Professional Documents
Culture Documents
Cory
Cory
Agueda Esteban
Si Agueda Esteban (9 Pebrero 1868 – 1944) ay isang babaeng katipunero, na siyang tagabili ng
bala at pulbura sa Maynila. Dinadala niya ito sa kaniyang asawa na noon ay nasa Cavite.
Nang sumiklab ang aklasan laban sa mga Espanyol, sumali si Mariano na asawa ni Estaban sa
Katipunan. Kilala si Mariano bilang tungkod, na responsable sa mga pag-atake sa mga kuta ng
Espanyol sa San Juan del Monte, Montalban at Marikina. At nang inilipat si Mariano sa Tangos,
Cavite, isinama niya ang kaniyang pamilya. Bilang asawa ng isang Katipunero, si Esteban ay
naging katuwang sa mga aktibidad ng kaniyang asawa. Sila ay bumabiyahe patungong Maynila,
upang bumili ng mga materyales at mga bala na ginagamit ng mga Katipunero. Si Esteban ang
siyang nagdadala ng mga gamit na ito, at kinailangan pa niyang umakyat at maglakbay ng
malayo upang masiguro na makarating ang mga gamit sa mga Katipunero.Nang magsimula ang
pananakop ng mga Amerikano, si Esteban ang tagadala ng liham para kay Hen. Artemio Ricarte,
na nagmula sa kaniyang asawa. Siya ang pinagkatiwalaang magdala ng mahahalagang
dokumento at ng mga planong pag-atake sa mga instilasyon ng Espanyol. Ang kaniyang mga
aktibidad ay hindi man lamang pinagsuspetsiyahan ng mga Espanyol dahil siya ay isang babae.
Lingid sa kaalaman ni Esteban, siya ay pinaghinalaan na ng mga Espanyol na nakikikutsaba sa
mga Katipunero, kaya lihim na pinasusubaybayan ng mga awtoridad. Isang gabi, nagtungo ang
mga kawal ng Espanyol sa bahay ni Esteban, at doon natuklasang may mga itinatagong granada
sa loob ng bahay ni Esteban na kalimitan niyang dala sa kaniyang mga lakad. Masuwerteng wala
noon sa kaniyang bahay si Esteban. At noong 1 Hulyo 1900, magkakasamang naaresto sina
Esteban, Barroga at Ricarte sa Calle Anda. At Noong 16 Pebrero 1901, ang kaniyang asawa at
iba pang rebolusyonaryo ay ipinatapon sa Guam. Si Estaban ay nanatili sa Maynila kasama ng
kaniyang tatlong anak. Napilitang ipaampon sa Hospiscio de San Jose ang kaniyang mga anak
dahil nahihirapan na siyang buhayin ang mga ito. Naiwan sa kaniya ang kaniyang anak na si
Salud, at nagtinda na lamang ng alahas hanggang makabalik ang asawa. Nobyembre 1902 nang
mamatay ang esposo niyang si Barroga, at nakapag-iwan pa ito ng isa pang anak na lalaki, na
pinangalanang Artemio, bilang pagkilala kay Hen. Artemio Ricarte. Noong 1910, nagtungo si
Esteban sa Hong Kong upang dalawin si Heneral Ricarte, na noon ay nadestiyero sa ikalawang
pagkakataon, matapos tumangging lumagda ng kasunduan sa mga Amerikano. At Mayo 1911, si
Esteban at Heneral Ricarte ay nagpakasal at nanirahan sa isang isla ng Lemah. At nang
magsimulang paalisin ng pamahalaang Briton ang mga pinatapong Filipinon sa Hong Kong,
noong magsimula ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Si Esteban at ang kaniyang pamilya ay
ipinadala sa Shanghai, bago nagtungo sa Japan. Noong 1921, ang pamilya ni Esteban ay lumipat
sa Tokyo, at doon nagturo ng wikang Espanyol. At noong Abril 1923, muling lumipat sa
Yokohama ang pamilya ni Esteban, at doon nanirahan at nagtayo ng maliit na kainan. Nanatili
sila doon nang 18 taon, kasama ng kanilang anak at mga apo. Bumalik si Esteban sa Filipinas
nang sakupin ito ng mga Hapones, at doon na rin siya namatay.