yapt› ve böylece ‹ngiltere’ye olan uydu-
lu¤unu kesinlefltirdi.” [5]

”Vahdettin, 30 Mart
tasar›s›ndan pek çok
tavizler vermifl olarak
‹ngilizlerle 12 Eylül ön
anlaflmas›n› yapt› ve
böylece ‹ngiltere’ye
olan uydulu¤unu
kesinlefltirdi.”
Sevr Antlaflmas› ve
Vahdettin
 ‹ngilizlere birkaç kere ak›l al-
maz tavizlerle anlaflma teklif eden Vah-
dettin, 30 Mart 1919 tasar›s›ndan sonra
12 Eylül 1919 gizli antlaflmas›yla adeta
Türkiye’yi ‹ngiltere’ye “peflkefl” çek-
mifltir. Ayn› Vahdettin, bununla da ye-
tinmeyerek ‹tilaf devletleriyle, Türki-
ye’nin idam ferman› olan Sevr Antlafl-
mas›’n› imzalam›flt›r. Önce geleneksel
bir Saltanat fiuras› toplanm›fl, burada
yap›lan oylamada Sevr Antlaflmas›’na
karfl› sadece bir tek oy ç›km›flt›r. Ve
Padiflah› temsilen R›za Tevfik, Reflat
Halis ve Hadi Pafla 10 A¤ustos 1920’de
95
BD A⁄USTOS 2010 BD A⁄USTOS 2010

vermifltir. 18 A¤ustos 1919’da, ‹ngilte-

Vahdettin’in re D›fliflleri Bakanl›¤›’ndan Calthorpe’a
‹ngilizlerin
fiafl›rtan gönderilen bir yaz›da, Padiflah Vahdet- Vahdettin’i Kullanma
Teslimiyetçili¤i tin ve Damat Ferit’in kiflisel güvenlik- Karar›
leri konusunda önlem al›nmas› istenmifl-
ve ‹ngilizler tir. [9]  ‹ngilizlerse yavafl yavafl Padiflah›
daha iyi tan›m›fllard›r. Örne¤in, 4 Ka-
 Padiflah Vahdettin, o  8 Haziran 1919’da Y›ld›z Sara- s›m 1919’da ‹ngiliz Yüksek Komiseri
kadar “onursuz” ve “teslimi- y›’nda, padiflah› çok tedirgin eden bir Robeck, dan›flmanlar›ndan Tom Hoh-
Sevr Antlaflmas›’n› imzalayanlar do¤rudan Padiflah
yetçidir” ki, onun bu afl›r› tes- yang›n ç›km›flt›r. A. F. Türkgeldi’ye ler’in, Padiflah hakk›ndaki bir raporunu
Vahdettin’den talimat alm›fllard›r.
limiyetçili¤i ‹ngilizleri bile göre “elektrikten” kaynaklanan yang›- Lord Curzon’a göndermifltir. Hohler’in
Sevr Antlaflmas›’n› imzalam›fllard›r. flafl›rtm›flt›r. ‹ngilizler, bafllang›çta Vah- n›, ‹ngiliz donanmas› itfaiye tak›m› sön- Vahdettin hakk›ndaki gözlemleri flun-
“Sevr Antlaflmas›’na Vahdettin’in im- dettin’in bu afl›r› teslimiyetçili¤inden dürmüfltür. Yang›nda, neredeyse bütün lard›r:
zas›n›n olmad›¤›n›” söyleyerek, Vah- kuflkulanm›fllar ve uzun süre onunla eflyalar› yanan padiflah can›n› zor kur-  “Sultanl›k flimdi baya¤› bir komedi
dettin’i aklamaya çal›flanlar› ciddiye do¤rudan görüflmemifllerdir. tarm›flt›r. Daha sonra Vahdettin, yave- olmufltur ve görünürde yüksek prensip-
almak olanaks›zd›r. Çünkü anlaflmaya  14 Mart 1919’da ‹ngiltere D›fliflleri rini göndererek ‹ngiliz askerlerine tefl- leri ve amaçlar› olan, karakteri zay›f,
imza koyanlar do¤rudan Padiflah Vah- Bakanl›¤› Paris, Roma ve Washington’- ekkür etmifltir. Calthorpe, bu konuda az cesaretli ve (…) Abdülhamit döne-
dettin’den ald›klar› talimat do¤rultu- daki Büyükelçilerine gönderdi¤i tel- ‹ngiltere’ye gönderdi¤i yaz›da “sui- minde bile var olan üstün zekadan yok-
sunda hareket ederek Sevr’i imzalam›fl- grafta Padiflah Hükümeti’nin ‹ngiliz kast” söylentilerinden söz etmifltir. Y›l- sun olan Padiflah Y›ld›z’da titriyor...
lard›r. Atatürk Lozan’dan sorumlu ol- koruyuculu¤u için yalvard›¤›n›; ama d›z’da zaten “titreye titreye” oturan Osmanl› hanedan› görünürde yorgun
du¤u gibi Vahdettin de Sevr’den sorum- ‹ngiltere’nin buna “ret” yan›t› verdi¤ini Padiflah Vahdettin, bu yang›n›n kendi- düflmüfltür...” [13]
ludur. “Vahdettin, Sevr’i mutlaka im- bildirmifltir. [7] sine yönelik bir suikast oldu¤unu düflü-
zalamak zorundayd›” iddias› da gerçek nerek daha çok korkmaya bafllam›flt›r.
d›fl›d›r! Pekala Vahdettin, bir tak›m fley-  Vahdettin, “ezik”, “korkak” Calthorpe, 17 Haziran’da ‹ngiltere’-
leri göze al›p (sürgün edilmek, tahttan ve “aciz” bir flekilde ‹ngilizlere yalva- ye gönderdi¤i telgrafta, yang›ndan do-
indirilmek, hatta öldürülmek) bu anlafl- r›p yakar›rken, ‹ngilizler Vahdettin’le lay› padiflah›n sinirlerinin çok bozuk
may› imzalamayabilir ve cihat ilan e- do¤rudan görüflmeyi uzun süre kabul oldu¤unu, taht›n› ya da hayat›n› tehdit
debilirdi. Ama ülkesinin kaderini tama- etmemifllerdir. Örne¤in, ‹ngiliz Yüksek eden ve bütün ‹ttihatç›lar› toplayan u-
men ‹ngilizlere b›rakan Vahdettin, hiç- Komiseri Amiral de Robeck, Vahdetti- lusçular›nfesatl›klar›ndan çok korktu-
bir riski göze alamam›fl ve Sevr’i kabul n’in kendisiyle görüflme ricas›n› red- ¤unu belirtmifltir. Sina Akflin, ‹stanbul
etmifltir. Vahdettin, korkakça davran›p detmifltir. [8] hükümetlerinin, Atatürk’e ve Milli ha-
ülkesini düflmana teslim ederken Ata-  ‹ngilizler Vahdettin’in Milli hare- rekete karfl› ç›kmas›nda, Padiflah Vah-
türk ve TBMM cesurca birtak›m risk- kete karfl› oldu¤unu tam olarak anlad›k- dettin’in bu tür korkular›n›n çok önemli
leri göze alarak düflmana karfl› mücade- tan sonra ancak onunla do¤rudan muha- bir yeri oldu¤unu belirtmifltir. [11] 
le etmifl ve Sevr Antlaflmas›’n› asla ka- tap olmufllard›r. Özellikle, Türkiye’nin ‹ngiliz dan›flmanlar›ndan Tom Hohler’in
bul etmeyerek, bu anlaflmay› kabul e- ölüm ferman› Sevr Antlaflmas›’n›n im- Vahdettin, 20 Eylül 1919’da ya-
Vahdettin’e ait izlenimlerini rapor etti¤i
denleri “hain” ilan etmifltir. [6] zalanmas›ndan sonra ‹ngilizler, Vahdet- y›nlad›¤› bir bildiride, Paris Bar›fl Kon- Lord Curzon
Kurtulufl Savafl›’n›n kazan›lmas›n- tin’le çok s›k görüflmüfllerdir. Hatta ferans›’ndan beklenen sonucun al›na-
dan sonra imzalanan Lozan Antlaflma- bir süre sonra ‹ngiltere, Sadrazam Da- bilmesi için “Büyük devletlerin adaletli  Anadolu’da Atatürk’ün liderli¤in-
s›’yla da Sevr’i y›rtarak tarihin çöp te- mat Ferit ve Padiflah Vahdettin’in kifli- duygular›na” güvendi¤ini ifade etmifl- deki Milli hareketin gün geçtikçe daha
nekesine atm›flt›r. sel güvenliklerini sa¤layaca¤›na söz tir. [12] çok güçlenmesi üzerine telafllanan ‹n-
96 97
BD A⁄USTOS 2010
gilizler, daha önce mesafeli durduklar›
Vahdettin ve Damat Ferit’e flimdi daha
fazla yaklaflmaya bafllam›fllard›r. Örne-
¤in, ‹ngiliz Yüksek Komiserli¤i üyele-
rinden Ryan, ‹ngiltere D›fliflleri Bakan-
l›¤› yetkililerinden Forbes Adam’a gön-
derdi¤i mektupta ‹ngiltere aç›s›ndan
Padiflah Vahdettin’in önemine flöyle
iflaret etmifltir:
 “Türkiye’nin hiçbir bölümü de-
netsiz olarak Türk yönetimine b›rak›l-
mamal›d›r… Bu da bar›fl konferans›n›n
görevidir. Halifelik varl›¤›n› sürdüre-
cekse, Halifenin dünyevi gücünün ‹n-
giltere’den baflka herhangi bir devletin
denetimine geçmesine izin vermemek
‹ngiltere’nin bafll›ca politikas› olmal›-
d›r.” [14]
Kurt ‹ngiliz siyaseti,
elindeki kukla
Vahdettin’i nas›l
kullanaca¤›na
geliflmeleri dikkate
alarak karar vermifltir.
 ‹ngiliz Muhipleri Derne¤i, 27 Kas›m
1919’da Padiflah’a verdi¤i bir yaz›da
ondan aç›kça ‹ngiliz yanl›s› bir politika
izlemelerini istemifltir:
 “‹ngiliz yanl›s› siyaset uygulanmas›
için emir vermenizi istirham eyleriz.
Damat Ferit’in önderli¤i alt›nda bir ka-
bine kurulmas› gereklidir.” [15]
 Kurt ‹ngiliz siyaseti, elindeki kukla
Vahdettin’i nas›l kullanaca¤›na, gelifl-
meleri dikkate alarak karar vermifltir.
Örne¤in Londra Konferans›’n›n toplan-
98
d›¤› günlerde, ulusçular›n konferans-
taki tutumlar› do¤rultusuna Padiflah
Vahdettin’e bir rol verilmesine karar
verilmifltir. ‹ngiliz Yüksek Komiseri
Robeck, 29 fiubat 1920’de ‹ngiltere
D›fliflleri Bakanl›¤›’na gönderdi¤i gizli
telgrafta geliflmelere göre Vahdettin’e
verilecek rolden flöyle söz etmifltir:
 “Bar›fl konferans›n›n niyetleri ko-
nusunda bize vaktinde bilgi iletiniz.
Anlad›¤›ma göre, ‹zmir ve Trakya Yu-
nanistan’a verilecektir. Bu do¤ruysa
bar›fl ancak silah gücüyle empoze edi-
lebilir... Bar›fl koflullar› daha ›l›ml›ysa,
bunun ulusçu ak›m›n muhaliflerine ve
Padiflaha duyurulmas› için daha az giz-
lilikle bildirilmelidir. Ulusçulara karfl›t
ö¤eleri ancak bar›fl koflullar› yumuflak-
sa kullanabiliriz. Trakya’da, Edirne da-
hil bir Türk egemenli¤i sürdürülecekse
Padiflah›n etraf›nda ulusçulara karfl›
bir blok oluflturmaya hemen bafllayabi-
liriz.” [16]
 n›z› donduracak… •
 ‹ngilizler Anadolu’yu bölüp par-
çalayan, Türklere yaflama alan› b›rak-
mayan Sevr Antlaflmas›’n› da Padiflah
Vahdettin’den yararlanarak imzalat-
m›fllard›r. 21 A¤ustos 1920’de Vahdet-
tin’le bizzat görüflen Amiral de Robeck,
Vahdettin’in Sevr Antlaflmas›’n›n im-
zalanmas›ndaki rolü hakk›nda ‹ngiliz
D›flifllerine flu bilgileri vermifltir:
 “Vahdettin, Türkiye’nin ölüm fer-
man› demek olan Sevr Antlaflmas›’n›n
imzalanmas› için emir verirken gele-
cekte ‹ngiltere’nin yard›m›na dayana-
ca¤› ümidi besledi¤ini... yaflayacak ol-
du¤u takdirde bir dost yard›m›na ihti-
yac› oldu¤unu... belirtmifltir.” [17]
 Robck, bu konuflmada Vahdettin-
’in, Sevr Antlaflmas›’n›n imzalanmas›
için bizzat emir verdi¤ini belirtmifltir.
Ayr›ca ‹ngiliz Yüksek Komiseri Sir
Horace Rumbold, 10 Aral›k 1921’de
D›fliflleri Bakan› Lord Curzon’a gönder-
di¤i “gizli” bir yaz›da, “Vahdettin’in
Sevr Antlaflmas›’n›n imzalanmas›na
izin verdi¤ini” belirtmifltir. [18] Ancak
bugün Vahdettinciler, Padiflah’›n Sevr
Antlaflmas›’na imza koymad›¤›n› ileri
sürerek, ak›llar›nca Vahdettin’i sorum-
luluktan kurtarmaya çal›flmaktad›rlar.
 Vahdettin zaman içinde, sadece
‹ngiliz temsilcilerle de¤il, Frans›z ve
‹talyan temsilcilerle de görüflmeye, bafl-
lam›fl, böylece ülkeyi art›k sadece ‹ngi-
liz emperyalizmine de¤il, bütün Bat›
emperyalizmine peflkefl çekmenin yol-
lar›n› denemifltir.
 Gelecek say›da Vahdettin’in ‹ngi-
lizlerle birlikte Milli Harekete yönelik
gerçeklefltirdi¤i “ihanet planlar›” kan›-
sinanmeydan@butundunya.com.tr
Kaynakça : [1] Do¤an Avc›o¤lu, Milli Kurtulufl
Tarihi, C.I, ‹stanbul, 1998, s.205-207; Akflin, age,
s.233-235; Bayur, age, s.270-272; Jaeschke, age,
s.4,5. [2] Akflin, age, s.600. [3] Bayur, age, s.204-
206. [4] age, s.206. [5] Akflin, age, s. 600. [6] Sina
Akflin, K›sa Türkiye Tarihi, ‹stanbul, 2007,s. 154.
[7] Akflin, ‹stanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele
s.168. [8] FO, 5-6 1920 tarihli talimat; Jaeschke,
age, s. 7. [9] Calthorpe’dan Curzon’a gizli yaz›,
‹stanbul, 31.7.1919: Sonyel, age, s.61. [10] Akflin,
age, s.414. [11] Akflin, age, s. 414,415. [12] Takvim-
i Vekayi, 21.9.1919. [13] Robeck’ten Curzon’a
yaz›, ‹stanbul, 4.11.1919; Sonyel, age, s.77. [14]
Ryan’dan Adam’a yaz›, ‹stanbul, 26. 11. 1919;
Sonyel, age s.79. [15] ‹ngiliz Askeri ‹stihbarat
fiefi’nden Savafl Bakanl›¤›’na gizli yaz›, Londra,
1.1.1920; Sonyel, age, s.79. [16] Robeck’ten
Cuzon’a gizli telgraf, 29.2.1920; Sonyel, age, s.87.
[17] Jaeschke, age, s.7. [18] Sonyel, age, s.157.
BD A⁄USTOS 2010
ÜNLÜ AVUKATIN
KAYBETT‹⁄‹ TEK DAVA
Ünlü bir futbolcu kar›s›n› öldürmekle
suçlan›yordu. San›k yakalanm›flt› ama
kar›s›n›n cesedi ortada yoktu.
Futbolcunun kucak dolusu parayla
tuttu¤u ünlü avukat jüriyi ikna etmeye
çal›fl›yordu.
Avukat, “Say›n jüri, müvekkilim
suçsuzdur“ dedi. “Buna az sonra sizler
de inanacaks›n›z. Bak›n, flimdi birden
ona dek sayaca¤›m ve müvekkilimin
kar›s› bu kap›dan içeri girecek.”
Avukat “Bir, iki, üç, dört…” diye
sayarken tüm jüri heyecanla kap›ya
bak›yordu. “..Dokuz, on” dedi¤inde
soluklar tutuldu. Ancak kap›dan içeri
giren olmad›. Avukat bir savunma
dehas›yd›... “Bak›n, siz de onun
kar›s›n›n öldü¤üne inanm›yorsunuz“
dedi. “Çünkü hepiniz içeri girecek
diye kap›ya bakt›n›z. ‹flte buna
dayanarak karar vermenizi istiyorum.”
Jüri, futbolcuyu suçlu buldu¤unu
bildirdi. Mahkeme ç›k›fl›nda avukat
dayanamad› ve jürü baflkan› bayana
yaklaflt›. “Ona dek sayd›¤›mda siz de
di¤er üyeler gibi kap›ya bakm›flt›n›z,
neden böyle bir karara imza att›n›z?
Jüri baflkan› gülümseyerek; ”Ben
de kap›ya bakt›m ancak futbolcu
kap›ya bakm›yordu!”
99
 BD EYLÜL 2010
SAKLI TAR‹H
olmay› ve hükümeti Anadolu’ya ta-
Sinan Meydan fl›may› düflündü¤ünü belirtmifltir.[4]

Atatürk, 1920 y›l›n›n bafllar›nda

Mazhar Müfit Bey arac›l›¤›yla Padi-
flah Vahdettin’i aç›kça Anadolu’ya
davet etmifltir. Padiflahla görüflen

5
Mazhar Müfit Bey, “Efendimiz’in

Vahdettin
Dosyası
Anadolu’ya, hatta Bursa’ya kadar
teflrifleriyle mesele hallolur...” di-
yerek Padiflah› Anadolu’ya ça¤›r-
m›flt›r. Bu ça¤r›ya, “Bana ulu ecda-
d›m›n baflkentinden firar m› teklif
ediyorsunuz?” diye bir soruyla ce-
vap veren Vahdettin’e Mazhar Müfit
Atatürk’ün Vahdettin’i Bey, “Hay›r! Milletin ve vatan›n bu
s›k›fl›k ve zor zaman›nda ulu ecdad›-
Milli Harekete Yaklaflt›rma n›z gibi milletin bafl›na geçmenizi
Padiflah Vahdettin’e ”Ulu ecdad›n›z
teklif ediyorum” demifltir. [5]
gibi milletin bafl›na geçmenizi teklif
Çabalar› Atatürk’ün, Kurtulufl Savafl› s›ra-
s›nda Padiflah Vahdettin’i Anadolu’-
ediyorum” diyen Mazhar Müfit Bey

 Atatürk, hem Anadolu’ya geçmeden önce ‹stanbul’da ya geçirmek istemesinin belli bafll› sa¤lamak ve böylece Kurtulufl Sa-
nedenleri flunlard›r: vafl›’n› daha k›sa sürede ve daha az
Padiflahla yapt›¤› görüflmelerle, hem de Anadolu’ya 1. Halife-sultana duyulan gele- kay›pla kazanmak.[6]
geçtikten sonra Padiflaha gönderdi¤i mektup ve neksel ba¤l›l›ktan dolay› halk›n mo-
telgraflarla onu Milli harekete kat›lmaya, en az›ndan ral gücünü yükseltmek ve kurtulufl “Vahdettin, ‹stanbul’da kalmakla
inanc›n› art›rmak. partiyi daha bafllang›çta kaybetmifltir.
Milli harekete karfl› olmamaya ça¤›rm›flt›r. Ama Vahdettin, 2. Ülkenin ‹stanbul ve Ankara Halbuki, ‹stanbul’un iflgaline (16 Mart
Atatürk’ün bu ça¤r›lar›n› hep reddetmifltir. hükümeti diye ikiye ayr›lmas›n› ön- 1920) ve hatta bir süre sonraya kadar,
lemek, ba¤›ms›zl›k mücadelesini bir Vahdettin’in elinde taht›n› koruyacak
bütün halinde daha etkili bir flekilde büyük bir f›rsat vard›. Anadolu’ya geç-
tatürk, ‹stanbul’da bulundu¤u Atatürk, iflgal ‹stanbul’unda Har- yürütmek. mek. E¤er bunu yapabilseydi, Musta-
13 Kas›m 1918 ile 16 May›s biye Naz›r› olup Padiflah Vahdettin’i 3. Halifenin Anadolu’ya geçip fa Kemal Pafla, Zat-› fiahane’nin niha-
1919 tarihleri aras›nda birçok defa Anadolu’ya götürme düflüncesini, ba¤›ms›zl›k mücadelesine kat›lma- yet bir sadrazam› olurdu. Bütün mem-
Padiflah Vahdettin’le görüflmüfl, bu 1920 Nisan›’nda Ankara’da Yunus s›yla ‹slam dünyas›ndaki ‹ngiliz kar- leket bir ölüm kal›m mücadelesi içinde
görüflmelerde Harbiye Naz›r› olman›n Nadi Bey’e aç›klam›flt›r.[2] Atatürk, fl›t› propaganday› daha da etkili hale yaflarken Padiflah›n Y›ld›z Saray›’nda
ve Vahdettin’i Anadolu’ya geçirmenin bu düflüncesini daha sonra Yusuf Hik- getirmek ve Müslüman sömürgele- oturmas› payitaht halk›n›n ac›lar›n›n
yollar›n› aram›flt›r.[1] Ancak bu görüfl- met Bayur’a da aç›klam›flt›r.[3] rini kaybetmeyi göze alamayan ‹n- azalmas›na bile yaramam›flt›r.”[7] Pa-
meler sonunda padiflah›n kendisini Atatürk, 2 fiubat 1923 tarihinde giltere’nin Yunanistan’dan deste¤ini diflah Vahdettin’in hiçbir zaman Ana-
Harbiye Naz›r› yapmak ve Anadolu’- ‹zmir ‹ktisat Kongresi s›ras›nda da çekmesini, iflgal etti¤i yerlerden çok dolu’ya geçmeyi düflünmemesinin ne-
ya geçmek istemedi¤ini anlam›flt›r. iflgal ‹stanbul’unda Harbiye Naz›r› daha erken bir tarihte çekilmesini deni, kurtuluflu “Anadolu merkezli
124 125
BD EYLÜL 2010
bir halk hareketinden de¤il, “‹stanbul Vahdettin, Damat Ferit Hükümeti’nin
merkezli ‹ngiliz deste¤inden” bekle- Atatürk’ü görevden almas›na, hatta
mesidir. “‹ngilizlerin yard›m›n› almak” tutuklama karar› ç›karmas›na göz yum-
d›fl›nda kafas›nda ikinci bir kurtulufl mufltur. Bu geliflmeler üzerine Atatürk
plan› olmayan Vahdettin, bu yard›m›n 7, 8 Temmuz 1919 gecesi ordu müfet-
al›nabilmesi için öncelikle Anadolu’- tiflli¤inden ve askerlik görevinden is-
daki Milli hareketin yok edilmesi ge- tifa etmifl ve ‹stanbul’a dönmeyerek
rekti¤ine inanm›fl, politikas›n› bu do¤- Anadolu’da halkla birlikte ba¤›ms›zl›k
rultuda flekillendirmifltir. için mücadele edece¤ini belirtmifltir.
Atatürk’ü bu karar›ndan vazgeçirmek
Atatürk, ‹stanbul hükümetini ‹ngi- isteyen Vahdettin, onun Selanik’ten
liz isteklerine boyun e¤meye haz›r gö- yak›n arkadafllar›ndan Abdülkerim
rünce, Padiflah Vahdettin’e bir telgraf Pafla’y› devreye sokarak Atatürk’le
çekerek onu uyarmak istemifltir. telgraf bafl›nda görüfltürmüfl, ancak
“Üçüncü Ordu Müfettifli ve Fahri herhangi bir sonuç alamam›flt›r. Bunun
Yaveri Hazreti fiehriyar›” diye imzala- üzerine kurnaz Vahdettin, taktik de¤ifl-
d›¤› uzun telgraf, asl›nda bir flikayet- tirmifl, 2 Temmuz 1919’da Atatürk’e
namedir. Atatürk, bu telgraf›n›n so- bir telgraf çekerek, ‹stanbul’a gelmesi-
nunda padiflah› tehdit edercesine, “E- nin ve azledilmesinin do¤ru olmad›¤›-
¤er mecbur edilirsem, resmi görevim- n› belirtmifl ve Harbiye’den 2 ay hava
den istifa ederek Anadolu’da ve sine- de¤iflimi istenerek durum belli olunca-
i millette kalaca¤›m ve vatani görevi- ya kadar istedi¤i flehir ya da kasabada
dinlenmesini en uygun çözüm olarak
Atatürk’ün ça¤r›lar›na sunmufltur.[9]
Ancak, Atatürk, “Buralarda hava-
kulak t›kayan Padiflah lar iyi!” diyerek Vahdettin’in bu kur-
Vahdettin, Damat Ferit nazca plan›n› etkisiz hale getirmifltir.
Vahdettin, son olarak Atatürk’ü ve
Hükümeti’nin Atatürk’ü ulusalc›lar› Milli hareketten vazgeç-
meye ikna etmek için “nasihat heyetle-
görevden almas›na, ri” oluflturmufltur.
hatta tutuklama karar›
Vahdettin’in
ç›karmas›na göz Atatürk’ü ve arka-
yummufltur. dafllar›n› ‹ngilizlere
me aç›k ad›mlarla devam edece¤im. flikayeti ve Atatürk’e
Ta ki millet ve padiflah ba¤›ms›zl›¤›na hakaretleri
kavuflana kadar…” [8] demifltir.
Atatürk’ün bu ve buna benzer Vahdettin, 1920 y›l›ndan sonra ‹n-
ça¤r›lar›na kulak t›kayan Padiflah giliz yetkililerle yapt›¤› görüflmelerde
126
sözü döndürüp dolaflt›r›p Milli hareke-
tin yok edilmesine getirmifltir. Örne¤in
21 A¤ustos’ta Robeck’le yapt›¤› görüfl-
mede Milli hareket hakk›nda flunlar›
söylemifltir:
“‹ngiltere’nin gelecekteki yard›m›
konusunda biraz direnifl gösterdi ve
ülkesini y›km›fl olan macereraperest-
leri sertçe k›nad›... Onlar›n Türk olma-
d›klar›n› öne sürerek, kurmufl olduklar›
gruplara sald›rd›... Onlar›n ‹ngiltere
ile Türkiye aras›ndaki geleneksel dost-
lu¤u ayaklar alt›na ald›klar›n›; ülkede
ço¤unlu¤u oluflturan gerçek Türklerin
bu gelene¤e sad›k olduklar›n› ve bu
dostlu¤u canland›rmak ve ona uymak
için u¤raflt›klar›n› söyledi…” [10]
Londra Konferans› bitmeden önce
Padiflah Vahdetin, 23 Mart 1921’de
s›ras›yla ‹ngiliz, Frans›z ve ‹talyan
temsilcisiyle görüflmüfltür. O gün Padi-
flahla görüflen ‹ngiliz temsilci Rum-
bold, Lord Curzon’a gönderdi¤i bir
yaz›da görüflmenin detaylar›ndan flöy-
le söz etmifltir:
“Salonda, Sultan, ben ve yard›m-
c›m Andrew Ryan’dan baflka kimse
yoktu. Sultan kendi tercüman›n› sal›-
verdi ve Ryan’›n tercümanl›k etmesini
buyurdu. Sonra da Londra’da yap›l-
makta olan konferansla ilgili Mustafa
Kemal’den Tevfik Pafla’ya gönderil-
mifl olan üç telgrafa de¤indi ve Anka-
ra’n›n kendi taht›n› tehlikeye düflür-
mek ve kendi yetkisini k›rmak amac›
güttü¤ünü söyledi. fiunlar› ekledi:
‘Anadolu’daki durum flöyledir:
Bir avuç haydut orada erki ele geçir-
mifltir. Say›lar› azd›r, ama tam olarak
halk›n bo¤az›na ilmi¤i geçirmiflledir
BD EYLÜL 2010
ve halk›n itaatkar, korkak ve yoksul
olmas›ndan yararlanmaktad›rlar. On-
lar›n gücü, tek kayg›lar›, kendi ç›kar-
lar› olan 16.000 subay›n deste¤ine da-
yan›r... Ankara önderleri, bu ülkede
gerçek ç›karlar› olmayan, ülkeyle kan
veya baflka iliflkileri olmayan kifliler-
dir. Mustafa Kemal, kökeni bilinme-
yen Makedonyal› bir asidir. Onun kan›
Bulgar, Yunan veya S›rp kan› olabilir.
Türk olmayan, Arnavut, Çerkez olan
hepsi de birbirlerine benzemektedir.
Onlar aras›nda tek bir gerçek Türk
yoktur. Buna ra¤men, ben ve hüküme-
tim onlar›n önünde güçsüzüz. Onlar›n
k›skac› o kadar etkindir ki, propaganda
vas›tas›yla bile Türklere ulaflmak ola-
naks›zd›r. Gerçek Türker merkeze sa-
d›kt›r; ama tehdit ediliyor veya aldat›-
l›yorlar. Bu adamlar bana boyun e¤dir-
meye çal›fl›yorlar ve d›fltan Bolflevik-
lerden yard›m sa¤lamaya u¤rafl›yorlar.
Bolflevikler flimdi Türk hududuna yak-
laflm›flt›r. Ankara önderleri onlarla hâ-
lâ entrika çeviriyor.”
Rumbold, yaz›s›n› flöyle sürdür-
müfltür:
“Ankara önderleri Halifeli¤i ‹stan-
bul’dan kald›rmaya yeltenirse bunun
Avrupa için çok tehlikeli olaca¤›n›
vurgulad›... Padiflaha ‹ngiltere’nin
Londra Konferans›’nda oynad›¤› iyi
(!) rolden söz ettim. Ona konferansta
öne sürülen önerilerin, uzlaflmaya va-
r›lmas›na olumlu bir zemin haz›rlan›fl
oldu¤unu anlatt›m; yeter ki, iyi niyetli
tüm Türkler Padiflah›n önderli¤i alt›n-
da birleflsin, makul bir bar›fl yap›lmas›
f›rsat›ndan yararlans›n ve ‹ngiltere’nin
eski dostlu¤unu kazans›n; ama afl›r›
e¤ilimliler afl›r› taleplerde direnirse
127
BD EYLÜL 2010
bunun sonucu olarak karars›zl›k ve
olaylar ç›kmas›ndan kaç›n›lmayaca-
¤›n› anlatt›m. Padiflah beni büyük dik-
katle dinledi ve bana teflekkür etti...”
[11]
Görüldü¤ü gibi bir “yobaz yalan›”
olan “Atatürk Türk de¤ildir!” yalan›n›,
y›llar önce ‹ngilizlere yaltaklanan Pa-
diflah Vahdettin de söylemifl!... Demek
ki “hainlik”, Atatürk’e dil uzatanlar›n
genetik yap›s›nda var...[12]
fiimdi soruyorum: “Bu Vahdettin
mi Atatürk’ü, Kurtulufl Savafl›’n› bafl-
lats›n diye Anadolu’ya gönderen? Bu
Vahdettin mi “büyük vatan dostu?”
Gerçi sizin vatan›n›z ‹ngiltere’yse
oras›n› bilemem...
‹ngilizlerin
Vahdettin’e verdi¤i
gizli görev.
‹ngilizler, kendilerine yalvar›p
yakaran Padiflah Vahdettin’i, Anado-
lu’daki Milli harekete ve bu hareketin
lideri Atatürk’e karfl› kullanmak iste-
mifllerdir. ‹stanbul’daki ‹ngiliz Yüksek
Komiseri Sir Horace Rumbold, 10 A-
ral›k 1921’de ‹ngiltere D›fliflleri Ba-
kan› Lord Curzon’a gönderdi¤i “çok
gizli” yaz›da, Padiflah Vahdettin’i “ko-
rumaktan” ve Mustafa Kemal Atatürk’-
e karfl› kullanmaktan flöyle söz etmifl-
tir:
“Ulusçular›n amac›... Padiflaha kar-
fl› hiç toleranslar› yoktur ve padiflah
flu üç seçenekle karfl›laflacakt›r: ‹stifa,
sürgün veya ölüm... fiimdiki durumda
hem gücünü hem sayg›nl›¤›n› yitirmifl-
tir; ama onun taht›ndan indirilmesi,
128
ciddi düflünceli kamu aras›nda flok et-
kisi yapacakt›r... Ankara’y› hizaya ge-
tirmemiz gereklidir ve onlarla ifllemle-
rimizde kararl›l›kla davranmal›y›z.
Padiflah›n kiflili¤i ve tahtta kalmas›
aras›nda ayr›m yap›yorum. Ola¤anüs-
tü bir durumda onu korumaya söz ver-
mifl bulunuyoruz. Bunun iki nedeni
vard›r:
1. Sevr Antlaflmas›’n›n imzalan-
mas›na bizim bask›m›zla izin vermifl-
tir; 2. istifa etmeyi ciddi olarak tasar-
larken onu bu görüflten vazgeçirmifltik.
Ancak onun taht›nda kalmay› sürdür-
mesi için hiçbir sorumluluk alt›nda
de¤iliz. Kendi görüflümce Padiflah,
durumu oldukça umutsuz bir evreye
gelinceye kadar görevinde kalmal›d›r.
fiu anda pek az gücü vard›r. Ankara’-
daki önderler ondan hofllanm›yor ve
Türkiye’deki halk aras›nda pek popü-
ler de¤ildir...”[13]
‹ngilizler, “Ankara’y› hizaya getir-
mek” için, Sevr Antlaflmas›’n›n imza-
lanmas›na izin veren Padiflah›, “duru-
mu oldukça umutsuz bir evreye gelin-
ceye kadar görevinde tutarak” kullan-
may› planlam›fllard›r.
Vahdettin’in Büyük
Taarruz öncesindeki
ihanet plan›
Vahdettin, Kurtulufl Savafl›’n›n
bafl›ndan sonuna kadar her f›rsatta
Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaflla-
r›n› ‹ngilizlere flikayet etmifl, onlar›
ortadan kald›rmalar› için ‹ngilizleri
harekete geçirmeye çal›flm›flt›r. Vahdet-
tin’in “Atatürk” ve “Milli hareket”
BD EYLÜL 2010
düflmanl›¤› o kadar fazlad›r ki, Büyük
Taarruz’un yaklaflt›¤› günlerde, 7 A-
¤ustos 1922’de ‹ngiltere Yüksek Ko-
miseri Rumbold’a flunlar› söyleyebil-
mifltir:
“Millici liderler bir hükümet de¤il-
dir, bir isyanc›lar ve bir ihtilalciler
toplulu¤udur. Onlar ‹ttihat Terakki’nin
canland›r›c›lar›d›r. Çeflitli adlar alt›nda
–ki bunlar›n sonuncusu milliyetçiler-
dir- kiflisel ç›karlar› için ülkede ege-
menliklerini kurmaya çal›flt›lar. Ma-
sum halk›n vatanseverli¤ini ve iyi ni-
yetini sömürdüler. ‹nançlar› ve politi-
kalar› bak›m›ndan onlar Bolflevik’ten
baflka bir fley de¤ildirler. Ben ve hükü-
metim bar›fl yapmaya ve bu yolda öz-
Atatürk bir yandan d›fl güçlere karfl›
verilerde bulunmaya haz›rd›r... Mil-
savafl›m verirken di¤er yandan da Pa-
licilerin gücü abart›l›yor. Onlar›n gü- diflah Vahdettin’le mücadele ediyordu
cü, Yunan›n Türk arazisini iflgal alt›n-
da tutmas›ndan ve merkezi hükümetin Türk ulusunun kaderini belirleye-
sözünü geçirme olanaklar›ndan yoksun cek olan Büyük Taarruz’un bafllama-
b›rak›lmas›ndan ileri gelmektedir. s›na, tam› tam›na 19 gün varken, Padi-
flah Vahdettin, ‹ngilizlere, Milli hare-
Vahdettin, her f›rsatta keti kötüleyerek, “özverilerde buluna-
rak” bar›fl yapmaya haz›r oldu¤unu
Mustafa Kemal Atatürk belirtmifltir. Kurnaz Vahdettin, ‹ngiliz-
ve arkadafllar›n› leri k›flk›rt›p Yunanl›lara sald›rtarak
ele geçirilen topraklar›n “merkezi hü-
‹ngilizlere flikayet etmifl, kümete” yani kendisine verilmesini
onlar› ortadan istemifltir.
Atatürk’ün vatan› düflman iflgalin-
kald›rmalar› için den kurtarma hesaplar› yapt›¤› günler-
de, yukar›daki hesaplar› yapan Padiflah
‹ngilizleri harekete Vahdettin’e ne diyece¤iz?
geçirmeye çal›flm›flt›r. ‹ngilizler, Kurtulufl Savafl›’n›n son-
lar›na do¤ru Milli hareketi ortadan kal-
Yunan›n geri çekilmesi ve boflalan a- d›rmak için Atatürk’ü etkisiz hale ge-
razinin k›s›m k›s›m meflru hükümete tirmeye karar vermifllerdir. Atatürk’ü
teslim edilmesi Millicileri güçsüz b›- etkisizlefltirmek için de Padiflah Vah-
rakacakt›r…” [14] dettin’i kullanmaya çal›flm›fllard›r.
129
BD EYLÜL 2010
Örne¤in, 9 Ocak 1922’de Rum-
bold, Lord Curzon’a gönderdi¤i bir
yaz›da Atatürk’ü etkisizlefltirmek için
Padiflaha verilecek rolden flöyle söz
etmifltir:
“Ba¤lafl›klar aralar›nda birli¤i sür-
dürür ve padiflaha bir antlaflma sunarak
onaylatabilirlerse, padiflah›n Anado-
lu’ya baflvurarak halk›n deste¤ini sa¤-
lamas› ve Kemal’i güç bir durumda
b›rakmas› olanakl›d›r.” [15]
‹ngiltere Büyükelçili¤i Bafltercü-
man› Ryan’›n, 7 fiubat 1922’de Lon-
dra’ya gönderdi¤i “Atatürk’ü devirme
plan›na” göre, Atatürk d›flardan ‹tilaf
devletlerinin askeri gücüyle de¤il, içe-
riden saltanat›n gücüyle devrilecektir.
Bunun için daha makul bir bar›fl ant-
laflmas› yap›p sultana imzalat›lacakt›r.
Bunun üzerine sultan milliyetçilerin
bir k›sm›n› kendi yan›na çekip otorite-
sini yeniden kuracakt›r. Arkadan da
‹tilaf devletlerince desteklenecektir.
‹tilaf devletleri Türk halk›n›n milli
amaçlar›na istekli gözüküp Sevr Ant-
laflmas›’nda yap›lacak baz› de¤ifliklik-
leri “tantanayla” ilan edecekler ve bun-
lar› kabul etmeyenlere karfl› her türlü
tedbiri uygulayacaklard›r. Böylece
Atatürk kendili¤inden etkisizlefltiril-
mifl olacakt›r. [16]
Yüksek Komiser, Rumbold, 15
Ocak’ta Lord Curzon’a gönderdi¤i giz-
li telgrafta, ‹tilaf devletleri Sevr Ant-
laflmas›’ndan çok daha iyi bir antlafl-
mayla, ulusalc›lara uzlaflma önerisinde
bulunurlarsa ve Atatürk bunu redde-
derse, yeni önerilerin Padiflaha sunul-
mas›n›, ‹tilaf devletlerinin deste¤iyle
padiflah›n da halk›n yard›m›na baflvur-
130
mas›n› önermifltir. [17]
Bu s›rada Padiflah da bofl durma-
m›fl, ye¤eni Prens Sami arac›l›¤›yla
13 Ocak 1922’de Rumbold’a gizli bir
mesaj göndererek, “harekete geçme
zaman›n›n geldi¤ine inand›¤›n› ve An-
kara’n›n gücüne karfl› kendi gücünü
kurmak amac›yla ‹ngiltere’nin yard›m›
konusunda Rumbold’la görüflmeyi
diledi¤ini” bildirmifltir. [18]
Rumbold, 7 A¤ustos 1912’de Pa-
diflah Vahdettin’le bir görüflme yapm›fl-
t›r. Görüflmede Vahdettin, Rumbold’a,
‹ngiltere’nin bar›fl› kendisiyle yapma-
s›n›, Yunan iflgalindeki topraklar›n bo-
flalt›l›p kendisine teslim edilmesini ve
Kemalist asileri temizlemede ‹ngilte-
re’nin kendisine destek olmas›n› iste-
mifltir. Vahdettin, ‹ngiltere’nin daha
önce Kavalal› Mehmet Ali Pafla isya-
n›n› bast›rd›¤›n›, flimdi de askeri gücü-
nü kullanarak Atatürk’ün isyan›n› bas-
t›rabilece¤ini söylemifltir.[19]
Vahdettin’in
Atatürk’e düzenle-
di¤i komplo.
Milli harekete birlikte bafllayan-
lardan Rauf Bey ve Kaz›m Karabekir’-
in zaman içinde Atatürk’e karfl› “bay-
rak açt›klar›” ve muhalif gruba geçtik-
leri bilinen bir gerçektir. Atatürk bu
durumu Nutuk’ta, “Milli Mücadele’ye
beraber bafllayan yolculardan baz›lar›,
milli hayat›n bugünkü cumhuriyete
ve cumhuriyet kanunlar›na kadar ge-
len geliflmelerinde kendi fikir ve ruh-
lar›n›n kavrama s›n›rlar› bittikçe bana
direnmifller ve muhalefete geçmifller-
dir...” diyerek aç›klam›flt›r.
Atatürk, Kurtulufl Savafl› s›ras›nda
TBMM’de kendisine karfl› bafllayan
muhalefeti, “Milli Mücadele’ye bera-
ber bafllayan yolculardan baz›lar›n›n...
fikir ve ruhlar›n›n kavrama s›n›rlar›n›n
bitmesine” ba¤lam›flt›r; ancak bu mu-
halefetin -Atatürk’ün bilmedi¤i- baflka
bir nedeni daha vard›r. ‹ngiliz arflivle-
rinden ç›kan bu gerçe¤i de biz aç›kla-
yal›m.
‹ngilizler, Padiflah Vahdettin ara-
c›l›¤›yla, Atatürk’ün silah arkadaflla-
r›ndan Rauf Bey’i ve Kaz›m Karabeki-
r’i Atatürk’e karfl› muhalefete geçir-
meye çal›flm›fllard›r.
Ankara’da Atatürk’e karfl› güçlü
bir “muhalefet” oldu¤unu düflünen
Rumbold, May›s 1922’de, Lord Cur-
zon’a gönderdi¤i bir yaz›da, “Anado-
lu’daki Anti Kemalistlerin Ankara
Hükümeti’ni y›kmak için yararl› bir
eleman olacaklar›n›” belirtmifltir. [20]
‹ngilizler, Atatürk’ü devirmek için
meclis içi muhalefete ve Enver Pafla’-
ya güvenmifltir. ‹ngilizler, özellikle
Atatürk’le baz› konularda görüfl ayr›-
l›klar› olan Rauf Bey ve Kâz›m Kara-
bekir Pafla’dan yararlanmak istemifl-
lerdir.
‹ngiliz arflivlerindeki baz› belgeler,
‹ngilizlerin bu plan› uygulamak için
Padiflah Vahdettin’den yararland›klar›-
n› göstermektedir. Rauf Bey’le, Kaz›m
Karabekir’i kendi yan›na çekmek iste-
yen Vahdettin, ‹zzet Pafla arac›l›¤›yla
onlarla iliflki kurmufltur. 23 fiubat
1922 tarihli ‹ngiliz gizli istihbarat ra-
poruna göre, Vahdettin, Mahmut Sa-
BD EYLÜL 2010
Atatürk’ün silah arkadafllar›ndan
Kâz›m Karabekir.
d›k Bey arac›l›¤›yla Kâz›m Karabeki-
r’e önemli bir mesaj göndermifltir. Pa-
diflah, Karabekir’e gönderdi¤i mesajda
özetle, Halifelik haklar›n› korumas›n›,
bar›fl koflullar›n›n kabul edilmesi için
gerekirse fliddet kullanmas›n›, Atatür-
k’ü ve Milli hareketi desteklememe-
sini ö¤ütlemifltir. [21]
Padiflah›n, Atatürk’ü meclis için-
den vurmak için att›¤› bu haince ad›m,
‹ngilizleri heyecanland›rm›flt›r. Örne-
¤in, ‹ngiltere D›fliflleri Bakanl›¤› yetki-
lilerinden Francis Osborn, 28 fiubat
1922’de gönderdi¤i yaz›da Padiflah›n
bu giriflimden flöyle söz etmifltir:
“Padiflah, Kaz›m Karabekir ve Ra-
uf Bey’i, kendisinden yana çekebilirse
belki Anadolu’yu Kemal’den kurtara-
bilir; ama bu iki etkili ulusçunun tutu-
mu hakk›nda pek az bilgimiz vard›r.
Bildi¤imiz, ikincisinin (Rauf Bey) son
günlerde Ankara’daki Bakanlar Kuru-
lundan çekilmifl ve Mustafa Kemal’le
131
BD EYLÜL 2010
YAZARAK
aras›n›n aç›lm›fl oldu¤udur.” Bu yaz›- ço¤unlu¤u, Büyük Taarruz öncesi gün-
ya, D›fliflleri Bakan› Lord Curzon da lerde ‹ngiltere ve Vahdettin’i umut- SÖYLEYEREK
flunlar› eklemifltir: “Albay Rewlinson, land›ran böyle bir aymazl›k içindedir- Sadi Bülbül
her ikisinin de Kemal’e karfl›t oldukla- ler.” [25]
r›n› söylüyor.” [22] fiimdi soruyorum: “Milli hareketi

10 Mart 1922 tarihli ‹ngiliz gizli
istihbarat raporuna göre Karabekir,
Padiflah›n iste¤ine sözlü olarak verdi¤i
yan›tta, “Ankara Hükümeti’nin uygu-
lamakta oldu¤u ‘afl›r› siyaseti’ yumu-
flatmak için elinden geleni yapaca¤›-
n›...” belirtmifltir. Nitekim k›sa süre
Birgün size de
yok etmek için ‹ngilizlerle anlaflan ve
en kritik bir dönemde, Atatürk’le si-
lah arkadafllar›n›n aras›n› açmaya çal›-
flan bu Vahdettin’e ne diyece¤iz?” •
sinanmeydan@butundunya.com.tr

Kaynakça: [1] Meydan, Atatürk’ün Gizli Kurtulufl

sonra Karabekir Pafla; Rauf Bey, Refet
Pafla, Selahattin Bey ve ötekilerden
oluflan Atatürk karfl›t› muhalif gruplar›
desteklemeye bafllam›flt›r.[23] Bunun
üzerine ‹ngiltere D›fliflleri Bakanl›¤›
yetkililerinden Francis Osborne, 1 Ni-
san’da flu de¤erlendirmeyi yapm›flt›r:
“Bu grup, Kemal’e karfl› müthifl bir
muhalefet oluflturacakt›r.” [24]
‹ngilizlerin, Padiflah Vahdettin’i
kullanarak Milli hareketi bölme plan›
k›smen sonuç vermifltir. May›s 1922’-
de, Büyük Taarruz öncesinde meclis,
Atatürk’ün baflkomutanl›¤›n› bir kez
daha uzatmay› reddetmifltir.
En kritik dönemde meclis içi muha-
lefet yüzün-den ordu bafls›z b›rak›l-
m›flt›r. Temmuz 1922’de Rauf Bey,
Atatürk’e ra¤men Bakanlar Kurulu
Baflkan› seçilmifltir. Atatürk’ün, ba-
kanlar› aday gösterme yöntemine de
son verilmifltir. Ancak Atatürk, böyle
bir dönemde orduyu bafls›z b›rakma-
yaca¤›n›, fakat zaferden sonra köfle-
sine çekilece¤ini belirterek baflkomu-
tanl›k yetkisini uzatt›rabilmifltir.
“Atatürk’ün, Milli Mücadele’yi
birlikte bafllatt›¤› arkadafllar› ve meclis
132
Planlar›, s.162 vd. [2] Yunus Nadi, Kurtulufl Savafl›
An›lar›, ‹stanbul, 1979, s.258,259; Meydan, age,
s.172,173. [3] Bayur, age, s.166, Meydan, age,
s.173. [4] Atatürk’ün Bütün Eserleri, C.15, s. 62.
[5] Mazhar Müfit Kansu, Erzurum’dan Ölümüne
Kadar Atatürk’le Beraber, C.II, Ankara, 1997, s.
538,539. [6] Meydan, age, s.181. [7] Selek, age,
s.48. [8] Akflin, age, s.345, 346. [9] age, s.355.
[10] FO,371/5055/E, Robeck’ten Curzon’a gizli
yaz›, ‹stanbul, 28.3 1920; Sonyel, age, 109. [11]
Sonyel, age, s.128,129. [12] Vahdettin, Türkiye’den
kaçt›ktan sonra da Atatürk’e hakaret etmeye devam
etmifltir: ‹ngiliz arflivlerinde yap›lan araflt›rmalar-
da Vahdettin’in, baz› ‹ngiliz yetkililerine yazd›¤›
mektuplarda, Atatürk için, “küfre varan derecede
a¤›r ifadeler” kulland›¤› görülmüfltür. Metin Hü-
lagü’nün de¤di gibi, “Vahdettin, Atatürk’e bir ba-
k›ma düflman; çünkü Atatürk onu taht›ndan indirdi,
saltanat›na son verdi…” Bülent Günal, “Vahdettin,
Kurtulufl Savafl›’nda Mustafa Kemal’e Destek
Oldu mu? Ne Deste¤i, Mektuplar›nda Atatürk’e
Küfür Bile Ediyor”, Prof Metin Hülagü ‹le Röpor-
taj, Vatan, 26 Kas›m 2007, s.17. [13] age, s.157.
[14] Sonyel, age, s.187; Avc›o¤lu, age, s.208,209;
Meydan, age, s.551. [15] FO, 371/7853/E, 320:
Rumbold’tan Curzon’a gizli telgraf, 6.1.1922;
Sonyel, age, s.160. [16] Avc›o¤lu, age, s.184. [17]
Sonyel, age, s.160. [18] age, s.161. [19] Avc›o¤lu,
age, s.184. [20] age, s.184. [21] Sonyel, age,
s.164,165. [22] FO, 371/7882/E 2219: ‹ngiliz gizli
istihbarat raporu, no: 548, 23.2.1922. “Padiflah
ve Kaz›m Karabekir Pafla”, R.321, ‹stanbul,
7.2.1922; Sonyel, age, s.165,166. [23] Sonyel, age,
s.166. [24] FO, 371/7859/E 3493: ‹ngiliz gizli
istihbarat raporu, no. 605,30.3.1922; Sonyel, age,
s.166. [25] Avc›o¤lu, age, s.184.
gerekecek
Hani büyük kentlerin meydanlar›nda, sokaklar›nda sat›c›lar
görürüz. Bir kulaklar›, zab›ta için gelecek ›sl›k tüyosunda,
bir çarflafa yay›lm›fl, kazak, tarak, ask›, ayakkab› çekece¤i,
tornavida, anahtarl›k satarlar, bir
yandan da avazlar› ç›kt›¤› kadar
ba¤›r›rlar:
olu¤una çocu¤una laz›m...
Size de laz›m. Size de laz›m..."
Ve karfl›dan zab›tay› görüp,
ya da hafiyelerinin "kaç" iflaretini a-
l›nca, bohçalar›n› bir anda toplarlar
ve kaçarlar. Sonra tehlikeyi atlat›nca,
haydi tekrar:
"Herkese laz›m... Herkese... Size
de laz›m... Size de..."
Sizin bu küçük fleylere gereksini-
miniz yoksa, bunlar sizin için gerçek-
ten önemsizdir. Ya olursa? Bir parma-
¤›n›zda nas›lsa ç›kan fleytan t›rna¤›na,
akl›n›z tak›l›p kalm›fl ve t›rnak makas›
bulam›yorsan›z... Hemen açman›z ge-
reken bir paketin ipini bir türlü kopa-
ram›yor ve bir küçücük makas aray›p
duruyorsan›z, en sevdi¤iniz televizyon
dizisinin en heyecanl› yerinde sönen
133
 BD EK‹M 2010
SAKLI TAR‹H
d›r›p ‹ngilizlere verdi¤i belgeler
Sinan Meydan içinde daha çok Atatürk’ün,
Türkiye’yi Londra’da temsil
edecek olan Yusuf Kemal Bey’e
verdi¤i gizli talimatlar vard›r. Söz
konusu belgelerinin en önemlileri,

6
Bat› Cephesi Komutan› ‹smet Pa-
fla’n›n Yusuf Kemal Bey’e gönder-
di¤i bir mektup, Yusuf Kemal Bey

Vahdettin
Dosyası
kuruluna rehber olmas› için haz›r-
lanm›fl yönergeler ve Asya’daki
‹slam devletleriyle yap›lm›fl olan
antlaflmalard›r.[5] Yusuf Kemal Bey

‹stanbul’daki ‹ngiliz Yüksek diflah Vahdettin’in, Yusuf Kemal Bey’-

‹ngiliz ajan› gibi çal›flan Komiseri Sir Horace Rumbold, Vah-

bir padiflah: Vahdettin
Bafll›¤› okuyup, “abartt›¤›m›” zannetmeyin lütfen; çünkü
‹ngiliz arflivlerinde bulunan ve Salahi Sonyel’in yay›nlad›¤›
bir belge, Padiflah Vahdettin’in ‹ngiliz ajan› gibi çal›flt›¤›n›
gözler önüne sermektedir.[1]
tatürk, Bat› kamuoyunu Türk
Milli Mücadelesi konusunda ayd›n-
latmak için D›fliflleri Bakan› Yusuf
Kemal Bey baflkanl›¤›ndaki bir kurulu
Londra’ya göndermeye karar vermifl-
tir.[2] Yusuf Kemal Bey Londra’ya
gitmeden önce ‹stanbul’a u¤ray›p Pa-
diflahla da görüflecektir.
23 fiubat 1922’de Padiflah Vahdet-
tin’in huzuruna ç›kan Yusuf Kemal
Bey’in anlatt›klar›n› dinleyen padiflah,
ona karfl›l›k bile vermemifl, söyledik-
lerini dikkate almam›flt›r.[3] Padiflah,
86
Ahmet ‹zzet Pafla ve Tevfik Pafla’n›n
baflkanl›¤›ndaki kendi heyetini Lon-
dra’ya göndermeye karar vermifltir.
‹ngilizlere yalvar›p yakaran Padiflah
Vahdettin, ajanlar›n› harekete geçire-
rek Yusuf Kemal Bey’in katibi Ke-
mâl’in evinde bulunan valizi, katibin
yoklu¤unda açt›rarak içindeki gizli
belgelerin foto¤raflar›n› çektirmifl ve
bir mabeyincisiyle suretle ‹ngiliz Yük-
sek Komiseri Sir Horace Rumbold’a
göndermifltir.[4]
Padiflah Vahdettin’in, ajan›na çal-
dettin’in kendisine verdi¤i bu bel-
geleri, 7 Mart 1922’de ‹ngiltere D›fl-
iflleri Bakanl›¤›’na göndermifltir.[6]
Belgeler, ‹ngiltere D›fliflleri Ba-
kanl›¤›’n› çok sevindirmifl, Bakan-
l›k yetkililerinden Francis Osborne
bu belgelerle ilgili olarak 14 Mart’-
ta flu notu yazm›flt›r:
“Padiflah, Yusuf Kemal’in vali-
zinden çal›nan belgelerin suretlerini
bize göndermekle (‹stanbul’la An-
kara aras›ndaki iliflkilerin durumu-
nu) en iyi biçimde gösteriyor..” [7]
Salahi Sonyel’in dedi¤i gibi,
“Son Osmanl› Padiflah› Vahdettin,
bunlar› gerçekten çald›rarak Türki-
ye’yi iflgalinde tutan düflman bir
ulusun diplomatik temsilcisine gön-
derdiyse, ulusal ak›ma ve yurdu kur-
tarma çal›flmalar›na ihanet etmekle
suçlanabilir.”[8]
‹ngiliz Yüksek Komiseri Sir
Horace Rumbold ve ‹ngiliz D›fliflle-
ri Bakanl›¤› yetkililerinden Francis
Osborne, söz konusu belgeleri Pa-
in çantas›ndan çald›rt›p kendilerine
verdi¤ini söylediklerine ve bu belge-
leri aç›klad›klar›na göre, her fley çok
net bir flekilde ortada de¤il midir?
Türkiye’nin, var›n› yo¤unu ortaya
koyarak Atatürk’ün önderli¤inde düfl-
man› vatandan atman›n hesaplar›n›
yapt›¤› günlerde, Padiflah Vahdettin’in,
Atatürk’ün Londra’ya gönderdi¤i Türk
heyetindeki “ulusal s›rlar içeren” gizli
belgeleri çald›r›p iflgalci düflman ‹ngi-
lizlere vermesinin anlam›, tek kelimey-
le, “hainliktir”
‹flte size Necip Faz›l’›n deyimiyle,
“büyük vatan dostu Vahdettin!..”
Bir millet var koyun
sürüsü
Vahdettin’e iflgal y›llar›nda birçok
kere ba¤›ms›zl›k için harekete geçmesi
yönünde teklifler yap›lm›flt›r; ama o
bu teklifleri hep reddetmifltir.
Örne¤in, 16 Mart 1920’de ‹stanbu-
l’un iflgalinden sonra Celalettin Arif,
87
BD EK‹M 2010
Rauf Orbay, Bal›kesirli Müderris Ab-
dülaziz Mecdi Efendi ve Yalvaçl› Ö-
mer Vehbi Hoca’dan oluflan bir heyet,
Vahdettin’i ziyaret ederek ülkenin
içinde bulundu¤u durum konusunda
padiflah› uyarmak istemifllerdir. Bu
görüflme s›ras›nda Padiflah Vahdettin’-
le heyet üyeleri aras›nda çok ilginç
bir diyalog geçmifltir:
Vahdettin: “Ecnebiler, her fleyi ya-
pabilecek vaziyettedirler. Meclisi Me-
busan müzakerelerinde sözlerinize faz-
laca dikkat etmelisiniz.”
Vehbi Hoca, “fievketmeab! Millet
azimlidir; vatan›n› da sizi de kurtara-
cakt›r.”
Bu sözlere sinirlenen
Vahdettin, birden aya¤a
kalkarak so¤uk bir ses
tonuyla flöyle demifltir:
”Bir millet var koyun
sürüsü... Bir çoban laz›m
o da benim!”
Vahdettin, “Hoca, Hoca! Sözlerini-
ze dikkat ediniz! Fiili hadiseler mey-
dandad›r. Ak›l için yol birdir. Bu a-
damlar isterlerse yar›n Ankara’ya gi-
rerler.”
Abdülaziz Mecdi, “(Saray›n pence-
resinden gözüken düflman donanma-
s›n› göstererek) Bu kafirlerin kudreti
flu denizdeki toplar›n menzili içinde-
dir. Millet demir gibidir! Onu y›kama-
yacaklard›r. Padiflah›m, müsterih olu-
nuz! Millet sonuna kadar mücadele
edecektir.”
88
Rauf Bey: “Hoca Efendiler, Zat-›
flahanelerine hakikati arz ediyorlar,
Padiflah›m! Millet s›n›rlar› içinde ba-
¤›ms›zl›¤›n› ve makam›n›z kurtarmaya
azmetti! Millet sizden bir anlaflmaya
imza koymaman›z› istirham ediyor!
Aksi taktirde ak›bet çok tehlikeli gö-
rünüyor. Siz mahzur durumda oldu¤u-
nuz için imza etmeye mecburiyetiniz
de yoktur.”
Bu sözlere sinirlenen Vahdettin,
birden aya¤a kalkarak so¤uk bir ses
tonuyla flöyle demifltir:
“Bir millet var koyun sürüsü... Bir
çoban laz›m, o da benim!”
Bunlar Vahdettin’in heyete söyle-
di¤i son sözlerdir. Heyet saraydan ç›-
karken Vehbi Hoca arkadafllar›na flun-
lar› söylemifltir:
“Bu adam nefsini ›slah etmezse
ak›beti fenad›r! Allah büyüktür! Bu
millet kurtar›c›s›n› bulacakt›r! Milleti
koyun sürüsü olarak adland›rmak Al-
lah’›n r›zas›na ayk›r›d›r. Yaflarsak çok
fleyler görece¤iz.”[9]
Halk› “koyun sürüsü” olarak gö-
ren bir padiflah›n, o halka inan›p, o
halkla birlikte vatan›n ba¤›ms›zl›¤›
için mücadele etmesi beklenebilir mi?
Vahdettin’in Milli
Hareket karfl›t›
beyannamesi
Milli harekete destek olmak flöyle
dursun bu hareketi yok etmek için her
yolu deneyen Padiflah Vahdettin, 20
Eylül 1919 tarihinde yay›nlad›¤› bir
beyannameyle aç›kça Milli harekete
karfl› oldu¤unu göstermifl; savaflarak
BD EK‹M 2010
de¤il, teslim olarak kurtulufla ulafl›la- Vahdettin’in Milli hareket karfl›t›
bilece¤ini belirtmifltir. bu beyannamesinin halk› olumsuz et-
kilememesi için harekete geçen Ata-
Vahdettin’in, Atatürk’ün Samsu- türk, baz› tedbirler alm›flt›r. Fakat Ata-
n’a ç›kmas›ndan dört ay sonra yay›nla- türk’ün bütün tedbirlerine karfl›n pa-
d›¤› bir beyanname, “Vahdettin, Ata- diflah›n beyannamesi baz› yerlere u-
türk’ü, Kurtulufl Savafl›’n› bafllats›n laflm›flt›r.
diye Anadolu’ya gönderdi!” diyenle-
rin o “büyük yalan›n›” da gözler önüne
sermektedir.[10] Çünkü beyanname
Karabekir’in hatas›
dikkatle okundu¤unda Padiflah Vah-
dettin’in “düflmana karfl› direniflten” Milli harekete büyük zararlar verebi-
de¤il, çok yumuflak bir üslupla “düfl- lecek bu beyannamenin yay›lmas›nda
man karfl›s›nda sessiz kalmaktan” söz Kaz›m Karabekir Pafla’n›n da büyük
etti¤i görülmektedir. ‹flgallere üzüldü- gayretleri olmufltur. Atatürk’le birlikte
¤ünü, devlet ve milletin haklar›n› ko- milli direnifl için yola ç›kan Karabekir
rumak için çaba harcaman›n do¤al ol- Pafla’n›n sadece dört ay sonraki bu
du¤unu belirten kurnaz Vahdettin, sö- de¤iflimini anlamak olanaks›zd›r do¤-
zü döndürüp dolaflt›r›p, Milli hareketin
gereksizli¤ine getirmifl; Avrupa kamu-
rusu! Atatürk, Nutuk’ta, Milli hareket
karfl›t› bu beyannamenin yurda yay›l-
oyunun lehimize döndü¤ünü, Mebu- mas›na önayak olan Kaz›m Karabekir
san meclisi seçimlerinin zaman›nda Pafla’y› a¤›r bir flekilde elefltirmifltir.
yap›labilmesi ve bar›fl konferans›ndan
olumlu bir sonuç al›nabilmesi için
“Milletin her ferdinden bu günkü du-
rumun nezaketini takdir ederek sessiz-
lik ve so¤ukkanl›l›¤›n› korumas›n›,
kanunlar›n hükümlerine ve hükümetin
emirlerine uymas›n›, düzen ve asayifli
bozacak hareketlerden sak›nmas›n›”
istemifltir. Padiflah Vahdettin’in beyan-
namesinin sonundaki flu cümle onun
politikas›n› özetlemektedir: “Büyük
devletlerin adalet ve insaf duygular›
ile gerçekleri gittikçe anlayan Avrupa
ve Amerika kamuoyunun yumuflamas› Kaz›m Karabekir
da bu umudumu belgelendirmektedir.”
Görüldü¤ü gibi Padiflah Vahdet- Karabekir Pafla, 21 Eylül 1919’da
tin’in umudu, halk›n sessizlik içinde Trabzon Mevki Komutan›’na gönder-
büyük devletlerin “adalet” ve “insaf” di¤i uzun bir telgrafta Padiflah Vahdet-
duygular›na güvenmesidir. tin’in Milli hareket karfl›t› beyanna-
89
BD EK‹M 2010
mesini öve öve bitirememifltir.
‹flte Atatürk’ün Nutuk’ta yer verdi¤i
o ibretlik belge:
“Trabzon Mevki Komutan›’na,
fievketli Padiflah›m›z Hazretlerinin
ulusuna karfl› yay›mlad›klar› kutlu bil-
dirilerin hemen görevlilere ve halka
ulaflt›r›lmas› gereklidir. Böylece flim-
diki hain hükümetin melek yüzlü Pa-
diflah›m›z efendimizi ne denli küstahça
ve gözü peklikle aldatmakta oldukla-
r›n› anlayamayanlar kald›ysa hepsi
anlas›nlar. Ulusu ve ülkesi için kutlu
yüre¤inin ne denli büyük bir sevgi ve
esirgeyicilikle dolu oldu¤unu gösteren
bu bildiride en aç›k olarak göze çarpan
fley, hükümetin haince gidifli üzerine
ulusun halifelik kat›na sundu¤u yak›n-
ma yaz›lar›n›n daha Padiflaha bildiril-
memifl olmas›d›r. Çünkü ulusa ve yur-
da karfl› çektikleri hainlik hançerini
bilmifl olsalard›, bu hainleri bir dakika
bile yerlerinde tutmayacaklar›na, kutlu
bildirideki yürekten gelen anlat›m en
büyük tan›kt›r. Bu hainler bu gerçe¤i
bildikleri için halife efendimizi do¤ru-
dan do¤ruya ulusla karfl› karfl›ya getir-
miyorlar. Bunun için ulusa düflen ö-
dev, flanl› Padiflaha sonsuz sevgi ve
ba¤l›l›¤›n› durmadan göstermek ve
sunmakla birlikte, bütün ulusun ve or-
dunun birlik olarak Padiflah›n söz gö-
türmez haklar›n›, ulusun ve ülkenin
varl›¤›n› kurtarmaya çal›flt›klar›, ama
bu hain hükümetin yasal ve gönülden
ba¤l›l›¤› anlatan bu davran›fl› Padiflah›-
m›z efendimizden gizledikleri, üstelik
büsbütün ters bir biçimde gösterdikleri
gerçe¤ini dün karar verildi¤i üzere ha-
lifelik kat›na arac›s›z bildirmektir. Er-
zurum halk›n›n bu yolda yazacaklar›
90
telin bir örne¤i oraya bildirilecektir.
15. Kolordu Komutan› Kaz›m
Karabekir”[11]
Kaz›m Karabekir Pafla’n›n Milli
harekete karfl› aç›kça cephe al›nan bu
bildiriyi “kutlu bildiri” olarak adland›r-
mas› ve bu bildirideki sözüm ona “yü-
rekten anlat›m›”, Damat Ferit’in, Pa-
diflah› aldatt›¤›na kan›t olarak göster-
mesi “inan›lacak” de¤erlendirmeler
de¤ildir. E¤er Karabekir Pafla’y› biraz
olsun tan›masak, “flaka yap›yor!”, “dal-
ga geçiyor!” denilecek türeden aç›kla-
malard›r bunlar.[12]
Vahdettin’in Milli hareketi yok
etmeye yönelik bu beyannamesine öv-
güler ya¤d›r›p, bir de üstüne üstlük
yurda yay›lmas›n› sa¤layan Karabekir
Pafla’n›n kafas›n›n o günlerde çok ka-
r›fl›k oldu¤u anlafl›lmaktad›r.
Karabekir Pafla’n›n o günlerdeki
kafa kar›fl›kl›¤›n› kan›tlayan baflka ge-
liflmeler de vard›r. Örne¤in, Karabekir,
o günlerde Temsil Heyeti’nin Sivas’›n
bat›s›na geçmemesini ve Kuvay› Mil-
liye’nin da¤›t›lmas›n› istemifltir. Maa-
lesef Karabekir Pafla da Atatürk’ün
di¤er silah arkadafllar› gibi Milli hare-
ket s›ras›nda bazen “yalpalam›fl”, “zik-
zaklar çizmifltir”. Onun bu “Padiflah-
severli¤i” devrimler sürecinde de nük-
sedecektir. Örne¤in cumhuriyetin ila-
n›n› erken bulmufl, halifeli¤in kald›r›l-
mas›na ve Latin harflerinin kabulüne
karfl› ç›km›flt›r.
Kaz›m Karabekir Pafla, Vahdettin’e
övgüler ya¤d›rd›¤› telgraf›n› flöyle bir
eklemeyle Atatürk’e de göndermifltir:
“Bu konuda düflünceleriniz var
m›? Bu kutlu bildiri, ulusun padiflah›na
gerçe¤i bildirmesine yeniden elveriflli
bir durum yaratm›flt›r ki, Erzurum hal-
k› hükümetin bütün cinayetlerini saya-
rak, yeniden padiflaha dileklerini bil-
direcektir. Bunun örne¤ini ya çekil-
mek üzere ya da bilgi için say›n kuru-
lunuza sunaca¤›m”[13]
Atatürk’e göre bu beyanname ‹s-
tanbul Hükümeti’nin durumunu güç-
lendirdi¤i gibi halk üzerinde milliyet-
çilere karfl› olumsuz bir etki yaratabi-
lirdi. ‹flte bu etkiyi en aza indirmek is-
teyen Atatürk, Padiflah Vahdettin’e
bir telgraf çekerek, onu bir kere daha
Milli hareket konusunda ayd›nlatm›fl-
t›r. Atatürk söz konusu telgraf›nda ›s-
rarla, hala o hain Damat Ferit’in neden
görevden al›nmad›¤›n› sormufltur Vah-
dettin’e:
Padiflah Vahdettin k›sa
bir süre hariç neredeyse
tüm Kurtulufl Savafl›
boyunca hain Damat
Ferit’i baflbakanl›kta
tutmufltur.
Atatürk, “Tarihte flimdiye kadar
ifllenmifl olan ihanetlerin hiçbirisiyle
k›yaslanmayacak bir ihanetle halk› bir-
birinin aleyhinde k›flk›rtan ve milleti
yabanc›lar›n ihtiraslar›na feda eden
bu kabinenin, milletin istememesine
ra¤men hala yerinde kalmas› büyük
felaketleri davet etmektedir... Onun
için hemen Ferit Pafla kabinesi yerine
halk›n güvenine lay›k bir hükümetin
kurulmas›n› bütün millet ad›na padi-
BD EK‹M 2010
flah›m›zdan niyaz ve istirham ederiz.”
demifltir.[14]
Ancak Padiflah Vahdettin k›sa bir
süre hariç, neredeyse tüm Kurtulufl
Savafl› boyunca hain Damat Ferit’i
baflbakanl›kta tutmufltur.
Vahdettin’in orduyu
etkisizlefltirme
çabalar›
Padiflah Vahdettin, “‹ngilizleri mem-
nun etme” politikas› gere¤i, Mondros
Ateflkes Antlaflmas›’ndan hemen son-
ra, 5 Kas›m 1918’de ordunun onda
dokuzunun terhis edilerek, erlerin mem-
leketlerine gönderilmesine yönelik
kararnameyi hiç tereddüt etmeden im-
zalam›flt›r.[15] Ayr›ca ‹ngilizlerin, Ali
‹hsan Pafla ve Yakup fievki Pafla gibi
baflar›l› komutanlar› tutuklayarak Mal-
ta’ya sürgün etmesine ses ç›karmam›fl-
t›r. ‹ngilizlerin iste¤i do¤rultusunda
orduyu güçsüzlefltirme politikas› uy-
gulayan Vahdettin, daha sonra da Ku-
vay› Milliye’ye yard›m eden Cemal
Pafla ve Cevat Pafla gibi komutanlar›n
görevden al›nmalar›na da göz yummufl-
tur. Vahdettin, ordudaki ulusalc› su-
baylar› Süleyman fiefik Pafla arac›l›-
¤›yla tasfiye etmifltir.
Vahdettin, bir taraftan aktif ordular›
da¤›t›rken ve ulusalc› subaylar› etki-
sizlefltirirken, di¤er taraftan ‹ngiliz is-
teklerine karfl› ç›kmayacak, padiflah
ve hükümetin muhaf›zl›¤›n› yapacak
ordular kurmufltur. Örne¤in, ‹stanbul
Muhaf›zl›¤› ve 25. Kolordu Komutan-
l›¤› bu tür bir ordudur. Bütün umudu,
‹ngilizlere ve Paris Bar›fl Konferan-
91
BD EK‹M 2010
s›’na ba¤layan bu ordu, hiçbir zaman
Atatürk’ten ve Temsil Heyeti’nden
emir almam›flt›r. Bu muhaf›zl›¤›n ve
ordunun görevi, ‹stanbul’da asayiflin
sa¤lanmas›, Padiflah›n korunmas›, ‹t-
tihatç›lar›n ve ulusalc›lar›n tutuklan-
mas›d›r.[16] Bu tür yapay ordulardan
biri de Askeri Nigehban Cemiyeti’dir.
Milli harekete karfl› olan bu teflkilat,
‹zmir’in iflgali sonras›nda Ege’de olu-
flan direnifl cemiyetlerini ve subaylar›n
bunlara destek olmas›n› a¤›r bir flekil-
de elefltirerek, ordunun ve subaylar›n
çete savafllar›na kat›lmas›n›n uygun
olmad›¤›n› bildirmifltir.[17]
Güdümlü ordular›n en önemlisi,
Milli hareketi yok etmek için kurulan
Kuvay› ‹nzibatiye (Halifelik Ordusu)’-
dir. Bu tür “ihanet” ordular›n›n sonun-
cusu Kuvay› Seferiye adl› ordudur.
Vahdettin, orduyu etkisizlefltirmek
için elinden gelen her fleyi yapm›flt›r.
Örne¤in, Vahdettin’in fleyhülislam›
Mustafa Sabri Efendi, ‹zmir’in iflga-
linden 15 gün sonra yay›mlad›¤› bir
demeçte, “Ordunun görevi oruç tut-
makt›r!” demifltir.[18]
Ali Kemal de yaz›lar›nda s›kça,
“Art›k harp ve darp ile yap›lacak bir
fley yoktur” demifltir. fieyhülislam›n,
“Ordunun görevi oruç tutmakt›r!” flek-
lindeki demecinden üç ay sonra, Alem-
dar’da yay›mlanan bir yaz›da, “Ordu-
nun befl vakit namazda Padiflah’a dua-
dan gayri bir fley bilmemesi laz›md›r”
denilmifltir.[19]
‹stanbul Müftüsü Dürrizade ise,
11 Nisan 1920’de yay›nlad›¤› bir fet-
vada ulusalc› paflalar›n öldürülmeleri-
nin dinen “caiz” oldu¤unu ve Kuvay›
92
fieyhülislam Mustafa Sabri Efendi
Milliye’ye karfl› mücadele ederken ö-
lenlerin flehit, kalanlar›n gazi olaca¤›n›
bildirmifltir. Ulusalc› subaylar›n rüt-
beleri indirilmifl, hatta Atatürk’ün ni-
flan ve madalyalar› bile geri al›nm›flt›r.
Ordu müfettifllikleri kald›r›lm›fl, Kuva-
y› Milliyeci subaylar›n telgraf hizmet-
lerinden yararlanmas› yasaklanm›flt›r.
‹çiflleri Bakan› Ali Kemal, 26 Ha-
ziran 1919’da yay›nlad›¤› bir genel-
geyle, valilerin, komutanlar›n verdik-
leri emirlere uymamas›n›, uyanlar›n
fliddetle cezaland›r›laca¤›n› bildirmifl-
tir.[20]
Anadolu’daki ulusalc› subaylar
türlü vadelerle ‹stanbul’a ça¤r›lm›fl,
Mustafa Kemal’in “zorla asker topla-
d›¤›” dedikodular› yay›larak düzenli
ordunun kurulmas› engellenmek isten-
mifltir. Anadolu’ya gönderilen “incele-
me kurullar›yla” ordu denetim alt›na
al›nmaya çal›fl›lm›flt›r.[21]
28 fiubat sürecinden sonra Türki-
ye’de, Türk silahl› kuvvetlerini dene-
tim alt›na al›p etkisizlefltirmek isteyen-
lerle, Kurtulufl Savafl› y›llar›nda ulusal
orduyu denetim alt›na al›p etkisizlefl-
tirmek isteyenlerin benzerli¤i çok dik-
kat çekicidir. O günlerde “din, iman,
hilafet” diyerek emperyalizmle kol
kola giren iflbirlikçiler, bugünlerde de
yine “din, iman, hilafet” diyerek em-
peryalizmle kol kola girmifltir.
H›yanet ordusu:
Kuvay› ‹nzibatiye
(Halifelik Ordusu)
Padiflah Vahdettin ve Sadrazam
Damat Ferit’e göre Atatürk’ün önder-
li¤indeki Milli hareket (Kuvay› Milli-
ye) bir “isyan” hareketidir ve bir an
önce bast›r›lmas› gerekmektedir! ‹flte
bu amaçla 18 Nisan 1920’de Kuvay›
‹nzibatiye (Halifelik Ordusu) adl› bir
ordu kurularak Anadolu’da düflmanla
mücadele eden milliyetçilerin üzerine
gönderilmifltir. Sina Akflin bu orduyu,
“Ulusal hareketi bo¤mak üzere Padi-
flah›n kurdu¤u resmi bir ordu” olarak
tan›mlam›flt›r.[22]
Mondros Ateflkes Antlaflmas›’na
tamamen ayk›r› bir flekilde böyle bir
ordunun kurulmas› ve silahland›r›lma-
s›, bu orduyu kuranlar›n (Padiflah›n
ve Baflbakan›n) ‹ngilizlerden yard›m
ald›klar›n› göstermektedir. Çünkü o
s›rada ‹stanbul’daki tüm silah depolar›
‹ngilizlerin kontrolündedir. Anadolu’-
da kardeflin kardefli öldürmesi anlam›-
na gelen Kuvay› ‹nzibatiye projesi,
böl ve yönet ilkesi do¤rultusunda ha-
reket eden ‹ngiltere’nin emperyalist
ç›karlar›na tamamen uygundur. [23]
BD EK‹M 2010
Nitekim, “Kuvay› ‹nzibatiye bir-
liklerinin silahland›r›lmas› için bizzat
Damat Ferit, ‹stanbul’da ‹ngiliz kont-
rolündeki Maçka silahhanesinden al›n-
mak üzere 600 tüfek, 30.000 piyade
fifle¤i ve 800.000 makineli tüfek cep-
hanesi verilmesi için ‹ngiliz Baflkomu-
tanl›¤›’ndan bir belge alm›flt›r. Bundan
baflka, Kuvay› ‹nzibatiye, Sapanca yö-
nünde, 14 Haziran 1920 günü taarruza
haz›rlan›rken bozulup geri at›l›nca ‹z-
mit bölgesindeki 242. ‹ngiliz tugay›n›n
tel örgüler ve siperler ile tahkim edil-
mifl mevzisinden faydalanm›flt›r.”[24]
18 Nisan 1920 tarihli kararnameyle,
Kuvay› ‹nzibatiye’nin nitelikleri, kuru-
lufl amac› ve askerlere verilecek maafl-
lar belirlenmifltir. Buna göre amaç Ku-
vay› Milliye’yi yok etmektir! Devletin
silahl› gücü olarak tan›mlanan Kuvay›
‹nzibatiye, Harbiye ve Dahiliye Neza-
retlerine ba¤l› olacakt›. Baz› emekli
subaylar›n da kat›ld›¤› bu ordu, gönül-
lülük esas›na göre oluflturulmufltu. Tü-
men olarak kurulan Kuvay› ‹nzibatiye,
üç piyade alay› ve bir topçu taburun-
dan oluflmaktad›r. Toplam mevcudu
12.000 kifli olarak düflünülmüfltür. [25]
Kuvay› ‹nzibatiye’ye gönüllü olarak
yaz›lan subay ve askerlere çok iyi bir
maafl verilece¤i duyurulmufltur. [26]
Erlere 30, çavufllara 35, baflçavufllara
40, te¤menlere 60, üste¤menlere 70,
yüzbafl›lara 80, k›demli yüzbafl›lara
90, tabur komutanlar›na 100, alay ko-
mutanlar›na 150 lira ayl›k verilecek-
tir. [27] Fakir halk, yüksek maafllarla
bu orduya kat›lmaya teflvik edilmifltir.
Türk ulusu yokluk ve yoksulluk
içinde, vatan ve namus mücadelesi
vermeye çal›fl›rken, ‹stanbul Hükümeti
93
BD EK‹M 2010
Türk ulusu yokluk ve
yoksulluk içinde, vatan
ve namus mücadelesi
vermeye çal›fl›rken,
‹stanbul Hükümeti ve
Padiflah Vahdettin,
maddi kaynaklar›n› bu
‹ngiliz destekli derme
çatma ordunun haince
askeri amaçlar›na
harcam›flt›r.
ve Padiflah Vahdettin, maddi kaynak-
lar›n› bu ‹ngiliz destekli derme çatma
ordunun haince askeri amaçlar›na har-
cam›flt›r. Bu kuvvet için 1.250.850 li-
ra ödenek ayr›lm›flt›r. [28]
Kuvay› ‹nzibatiye’nin en önemli
eksikli¤i “gönüllülük” esas›na dayal›
“maafll›” bir ordu olmas›d›r. Yani, bu
orduya kat›lanlar›n öncelikli amac›
parad›r. Durum böyle olunca bir an
önce görevlerini yap›p sa¤ alim geri
dönmek istemektedir. Ayr›ca kafalar›
da fena halde kar›fl›kt›r; çünkü ‹stanbul
‹ngiliz iflgali alt›ndayken onlar kendi
kardefllerine kurflun s›kmak için Ana-
dolu’ya gitmektedirler! fieyhülislam
Dürrizade’nin, Anadolu’daki ulusalc›
liderlerin ve Kuvay› Milliyecilerin öl-
dürülmelerinin dinen caiz oldu¤unu
ve onlara karfl› savafl›rken ölenlerin
flehit, kalanlar›n gazi olaca¤›n› duyu-
ran fetvas› bu orduya kat›l›m› art›ran
en önemli etkenlerden biridir.
94
Kuvay› ‹nzibatiye’nin bafl›na Ata-
türk’ü “isyanc›” olarak adland›ran Sü-
leyman fiefik Pafla, Kurmay Baflkanl›-
¤›’na da Erkân›harp Miralay› Refik
(Yaltkaya) getirilmifltir.
Kuvay› ‹nzibatiye’nin bafl›na getirilen ve
Atatürk’ü isyanc› olarak adland›ran
Süleyman fiefik Pafla
Süleyman fiefik Pafla, ‹stanbul Hü-
kümeti’nin Anadolu’daki ordular› et-
kisizlefltirmek için oluflturdu¤u kurul-
lardan birinin baflkan› olarak 5 A¤us-
tos 1919’da Konya’ya gitmifl, ertesi
gün ‹stanbul’a gönderdi¤i telgrafta,
Anadolu’daki Milli Hareketin zanne-
dildi¤i kadar güçlü olmad›¤›n› e¤er
kendisi Harbiye Nezareti’ne getirilirse
Milli hareketi k›sa sürede bitirece¤ini
belirtmifltir.[29] Bunun üzerine Süley-
man fiefik Pafla, 14 A¤ustos 1919’da
da Harbiye Naz›r› yap›lm›flt›r. [30]
Harbiye Nezareti’ndeki baz› kiflilerin
Kuvay› Milliye’yi el alt›ndan destekle-
di¤i yolundaki dedikodular›n izini sü-
ren Süleyman fiefik Pafla, hemen tav-
siye hareketine bafllam›fl; ‹stanbul Mu-
haf›zl›¤›, Genelkurmay ‹kinci Balkan-
l›¤› ve Harbiye Nezareti Müsteflarl›-
¤›’nda de¤ifliklikler yapm›flt›r. Önce,
Milli harekete s›cak bakan Cevat Pa-
fla’y› görevden alarak Hadi Pafla’y›
atam›flt›r. [31]
Daha sonra da Milli hareketin ge-
nelkurmaydaki gözü kula¤› durumun-
daki ‹smet Pafla’y› genelkurmaydaki
bütün görevlerinden alm›flt›r. [32]
Süleyman fiefik Pafla böylece Ana-
dolu’daki komutanlar› ve Milli hareke-
ti güçsüzlefltirece¤ini düflünmüfltür.
Göreve geldi¤i 14 A¤ustos 1919’da
askeri birliklere, “güvenli¤i bozanlara
karfl› mülki makamlar›n istedikleri yar-
d›m›n hemen yap›lmas›n›” emretmifl
ve ordu müfettifllerinin idarecilere ta-
limat verme yetkisini kald›rm›flt›r. Sü-
leyman fiefik Pafla’n›n bütün bu icra-
atlar›n› Padiflah Vahdettin, 19 A¤us-
tos 1919’da onaylam›flt›r.[33]
Süleyman fiefik Pafla, askerlere
yay›nlad›¤› bir beyannamede kanunla-
ra uymalar›n› ve hiçbir derne¤e ya da
partiye yaklaflmamalar›n› bildirmifltir.
I. Kolordu Komutan› Cafer Tayyar Pa-
fla’ya yazd›¤›bir emirde ise yurt savun-
mas›na geçen subaylar› flikayet etmifl-
tir. [34]
Kuvay› ‹nzibatiye’nin bafl›na geti-
rilen Süleyman fiefik Pafla’ya çok ge-
nifl yetkiler verilmifltir. [35]
Kuvay› ‹nzibatiye ad›na 54 subay
ve 790 er toplanm›flt›r. Sonradan su-
bay say›s› 94’e yükselmifltir. Yeni ka-
t›l›mlarla er say›s› da 2000’e yaklafl-
m›flt›r. Kuvay› ‹nzibatiye’nin birinci
alay› 29 Nisan 1919’da ‹zmit’e gelerek
karargah kurmufltur. ‹kinci alay› da
‹zmit liman›nda demirli Yavuz Z›rhl›-
BD EK‹M 2010
Kuvay› ‹nzibatiye ordusunun idaresini ele
geçiren komutan, Ahmet Anzavur.
s›’na yerleflmifltir.[36]
May›s ay› bafl›nda Süleyman fiefik
Pafla’n›n ‹zmit’e gelmesi ve di¤er a-
laylar›n da bölgeye ulaflmas›yla haz›r-
l›klar tamamlanm›flt›r. Ancak bu s›ra-
da ‹zmit’e mutasarr›f olarak atanan
Ahmet Anzavur, “bu orduyu destek-
le...” talimat› al›nca, Kuvay› ‹nzibatiye
karargah› olarak kullan›lan Yavuz
z›rhl›s›na gelmifltir. Süleyman fiefik
Pafla’ya, istedi¤i zaman bu ordunun
bafl›na geçebilece¤ini söylemifl olan
Anzavur’un gelifli komuta heyetinde
flaflk›nl›k yaratm›flt›r. [37]
Zaten do¤ru dürüst bir plan› ve
program› olmayan Kuvay› ‹nzibati-
ye’de liderlik tart›flmas› bafl gösterince
Süleyman fiefik Pafla komutanl›k gö-
revinden istifa ederek ‹stanbul’a dön-
müfltür.[38] Onun yerine Kuvay› ‹nzi-
batiye’nin bafl›na Suphi Pafla atanm›fl-
t›r. Bu s›rada Kuvay› ‹nzibatiye Ordu-
95
BD EK‹M 2010
su’nun idaresini eline geçiren Anza-
vur, 2000 kiflilik bir kuvvetle 10 Ma-
y›s’ta Adapazar›’n›, 13 May›s’ta Ka-
d›rga’y› ele geçirmifl, Bolu-Düzce is-
yan›ndan da yararlanarak 14 May›s’ta
Gevye’ye sald›rm›flt›r. Anzavur, bir
ara ‹stanbul’a telgraf çekerek orduya
maddi destek sa¤lanmas›n› istemifl-
tir. [39]
Anzavur’un amac› Eskiflehir yolu-
nu ele geçirip oradan Ankara’ya yürü-
mekti. Aznavur, 17 May›s’ta Geyve
bo¤az›n› ele geçirmek için hareket et-
mifltir. Ancak bölgeyi savunmakla gö-
revli Ali Fuat Pafla’n›n hiç bekleme-
di¤i bir noktadan, ‹kramiye yönünden
sald›r›ya geçmifltir. Buradaki otuz as-
kere karfl›n Anzavur’un emrinde 300
süvari vard›r. Ali Fuat Pafla, bu durum-
da o otuz askerle Aznavurla mücadele
etmek zorunda kalm›flt›r. [40]
Bu s›rada ambardan ç›kart›larak
mevziye yerlefltirilen bir makineli tü-
fe¤in bafl›na Ali Fuat Pafla’n›n yaveri
‹dris Çora geçmifl ve asilerin istasyona
girmesini yar›m saat geciktirmifltir.
‹ki saatten fazla devam eden bu direnifl
sonunda bir taraftan süvari bölü¤ü,
di¤er taraftan yüz kiflilik Yüzbafl› Me-
sut Bey Müfrezesi ve Demirci Efe’nin
atl› zeybekleri yetiflmifl ve Anzavur’un
kontrolündeki Kuvay› ‹nzibatiye bir-
likleri geri püskürtülmüfltür. [41]
20 May›s’ta, Anzavur’u “kutla-
mak” için ‹zmit’e gelen Damat Ferit
büyük bir hayal k›r›kl›¤›na u¤ram›flt›r.
23 May›s’ta harekete geçen Ali Fuat
Pafla’n›n kuvvetleri, Kuvay› ‹nzibati-
ye’nin art›klar›n› da¤›tarak Adapazar›
ve Sakarya’y› geri alm›fl, ayr›ca 4 top
96
TIP DÜNYASINDAN KISA KISA
ve 4 makineli tüfek ele geçirmifltir. [42]
Bu yenilginin ard›ndan Anzavu- Prof. Dr. Yürük ‹yriboz
r’un ‹stanbul’a dönmesi, askerlerin Akne ve yo¤urt
moral bozuklu¤u, baz› askerlerin saf ‹laclarla yap›lan akne tedavisi yo¤un
de¤ifltirerek ulusalc›lar›n taraf›na geç- depresyona neden olabilir. Çok Depresyon,
mesi gibi geliflmeler ve bu s›rada ya- yo¤urt tüketilen ülkelerde akneye
can s›k›nt›s›
p›lan di¤er sald›r›lardan da sonuç al›- çok az rastlanmaktad›r.
namamas› üzerine 25 Haziran 1920’de ‹ngiltere’de yap›lan
araflt›rmalar depres-
Kuvay› ‹nzibatiye Ordusu’na resmen
yona ve cans›k›nt›-
son verilmifltir.[43]
s›na kolay yakala-
Ali Fuat Pafla, an›lar›nda Kuvai
nanlar›n daha k›sa
‹nzibatiye’yle yap›lan çat›flmalar› bü-
ömürlü olduklar›n›
tün detaylar›yla anlatm›flt›r. [44]
göstermifltir..
Bu an›lar okundu¤unda bu h›yanet
ordusunun nas›l güçlükle durdurulabil-
di¤i, çok daha iyi anlafl›lacakt›r.
Son araflt›rmalar, sigara Anne sütü ile 6
duman›n›n do¤acak aydan fazla beslenen
Kuvay› ‹nzibatiye’nin en büyük bebeklerin gen çocuklarda ileri yafllarda
“cinayetlerinden” biri, Atatürk’ün em- yap›s›n› etkiledi¤i- ruh hastal›klar›n›n çok
rinde Milli harekete destek olan Yahya ni, ba¤›fl›kl›k sis- az görüldü¤ü saptan-
Kaptan’›n katledilmesi olmufltur. Yah- temini zay›flatarak m›flt›r.
ya Kaptan’› pusuya düflürerek tutuk- kanser riskini
layan Kuvay› ‹nzibatiyeciler, Yahya art›rd›¤›n› kan›t- Çikolata
Kaptan, elleri arkadan ba¤l› halde su lam›flt›r.
Haftada bir-iki
içerken, Kuvay› ‹nzibatiye ordusunun
kez çikolata yemek
üste¤menlerinden Abdurrahman Efen-
di taraf›ndan kalleflçe arkadan vurul- Bal›k ya¤› inme riskini azalt›r.
mufltur (8 Ocak 1920). Bu s›rada son Bal›k ya¤›nda bulunan Lifli yiyecekler
bir gayretle bafl›n› kald›ran Yahya Kap- yüksek A vitamini, ast›m, eklem roma-
tan’›n son sözü, “Kallefller!..” olmufl- D vitamini tizmas›, ba¤›rsak il-
tur...[45] • etkilerini tihaplar› ve fleker has-
sinanmeydan@butundunya.com.tr çok azalt›r. tal›¤›n› önlemektedir.
Gelecek say›da “Vahdettin, Ata- Ö¤le Çay ve
türk’ü Kurtulufl Savafl›’n› bafllat- uykusu kahve
mas› için Anadolu’ya gönderdi” Gün ortas›ndaki Yap›lan araflt›rmalar
yalan›n› deflifre edece¤iz. k›sa uyku molalar› bol çay ve kahve
Kaynakça bilgilerine dergimizin beyni dinlendir- tüketenlerde fleker
internet sitesinden ulafl›labilirsiniz. mekte ve ö¤renme hastal›¤›na çok daha az
kapasitesini art›rmaktad›r. rastland›¤›n› göstermektedir.
97