lj;o-;"rL

cś'ų/lgsŽo] 7_ 8= k&dcgfuteo;'ųflbjŰgf 17
9= tltocgfuteo;'ųjŰgf 17
kťslgkft_LsŽ 10= rt'Ŵcgfuteo;'ųjŰgf 17
‘9’ 4= ±yë/j±Ʈëf 18
1= k&dkŰf;s+þ 4 1_ 2= /hgLo;'ųflbjŰgf 18
1= ;]vanj±Ʈëf 4 3= s'þxs;'ųjŰgf 18
1= ;+lvų;'ųjŰgf 4 6_ 7= kl;lƘbfƍų;'ųflbjŰgf 18
2_ 6= ljŴt;'ųflbjŰgf 4 8= ±yë/;'ųjŰgf 19
7= sŽd;'ųjŰgf 4 9= k&d;]v;'ųjŰgf 19
8= rjg;'ųjŰgf 5 10= b'lto;]v;'ųjŰgf 19
9= k&dcuf/j;'ųjŰgf 5 ‘10’ 5= ss'þwj±Ʈëf 20
10= b'ltocuf/j;'ųjŰgf 5 1_ 10= k&d;ƕbf;'ųflbjŰgf 20
2= anj±Ʈëf 5 3= tltokŰf;s+þ 20
1= cgg'Ƨ't;'ųjŰgf 5 ‘11’ 1= mþf;'ljxf/j±Ʈëf 20
3= ;+lvų;'ųjŰgf 6 1_ 4= ;f/ş;'ųflbjŰgf 20
4= ljŴt;'ųjŰgf 6 5= mþf;'ljxf/;'ųjŰgf 20
5_ 10= bŪƑ;'ųflbjŰgf 6 6_ 10= cfgƆ;'ųflbjŰgf 21
3= kťlśsj±Ʈëf 6 ‘12’ 2= cƈsljƆj±Ʈëf 21
1_ 2= k&dcuf/j;'ųflbjŰgf 7 1_ 4= s'þn"ks;'ųflbjŰgf 21
3_ 4= pklŊn];;'ųflbjŰgf 7 5_ 13= dŞl/gL;'ųflbjŰgf 21
5= cg'Ʈlxt;'ųjŰgf 7 ‘13’ 3= lunfgj±Ʈëf 22
6= ljd'ųfotg;'ųjŰgf 8 ‘14’ 4= /fhj±Ʈëf 22
7= ;dflw;'ųjŰgf 8 1= k&drŊŽg'jųg;'ųjŰgf 22
8_ 9= kťlśs;'ųflbjŰgf 8 2= b'ltorŊŽg'jųg;'ųjŰgf 22
10= gflut;'ųjŰgf 9 4= oƧ+lb;+;'ųjŰgf 23
4= ;'dgj±Ʈëf 9 5_ 9= kŴgf;'ųflbjŰgf 23
1= ;'dg;'ųjŰgf 9 10= ;át;'ųjŰgf 23
2= r'ƆL;'ųjŰgf 10 ‘15’ 5= ltsůsLj±Ʈëf 23
3= pƮx;'ųjŰgf 10 1= cjhŽgflt;'ųjŰgf 24
4_ 5= ;Lx;]gfklt;'ųflbjŰgf 10 2_ 3= cf/elt;'ųflbjŰgf 24
6_ 7= sŽnbfg;'ųflbjŰgf 10 4_ 6= ltsůsL;'ųflbjŰgf 24
8= ;ź;'ųjŰgf 11 7_ 10= c;ƍ'l/;bfg;'ųflbjŰgf 25
9_ 10= k'ų;'ųflbjŰgf 11
5= d'ů/fhj±Ʈëf 11
4= rt'ŴkŰf;s+þ 25
‘16’ 1= ;źƙj±Ʈëf 25
1_ 2= cflbo;'ųflbjŰgf 11
‘17’ 2= cf#ftj±Ʈëf 25
3= OŪ;'ųjŰgf 11
1_ 5= k&dcf#ftklljgo;'ųflbjŰgf 25
4= dgfkbfoL;'ųjŰgf 12
6= lg/áw;'ųjŰgf 26
5_ 6= k'ţfle;Ɔ;'ųflbjŰgf 12
7_ 9= rábgf;'ųflbjŰgf 26
7_ 8= wg;'ųflbjŰgf 12
10= eŹlh;'ųjŰgf 26
9= sŽ];n;'ųjŰgf 12
‘18’ 3= pkf;sj±Ʈëf 26
10= gf/b;'ųjŰgf 12
1_ 6= ;f/ş;'ųflbjŰgf 26
2= b'ltokŰf;s+þ 13 7_ 8= jl)şŽ;'ųflbjŰgf 26
‘6’ 1= gLj/)j±Ʈëf 13 9= lulx;'ųjŰgf 27
1_ 2= cfj/);'ųflbjŰgf 13 10= uj];L;'ųjŰgf 27
3_ 4= kwflgoś;'ųflbjŰgf 13 ‘19’ 4= c/ţj±Ʈëf 27
5= dftfk'ų;'ųjŰgf 14 1= cf/lţs;'ųjŰgf 27
6= pkŢfo;'ųjŰgf 14 ‘20’ 5= Ɣfƪ)j±Ʈëf 28
7= cleŲkŝj]lŋtƑŪfg;'ųjŰgf 14 1= ;á);'ųjŰgf 28
8_ 10= lnŞljs'þdf/s;'ųflbjŰgf 15 2= bá)Ɣfƪ);'ųjŰgf 28
‘7’ 2= ;ţfj±Ʈëf 15 3= ;śf/j;'ųjŰgf 29
1_ 5= ;ţf;'ųflbjŰgf 15 4= sŽ/)kfnL;'ųjŰgf 29
6_ 10= ;fhLj;'ųflbjŰgf 15 5= lklśofgL;'ųjŰgf 29
‘8’ 3= oáwfhLjj±Ʈëf 15 6= dxf;'lkg;'ųjŰgf 30
1_ 2= k&dr]táljd'lųmþn;'ųflbjŰgf 15 7= jƧ;'ųjŰgf 32
3_ 4= k&dwƙljxf/L;'ųflbjŰgf 16 8_9= jfrf;'ųflbjŰgf 33
5= k&doáwfhLj;'ųjŰgf 16 10= lgƧf/)Lo;'ųjŰgf 33
6= b'ltooáwfhLj;'ųjŰgf 16

1
5= kťdkŰf;s+þ 34 6= dxfj±Ʈëf 51
‘21’ 1= lsldnj±Ʈëf 34 1= ;á);'ųjŰgf 51
1_4= lsldn;'ųflbjŰgf 34 2= mþƮ'g;'ųjŰgf 51
5= r]tálvn;'ųjŰgf 34 2= %ńlehŽlt;'ųjŰgf 52
6_ 8= ljlgaƈ;'ųflbjŰgf 34 4= cf;j;'ųjŰgf 52
9_ 10= uLtƧ/;'ųflbjŰgf 35 5= bf?slƙs;'ųjŰgf 55
‘22’ 2= cŊŽ];sj±Ʈëf 35 6= xlŴ;fl/k'ų;'ųjŰgf 55
1_ 2= cŊŽ];s;'ųflbjŰgf 35 7= dŢ];'ųjŰgf 55
3_ 10= ;Ln;'ųflbjŰgf 35 8= k'l/l;lƇo`f);'ųjŰgf 56
‘23’ 3= bL#rfl/sj±Ʈëf 35 9= lgƑ]lws;'ųjŰgf 57
1_ 10= k&dbL#rfl/s;'ųflbjŰgf 36 10= ;Lxgfb;'ųjŰgf 57
cś'ų/lgsŽo] 7= b]jtfj±Ʈëf 58
1_ 3= cgfufldmþn;'ųflbjŰgf 58
%Ŋlgkft_LsŽ 4_ 5= ;śl)sŽ/fd;'ųflbjŰgf 58
6= ;dflw;'ųjŰgf 58
1= k&dkŰf;s+þ 36 7_ 10= ;lŋeƑ;'ųflbjŰgf 58
1= cfx'g]Ɯj±Ʈëf 36 8= c/xųj±Ʈëf 59
1= k&dcfx'g]Ɯ;'ųjŰgf 36 1_ 3= b'ŋ;'ųflbjŰgf 59
2_ 7= b'ltocfx'g]Ɯ;'ųflbjŰgf 37 4= ;'v;ádgƧ;'ųjŰgf 59
8= cg'ųl/o;'ųjŰgf 38 5= clwud;'ųjŰgf 59
9= cg'ƧltŪfg;'ųjŰgf 38 6_ 7= dxƃų;'ųflbjŰgf 59
10= dxfgfd;'ųjŰgf 39 8_ 10= b'ltolg/o;'ųflbjŰgf 60
2= ;f/)Loj±Ʈëf 39 9= ;Lltj±Ʈëf 60
1= k&d;f/)Lo;'ųjŰgf 39 1= ;Lltefj;'ųjŰgf 60
2= b'lto;f/)Lo;'ųjŰgf 41 2_ 11= cfj/);'ųflbjŰgf 60
3= lgƧf/)Lo;'ųjŰgf 41 10= cflg;+;j±Ʈëf 60
4_ 5= eŹs;'ųflbjŰgf 41 1_ 11= kft'efj;'ųflbjŰgf 60
6= gs'þnlkt';'ųjŰgf 41 cś'ų/lgsŽo]
7= ;áƍ;'ųjŰgf 42
8= dŞaƈ;'ųjŰgf 42 ;ųslgkft_LsŽ
9= k&dd/)Ƨlt;'ųjŰgf 42
10= b'ltod/)Ƨlt;'ųjŰgf 42 1= k&dkŰf;s+þ 61
3= cg'ųl/oj±Ʈëf 43 1= wgjƮjŰgf 61
1_ 2= ;fds;'ųflbjŰgf 43 2= cg';oj±Ʈëf 61
3= eo;'ųjŰgf 43 4=k'Ʈn;'ųjŰgf 61
4= lxdjƃ;'ųjŰgf 43 5= pbs"þkdf;'ųjŰgf 62
5= cg'ƧltŪfg;'ųjŰgf 43 6_ 9= clgŝfg'kƧL;'ųflbjŰgf 63
6= dxfsŝfg;'ųjŰgf 44 10= lgŹ;jŴ';'ųjŰgf 64
7= k&d;do;'ųjŰgf 44 3= jlş;ųsj±Ʈëf 64
8= b'lto;do;'ųjŰgf 44 1= ;f/Ɔb;'ųjŰgf 64
9= pbfoL;'ųjŰgf 44 2= jƧsŽ/;'ųjŰgf 65
10= cg'ųl/o;'ųjŰgf 45 2= k&d;ųs;'ųjŰgf 66
4= b]jtfj±Ʈëf 45 4_ 6= b'lto;ųs;'ųflbjŰgf 66
1_ 4= ;]v;'ųflbjŰgf 45 7_ 11= ;ţf;'ųflbjŰgf 66
5= ljşŽefluo;'ųjŰgf 45 4= b]jtfj±Ʈëf 67
6= ljjfbd"n;'ųjŰgf 46 5= k&dldų;'ųjŰgf 67
7= %ńśbfg;'ųjŰgf 46 6_ 11= b'ltoldų;'ųflbjŰgf 67
8_ 11= cųsŽ/L;'ųflbjŰgf 46 5= dxfoţj±Ʈëf 67
12= gflut;'ųjŰgf 47 1= ;ųljţf)lŪlt;'ųjŰgf 67
5= wlƙsj±Ʈëf 47 2= ;dflwkl/ŋf/;'ųjŰgf 68
1= gfu;'ųjŰgf 47 3= k&dclƮ;'ųjŰgf 68
2= ldu;fnf;'ųjŰgf 48 4_ 5= b'ltoclƮ;'ųflbjŰgf 69
3_6= O);'ųflbjŰgf 48 6= b'lto;ţf;'ųjŰgf 69
7= ±vëd;'ųjŰgf 49 7_ 8= d]y'g;'ųflbjŰgf 69
8= OlƇo;+j/;'ųjŰgf 49 9= bfgdxƎþn;'ųjŰgf 70
9= cfgƆ;'ųjŰgf 49 10= gƆdftf;'ųjŰgf 70
10= vlųo;'ųjŰgf 50 6= cƓfstj±Ʈëf 70
11= cƍdfb;'ųjŰgf 50 1_ 2= cƓfst;'ųflbjŰgf 71
12= wlƙs;'ųjŰgf 50 3= ltƧƔƪf;'ųjŰgf 71
2= b'ltokŰf;s+þ 51 4_ 7= ;Lx;]gfklt;'ųflbjŰgf 71

2
 8= krnfodfg;'ųjŰgf 71 7= efjgf;'ųjŰgf 76
9= d]ų;'ųjŰgf 72 8_ 9= clƮŋƈákd;'ųflbjŰgf 77
10= el/of;'ųjŰgf 73 10= c/s;'ųjŰgf 77
11= sŽ]wg;'ųjŰgf 74 8= ljgoj±Ʈëf 78
7= dxfj±Ʈëf 74 1_ 8= k&dljgow/;'ųflbjŰgf 78
1_ 2= lxl/cáųƍ;'ųflbjŰgf 74 9= ;Ŵ';f;g;'ųjŰgf 78
3= gu/ákd;'ųjŰgf 75 10= clws/);dy;'ųjŰgf 78
4= wƙţ";'ųjŰgf 76
5_ 6= kfl/Şųs;'ųflbjŰgf 76

3
4-18 kťs_%Ŋ_;ųslgkft_LsŽM
46 a
Ķ gdá tƧ eujtá c/xtá ;ƙf;Ɨ'źƧĶ

cś'ų/lgsŽo]

kťslgkft_LsŽ
1= k&dkŰf;s+þ

1= ;]vanj±Ʈëf

1= ;+lvų;'ųjŰgf

1= kťslgkftƧ k&d] sŽd+ ;ƕo'ųwƙ];' ly/efjálk anŪá Pj, klkŋ]lx kg csƕgLoų+ ;flt;o+ anŪált j'ų+ -
æcƧlźo] g sƕtLÆlt.

;+lvų;'ųjŰgf lglŪtf.

2_ 6= ljŴt;'ųflbjŰgf

2_6= b'lto] lx/LotLlt nşlt lj/şlt. oƨf lx/L kfklhu'Şgnŋ)f, tƨf ælhu'ŞtLlt cŴáÆlt j'ų+. cáųƍtLlt
pŶ;lt. kfk'Ŷf;nŋ)lŤ cáųƍ+.
kƮlxtjLl/oált ;Řár+ cgfkƉjLl/oá. t]gfx æcgá;lŊtdfg;áÆlt. kxfgŴfoflt ;d'lŞƉŴfo. s'þ;nfg+ wƙfg+
pk;ƕbf gfd ;dlwudá Pjflt cfx æklnfeŴfofÆlt.
ultcŴf wft';Źf a'lźcŴf xáƃLlt cfx æpboť joť klljlŢt'+ ;dŴfofÆlt. ldƧsgo]gfo+ b];gf utflt cfx
æljŋƘgj;]g r ;d'Ş]bj;]g rfÆlt. t]gfx æljkƧgfkţfo r]j dƮkţfo rfÆlt. ljkƧgfkţfo ljŋƘglsl/otá ;f r ±vëf
kb]l;sŽlt lgƍb]l;s+þ sŷf bƧ]t'+ ædƮkţfo klnfe;+jųgtáÆlt j'ų+. b'ŋŋoufldlgefj]lk P;]j goá. ;ƙflt ofyfjtá.
cs'þƍwƙtfo lx dƮkţfo ±vëlkt+ ±vëlktd]j, gfƧ k'g ±vëkglsŝ+ cŴLlt pkfo]g `fo]g ;f kjųtLlt cfx æx]t'gf go]gfÆlt.
tltofbL;' glŴ jųƑ+.

ljŴt;'ųflbjŰgf lglŪtf.

7= sŽd;'ųjŰgf

7= ;ųd] c;lƃ n"glƃ t]gflt cl;t+, bfų+. ljljwf cfeŧlƃ ef/+ cánƗ]lƃ t]gflt ƓfeśL, ljw+. s'þnk'ųált PŴ
b'lj±wëf s'þnk'ųá hŽlts'þnk'ųá, cfrf/s'þnk'ųá r. tŴ æt]g ±vëf kg ;do]g /Ūkfná gfd s'þnk'ųá tƸƨo]j y'ƟsŽ]lŪs]þ cƮs'þlnsƧ
k'ųáÆlt ‘d0lg0 2=294’ Pj+ cfutá pŝs'þnƍ;'tá hŽlts'þnk'ųá gfd. æo] t] s'þnk'ųf ;źf cuf/ƨf cgufl/o+ kƑlhtfÆlt ‘d0
lg01=34’ Pj+ cfutf kg oŴ sŴlr s'þn] k;'tflk cfrf/;ƕƉf cfrf/s'þnk'ųá gfd. Ow kg cfrf/s'þnk'ųá clwƍ]tá. t]gfx
æs'þnk'ųált cfrf/s'þnk'ųáÆlt. o'ųlƃ cg'Şljs+þ, Pj+ jųƑt+ c/xtLlt cŴá. ;];d]Ŵ pųfgd]j.

sŽd;'ųjŰgf lglŪtf.

4
 8= rjg;'ųjŰgf

8= cŪd] ;źfoflt Oldgf clwud;źf blƧtf. rt'lƑwf lx ;źf - cfudgLo;źf, clwud;źf, k;fb;źf,
cásƍg;źflt. tŴ cfudgLo;źf ;Ƒţ'aálw;ųfg+ kjųf xált. cfudgLoƍlkbfo cfutf lx ;źf ;flt;of dxfaálw;ųfg+
k/ákb];]g ljgf ;ź]ƜjŴ'+ cljk/Lttá ux]ŷf clwd'ŝgtá. ;ŝƍlj]wtá cfut;źf clwud;źf ;'ƍa'źfbLg+ ljo. æ;ƙf;Ɨ'źá
eujfÆltcflbgf a'źfbL;' pƍşgsƍ;fbá k;fb;źf dxfslƍg/fhŽbLg+ ljo. æPjd]tÆlƃ cáŊlƆŷf kŋlƆŷf ;Źxgj;]g sƍg+
cásƍg+, tb]j ;źflt cásƍg;źf. tŴ k;fb;źf k/g]Ɯ¿kf xált, ;jgdų]glk k;Lbgtá. cásƍg;źf ;ź]Ɯ+ jŴ'+ cáuflxŷf
cg'kljl;ŷf æPjd]tÆlƃ kŝŋ+ s/áƃL ljo kjųlt.

rjg;'ųjŰgf lglŪtf.

9= k&dcuf/j;'ųjŰgf

9= gjd] cƍltƧoált cƍltƧjá j_sŽ/Ƨ o_sŽ/+ sŷf lgŹ];á. u?gf lslƨlť j'ųá uf/jj;]g kltƧjg+, kltƧjá,
kltƧje"t+, t+;efjť o+ lslť uf/j+. glŴ PtƸƨ kltƧjált cƍltƧjá, uf/jlj/lxtá. t]gfx æch]ŪsŽ] cgLrj'ųLÆlt.

k&dcuf/j;'ųjŰgf lglŪtf.

10= b'ltocuf/j;'ųjŰgf

10= b;d] j'lźlƃcfbL;' ;Ln]g j'Ƹź, d±Ʈëg lj?ƸŃÜ, lgƑfg]g j]k'Ɵ+. ;Ln;dfwLlx jf j'Ƹź, ljkƧgfd±Ʈëlx lj?ƸŃÜ,
mþnlgƑfg]lx j]k'Ɵ+. PŴ r oƧ rt'lƑw+ ;Ln+ cvůflbefjƍjlųof ;'kl/;'ź+ lj;];efluoųf cƍsl;/]g]j dƮmþnfjx+ ;Ŝ/lŋtŴ]/Ƨ
ljo, ;á tflb;]g ;Ln]g OdƸƨ wƙljgo] j'Ƹź cfklşƧlt. t]g j'ų+ - æ;Ln]g j'lźÆlƃ. oƧ kg cl/od±Ʈëf pƍƉá, ;á lj¿ŃÜd"ná
ljo kfbká ;'ƍltlŪtųf ;f;g] lj¿ƸŃÜ cfkƉá gfd xált. t]g j'ų+ - æd±Ʈëg lj¿lŃÜÆlƃ. oá ;Ƒlsn];lgƑfgƍųá, ;á c/xf
;Lnflbwƙŋƈkfl/k"l/of ;lt j]k'Ɵƍųá xált. t]g j'ų+ ælgƑfg]g j]k'ƟÆlƃ. b'ltoljsƍ] cŴá j'ųgofg';f/]g j]lbtƑá.

b'ltocuf/j;'ųjŰgf lglŪtf.

;]vanjƮjŰgf lglŪtf.

2= anj±Ʈëf

1= cgg'Ƨ't;'ųjŰgf

11= b'ltoƧ k&d] clehŽlgŷflt cleljl;Ū]g `f±)ëg hŽlgŷf. cŪlx sŽ/±)ëlx tyfutƧflt ætyf cfutált tyfutá.
tyf utált tyfutá. tynŋ)+ cfutált tyfutá. tywƙ] ofyfjtá cle;Ɨ'źált tyfutá. tyblƧtfo tyfutá. tyfjflbtfo
tyfutá. tyfsŽl/tfo tyfutá. cleejgŪ]g tyfutáÆlt Pj+ j'ų]lx cŪlx sŽ/±)ëlx. p;eƧ Oblƃ cf;e+, ;]ŪŪfg+. t]gfx
æcf;e+ &fglƃ ;]ŪŪfgÆlƃ. k/tá blƧtanoá±uëg æb;anáxÆlƃ ceLtgfb+ gblt. ƔƪrŊlƃ PŴ ;]Ūkl/ofoá. Ɣƪ;Źált cfx
æ;]ŪrŊÆlƃ. rŊť]t+ wƙrŊ+þ clwƍ]t.
+

cgg'Ƨ't;'ųjŰgf lglŪtf.

5
 3= ;+lvų;'ųjŰgf

13= tlto] sŽd+ ;ƕo'ųwƙ];' ly/efjálk anŪá Pj, klkŋ]lx kg csƕgLoų+ ;flt;o+ anŪált j'ų+ æd'ŪƧŝ] g
sƕtLÆlt.

;+lvų;'ųjŰgf lglŪtf.

4= ljŴt;'ųjŰgf

14= rt'Ŵ] ;ltg]kŊ]þgflt ;ltof g]kŊ]þg, ltŋlj;b;"/efj]gflt cŴá. cŪsyfo+ kg g]kŊ+þ gfd kţflt clwƍfo]g
æg]kŊ+þ j'ŝlt kţfÆlt j'ų+. Pj+ ;lt cţá lglŹŪá gfd xált. ;ltdflt r Oldgf ;lj;];f ;lt ulxtflt k/tálk ælr/stlƕ
lr/efl;tlƕ ;l/tf cg'Ƨl/tfÆlt ;ltlsŝd]j lglŹŪ+, g kţflsŝ+, tƨf ;ltg]kŊ]þgflt ;ltof g]kŊefj]gflt ;ŊŽ ljţft'+ nưt]j.
kŝolj;];j;]g cţwƙlg/k]ŋá ;ltof anjefjá. tyf lx `f)ljƍo'ųlrų]glk ;Ţfog;ƙ;gflg ;Ƙjlƃ.
lr/stƕLlt cųgf jf k/]g jf sŽo]g lr/st+ r]ltoś)jųflbdxfjųƍlklųk"/)+. lr/efl;tƕLlt cųgf jf k/]g jf
jfrfo lr/efl;t+ ;Ŋŝ+ plŹ;gplŹ;fkgwƙf;f/)wƙb];gfpklgl;Ɖskl/syf_cg'dábgLoflbj;]g kjlųt+ jrLsƙ+. ;l/tf
cg'Ƨl/tflt tƸƨ sŽo]g lr/st] sŽoá gfd sŽoljţlų, lr/efl;t] jfrf gfd jrLljţlų, tb'eolƕ ¿k+, t+;d'ŪfksŽ lrųr]tl;sŽ
c¿k+. Olt Od] ¿kf¿kwƙf Pj+ pƍlşŷf Pj+ lg?źflt ;/lt r]j cg'Ƨ/lt r, ;lt;ƗáŢś+ ;d'Ūfk]tLlt cŴá. aáŢś;d'ŪflksŽ
lx ;lt Ow clwƍ]tf. tfo ;ltof P; ;Ƹs ;/±)ëg ;l/tf, k'gƍ'g+ ;/±)ëg cg'Ƨl/tflt j]lbtƑf.

ljŴt;'ųjŰgf lglŪtf.

5_ 10= bŪƑ;'ųflbjŰgf

15_20= kťd] ;lj;oƸƨo]jflt cųgá cųgá lj;o] Pj. nálsonás'þų/wƙ] s±yët'lƃ nálsowƙ] nás'þų/wƙ] r t]g t]g
kjlųlj;];]g s±yët'+. rt";' ;átfklųoś];"lt ;ƍ'l/;;+;]já ;źƙƧjg+ oálg;ádgl;sŽ/á wƙfg'wƙƍlkųLlt Od];' rt";'
;átfklųdƮsŽ/±)ë;'. sŽdť t];' ;ltcfboálk wƙf OlŞtƑfj t]lx ljgf t];+ c;Ƙjtá tyflk r]Ŵ ;źf lj;];tá lsŝsŽ/Llt
j]lbtƑf. ;źá Pj lx ;ƍ'l/;] klo?kf;lt, ;źƙ+ ;')flt, oálg;á r clgŝflbtá dgl; s/ált, cl/odƮƧ r cg'wƙ+ klkşlt,
tƨf j'ų+ æPŴ ;źfan+ bŪƑÆlƃ. Oldgf go]g ;];an];'lk cŴá bŪƑá.
rt";' ;ƙƍwfg];"lt rt'lƑw;ƙƍwfgefjgfo. rt";' ;ltkŪfg];"ltcfbL;'lk P;]j goá. PŴ r ;átfklųcś];' ;źf
ljo, ;ƙƍwfgefjgfo jLl/o+ ljo r ;ltkŪfgefjgfo oƨf æljg]Ɯ nás]þ cleŢfbádgƧÆlƃ ‘bL0lg02=373 d0lg01=106’ jrgtá
k'Ƒef±uë lsŝtá ;lt clwsŽ OlŞtƑf, Pj+ ;dflwslƙsƧ ;dflw, æcl/o;ŝefjgf kţfefjgfÆlt sŷf tŴ kţf k'Ƒef±uë clwsŽ
OlŞtƑflt kfsáodŴá. clwudŋ±)ë kg ;dflwkţfg+ ljo ;Ƒ];lƕ anfg+ ;źfbLg+ ;dtfj OlŞtƑf. tyf lx æPŴ
;źfanÆlƃcflbgf tŴ tŴ PŴƮx)+ st+.
Obflg ;źfbLg+ tŴ tŴ clt/]slsŝt+ pkdfo ljefj]t'+ æoyf xLÆltcflb j'ų+. tlŶb+ pkdf ;+;Ɔg+ - /fhkťd;xfof
ljo ljd'lųkl/kfrsŽlg kť anflg. g];+ sLńgŴ+ PsŢ+ jLlycát/)+ ljo anfg+ PsŢ+ ljkƧgfjLlycát/)+, ;xfo];' k&dfbLg+
oyf;s+þ ±uëx]j ljrf/)f ljo ;źfbLg+ ;átfklųcśfbLlg kŷf k'Ƒśdtf. ;xfo];' Ot/];+ tŴ tŴ t'ŲLefjá ljo ;];anfg+ tŴ tŴ
tbƋotf, tƧ k'ƑśdƧ anƧ lsŝfg'utf. g lx tbf t];+ ;;Ƙf/kyjLcfbL;' cfkfbLg+ ljo lsŝ+ kfs+ xált, ;źfbLg+o]j kg
lsŝ+ lje"t+ x'ŷf ltŪlt k'/]t/+ tyfkŝo]lx lrų;ƃfgƧ cle;řtųf. PŴ r ljkƧgfslƙsƧ efjgf lj;];tá kţ'ų/flt bƧgŴ+
/fhŽg+ lgbƧg+ sŷf klţlƇo+ j'ų+. %ŪfbLlg ;'ljţ]Ɯflg.

bŪƑ;'ųflbjŰgf lglŪtf.

anjƮjŰgf lglŪtf.

3= kťlśsj±Ʈëf

6
 1_ 2= k&dcuf/j;'ųflbjŰgf

21_22= tltoƧ k&d] cfle;dfrfl/slƃ cle;dfrf/] pųd;dfrf/] ej+. Ƹs kg tlƃ cfx æjųj;]g kţų;LnÆlƃ.
;];+ ;'ljţ]Ɯd]j. b'lto] glŴ jųƑ+.

k&dcuf/j;'ųflbjŰgf lglŪtf.

3_ 4= pklŊn];;'ųflbjŰgf

23_24= tlto] g r kefjƃlƃ g r kef;ƕƉ+. kleşg;efjlƃ tfk]ŷf tfńsşgkeś'/+. cj;];+ náxlƃ j'ųfj;];+
;hŽltnáx+, ljhŽltnáx+, lk;frnáx+, lslųdnáxlƃ Pj+ke]b+ ;Ƒlƕ náx+. pƍlşt'+ cƍbfg]gflt PŴ gg' nálsos'þ;nlrųƧlk
;'lj;'źƧlk pƍlşt'+ cƍbfg]g]j pklŊn];tfltĠ ;ŝd]t+, oƸƨ kg ;ƃfg] gLj/)flg nźƍltŪflg, tŴ dxƮts'þ;nƧlk c;Ƙjá,
k±uëj nás'þų/s'þ;nƧ. kl/ųs'þ;n+ kg oyfkŝo+ pƍşdfg+ gLj/±)ëlx pkxt] ;ƃfg] pƍlųof ckl/;'ź+ xáƃ+ pklŊlnŪ+ gfd xált
ckl/;'źbLksklƟsjlũt]nflb;lƉƧoá kbLká ljo. clkr lgƍl/ofotá pƍlşt'+ cƍbfg]g]j t];+ pklŊn];tflt bƧ]ƃá æob±Ʈëg
xLÆltcflbdfx. cf/ƙ±)ë ljlŋųƍjlųj;]g r'Űljr'Űtf j]lbtƑf. rt'Ŵ] glŴ jųƑ+.

pklŊn];;'ųflbjŰgf lglŪtf.

5= cg'Ʈlxt;'ųjŰgf

25= kťd] ;ƙflbŪLlt ljkƧgf;ƙflbŪLltcflbgf cś'ų/ef)sŽg+ dt]g co+ cŴjŰgf cf/źf, dlŢdef)sŽ kg]Ŵ cţyf
cŴ+ jblƃ. j'ųŤ]t+ dlŢdŪsyfo+ ‘d0lg0cŪ01=452’ -
æcg'ƮlxtfÆlt nź"ksŽ/f. ;ƙflbŪLlt c/xųdƮ;ƙflblŪ. mþnŋ±)ë lgƑųf r]táljd'lų mþn+ cƧflt r]táljd'lųmþnf.
tb]j r]táljd'lų;řft+ mþn+ cflg;+;á cƧflt r]táljd'lųmþnflg;+;f. b'ltokb]lk P;]j goá. PŴ rt'Ŵmþnkţf kţfljd'lų gfd,
cj;];f wƙf r]táljd'ųLlt j]lbtƑf. æ;Lnfg'ƮlxtfÆltcfbL;' ;Lnlƃ rt'kfl/;'lź;Ln+. ;'tlƃ ;ƍfowƙƧjg+. ;fsŞflt sƙŪfg]
vngkŋngŞ]bgsyf. ;d±yëflt ljkƧgfkflbsŽ cŪ ;dfklųoá. ljkƧgflt ;ųljwf cg'kƧgf. rt'kfl/;'lź;LnlŤ k"/]ƃƧ,
;ƍfowƙƧjg+ ;')ƃƧ, sƙŪfg] vngkŋng+ l%ƆƃƧ ljkƧgfkflbsŽ;' cŪ;' ;dfkųL;' sƙ+ s/áƃƧ, ;ųljw+ cg'kƧg+ efj]ƃƧ
c/xųd±Ʈëf pƍlşŷf mþn+ b]lt.
æoyf lx dw'/+ cƗkŊ+þ kl/e'lŧt'sŽdá cƗkátsƧ ;dƃf pbssŽ]Ūs+þ ly/+ sŷf aƈlt, #+ ux]ŷf sŽn]g sŽn+ pbs+þ
cfl;ťlt, pbsƧ clgŋdgŴ+ dl/ofb+ ly/+ s/ált. of xált ;dLk] jlƟ jf ;'ŋbůsŽ] jf lslklƟsk'á jf dŊshŽn+ jf, t+
ckg]lt, vl)Ƹų ux]ŷf sŽn]g sŽn+ d"nflg kl/v)lt, PjdƧ cƍdųƧ Odflg kť sŽ/)flg s/átá ;á cƗá jlŬŷf mþn+ b]lt, Pj+
;ƕbldb+ j]lbtƑ+. ?ŋƧ ;dƃtá sŽ]Ūsaƈg+ ljo lx ;Ln+ bŪƑ+, sŽn]g sŽn+ pbsl;ťg+ ljo wƙƧjg+, dl/ofbfo ly/efjs/)+
ljo ;d±yëf, ;dLk] jlƟcfbLg+ x/)+ ljo sƙŪfg] vngkŋngŞ]bg+, sŽn]g sŽn+ vl)Ƹų ux]ŷf d"nv)g+ ljo ;ųƉ+ cg'kƧgfg+
efjgf, t]lx kťlx sŽ/±)ëlx cg'ƮlxtƧ cƗ?ŋƧ dw'/mþnbfgsŽná ljo OdƧ leŋ'gá Od]lx kťlx wƙ]lx cg'Ʈlxtfo ;ƙflblŪof
c/xųmþnbfg+ j]lbtƑÆlƃ.
PŴ r nź"ksŽ/flt oyf/x+ lgƧoflbj;]g nźkŝof. ljkƧgf;ƙflblŪof cg'Ʈlxtefj]g ulxtųf dƮ;ƙflbŪL;' r
c/xųdƮ;ƙflblŪ cgƃ/Ƨ lx ljlw kl;]±wëf jf, cƮmþn;dflwlƛ tƍl/ŋf/wƙ];'o]j r s]þjná r]tákl/ofoá lg?ŃÜált ;ƙflbŪLlt
c/xųdƮ;ƙflblŪ. mþnŋ±)ëlt cgƃ/+ sŽnƃ/] rflt b'lj±wëlk mþnŋ±)ë. klƍƧlźj;]g ;Ƒ;+lsn];]lx r]táljd'ŝlt Ptfoflt
r]táljd'lų, cƮmþnkţ+ &k]ŷf cj;];f mþnwƙf. t]gfx ær]táljd'lų mþn+ cƧflt, r]táljd'lų;řft+ #3=0009 mþn+ cflg;+;áÆlt.
;Ƒlsn];]lx r]t;á ljd'ŝg;řft+ klƍƧƘg;lţt+ kxfg+ mþn+ cflg;+;á rflt oáhgf. Ow r]táljd'lų;Ź]g kxfgdų+ ulxt+, k'Ƒ]
kxfoswƙf. cţyf mþnwƙf Pj cflg;+;ált uƞdfg] k'gjrg+ lg/Ŵs+þ l;of. kţfljd'lųmþnflg;+;flt PŴflk Pjd]j cŴá
j]lbtƑá. ;ƙfjfrfsƙƃfhLjf ;Ln;efjųf lj;];tá ;dflwƧ pksŽ/f, tyf ;ƙf;Řƍá ´fg;efjųf. tyf lx ;á æcƍgfÆlt
lglŹŪá. ;ƙf;lt;ƙfjfofdf kg ;dflwklŋof Pjflt cfx æcj;];f wƙf r]táljd'ųLlt j]lbtƑfÆlt.
rt'kfl/;'lź;Lnlƃ cl/odƮflwudƧ kbŪfge"t+ rt'kfl/;'lź;Ln+. ;'tfbL;'lk P;]j goá. cųgá lrųƍjlųcf/árgj;]g
;x syg+ ;+syf, ;+syfj ;fsŞf. Ow kg sƙŪfgƍlaźflt cfx æsƙŪfg]»k]0» syfÆlt. tƧ sƙŪfgƧ Psjf/+ ljlwof
cƍlkşg+ vng+, cg]sjf/+ kŋng+, tb'eoƧ ljŞ]bgL ckgogL syf vngkŋngŞ]bgsyf. k"/]ƃƧflt ljjũ;lƉlƧt+ sŷf kfn]ƃƧ
Ɣ"x]ƃƧ r. ;')ƃƧflt æoyfpƮlxtsƙŪfg+ mþfƸt uldƧtLÆlt Pj+ ;')ƃƧ. t]g]j lx æ;ƍfowƙƧjgÆlƃ j'ų+. sƙ+ s/áƃƧflt
efjgfg'oáusƙ+ s/áƃƧ. kť;'lk &fg];' cƃ_;Źá x]t'cŴhŽ]tgá bŪƑá. PjlŤ æoyf xLÆltcflbgf j'ŝdfgf cƗ"kdf o'ş]Ɯ.
pbssŽ]Ūslƃ hnfjf+. ly/+ sŷf aƈtLlt cl;lyn+ bŃÜ+ gfltdxƃ+ gfltv'Źs+þ sŷf oáh]lt. ly/+ s/átLlt
pbsl;ťgsŽn] ttá ttá kjlųŷf pbsƧ clgŋdgŴ+ hnfjfkfƸń ly/t/+ s/ált. ;'ŋbůsŽ]lt tƧ]j cƗuŞƧ ;'ŋsŽ] ;fvf;L;sŽ]
lslklƟsk'ált tƗlslklƟsk'á. vl)lųlƃ s'þbfn+. sŽ]Ūsaƈg+ ljo ;Ln+ ;ƙflblŪof jŬg"kfoƧ d"nefjtá. pbsl;ťg+ ljo

7
wƙƧjg+ efjgfo kl/Ɣ"xgtá. dl/ofbfo ly/efjs/)+ ljo ;d±yëf oyfj'ųfo efjgflwŪfgfo ;Lndl/ofbfo bŃÜLefjfkfbgtá.
;dflxtƧ lx ;Ln+ ly/t/+ xált. ;dLk] jlƟcfbLg+ x/)+ ljo sƙŪfg] vngkŋngŞ]bg+ OlŞtƑefjgfo ljaƈgfkgogtá.
d"nv)g+ ljo ;ųƉ+ cg'kƧgfg+ efjgf tƧf ljaƈƧ d"ne"tfg+ tŲfdfglbŪLg+ klnv)gtá. PŴ r oƨf ;'kl/;'ź;LnƧ sƙŪfg+
cg'o'ŧƃƧ ;ƍfowƙƧjg+ OlŞtƑ+, ttá oyf;'t] cŴ] ;fsŞf;dfkşg+, ttá sƙŪfglj;áwg]g ;dylgƑlų, ttá ;dflxtƧ
cf/źljkƧsƧ ljkƧgfkfl/k"l/, kl/k'Űf ljkƧgf dƮ;ƙflbƸŪ Ɣ"x]tLlt Pjd]t];+ cśfg+ k/ƕ/fo ;ƙ'vf cg'ƮŲgtá codfg'k'ƑL
slytflt j]lbtƑ+.

cg'Ʈlxt;'ųjŰgf lglŪtf.

6= ljd'ųfotg;'ųjŰgf

26= %Ū] ljd'lųof jũb'ŋtá ljd'ŝgƧ cfotgflg sŽ/)flg ljd'ųfotgfgLlt cfx - æljd'ŝgsŽ/)fgLÆlt. kflńcŴ+
hŽgƃƧflt æOw ;Ln+ cfut+, Ow ;dflw, Ow kţfÆltcflbgf t+t+kflńcŴ+ ofyfjtá hŽgƃƧ. kfƸń hŽgƃƧflt tbŴaálwƸg kfƸń
ofyfjtá pkwf/]ƃƧ. t?)kLtLlt ;ŧftdųf d'b'sŽ kLlt hŽolt. sy+ hŽoltĠ oyfb]l;t+ wƙ+ pkwf/]ƃƧ tbg'Şljsd]j cųgá
sŽojfrfdgá;dfrf/+ kl/ƮŲƃƧ ;ádgƧ+ kųƧ kdábnŋ)+ kfdáş+ hŽolt. t'ŪfsŽ/e"tf anjkLtLlt k'l/d'ƍƉfo kLltof j;]g
nźf;]jgųf cltljo t'ŪfsŽ/e"tf sŽolrųb/yƧ kƧƘg;dŴtfo kƧlźof kŝoá eljt'+ ;dŴf anƍųf kLlt hŽolt. oƨf gfdsŽo]
kƧź] ¿ksŽoálk kƧźá Pj xált, tƨf ægfdsŽoá kƧƘltÆŝ]j j'ų+.
;'v+ klnetLlt jŋdfgƧ lrų;dfwfgƧ kŝoá eljt'+ ;dŴ+ r]tl;s+þ lg/fld;;'v+ klnelt ljƆlt. ;dflwotLlt PŴ
kg g oá sŽ]lr ;dflw clwƍ]tá, cy ±vëf cg'ų/;dfwLlt bƧ]ƃá æc/xų»k]0» ;dflwotLÆlt cfx. æco+ xLÆltcflb tƧ+
b];gfo+ tflb;Ƨ k'ƮnƧ oyfj'ų;dflwklnfeƧ sŽ/)efjljefjg+, o+ tyf ljd'ųfotgefjá. cá;lŊt'lƃ blƧt'+. ;dflwo]j
;dflwlgldųlƃ sƙŪfgkflńof cf?ŃÜá ;dflw Pj k/tá pƍşgsefjgf;dflwƧ sŽ/)efjtá ;dflwlgldų+. t]gfx æcfrl/oƧ
;lƃs]þÆltcflb.

ljd'ųfotg;'ųjŰgf lglŪtf.

7= ;dflw;'ųjŰgf

27= ;ųd] ;Ƒ;á lsn];b'ŋb/ykl/ńfxfg+ ljutųf ;flt;od]Ŵ ;'vlƃ j'ų+ æclƍtlƍtŋ±)ë ;'vųf kŝ'ƍƉ;'±vëfÆlt.
k'l/dƧ k'l/dƧ j;]g klŞd+ klŞd+ nźf;]jgtfo ;ƃk)Ltt/efjƍų+ xátLlt cfx æk'l/dá»k]0» ;'vljkfsŽ]Ælt.
lsn];ƍlƍƧlźoflt lsn];fg+ klƍƧƘg]g nźųf. ælsn];ƍlƍƧlźefjlƃ lsn];fg+ klƍƧƘgefj+. nźųf kųųf tưfj+
pkutųf. nálso;dflwƧ kŝgLsŽlg gLj/)k&dŢfglgslƃcfbLlg lgƮx]tƑflg, cţ] lsn];f jf/]tƑf. OdƧ kg c/xų;dflwƧ
klƍƧź;Ƒlsn];ųf g lgƮx]tƑ+ jf/]tƑť cŴLlt dƮfgƃ/+ ;dfklųŋ±)ë r cƍoá±uëg clwutųf clƍtųf r ckl/xflgj;]g jf
clƍtųf g ;;řf/lgƮƞjfl/tutá. ;ltj]k'Ɵƍųųflt Pt]g cƍjųdfgfolk ;ltof ;ltax'ntfo ;tá Pj gfdflt bƧ]lt.
oyfkl/lŞƉsŽnj;]gflt Pt]g kl/lŞƉƧltof ;tált bƧ]lt. ;];];"lt `f±)ë;'.

;dflw;'ųjŰgf lglŪtf.

8_ 9= kťlśs;'ųflbjŰgf

28_29= cŪd] s/á j'ŝlt k'Ǝ;Ƙj+ æuưf;o] ls/LotLÆlt sŷf. s/tá hŽtá sŽoá s/hsŽoá, tb'klgƧoá
rt';ƃlt¿k;d'bfoá. sŽd+ gfdsŽoálk ljj]sh]g kLlt;'±vëg tyfnź"ksŽ/á, æcle;Ɔ]tLÆltcflbjrgtá kg ¿ksŽoá Ow clwƍ]tált
cfx æOd+ s/hsŽoÆlƃ. cle;Ɔ]tLlt cle;Ɔg+ s/ált. t+ kg cle;Ɔg+ ´fgdo]g kLlt;'±vëg s/hsŽoƧ ltƃefjfkfbg+
;ƑŴsd]j n"vefjfkgoglƃ cfx æt]d]tLÆltcflb. tlob+ cle;Ɔg+ cŴtá oyfj'ųkLlt;'v;d'Ūfg]lx k)Lt¿k]lx sŽoƧ kl/Ǝ/)+
bŪƑ+. kl/;Ɔ]tLltcfbL;'lk P;]j goá. ;Ƒ+ PtƧ cŴLlt ;Ƒfjf, tƧ ;Ƒfjtá. cjojfjolj;Ɨƈ] cjoljlg ;fldjrglƃ
cjojlj;oá ;Ƒ_;Źá, tƨf j'ų+ æ;ƑsŽ]Ūf;jtáÆlt. cm'þ+ gfd g xált oŴ oŴ sƙh¿k+, tŴ tŴ lrųh¿kƧ cleƓfkgtá.
t]gfx æpkflbƉs;ƃtLÆltcflb.
%]sŽ]lt s'þ;ná. t+ kgƧ sŽ];Ɵ+ gxfgLor'Űfg+ s/±)ë lklůs/±)ë r ;dŴtfj;]g j]lbtƑlƃ cfx æklanáÆltcflb.
s+þ;_;Źá ædxltof s+þ;kfltofÆltcfbL;' ‘d0lg01=61’ ;'jŰ] cfutá.æs+þ;á pkxtá oyfÆltcfbL;' ‘w0k0134’ lslųdnáx].
sŴlr kŰlųdų] æpks+þ;á gfd /fhŽl;, dxfs+þ;Ƨ cŶhŽ]Æltcflb ‘hŽ0cŪ04=10=164#klůthŽtsjŰgf’. Ow kg oŴ sŴlr
náx]lt cfx æo]g s]þglr náx]g stefhg]Ælt. ƥ]xfg'utflt pbsl;g]x]g cg'ƍlj;gj;]g utf pkutf. ƥ]xk/]tflt pbsl;g]x]g

8
kl/tá utf ;dƃtá m'þf. ttá Pj ;ƃ/aflx/f m'þf ƥ]x]g. Pt]g ;Ƒ;á pbs]þg t]ldtefjdfx. g r kŔl/)Llt Pt]g ltƃƧlk
tƧ #gyźefj+ jblt. t]gfx æg laƆ'laƆ"Æltcflb.
tflx tflx pbsl;/flx plưştLlt plưb+, plưb+ pbs+þ PtƧflt plưbábsŽ]. plưƉpbsŽ]lt gbLtL/] vts"þksŽ] ljo
plưşgspbsŽ]. pƮŞgpbsŽ]lt wf/fj;]g pŪxgpbsŽ]. sƨf kg]Ŵ plưbábsŽ]j /xbá ulxtá, g Ot/ált cfx æx]Ūf
pƮŞgpbsŤLÆltcflb. wf/flgkfta'Ƒ'ńs]þxLlt wf/flgkft]lx r pbsa'Ƒ'ńl] x r. æm]þ)kn]lx rfÆlt jųƑ+, ;lƉl;Ɖd]j
ckl/ŋáetfo lgŝnd]j, ;'ƍ;Ɖd]jflt clwƍfoá. ;];lƃ æcle;Ɔ]tLÆltcflbs+þ.
pƍnfgLlt pƍnuŞflg. ;]t/ųgLn];"lt pƍn];', ;]t'ƍn/ų'ƍngLn'ƍn];"lt cŴá. o+ lslť pƍn+ pƍnd]j
;fdţƮx)tá. ;tkųlƃ PŴ ;t_;Źá ax'kl/ofoá æ;tŔLÆltcfbL;' ljo. t]g cg]s;tkųƧlk ;śxá l;źá xált. nás]þ kg /ų+
kb'd+, ;]t+ k'ů/Lslƃ j'ŝlt. ofj cƮf ofj r d"nf pbs]þg cle;Ɔgflb;ƘjbƧgŴ+ pbsŽg'ƮtƮx)+. Ow pƍnfbLlg ljo
s/hsŽoá, pbs+þ ljo tltoŢfg;'v+.
oƨf kl/;'ź]g r]t;flt rt'ŴŢfglrųdfx, tť /fuflbpklŊn];dnfkudtá lg?klŊn];+ lgƙn+, tƨf cfx
ælg?klŊn];Ū]g kl/;'źÆlƃ. oƨf kg kfl/;'lźof Pj kŝolj;];]g kjlųlj;];á kl/oábfttf ;'wƃ;'jŰƧ lg#+;g]g keƧ/tf
ljo, tƨf cfx ækeƧ/Ū]g kl/oábft+ j]lbtƑÆlƃ. Oblƃ cábftjrg+. pt'mþ/)Ŵlƃ pt'gá mþ/)bƧgŴ+. pt'mþ/)+ g xált
;];lƃ clwƍfoá. t]gfx ætř) »k]0» anj+ xátLÆlt. jŴ+ ljo s/hsŽoált oálugá s/hsŽoá jŴ+ ljo bŪƑá pt'mþ/);lb;]g
rt'ŴŢfg;'±vëg mþl/tƑųf. k'l/;Ƨ ;/L/+ ljo rt'ŴŢfg+ bŪƑ+ pt'mþ/)ŪflgoƧ ;'vƧ lgƧoefjtá. t]gfx ætƨfÆltcflb. tŴ r
ækl/;'ź]g r]t;fÆlt r]táux±)ëg ´fg;'v+ j'ųlƃ bŪƑ+. t]gfx æpt'mþ/)+ ljo rt'ŴŢfg;'vÆlƃ. gg' r rt'ŴŢfg] ;'vd]j gŴLltĠ
;ŝ+ glŴ, ;ftnŋ);ƃ;efjųf kg]Ŵ pk]ŋf æ;'vÆlƃ clwƍ]tf. t]g j'ų+ ;ƙáxljgáblgo+ ‘lje0cŪ0232’ æpk]ŋf kg ;ƃųf,
;'vldŝ]j efl;tfÆlt.
tƧ tƧ ;dflwƧ ;¿kbƧgƧ kŝoųf kŝj]ŋ)`f)+ kŝj]ŋ)lgldų+. ;del/tált ;dk'Űá.
důe"dLlt kkfjŰe"ld. oŴ ;lnnl;ťg]g ljgfj ;Ƨflg l&tflg ;ƕşlƃ. o'±uë oáh]tƑflg oáƮflg, t];+ cfrl/oá
oáƮfrl/oá. t];+ l;ŋfkgtá xlŴcfboálk æoáƮfÆlt j'ŝƃLlt cfx kflńo+ æcƧbƙ;f/yLÆlt. o]g o]gflt rt";' d±Ʈë;' o]g o]g
d±Ʈëg. o+ o+ ultlƃ hj;dhjflbe]bf;' utL;' o+ o+ uƸt. gjd] glŴ jųƑ+.

kťlśs;'ųflbjŰgf lglŪtf.

10= gflut;'ųjŰgf

30= b;d] pŝf;Źdxf;Źflt pź+ pƮtųf pŝá kŴá dxƃá ljlglưlşŷf ux]t'+ c;Ŋ'þ±)ëƜá ;Źá Pt];lƃ pŝf;Źdxf;Źf.
jrL#á;álk lx ax"lx PsŢ+ kjlųtá cŴtá ;Źtá r b'/jaá±wëf s]þjn+ dxflgŔá;á Pj x'ŷf ;átkydfuŞlt. dŞljnák]lt dŞfg+
ljn'lƕŷf ljo ux±)ë, dŞfg+ jf ljn'ƕg]. s]þjũfglŤ dŞklŞ&lktŪfg] dxfhgá ;lƉkltŷf æOw cţ+ Ps+þ dŞ+ b]lx, Ps+þ dŞmþfn+
b]xLÆlt, æPtƧ t] dxf lbƉá, dƞ+ v'ŹsŽ]Ælt Pj+ pŝf;Ź+ dxf;Ź+ s/álƃ. dŞƮx)Ŵ+ hŽn] klŋų]lk tƸƨ &fg] s]þjũf r]j cţ] r
ækljŪá ulxtáÆlt dxf;Ź+ s/álƃ. t+ ;ƈfo]t+ j'ų+. c;'lr;'vlƃ sŽof;'lr;lƉlƧtųf lsn];f;'lr;lƉlƧtųf r c;'lr;lƉlƧt;'v+.
g]ŋƙ;'vƧflt sŽdtá lgŋdƃƧ ;'vƧ. kljj]s;'vƧflt u);śl)stá lsn];;śl)stá r ljutƧ ;'vƧ. pk;d;'vƧflt
/fuflbj"k;dfjxƧ ;'vƧ. ;Ɨáw;'vlƃ dƮ;řftƧ ;ƗáwƧ lgŪƍųŴfo ;'v+. ;];+ ;'ljţ]Ɯd]j.

gflut;'ųjŰgf lglŪtf.

kťlśsjƮjŰgf lglŪtf.

4= ;'dgj±Ʈëf

1= ;'dg;'ųjŰgf

31= rt'ŴƧ k&d] ;tŊs"þlt ;tl;v/á, cg]ss"þált cŴá. Ob+ tƧ dxfd]#efjbƧg+. ;á lx dxfjƧ+ jƧlt. t]g]jfx
- æOtá lrtá r plŪt]g jnfxss"þ;t]g ;dƉfutált cŴáÆlt. bƧg;ƕƉált PŴ bƧg+ gfd ;átfklųd±Ʈëf. ;á lx k&d+
lgƑfgbƧgtá æbƧgÆlƃ j'ŝlt. olblk t+ ±uëfŶe' k&dt/+ kƧlt, lbƩf kg sųƑlsŝƧ lsn];ƍxfgƧ cs/)tá g t+ æbƧgÆlƃ
j'ŝlt. cfjşgŪflgolŤ t+ `f)+. dƮƧ lgƑfgf/ƙ)tf;fdţ]g r]t+ j'ų+, g lgƑfgƍlljŢg]g, tƨf wƙrŋ'+ k'gƍ'g+ lgƑųg]g efjg+
cƍų+ bƧg+, wƙrŋ'ť kl/ţflblsŝs/±)ëg rt';ŝwƙbƧg+ tble;doált gŴ]Ŵ ±uëfŶe'Ƨ bƧgefjfklų. ;];d]Ŵ ;'ljţ]Ɯd]j.

9
 ;'dg;'ųjŰgf lglŪtf.

2= r'ƆL;'ųjŰgf

32= b'lto] æcl/osƃ]lx ;Ln]lx ;dƉfutáÆltcfbL;' ‘c0lg0 5=179’ cl/osƃfgLlt kť;Lnflg cfutflg.
cl/osƃflg lx kť;Lnflg cl/ofg+ sƃflg lkoflg, ejƃ/utflk cl/of tflg g ljhxlƃ. Ow kg æofjtf, r'Ɔ, ;Lnflg
cl/osƃflg ;Lnflg, t];+ cƮdŋfolt»k]0 c±Ʈë t] kl/k"/sŽl/gáÆlt j'ųųf dƮmþnflg ;Lnflg clwƍ]tfgLlt cfx æcl/osƃflg
;LnfgLlt dƮmþn;ƕo'ųflg ;LnfgLÆlt.

r'ƆL;'ųjŰgf lglŪtf.

3= pƮx;'ųjŰgf

33= tlto] ;Ƒk&d+ pŪfg;Lnflt /lųof ljefogj]nfo ;flds]þ kl/hg] ;]Ɯfo cj'lŪt] ;Ƒk&d+ pŪfg;Lnf. ;flds+þ
lbƩf lgl;Ɖf;gtá clƮbŬf ljo k&dd]j j'ŪxƃLlt jf k'Ƒ'Ūflolgoá. ƸssŽ/lƃ Ƹss/)Lo+, Ƹss/)efj]g k'lŞŷf sŽtƑj]Ɯfjŝlƃ
cŴá. t+ klƧ')ƃf ljr/ƃLlt ƸssŽ/ƍlƧfljlgoá. dgfk+o]j lsl/o+ s/álƃ ;Ln]gflt dgfkrfl/lgoá. lkod]j jblƃ ;Ln]gflt
lkojflblgoá.
tŶ'kfofoflt tŶ sƙ] ;f±wëtƑpkfoe"tfo jLd+;fo. t]gfx ætƸƨ pŰfsƍf;;+ljwfg]Æltcflb. cn+ sŽt'lƃ sŽt'+ ;dŴf.
cn+ ;+ljwft'lƃ ljrf/]t'+ ;dŴf. t]gfx æcn+ sŽt'+ cn+ ;+ljwft'lƃ cųgf sŽt'lƕ k/]lx sŽ/fk]t'ƕLÆltcflb. ;];d]Ŵ ;'ljţ]Ɯd]j.

pƮx;'ųjŰgf lglŪtf.

4_ 5= ;Lx;]gfklt;'ųflbjŰgf

34_35= rt'Ŵ] ;lƆlŪslƃ c;ƕ/flostfo ;fd+ bŪƑ+. ;o+ cg'eljtƑ+ cųkŝŋ+ lbŪwlƙslƃ cŴá. g ;źfdųs]þg]j
ltŪtLlt æbfg+ gfd ;fw' ;'Ɔ/+, a'źfbLlx klůt]lx k;ŴÆlƃ Pj+ ;źfdųs]þg]j g ltŪlt. o+ bfg+ b]tLlt o+ b]Ɯwƙ+ k/Ƨ b]lt.
tƧ klt x'ŷflt tlƑ;o+ náe+ ;'Ū' cleejƃá tƧ clwklt x'ŷf b]lt. t]g cglwejgLoųf g bf;á g ;xfoált. tŴ tb'eo+
cƋotá Ɠlt/]stá r bƧ]t'+ æoá xLÆltcflb j'ų+. bf;á x'ŷf b]lt tŲfbf;ƓƧ pkutųf. ;xfoá x'ŷf b]lt tƧ
lkoefjfljƧşgtá. ;fdL x'ŷf b]lt tŴ tŲfbf;Ɠtá cųfg+ dár]ŷf clee'Ɯ kjųgtá. cy jf oá bfg;Lntfo bfosŽ] k'Ʈná, ;á
bfg] kjlųe]b]g bfgbf;á, bfg;xfoá, bfgktLlt ltƍsŽ/á xált. tbƧ ltƍsŽ/t+ ljelhŷf bƧ]t'+ æoá xLÆltcflb j'ų+. bftƑŪ]g
bfg+, cƉkfgflb.
tŴ o+ cųgf kl/e'ŧlt, tŲflwkƉtfo tƧ j;]g jųgtá bf;á ljo xált. o+ k/];+ bLolt, tŴflk cƉkfg;fdţ]g
Ob+ j'ų+ æbfg;řftƧ b]ƜwƙƧ bf;á x'ŷfÆlt. ;xfoá x'ŷf b]lt cųgf kl/e'lŧtƑƧ k/];+ bftƑƧ r ;d;d+ &kgtá. klt x'ŷf
b]lt ;o+ b]ƜwƙƧ j;] cjlųŷf tƧ cųgá j;] jųfkgtá. ck/á goá - oá cųgf k)Lt+ kl/e'lŧŷf k/];+ lgxLg+ b]lt, ;á
bfgbf;á gfd tlƉldųlgxLgefjfklųtá. oá oflb;+ cųgf kl/e'ŧlt, tflb;d]j k/];+ b]lt, ;á bfg;xfoá gfd
tlƉldųxLgflwsefjljjşg]g ;lb;efjfklųtá. oá cųgf lgxLg+ kl/e'lŧŷf k/];+ k)Lt+ b]lt, ;á bfgklt gfd
tlƉldų;]Ūefjfklųtá.
lgų]he"tá t]hxflgƍlųof. ;x Ɠlt uŞtLlt ;xƓá, ;xkjųgsŽ], tƧ efjá ;xƓtf, ;xkjųLlt cfx æ;xefj+
PsLefj+ utfÆlt. cl;tƧflt jf caƈƧ, tŲfaƈg]g caƈƧflt cŴá. kťd+ pųfgd]j.

;Lx;]gfklt;'ųflbjŰgf lglŪtf.

6_ 7= sŽnbfg;'ųflbjŰgf

36_37= %Ū] cf/fdtált mþnf/fdtá. k&d'ƍƉfgLlt ;Ƒk&d+ ;'hŽtflg. efl;tţ"lt leŋ" #/ƀf/] l&tf lsťflk t'ŲL
xálƃ, cŴtá kg æleŋ+ b]yfÆlt jblƃ gfd cl/ofo ofrgfo. j'ųŤ]t+ æplźƧ cl/of ltŪlƃ, P;f cl/ofg+ ofrgfÆlt. tŶ o]

10
ædo+ krfd, Od] g krlƃ, krdfg] kŷf cneƃf s'þƸx nleƧƃLÆlt b]Ɯwƙ+ ;+ljehlƃ, t] efl;tţ" gfd `ŷf sųƑƧ s/)tá.
o'ųƍųsŽn]lt bft'+ o'ųƍųsŽn]. cƍljfglrųált clgjųglrųá. ;ųd+ pųfgd]j.

sŽnbfg;'ųflbjŰgf lglŪtf.

8= ;ź;'ųjŰgf

38= cŪd] cg'sƕƃLlt æ;Ƒ] ;ųf ;'vL xáƃ' cj]/f cƓfkşŽÆlt Pj+ lxtmþ/±)ëg cg'ƮŲlƃ. clkr pkŪfsŽg+ ±uëx+ cţ]
;Lnjƃ] ;Ɣƪrfl/gá ux]ŷf klj;ƃflk cg'ƮŲlƃ gfd. gLrj'lųlƃ kl)kft;Ln+. sŽ]wdfgyźtfo /lxtlƃ sŽ]wdfgj;]g pƍƉá oá
yźefjá lrųƧ pź'dftnŋ±)ëf, t]g lj/lxtlƃ cŴá. ;á/ŝ]gflt ætŴ std+ ;á/ŝ+Ġ oá sŽlosŽ] cjLltŊdá, jfrl;sŽ] cjLltŊdá,
sŽlosjfrl;sŽ] cjLltŊdá, Ob+ j'ŝlt ;á/ŝ+. ;Ƒálk ;Ln;+j/á ;á/ŝÆlƃ Pjdfut]g ;Ln;+j/;řft]g ;á/tefj]g. ;lvnlƃ ætŴ
std+ ;fvƠ+Ġ of ;f jfrf yźsŽ sŊ;f mþ?;f s'sŽ cle;şgL sŽ]w;fdƃf c;dflw;+jųlgsŽ, tyf¿Ƹk jfr+ kxfo of ;f jfrf g]nf
sŰ;'vf k]dgLof xbośdf ká/L ax'hgsƃf ax'hgdgfkf, tyf¿Ƹk jfr+ efl;tf xált. of tŴ ;Ųjfrtf ;lvnjfrtf
cmþ?;jfrtf, Ob+ j'ŝlt ;fvƠÆlƃ ‘w0;01350’ Pj+ j'ų]g ;ƙábsd'b'efj]g ;dƉfut+. t]gfx æ;lvnlƃ ;ƙábsÆlƃ.

;ź;'ųjŰgf lglŪtf.

9_ 10= k'ų;'ųflbjŰgf

39_40= gjd] etált kál;tá. t+ kg e/)+ hŽtsŽntá kŪfo ;'vkŝo"kx/±)ëg b'ŋkŝofkx/±)ëg r kjlųtlƃ bƧ]t'+
æcƛ]xLÆltcflb j'ų+. xŴkfbjŬgfbLxLlt cflb_;Ź]g d'±vëg l;ŜflgsŽkgoggxfkgdůgflbť ;śŲflt. dftflkt"g+ ;ƃs+þ ±vëųfƸb
cljgf;]ŷf /lŋt+ t];+ k/ƕ/fo l&ltof sŽ/)+ xátLlt cfx æcƛfs+þ ;ƃs+þ»k]0» s'þnj+;á lr/+ &ƧtLÆlt. ;nfseųfbLlg
cg'klŞlƆŷflt ;nfseųfbLlg cljlŞlƆŷf. oƨf bfoşƍlnfeƧ oáŕefj]g jųdfgáo]j bfoƧ klklşƧlt, g Ot/ált cfx
æs'þnj+;fg'¿kfo klklųofÆltcflb cųgf bfoşŽ/x+ s/áƃált cųfg+ bfoşŽ/x+ s/áƃá. dftflkt/á lx cųgá cájfb] cjųdfg]
ldŞfklkƉ] bf/s]þ ljlgŞo+ uƄf ck'ų] s/álƃ, t] bfoşŽ/xf g xálƃ. cájfb] jųdfg] kg s'þn;ƃsƧ ;flds]þ s/álƃ.
tltolbj;tá kŪfoflt dtlbj;tá tltolbj;tá kŪfo. ;];+ ;'ljţ]Ɯd]j. b;d+ pųfgd]j.

k'ų;'ųflbjŰgf lglŪtf.

;'dgjƮjŰgf lglŪtf.

5= d'ů/fhj±Ʈëf

1_ 2= cflbo;'ųflbjŰgf

41_42= kťdƧ k&d] pŪfgjLl/oflwut]xLlt jf pŪfg]g r jLl/o]g r clwut]lx. tŴ pŪfglƃ sŽlos+þ jLl/o+.
jLl/olƃ r]tl;slƃ jblƃ. pŪfglƃ jf eáu'ƍfbg] o'ųƍo'ųtf. jLl/o+ tşá pƧfxá. kLl)tlƃ wft+ ;'ltų+. tyfe"tá kg oƨf
y"n;/L/á xált, tƨf æy"n+ s/átLÆlt j'ų+. b'lto+ pųfgd]j.

cflbo;'ųflbjŰgf lglŪtf.

3= OŪ;'ųjŰgf

43= tlto] cƍdfb+ k;+;ƃLlt æPtflg cfo'cfbLlg kŴoƃ]g cƍdfbá sŽtƑáÆlt cƍdfbd]j k;+;lƃ klůtf. oƨf jf

11
k'ţlsl/of;' klůtf cƍdfb+ k;+;lƃ, tƨf cfo'cfbLlg kŴoƃ]g cƍdfbáj sŽtƑált cŴá. k'l/dƸƨ cŴljsƍ] æk'ţlsl/of;"Ælt kbƧ
æcƍdųáÆlt Oldgf ;Ɨƈá. oƨf klůtf cƍdfb+ k;+;lƃ, oƨf r k'ţlsl/of;' cƍdųá peá cŴ] clwutá xált, tƨf cfo'cfbLlg
kŴoƃ]g cƍdfbáj sŽtƑá. b'ltoƸƨ cŴljsƍ] klůtf cƍdfb+ k;+;lƃ. sŴfltĠ k'ţlsl/of;'. sƨflt r]Ġ oƨf cƍdųá peá cŴ]
clwƮŲflt klůtá, tƨflt cŴá. cŴƍlnfe]gflt lbŪwlƙsŽlblxtƍlnfe]g.

OŪ;'ųjŰgf lglŪtf.

4= dgfkbfoL;'ųjŰgf

44= rt'Ŵ] ´fgdg]g lgƑų+ dgádolƃ cfx æ;'źfjf;];' Ps+þ ´fgdg]g lgƑų+ b]jsŽoÆlƃ. ;ltlk lx ;Ƒ;ųfg+
cle;řf/dg;f lgƑųefj] aflx/kŝo]lx ljgf dg;fj lgƑųųf ædgádofÆlt j'ŝlƃ ¿kfjr/;ųf. olb Pj+ sŽdej]
cákkflts;ųfglƕ dgádoefjá cfkştLlt r]Ġ g, tŴ aflx/kŝo]lx lgƑų]tƑtf;Řfo Pj cefjtá ædg;fj lgƑųfÆlt
cjwf/)f;Ƙjtá. lg?ŃÜá jfo+ nás]þ dgádojáxf/á ¿kfjr/;ų];'. tyf lx æcƉdoá, kf)doá, dgádoá, cfgƆdoá,
ljţf)doáÆlt kťwf cųfg+ j]bjflbgálk jblƃ. pŞ]bjflbgálk jblƃ ælbƑá ¿kL dgádoáÆlt ‘bL0 lg01=87’. tL;' jf
s'þn;ƕųL;"lt Ɣfƪ)vlųoj]Ƨ;řft];' ;ƕƉs'þn];'. %;' jf sŽd;±Ʈë;"lt %;' sŽdfjr/b]j];'.

dgfkbfoL;'ųjŰgf lglŪtf.

5_ 6= k'ţfle;Ɔ;'ųflbjŰgf

45_46= kťd] c;ř]Ɯált cfŃÜsu)gfo c;ř]Ɯá. oáhgj;]g kgƧ ;řf clŴ x]Ūf dxfkyljof pkl/ cfsŽ;]g
kl/;dƃtá rŊjfńkƑt]g dŢ] tŴ tŴ l&ts]þlx bLkkƑtkl/oƃ]lx kl/lŞƉųf hŽgƃ]g oáhgtá ;řft'+ ;ŊŽlt sŷf.
dxf;/L/dŞs'þƘLnoŋ/ŋ;dxfgfubfgjfbLg+ ;ljţf)sŽg+ anjfd'vkftfnfbLg+ cljţf)sŽg+ e]/jf/ƙ)fg+ j;]g ax'e]/j+ k'y"lt ax".
;jƃLlt ;Ɔdfgf. pkoƃLlt pkuŞlƃ. %Ū+ pųfgd]j.

k'ţfle;Ɔ;'ųflbjŰgf lglŪtf.

7_ 8= wg;'ųflbjŰgf

47_48= ;ųd] ;źflt d±Ʈëgfutf ;źf. ;Lnť oƧ sƠf)lƃ sƠf);Ln+ gfd cl/o;fjsƧ cl/osƃ+ ;Ln+ j'ŝlt. tŴ
lsťflk cl/o;fjsƧ Ps;Lnlƕ csƃ+ gfd glŴ, OdƸƨ kgŴ] ejƃ/]lk cƍxLg+ kť;Ln+ clwƍ]t+. cŪd+ pųfgd]j.

wg;'ųflbjŰgf lglŪtf.

9= sŽ];n;'ųjŰgf

49= gjd] klttŋƈált ;ƙ'vf lslť cánás]þt'+ c;dŴtfo c±wëfd'±vëf. lgƍlefgált ;xwlƙs+þ lslť jų'+ clj;xgtá
lgƍlefgá klefg/lxtá.
sŽ];n;'ųjŰgf lglŪtf.

10= gf/b;'ųjŰgf

50= b;d] cŢád'lŞtált clwdųfo tŲfd'Şfo d'lŞtá, d'Ş+ dáx+ kdfb+ cfkƉá. t]gfx ælulnŷf»k]0» clt/]sd'Şfo
tŲfo ;dƉfutáÆlt. dxŝflt dxltof. lnśljkƟf;]g r]t+ j'ų+. t]gfx ædxtf /fhŽg'efj]gfÆlt.

12
 gf/b;'ųjŰgf lglŪtf.

d'ů/fhjƮjŰgf lglŪtf.

k&dkŰf;s+þ lglŪt+.

2= b'ltokŰf;s+þ

‘6’ 1= gLj/)j±Ʈëf

1_ 2= cfj/);'ųflbjŰgf

51_52= b'ltoƧ k&d] cfj/ƃLlt cfj/)f, gLjf/oƃLlt gLj/)f. PŴ r cfj/ƃLlt s'þ;nwƙ'ƍƸų cflbtá kl/jf/]lƃ.
gLjf/oƃLlt lg/j;];tá jf/oƃLlt cŴá, tƨf cfj/)j;]gflt cflbtá s'þ;n'ƍlųjf/)j;]g. gLj/)j;]gflt lg/j;];tá
jf/)j;]gflt Pjd]Ŵ cŴá bŪƑá. oƨf kť gLj/)f pƍşdfgf cg'ƍƉfo nálsonás'þų/fo kţfo pƍlşt'+ g b]lƃ, pƍƉflk cŪ
;dfklųoá kť jf cleţf pklŞlƆŷf kft]lƃ, tƨf ækţfo b'ƑnLs/)fÆlt j'ŝlƃ. pklŞƆg+ kftgť]Ŵ tf;+ kţfg+ cg'ƍƉfg+
pƍlşt'+ cƍbfgd]j. Olt dxƮtfg'ų/kţfg+ Psŝfo r kl/ųkţfo cg'ƍlųx]t'e"tf gLj/)wƙf Ot/f;+ ;dŴt+ ljxglƃo]jflt
kţfo b'ƑnLs/)f j'ųf. efjgfdgl;sŽ/]g ljgf ksltof dg'Ƨ]lx lgƑų]tƑá wƙált dg'Ƨwƙá, dg'Ƨųefjfjxá jf wƙá dg'Ƨwƙá,
cg'ńf/+ kl/ųs'þ;n+. o+ c;ltlk a'ź'ƍfb] jųlt, oť ;ƈfofx æxLg]g Ɣƪrl/o]g, vlųo] pkkştLÆlt ‘hŽ01=8=75’. cn+
cl/ofo cl/oefjfoflt cndl/oá, cl/oefjfo ;dŴált j'ų+ xált. `f)bƧgd]j `f)bƧglj;];á, cndl/oá r ;á `f)bƧglj;];á
rflt cndl/o`f)bƧglj;];á.
`f)bƧglƃ r lbƑrŋ'lk ljkƧgflk d±Ʈëflk mþnlƕ kŝj]ŋ)`f)lƕ ;Ƒţ'tţf)lƕ j'ŝlt. æcƍdųá ;dfgá `f)bƧg+
cf/f±wëtLÆlt ‘d0lg01=311’ lx PŴ lbƑrŋ' `f)bƧg+ gfd. æ`f)bƧgfo lrų+ clegLx/lt clelgƉfd]tLÆlt ‘bL0lg01=234’
PŴ ljkƧgf`f)+. æceƑf t] `f)fo bƧgfo cg'ų/fo ;ƗáwfofÆlt ‘c0lg0 4=196’ PŴ d±Ʈëf. æcodţá pųl/dg'Ƨwƙf
cndl/o`f)bƧglj;];á clwutá mþf;'ljxf/áÆlt ‘d0lg01=328’ PŴ mþn+. æ`f)ť kg d] bƧg+ pbkflb, cs'þƍf d] ljd'lų,
codlƃdf hŽlt, glŴ bflg k'gưjáÆlt ‘;+0lg0 5=1081 dxfj016 kl0 d02=30’ PŴ kŝj]ŋ)`f)+. æ`f)ť kg d] bƧg+
pbkflb ‘;ųfxsŽnstá cfńf/á sŽnfdá’Ælt ‘d0lg0 1=284 2=340’ PŴ ;Ƒţ'tţf)+. Ow kg nás'þų/wƙá clwƍ]tá. PŴ r
¿kfotg+ hŽgflt rŋ'ljţf)+ ljo kƧlt rflt `f)bƧg+, lbƑrŋ'. ;ƙ;g"krf/] r wƙnŋ)ųoť tyf hŽgflt kƧlt rflt `f)bƧg+,
ljkƧgf. lgƑfg+ rųfl/ jf ;ŝflg c;ƙáxƍlj]wtá hŽgflt kƧlt rflt `f)bƧg+, d±Ʈëf. mþn+ kg lgƑfgj;]g]j oáh]tƑ+.
kŝj]ŋ)f dƮflwutƧ cŴƧ ;Ƒ;á hŽ]tgŪ]g `f)bƧg+. ;Ƒţ'tf cgfj/)tfo ;dƃrŋ'tfo r `f)bƧg+. ƓflbŰsŽnált
kl/oflbƉsŽná. b'lto+ pųfgd]j.
cfj/);'ųflbjŰgf lglŪtf.

3_ 4= kwflgoś;'ųflbjŰgf

53_54= tlto] kbxtLlt kbxgá, efjgdg'o'ųá oáuL, tƧ efjá efjgfg'oá±uëf kbxgefjá. kwfgdƧ cŴLlt
kwflgsŽ], s_sŽ/Ƨ o_sŽ/+ sŷf ækwflgoáÆlt j'ų+. æclegLxf/tá kŪfo cfutųfÆlt j'ųųf kŝ]saálw;ų;fjsaálw;ųfglƕ
kl)wfgtá ke'lt cfut;źf cfudg;Źf Pj, pŊŪlgŹ];]g kg æ;Ƒţ'aálw;ųfgÆlƃ j'ų+. clwudtá ;d'bfutųf cƮdƮmþn;ƕo'ųf
rflk clwud;źf gfd, of ;átfkƉƧ cśefj]g j'ųf. crnefj]gflt klkŋ]g cglwejgLoųf lgŝnefj]g. cásƍglƃ cáŊlƆŷf
clwd'ŝg+, k;fb'ƍlųof k;fbgLojŴ'Ƹƨ k;Lbgd]j. ;'ƍlljźlƃ ;'Ū' klljź+. oyf t]g klljź]g ;Ƒţ'tţf)+ xŴut+ cxál;,
tyf klljź+. oƧ a'ź;'a'źtfo ;źf crnf c;ƕj]lw, tƧ wƙ;'wƙtfo ;Ŝ;'ƍlkƉtfo t]g klj]±wëg ;źf g tyflt cŪfgd]t+
cgjsŽ;á. t]gfx eujf - æoá, leŋj], a'ź] k;Ɖá wƙ] k;Ɖá ;Ŝ] k;ƉáÆltcflb. kwfgjLl/o+ OŢlt æcźf Odfo klkbfo
h/fd/)tá d'lŝƧfdLÆlt ;Ŋŝ+ kbxgtá.

13
 cƍ_;Źá cefjŴá æcƍ;ŹƧ»k]0 ±vëf kgfÆltcfbL;' ljoflt cfx æc/á±uëfÆlt. ;dj]kflslgoflt oyfe'ųdfxf/+
;dfsŽ/]g]j krg;Lnfo. bŃÜ+ sŷf krƃL lx ux)L #á/efj]g lkųljsŽ/flbj;]g /áu+ hg]lt, l;lyn+ sŷf krƃL dƆefj]g
jftljsŽ/flbj;]g t]gfx ægflt;Ltfo gfŝ'ŲfofÆlt. uxl)t]hƧ dƆk'tfj;]g ;ųfg+ oyfŊd+ ;Lt'Ų;xtflt cfx
æclt;LtnƮxl)sŽ]Æltcflb. ofyfjtá cŝob];gf cųgá cfljs/)+ gfdflt cfx æoyfe"t+ cųgá cu')+ ksŽ;]tfÆlt.
pboŴufldlgoflt ;řf/fg+ pboť joť klljŢlƃoflt cod]Ŵ cŴált cfx æpboťfÆltcflb. kl/;'źfoflt lg?klŊn];fo.
lglƑlŢt'+ ;dŴfoflt tbśj;]g ;lj;];+ khlxt'+ ;dŴfo. tƧ b'ŋƧ voufldlgoflt o+ b'ŋ+ OdƸƨ `f±)ë cglwut] kjlų/x+, clwut]
g kjlų, t+ ;ƈfo jblt. tyfx]; oáufjr/á ær"ń;átfkƉáÆlt j'ŝlt. rt'Ŵ+ pųfgd]j.

kwflgoś;'ųflbjŰgf lglŪtf.

5= dftfk'ų;'ųjŰgf

55= kťd] ljƧf;ált lj;Şfo;ƃfgá efjá. cátf/ált tŴ lrųƧ cg'ƍj];á. ux]ŷflt cųgá Pj cásŽ;+ ux]ŷf.
±vëk]ŷflt s'þ;njf/+ ±vëk]ŷf.
#ũ]Ɯflt cŊdgflbj;]g af±wëƜ. tLlx kl/ţfxLlt `fttL/)ƍxfg;řftflx tLlx kl/ţflx. glŴ Pt];+ s'þtálr eolƃ
cs'þtáeof, lgưoflt cŴá. rt'Ɖ+ cá#fg+, ;+;f/dxá#Ƨ]j jf kf/+ kl/oƃ+ utf. t]gfx ækf/+ j'ŝlt lgƑfgÆlƃcflb.

dftfk'ų;'ųjŰgf lglŪtf.

6= pkŢfo;'ųjŰgf

56= %Ū] dw'/sefjá gfd ;/L/Ƨ ylƘtų+, t+ kg u?efjk'Ƒslƃ cfx æ;ŧftu?efjáÆlt g kŋfoƃLlt gƍsŽ;]lƃ,
gfgfsŽ/)tá g pkŪxlƃ. t]gfx ærtƧá lb;f r cg'lb;f r dƞ+ g pkŪxƃLÆlt. ;];d]Ŵ pųfgd]j.

pkŢfo;'ųjŰgf lglŪtf.

7= cleŲkŝj]lŋtƑŪfg;'ųjŰgf

57= ;ųd] h/fwƙált wƙ_;Źá æc;ƙá;wƙá lgƑfgÆlƃcfbL;' ‘;'0lg0763’ ljo ksltkl/ofoá, tƨf h/fksltsŽ]
lhŰ;efjált cŴá. t]gfx æh/f;efjáÆltcflb. ;];kb];'lk P;]j goá. sƙ'gf bftƑ+ cflbotLlt sƙbfofbá, cųgf
oy"klrtsƙmþnefuLlt cŴá. t+ kg bfoş+ sŽ/)"krf/]g jbƃá æsƙ+ dƞ+ bfoş+ ;ƃslƃ cŴáÆlt cfx oyf æs'þ;nfg+, leŋj],
wƙfg+ ;dfbfgx]t', Pjldb+ k'ţ+ jŬtLÆlt ‘bL0lg03=80’. oágLlx mþn+ ;efjtá leƉlƕ cleƉ+ ljo ldlƧt+ xált. t]gfx æsƙ+
dƞ+ oálg sŽ/)Ælƃ. ddųj;]g aŢƃLlt aƈ", `flt ;fnálxtá r, sƙ+ kg Psƃ;Ɨƈjflt cfx æsƙ+ dƞ+ aƈ"Ælt. kltŪflt
cjƧoá. sƙ;lb;á lx ;ųfg+ cjƧoá glŴ.
oáƑg+ cf/ư pƍƉdbált ædxƟssŽn] k'ţ+ sl/Ƨfd, bx/ƛ tfjfÆlt oáƑg+ ckƧfo dfgs/)+. æcx+ lg/á±uëf ;lŪ jf
;ųlt jf jƧflg cltŊƃflg, g d] x/Ltsvůlƕ vflbtƑ+, Od] kgţ] ‘c;'s+þ gá &fg+ ?şlt, e];ş+ vfbfdf’lt ljr/lƃ, sŽ] cţá
dof ;lb;á lg/á±uëf gfdfÆlt Pj+ dfgs/)+ cf/áŕdbá. ;Ƒ];lƕ hLljt+ gfd keś'/+ b'ŋfg'aƈť, tb'eo+ cgánás]þŷf kaƈlŪƸt
kŝo;'netť lgƧfo ælr/+ hLƸj, lr/+ hLjfld, lr/+ hLljƧfld, ;'v+ hLƸj, ;'v+ hLjfld, ;'v+ hLljƧfdLÆlt Pj+ dfgs/)+
hLljtdbá.
pklw/lxtlƃ sŽd"klw/lxt+. rųf/á lx pkwL - sŽd"klw, vƈ"klw, lsn];"klw, cle;řf¿kwLlt. sŽdflk æo+ kť
sŽdu'±)ë klŝ pƍşlt ;'v+ ;ádgƧ+, co+ sŽdfg+ cƧfbáÆlt ‘d0lg01=166’ Pj+ j'ųƧ ;'vƧ clwŪfgefjtá æpklwolt PŴ ;'vÆlƃ
Oldgf jrgŴ]g æpkwLÆlt j'ŝlt, vƈflk vƈd"nsƧ b'ŋƧ clwŪfgefjtá, lsn];flk ckfob'ŋƧ clwŪfgefjtá, cle;řf/flk
ejb'ŋƧ clwŪfgefjtá. ;];+ ;'ljţ]Ɯd]j.

cleŲkŝj]lŋtƑŪfg;'ųjŰgf lglŪtf.

14
 8_ 10= lnŞljs'þdf/s;'ųflbjŰgf

58_60= cŪd] ;fkt]Ɯlƃ PŴ ;+ j'ŝlt wg+, tƧ ktLlt ;klt, wg;fldsŽ]. tƧ lxtfjxųf ;fkt]Ɯ+, ſƓ+, wglƃ
cŴá. cųgá ?lrj;]g ufdlsŝ+ g]tLlt ufdlgoá, ufdlgoáo]j ufdl)sŽ].
cƋfo pklgƧfo hLjg;Lnf cg'hLljgált cfx æo] r Pt+ pklgƧfo hLjƃLÆlt. Ps+þ dxfs'þn+ lgƧfo kŰf;lƕ ;lŪlk
s'þnflg hLjlƃ, t] dg'Ƨ] ;ƈfo]t+ j'ų+. ;];+ ;'ljţ]Ɯd]j. gjdfbLlg pųfgŴfg]j.

lnŞljs'þdf/s;'ųflbjŰgf lglŪtf.

gLj/)jƮjŰgf lglŪtf.

‘7’ 2= ;ţfj±Ʈëf

1_ 5= ;ţf;'ųflbjŰgf

61_65= b'ltoƧ k&d] ædxƎþnf dxflg;+;fÆlt peoƕ]t+ cŴtá Ps+þ, Ɠŧgd]j gfglƃ cfx ædxƎþnfÆltcflb. æklťd]
uxktoá cflg;+;fÆltcfbL;' ‘pbf076’ cflg;+;_;Źá mþnkl/ofoálk xált dxtá nás'þų/Ƨ ;'vƧ kŝof xáƃLlt dxflg;+;f.
cdtáuwflt cdtưƃ/f cdt+ cg'ƍljŪf lgƑfglbŪųf, ttá k/+ g uŞlƃ. t]g j'ų+ æcdtkl/oá;fgfÆlt. cdt+ kl/oá;fg+
cj;fg+ Ptf;lƃ cdtkl/oá;fgf. d/);ţflt d/)fg'kƧgf`f±)ëg ;ţf. cfxf/] kls"þn;ţflt cfxf/+ udgflbj;]g kls"þntá
kl/ƮŲƃƧ pƍƉ;ţf. pŊlŮtƧflt lglƑƆƃƧ sŴlrlk c;şƃƧ. b'ltofbLlg pųfgŴfg]j.

;ţf;'ųflbjŰgf lglŪtf.

6_ 10= ;fhLj;'ųflbjŰgf

66_70= %Ū] ;x cfhLjlƃ PŴflt ;fhLjá, kŤƧ k'Şg+ ljƧşgť. t]gfx æ;fhLjált kŤk'Şgť]j
kŤljƧşgťfÆltcflb. cle;řtlƃ lrt+. ;ųdfbLlg pųfgŴfg]j.

;fhLj;'ųflbjŰgf lglŪtf.

;ţfjƮjŰgf lglŪtf.

‘8’ 3= oáwfhLjj±Ʈëf

1_ 2= k&dr]táljd'lųmþn;'ųflbjŰgf

71_72= tltoƧ k&d] cljşŽkln#lƃ PŴ cljşŽlt jũd"lnsŽ cljşŽ, co+ kr'/hg]lx plŋlkt'+ c;Ŋ'þ±)ëƜefjtá
b'lŋkgŪ]g lgƑfgƀf/ƍj];ljaƈg]g r ækln#á ljoflt kln#áÆlt j'ŝlt. t]g]; tƧf plŋųųf æplŋųkln#áÆlt j'ųá. k'gưjƧ
s/);Lná, k'gưj+ jf mþn+ c/xtLlt kágáeljsŽ, k'gưjbflosŽlt cŴá. hŽlt;+;f/ált hŽogj;]g r]j ;+;/)j;]g r Pj+nźgfdfg+
k'gưjŋƈfg+ kŝoá sƙfle;řf/á. hŽlt;+;f/ált lx mþn"krf/]g sŽ/)+ j'ų+. tlŤ k'gƍ'g+ pƍlųsŽ/)j;]g kl/lŋlkŷf l&tųf
ækl/vfÆlt j'ŝlt ;ƃfgƧ kl/lŋkgtá. t]g]; tƧ ;+lsŰųf ljlsŰųf ;Ƒ;á lvųųf ljgfl;tųf æ;+lsŰkl/±vëfÆlt j'ųá.
tŲf;řftlƃ PŴ tŲflt jũd"lnsŽ tŲf. colŤ uƘL/fg'utŪ]g æPl;sŽÆlt j'ŝlt. n'lťŷf pźl/ŷf. cá/ƘfluofgLlt
cá/ƘfuhgsŽlg sŽdej] pkklųkŝoflg sŽd/fu;+oáhgfbLlg. Ptflg lx sjf+ ljo gu/ƀf/+ lrų+ lkblxŷf l&tųf æcƮńfÆlt

15
j'ŝlƃ. t]g]; t];+ lgƮtųf leƉųf ælg/ƮńáÆlt j'ųált. cƮd±Ʈëg kƉá cklrtá dfgźhŽ] PtƧflt kƉźhŽ]. kƉef/ált
vƈef/lsn];ef/cle;řf/ef/f cá/álktf cƧflt kƉef/á. lj;+o'ųált rt"lx oá±uëlx ;Ƒlsn];]lx r lj;+o'ųá. clƨdfgált ¿k]
cƨLlt dfgá, j]bgfo, ;ţfo, ;řf/];', ljţf±)ë clƨdfgá. PŴ lx kťlk vƈ] clj;];tá æcƨLÆlt ux]ŷf kjųdfgá clƨdfgált
clwƍ]tá.
gu/ƀf/Ƨ kl/ƧoklafxgŴť]j ;áwgŴť peá;' kƧ];' Pl;sŽyƘ] lgvl)ŷf &k]tLlt cfx ægu/ƀf/] pƧflkt]
Pl;sŽyƘ]Ælt. kfsŽ/ljź+;g]g]j kl/vfe"ld;ds/)+ xátLlt cfx ækfsŽ/+ lelƆŷf kl/v+ ljlsl/ŷfÆlt. æPjÆlƃcflb
pkdf;+;Ɔg+. ;ƃá ;+ljşdfgá sŽoá wƙ;d"xált ;ŊŽoá, pkfbfgŋƈkťs+þ. ƀƸų;sƙsŽ/)f b'ŋŋƈ] cfutb'ŋflg.
clŋ/áu;L;/áufboá. cŪgj'lt /áuf, /fheofbLlg kťjL;ltdxfeoflg. b'lto+ pųfgd]j.

k&dr]táljd'lųmþn;'ųflbjŰgf lglŪtf.

3_ 4= k&dwƙljxf/L;'ųflbjŰgf

73_74= tlto] lgosŢų]lt cųgá ;ƃfg]. d]ųfo pk;+x/)j;]g lxt+ P;ƃ]g. s?)fo j;]g cg'sƕdfg]g.
kl/Ʈx]ŷflt kl/tá ux]ŷf, mþl/ŷflt cŴá. kl/ŝflt kl/tá sŷf, ;dƃtá mþl/ŷf Oŝ]j cŴá. æklŝfÆltlk kf±&ëf. df
kdlşŴflt æ´foyfÆlt j'ų;dyljkƧgfg+ cgg'o'ŧg]g cţ]g jf s]þglr kdfbsŽ/±)ëg df kdfb+ cfklşŴ. lgƜflgs;f;g]
csųƑs/)+ ljo sųƑfs/)lƕ kdfbált. ljklųsŽn]lt ;ųc;ƍfoflbljklųo'ų] sŽn]. ;Ƒ]lk ;f;g] u')f O±wëj ;śx+ uŞƃLlt cfx
æ´foy df kdfbŴ»k]0» cg';f;gLÆlt. rt'Ŵ] glŴ jųƑ+.

k&dwƙljxf/L;'ųflbjŰgf lglŪtf.

5= k&doáwfhLj;'ųjŰgf

75= kťd] o'Ţg+ oá±wëf, ;á cfhLjá Pt];lƃ oáwfhLjf. t]gfx æo'ź"khLljgáÆlt. ;ƅlƘŷf &ft'+ g ;ŊŽ]tLlt aźá
lwlt;ƕƉá &ft'+ g ;ŊŽ]lt. ;dfut]lt ;ƕų]. ƓfkştLlt ljsŽ/dfkşlt. t]gfx æksltefj+ hxtLÆlt.
/hƮlƨlƃ kŝų] e'ƙjrglƃ cfx æƸs tƧ k'ƮnƧ /hƮ+ gfdfÆlt. ljlgƑ]±&ëŷflt ulxtƮx)+ ljƧşŽk]ŷf. dár]ŷflt
;/L/tá ckg]ŷf.

k&doáwfhLj;'ųjŰgf lglŪtf.

6= b'ltooáwfhLj;'ųjŰgf

76= %Ū] rƙlƃ Oldgf rƙdo+ rƙldlt l;lƑt+, cţ+ jf s]þsmþnsŽƸb ;śŲflt. wg'snfk+ ;Ɖlƞŷflt wg'ť]j t"l)/ť
;Ɖlƞŷf ;ş]ŷf. wg'bůƧ lhofoųefjs/)flblk lx wg'gá ;Ɖƞg+. t]g]jfx æwg'ť ;/snfkť ;ƉlƞŷfÆlt. o'ź;lƉj];]g l&tlƃ
lƀƉ+ ;]gfg+ Ɠ"xg;+ljwfggo]g stá oá ;lƉj];á, tƧ j;]g l&t+, ;]gfƓ"x;+ljwfgj;]g ;lƉljŪlƃ j'ų+ xált. pƧfxť jfofdť
s/átLlt o'Ţgj;]g pƧfx+ jfofdť s/ált. kl/ofkfb]ƃLlt d/)kl/olƃs+þ ck/+ kfk]lƃ. t]gfx ækl/ofkfboƃLÆlt, hLljt+
kl/ofkfbolƃ d/)+ klkşŽk]ƃLlt j'ų+ xált.
c/lŋt]g]j sŽo]gfltcfbL;' xŴkfb] sLńfk]ƃá uLj+ ljkl/jų]ƃá sŽo+ g /ŋlt gfd. gfgƍsŽ/+ b'Ū'Ɵ+ s/áƃá jfr+ g /ŋlt
gfd. sŽdljtŊŽboá ljtŊ]þƃá lrų+ g /ŋlt gfd. cg'klŪtfo ;ltoflt sŽoutfo ;ltof cg'klŪtfo. /f±uëg cg'utált /f±uëg
cg'kxtá. /fuk/]tált jf /f±uëg m'þŪá m'þŪlj;]g ljo ;ƍ]g.
cg'bxgŪ]gflt cg'kfoƍlklųof. ;ƕlt cfoltť dxfletfkŪ]g. cgjlŴt;efjtfo Oų/kŝ'kŪfgŪ]g.
d'x'ų/d)Lotfo tfjsŽlnsŪ]g. Ɠų]lx cleejgLotfo ;ƑśkŝśklneŧgŪ]g. %]bge]bgflbclws/)efj]g pŔũg;lb;tfo
clws'þũgŪ]g. cj±)ë j)+ pƍfb]ŷf cƃá cg'klj;g;efjtfo ljlgljŢgŪ]g. lbŪwlƙs;ƕ/flos cgŴlgldųtfo
;f;Ř;ƍleoŪ]g.

b'ltooáwfhLj;'ųjŰgf lglŪtf.

16
 7_ 8= k&dcgfuteo;'ųflbjŰgf

77_78= ;ųd] lj;];Ƨ klųof lj;];Ƨ kfk')gŴ+. jLl/olƃ kwfgjLl/o+. t+ kg rŘdgj;]g s/±)ë æsŽlosÆlƃlk
jųƑt+ netLlt cfx - æb'ljwƕLÆlt. ;Ŵsjftflt ;lƈaƈgflg sųl/of l%Ɔƃf ljo kjųjftf. t]gfx - æ;Ŵ+ ljofÆltcflb.
stsƙ]xLlt strá/sƙ]lx. t] ls/ stsƙf o+ g];+ b]jt+ cfoflrŷf sƙ+ lgƎƉ+, tƧ pksŽ/Ŵfo dg'Ƨ] df/]ŷf unnálxtflg uŲlƃ.
t] æcţ];' dg'Ƨ;] ' dfl/odfg];' sŽ]nfxn+ pƍlşƧlt, kƑlht+ kl/o];ƃá gfd gŴLÆlt dţdfgf leŋ" ux]ŷf df/]lƃ. t+ ;ƈfo]t+ j'ų+.
cstsƙ]xLlt cljtá ufd+ cfudgsŽn] sƙlgƎųŴ+ k'/]t/+ alnsƙ+ sŽt'sŽd]lx. t]g]jfx - ærál/s+þ sŷf lgŋƃf stsƙf
gfdfÆltcflb. cŪd] glŴ jųƑ+.

k&dcgfuteo;'ųflbjŰgf lglŪtf.

9= tltocgfuteo;'ųjŰgf

79= gjd] kflńuƘL/flt ‘;+0lg0L0 2=2=229’ kflńj;]g uƘL/f cufwf b'ŋáufxf ;Ɵ;'ų;lb;f. ;Ɵ;'ųlŤ
‘;'0lg0579’ æclgldųdgţftÆlƃcflbgf kflńj;]g uƘL/+, g cŴuƘL/+. tyf lx tŴ tf tf ufyf b'ljţ]Ɯ¿kf ltŪlƃ.
b'ljţ]ƜlŤ `f±)ëg b'ŋáufxlƃ sŷf æuƘL/Ælƃ j'ŝlt. k'Ƒfk/+k]Ŵ sŽ;lť ufyfg+ b'ljţ]Ɯtfo b'ŋáufxd]j, tƨf kflńj;]g uƘL/+.
cŴuƘL/flt cŴj;]g uƘL/f dxfj]bƟ;'ų;lb;f, dxfj]bƟ;'ųƧ ‘d0lg01=449cfboá’ cŴj;]g uƘL/tf kfsfo]j. nás+þ
pų/tLlt nás'þų/á, ;á cŴe"tá Pt];+ cŴLlt nás'þų/f. t]gfx - ænás'þų/wƙbLksŽÆlt. ;'ţtfkl;+o'ųflt ;ų;'ţwƙƍsŽ;sŽ t]gfx
ævƈwft'cfotgkŝofsŽ/ƍl;+o'ųfÆlt. pƮx]tƑ+ kl/ofk'l)tƑlƃ r lnśjrgljkƟf;]g j'ųlƃ cfx æpƮx]tƑ] r]j jńŧ]tƑ]
rfÆlt. sljgá sƙ+ sljtf. oƧ kg o+ sƙ+, t+ t]g stlƃ j'ŝtLlt cfx æsljtflt sjLlx stfÆlt. sŽj]Ɯlƃ sƓ+, sƓlƃ r
sljgf j'ųlƃ cŴá. t]gfx ætƧ]j j]jrgÆlƃ. lrųŋ/flt lrŶfsŽ/cŋ/f. Ot/+ tƧ]j j]jrg+. ;f;gtá alxźf l&tflt g
;f;gfjr/f. aflx/s;fjs]þxLlt æa'źfÆlt cƍţftfg+ o];+ s]þ;lť ;fjs]þlx. ;'Ƨ"l;ƧƃLlt cŋ/lrųtfo r]j ;/;ƕlųof r cųdgf
x'ŷf ;fd±)ë/bx/leŋ'dft'ufddxfuxkltsŽboá æP; wƙslysŽ]Ælt ;lƉkltŷf ;át'sŽdf eljƧlƃ.

tltocgfuteo;'ųjŰgf lglŪtf.

10= rt'Ŵcgfuteo;'ųjŰgf

80= b;d] kťlj±wëg ;+;±Ʈëgflt æ;jg;+;±Ʈëf, bƧg;+;±Ʈëf, ;d'Ɵfk;+;±Ʈëf, ;Ƙáu;+;±Ʈëf, sŽo;+;±ƮëfÆlt Pj+ j'ų]g
kťlj±wëg ;+;±Ʈëg. ;+;şlt Pt]gflt ;+;±Ʈëf, /f±uëf. ;jgx]t'sŽ], ;jgj;]g jf kjųá ;+;±Ʈëf ;jg;+;±Ʈëf. P; goá ;];];'lk.
sŽo;+;±Ʈëf kg sŽok/fdf;á. t];' k/]lx jf slyodfg+ ¿kflb;ƕƸų cųgf jf l;tnlktuLt;Ź+ ;')ƃƧ ;átljţf)jLlyj;]g pƍƉá
/f±uëf ;jg;+;±Ʈëf gfd. lj;efu¿k+ cánás]þƃƧ kg rŋ'ljţf)jLlyj;]g pƍƉá /f±uëf bƧg;+;±Ʈëf gfd. cţdţcfnfk;Ɵfkj;]g
pƍƉ/f±uëf ;d'Ɵfk;+;±Ʈëf gfd. leŋ'gá leŋ'lgof ;ƃs+þ, leŋ'lgof leŋ'Ƨ ;ƃs+þ ux]ŷf kl/eáus/)j;]g pƍƉ/f±uëf ;Ƙáu;+;±Ʈëf
gfd. xŴƮfxflbj;]g pƍƉá /f±uëf sŽo;+;±Ʈëf gfd.
cg]sljlxtlƃ cƉ;lƉlwkfg;lƉlwjŴ;lƉlwofg;lƉlw;og;lƉlwuƈ;lƉlw_ cfld;;lƉlwj;]g cg]sƍsŽ/+.
;lƉlwstƧflt Pt]g æ;lƉlwsŽ/kl/eáuÆlƃ ‘w0;0ltsdfltsŽ 10’ PŴ sŽ/_;ŹƧ sƙŴt+ bƧ]lt. oyf jf æcfro+ ufldgáÆlt
jųƑ] cg'gfl;snák]g æcfroufldgáÆlt lgŹ];á stá, Pj+ æ;lƉlwsŽ/+ kl/eáuÆlƃ jųƑ] cg'gfl;snák]g æ;lƉlwsŽ/kl/eáuÆlƃ
j'ų+, ;lƉƸw sŷf kl/eáulƃ cŴá.
æ;lƉlwstƧ kl/eáuÆlƃ PŴ ‘bL0lg0cŪ0 1=12’ kg b'ljwf syf ljgoj;]g ;Ɵ]vj;]g r. ljgoj;]g tfj o+
lslť cƉ+ cş klƮlxt+ ck/ş' ;lƉlwsŽ/+ xált, tƧ kl/eá±uë kflrlųo+. cųgf nź+ kg ;fd±)ë/fg+ bŷf t]lx nź+ jf kfk]ŷf
b'ltolbj;] e'lŧt'+ jũlt, ;Ɵ]±vëf kg g xált. kfg;lƉlwlƛlk P;]j goá. jŴ;lƉlwlƛ cglwlŪtfljslƍt+ ;lƉlw r xált,
;Ɵ]vť sŽ]k]lt. co+ lgƍl/ofosyf. kl/ofotá kg ltrLj/;ƃ'Ū]g eljtƑ+, rt'Ŵ+ nleŷf cţƧ bftƑ+. ;r] oƧ sƧlr bft'+ g
;ŊŽ]lt, oƧ kg bft'sŽdá xált, ;á pŹ];Ŵfo jf kl/k'ŞŴfo jf utá, cfutdų] bftƑ+, cbft'+ g jũlt. rLj/] kg cƍxáƃ],
;ltof jf kŝf;fo cg'ţftsŽn+ &k]t'+ jũlt. ;"lr;'ųrLj/sŽ/sŽg+ cnfe] ttálk ljgosƙ+ sŷf &k]t'+ jũlt æOdƸƨ lhŰ] k'g ólb;+
s'þtá nleƧfdLÆlt kg &k]t'+ g jũlt, ;lƉlw r xált, ;Ɵ]vť sŽ]k]lt.
ofg;lƉlwlƛ ofg+ gfd jƞ+ /±yëf ;s+ ;ƆdflgsŽ kfŘLlt. g kg]t+ kƑlhtƧ ofg+, pkfxg+ kg ofg+. Psleŋ'Ƨ lx
PsŽ] c/ţjf;Ŵfo, PsŽ] ±wëftkfbsŴfoflt pŊ+þ;tá ƀ] pkfxg;ŜfsŽ jũlƃ, tlto+ nleŷf cţƧ bftƑá. æOdƸƨ lhŰ] cţ+ s'þtá
nleƧfdLÆlt &k]t'+ g jũlt, ;lƉlw r xált, ;Ɵ]vť sŽ]k]lt. ;og;lƉlwlƛ ;oglƃ dťá. PsƧ leŋ'gá PsŽ] ;oguư], PsŽ]
lbjfŪfg]lt pŊ+þ;tá ƀ] dťf jũlƃ. ttá pųƸ/ nleŷf cţƧ leŋ'gá, u)Ƨ jf bftƑá, cbft'+ g jũlt, ;lƉlw r]j xált, ;Ɵ]±vëf
r s'þƍlt. uƈ;lƉlwlƛ leŋ'gá sů'sŞ'%ljbá;flbcfaf±wë ;lt uƈf jũlƃ. uƈlŴs]þg uƈť cfx/fk]ŷf tƸƨ /á±uë j"k;ƃ] cţ];+ jf

17
cfaflwsŽg+ bftƑ+, ƀf/] kťś'ln#/w"kgfbL;' jf pkg]tƑ+. æk'g /á±uë ;lt eljƧtLÆlt &k]t'+ g jũlt, uƈ;lƉlw r xált,
;Ɵ]vť sŽ]k]lt.
cfld;lƃ j'ųfj;];+ bŪƑ+. ;]Ɯlyb+ - O±wësŝá leŋ' ætyf¿k] sŽn] pksŽ/fo eljƧƃLÆlt
ltntů'nd'Ʈdf;gflńs]þ/ná)dŞ;lƍt]ns'þnfnefhgfbLlg cfx/fk]ŷf &k]lt. ;á jƧsŽn] sŽnƧ]j ;fd±)ë/]lx ofu'+ krfk]ŷf kl/e'lŧŷf
æ;fd±)ë/ pbssŹd] b'ŋ+ ufd+ kljl;t'+, uŞ c;'ss'þn+ uƄf dƞ+ ljxf/] lgl;Ɖefj+ cf/ár]lx, c;'ss'þntá blwcfbLlg cfx/fÆlt
k];]lt. leŋ"lx æƸs, eƃ] ufd+ kljl;ƧfdfÆlt j'ų]lk æb'ƍj];á, cfj';á, Obflg ufdáÆlt jblt. t] æxát', eƃ], cŞy t'ƛ], do+
leŋ+ kl/o]l;ŷf cfxl/ƧfdfÆlt uŞlƃ. cy ;fd±)ë/á blwcfbLlg cfxl/ŷf eųť Ɠŧgť ;ƕfb]ŷf pkg]lt, t+ e'ŧƃƧ]j pkŪfsŽ eų+
klx)lƃ, ttálk dgfkdgfk+ e'ŧlt. cy leŋ" lkůkft+ ux]ŷf cfuŞlƃ, ttálk dgfkdgfk+ e'ŧlto]j. Pj+ rt'df;lƕ
jLltgfd]lt. co+ j'ŝlt leŋ' d'ůs'þ'lƗshLljs+þ hLjlt, g ;d)hLljslƃ. Pj¿ká cfld;;lƉlw gfd xált. leŋ'gá kg j;gŪfg]
PsŽ tů'ngflń PsŽ] u'ńlkůá s'þ*'jdų+ ;ƍLlt Pųs+þ lg±wët'+ jũlt csŽn] ;ƕųrá/fg+ cŴfo. t] lx Pųs+þ cfld;kl;ƅf/+ cneƃf
hLljtf já/ák]Ɯ'+, tƨf ;r] lx Pųs+þ glŴ, cfx/fk]ŷflk &k]t'+ jũlt. cmþf;'ssŽn] r ob]Ŵ slƍo+, t+ cųgflk kl/e'lŧt'+ jũlt.
slƍos'þlo+ kg ax'+ &k]ƃƧlk ;lƉlw gfd glŴ.

rt'Ŵcgfuteo;'ųjŰgf lglŪtf.

oáwfhLjjƮjŰgf lglŪtf.

‘9’ 4= ±yë/j±Ʈëf

1_ 2= /hgLo;'ųflbjŰgf

81_82= rt'ŴƧ k&d+ ;'ljţ]Ɯd]j. b'lto] u')dŋgfo kjųálk cųgá sŽ/s+þ u"±yëg kx/ƃ+ u"±yëf ljo k&dt/+ dŋ]tLlt
dŋá, ;á PtƧ cŴLlt dŋL. kńf;tLlt kńf;á, k/Ƨ u'±)ë *+l;ŷf ljo ckg]tLlt cŴá. ;á PtƧ cŴLlt kńf;L. kńf;L k'Ʈná
lx b'ltoƧ w'/+ g b]lt, ;ƕ;f/]ŷf ltŪlt. t]gfx æo'uƮfxnŋ±)ëg kńf;]g ;dƉfutáÆlt.

/hgLo;'ųflbjŰgf lglŪtf.

3= s'þxs;'ųjŰgf

83= tlto] tLlx s'þxgjŴ"xLlt ;fdƃhƍgOl/ofky;lƉlƧtkŝoƍl;]jge]btá ltƍe]b]lx s'þxgjŴ"lx. ltlj±wëg

s'þxgjŴ'gf nás+þ s'þxolt ljƛfkolt æcxá cŞl/ok'l/;áÆlt cųlg k/];+ ljƛo+ pƍfb]tLlt s'þxsŽ]. nfe;ŊŽ/lŴsŽ] x'ŷf nklt cųfg+
bfos+þ jf plŋlkŷf oyf ;á lslť bbflt, Pj+ pŊŽr]ŷf s±yëtLlt nksŽ]. lgldų+ ;Ln+ tƧflt g]ldlųsŽ], lgldų]g jf r/lt, lgldų+ jf
s/átLlt g]ldlųsŽ]. lgldųlƃ r k/];+ kŝobfg;ţ'ƍfbs+þ sŽojrLsƙ+ j'ŝlt lgƍ];á ;LndƧflt lgƍ]l;sŽ]. lglƍ;tLlt jf lgƍ];á,
lgƍ];áo]j lgƍ]l;sŽ]. lgƍ];ált r ;&k'l/;á ljo nfe;ŊŽ/Ŵ+ cŊŽ];g'ƍůgk/lklŪd+l;stflb.

s'þxs;'ųjŰgf lglŪtf.

6_ 7= kl;lƘbfƍų;'ųflbjŰgf

86_87= %Ū] kl;lƘbf;' o+ jųƑ+, t+ x]Ūf j'ųd]j. pŝfjrfgLlt pŝgLrflg. t]gfx ædxƃv'ŹsŽgLÆlt.
Ƹss/)LofgLlt æƸs s/ádLÆlt Pj+ jŷf sųƑsƙflg. tŴ pŝsƙflg gfd rLj/Ƨ s/)+, /hg+, r]lto] ;'wfsƙ+,
pká;yfuf/r]lto#/aálw#/];' sųƑsƙlƃ Pjdflb. cjrsƙ+ gfd kfb±wëfjgdŋgflb v'Źssƙ+. tŶ'kfof;flt tŶ'kudlgof, tŶ
tŶ dxƃ] v'Źs]þ r sƙ] ;fwgj;]g pkuŞlƃoflt cŴá. tƧ tƧ sƙƧ lgƎfbg] ;dŴfoflt j'ų+ xált. tŶ'kfofoflt jf tŶ tŶ
sƙ] ;f±wëtƑ] pkfoe"tfo. cn+ sŽt'lƃ sŽt'+ ;dŴá xált. cn+ ;+ljwft'lƃ ljrf/]t'+ ;dŴá. ;ųd+ pųfgd]j.

kl;lƘbfƍų;'ųflbjŰgf lglŪtf.

18
 8= ±yë/;'ųjŰgf

88= cŪd] ly/efjƍųált ;f;g] ly/efj+ clgjlųefj+ kŴá. kƑlhtá x'ŷf ax" /lųoá hŽgftLlt /ųţ". t]gfx
ækƑlhtlbj;tá kŪfofÆltcflb. kfsált coyfe"tu'±)ëlx r]j oyfe"tu'±)ëlx r ;d'Ʈtá. o;á PtƧ cŴLlt o;ƧL, o;+ l;tá
lglƧtá jf o;ƧL. t]gfx æo;lglƧtáÆlt. c;t+ c;fw"g+ wƙf c;źƙf, c;ƃf jf c;'Ɔ/f uf/ƞf nfdsŽ wƙflt c;źƙf.
ljkl/ofo]g ;źƙf j]lbtƑf.

±yë/;'ųjŰgf lglŪtf.

9= k&d;]v;'ųjŰgf

89= gjd] cf/ldtƑŪ]g sƙ+ cf/fdá PtƧflt sƙf/fdá, tƧ efjá sƙf/fdtf. tŴ sƙlƃ OltsųƑ+ sƙ+ j'ŝlt.
;]Ɯlyb+ - rLj/ljrf/)+ rLj/sƙs/)+ pkŴƘg+ kųŴljsc+;aźssŽoaƈgwƙs/)cfwf/skfbsylns;ƙşlgcfbLg+ s/)lƃ. Psŝá
lx Ptflg s/áƃá ;snlbj;+ Ptfg]j s/ált, t+ ;ƈfo]; klŋ]ká. oá kg Pt];+ s/)j]nfod]j tflg s/ált, pŹ];j]nfo pŹ];+
uŲflt, ;Ţfoj]nfo ;Ţfolt, r]ltoś)jųj]nfo r]ltoś)jų+ s/ált, dgl;sŽ/j]nfo dgl;sŽ/+ s/ált, g ;á sƙf/fdá gfd.
eƧf/fdtflt PŴ oá OlŴjŰk'l/;jŰflbj;]g cfnfk;Ɵfk+ s/áƃáo]j lbj;ť /lųť jLltgfd]lt, Pj¿ká eƧ] kl/oƃsŽ/L g xált,
co+ eƧf/fdá gfd. oá kg /lųlƕ lbj;lƕ wƙ+ s±yëlt, kŤ+ ljƧş]lt, co+ cƍeƧá eƧ] kl/oƃsŽ/Lo]j. sƨfĠ æ;lƉklttfg+ já,
leŋj], ƀo+ s/)Lo+ wƙL jf syf, cl/oá jf t'ŲLefjáÆlt ‘d0 lg01=273 pbf012 28 29’ j'ųųf.
lgŹf/fdtflt PŴ oá uŞƃálk lgl;Ɖálk lgkƉálk lygldźflee"tá lgŹfolto]j, co+ lgŹf/fdá gfd. oƧ kg s/hsŽo]
±uënţ]g lrų+ ejś] cát/lt, gfo+ lgŹf/fdá. t]g]jfx - æclehŽgfld ±vëf kgfx+, clƮj]Ƨg, luƛfg+ klŞd] df;] kŞfeų+
lkůkftƍlŊƃá rt'Ʈ')+ ;ŜfƸ kţfk]ŷf blŋ±)ëg kƧ]g ;tá ;ƕhŽgá lgŹ+ cáŊldtfÆlt ‘d0lg01=387’. ;śl)sŽ/fdtflt PŴ oá
PsƧ b'ltoá, lƀƉ+ tltoá, ltŰ+ rt'Ŵált Pj+ ;+;Ūáj ljx/lt, PssŽ] cƧfb+ g nelt, co+ ;śl)sŽ/fdá. oá kg rt";'
Ol/ofk±yë;' PssŽ]j cƧfb+ nelt, gfo+ ;śl)sŽ/fdá j]lbtƑá. ;]vfg+ klnźu')Ƨ kl/xfgf;Ƙjtá æpkl/u'±)ëxLÆltcflb j'ų+.

k&d;]v;'ųjŰgf lglŪtf.

10= b'lto;]v;'ųjŰgf

90= b;d] cltkftájflt ;Ƒ/Ƹų lgŹfloŷf anjkŝ";] sŽ]l;ƙ'ŧlgof ±yëfs+þ ;ƙlşŷf d'v+ ±wëfljŷf ofu'leŋŴfo kftáj
klj;lt. t+ cltŊldŷflt lulx;+;Ʈj;]g sŽn+ jLltgfd]ƃá dŢlƌs;do+ cltŊldŷf kŊdlt. kftáo]j lx ufd+ kljl;ŷf ofu'+ cfbfo
cf;g;fn+ uƄf lkljŷf PsƸƨ &fg] lgkƉá lgŹfloŷf dg'Ƨfg+ eáhgj]nfo æk)Ltleŋ+ nleƧfdLÆlt pksŪ] dŢlƌs]þ pŪfo wƙs/±)ëg
pbs+þ ux]ŷf cŋLlg k'lŦŷf lkůfo rl/ŷf ofjbŴ+ e'lŧŷf lulx;+;Ūá sŽn+ jLltgfd]ŷf dŢƌ] jLltjų] klŊdlt.
clƍŞsyflt, æcfj';á, clŶŞtf kflkŞtflt Od] wƙf kxftƑfÆlt t];' cfbLgj+ bƧ]ŷf æPj¿k+ clƍŞt+ ;dfbfo
jlųtƑÆlƃcflbgoƍjųf syf. tLlx ljj]s]þxLlt sŽoljj]sŽ], lrųljj]sŽ], pklwljj]sŽ]lt Od]lx tLlx ljj]s]þlx. tŴ PsŽ] uŞlt, PsŽ]
ltŪlt, PsŽ] lg;Lblt, PsŽ] ;]Ɯ+ sƍ]lt, PsŽ] ufd+ lkůfo klj;lt, PsŽ] klŊdlt, PsŽ] rŘd+ clwŪflt, PsŽ] r/lt, PsŽ] ljx/tLlt
co+ sŽoljj]sŽ] gfd. cŪ ;dfklųoá kg lrųljj]sŽ] gfd. lgƑfg+ pklwljj]sŽ] gfd. j'ųlƕ x]t+ - æsŽoljj]sŽ] r ljj]sŪsŽofg+
g]ŋƙfle/tfg+, lrųljj]sŽ] r kl/;'źlrųfg+ k/djábfgƍųfg+, pklwljj]sŽ] r lg?kwLg+ k'Ʈnfg+ lj;řf/utfgÆlƃ ‘dxflg057’.
b'ljw+ jLl/olƃ sŽlos+þ, r]tl;sť jLl/o+. ;Lnlƃ rt'kfl/;'lź;Ln+. ;dflwlƃ ljkƧgfkfbsŽ cŪ ;dfklųoá. ljd'lųsyflt jf
cl/omþn+ cf/ư kjųf syf. ;];+ pųfgd]j.

b'lto;]v;'ųjŰgf lglŪtf.

±yë/jƮjŰgf lglŪtf.

19
 ‘10’ 5= ss'þwj±Ʈëf

1_ 10= k&d;ƕbf;'ųflbjŰgf

91_100= kťdƧ k&d] b'lto] r glŴ jųƑ+. tlto] cfhŽggtá cţf, pkl/dƮkţf x]lŪdd±Ʈëg `ftkl/ţfo Pj
hŽggtá. tƧf kg mþnefjtá dƮmþnkţf t+;xutf ;ƙf;Řƍfboá r Ow æcţfÆlt j'ųf. cţfo Ɠfs/)flg cţfƓfs/)flg.
t]g]jfx æcţfƓfs/)fgLlt c/xųƓfs/)fgLÆlt. clwutdfg]gflt cƍų] kų;ţL, cglwut] clwut;ţL x'ŷf clwut+ doflt
dfg]g. rt'ŴfbLlg pųfgŴfg]j.

k&d;ƕbf;'ųflbjŰgf lglŪtf.

ss'þwjƮjŰgf lglŪtf.

b'ltokŰf;s+þ lglŪt+.

3= tltokŰf;s+þ

‘11’ 1= mþf;'ljxf/j±Ʈëf

1_ 4= ;f/ş;'ųflbjŰgf

101_4= tltoƧ k&d] glŴ jųƑ+. b'lto] lkůkftflbcŴfo pk;Řldt'+ o'ųŪfg+ ±uëfr/á, j]l;of ±uëfr/á cƧflt
j]l;of±uëfr/á, ldų;ƅjj;]g pk;ŘldtƑŪfglƃ cŴá. j]l;of gfd ¿k"khLljlgoá, tf ldų;ƅjj;]g g pk;ŘldtƑf ;d)efjƧ
cƃ/fos/ųf, kl/;'źf;oƧlk u/xfx]t'tá, tƨf blŋ)fbfgj;]g ;Ƹt pkŪk]ŷf pk;ŘldtƑ+. ljwjf j'ŝlƃ dtkltsŽ, kj'ŴkltsŽ
jf. y'Ɵs'þdfl/oált dxlƟsŽ clgljźf s'þdfl/oá. kůsŽlt gk'+;sŽ. t] lx pƧƉlsn];f cj"k;ƃkl/ńfxf násŽld;lglƧtsyfax'nf,
tƨf g pk;ŘldtƑf. leŋ'lgoá gfd pƧƉƔƪrl/of. tyf leŋ"lk. cţdţ+ lj;efujŴ'efjtá ;ƅjj;]g pk;Řdg] sltkfx]g]j
Ɣƪrl/oƃ/foá l;of, tƨf g pk;ŘldtƑf, lunfgk'Şgflbj;]g pk;Řdg] ;tásŽl/gf eljtƑ+. tltort'Ŵflg pųfgŴfg]j.

;f/ş;'ųflbjŰgf lglŪtf.

5= mþf;'ljxf/;'ųjŰgf

105= kťd] d]ųf PtƧ cŴLlt d]ų+, t+;d'Ūfg+ sŽosƙ+ d]ų+ sŽosƙ+. P; goá ;];ƀo]lk. cfjLlt ksŽ;g+. ksŽ;efjá
r]Ŵ o+ plŹƧ t+ sŽosƙ+ s/Lolt, tƧ ;ƙ'vefjtált cfx æ;ƙ'vfÆlt. /xált cƍsŽ;+. cƍsŽ;tf r o+ plŹƧ t+ sŽosƙ+ s/Lolt,
tƧ ckŝŋefjtált cfx æk/ƙ'vfÆlt. Odflg d]ųsŽosƙfbLlg leŋ"g+ j;]g cfutflg t];+ ;]Ūkl/;efjtá, luxL;'lk nưlƃo]j.
leŋ"glŤ d]ųlrų]g cfle;dfrfl/sk"/)+ d]ų+ sŽosƙ+ gfd luxLg+ r]ltojƆgŴfo aálwjƆgŴfo ;ŜlgdƃgŴfo udg+ ufd+ lkůfo kljŪ]
leŋ" lbƩf kŝ'Ʈdg+ kųƍlƮx)+ cf;gkţfkg+ cg'udglƃ Pjdflbs+þ d]ų+ sŽosƙ+ gfd. leŋ"g+ d]ųlrų]g cfrf/kţlųl;ŋfkg+
sƙŪfgsyg+ wƙb];gf t]lkslƕ a'źjrg+ d]ų+ jrLsƙ+ gfd. luxLg+ ær]ltojƆgfo uŞfd, aálwjƆgfo uŞfd, wƙƧjg+ sl/Ƨfd,
bLkdfn+ k'Ǝk"h+ sl/Ƨfd, tLl) ;'rl/tflg ;dfbfo jlųƧfd, ;nfseųfbLlg bƧfd, jƧfjfl;s+þ bƧfd, cş ;ŜƧ rųf/á kŝo]
bƧfd, ;Ŝ+ lgdƃ]ŷf vfbgLofbLlg ;+ljbxy, cf;gflg kţk]y, kfgLo+ pkŪk]y, ;Ŝ+ kŝ'ƮƄf cfg]y, kţųf;g] lg;Lbfk]y, %ƆhŽtf
pƧfxhŽtf j]Ɯfjŝ+ s/áyfÆltcflbsygsŽn] d]ų+ jrLsƙ+ gfd. leŋ"g+ kftáj pŪfo ;/L/ƍlhƮg+ sŷf r]ltoś)+ uƄf jųfbLlg sŷf
ljljų;]gf;g] lg;Llbŷf æOdƸƨ ljxf/] leŋ" ;'vL xáƃ' cj]/f cƓfkşŽÆlt lrƃg+ d]ų+ dgásƙ+ gfd, luxLg+ æcƜf ;'vL xáƃ' cj]/f
cƓfkşŽÆlt lrƃg+ d]ų+ dgásƙ+ gfd.

20
 tŴ gjsŽg+ rLj/sƙfbL;' ;xfoefjudg+ ;ƙ'vf sŽosƙ+ gfd, ±yë/fg+ kg kfb±wëfjgl;ťgaLhgbfgflbe]blƕ ;Ƒ+
;fdLlrsƙ+ ;ƙ'vf sŽosƙ+ gfd, peo]lxlk b'lƉlŋųfg+ bf?eůfbLg+ t];' cjţ+ csŷf cųgf b'lƉlŋųfg+ ljo kl;fdg+ k/ƙ'vf d]ų+
sŽosƙ+ gfd. æb]jŴ]/á ltƧŴ]/áÆlt j'ų+ Pj+ kƮƞjrg+ ;ƙ'vf d]ų+ jrLsƙ+ gfd, ljxf/] c;ƃ+ kg klk'ŞƃƧ æs'þƸx cƛfs+þ
b]jŴ]/á, s'þƸx cƛfs+þ ltƧŴ]/á, sbf g' ±vëf cfuldƧtLÆlt Pj+ lkojrg+ k/ƙ'vf d]ų+ jrLsƙ+ gfd. d]ųfl;g]xl;lgźflg kg gogflg
pƙLn]ŷf k;Ɖ]g d'±vëg cánásg+ ;ƙ'vf d]ų+ dgásƙ+ gfd, æb]jŴ]/á ltƧŴ]/á c/á±uëf xát' cƓfkşáÆlt ;dƉfx/)+ k/ƙ'vf d]ų+
dgásƙ+ gfd. sŽdť]Ŵ d]ųfl;g]xl;lgźfg+ gogfg+ pƙLng+, k;Ɖ]g d'±vëg cánásgť d]ų+ sŽosƙd]j. oƧ kg lrųƧ j;]g gogfg+
d]ųfl;g]xl;lgźtf, d'vƧ r k;Ɖtf, t+ ;ƈfo j'ų+ æd]ų+ dgásƙ+ gfdfÆlt. ;dflw;+jųgƍoáhgflg ;dflw;+jųlgsŽlg.
;dfg;Lnt+ utált t];' t];' lb;fef±uë;' ljx/ƃ]lx leŋ"lx ;Ƹź ;dfg;Lnt+ utá. ofolƃ of co+ dƞť]j t'ƛfsť
kŝŋe"tf. lbŪLlt ;ƙflblŪ. cl/oflt lgŹá;f. lgƜftLlt jũb'ŋtá lgƧ/lt lgƮŞlt. ;o+ lgƜƃLo]j lx t+;dlśk'Ʈn+ jũb'ŋtá
lgƜfk]tLlt j'ŝlt. of ;Ŵ' cg'l;lŪ, t+ s/átLlt tŊ/á tƧ, oyfg'l;Ū+ klkşsƧflt cŴá. b'ŋŋofoflt ;Ƒb'ŋŋoŴ+.
lblŪ;fdţutált ;dfglblŪefj+ pkutá.

mþf;'ljxf/;'ųjŰgf lglŪtf.

6_ 10= cfgƆ;'ųflbjŰgf

106_110= %Ū] clw;Ln]lt lgldųŴ] e'ƙ+, ;Lnlgldų+ g pkjblt g lgƆtLlt cŴá. cųlg sƙ] r cg' cg' k]ŋlt
;Ln]gflt cųfg'k]ŋL. ;ųdfbLlg pųfgŴfg]j.

cfgƆ;'ųflbjŰgf lglŪtf.

mþf;'ljxf/jƮjŰgf lglŪtf.

‘12’ 2= cƈsljƆj±Ʈëf

1_ 4= s'þn"ks;'ųflbjŰgf

111_114= b'ltoƧ k&d] c;ƅj];' s'þn];' ljƧf;á PtƧflt c;ƅjljƧf;L. clgƧ/á x'ŷf ljsƍ]lt ;+ljbxlt ;Ln]gflt
clgƧ/ljsƍL. ljƧŪflg lj;'+ lvųflg e]b]g cjlŴtflg s'þnflg #gŴfo pk;]jlt ;Ln]gflt ljƧŪ'k;]jL. b'ltofbLlg
pųfgŴfg]j.

s'þn"ks;'ųflbjŰgf lglŪtf.

5_ 13= dŞl/gL;'ųflbjŰgf

115_123= kťd] cfjf;dŞl/ofbLlg kť Ow leŋ'lgof j;]g cfutflg, leŋ'Ƨ j;]glk tflg j]lbtƑflg.
cfjf;dŞl/o]g lx ;dƉfutá leŋ' cfuƃ's+þ lbƩf æPŴ r]ltoƧ jf ;ŜƧ jf kl/ŋf/á &lktáÆltcfbLlg jŷf ;lŜscfjf;+ g b]lt.
s'þndŞl/o]g ;dƉfutá leŋ' t]lx t]lx sŽ/±)ëlx cfbLgj+ bƧ]ŷf cųgá pkŪfs]þ s'þn] cţ];+ kj];lƕ lgjf/]lt. nfedŞl/o]g ;dƉfutá
;lŜslƕ nfe+ dŞ/foƃá oyf cţ] g nelƃ, Pj+ s/ált cųgf lj;dlglƧttfo anjlglƧttfo r. jŰdŞl/o]g ;dƉfutá cųgá
jŰ+ jŰ]lt, k/];+ jŰ] æƸs jŰá P;áÆlt t+ t+ bá;+ jblt. jŰált r]Ŵ ;/L/jŰálk, u')jŰálk j]lbtƑá.
wƙdŞl/o]g ;dƉfutá - æOd+ wƙ+ kl/ofk'l)ŷf P;á d+ cleeljƧtLÆlt cţƧ g b]lt. oá kg - æco+ Od+ wƙ+
pƮx]ŷf cţyf cŴ+ ljkl/jų]ŷf gf;]ƧtLÆlt wƙg'Ʈx]g jf - æco+ Od+ wƙ+ pƮx]ŷf pźtá pƉńá cj"k;ƃlrųá ck'ţ+ k;ljƧtLÆlt
k'Ʈnfg'Ʈx]g jf g b]lt, g t+ dŞl/o+. wƙált r]Ŵ kl/olųwƙá clwƍ]tá. klj]wwƙá lx cl/ofg+o]j xált, t] r g+ g
dŞ/folƃ dŞl/oƧ ;Ƒ;á kxLgųflt tƧ c;Ƙjá Pj. tŴ cfjf;dŞl/o]g náx±uëx] kŝlt, oŋá jf k]tá jf x'ŷf tƧ]j cfjf;Ƨ
;Řf/+ ;L;]g plŋlkŷf r/lt. s'þndŞl/o]g cƍeá±uëf xált. nfedŞl/o]g u"ylg/o] lgƑųlt, ;ŜƧ jf u)Ƨ jf nfe+ dŞ/floŷf

21
k'Ʈlnskl/eá±uëg jf kl/e'lŧŷf oŋá jf k]tá jf dxfchu/á jf x'ŷf lgƑųlt. jŰdŞl/o]g ej];' lgƑųƧ jŰá gfd g xált.
wƙdŞl/o]g s'þŊ'þńlg/o] lgƑųlt. %ŪfbLlg pųfgŴfg]j.

dŞl/gL;'ųflbjŰgf lglŪtf.

cƈsljƆjƮjŰgf lglŪtf.

‘13’ 3= lunfgj±Ʈëf
124_130= tltoá j±Ʈëf pųfgŴáo]j.

‘14’ 4= /fhj±Ʈëf

1= k&drŊŽg'jųg;'ųjŰgf

131= rt'ŴƧ k&d] cŴţ"lt lxtţ". lxtkl/ofoá x]Ŵ cŴ_;Źá æcųŴá k/ŴáÆltcfbL;' ‘dxflg069
r"ńlg0dá#/fhdf)jk'ŞflgŹ];á 85 kl0 d03=5’ ljo. oƨf r]; k/];+ lxt+ hŽgƃá t] cųlg /ŧ]lt, tƨf j'ų+ æ/lŧt'+
hŽgftLÆlt. bů]lt ck/fwfg'¿k] bůg]. anƛLlt ansŽo]. kť cŴ]lt cųŴá, k/Ŵá, peoŴá, lbŪwlƙsŽ] cŴá, ;ƕ/flosŽ] cŴált
Pj+ kťƍe]b] cŴ]. rųf/á wƙ]lt rt';ŝwƙ], sŽd¿kf¿knás'þų/e]b] jf rųf/á wƙ]. klƮx)kl/eáudųţ'tfo Pj
kl/o];gljƧşgdųţ'tflk aálwtf xáƃLlt æklƮx)kl/eáudų+ hŽgfltÆOŝ]j j'ų+.
pų/lt cltŊdlt, cleejtLlt jf pų/+, glŴ PŴ pų/lƃ cg'ų/+. cglt;o+, cƍlefu+ jf cg]sŽ;' b]jdg'Ƨkl/;f;'
cg]s;tŋų'+ t];+ cl/o;ŝƍlj]w;ƕfbgj;]g kjųf eujtá wƙb];gf wƙrŊ+þ. clkr ;Ƒk&d+ cţftsŽ]ůţƍd'vfo
cŪf/;kl/;u)fo ƔƪsŽ]lof rt';ŝƧ klj]wljwflogL of wƙb];gf, tƧf ;flt;of wƙrŊ;dţf. tŴ ;ltkŪfgfltwƙá Pj
kjųgŪ]g rŊlƃ wƙrŊ+þ. rŊlƃ jf cf)f wƙtá cgk]tųf, wƙť t+ rŊťflt wƙrŊ+þ. wƙ]g `fo]g rŊlƃlk wƙrŊ+þ. oyfx
æwƙť kjų]lt rŊťflt wƙrŊ+þ, rŊť kjų]lt wƙťflt wƙrŊ+þ, wƙ]g kjų]tLlt wƙrŊÆlƃcflb ‘kl0 d02=40_41’.
cƍljlųolƃ wlƙƧ/Ƨ eujtá ;ƙf;Ɨ'źƧ wƙrŊƧ cg'ų/efjtá cƍl;]wgLo+. s]þlx kg cƍljlųolƃ cfx - æ;d±)ëg
jfÆltcflb. tŴ ;d±)ëgflt kƑş+ pkut]g. Ɣfƪ±)ëgflt hŽltƔfƪ±)ëg. ;f;gk/dŴ;d)Ɣfƪ)fglŤ klnádlrų+o]j glŴ.
b]j]gflt sŽdfjr/b]j]g. s]þgrLlt o]g s]þglr cjl;Ūkfl/;ş]g. Pųfjtf cŪƉlƕ kl/;fg+ cgj;];kl/ofbfg+ bŪƑ+. náslƨlƃ
;ųnás]þ.

k&drŊŽg'jųg;'ųjŰgf lglŪtf.

2= b'ltorŊŽg'jųg;'ųjŰgf

132= b'lto] rŊjlųjųlƃ b;ljw+, ƀfb;ljw+ jf rŊjlųefjfjx+ jų+. tŴ cƃáhgƸƨ ansŽo] wlƙsŽo]j
/ŋfj/)u'lųof ;+ljwfg+, vlųo];', cg'oƃ];', Ɣfƪ)uxklts]þ;', g]udhŽgkb];', ;d)Ɣfƪ±)ë;', ldukŋL;', cwlƙsklŋ]ká, cwgfg+
wgfg'ƍbfg+, ;d)Ɣfƪ±)ë pk;Řldŷf kŤk'Şglƃ Ob+ b;ljw+ rŊjlųjų+. Obd]j r uxklts]þ klŋhŽt] r lj;'+ sŷf ux)j;]g
ƀfb;ljw+. lkt/f kjlųtd]j cg'ƍjų]tLlt b;ljw+ jf ƀfb;ljw+ jf rŊjlųjų+ k"/]ŷf lgl;ƉƧ k'ųƧ cţ+ kft'ejlt, ;á t+
kjų]lt. /tgdoųf kg ;lb;Ū]g tb]j]tlƃ sŷf ælkt/f kjlųtÆlƃ j'ų+. oƨf jf ;á æcƍáƧ'ŊŽ], ŷ+ b]j, xálx,
cxdg';fl;ƧfdLÆlt cfx. tƨf lkt/f kjlųt+ cf)frŊ+þ cg'ƍjų]lt gfdflt Pjd]Ŵ cŴá bŪƑá. olŤ cųgá k'ţfg'efjl;ź+
rŊ/tg+, t+ lgƍl/ofotá t]g kjlųt+ gfd, g]t/lƃ k&dgoá j'ųá. oƨf kjlųtƧ]j cg'jųg+, k&dgoá r t+;lb;] tƑáxf/j;]g
j'ųált t+ cgflbloŷf b'ltogoá j'ųá.

b'ltorŊŽg'jųg;'ųjŰgf lglŪtf.

22
 4= oƧ+lb;+;'ųjŰgf

134= rt'Ŵ] æpetá ;'hŽtáÆlt Pųs]þ j'ų] o]lx s]þlxlr ƀLlx ef±uëlx ;'hŽttf kţfk]Ɯ, ;'hŽt_;Źá r æ;'hŽtá
rf?bƧgáÆltcfbL;' ‘d0lg02=399 ;'0lg0 553 ±yë/uf0818’ cf/áx;ƕlųkl/ofoált hŽltj;]g ;'hŽtt+ ljefj]t'+ ædflttá r lklttá
rfÆlt j'ų+. cgá/;k'ųj;]glk nás]þ dft'lkt';dţf lbƧlt, Ow kg ;f cá/;k'ųj;]g OlŞtflt bƧ]t'+ æ;+;'źƮxl)sŽ]Ælt j'ų+. uư+
uŲflt wf/]tLlt ux)L, uưf;o;lţtá dft's'þlŞƍb];á. t]gfx æ;+;'źfo dft's'þlŞof ;dƉfutáÆlt. oyfe'ųƧ cfxf/Ƨ ljkfrgj;]g
uŲgtá c%ūgtá ux)L, t]hŽ]wft'. lktf r dftf r lkt/á. lkt"g+ lkt/á lktfdxf. t];+ o'±uëf lktfdxo'±uëf, tƨf ofj ;ųdf
lktfdxo'uf, lktfdxƀƆflt Pjd]Ŵ cŴá bŪƑá. PjlŤ lktfdxƮx±)ëg]j dftfdxálk ulxtált ;á cŪsyfo+ lj;'+ g pźtá.
o'u_;Źá r]Ŵ Ps;];go]g bŪƑá æo'±uëf r o'±uëf r o'±uëfÆlt. PjlŤ tŴ tŴ lƀƉ+ ulxtd]j xált. t]gfx ættá pź+ ;Ƒ]lk
k'Ƒk'l/;f lktfdxƮx±)ëg]j ulxtfÆlt. k'l/;Ʈx)ť]Ŵ pŊŪlgŹ];j;]g stlƃ bŪƑ+. PjlŤ ædflttáÆlt kflńjrg+ ;dlŴt+
xált.
clŋųált cƍųŋ]ká. cgjlŋųált ;ƕųljjfbfbL;' g cjlŋųá g %lūtá. hŽltjfb]gflt x]t'lƛ s/)jrglƃ bƧ]t'+ æs]þg
sŽ/±)ëgfÆltcflb j'ų+. PŴ r æpetá»k]0 lktfdxo'ufÆlt Pt]g vlųoƧ oálgbá;fefjá blƧtá ;+;'źƮxl)sefjlsųgtá.
æclŋųáÆlt Oldgf lsl/ofk/fwfefjá. lsl/ofk/f±wëg lx ;ųf ±vëk+ kfk')lƃ. æcg'kŊ'þŪáÆlt Oldgf co'ų;+;Ʈfefjá.
co'ų;+;ƮlŤ klŝ ;ųf cŊŽ];+ nelƃ.
cŬtf gfd ljej;ƕƉtf, ;f t+ t+ pkfbfo'kfbfo j'ŝtLlt cfx æoá sŽ]lr cųgá ;ƃs]þg ljej]g cŬá xátLÆlt. tyf
dxźgtfkLlt t+ pŊ+þ;ut+ bƧ]t'+ ædxtf ckl/df);ř]g wg]g ;dƉfutáÆlt j'ų+. e'lŧtƑtá kl/e'lŧtƑtá lj;];tá sŽdf eáuf
gfdflt cfx ækťsŽdu')j;]gfÆlt. sŽ]Ū+ j'ŝlt wţƧ cfj;gŪfg+, sŽ]Ūe"t+ cuf/+ sŽ]Ūfuf/+. t]gfx æwţ]g r
kl/k'ŰsŽŪ] fuf/áÆlt. Pj+ ;f/uư+ sŽ];á, wţkl/ŪkgŪfgť sŽ]Ūfuf/lƃ bƧ]ŷf Obflg ttá cţyf t+ bƧ]t'+ æcy jfÆltcflb j'ų+.
tŴ oyf cl;gá ltŋefjkl/xf/sŽ] klŞbá æsŽ];áÆlt j'ŝlt. Pj+ /ţá ltŋefjkl/xf/+ sŷf rt'/lśgL ;]gf sŽ];ált cfx ært'lƑ±wëf
sŽ];á xŴL cƧf /yf kųLÆlt. jŴsŽ]Ūfuf/Ʈx±)ëg]j ;ƑƧlk eůŪkgŪfgƧ ulxtųf æltljw+ sŽ]Ūfuf/Ælƃ j'ų+.
oƧf kţfo j;]g k'l/;á æklůtáÆlt j'ŝlt, t+ klůŝlƃ cfx æklůŝ]g ;dƉfutáÆlt. t+t+OltsųƑtf;' %]sefjá
Ɠųefjá j]Ɯlųo+. ;ƙáx+ Ƹx;lt ljwdtLlt d]wf, ;f PtƧ cŴLlt d]wfjL. &fg] &fg] pƍlų PltƧf cŴLlt &fg'ƍlų, &fg;á
pƍşgkţf. jlŬcŴ]lt jlŬ;řft] cŴ].

oƧ+lb;+;'ųjŰgf lglŪtf.

5_ 9= kŴgf;'ųflbjŰgf
135_9= kťd] xlŴlƨlƃ xlŴl;ƍ]. xŴLlt lx xlŴlj;oųf xlŴ;lƉlƧtųf r xlŴl;ƍ+ ulxt+. ;];kb];'lk P;]j goá.
jotLlt joá, ;áeg];' sŴlr ckŋnƃá cljŴfoƃá tflg ;ƈf/]t'+ ;ŊŽ]tLlt cŴá. g joá cjoá, tflg cŴtá ;Źtá r ;ƈf/]t'+ g
;ŊŽ]lt. cjoá g xátLlt cgjoá. ƀ] kl;]wf ksƸt ud]ƃLlt cfx æcgjoált ;dŴáÆlt. %ŪfbLlg pųfgŴfg]j.

kŴgf;'ųflbjŰgf lglŪtf.

10= ;át;'ųjŰgf

140= b;d] ltƑfglƃ ltŋfg+. v/fglƃ sŊ;fg+. s'sŽglƃ bf?)fg+. c;ftfglƃ g;ftfg+ clƍofg+. g tf;' dgá
cƍ]lt, g tf dg+ cƍfolƃ jŬ]ƃLlt cdgfkf.

;át;'ųjŰgf lglŪtf.

/fhjƮjŰgf lglŪtf.

‘15’ 5= ltsůsLj±Ʈëf

23
 1= cjhŽgflt;'ųjŰgf

141= kťdƧ k&d] bŷf cjhŽgftLlt PŴ PsŽ] leŋ' dxfk'ţá rt'kŝonfeL xált, ;á rLj/fbLlg nleŷf cţ+ cƍk'ţ+
cfk'Şlt. ;álk tƸƨ k'gƍ'g+ cfk'Şƃ]lk uŲflto]j. cyƧ Ot/á ±yëfs+þ s'þlktá x'ŷf dŘ'efj+ pƍfb]t'sŽdá jblt æco+ cųgá wƙtfo
rLj/fbLlg g nelt, cƛ] lgƧfo netLÆlt. Pjlƕ bŷf cjhŽgflt gfd. PsŽ] kg Ps]þg ;Ƹź ƀ] tLl) jƧflg j;ƃá k'Ƒ] t+ k'Ʈn+
u?+ sŷf uŞƃ] uŞƃ] sŽn] lrųLsŽ/+ g s/ált, cf;glgl;ƉŪfglƕ g uŞlt. colƕ k'Ʈná ;+jf;]g cjhŽgflt gfd. cf±wëƜd'±vëflt
cflbtá ±wëƜd'±vëf, k&djrgƸƨo]j &lktd'±vëflt cŴá. tŴfo+ goá - PsŽ] k'Ʈná ;f?ƍ+o]j leŋ'+ æc;f?ƍá P;áÆlt s±yëlt. t+ ;'ŷf
P; lgŪ+ uŞlt, k'g cţ]g ;ef±uëg leŋ'gf æ;f?ƍá coÆlƃ j'ų]lk tƧ jrg+ g uŲflt. c;'s]þg gfd æc;f?ƍá coÆlƃ cƛfs+þ
slytlƃ k'l/dleŋ'gáj sy+ uŲflt. ck/álkƧ b'ƧLn+ æ;LnjfÆlt s±yëlt. tƧ jrg+ ;Źlxŷf k'g cţ]g æc;f?ƍá P;á leŋ', gfo+
t'ƛfs+þ ;lƃs+þ pk;Řldt'+ o'ųáÆlt j'ų]lk tƧ jrg+ cƮx]ŷf k'l/d+o]j sy+ uŲflt. ck/á jŰlƕ slyt+ uŲflt, cjŰlƕ slyt+
uŲflto]j. colƕ cf±wëƜd'±vëfo]j gfd cfwftƑd'±vëf, o+ o+ ;')flt, tŴ tŴ &lktd'±vëflt cŴá.
nánált ;źfbLg+ Oų/sŽnƍlttųf cƧlźofbLlx n'lntefj]g náná. Oų/eųLltcfbL;' k'gƍ'g+ ehg]g ;źfj elųk]d+.
;źfk]dlƕ ±uëxlƧtk]dlƕ jũlt, k;fbá ;źfk;fbá. Pj+ k'Ʈná náná xátLlt Pj+ Oų/;źflbtfo k'Ʈná náná gfd xált.
xlnlŹ/f±uëf ljo, y';/fl;lƛ sŽ]lũtvfg'sŽ] ljo, cƧlklŪo+ &lkts'þƘů+ ljo r clgaźŪfg] d'x'ų]g s'þƍlt. dƆá dád"xált cţf)efj]g
dƆá, clj;otfo dád"xá, dxfd"ŃÜált cŴá.

cjhŽgflt;'ųjŰgf lglŪtf.

2_ 3= cf/elt;'ųflbjŰgf

142_3= b'lto] cf/etLlt PŴ cf/Ƙ_;Źá sƙlsl/oƸx;gjLl/osŽ]kgfklųjLltŊd];' jųlt. tyf x]; æo+ lslť b'ŋ+
;Ƙált, ;Ƒ+ cf/ƘkŝofÆlt ‘;'0lg0749’ sƙ] cfutá. ædxf/Ƙf dxfoţf, g t] xálƃ dxƎnfÆlt ‘;+0lg0 1=120 c0 lg0
4=39’ lsl/ofo. æ;d)+ ±uëftd+ plŹƧ kf)+ cf/eƃLÆlt ‘d0lg02=51’ Ƹx;g]. æcf/Ƙy lgŋdy, o'ŧy a'ź;f;g]Ælt ‘;+0lg0
1=185 g]lų0 29 k]sŽ]038 ld0k05=1=4’ jLl/o]. æaLhufde"tufd;df/Ƙf kllj/tá xátLÆlt ‘bL0lg0 1=10 195
d0lg01=293’ sŽ]kg]. æcf/elt r ljƍl;f/L r xátLÆlt ‘c0lg0 5=142 k'0k0191’ co+ kg cfklųjLltŊd] cfutá, tƨf
cfklųjLltŊdj;]g cf/elt r]j, tƍŝof r ljƍl;f/L xátLlt cod]Ŵ cŴá. oyfe"t+ gƍhŽgftLlt cglwutųf oyf;efjtá g
hŽgflt. oŴƧflt oƸƨ cƧ, o+ &fg+ kŷf PtƧ k'ƮnƧ pƍƉf kfksŽ cs'þ;nf wƙf ckl/;];f lg?ŢƃLlt cŴá. Ƹs kg kŷf t]
lg?ŢƃLltĠ c/xųdƮ+, mþnƍųƧ kg lg?źf gfd xálƃ. Pj+ ;ƃ]lk Ow dƮlsŝj;]g kg mþnd]j j'ųlƃ j]lbtƑ+.
cf/etL g ljƍl;f/L xátLlt cfkƸų cfkşlt, t+ kg]; b];]t'+ ;efuk'Ʈn+ kl/o];lt, tƨf g ljƍl;f/L xált. g
cf/elt ljƍl;f/L xátLlt cfkƸų g cfkşlt, ljgokţlųo+ kg csŽ]ljbųf cgfklųof cfklų;ţL x'ŷf ljƍl;f/L xátLlt Pjd]Ŵ
cŴá bŪƑá. æg cf/elt g ljƍl;f/L xátLÆlt oá j'ųá, st/á ;á k'ƮnáĠ cáƧŪjLl/ok'Ʈná. ;á lx æƸs d] OdƸƨ sŽn]
kl/lgƑfg]g, cgfut] d]ų]Ɯ;ƙf;Ɨ'źsŽn] kl/lgƑfloƧfdLÆlt lj;'ź;Lnálk klkƸų g k"/]lt. ;á lx ælsdŴ+ cfoƨf kdųá ljx/lt,
k'y'şgƧ gfd ult clgaźf, tƨf lx d]ų]Ɯ;ƙf;Ɨ'źƧ ;ƙ'vLefj+ ne]Ɯfl;, c/xųŴfo ljkƧg+ efj]xLÆlt cájlbtƑáj.
;fw"lt cfofrgŴ] lgkftá. Ob+ j'ų+ xált - ofj ck/ź+ jt cfoƨtf, Pj+ ;ƃ]lk do+ cfoƨƃ+ ofrfd, b];]tƑo'ųsƧ
b];gfo, j'ŪftƑo'ųsƧ j'Ūfg]g, cfljsŽtƑo'ųsƧ cfljlsl/ofo cf/Ƙh] cf;j] kxfo ;'źƃ] l&tefjkŝj]ŋ±)ëg ljƍl;f/h] cf;j]
klljgáb]ŷf gLxl/ŷf ljkƧgflrųť]j ljkƧgfkţť jŬ]t"lt. cd'gf kťd]g k'Ʈn]gflt Pt]g kťd]g vL)f;jk'Ʈn]g. ;d;dá
eljƧtLlt nás'þų/u'±)ëlx ;defj]g]j ;dá eljƧtLlt Pj+ vL)f;j]g cájlbtƑált cŴá. tlto+ pųfgd]j.

cf/elt;'ųflbjŰgf lglŪtf.

4_ 6= ltsůsL;'ųflbjŰgf

144_6= rt'Ŵ] kls"þn]lt cdg'ţ] clgŪ]. cƍls"þn;ţLlt OŪfsŽ/]g]j kjųlrųá. OŪƸƨ jŴ'Ƹƨ c;'efo jf mþ/lt,
clgŝtá jf pk;+x/lt pkg]lt kjų]lt. clgŪƸƨ jŴ'lƨlƃ clgŪ] ;ų;lţt] cf/ƙ±)ë. d]ųfo jf mþ/tLlt d]ų+ lxt]l;t+ pk;+x/ƃá
;ƑŴsd]j jf tŴ mþ/lt. wft'tá jf pk;+x/tLlt wƙ;efjlrƃg]g wft'tá kŝj]ŋ)fo wft'dgl;sŽ/+ jf tŴ kjų]lt. tb'eo+
clelgjş]ŷflt ;efjtá cfg'efjtá r pkltŪƃ+ cf/ƙ±)ë kls"þnefj+ cƍls"þnefjťflt t+ peo+ kxfo cƮx]ŷf, ;ƑƸƨ kg tƸƨ
dŢųá x'ŷflt j'ų+ xált. dŢųá x'ŷf ljxl/t'sŽdá kg Ƹs s/átLltĠ OŪflgŪ];' cfkfy+ ut];' g]j ;ádglƧtá xált, g bádglƧtá
xált. pk]ŋsŽ] ljx/]Ɯflt OŪ] c/şƃá clgŪ] cb'Ƨƃá oyf cţ] c;dk]ŋg]g dáx+ pƍfb]lƃ, Pj+ cg'ƍfb]ƃá %;' cf/ƙ±)ë;' %ńś'k]ŋfo
pk]ŋsŽ] ljx/]Ɯ. t]g]jfx æ%ńś'k]ŋfj;]g kťdáÆlt. OŪflgŪ%ńf/ƙ)fkf±yë kl/;'źksltefjfljhxgnŋ)fo %;' ƀf/];' kjųgtá
æ%ńś'k]ŋfÆlt nźgfdfo tŶdŢų'k]ŋfo j;]g kťdá jf/á j'ųált cŴá. kťd+ %Ūť pųfgd]j.

24
 ltsůsL;'ųflbjŰgf lglŪtf.

7_ 10= c;ƍ'l/;bfg;'ųflbjŰgf

147_150= ;ųd] c;Ŋŝlƃ cgfb/+ sŷf. b]ƜwƙƧ c;Ŋŝs/)+ gfd c;ƕƉ+ s/átLlt cfx æg ;Ŋl/ŷf ;'Ƹr sŷf
b]tLÆlt, pųů'nflbbá;lj/lxt+ ;'lr;ƕƉ+ sŷf g b]tLlt cŴá. clrųLsŷflt g lrų] sŷf, g k"h]ŷflt cŴá. k"h]ƃá lx k"h]tƑjŴ'+
lrų] &k]lt, g ttá alx s/ált. lrų+ jf cŞl/o+ sŷf klklųljs/)+ ;Ƙfjglsl/of, tƍlŋ]ktá clrųLs/)+ c;Ƙfjglsl/of.
cuf/j]g b]tLlt k'Ʈn] cu?+ s/áƃá lg;LbgŪfg] c;ƙlşŷf oŴ jf tŴ jf lg;Lbfk]ŷf o+ jf t+ jf cfwf/s+þ &k]ŷf bfg+ b]lt.
c;xŴflt g cųgá xŴ]g b]lt, bf;sƙs/ábLlx bfk]lt. ckljź+ b]tLlt cƃ/f ckljź+ ljŞ]b+ sŷf b]lt. t]gfx æg lg/ƃ/+
b]tLÆlt. cy jf ckljź+ b]tLlt plŞŪflb%ūgLowƙ+ ljo cjlŋųs+þ sŷf b]lt. t]gfx æ%ū]t'sŽdá ljo b]tLÆlt. æcźf OdƧ
bfgƧ mþnd]j cfuŞtLÆlt Pj+ oƧ sƙƧstflblŪ clŴ, ;á cfudglblŪsŽ], co+ kg g tflb;ált cgfudglblŪsŽ]. t]gfx æstƧ
gfd mþn+ cfuldƧtLÆltcflb. cŪdfbL;' glŴ jųƑ+.

c;ƍ'l/;bfg;'ųflbjŰgf lglŪtf.

ltsůsLjƮjŰgf lglŪtf.

tltokŰf;s+þ lglŪt+.

4= rt'ŴkŰf;s+þ

‘16’ 1= ;źƙj±Ʈëf
151_160= k&dá j±Ʈëf pųfgŴáo]j.

‘17’ 2= cf#ftj±Ʈëf

1_ 5= k&dcf#ftklljgo;'ųflbjŰgf

161_165= b'ltoƧ k&d] glŴ jųƑ+. b'lto] cf#ftá klljgolt PŴ, Pt]xLlt jf cf#ftklljgof. t]gfx
æcf#ftá Pt]lx klljg]tƑáÆltcflb.
gƃslƃ cgƃs+þ, cƃlj/lxt+ jŴvů+. olb lx tƧ cƃá ej]Ɯ, ælknáltsŽÆlt ;ř+ g uŞ]Ɯ.
;]jfn]gflt aLhslŰss]þ;/flbe]b]g ;]jfn]g. pbskƍs]þgflt gLndů"slklŪjŰ]g pbslkƸŪ %fb]ŷf lgƑų]g
pbslklŪs]þg. #ƙ]g cg'utált #ƙ]g m'þŪá clee"tá. lrų'ƍfblƃ kl#;ƕo'ųlrų'ƍfb+.
lj;efuj]bg'ƍlųof ssr]g]j Ol/ofkykjlųlgjf/±)ëg l%Ɔƃá cfafwlt kLń]tLlt cfaf±wëf, ;á cƧ cŴLlt cfaflwsŽ].
t+;d'Ūfg]g b'lŋtá ;ŧftb'ŋá. afŃÜlunfgált clwdųlunfgá. ufdƃgfosƧflt ufdƃ;ƕfksƧ.
k;Ɖefj]g pbsƧ cŞefjá j]lbtƑált cfx æcŞábsŽlt k;ƉábsŽÆlt. ;fb'/;tfo ;fttflt cfx ædw'/ábsŽÆlt.
tg'sd]j ;lnn+ lj;];tá ;Ltn+, g axnflt cfx ætg';Lt;lnnfÆlt. ;]tsŽlt lgŊŹdf. ;lrŋƟflbj;]g lx pbsƧ ljjŰtf.
;efjtá kg t+ ;]tjŰd]j. tltofbLlg pųfgŴfg]j.

k&dcf#ftklljgo;'ųflbjŰgf lglŪtf.

25
 6= lg/áw;'ųjŰgf

166= %Ū] cdl/;gŴ]lt c;xgŴ]. cgfutjrg+ stlƃ cgfut;Źƍoá±uëf stá, cŴá kg jųdfgsŽlnsŽ]j. cŋ/lrƃsŽ
‘kfl)lg03=3=145_146’ lx ólb;];' &fg];' cgásƍgfdl/;gŴj;]g clŴ;Ź] pkkb] jųdfgsŽn]lk cgfutjrg+ s/álƃ.

lg/áw;'ųjŰgf lglŪtf.

7_ 9= rábgf;'ųflbjŰgf

167_9= ;ųd] jŴ';ƆƧgflt oƸƨ jŴ'Ƹƨ cfklų, tƧ ;¿ktá bƧg+. cfklų;ƆƧgflt o+ cfkƸų ;á cfkƉá, tƧf
bƧg+. ;+jf;ƍlŋ]kált pká;yƍjf/)flb;+jf;Ƨ kllŋkg+ cs/)+. ;fdLlrƍlŋ]kált clejfbgflb;fdLlrlsl/ofo cs/)+.
rábodfg]gflt ráb]ƃ]g. r'lbtsƧ sŽnált r'lbtsƧ ráb]tƑsŽná. k'Ʈnlƃ ráb]tƑk'Ʈn+. pkkl/lŋŷflt æco+ r'lbtsnŋ±)ë
ltŪlt, g ltŪtLÆlt jLd+l;ŷf. co;+ cf/ák]tLlt æOd] d+ ce"t]g cưflrŋƃf co;+ Ɠ;g+ pƍfb]ƃLÆlt leŋ"g+ co;+ pƍfb]lt.
cŪdgjdflg pųfgŴfg]j.

rábgf;'ųflbjŰgf lglŪtf.

10= eŹlh;'ųjŰgf

170= b;d] cleeljŷf l&tá Od] ;ų]lt clwƍfoá. oƨf kg ;á ækf;+;efj]g pųdefj]g r t] ;ų] cleeljŷf l&táÆlt
cųfg+ dţlt, tƨf j'ų+ æh]ŪsŽ]Ælt. cţbŴ' b;ált bƧg] cƃ/fofefjjrg]g `]Ɯlj;];kl/Ʈflxsefj]g r cgfj/)bƧfljt+
klhŽgftLlt cfx æ;Ƒ+ kƧtLlt clwƍfoáÆlt.

eŹlh;'ųjŰgf lglŪtf.

cf#ftjƮjŰgf lglŪtf.

‘18’ 3= pkf;sj±Ʈëf

1_ 6= ;f/ş;'ųflbjŰgf

171_176= tltoƧ k&db'ltotltort'Ŵ] glŴ jųƑ+. kťd] pkf;sklŞdsŽ]lt pkf;slgxLgá. æOldgf lbŪflbgf Ob+
gfd dśn+ eljƧtLÆlt Pj+ afnhgkl/slƍtsŽ]t"xn;řft]g lbŪ;'td'tdśn]g ;dƉfutá sŽ]t"xndślnsŽ]. t]gfx æOldgf Ob+
eljƧtLÆltcflb. dśn+ kŝ]tLlt lbŪdśnflbe]b+ dśnd]j klŴofolt. gá sƙlƃ sƙƧst+ gá klŴofolt. Odƛf ;f;gflt Otá
;Ƒţ'a'ź;f;gtá. alxźflt aflx/s;do]. blŋ±)ëƜ+ kl/o];tLlt æb'ƍlkƉf blŋ±)ëƜfÆlt ;ţL uj];lt. PŴ
blŋ)kl/o];gk'ƑsŽ/] Ps+þ sŷf kť wƙf j]lbtƑf. %Ū+ pųfgd]j.

;f/ş;'ųflbjŰgf lglŪtf.

7_ 8= jl)şŽ;'ųflbjŰgf

177_8= ;ųd] ;Ŵjl)şŽlt cfj'weů+ sŷf jf sŽ/]ŷf jf st+ jf klnleŷf tƧ ljŊoá. cfj'weů+ sŽ/]ŷf tƧ ljŊoált
Ob+ kg lgbƧgdų+. ;"s/ldufboá ká;]ŷf t];+ ljŊoált ;"s/ldufboá ká;]ŷf t];+ d+;+ ;ƕfb]ŷf ljŊoá. PŴ r ;Ŵjl)şŽ
k/ák/fwlgldųtfo cs/)Lof j'ųf, ;ųjl)şŽ ce'lhƧefjs/)tá, d+;lj;jl)şŽ jwx]t'tá, dşjl)şŽ kdfbŪfgtá. cŪd+
pųfgd]j.

26
 jl)şŽ;'ųflbjŰgf lglŪtf.

9= lulx;'ųjŰgf

179= gjd] cfler]tl;sŽglƃ cler]tált cleŊƃ+ lj;'źlrų+ j'ŝlt clwlrų+ jf, cler]tl; hŽtflg cfler]tl;sŽlg,
cler]tá ;lƉlƧtfgLlt jf cfler]tl;sŽlg. t]g]jfx æpųdlrųlglƧtfgÆlƃ. lbŪwƙ;'vljxf/fglƃ lbŪwƙ] ;'vljxf/fg+.
lbŪwƙált kŝŋá cųefjá j'ŝlt, tŴ ;'vljxf/fglƃ cŴá. ¿kfjr/Ţfgfgd]t+ clwjrg+. tflg lx cƍ]ŷf lgl;Ɖf ´flogá
OdƸƨo]j cųefj] c;+lslnŪ+ g]ŋƙ;'v+ ljƆlƃ, tƨf ælbŪwƙ;'vljxf/fgLÆlt j'ŝlƃ.
rt'lƑwd]/olƃ k'Ǝf;já, mþnf;já, u'ńf;já, dƂf;jált Pj+ rt'ƍe]b+ d]/o+. kťljwť ;'/lƃ k"j;'/f, lkŪ;'/f,
cábg;'/f, lsŰklŋųf, ;Ƙf/;+o'ųflt Pj+ kťƍe]b+ ;'/+. k'ţ+ cŴá PtƧflt k'ţŴá. oƨf kg]; k'ţ]g clŴsŽ] gfd xált, tƨf j'ų+
æk'ţ]g clŴsƧfÆlt. ;];d]Ŵ pųfgd]j.

lulx;'ųjŰgf lglŪtf.

10= uj];L;'ųjŰgf

180= b;d] ;'sŽ/)lƃ aálwkl/kfrgƧ Pslƃs+þ ;'Ɔ/+ sŽ/)+. dƆxl;tlƃ ó;s+þ xl;t+. sx+ sxlƃ xf;;ŹƧ
cg's/)d]t+. xŪƍxŪfsŽ/dųlƃ xŪƧ kxŪfsŽ/dų+. oyf ulxt;Ř]tf ækxŪá eujfÆlt ;ŧfglƃ, Pj+ cfsŽ/lgbƧgdų+.
Obflg Oldgf k;ś]g xf;;d'Ūfg+ ljefutá bƧ]t'+ æxl;tť gfd]tÆlƃcflb cf/ź+. tŴ cŢ'k]ŋgj;]glk xf;á g ;Ƙjlt,
k±uëj bádgƧj;]gflt cfx æt]/;lx ;ádgƧ;xutlrų]xLÆlt. gg' r s]þlr sŽ]wj;]glk x;ƃLltĠ g, t] ;lƕolƃ sŽ]wjŴ'+ tŴ ædo+
bflg oyfsŽdsŽl/t+ cfklşƧfdfÆlt b'ljţ]Ɯƃ/]g ;ádgƧlrų]g]j xf;Ƨ pƍşgtá. t];"lt kť;' ;ádgƧ;xutlsl/olrų];'.
anjf/ƙ±)ëlt pńf/td] cf/ƙ±)ë odskflxfl/o;lb;]. b'Ƒnf/ƙ±)ëlt cg'ńf/cf/ƙ±)ë.
æOdƸƨ kg &fg]»k]0» pƍfb]tLÆlt Ob+ ká/f)Ūsyfo+ tyf cfutųf j'ų+, g ;x]t's;ádgƧ;xutlrų]lx eujtá l;t+
g xátLlt bƧgų+. clewƙLsŽo+ ‘w0 ;0d"nL0968’ kg æctLt+;fbL;' cƍlxt+ `f)+ jŷf ‘Od]lx wƙ]lx ;dƉfutƧ a'źƧ
eujtá ;Ƒ+ sŽosƙ+ `f)k'Ƒśd+ `f)fg'kl/jųL’ltcflbjrgtá ‘dxflg0156 kl0 d03=5’ ‘eujtá Ob+ lrų+ pƍştL’lt j'ųjrg+
ljrf/]tƑÆlƃ j'ų+. tŴ Oldgf xl;t'ƍfblrų]g kjlųodfglƕ eujtá l;ts/)+ k'Ƒ]lgjf;cgfut+;;Ƒţ'tţf)fg+ cg'jųsųf
`f)fg'kl/jlųo]jflt Pj+ kg `f)fg'kl/jlųefj] ;lt g sŽ]lr kflńcŪsyfg+ lj/á±wëf. tyf lx clewƙŪsyfo+ ‘w0 ;0cŪ0568’
æt];+ `f)fg+ lrŰkl/oƃ] Ob+ lrų+ pƍştLÆlt j'ų+. cjƧť]t+ Pj+ OlŞtƑ+, cţyf cfjşglrųƧlk eujtá tyf¿k] sŽn] g o'ş]Ɯ.
tƧlk lx ljţlų;d'ŪfksefjƧ lglŞtųf. tyf lx j'ų+ æPjť sŷf dgáƀf/fjşgƧlk ljţlų;d'Ūfksų+ pkkƉ+ xátLÆlt
‘w0;0d"nL01sŽosƙƀf/syfjŰgf’ g r ljţlų;d'Ūfksų] t+;d'ŪfgsŽoljţlųof sŽosƙflbefj+ cfkşgefjá ljƧştLlt.
xl;tlƃ l;td]j ;ƈfo jblt. t]gfx æPj+ cƍdųsƕLÆlt. ;dá;l/tf ljş'ntf. ;f lx Ot/ljş'ntf ljo
v)lŪltof ;L#lg/áwf r g xált, clkr ±vëf bƈlg/áwf, g r ;ƑsŽlnsŽ. bLlwlt kfjsdxfd]#tá jf rft'ŹLlksdxfd]#tá jf
lgŞ/lt. t]gfx ærft'ŹLlksdxfd]#d'vtáÆlt. co+ ls/ tf;+ /ƨLg+ wƙtf, olbb+ ltŋų'+ ;L;+ kblŋ)+ sŷf bf&±Ʈë;'o]j
cƃ/wfg+. ;];d]Ŵ ;'ljţ]Ɯd]j.

uj];L;'ųjŰgf lglŪtf.

pkf;sjƮjŰgf lglŪtf.

‘19’ 4= c/ţj±Ʈëf

1= cf/lţs;'ųjŰgf

181= rt'ŴƧ k&d] cƍLŞt+o]j lgƧfofltcfbL;' æOlt clƍŞá eljƧfdLÆlt Ob+ d] cf/lţsś+ clƍŞtfo ;+jlųƧlt, æOlt
;ƃ'Ūá eljƧfdLÆlt Ob+ d] cf/lţsś+ ;ƃ'lŪof ;+jlųƧlt, æOlt lsn];] ;lƟlvƧfdLÆlt Ob+ d] cf/lţsś+ lsn];;lƟvgŴfo

27
;+jlųƧtLlt cf/lţsŽ] xált. c±Ʈëflt h]ŪsŽ]. ;];flg tƧ]j j]jrgflg.
ujf vL/lƃ ufljtá vL/+ gfd xált, g ufljof blw. vL/ƛf bwLltcfbL;'lk P;]j goá. Pjd]jlƃ oyf Pt];' kť;'
±uëf/;];' ;lƍdůá c±Ʈëf, Pjd]j+ Od];' kť;' cf/lţs]þ;' oá co+ clƍŞtfbLlg lgƧfo cf/lţsŽ] xált, co+ c±Ʈëf r]j ;]Ūá r dáŋá r
kj/á r. Od];' cf/lţs]þ;' hŽltcf/lţsŽ j]lbtƑf, g cf/lţsgfddų]g cf/lţsŽlt j]lbtƑf. k+;'s"þlnsŽbL;'lk P;]j goá.

cf/lţs;'ųjŰgf lglŪtf.

c/ţjƮjŰgf lglŪtf.

‘20’ 5= Ɣfƪ)j±Ʈëf

1= ;á);'ųjŰgf

191= kťdƧ k&d] ;lƕo]g]jflt cţdţk]d]g]j sŽo]g r lrų]g r ldƧLe"tf ;Ŝlũtf ;+;Ūf x'ŷf ;+jf;+ jų]lƃ, g clƍo]g
lgƮx]g jflt j'ų+ xált. t]gfx ælkoÆlƃcflb. pb/+ cjlbxlt pklrgált k"/]tLlt pb/fjb]xs+þ. efjgk'+;sť]t+, pb/fjb]xs+þ
sŷf pb/+ k"/]ŷflt cŴá. t]gfx æpb/+ cjlblxŷfÆltcflb.

;á);'ųjŰgf lglŪtf.

2= bá)Ɣfƪ);'ųjŰgf

192= b'lto] kjųf/ált ‘bL0lg0L0 1=285’ kfjrgefj]g jųf/á. oƨf t] t];+ dƃfg+ kjųgsŽ, tƨf cfx
ækjųlotf/áÆlt. ;'Ź] alx sŷf /xáefl;tƑŪ]g dƃf Pj t+t+cŴƍlklųx]t'tfo dƃkb+. cg'kgLtf;fwf/)tfo /xƧefj]g
jųƑlsl/ofo clwud"kfo+. ;Ţflotlƃ ufogj;]g ;Ţflot+. t+ kg pbųfg'bųfbLg+ ;/fg+ ;ƕbfj;]g]j OlŞtlƃ cfx
æ;/;ƕlųj;]gfÆlt. cţ];+ j'ųlƃ kfjrgefj]g cţ];+ j'ų+. ;d'kƓ"ŃÜlƃ ;śx]ŷf pk¿kl/ ;ţ"ŃÜ+. /fl;stlƃ
O?j]boh'j]b;fdj]bflbj;]g, tŴflk kŝ]s+þ dƃƔƪflbj;]g, cŢfofg'jfsŽlbj;]g r /fl;st+. t];lƃ dƃfg+ sų"g+. lbƑ]g rŋ'gf
cánás]þŷflt lbƑrŋ'kl/eů]g oyfsƙ"ku`f±)ëg ;ųfg+ sƙƧstfƸb, kŝŋtá bƧgŪ]g lbƑrŋ';lb;]g k'Ƒ]lgjf;`f±)ëg ctLtsƍ]
Ɣfƪ)fg+ dƃŢ]gljlwť cánás]þŷf. kfjrg]g ;x ;+;Ɔ]ŷflt sƧk;ƙf;Ɨ'źƧ o+ jrg+ jũ;lƉlƧt+, t]g ;x clj?ź+ sŷf. g lx t];+
ljjũ;lƉlƧtá cŴá kŝŋá xált. ck/fk/]lt cŪsŽbLlx ck/fk/] klŞdf cáŊŽs/fhsŽnfbL;' pƍƉf. klŋlkŷflt cŪsŽbLlx
ulƅtdƃkb];' lsn];;lƉlƧtkbfg+ tŴ tŴ kb] klŋkg+ sŷf. lj?ź] cs+þ;"lt Ɣfƪ)wlƙs;'ųfbL;' ‘;'0 lg0Ɣfƪ)wlƙs;'ų+
286cfboá’ cfutgo]g ;+lsn];ŴbLkgtá kŝgLse"t] cs+þ;'.
p;"g+ c;gsƙ+ OƧŴ+, wg'l;ƍ]g hLljsŽ. Ow kg OƧŴ+ ljoflt OƧŴ+, ;Ƒcfj'whLljsŽlt cfx æoáwfhLjsƙ]gfÆlt,
cfj'w+ ux]ŷf pkŪfgsƙ]gflt cŴá. /fhkál/;+ gfd ljgf cfj'±wëg ká/áx]ŝfdŝsƙflb/fhsƙ+ sŷf /fh'kŪfg+. l;ƍţt/]gflt
ulxtfj;];]g xlŴcƧl;ƍflbgf. s'þdf/efjtá ke'lt r/±)ëg sŽ]df/Ɣƪrl/o+.
pbs+þ kft]ŷf b]ƃLlt ƀf/] l&tƧ]j Ɣfƪ)Ƨ xŴ] pbs+þ cfl;ťƃf æOb+ t], Ɣfƪ), el/o+ ká;fkgŴfo b]dfÆlt jŷf b]lƃ.
sƨf kg t] Pj+ Ɣƪrl/o+ rl/ŷflk bf/+ kl/o];lƃ, g ofjhLj+ Ɣƪrfl/gá xáƃLltĠ ldŞflblŪj;]g. t];ŤL Pj+ lblŪ xált æoá
k'ų+ g pƍfb]lt, ;á s'þnj+;Ş]bs/á xált, ttá lg/o] kŝtLÆlt. rųf/á ls/ ceflotƑ+ efolƃ uů'ƍfbsŽ], lssL, sŽ]lƃgL,
Ɣfƪ±)ëflt. uů'ƍfbf ls/ dxfkyljof vogeo]g dųeáhgf xálƃ, g ax'+ dlųs+þ vfblƃ. lssL ;s'þl)sŽ cfsŽ;ktgeo]g cůƧ
pkl/ pųfgf ;]lt. sŽ]lƃgL ;s'þ)L kyjLsƕgeo]g kfb]lx e"Ƹd g ;'Ū' cŊdlt. Ɣfƪ)f s'þnj+;"kŞ]beo]g bf/+ kl/o];lƃ. cfx'
r]Ŵ -
æuů'ƍfbá lssL r]j, sŽ]ƃL Ɣfƪ)wlƙsŽ].
Pt] ceo+ efolƃ, ;ƙ"ŃÜf rt'/á hgfÆltĶ ‘;'0lg0cŪ02=293’.
;];d]Ŵ pųfgd]j.

bá)Ɣfƪ);'ųjŰgf lglŪtf.

28
 3= ;śf/j;'ųjŰgf

193= tlto] ‘;+0lg0L02=5=236’ k&dţ]jflt k'/]t/+o]j, c;Ţfostfg+ dƃfg+ cƍlefg+ k±uëj k&d+o]j l;ź+, tŴ
jųƑd]j gŴLlt clwƍfoá. kl/o'Ūfg+ gfd cleejá ux)lƃ cfx æsŽd/fukl/o'lŪt]gflt sŽd/fuƮlxt]gfÆlt. ljŋƘ]lt ckg]tLlt
ljŋƘg+, klkŋtá lgƧ/lt Pt]gflt lgƧ/)+. ljŋƘgť t+ lgƧ/)ťflt ljŋƘglgƧ/)+. t]gfx ætŴfÆltcflb. ;];kbƀo]lk
P;]j goá. cųgf c/)Loá kųƑá cŴá cųŴá. tyf k/Ŵá j]lbtƑá.
æclgŝtá cg'kƧƃá lgŝ;ţ+ khxtLÆltcfbL;' ‘kl0d01=52’ ƓfkfbfbLg+ cgfutųf Ɠfkfbjf/] tbślgƧ/)+ g
ulxt+. lsťflk g ulxt+, kl;řfgj;]g tƧ ljgáb]tƑtfo tbślgƧ/)lƕ nưt]jflt ;ŊŽ ljţft'+. cfnás;ţf pkrf/ƍųf jf
cƍgfƍųf jf. oá sŽ]lr sl;)Ţfgflbe]bá ;d±yëf. wƙjjŴfg+ pkrf/ƍgfƍųj;]g ux]tƑ+.
s'þlwtált tųá. pƧ"/shŽtált tƧ]j s'þlwtefjƧ pƧ"/s+þ cŝ'Ųt+ kųá. t]gfx æp;'dshŽtáÆlt. ltnaLhsŽlbe]b]gflt
ltnaLhslŰss]þ;/flbe]b]g ;]jfn]g. k)s]þgflt pbslklŞƟ]g. cƍ;Ɖá cfs'þntfo. c;lƉl;Ɖá snn'ƍlųof. cgfnásŪfg]lt
cfnás/lxt] &fg].

;śf/j;'ųjŰgf lglŪtf.

4= sŽ/)kfnL;'ųjŰgf

194= rt'Ŵ] klůtá dţ]lt PŴ dţ]lt Ob+ ædţtLÆlt Oldgf ;dfgŴ+ lgkftkb+. tƧ Olt_;Ź+ cfg]ŷf cŴ+ bƧ]ƃá
æklůtált dţtLÆlt cfx. cg'dltk'Şfj;]g r]t+ j'ų+. t]g]jfx æpbfx' gáÆlt. æt+ Ƹs dţlt ej+ lklśofgL ;d)Ƨ ±uëftdƧ
kţfj]ƜlųoÆlƃ j'ųd]jŴ+ k'g uŲƃá æklůtá dţ]Ælt cfx, tƨf j'ų+ æej+ lklśofgL ;d)+ ±uëftd+ klůtált dţlt pbfx' gáÆlt,
oyf t] vd]Ɯ, tyf g+ s±yëxLlt clwƍfoá. cx+ sŽ] gfd, dd clj;oá P;ált bƧ]lt. sŽ] rflt x]t'lgƧŊ]þ kŝųjrglƃ cfx æs'þtá
rfÆlt. tyf rfx æs]þg sŽ/±)ëg hŽlgƧfdLÆlt, o]g sŽ/±)ëg ;d)Ƨ ±uëftdƧ kţfj]Ɯlųo+ hŽg]Ɯ+ t+ sŽ/)+ dlo gŴLlt clwƍfoá.
a'źáo]j ej]Ɯ ca'źƧ ;Ƒyf a'ź`f)fg'efj+ hŽlgt'+ c;Ŋ'þ±)ëƜųflt. j'ųŤ]t+ - æcƍdųs+þ kg]t+, leŋj], cá/dųs+þ ;Lndųs+þ, o]g
k'y'şgá tyfutƧ jŰ+ jbdfgá jb]Ɯ ‘bL0 lg01=7’. clŴ, leŋj], cţ]j wƙf uƘL/f b'Ź;f b'/g'aáwf»k]0 o]lx tyfutƧ
oyfe"t+ jŰ+ ;ƙf jbdfgá jb]ƜfÆlt ‘bL0lg01=28’ r. PŴflt æ;álk g"gƧ tflb;áÆlt PtƸƨ kb].
k;Ŵƍ;Ŵált k;Ŵ]lx kf;+;]lx cųgá u'±)ëx]j ;á k;Ŵá, g tƧ lslųgf, k;+;f;efj]g]j kf;+;ált cŴá. t]gfx
æ;Ƒu')fgÆlƃcflb. dl)/tglƃ rŊjlųgá dl)/tg+.
;b]js]þ kf;+;fglƕ kf;+;ált bƧ]t'+ æk;Ŵ]lx jfÆlt b'ltoljsƍá ulxtá. c/)Lotá cŴá, ;á Pj j;tLlt j;ált
cŴj;á. tƧ tƧ koáuƧ cflg;+;e"t+ mþnlƃ cfx æcŴj;lƃ cŴflg;+;Ælƃ. cŴá jf mþn+ tbwLgj'lųtfo j;á PtƧflt cŴj;á,
sŽ/)+.
v'Źsdw"lt v'ŹsdlŋsŽlx stbůsdw'. cg]ńslƃ lgŹá;+ ckutdlŋsůs+þ.
pbfx/Lolt pƑ]ukLltj;]gflt pbfg+, tyf jf pbfx/)+ pbfg+. t]gfx æpbfxf/+ pbfx/LÆlt. oyf kg t+ jrg+
pbfglƃ j'ŝlt, t+ bƧ]t'+ æoyf xLÆltcflb j'ų+. ;];+ ;'ljţ]Ɯd]j.

sŽ/)kfnL;'ųjŰgf lglŪtf.

5= lklśofgL;'ųjŰgf

195= kťd] ;Ƒ;śflxslƃ ;/L/utƧ r]j jŴfnŘf/utƧ rflt ;ƑƧ gLnefjƧ ;śfxsjrg+. tƧ]jflt
gLnflb;Ƒ;śflxsj;]g j'ųcŴƧ]j. ljefubƧglƃ ke]bbƧg+. oyf t] lnŞlj/fhŽgá ckLtflbjŰf Pj s]þlr s]þlr ljn]kgj;]g
kLtflbjŰf vfƸo;', Pj+ cgLnflbjŰf Pj s]þlr ljn]kgj;]g gLnflbjŰf vfƸo;'. t] ls/ ;'jŰljlrų]lx dl)cáef;]lx PsgLnf ljo
vfolƃ.
sŽ]sgblƃ jf kb'dlj;];g+ oyf æsŽ]sŽ;sÆlƃ. t+ ls/ ax'kų+ jŰ;ƕƉ+ cltljo ;'uƈť xált. coŤ]Ŵ cŴá - oyf
sŽ]sgb;řft+ kb'd+ kftá ;"l/o'Ʈdgj]nfo m'þƟ+ ljsl;t+ cjLtuƈ+ l;of lj/árdfg+, Pj+ ;/L/uƈ]g u')uƈ]g r ;'uƈ+, ;/bsŽn]
cƃlnŋ] cflbŝldj cųgá t]h;f tkƃ+, cś]lx lgŞ/ƃh'lttfo cśL/;+ ;Ɨ'ź+ kƧflt.

lklśofgL;'ųjŰgf lglŪtf.

29
 6= dxf;'lkg;'ųjŰgf

196= %Ū] wft'ŋáes/)kŝoá gfd lj;efue];ş;]gf;gfxf/flbkŝoá. cŴsŽdtfo jf cgŴsŽdtfo jflt k;Ɖf

cŴsŽdtfo, s'þźf cgŴsŽdtfo. cŴfo jf cgŴfo jflt ;efjtá eljtƑfo cŴfo jf cgŴfo jf. pk;+x/ƃLlt cųgá
b]jfg'efj]g pkg]lƃ. aálw;ųdftf ljo k'ųklnfelgldųlƃ tbf ls/ k'/] k'Űdfo ;ųdlbj;tá kŪfo ljut;'/fkfg+
dfnfuƈflblje"lt;ƕƉ+ gŋųsLń+ cg'ejdfgf aálw;ųdftf ;ųd] lbj;] kftáj pŪfo uƈábs]þg gxfloŷf ;ƑfnŘf/e"l;tf j/eáhg+
e'lŧŷf pká;yśflg clwŪfo l;l/uư+ kljl;ŷf l;l/;og] lgkƉf lgŹ+ cáŊddfgf Od+ ;'lkg+ cŹ; - rųf/á ls/ g+ dxf/fhŽgá
;og]g]j ;Ƹź plŋlkŷf cgátųbx+ g]ŷf gxfk]ŷf lbƑjŴ+ lgjf;]ŷf lbƑuƈ]lx ljlnƕ]ŷf lbƑk'Ǝflg lkńƈ]ŷf ttá cljb"/] /htkƑtá,
tƧ cƃá sgsljdfg+ clŴ, tƸƨ kfrLgtá ;L;+ sŷf lgkşŽk];'+. cy aálw;ųá ;]tj/jf/±)ëf x'ŷf ttá cljb"/] PsŽ] ;'jŰkƑtá, tŴ
rl/ŷf ttá cá?ƞ /htkƑt+ cf?lxŷf sgsljdfg+ kljl;ŷf dft/+ kblŋ)+ sŷf blŋ)kƧ+ mþfn]ŷf s'þƸŞ kljŪ;lb;á cxál;. Od+
;'lkg+ ;ƈfo Pt+ j'ų+ æaálw;ųdftf ljo k'ųklnfelgldųÆlƃ.
sŽ];n/fhŽ ljo ;áń; ;'lkg]lt -
æp;ef ?ŋf ufljoá ujf r,
cƧá s+þ;á l;śfnL r s'þƘá.
káŋ/)L r ckfsrƆg+,
nfa"lg ;Lblƃ l;nfƐjlƃĶ
ædů"lsoá sŲ;ƍ] lunlƃ,
sŽs+þ ;'jŰf kl/jf/olƃ.
t;f jsŽ PńsŽg+ eof xLÆltĶ ‘hŽ0 1=1=77’ -
Od] ;áń; ;'lkg] kƧƃá sŽ];n/fhŽ ljo.
1= Pslbj;+ ls/ sŽ];ndxf/fhŽ /Ƹų lgŹ"kutá klŞdofd] ;áń; dxf;'lkg] klƧ ‘hŽ0cŪ0 1=1=76
dxf;'lkghŽtsjŰgf’. tŴ rųf/á cŧgjŰf sŽńp;ef æo'lŢƧfdfÆlt rt"lx lb;flx /fhś)+ cfuƄf æp;eo'ź+ klƧƧfdfÆlt
dxfhg] ;lƉkltt] o'ŢgfsŽ/+ bƧ]ŷf glbŷf ulşŷf co'lŢŷfj klŊƃf. Od+ k&d+ ;'lkg+ cŹ;.
2= v'ŹsŽ ?ŋf r]j uŞf r kyƸj lelƆŷf ljblŴdųlƕ /tgdųlƕ cg'ƮƄfj k'Ǝlƃ r]j mþnlƃ r. Od+ b'lto+ cŹ;.
3= ufljoá tbx'hŽtfg+ jŞfg+ vL/+ lkjlƃoá cŹ;. co+ tltoá ;'lkgá.
4= w'/jfx] cf/áxkl/)fx;ƕƉ] dxf±uëf±)ë o'uk/ƕ/fo coáh]ŷf t?±)ë ±uëfbƙ] w'/] oáh]ƃ] cŹ;. t] w'/+ jlxt'+ c;ŊŽ]ƃf
%ū]ŷf cŪ+;', ;sflg gƍjƸų;'. co+ rt'Ŵá ;'lkgá.
5= Ps+þ petád'v+ cƧ+ cŹ;. tƧ peá;' kƧ];' oj;+ b]lƃ, ;á ƀLlxlk d'±vëlx vfblt. co+ kťdá ;'lkgá.
6= dxfhgá ;t;xƧŔlgs+þ ;'jŰkfƸt ;ƙlşŷf æOw kƧfj+ s/áxLÆlt PsƧ h/l;śfnƧ pkgfd]l;. t+ tŴ kƧfj+ s/áƃ+
cŹ;. co+ %Ūá ;'lkgá.
7= PsŽ] k'l/;á /ş'+ jũ]ŷf kfbd"n] lglŋklt. t]g lgl;ƉkL&Ƨ x]Ūf ;lotf %ftl;śfnL tƧ chŽgƃƧ]j t+ vfblt. Od+
;ųd+ ;'lkg+ cŹ;.
8= /fhƀf/] ax"lx t'Şs'þƘ]lx kl/jf/]ŷf &lkt+ Ps+þ dxƃ+ k"l/ts'þƘ+ cŹ;. rųf/álk kg jŰf rt"lx lb;flx rt"lx
cg'lb;flx r #]lx pbs+þ cfg]ŷf k"l/ts'þƘd]j k"/]lƃ, k"l/t+ k"l/t+ pbs+þ pųl/ŷf knfolt. t]lk k'gƍ'g+ tŴ]j pbs+þ cfl;ťlƃ,
t'Şs'þƘ] cánás]þƃflk glŴ. co+ cŪdá ;'lkgá.
9= Ps+þ kťkb'd;ŦƉ+ uƘL/+ ;ƑtáltŴ+ káŋ/Ƹ) cŹ;. ;dƃtá lƀkbrt'ƍbf cátl/ŷf tŴ kfgLo+ lkjlƃ. tƧ dŢ]
uƘL/Ūfg] pbs+þ cfljn+, tL/ƍb];] lƀkbrt'ƍbfg+ cŊdgŪfg] cŞ+ ljƍ;Ɖdgfljn+. co+ gjdá ;'lkgá.
10= PlsƧfo]j s'þlƘof kŝdfg+ cábg+ ckfs+þ cŹ;. æckfsÆlƃ ljrf/]ŷf ljelhŷf &lkt+ ljo tLxfsŽ/]lx kŝdfg+ PsƸƨ
kƧ] cltlslnƉá xált, PsƸƨ pųů'ná, PsƸƨ ;'kŊŽ]lt. co+ b;dá ;'lkgá.
11= ;t;xƧŔgs+þ rƆg;f/+ k"lttŊ]þg ljlŊ)ƃ] cŹ;. co+ PsŽb;dá ;'lkgá.
12= t'Şnfa"lg pbs]þ ;Lbƃflg cŹ;. co+ ƀfb;dá ;'lkgá.
13= dxƃdxƃf s"þfuf/ƍdf)f #gl;nf gfjf ljo pbs]þ Ɛjdfgf cŹ;. co+ t]/;dá ;'lkgá.
14= v'Źsdw'sk'Ǝƍdf)f dů"lsoá dxƃ] sŲ;ƍ] j]±uëg cg'alƈŷf pƍngfń] ljo l%lƆŷf d+;+ vflbŷf lunlƃoá cŹ;. co+
r'Ź;dá ;'lkgá.
15= b;lx c;źƙ]lx ;dƉfut+ ufd±uëfr/+ sŽs+þ sťgjŰjŰtfo æ;'jŰfÆlt nźgfd] ;'jŰ/fhx+;] kl/jf/]ƃ] cŹ;. co+
kƉ/;dá ;'lkgá.
16= k'Ƒ] bLlkgá Pńs]þ vfblƃ. t] kg Pńs]þ bLlkgá cg'alƈŷf d'/d'/flt vfbƃ] cŹ;. cyţ] t;f jsŽ Pńs]þb"/táj
lbƩf tl;tf tf;ƍųf x'ŷf PńsŽg+ eof knfloŷf u'Ɨuxgflg kljl;ŷf lgnLƸo;'. co+ ;áń;dá ;'lkgá.
1= tŴ cwlƙsŽg+ /fh"g+, cwlƙsŽgť dg'Ƨfg+ sŽn] nás]þ ljkl/jųdfg] s'þ;n] cá;Ɖ] cs'þ;n] pƧƉ] násƧ kl/xfgsŽn] b]já g
;ƙf jl;Ƨlt, d]#kfbf klŞlşƧlƃ, ;Ƨflg ldnfloƧlƃ, b'lưŋ+ eljƧlt, jlƧt'sŽdf ljo rt"lx lb;flx d]#f pŪlxŷf OlŴsŽlx cftk]
kŴfg+ jLlxcfbLg+ t]dgeo]g cƃákj]l;tsŽn] k'l/;];' s'þbfnlks]þ cfbfo cflńaƈgŴfo lgŋƃ];' jƧgfsŽ/+ bƧ]ŷf ulşŷf ljş'ntf
lgŞf/]ŷf p;ef ljo co'lŢŷf cjlƧŷfj knfloƧlƃ. co+ k&dƧ ljkfsŽ].
2= násƧ kl/xLgsŽn] dg'Ƨfg+ kl/ųfo'ssŽn] ;ųf ltƑ/fuf eljƧlƃ, c;ƕųjofj s'þdfl/oá k'l/;ƃ/+ uƄf pt'lgoá r]j

30
ulưlgoá r x'ŷf k'ųwLtflx jlŬƧlƃ. v'Źs?ŋfg+ k'Ǝ+þ ljo lx tf;+ pt'lgefjá, mþn+ ljo r k'ųwLt/á eljƧlƃ. co+ b'ltoƧ
ljkfsŽ].
3= dg'Ƨfg+ h]ŪfkrflossƙƧ gŪsŽn] ;ųf dftflkt";' jf ;Ƨ';;'/];' jf nş+ cg'kŪk]ŷf ;od]j s'þ'Ɨ+ ;+ljbxƃfj
#f;Şfbgdųlƕ dxƟsŽg+ bft'sŽdf bƧlƃ, cbft'sŽdf g bƧlƃ. dxƟsŽ cgfyf x'ŷf c;o+j;L bf/s]þ cf/f±wëŷf hLljƧlƃ tbx'hŽtfg+
jŞsŽg+ vL/+ lkjlƃoá dxfufljoá ljo. co+ tltoƧ ljkfsŽ].
4= cwlƙs/fh"g+ sŽn] cwlƙs/fhŽgá klůtfg+ kj]l)s'þ;nfg+ sƙlgŴ/);dŴfg+ dxfdųfg+ o;+ g bƧlƃ, wƙ;efo+
ljlgŞoŪfg]lk klůt] jáxf/s'þ;n] dxƟs]þ cdŝ] g &k]Ƨlƃ, tlƑk/Ltfg+ kg t?)t?)fg+ o;+ bƧlƃ, tyf¿k] Pj r ljlgŞoŪfg]
&k]Ƨlƃ. t] /fhsƙflg r]j o'ųfo'ųť chŽgƃf g]j t+ o;+ plŋlkt'+ ;lŋƧlƃ, g /fhsƙflg lgŴl/t'+. t] c;ŊŽ]ƃf sƙw'/+ %ū]Ƨlƃ,
dxƟsŽlk klůtfdŝf o;+ cneƃf lsŝflg lgŴl/t'+ ;dŴflk æƸs cƛfs+þ Pt]lx, do+ aflx/sŽ hŽtf, cưƃl/sŽ t?)bf/sŽ hŽlgƧƃLÆlt
pƍƉflg sƙflg g sl/Ƨlƃ. Pj+ ;Ƒyflk t];+ /fh"g+ xflgo]j eljƧlt, w'/+ jlxt'+ c;dŴfg+ jŞbƙfg+ w'/] oálhtsŽná ljo
b"/jfxfgť dxf±uëf)fg+ o'uk/ƕ/fo coálhtsŽná ljo eljƧlt. co+ rt'ŴƧ ljkfsŽ].
5= cwlƙs/fhsŽn]o]j cwlƙsafn/fhŽgá cwlƙs]þ nándg'Ƨ] ljlgŞo] &k]Ƨlƃ, t] kfkk'ţ];' cgfb/f afnf ;efo+ lg;Llbŷf
ljlgŞo+ b]ƃf pleƉlƕ cŴkŝlŴsŽg+ xŴtá nŧ+ ux]ŷf vflbƧlƃ cƧá ljo ƀLlx d'±vëlx oj;+. co+ kťdƧ ljkfsŽ].
6= cwlƙsŽo]j ljhŽlt/fhŽgá hŽlt;ƕƉfg+ s'þnk'ųfg+ cf;Řfo o;+ g bƧlƃ, cs'þnLgfg+o]j bƧlƃ. Pj+ dxfs'þnflg b'Ʈtflg
eljƧlƃ, nfdss'þnflg OƧ/flg. t] r s'þnLgk'l/;f hLljt'+ c;ŊŽ]ƃf æOd] lgƧfo hLljƧfdfÆltcs'þnLgfg+ wLt/á bƧlƃ, Olt tf;+
s'þnwLtfg+ cs'þnLg]lx ;Ƹź ;+jf;á h/l;śfnƧ ;'jŰkflto+ kƧfjs/);lb;á eljƧlt. co+ %ŪƧ ljkfsŽ].
7= uŞƃ] uŞƃ] sŽn] OlŴoá k'l/;nánf ;'/fnánf cnŘf/nánf ljl;vfnánf cfld;nánf eljƧlƃ b'ƧLnf b'/frf/f. tf
;flds]þlx sl;±uëf/ŋfbLlg sƙflg sŷf lsŞ]g sl;/]g ;Ƙt+ wg+ hŽ/]lx ;Ƹź ;'/+ lkjlƃoá dfnfuƈljn]kg+ wf/odfgf cƃá±uëx]
cŝfloslƕ lsŝ+ cgánás]þŷf ±uëxkl/ŋ]kƧ pkl/ef±uëglk l%ŹŪfg]lxlk hŽ/] pkwf/odfgf Ʃ] jlktƑo'ųs+þ aLhlƕ sŽ]ũ]ŷf ofu'eųvşsŽlg
klrŷf vfbdfgf ljn'lƕƧlƃ x]ŪfkL&s]þ lgkƉ%ftl;śfnL ljo jũ]ŷf jũ]ŷf kfbd"n] lglŋų/ş'+. co+ ;ųdƧ ljkfsŽ].
8= uŞƃ] uŞƃ] sŽn] násŽ] kl/xfloƧlt, /Ū+ lg/áh+ eljƧlt, /fhŽgá b'Ʈtf sk)f eljƧlƃ. oá OƧ/á eljƧlt, tƧ
eůfuf/] ;t;xƧdųf eljƧlƃ. t] Pj+b'Ʈtf ;Ƒ] hŽgkb] cųgáj sƙ+ sŽ/]Ƨlƃ, pkŹ'tf dg'Ƨf ;s]þ sƙƃ] %ū]ŷf /fh"g+o]j cŴfo
k'ƑŰfk/Űflg jkƃf /ŋƃf nfoƃf dŹƃf kj];]ƃf pŞ'ŋ]ųflg s/áƃf oƃflg jfx]ƃf mþfl)tfbLlg krƃf k'Ǝf/fd] mþnf/fd] r s/áƃf tŴ
tŴ lgƎƉflg k'ƑŰfbLlg cfxl/ŷf /ţá sŽ]Ūfuf/d]j k"/]Ƨlƃ. cųgá ±uëx];' t'ŞsŽ]Ū] cánás]þƃflk g eljƧlƃ, t'Şs'þƘ] cgánás]þŷf
k"l/ts'þƘk"/);lb;d]j eljƧlt. co+ cŪdƧ ljkfsŽ].
9= uŞƃ] uŞƃ] sŽn] /fhŽgá cwlƙsŽ eljƧlƃ, %Ɔflbj;]g cuƸt uŞƃf /ş+ sŽ/]Ƨlƃ, wƙ]g ljlgŞo+ gfd g bƧlƃ
nŧljųsŽ eljƧlƃ wgnánf, /Ūjfl;s]þ;' t];+ vlƃd]ųfg'Źof gfd g eljƧlƃ, sŋńf mþ?;f pŞ'oƃ] pŞ'elůsŽ ljo dg'Ƨ] kLń]ƃf
gfgƍsŽ/+ aƸn pƍfb]ŷf wg+ ulŲƧlƃ. dg'Ƨf alnkLlńtf lslť bft'+ c;ŊŽ]ƃf ufdlgudfboá %ū]ŷf kŝƃ+ uƄf jf;+ sƍ]Ƨlƃ.
dlŢdhgkbá ;'ţá eljƧlt, kŝƃá #gjf;á ;]Ɯyflk káŋ/l)of dŢ] pbs+þ cfljn+ kl/oƃ] ljƍ;Ɖ+. co+ gjdƧ ljkfsŽ].
10= uŞƃ] uŞƃ] sŽn] /fhŽgá cwlƙsŽ eljƧlƃ, t];' cwlƙs]þ;' /fho'ųflk Ɣfƪ)uxkltsŽlk g]udhŽgkbfkLlt ;d)Ɣfƪ±)ë
pkfbfo ;Ƒ] dg'Ƨf cwlƙsŽ eljƧlƃ. ttá t];+ cf/ŋb]jtf, alnklƮflxsb]jtf, ?ŋb]jtf, cfsŽ;Ūb]jtflt Pj+ b]jtflk cwlƙsŽ
eljƧlƃ. cwlƙs/fh"g+ /ş] jftf lj;df v/f jfloƧlƃ, t] cfsŽ;Ūsljdfgflg sƕ]Ƨlƃ. t];' slƕt];' b]jtf s'þlktf b]j+ jlƧt'+ g
bƧlƃ. jƧdfgálk ;sn/Ū] Psƍxf/]g]j g jlƧƧlt, jƧdfgálk ;ƑŴ sl;sƙƧ jf jƍsƙƧ jf pksŽ/á x'ŷf g jlƧƧlt. oyf
r /Ū], Pj+ hgkb]lk ufd]lk Pstńfs;/]lk Psƍxf/]g g jlƧƧlt, tńfsƧ pkl/ef±uë jƧƃá x]Ūfef±uë g jlƧƧlt, x]Ūf jƧƃá
pkl/ g jlƧƧlt. PsƸƨ ef±uë ;Ƨ+ cltjƧ]g glƧƧlt, PsƸƨ cjƧg]g ldnfloƧlt, PsƸƨ ;ƙf jƧdfgá ;ƕfb]Ƨlt. Pj+ PsƧ
/ţá /ş] j'ų;Ƨf ljkfsŽ]. ltƍsŽ/f eljƧlƃ Pss'þlƘof cábgá ljo. co+ b;dƧ ljkfsŽ].
11= uŞƃ] uŞƃ]o]j sŽn] ;f;g] kl/xfoƃ] kŝonánf cnlşsŽ ax" leŋ" eljƧlƃ. t] eujtf kŝonán'ƍ+ lgƙ±yëŷf
slytwƙb];g+ rLj/flbrt'kŝox]t' k/];+ b];]Ƨlƃ. kŝo]lx d'lŞŷf lgŴ/)kŋ] l&tf lgƑfgfled'v+ sŷf b];]t'+ g ;lŋƧlƃ. s]þjn+
ækbƓŧg;ƕlųť]j dw'/;Źť ;'ŷf dxŔflg rLj/fbLlg bƧlƃÆOŝ]j+ b];]Ƨlƃ. ck/] cƃ/jLlyrt'Ŋ/fhƀf/fbL;' lg;Llbŷf
sxfk)cŬsxfk)kfbdf;s¿kfbLlglk lgƧfo b];]Ƨlƃ. Olt eujtf lgƑfgŔgs+þ sŷf b]l;t+ wƙ+ rt'kŝoŴfo r]j sxfk)flbcŴfo
r ljlŊl)ŷf b];]ƃf ;t;xƧŔgs+þ rƆg;f/+ k"lttŊ]þg ljlŊ)ƃf ljo eljƧlƃ. co+ PsŽb;dƧ ljkfsŽ].
12= cwlƙs/fhsŽn] nás]þ ljkl/jųƃ]o]j /fhŽgá hŽlt;ƕƉfg+ s'þnk'ųfg+ o;+ g bƧlƃ, cs'þnLgfgţ]j bƧlƃ. t] OƧ/f
eljƧlƃ, Ot/f blnŹf. /fh;ƙ'±vëlk /fhƀf/]lk cdŝ;ƙ'±vëlk ljlgŞoŪfg]lk t'Şnfa';lb;fg+ cs'þnLgfg+o]j syf cá;Llbŷf l&tf
ljo lgŝnf ;'ƍltlŪtf eljƧlt. ;Ŝ;lƉkft]lk ;Ŝsƙu)sƙŪfg];' r]j kųrLj/kl/j])flbljlgŞoŪfg];' r b'ƧLnfg+ kfkk'Ʈnfg+o]j
syf lgƜflgsŽ eljƧlt, g nlşleŋ"glƃ Pj+ ;ƑŴflk t'Şnfa"g+ ;LbgsŽná ljo eljƧlt. co+ ƀfb;dƧ ljkfsŽ].
13= tflb;]o]j sŽn] cwlƙs/fhŽgá cs'þnLgfg+ o;+ bƧlƃ. t] OƧ/f eljƧlƃ, s'þnLgf b'Ʈtf. t];' g s]þlr uf/j+
sl/Ƨlƃ, Ot/];'o]j sl/Ƨlƃ. /fh;ƙ'±vë jf cdŝ;ƙ'±vë jf ljlgŞoŪfg] jf ljlgŞos'þ;nfg+ #gl;nf;lb;fg+ s'þnk'ųfg+ syf g
cáuflxŷf kltŪlxƧlt. t];' s±yëƃ];' æƸs Od] s±yëƃLÆlt Ot/] kl/xf;d]j sl/Ƨlƃ. leŋ';lƉkft]lk j'ųƍsŽ/];' &fg];' g]j k];n]
leŋ" u?sŽtƑ] dlţƧlƃ, gflk g];+ syf kl/oáuflxŷf kltŪlxƧlt, l;nfg+ƐjgsŽná ljo eljƧlt. co+ t]/;dƧ ljkfsŽ].
14= nás]þ kl/xfoƃ]o]j dg'Ƨf ltƑ/fuflbhŽltsŽ lsn];fg'jųsŽ x'ŷf t?)fg+ cųgá el/ofg+ j;] jlųƧlƃ. ±uëx]
bf;sƙsŽ/fboálk ±uëfdƸx;fboálk lx/ţ;'jŰlƕ ;Ƒ+ tf;+o]j cfoų+ eljƧlt. æc;'s+þ lx/ţ;'jŰ+ jf kl/ŞbflbhŽt+ jf sxÆlƃ j'ų]
æoŴ jf tŴ jf xát', Ƹs t'lƞldgf Ɠfkf/]g, ŷ+ dƞ+ #/] ;ƃ+ jf c;ƃ+ jf hŽlgt'sŽdá hŽtáÆlt jŷf gfgƍsŽ/]lx cŊŽ]l;ŷf d'v;ųLlx
sŽ]ũ]ŷf bf;r]s]þ ljo j;] sŷf cųgá OƧl/o+ kjų]Ƨlƃ. Pj+ dw'sk'Ǝƍdf)fg+ dů"sLg+ cfl;lj;] sŲ;ƍ] lungsŽná ljo eljƧlt.
co+ r'Ź;dƧ ljkfsŽ].

31
 15= b'Ƒn/fhsŽn] kg /fhŽgá xlŴl;ƍfbL;' cs'þ;nf o'ź];' clj;f/bf eljƧlƃ. t] cųgá /fhŽlwkŝ+ cf;Řdfgf
;dfghŽltsŽg+ s'þnk'ųfg+ OƧl/o+ cbŷf cųgá kfbd"lnsgxfkgsƍsŽbLg+ bƧlƃ. hŽlt±uëfų;ƕƉf s'þnk'ųf /fhs'þn] kltŪ+ cnedfgf
hLljs+þ sƍ]t'+ c;dŴf x'ŷf OƧl/o] l&t] hŽlt±uëfųxLg] cs'þnLg] pkŪxƃf ljrl/Ƨlƃ, ;'jŰ/fhx+;]lx sŽsƧ kl/jfl/tsŽná ljo
eljƧlt. co+ kƉ/;dƧ ljkfsŽ].
16= cwlƙs/fhsŽn]o]j r cs'þnLgfj /fhjƟef OƧ/f eljƧlƃ, s'þnLgf ckţftf b'Ʈtf. t] /fhŽg+ cųgá sy+ ufxfk]ŷf
ljlgŞoŪfgfbL;' anjƃá x'ŷf b'Ƒnfg+ kj]l)cfutflg ±vëųjŴfbLlg æcƛfs+þ ;ƃsŽgLÆlt cleo'lŧŷf t] æg t'ƛfs+þ, cƛfsÆlƃ cfuƄf
ljlgŞoŪfgfbL;' ljjbƃ] j]ųntfbLlx kx/fk]ŷf uLjfo+ ux]ŷf cksŬfk]ŷf æcųgá kdf)+ g hŽgfy, cƛ]lx ;Ƹź ljjby, Obflg já
kx/fk]ŷf /ţá s±yëŷf xŴkfbŞ]bfbLlg sŽ/Ƨ] fdfÆlt ;ƃş]Ƨlƃ. t] t];+ eo]g cųgá ;ƃsŽlg jŴ"lg æt'ƛfs+þo]j tflg, uŲyfÆlt
lgƜft]ŷf cųgá ±uëxflg kljl;ŷf eLtf lgklşƧlƃ. kfkleŋ"lk k];n] leŋ" oyf?lr ljx]±&ëƧlƃ. k];nf leŋ" kl;/)+ cnedfgf
c/ţ+ kljl;ŷf uxgŪfg];' lgnLloƧlƃ. Pj+ xLghŝ]lx r]j kfkleŋ"lx r pkŹ'tfg+ hŽltdƃs'þnk'ųfgť]j k];nleŋ"gť PńsŽg+eo]g
t;jsŽg+ knfogsŽná ljo eljƧlt. co+ ;áń;dƧ ljkfsŽ]. Pj+ tƧ tƧ cgŴƧ k'Ƒlgldųe"t] ;áń; dxf;'lkg] klƧ. t]g j'ų+
æsŽ];n/fhŽ ljo ;áń; ;'lkg]Ælt. PŴ r k'Ƒlgldųtá cųgá cŴfgŴlgldų+ ;'lkg+ kƧƃá cųgá sƙfg'efj]g kƧlt. sŽ];n/fhŽ ljo
násƧ cŴfgŴlgldų+ ;'lkg+ kƧƃá kg ;Ƒ;ų;fwf/)sƙf_g'efj]g kƧtLlt j]lbtƑ+.
s'þźf lx b]jtflt dxfgfuljxf/] dxf±yë/Ƨ s'þźf b]jtf ljo. /áx±)ë ls/ dxfgfuljxf/] dxf±yë/á leŋ';Ŝ+ cgknás]þŷfj
Ps+þ gfu?ŋ+ l%Ɔfk]l;. ?ŋ] clwjŴf b]jtf ±yë/Ƨ s'þźf k&dd]j g+ ;ŝ;'lkg]g knáe]ŷf kŞf æOtá t] ;ųlbj;dŴs]þ pkŪfsŽ] /fhŽ
dl/ƧtLÆlt ;'lkg] cf/ár]l;. ±yë/á t+ sy+ cfxl/ŷf /fhŽ]/áwfg+ cflrlŋ. tf Psƍxf/]g]j dxflj/j+ lj/Ƹj;'. /fhŽ æƸs PtÆlƃ
k'lŞ. tf æPj+ ±yë/]g j'ųÆlƃ cf/árƸo;'. /fhŽ lbj;+ u)fk]ŷf ;ųfx] jLltjų] ±yë/Ƨ xŴkfb] l%Ɔfk]l;. Psƃ+ ;ŝd]j xátLlt
mþnƧ ;ŝefjtá j'ų+, bƧg+ kg ljkƟŴd]j. t]g]j kxLgljkƟf;f k'Ƒlgldųe"tlƕ ;'lkg+ g kƧlƃ. ƀLlx tLlxlk sŽ/±)ëlx sbflr
;'lkg+ kƧtLlt cfx æ;+;Ʈe]btáÆlt. æc;]vf g kƧlƃ kxLgljkƟf;ųfÆlt jrgtá rt'Ɖlƕ sŽ/)fg+ ljkƟf;f Pj d"nsŽ/)lƃ
bŪƑ+.
tlƃ ;'lkgsŽn] kjų+ ejślrų+. ¿klgldųflbcf/ƙ)lƃ sƙsƙlgldųultlgldųtá cţ+ ¿klgldųflbcf/ƙ)+ gxált.
ólb;fgLlt kŝŋtá cg'e"tk'Ƒkl/slƍt¿kflbcf/ƙ)flg r]j /fuflb;ƕo'ųflg r. ;Ƒáxfl/slrų]gflt ksltlrų]g.
ƀLlx cƃ]lx d'ųált s'þ;nfs'þ;n;řft]lx ƀLlx cƃ]lx d'ųá. cfjşgtbf/ƙ)ŋ±)ëlt Ob+ ofj tbf/ƙ)'ƍlų, tfj
kjųlrųjf/+ ;ƈfo j'ų+. æ;'lkg]g]j lbŪ+ ljo d], ;'t+ ljo d]lt sygsŽn] kg cƓfstáo]j cfjşgdųƧ]j pƍşgtáÆlt jblƃ.
Pj+ jbƃ]lx kťƀf/] b'ltodá#jf/] ljo dgáƀf/]lk cfjşg+ ƀlųŋų'+ pƍlşŷf hjgŪfg] &ŷf ejś+ cát/tLlt clwƍ]tlƃ bŪƑ+
Pslrųŋl)sƧ cfjşgƧ pƍlųo+ ælbŪ+ ljo d], ;'t+ ljo d]Ælt sƍgfo c;Ƙjtá. PŴ r æ;'lkgƃ]lk tbf/ƙ)jrgtá
kŝ'ƍƉj;]g ctLtj;]g jf ;efjwƙf ;'lkgƃ] cf/ƙ)+ xáƃLÆlt jblƃ. æolblk ;'lkgƃ] lje"t+ x'ŷf pklŪt] ¿kflbjŴ'lƛ tbf/ƙ)+
j'ų+, tyflk ;'lkgƃ] pklŪtlgldųƧ kl/sƍj;]g ux]tƑtfo b'Ƒnefjtá b'ƑnjŴ'sųflt j'ųÆlƃ jblƃ. s]þlr kg æs/hsŽoƧ
lg?Ƨfx;ƃefjƍlųtá tlƉlƧtxbojŴ' g;'ƍ;Ɖ+ xált, ttá tlƉlƧtflk lrųƍjlų g ;'ƍ;Ɖf c;'ƍ;ƉjlũlglƧtbLkƍef ljo, tƨf
b'ƑnjŴ'sųflt PŴ b'ƑnxbojŴ'sųfÆlt cŴ+ jblƃ. jLd+l;ŷf o'ųt/+ ux]tƑ+.
;'lkgƃr]tgflt dgáƀfl/shjgj;]g kjųf ;'lkgƃr]tgf. ;'lkglŤ kƧƃá dgáƀfl/s]þg]j hjg]g kƧlt, g kťƀfl/s]þg.
kla'Ţƃá r dgáƀfl/s]þg]j kla'Ţlt, g kťƀfl/s]þg. lgŹfoƃƧ lx dxfjƸũ hŽn]ŷf bLk] rŋ';dLk+ pkgLt] k&d+ rŋ'ƀfl/s+þ
cfjşg+ ejś+ g cfjũ]lt, dgáƀfl/sd]j cfjũ]lt. cy hjg+ hljŷf ejś+ cát/lt. b'ltojf/] rŋ'ƀfl/scfjşg+ ejś+ cfjũ]lt,
ttá rŋ'ljţf)fbLlg hjgkl/oá;fgflg kjųlƃ, tbgƃ/+ ejś+ kjųlt. tltojf/] dgáƀfl/scfjşg]g ejś] cfjlũt]
dgáƀfl/shjg+ hjlt. t]g lrų]g æƸs co+ OdƸƨ &fg] cfnásŽ]Ælt hŽgflt. tyf lgŹfoƃƧ sŰ;dLk] t"l/o];' kƮlxt];', #fg;dLk]
;'uƈ];' jf b'Ʈƈ];' jf k'Ǝ]þ;' pkgLt];', d'±vë ;lƍlƛ jf mþfl)t] jf klŋų], lklŪo+ kfl)gf kxf/] lbƉ] k&d+ ;átƀfl/sŽbLlg cfjşgflg
ejś+ g cfjũ]lƃ, dgáƀfl/sd]j cfjũ]lt, cy hjg+ hljŷf ejś+ cát/lt. b'ltojf/] ;átƀfl/sŽbLlg cfjşgflg ejś+ cfjũ]lƃ,
ttá ;át#fglhƢfsŽoljţf)fbLlg hjgkl/oá;fgflg kjųlƃ, tbgƃ/+ ejś+ jųlt. tltojf/] dgáƀfl/scfjşg]g ejś] cfjlũt]
dgáƀfl/shjg+ hjlt, t]g lrų]g `ŷf æƸs co+ OdƸƨ &fg] ;Źá, ;ř;Źá e]l/;ŹáÆlt jf æƸs co+ OdƸƨ &fg] uƈá, d"nuƈáÆlt
jf æƸs Ob+ dƞ+ d'v+ klŋų+, ;ƍLlt jf mþfl)tÆlƃ jf æs]þglƛ lklŪo+ kxá, cltaźá d] kxf/áÆlt jf jųf xált. Pj+
dgáƀfl/shjg]g]j kla'Ţlt, g kťƀfl/s]þg. ;'lkglƕ t]g]j kƧlt, g kťƀfl/s]þg. ;];d]Ŵ ;'ljţ]Ɯd]j.

dxf;'lkg;'ųjŰgf lglŪtf.

7= jƧ;'ųjŰgf
197= ;ųd] pt';d'Ūfglƃ jlƧs]þ rųf/á df;] pƍƉ+. csŽn]kLlt lrųj];fvdf;];'lk. jƧjnfxsb]jk'ųfglŤ cųgá /ltof
sLlńt'sŽdtflrų] pƍƉ] csŽn]lk b]já jƧlt. tlŶb+ jŴ'- PsŽ] ls/ jƧjnfxsb]jk'ųá jfs/s'þsjfl;vL)f;jŴ]/Ƨ ;lƃs+þ uƄf jlƆŷf
cŪfl;. ±yë/á æsŽ]l; ŷÆlƃ k'lŞ. cx+, eƃ], jƧjnfxsb]jk'ųált. t'ƛfs+þ ls/ lrų]g b]já jƧtLlt. cfd, eƃ]lt. klƧt'sŽdf
dolƃ. t]ldƧy, eƃ]lt. d]#;L;+ jf ulşt+ jf g kţfolt, sy+ t]ldƧfdflt. eƃ], cƛfs+þ lrų]g b]já jƧlt, t'ƛ] kŰ;fn+
klj;yflt. æ;fw', b]jk'ųfÆlt kfb] ±wëfljŷf kŰ;fn+ kfljl;. b]jk'ųá tƸƨ klj;ƃ]o]j Ps+þ uLt+ ufloŷf xŴ+ plŋlk, ;dƃf
ltoáhgŪfg+ Psd]#+ cxál;. ±yë/á cźltƃá kŰ;fn+ kljŪált.

32
 jƧ;'ųjŰgf lglŪtf.

8_9= jfrf;'ųflbjŰgf
198_9= cŪd] cś]xLlt sŽ/±)ëlx. cśLolƃ x]t'efj]g `foƃLlt cśflg, sŽ/)flg. sŽ/)Ŵ] r cś_;Źá. kťxLlt x]t'lƛ
lgƧŊjrg+. ;dƉfutflt ;dg'cfutf kjųf o'ųf r. jfrflt ;d'Ɵkg_jfrf. of æjfrf lu/f Ɠƍ±yëfÆlt ‘w0 ;0 636’ r,
æg]nf sŰ;'vfÆlt ‘bL0 lg0 1=9’ r cfuŞlt. of kg æjfrfo r] st+ sƙÆlƃ ‘w0 ;0 cŪ0 1 sŽosƙƀf/’ Pj+ ljţlų r,
æof rt"lx jrLb'ŝl/t]lx cf/lt»k]0» co+ j'ŝlt ;ƙfjfrfÆlt ‘w0 ;0 299’ Pj+ lj/lt r, æmþ?;jfrf, leŋj], cf;]ljtf
efljtf ax'nLstf lg/o;+jųlgsŽ xátLÆlt ‘c0 lg0 8=40’ Pj+ r]tgf r jfrflt cfutf, g ;f Ow clwƍ]tf. sƨfĠ
cefl;tƑtá. æ;'efl;tf xált, gá b'ưfl;tfÆlt lx j'ų+. ;'efl;tflt ;'Ū' efl;tf. t]gƧf cŴfjxt+ bLk]lt. cgjşŽlt
/fuflbcjş/lxtf. OldgfƧ sŽ/);'Ƹź cultudgflbƍjųbá;fefjť bLk]lt. /fubá;flbljd'ųlŤ o+ ef;tá cg'/áwljjşgtá
cultudg+ b'/;d'lƧtd]jflt. cgg'jşŽlt cg'jfbljd'ųf. OldgfƧf ;ƑfsŽ/;ƕƸų bLk]lt. ;lt lx ;ƑfsŽ/;ƕlųo+
cgg'jştflt. ljţ"glƃ klůtfg+. t]g lgƆfk;+;f;' afnf cƍdf)flt bLk]lt.
Od]lx ±vëfltcfbLlg tflg cśflg kŝŋtá bƧ]ƃá t+ jfr+ lgud]lt. oť cţ] klţfbLlx cjoj]lx, gfdfbLlx kb]lx,
lnśjrgljelųsŽnsŽ/s;ƕųLlx r ;dƉfut+ d';fjfbflbjfrlƕ ;'efl;tlƃ dţlƃ, t+ kl;]±wëlt. cjojflb;dƉfutflk lx tyf¿kL
jfrf b'ưfl;tfj xált cųgá r k/];ť cgŴfjxųf. Od]lx kg kťxś]lx ;dƉfutf ;r]lk ldnŋ'ef;fkl/ofkƉf
#r]lsŽuLltskl/ofkƉflk xált, tyflk ;'efl;tfj nálsonás'þų/lxt;'vfjxųf. tyf lx dƮkƧ] ;Ƨ+ /ŋlƃof ;Lxńr]lsŽo
;Lxńs]þg]j hŽlth/fd/)o'ų+ uLlts+þ ufolƃof ;Ź+ ;'ŷf dƮ+ uŞƃf ;lŪdųf ljkƧsleŋ" c/xų+ kfk'Ƹ);'.
tyf ltƧá gfd cf/źljkƧsŽ] leŋ' kb'dƧ/;dLk]g uŞƃá kb'dƧ/] kb'dflg elŧŷf-
ækftáj m'þlƟtsŽ]sgb+,
;"l/ofnás]þg lelşot].
Pj+ dg'Ƨų+ utf ;ųf,
h/flej]±uëg dŹLoƃLÆltĶ ‘;+0 lg0 cŪ0 1=1=213¶ ;'0 lg0 cŪ0 2=452 ;'efl;t;'ųjŰgf’-
Od+ uLƸt ufolƃof r]lsŽo ;'ŷf c/xų+ kųá.
a'źƃ/]lk cţt/á k'l/;á ;ųlx k'ų]lx ;Ƹź cljtá cfuƙ cţt/fo OlŴof d';n]g tů'n] sŽ]ũ]lƃof-
æh/fo kl/dlŹt+ Pt+, ldnftrƙlglƧt+.
d/±)ëg leşlt Pt+, dŝ'Ƨ #f;dfld;+Ķ
ælsdLg+ cfno+ Pt+, gfgfs'þ)k]g k"l/t+.
c;'lrefhg+ Pt+, tblnŋƈ;d+ ObÆlƃĶ ‘;+0 lg0 cŪ0 1=1=213¶ ;'0 lg0 cŪ0 2=452 ;'efl;t;'ųjŰgf’-
Od+ uLt+ ;'ŷf kŝj]ŋƃá ;x k'ų]lx kŝ]saáƸw kųá. Pj+ Od]lx kťlx cś]lx ;dƉfutf jfrf ;r]lk ldnŋ'ef;fo
kl/ofkƉf #r]lsŽuLltskl/ofkƉf jfrf xált, tyflk ;'efl;tflt j]lbtƑf. ;'efl;tf Pj cgjşŽ cgg'jşŽ r ljţ"g+ cŴlŴsŽg+
s'þnk'ųfg+ cŴƍl;/)fg+, gá Ɠŧgƍl;/)fglƃ. gjd+ pųfgd]j.

jfrf;'ųflbjŰgf lglŪtf.

10= lgƧf/)Lo;'ųjŰgf
200= b;d] lgƧ/ƃLlt lgƧ/)Loflt jųƑ] bL#+ sŷf lgŹ];á. sųl/ x]; cgLo_;Źá oyf ælgƜflgofÆlt. t]gfx ælgƧfÆlt.
s'þtá kg lgƧfĠ oyf;s+þ klkŋtá. lgşLjŪ]g wft'oált cfx æcų;'ţ;efjfÆlt. cŴtá kg wƙwft'dgáljţf)wft'lj;];á.
tflb;Ƨ leŋ'gá lsn];j;]g sŽd];' dgl;sŽ/á gŴLlt cfx æjLd+;gŴÆlƃ, æg]ŋƙlgot+ Obflg d] lrų+, Ƹs g' ±vëf sŽdljtŊŽ]lk
pƍlşƧtLÆlt jLd+;ƃƧflt cŴá. kŋƆg+ gfd cg'ƍj];á. ;á kg tŴ gŴLlt cfx ægƍlj;tLÆlt. k;Lbg+ gfd cle?lr.
;lƃŪg+ kltŪfg+. ljd'ŝg+ clwd'ŝglƃ. t+ ;Ƒ+ kllŋkƃá jblt æk;fb+ gfkştLÆltcflb. Pj+e"t+ kgƧ lrų+ tƧ sy+ ltŪtLlt
cfx æoyfÆltcflb.
tlƃ k&dŢfg+. cƧflt leŋ'gá. lrų+ kŋƆtLlt kl/sƙlrų]g ;Ƹź ´fglrų+ Psųj;]g PsŢ+ sŷf jblt. ±uëfr/]
utųflt cųgá cf/ƙ±)ë Pj kjųųf. cxfgefluoųflt l&ltefluoųf. ;'Ū' ljd'ųlƃ ljŋƘgljd'lųof ;ƙb]j ljd'ų+. lrųƧ r
sŽoƧ r ljxggtá lj#ftá. b'ŋ+ kl/bxgtá kl/ńfxá. sŽdj]bg+ g j]lbolt cg'ƍşgtá. lgƧ/lƃ ttált lgƧ/)+. s]þ
lgƧ/lƃĠ sŽdf. Pjť sŽdfglƃ sų';fldjrg+ ;'Ū' o'şlt. ob±Ʈëg sŽdf ttá lgƧflt j'ŝlƃ, tb±Ʈëg ´fglƕ sŽdtá lgƧlƃ
jųƑt+ netLlt j'ų+ æsŽd]lx lgƧųfÆlt. Pj+ ljŋƘgj;]g sŽdlgƧ/)+ jŷf Obflg ;d'Ş]bj;]g cŝƃtá lgƧ/)+ bƧ]t'+ æoá
kgfÆltcflb j'ų+. ;];kb];"lt ;];sŽ]Ūf;];'.
co+ kg lj;];ált lj;];+ jbƃ]g t+ ´fg+ kfbs+þ sŷfltcflbsŽ] clj;];ált sŷf b'ltotltojf/];' ;Ƒ;á cgfdŪá, rt'Ŵjf/]
kg colƕ lj;];ált bƧ]t'+ æcŝƃlgƧ/)ť]Ŵ c/xųmþn+ oáh]tƑÆlƃ j'ų+. oƨf c¿kŢfg+ kfbs+þ sŷf cƮdƮ+ clwuƄf c/xų] l&tƧ

33
lrų+ ;Ƒ;á ¿k]lx lgƧ+ gfd xált. tƧ lx mþn;dfklųtá j'Ūfo jLd+;gŴ+ ¿kfled'v+ lrų+ k];]ƃƧ. Obdŋftlƃ ;dyoflgsŽg+
j;]g x]Ūf rųf/á jf/f ulxtf. Ob+ kg ;'ŋljkƧsƧ j;]gflt cfx æ;'ź;řf/]Æltcflb. æk'g ;ŊŽoá gŴLÆlt pƍƉlƃ æObflg d]
;ŊŽoƍaƈá gŴLÆlt jLd+;ƃƧ pƍƉ+.

lgƧf/)Lo;'ųjŰgf lglŪtf.

Ɣfƪ)jƮjŰgf lglŪtf.

rt'ŴkŰf;s+þ lglŪt+.

5= kťdkŰf;s+þ

‘21’ 1= lsldnj±Ʈëf

1_4= lsldn;'ųflbjŰgf
201_4= kťdƧ k&db'ltoflg pųfgŴfg]j. tlto] clwjf;g+ vdg+, k/];+ b'Ŋ+ b'?ųť kllj/áwfs/±)ëg cųgá pkl/
cf/ák]ŷf jf;g+ clwjf;g+, tb]j vƃLlt clwjf;gŋlƃ. ;'e] /tált ;"/tá, ;'Ū' jf kfktá cá/tá lj/tá ;á/tá, tƧ efjá
;á/ŝ+. t]gfx æ;á/ŝ]gflt ;'lr;LntfofÆlt. ;f lx ;áegsƙ/ttf, ;'Ū' jf kfktá cá/tefjá lj/ttf. rt'Ŵ] glŴ jųƑ+.

lsldn;'ųflbjŰgf lglŪtf.

5= r]tálvn;'ųjŰgf

205= kťd] r]tálvnf gfd cŴtá ljlrlsŞf sŽ]±wëf r. t] kg oƸƨ ;ƃfg] pƍşlƃ, tƧ v/efjá sŋńefjá x'ŷf
pkltŪlƃ, k±uëj cųgf ;ƕo'ųlrųƧflt cfx ælrųƧ yźefjfÆlt. oyf nŋ)kfl/k"l/of ulxtfo ;Ƒf ;Ŵ' ¿ksŽol;/L ulxtf Pj
gfd xált Pj+ ;Ƒţ'tfo ;ƑwƙsŽol;/L ulxtf Pj gfd xátLlt tb'eojŴ'sd]j sř+ bƧ]ƃá æ;/L/] sřdfgáÆltcflbdfx.
ljlrgƃált wƙ;efj+ jLd+;ƃá. lsŞtLlt lsndlt. ljlgŞ]t'+ g ;ŊŽ]tLlt ;lƉŪft'+ g ;ŊŽ]lt. cftklt lsn];]lt cftƍ+,
;ƙfjfofdált cfx æcftƍfoflt lsn];;ƃfkgjLl/os/)ŴfofÆlt. k'gƍ'g+ oáufoflt efjg+ k'gƍ'g+ o'ŧgfo. ;ttlsl/ofoflt
efjgfo lg/ƃ/ƍoáufo.
klj]wwƙ] sřdfgált PŴ sy+ nás'þų/wƙ] sřf kjųLltĠ g cf/ƙ)s/)j;]g cg'Ƨ'tfsŽ/kl/ljtŊnź] kl/slƍt¿k]
sřf kjųtLlt bƧ]ƃá cfx æljkƧgf»k]0» jblƃ, t+ clŴ g' ±vëf gŴLlt sřtLÆlt. l;ŋflt r]Ŵ k'Ƒeful;ŋf j]lbtƑf. sŽdť]Ŵ
lj;];'ƍlųof dxf;fjştfo r]j ;+jf;lgldų+ #gfx]t' cleŲ'ƍlųstfo r ;Ɣƪrf/L;"lt sŽ]kƧ lj;oá lj;];]ŷf j'ųá, cţŴflk sŽ]ká g
r]tálvnált g ;ŊŽ ljţft'lƃ s]þlr. olb Pj+ ljlrlsŞfolk co+ goá cfkşlt, tƨf oyf?tj;]g ux]tƑ+.

r]tálvn;'ųjŰgf lglŪtf.

6_ 8= ljlgaƈ;'ųflbjŰgf

206_8= %Ū] kjlųt'+ cƍbfgj;]g s'þ;nlrų+ ljlgaƈƃLlt r]t;áljlgaƈf. t+ kg ljlgaƈƃf d'lŪƮfx+ uŲƃf ljo
xáƃLlt cfx ælrų+ ljlgalƈŷfÆltcflb. sŽdluźá k'Ʈná jŴ'sŽd]lk lsn];sŽd]lk cƧfb]lt clegƆtLlt j'ų+ æjŴ'sŽd]lk
lsn];sŽd]kLÆlt. cųgá sŽo]lt cųgá gfdsŽo], cųefj] jf. alxźf¿k]lt k/];+ sŽo] clglƇoaź¿k] r. pb/+ cjlbxlt
pklrgált k"/]tLlt pb/fjb]xs+þ. ;]Ɯ;'vlƃ ;]Ɯfo ;ogj;]g pƍşgs;'v+. ;ƕl/jųslƃ ;ƕl/jlųŷf. kl)wfoflt tŲfj;]g]j
kl)blxŷf. Olt kťlj±wëflk náelj;];á Pj ær]táljlgaƈáÆlt j'ųált j]lbtƑá. ;ųdŪd];' glŴ jųƑ+.

ljlgaƈ;'ųflbjŰgf lglŪtf.

34
 9_ 10= uLtƧ/;'ųflbjŰgf

209_210= gjd] cfotsŽ] gfd uLtƧ/á t+ t+ jų+ lelƆŷf cŋ/flg ljgf;]ŷf kjųált cfx æcfots]þgfÆltcflb. wƙ]lx
;'ųjų+ gfd clŴ, ufyfjų+ gfd clŴ, t+ ljgf;]ŷf cltbL#+ sŽt'+ g jũlt. wƙlŤ ef;ƃ]g rt'/Ƨ]g jų]g kl/důnflg kbƓŧgflg
bƧ]tƑflg. æcg'hŽgfld, leŋj], ;/eţÆlƃ ‘r"ńj0 249’ r jrgtá ;/]g wƙ+ el)t'+ jũlt. ;/eţ] ls/
t/śjų±wëftsjųefuƮxsjųfbLlg ƀƸų; jųflg clŴ. t];' o+ OŞlt, t+ sŽt'+ netLlt. b;d] glŴ jųƑ+.

uLtƧ/;'ųflbjŰgf lglŪtf.

lsldnjƮjŰgf lglŪtf.

‘22’ 2= cŊŽ];sj±Ʈëf

1_ 2= cŊŽ];s;'ųflbjŰgf

211_2= b'ltoƧ k&d] b;lx cŊŽ];jŴ"lx cŊŽ];sŽ]lt æafnál;, d"ŃÜál;, cáŪál;, ±uëf±)ëfl;, uſeá;LÆltcflbgf b;lx
cŊŽ];jŴ"lx cŊŽ];sŽ]. æxát', d'ůs;d), cbůá cxlƃ s/ál;, Obflg t] /fhs'þn+ uƄf bů+ cf/ák]ƧfdLÆltcfbLlg jbƃá kl/ef;sŽ]
gfdflt cfx æeobƧg]g kl/ef;sŽ]Ælt. nás'þų/wƙf ckfodƮƧ kl/kƅefjtá kl/kƅá gfdflt cfx ænás'þų/kl/kƅƧ l%ƉųfÆlt,
nás'þų/;řftƧ ckfodƮkl/kƅƧ l%Ɖųflt cŴá. b'lto] glŴ jųƑ+.

cŊŽ];s;'ųflbjŰgf lglŪtf.

3_ 10= ;Ln;'ųflbjŰgf

213_220= tlto] ‘bL0lg0L02=149’ b'ƧLnált PŴ b'_;Źá cefjŴá æb'ƍţáÆltcfbL;' ‘d0lg01=449’ ljo, g

u/x)Ŵált cfx æc;Lná lgƧLnáÆlt. leƉ;+j/ált PŴ ;dflbƉ;Lná s]þglr sŽ/±)ëg ;Lne]b+ kųá, ;á tfj leƉ;+j/á xát'. oá
kg ;Ƒ]g ;Ƒ+ c;dflbƉ;Lná cfrf/xLgá, ;á sy+ leƉ;+j/á gfd xátLlt ;álk ;fw';dfrf/Ƨ kl/x/)LoƧ e]lbtųf leƉ;+j/á Pj
gfd. ljgŪ;+j/á ;+j//lxtált lx j'ų+ xált. t+ t+ l;ƍŪfg+. df#ftsŽn]lt ædf #ft]y kf)LgÆlƃ Pj+ df#ft#á;g+
#ál;tlbj;]. cư'ƮŞlt kfksŽ] lslų;Źá. cŢf;o]g dŘ' xálto]j ljƍl;fl/efjtá.
tƧflt b'ƧLnƧ. ;dfbfo jlųtŪfglƃ pŪfo ;d'Ūfo stsŽ/)+. cfkfy+ cfuŞtLlt t+ dg;á pkŪflt. pƙLn]ŷf
Ownáslƃ pƙLngsŽn] cųgá k'ųbf/flbj;]g Ownás+þ kƧlt. lgdLn]ŷf k/náslƃ lgdLngsŽn] ultlgldų'kŪfgj;]g k/nás+þ kƧlt.
t]gfx ærųf/á ckfofÆltcflb. kťdkblƃ æsŽoƧ e]bfÆltcflbgf j'ųá kťdá cfbLgjsŽ]Ūf;á. j'ųljkl/ofo]gflt j'ųŴfo
cfbLgjsyfo ljkl/ofo]g æcƍdųá t+ t+ sl;jl)şŽƸb oyfsŽn+ ;ƕfb]t'+ ;ŊŽ]tLÆltcflbgf. kf;+;+ ;LndƧ cŴLlt ;Lnjf.
;Ln;ƕƉált ;Ln]g ;dƉfutá ;ƕƉ;Lnált Pjdflbs+þ kg cŴjrg+ ;'s/lƃ cgfdŪ+. rt'ŴfbLlg pųfgŴfg]j.

;Ln;'ųflbjŰgf lglŪtf.

cŊŽ];sjƮjŰgf lglŪtf.

‘23’ 3= bL#rfl/sj±Ʈëf

35
 1_ 10= k&dbL#rfl/s;'ųflbjŰgf

221_230= tltoƧ k&dfbLlg ;'ljţ]Ɯflg. kťd] /xá lg;şŽo cfkştLlt æoá kg leŋ' dft'ufd]g ;Ƹź PsŽ] PsŽo /xá
lg;ş+ sƍ]Ɯ, kflrlųoÆlƃ OdƸƨ l;ŋfkb] ‘kflr0290’ j'ų+ cfkƸų cfkşlt. klŞƉ] cf;g] cfkştLlt æoá kg leŋ' dft'ufd]g
/xá klŞƉ] cf;g] lg;ş+ sƍ]Ɯ, kflrlųoÆlƃ OdƸƨ j'ų+ cfkƸų cfkşlt. dft'ufdƧ pųl/ %ƍťjfrflx wƙ+ b];]ƃá cfkştLlt
‘oá kg leŋ' dft'ufdƧ pųl/ %ƍťjfrflx wƙ+ b];]Ɯ cţŶ ljţ'gf k'l/;ljƮx]gfÆlt ‘kflr063’ Pj+ j'ų+ cfkƸų cfkşlt. t]gfx
æt];+ t];+ l;ŋfkbfg+ j;]g j]lbtƑfgLÆlt. %ŪfbLlg pųfgŴflg.

k&dbL#rfl/s;'ųflbjŰgf lglŪtf.

bL#rfl/sjƮjŰgf lglŪtf.

231_302= rt'ŴjƮfbLlg pųfgŴflg.

Olt dgá/yk"/l)of cś'ų/lgsŽo_cŪsyfo

kťslgkftjŰgfo cg'ųfgŴbLkgf ;dųf.

Ķ gdá tƧ eujtá c/xtá ;ƙf;Ɨ'źƧĶ

cś'ų/lgsŽo]

%Ŋlgkft_LsŽ
1= k&dkŰf;s+þ

1= cfx'g]Ɯj±Ʈëf

1= k&dcfx'g]Ɯ;'ųjŰgf

1= %ŊlgkftƧ k&d] rŋ'gf ¿k+ lbƩflt lgƧojáxf/]g j'ų+. ;;Ƙf/slgŹ];áo+ oyf æwg'gf ljŢtLÆlt, tƨf
lgƧo;L;]g lglƧtƧ ux)+ bŪƑ+. t]gfodŴá ærŋ'ƀf/] ¿kf/ƙ±)ë cfkfyut] t+ ¿k+ rŋ'ljţf±)ëg lbƩfÆlt. g]j ;'dgá xátLlt
hjgŋ±)ë OŪ] cf/ƙ±)ë /fu+ cg'ƍfb]ƃá g]j ;'dgá xált ±uëxlƧtk]dj;]glk d±Ʈëg ;Ƒ;á /fuƧ ;d'lŞƉųf. g b'ƙgált clgŪ] cb'Ƨƃá
g b'ƙgá. k;fbţyųj;]glk OŪ]lk clgŪ]lk dŢų]lk cf/ƙ±)ë g ;d+ ;ƙf coálg;á ux)+ c;dk]ŋg+. coťƧ klklų
;ltj]k'Ɵƍlųof kţfj]k'Ɵƍlųof rflt cfx æ;tá ;ƕhŽgá x'ŷfÆlt. ;ltof o'ųųf ;tá. ;ƕhţ]g o'ųųf ;ƕhŽgá.
`f)'ƍlųkŝo/lxtsŽn]lk kjlųe]bgtá æ;ttljxf/á slytáÆlt j'ų+. ;ttljxf/ált vL)f;jƧ lgŝljxf/á ;Ƒbf kjųgsljxf/á.
&k]ŷf lx ;dfklųj]n+ ejśj]nť vL)f;jf Oldgfj %ńś'k]ŋfljxf/]g ljx/lƃ.
PŴ r æ%;' ƀf/];'lk pk]ŋsŽ] ljx/tLÆlt Oldgf %ńś'k]ŋf slytf. æ;ƕhŽgáÆlt jrgtá kg rųfl/ `f);ƕo'ųlrųflg
nưlƃ t]lx ljgf ;ƕhŽgtfo c;Ƙjtá. ;ttljxf/efjtá cŪ dxflsl/olrųflg nưlƃ. æg]j ;'dgá g b'ƙgáÆlt jrgtá cŪ
dxflsl/olrųflg, xl;t'ƍfbá, jáŪƑgťflt b; lrųflg nưlƃ. /fubá;;xhŽtfg+ ;ádgƧbádgƧfg+ cefjá t];lƕ ;fwf/±)ëflt
%ńś'k]ŋfj;]g cfutfg+ Od];+ ;ttljxf/fg+ ;ádgƧ+ sy+ nưtLlt r]Ġ cf;]jgtá. lsťflk vL)f;já OŪflgŪ]lk cf/ƙ±)ë dŢųá ljo

36
ax'n+ pk]ŋsŽ] ljx/lt cųgá kl/;'źksltefjfljhxgtá, sbflr kg tyf r]tále;řf/fefj] o+ t+ ;efjtá OŪ+ cf/ƙ)+, tƧ
ofyfj;efjƮx)j;]glk c/xtá lrų+ k'Ƒf;]jgj;]g ;ádgƧ;xut+ x'ŷf kjųt]j.

k&dcfx'g]Ɯ;'ųjŰgf lglŪtf.

2_ 7= b'ltocfx'g]Ɯ;'ųflbjŰgf

2_7= b'lto] ‘lj;'lź02=380’ cg]sljlxtlƃ cg]sljw+ gfgƍsŽ/+. Olźljwlƃ OlźsŽ]Ūf;+. kŝg'eátLlt kŝg'ejlt,
m'þ;lt ;lŞs/ált kfk')ftLlt cŴá. ObflgƧ cg]sljlxtefj+ bƧ]ƃá æPsŽ]lk x'ŷfÆltcflbdfx. tŴ æPsŽ]lk x'ŷfÆlt Oldgf s/)tá
k'Ƒ]j ksltof PsŽ]lk x'ŷf. ax'wf xátLlt ax"g+ ;lƃs]þ rŘldt'sŽdá jf ;Ţfo+ sŽt'sŽdá jf kŤ+ k'lŞt'sŽdá jf x'ŷf ;tlƕ ;xƧlƕ
xált. cfljefj+ lt/áefjlƃ PŴ cfljefj+ s/ált, lt/áefj+ s/átLlt codŴá. Obd]j lx ;ƈfo kl;lƘbfo+ ‘kl0d03=11’
j'ų+ - æcfljefjlƃ s]þglr cgfj'+ xált cƍlŞƉ+ ljj+, lt/áefjlƃ s]þglr cfj'+ xált klŞƉ+ lklxt+ kls'þlştÆlƃ. lt/ás'þũ+
lt/ákfsŽ/+ lt/ákƑt+ c;şdfgá uŞlt ;]Ɯyflk cfsŽ;]lt PŴ lt/ás'þũlƃ k/s'þũ+, s'þũƧ k/efulƃ j'ų+ xált. P; goá Ot/];'.
s'þũált r ±uëxlelųof Pt+ clwjrg+. kfsŽ/ált ±uëxljxf/ufdfbLg+ kl/ŋ]kkfsŽ/á. kƑtált k+;'kƑtá jf kf;f)kƑtá jf.
c;şdfgált cnƮdfgá ;]Ɯyflk cfsŽ;] ljo.
pƙ'şlgd'şlƃ PŴ pƙ'şlƃ pŪfg+ j'ŝlt. lgd'şlƃ ;+;Lbg+. pƙ'şť lgd'şť pƙ'şlgd'ş+. pbs]þlk cleşdfg]lt PŴ
o+ pbs+þ cŊldŷf ;+;Lblt, t+ leşdfglƃ j'ŝlt, ljk/Lt+ cleşdfg+. kƟŘ]g uŞlt. kŋL ;s'þ±)ëflt kŋ]lx o'ų;s'þ±)ëf. Od]lk
rlƆd;"l/o] Pj+dlxlźs]þ Pj+dxfg'efj] kfl)gf k/fd;tLlt PŴ rlƆd;"l/ofg+ ƀfrųfnL;oáhg;xƧƧ pkl/ r/±)ëg dlxlźstf, tL;'
bLk];' Psŋ±)ë cfnáss/±)ëg dxfg'efjtf j]lbtƑf. Pj+ pkl/r/)cfnáss/±)ëlx dlxlźs]þ dxfg'efj]. k/fd;tLlt uŲflt, Psb];]
jf %'klt. kl/dştLlt ;dƃtá cfbf;tnf ljo kl/dşlt. ofj ƔƪnásŽkLlt Ɣƪnáslƕ kl/Ş]b+ sŷf. sŽo]g j;+ jų]tLlt tŶ
Ɣƪnás]þ sŽo]g cųgá j;+ jų]lt.
lbƑfo ;átwft'oflt PŴ lbƑ;lb;ųf lbƑf. b]jtfglŤ ;'rl/tsƙlgƑųf lkų;]ƛ?lx/fbLlx cklna'źf
pklŊn];ljd'ųtfo b"/]lk cf/ƙ);ƕlŞg;dŴf lbƑf k;fb;átwft' xált. coťflk OdƧ leŋ'gá jLl/oefjgfan]g lgƑųf
`f);átwft' tflb;fo]jflt lbƑ;lb;ųf lbƑf. clkr lbƑljxf/j;]g klnźųf cųgf r lbƑljxf/;lƉlƧtųflk lbƑf. ;jgŪ]g
lgşLjŪ]g r ;átwft'. ;átwft'lsŝs/±)ëg ;átwft' ljofltlk ;átwft'. tfo ;átwft'of. lj;'źfoflt ;'źfo lg?klŊn];fo.
cltŊƃdfg'l;sŽoflt dg'Ƨ"krf/+ cltŊldŷf ;Ź;jg] dfg'l;s+þ d+;;átwft'+ cltŊƃfo jLltjų]ŷf l&tfo. peá ;Ź] ;')ftLlt ƀ] ;Ź]
;')flt. std] ƀ]Ġ lbƑ] r dfg';] r, b]jfgť dg'Ƨfgť ;Ź]lt j'ų+ xált. Pt]g kb];kl/ofbfg+ j]lbtƑ+. o] b"/] ;lƃs]þ rflt o]
;Źf b"/] k/rŊjfń]lk, o] r ;lƃs]þ cƃd;á ;b]x;lƉlƧtkf)s;Źflk, t] ;')ftLlt j'ų+ xált. Pt]g lgƍb];kl/ofbfg+ j]lbtƑ+.
k/;ųfglƃ cųfg+ &k]ŷf ;];;ųfg+. k/k'Ʈnfglƃ Oblƕ Oldgf PsŴd]j. j]g]Ɯj;]g kg b];gfljnf;]g r Ɠŧggfgų+
st+. r]t;f r]tált cųgá lrų]g t];+ lrų+. kl/ŝflt kl/lŞlƆŷf. khŽgftLlt ;/fuflbj;]g gfgƍsŽ/tá hŽgflt. ;/fu+ jf
lrųlƃcfbL;' kg cŪnáe;xutlrų+ ;/fu+ lrųlƃ j]lbtƑ+. cj;];+ rft'e"ds+þ s'þ;nfƓfstlrų+ jLt/fu+. ƀ] bádgƧlrųflg, ƀ]
ljlrlsŞ'źŝlrųfgLlt Odflg kg rųfl/ lrųflg OdƸƨ b's]þ ;śx+ g uŞlƃ. s]þlr kg ±yë/f tflglk ;śŲlƃ. b'ljw+ kg
bádgƧlrų+ ;bá;+ lrų+ gfd. ;Ƒlƕ rft'e"ds+þ s'þ;nfƓfstlrų+ jLtbá;+. ;];flg b; cs'þ;nlrųflg OdƸƨ b's]þ ;śx+ g uŞlƃ.
s]þlr kg ±yë/f tflglk ;śŲlƃ. ;dáx+ jLtdáxlƃ PŴ kg kflk'Ʈlnsgo]g ljlrlsŞ'źŝ;xutƀod]j ;dáx+. dáxƧ kg
;Ƒfs'þ;n];' ;Ƙjtá ƀfb;ljwlƕ cs'þ;nlrų+ ;dáx+ lrųlƃ j]lbtƑ+. cj;];+ jLtdáx+. lygldźfg'ut+ kg ;+lvų+, pźŝfg'ut+
ljlŋų+. ¿kfjr/f¿kfjr/+ dxƮt+, cj;];+ cdxƮt+. ;Ƒlƕ t]e"ds+þ ;pų/+, nás'þų/+ cg'ų/+. pkrf/ƍų+ cƍgfƍųť ;dflxt+,
peodƍų+ c;dflxt+. tbśljŋƘg;d'Ş]bƍlƍƧlźlgƧ/)ljd'Ƹų kų+ kťljwlƕ Pt+ ljd'ų+, ljd'lųdƍų+ jf cljd'ųlƃ j]lbtƑ+.
cg]sljlxtlƃ ‘kf/f0cŪ01=12’ cg]sljw+, cg]s]þlx jf ksŽ/]lx kjlųt+ ;+jlŰtlƃ cŴá. k'Ƒ]lgjf;lƃ ;dgƃ/ftLtej+
cfƸb sŷf tŴ tŴ lgj'Ŵ;ƃfg+. cg'Ƨ/tLlt vƈklkflj;]g, r'ltkl;lƈj;]g jf cg'uƄf cg'uƄf ;/lt. ;]Ɯlyb+ - Pslƕ
hŽƸt»k]0» k'Ƒ]lgjf;+ cg'Ƨ/tLlt. tŴ Pslƕ hŽltlƃ Pslƕ kl;lƈd"n+ r'ltkl/oá;fg+ Psejkl/ofkƉ+ vƈ;ƃfg+. P; goá
ƀ]lk hŽltoáltcfbL;'lk. cg]s]þlk ;+jũsƍ]ltcfbL;' kg kl/xfodfgá sƍá ;+jũsƍá, jŬdfgá ljjũsƍált j]lbtƑá. tŴ ;+jũ]g
;+jũŪfoL ulxtá xált t+d"nsųf, ljjũ]g ljjũŪfoL. PjlŤ ;lt oflg tflg ærųfl/dflg, leŋj], sƍƧ c;Ś]Ɯflg. stdflg
rųfl/Ġ ;+jũá ;+jũŪfoL ljjũá ljjũŪfoLÆlt ‘c0lg0 4=156’ j'ųflg, tflg kl/Ʈlxtflg xálƃ.
cd'Ŷfl;lƃ cd'lƛ ;+jũsƍ] cx+ cd'lƛ ej] jf oálgof jf ulxof jf ljţf)lŪltof jf ;ųfjf;] jf ;ųlgsŽo] jf cfƸ;.
Pj+gfdált ltƧá jf m'þƧá jf. Pj+±uëfųált ±uëftdá jf sŝfogá jf sƧká jf. ObdƧ ctLtej] cųgá gfd±uëfųfg'Ƨ/)j;]g j'ų+.
;r] kg tƸƨ sŽn] cųgá jŰ;ƕlųn"vk)LthLljsefj+ ;'vb'ŋax'nt+ cƍfo'sbL#fo'sefj+ jf cg'Ƨl/t'sŽdá xált, tlƕ cg'Ƨ/lto]j.
t]gfx æPj+jŰá»k]0» Pjdfo'kl/oƃáÆlt. tŴ Pj+jŰált cábftá jf ;fdá jf. Pjdfxf/ált ;flnd+;ábgfxf/á jf
kjųmþneáhgá jf. Pj+;'vb'ŋƍl;+j]bLlt cg]g ksŽ/]g sŽlosr]tl;sŽg+ ;fld;lg/fld;flbƍe]bfg+ ;'vb'ŋfg+ kl;+j]bL.
Pjdfo'kl/oƃált Pj+ jƧ;tkl/df)fo'kl/oƃá jf rt'/f;Lltsƍ;xƧfo'kl/oƃá jf. ;á ttá r'tá cd'Ŷ pbkflblƃ ;á cx+ ttá
ejtá oálgtá ulxtá ljţf)lŪlttá ;ųfjf;tá ;ųlgsŽotá jf r'tá k'gcd'sƸƨ gfd ej] oálgof ultof ljţf)lŪltof ;ųfjf;]
;ŊlgsŽo] jf pbkfƸb. tŶfkfl;lƃ tŶflk ej] oálgof ultof ljţf)lŪltof ;ųfjf;] ;ųlgsŽo] jf k'g cxáƸ;. Pj+gfdáltcflb
j'ųgod]j.
clkr cd'Ŷfl;lƃ Ob+ cg'k'Ƒ]g cf/áxƃƧ ofjlbŞs+þ cg'Ƨ/)+. ;á ttált kllgjųƃƧ kŝj]ŋ)+, tƨf æOw"kkƉáÆlt

37
OldƧf Ow"kklųof cgƃ/d]j pƍlųŪfg+ ;ƈfo æcd'Ŷ pbkflbÆlƃ Ob+ j'ųlƃ j]lbtƑ+. tŶfkfl;lƃ Pjdflb kgƧ tŶflk OldƧf
pkklųof cƃ/] pkklųŪfg] gfd±uëfųfbLg+ cg'Ƨ/)bƧgŴ+ j'ų+. ;á ttá r'tá Ow"kkƉált Ʃfx+ ttá cgƃ?ƍlųŪfgtá r'tá Ow
cd'sƸƨ gfd vlųos'þn] jf Ɣfƪ)s'þn] jf lgƑųált. OtLlt Pj+. ;fsŽ/+ ;pŹ];lƃ gfd±uëfųj;]g ;pŹ];+, jŰflbj;]g ;fsŽ/+.
gfd±uëfų]g lx ;ųá æltƧá sƧkáÆlt plŹ;Lolt, jŰfbLlx æ;fdá cábftáÆlt gfgųtá kţfolt, tƨf gfd±uëfų+ pŹ];á, Ot/]
cfsŽ/f.
lbƑ]gfltcfbL;' lbƑ;lb;ųf lbƑ+. b]jtfglŤ ;'rl/tsƙlgƑų+ lkų;]ƛ?lx/fbLlx cklna'ź+ pklŊn];ljd'ųtfo b"/]lk
cf/ƙ);ƕlŞg;dŴ+ lbƑ+ k;fbrŋ' xált. Obťflk jLl/oefjgfan]g lgƑų+ `f)rŋ' tflb;d]jflt lbƑ;lb;ųf lbƑ+.
lbƑljxf/j;]g klnźųf cųgá r lbƑljxf/;lƉlƧtųflk lbƑ+. cfnáskl/Ʈx]g dxfh'ltsųflk lbƑ+. lt/ás'þũflbut¿kbƧg]g
dxfultsųflk lbƑ+. t+ ;Ƒ+ ;Ź;Ŵfg';f/]g j]lbtƑ+. bƧgŪ]g rŋ'. rŋ'lsŝs/±)ëg rŋ'ldjfltlk rŋ'. r't"kkftbƧg]g
lblŪlj;'lźx]t'ųf lj;'ź+. oá lx r'ltd]j kƧlt, g pkkft+, ;á pŞ]blbƸŪ uŲflt. oá pkkftd]j kƧlt, g r'Ƹt, ;á
gj;ųkft'efjlbƸŪ uŲflt. oá kg tb'eo+ kƧlt, ;á oƨf b'ljwlƕ t+ lblŪut+ cltjųlt, tƨf t+ bƧg+ lblŪlj;'lźx]t' xált.
peolƕ r]t+ a'źk'ųf kƧlƃ. t]g j'ų+ ær't"kkftbƧg]g lblŪlj;'lźx]t'ųf lj;'źÆlƃ. dg'Ƨ"krf/+ cltŊldŷf ¿kbƧg]g
cltŊƃdfg';s+þ, dfg';+ jf d+;rŋ'+ cltŊƃųf cltŊƃdfg';slƃ j]lbtƑ+. t]g lbƑ]g rŋ'gf lj;'ź]g cltŊƃdfg';s]þg.
;ų] kƧtLlt dg'Ƨfg+ d+;rŋ'gf ljo ;ų] cánás]þlt. rjdfg] pkkşdfg]lt PŴ r'ltŋ±)ë jf pkklųŋ±)ë jf lbƑrŋ'gf
bŪ'+ g ;ŊŽ. o] kg cf;Ɖr'ltsŽ Obflg rljƧlƃ, t] rjdfgflt, o] r ulxtƍl;lƈsŽ ;ƕltlgƑųf r, t] pkkşdfgflt clwƍ]tf.
t] Pj¿k] rjdfg] pkkşdfg] r kƧtLlt bƧ]lt. xLg]lt dáxlgƧƆo'ųųf xLgfg+ hŽlts'þneáufbLg+ j;]g xLlńt] pţft]. k)Lt]lt
cdáxlgƧƆo'ųųf tlƑk/Lt]. ;'jŰ]lt cbá;lgƧƆo'ųųf OŪsƃdgfkjŰo'ų]. b'ƑŰ]lt bá;lgƧƆo'ųųf clgŪfsƃfdgfkjŰo'ų],
lj¿klj¿k]ltlk cŴá. ;'ut]lt ;'ultut], cnáelgƧƆo'ųųf jf cŬ] dxźg]. b'Ʈt]lt b'Ʈltut], náelgƧƆo'ųųf jf blnŹ]
cƍƉkfg].
oyfsƙ"k±uëlt o+ o+ sƙ+ pklrt+, t]g t]g pkut]. sŽob'ŝl/t]gfltcfbL;' b'Ū' rl/t+ lsn];k"ltsųflt b'ŝl/t+. sŽo]g
b'ŝl/t+, sŽotá jf pƍƉ+ b'ŝl/tlƃ sŽob'ŝl/t+. Ot/];'lk P;]j goá. ;dƉfutflt ;dlśe"tf. cl/ofg+ pkjfbsŽlt
a'źkŝ]sa'ź;fjsŽg+ cl/ofg+ cƃd;á lulx;átfkƉfglƕ cgŴsŽdf x'ŷf clƃdjŴ'gf jf u')kl/w+;g]g jf pkjfbsŽ, cŊŽ];sŽ u/xsŽlt
j'ų+ xált. ldŞflblŪsŽlt ljk/LtbƧgf ldŞflblŪsƙ;dfbfgflt ldŞflblŪj;]g ;dflbƉgfgfljwsƙf, o]lk ldŞflblŪd"ns]þ;'
sŽosƙfbL;' cţ]lk ;dfbfk]lƃ.
sŽoƧ e]bflt pkflbƉŋƈkl/ŝfuf. k/+ d/)flt tbgƃ/+ clelgƑųŋƈƮx)f. cy jf sŽoƧ e]bflt
hLljltlƇoƧ"kŞ]bf. k/+ d/)flt r'ltlrųtá pź+. ckfolƃ Pjdflb ;Ƒ+ lg/oj]jrgd]j. lg/oá lx ;Ʈdáŋx]t'e"tf k'ţ;ƙtf
cof ck]tųf, ;'vfg+ jf cfoƧ cefjf ckfoá. b'ŋƧ ult kl;/)lƃ b'Ʈlt, bá;ax'ntfo jf b'Ū]g sƙ]g lgƑųf utLlt b'Ʈlt.
ljj;f lgktlƃ tŴ b'ŊũsŽl/gált ljlgkftá, ljgƧƃf jf PŴ ktlƃ ;lƘşdfgśkŝśflt ljlgkftá. glŴ PŴ cƧfb;lţtá coált
lg/oá.
cy jf ckfoƮx±)ëg lt/ŞfgoáƸg bLk]lt. lt/Şfgoálg lx ckfoá ;'ulttá ck]tųf g b'Ʈlt dx];ŋfg+ gfu/fhŽbLg+
;Ƙjtá. b'ƮltƮx±)ëg k]lųlj;oť. ;á lx ckfoá r]j b'Ʈlt r ;'ulttá ck]tųf b'ŋƧ r ulte"tųf, g t' ljlgkftá c;'/;lb;+
cljlgklttųf. ljlgkftƮx±)ëg c;'/sŽo+. ;á lx oyfj'ų]g cŴ]g ckfoá r]j b'Ʈlt r ;Ƒ;d'Ƨo]lx ljlgklttųf ljlgkftált
j'ŝlt. lg/oƮx±)ëg cjLlrcflbsdg]sƍsŽ/+ lg/od]jflt. pkkƉflt pkutf, tŴ clelgƑųflt clwƍfoá. j'ųljkl/ofo]g
;'Ŋkŋá j]lbtƑá. co+ kg lj;];á - tŴ ;'ultƮx±)ëg dg'Ƨfultlk ;śƞlt, ;ƮƮx±)ëg b]julto]j. tŴ ;'Ɔ/f utLlt ;'ult.
¿kfbLlx lj;o]lx ;'Ū' c±Ʈëflt ;±Ʈëf. ;á ;Ƒálk n'şgƍn'şgŪ]g násŽ]lt cod]Ŵ ;ř]ká. ljŴf/á kg ;ƑfsŽ/]g lj;'lźdƮ;+jŰgftá
ux]tƑá. tltofbLlg pųfgŴflg.

b'ltocfx'g]Ɯ;'ųflbjŰgf lglŪtf.

8= cg'ųl/o;'ųjŰgf

8= cŪd] glŴ Pt];+ pų/flg ljl;ŪfgLlt cg'ų/flg, cg'ų/flg Pj cg'ųl/oflg oyf æcgƃd]j cgƃl/oÆlƃ cfx
ælg?ų/fgLÆlt. bƧgfg'ųl/o+ gfd mþnlj;];fjxųf. P; goá ;];];'lk. ;ųljwcl/owgnfeált ;ųljw;źflbnás'þų/wgnfeá.
l;ŋfųoƧ k"/)lƃ clw;Lnl;ŋfbLg+ ltƧƉ+ l;ŋfg+ k"/)+. tŴ k"/)+ lgƍl/ofotá c;]ŋfg+ j;]g j]lbtƑ+. sƠf)k'y'şgtá kŪfo lx
;ų ;]vf ltƧá l;ŋf k"/]lƃ gfd, c/xf kl/k'Űl;ŋált. Olt Odflg cg'ųl/oflg nálsonás'þų/flg slytflg.

cg'ųl/o;'ųjŰgf lglŪtf.

9= cg'ƧltŪfg;'ųjŰgf

9= gjd] cg'Ƨltoá Pj lbŪwlƙs;ƕ/flosŽlblxt;'vfg+ sŽ/)efjtá &fgfgLlt cg'ƧltŪfgflg. a'źu')f/ƙ)f ;tLlt

38
oyf a'źfg'Ƨlt lj;];flwudƧ &fg+ xált, Pj+ æOltlk ;á eujfÆltcflbgf a'źu'±)ë cf/ư] pƍƉf ;lt. Pj+ cg'Ƨ/tá lx kLlt
pƍşlt, ;á t+ kLƸt votá jotá kŪk]ŷf c/xų+ kfk')flt. pkrf/sƙŪfg+ gfd]t+ luxLglƕ nưlt. pkrf/sƙŪfglƃ r kŝŋtá
pkrf/Ţfgfjx+ sƙŪfgk/ƕ/fo ;ƙ;g+ ofj c/xųf nálsonás'þų/lj;];fjx+. P; goá ;ƑŴ.

cg'ƧltŪfg;'ųjŰgf lglŪtf.

10= dxfgfd;'ųjŰgf

10= b;d] tƸƨ ;do]lt a'źfu')fg'Ƨ/);do]. /fukl/o'lŪtlƃ /f±uëg kl/o'lŪt+. kl/o'Ūfgƍlųlk, /f±uëg jf ;+lxt+
lrų+ c/ţldj rá/]lx t]g kl/o'lŪtlƃ j'ų+, tƧ kl/o'ŪfgŪfgefjtálk kl/o'lŪt/fulƃ cŴá. Ɠŧg+ kg cgflbloŷf cŴdų+ bƧ]ƃá
æpƍşdfg]g /f±uëg pŪlxŷf ulxtÆlƃ cfx. ph'sd]jflt k±uëj sŽojŘfbLg+ ckgLtųf lrųƧ r cg'h'efjs/fg+ dfgfbLg+ cefjtá,
/fuflbkl/o'Ūfgfefj]g jf cá)ltpŰltlj/xtá ph'efjd]j ut+. cy jf ph'sd]jflt sƙŪfgƧ lyg+ ldź+ cáltŰtfo nLg'źŝljudtá
dlŢd;dylgldųƍlklųof ph'efjd]j ut+. cŪsy+ lgƧfoflt ejhŽltcfbLg+ kbfg+ cŴ+ lgƧfo. cŴj]blƃ jf x]t'mþn+ klŝ pƍƉ+
t'lŪdfx. wƙj]blƃ x]t'+ klŝ pƍƉ+ t'ƸŪ. æcf/sųf c/xÆlƃ cg'Ƨ/ƃƧ lx olbb+ eujtá lsn];]lx cf/sų+, ;á x]t'. `fksŽ]
r]Ŵ x]t' clwƍ]tá, g sŽ/sŽ] ;ƕfksŽ]. ttág]g `fodfgá c/xųŴá mþn+. Oldgf go]g ;];kb];'lk x]t';á mþnljkfsŽ] j]lbtƑá.
wƙfg'ƧltcfbL;'lk lx cflbdŢkl/oá;fgsƠf)tfboá ;'ƍlklųcfboá r tŴ tŴ x]t'efj]g lglŹŪfo]j. wƙ"k;+lxtlƃ
oyfj'ųx]t'mþn;řftu')"k;+lxt+.

dxfgfd;'ųjŰgf lglŪtf.

cfx'g]ƜjƮjŰgf lglŪtf.

2= ;f/)Loj±Ʈëf

1= k&d;f/)Lo;'ųjŰgf

11= b'ltoƧ k&d] ;l/tƑo'ųsŽlt cg'Ƨ/)f/xf. ldşlt l;lgƞlt Ptfoflt d]ųf, ldųefjá. d]ųf PtƧ cŴLlt d]ų+,
sŽosƙ+. t+ kg oƨf d]ųf;xutlrų;d'Ūfg+, tƨf j'ų+ æd]ų]g lrų]g sŽtƑ+ sŽosƙÆlƃ. P; goá ;];ƀo]lk. OdfgLlt
d]ųsŽosƙfbLlg. leŋ"g+ j;]g cfutflg t];+ ;]Ūkl/;efjtá. oyf kg leŋ'gL;'lk nưlƃ, Pj+ luxL;'lk nưlƃ
rt'kl/;;fwf/)ųflt t+ bƧ]ƃá æleŋ"gŤLÆltcflbdfx. leŋ'gá ;Ƒlƕ cgjşsŽosƙ+ cfle;dfrfl/ssƙƃáuwd]jflt cfx æd]ų]g
lrų]g»k]0» sŽosƙ+ gfdfÆlt. elųj;]g kjlųodfgf r]ltoaáwLg+ jƆgf d]ųfl;źflt sŷf tbŴfo udg+ æd]ų+ sŽosƙÆlƃ j'ų+.
cflb_;Ź]g r]ltoaálwleŋ";' j'ųfj;];fkrfogflbj;]g kjųd]ųfj;]g kjų+ sŽlos+þ lsl/o+ ;śŲflt.
t]lkslƕ a'źjrg+ slyodfglƃ clwƍfoá. t]lkslƕ a'źjrg+ kl/k'ŞgcŴsygj;]g kjlųodfgd]j d]ų+ jrLsƙ+ gfd
lxtŢf;o]g kjlųtƑtá. tLl) ;'rl/tfgLlt sŽojrLdgá;'rl/tflg. lrƃglƃ Pj+ lrƃgdųlƕ dgásƙ+, k±uëj klkƉf efjgflt
bƧ]lt.
cfjLlt ksŽ;+. ksŽ;efjá r]Ŵ o+ plŹƧ t+ sŽosƙ+ s/Lolt, tƧ ;ƙ'vefjtált cfx æ;ƙ'vfÆlt. /xált cƍsŽ;+.
cƍsŽ;tf r o+ plŹƧ t+ sŽosƙ+ s/Lolt, tƧ ckŝŋefjtált cfx æk/ƙ'vfÆlt. ;xfoefjudg+ t];+ k'/tá. t];' s/áƃ];'o]j lx
;xfoefjudg+ ;ƙ'vf sŽosƙ+ gfd xált. peo]xLlt gjs]þlx ±yë/]lx r. kƮƞflt kƮlŲŷf pź+ sŷf s]þjn+ æb]jáÆlt cjŷf u'±)ëlx
ly/efjhŽ]tg+ æb]jŴ]/áÆlt jrg+ kƮƞ jrg+. ddųaáwg+ jrg+ ddfogjrg+. Psƃk/ƙ'vƧ dgásƙƧ ;ƙ'vtf gfd
ljţlų;d'Ūfkgj;]g xált, tť ±vëf nás]þ sŽosƙlƃ kfs+ kţft+. xŴljsŽ/fbLlg cgfdl;ŷf Pj bƧ]ƃá ægogflg
pƙLn]ŷfÆltcflbdfx. sŽd+ d]ųfl;g]xl;lgźfg+ gogfg+ pƙLngf k;Ɖ]g d'±vëg cánásgť d]ų+ sŽosƙd]j, oƧ kg lrųƧ j;]g
gogfg+ d]ųfl;g]xl;lgźtf d'vƧ r k;Ɖtf, t+ ;ƈfo j'ų+ æd]ų+ dgásƙ+ gfdfÆlt.
nfe_;Źá sƙ;fwgá ænfef jt, eá, nźáÆltcfbL;' ljo. ;á r]Ŵ æwƙnźfÆlt jrgtá ctLtsŽlnsŽ]lt cfx
ærLj/fboá nźkŝofÆlt. wƙtá cfutflt wlƙsŽ, kl/;'źudgf kŝof. t]gfx æwƙnźfÆlt. Odd]j lx cŴ+ bƧ]t'+
æs'þxgfbLÆltcflb j'ų+. g ;ƙf uƞdfgf lx wƙnźf gfd g xáƃLlt tƍl;]wgŴ+ kflńo+ æwƙnźfÆlt j'ų+. b]Ɯ+ blŋ±)ëƜť
cƍlljeų+ sŷf e'ŧtLlt cƍlljeųeáuL gfd xált. t]gfx æƀ] klljeųflg gfdfÆltcflb. lrų]g ljehglƃ Pt]g
lrų'ƍfbdų]glk ljehg+ klljeų+ gfd, k±uëj koáutált bƧ]lt. lrų]g ljehgk'Ƒs+þ jf sŽo]g ljehglƃ d"nd]j bƧ]t'+ æPj+ lrų]g
ljehgÆlƃ j'ų+. t]g lrų'ƍfbdų]g klljef±uëf sŽtƑált bƧ]lt. cƍlljeųlƃ efjgk'+;slgŹ];á, cƍlljeų+ nfe+ e'ŧtLlt

39
sƙlgŹ];á jf. t+ g]j luxLg+ b]lt cųgá cfhLj;áwgŴ+. g cųgf kl/e'ŧlt ædƞ+ c;fwf/)eálutf df xát"Ælt. klƮŲƃá
r»k]0» kƧtLlt Oldgf cfudgtá kŪfo ;fwf/)a'Ƹź pkŪfk]lt. Pj+ lxƧ ;fwf/)eálutf ;'s/f, ;f/)Lowƙá rƧ k"/á
xált.
cy jf klƮŲƃá r»k]0» kƧtLlt Oldgf tƧ nfeƧ tL;' sŽn];' ;fwf/)tá &kg+ blƧt+. klƮŲƃá r ;Ŝ]g
;fwf/)+ xát"lt Oldgf klƮx)sŽná blƧtá. ux]ŷf»k]0» kƧtLlt Oldgf klƮlxtsŽná. tb'eo+ kg tflb;]g k'Ƒef±uëg ljgf
g xátLlt cŴl;źá k'l/dsŽná. tlob+ klƮx)tá k'Ƒ]jƧ xált æ;Ŝ]g ;fwf/)+ xát"lt klƮlŲƧfdLÆlt, klƮŲƃƧ xált æ;Ŝ]g
;fwf/)+ xát"lt klƮŲfdLÆlt, klƮx]ŷf xált æ;Ŝ]g ;fwf/)+ xát"lt lx klƮlxt+ dofÆlt. Pj+ ltnŋ);ƕƉ+ sŷf nź+ nfe+
cá;f/)nŋ)+ cljsŽ]k]ŷf kl/e'ŧƃá ;fwf/)eáuL cƍlljeųeáuL r xált.
Od+ kg ;f/)Lowƙlƃ Od+ rt'Ŵ+ ;l/tƑo'ųwd+. g lx»k]0» uŲlƃ, tƨf ;fwf/)eálutf b'ƧLnƧ gŴLlt cf/Ƙálk
tfj g ;Ƙjlt, s'þtá k"/)lƃ clwƍfoá. kl/;'ź;Lnált Oldgf nfeƧ wlƙsefj+ bƧ]lt. jų+ cvů]ƃált Oldgf cƍlljeųeálut+
;fwf/)eálutť bƧ]lt. ;lt kg tb'eo] ;f/)Lowƙá k"l/tá Pj xátLlt cfx æk"/]tLÆlt. cálbƧs+þ sŷflt Pt]g cgálbƧs+þ sŷf
lkt'gá, cfrl/o'kŢfofbLg+ jf ±yë/f;gtá kŪfo b]ƃƧ ;f/)Lowƙáo]j xátLlt bƧ]lt. bftƑlƃ cjƧ+ bftƑ+. ;f/)Lowƙá kgƧ g
xált klhƮŪfg] cálbƧs+þ sŷf lbƉųf. t]gfx æklnaáwhƮg+ gfd xátLÆlt. d'ųklnaáwƧ jũlt cd'ųklnaáwƧ k"/]t'+
c;Ŋ'þ±)ëƜųf. olb Pj+ ;Ƒ]g ;Ƒ+ ;f/)Lowƙ+ k"/]ƃƧ cálbƧsbfg+ jũlt, g jũtLltĠ gá g jũlt o'ųŪfg]lt bƧ]ƃá æt]g
kgfÆltcflbdfx. Oldgf cálbƧsbfg+ kgƧ g ;ƑŴ jfl/tlƃ bƧ]lt. lunfgfbLglŤ cálbƧs+þ sŷf bfg+ cƍlljefuklŋs+þ æc;'sƧ
g bƧfdLÆlt klŋ]kƧ cefjtá. Ɠlt/]sƍwfgá lx klef±uëf. t]gfx æcj;];Ælƃcflb. cbft'ƕLlt lk_;Ź]g bft'lƕ jũtLlt
bƧ]lt. tť ±vëf s?)fogj;]g, g jųkl/k"/)j;]g, tƨf b'ƧLnƧlk clŴsƧ ;lt ;Ƙj] bftƑ+. bfglŤ gfd g sƧlr lgjfl/t+.
;'l;lŋtfoflt ;f/)Lok"/)ljlwlƛ ;'l;lŋtfo, ;'s'þ;nfoflt cŴá. Obflg tƧ sŽ];Ɵ+ bƧ]t'+ æ;'l;lŋtfo xLÆltcflb
j'ų+. ƀfb;lx jƧ]lx k"/]lx, g ttá cá/lƃ Oldgf tƧ b'ƍ"/t+ bƧ]lt. tyf lx ;á dxƎná dxflg;+;á lbŪwlƙs]þlxlk
tfju?t/]lx mþnflg;+;]lx cg'utált t+;dśL r k'Ʈná lj;];nfeL cl/ok'Ʈná ljo nás]þ cŞl/oư'twƙ;dƉfutá xált. tyf lx ;á
b'ƍhxbfgdoƧ ;LndoƧ k'ţƧ klkŋwƙ+ ;'b"/] ljŋlƘt+ sŷf lj;'ź]g r]t;f nás]þ kfsá kţftá x'ŷf ljx/lt. tlƧddŴ+
Ɠlt/]stá cƋotá r ljefj]t'+ æ;r] xLÆltcflb j'ų+. t+ ;'ljţ]Ɯd]j.
ObflgƧ ;ƕ/flos]þ lbŪwlƙs]þ r cflg;+;] bƧ]t'+ æPj+ k"l/t;f/)LowƙƧfÆltcflb j'ų+. g]j OƧf g dŞl/o+ xált
lr/sŽnefjgfo ljw'tefjtá. dg'Ƨfg+ lkoá xált kl/ŝfu;Lntfo ljƧ'tųf. t]gfx æbb+ lkoá xált ehlƃ g+ ax"Æltcflb
‘c0lg0 5=34’. ;'nekŝoá xált bfgj;]g pńf/Ţf;ofg+ kŝonfeƧ Owflg;+;;efjtá bfgƧ. kųutdƧ lbƜdfg+ £3=0093 g
vLolt kųutƧ]j ƀfb;jlƧsƧ dxfjųƧ cljŞ]b]g k"l/tųf. cƮeů+ nelt b]jl;s+þ blŋ±)ëƜfg+ cƮtá kŪfo bfgƧ lbƉųf. eo]
jf»k]0» cfkşlƃ b]ƜƍlƮfxsljsƍ+ csŷf cųlg lg/k]ŋlrų]g lr/sŽn+ bfgƧ k"l/ttfo k;fl/tlrųųf.
tŶflt t];' cflg;+;];' ljefj]tƑ];'. Odflg mþnflg jŴ"lg sŽ/)flg. dxflul/ufdá gfd gfubLkkƧ] PsŽ] ufdáj.
cneƃfkLlt cƍk'ţtfo cnflegá ;dfgflk. leŋfrf/dƮ;efulƃ ;efu+ tưfluo+ leŋfrf/dƮ+ hŽglƃ. cg'ųl/dg'Ƨwƙųf ±yë/fg+
;+;oljgábgŴť æ;f/)Lowƙá d], eƃ], k"l/táÆlt cfx. tyf lx b'ltojŴ'lƨlƕ ±yë/]g cųf ksŽl;tá. bx/sŽn] Pj+ ls/
;f/)Lowƙk"/sŽ] cxál;. dg'Ƨfg+ lkotfo ;'nekŝotfolk Ob+ jŴ'd]j. kųutfvLogƧ kg lj;];+ ljefjgtá æOb+ tfj»k]0»
PŴ jŴ"Ælt j'ų+.
lul/eůdxfk"hŽoflt r]ltolul/lƛ ;snnŘfbLk] oáhgƍdf±)ë ;d'Ź] r gfjf;Ŝfflbs]þ &k]ŷf bLkk'ƎuƈfbLlx sl/odfgfo
dxfk"hŽo. tƧf r klklųof cjƯefjljefjgŴ+ æPt] dƞ+ kfk'l)ƧƃLÆlt cfx. kl/ofo]glk n];]glk. cg'Şljslƃ
æ;f/)Lowƙk"/sŽ]Ælt oyfe"tkj]bg+ t'ƛfs+þ cg'Şljslƃ cŴá.
cgf/ár]ŷfj knfƸo;' rá/eo]g. æcųgá b'şLljsŽofÆltlk jblƃ. cx+ ;f/)Lowƙk"l/sŽ, dd kųkl/ofkƉ]glk
;Ƒflkdf leŋ'lgoá ofk]ƧƃLlt cfx ædf t'ƛ] t];+ utefj+ lrƃloŴfÆlt. jlũƧtLlt slƍƧlt. ±yë/L ;f/)Lowƙk"l/sŽ cxál;, ±yë/Ƨ
kg ;Lnt]h]g]j b]jtf pƧ'Ŋ+þ cfklş.
glŴ Pt];+ vůlƃ cvůflg. t+ kg g];+ vů+ bƧ]t'+ æoƧfÆltcflb j'ų+. tŴ pk;ƕƉ;Lnfg+ pŹ];Ŋd]g cflbcƃf
j]lbtƑf. t]gfx æ;ų;"Æltcflb. g lx cţá sŽ]lr cfklųŋƈfg+ cg'Ŋdá clŴ, cg'k;ƕƉ;Lnfg+ ;dfbfgŊd]glk cflbcƃf nưlƃ.
kl/oƃ] l%Ɖ;fsŽ] ljoflt tŶƃ] b;ƃ] jf l%ƉjŴ+ ljo. lj;lb;'bfx/)ť]t+ æcvůfgLÆlt OdƧ clwstųf. Pj+ ;];fglƕ
pbfx/)flg. vlůstf leƉtf vů+, t+ PtƧ cŴLlt vů+, ;Ln+. l%ŹlƃcfbL;'lk P;]j goá. j]dŢ] leƉ+ ljlgljŢgj;]g.
lj;efujŰ]g ufjL ljoflt ;Ɨƈá. lj;efujŰ]g pkŬ+ tltoefuut+ ;lƘƉjŰ+ ;an+, lj;efujŰ]x]j laƆ"lx cƃ/ƃ/flx ljldƧ+
sƙf;+. co+ Od];+ lj;];á. ;an/lxtflg c;anflg, tyf csƙf;flg. ;LnƧ tŲfbf;Ɠtá dárg+ ljjũ"klgƧoefjfkfbg+, tƨf
tŲfbf;Ɠtá dárgjrg]g t];+ ;Lnfg+ ljjũ"klgƧotdfx. e'lhƧefjs/)tált Oldgf e'lhƧs/flg e'lhƧfgLlt pų/kbnák]gfo+
lgŹ];ált bƧ]lt. oƨf jf t+;dlśk'Ʈná ;]/L ;o+j;L e'lhƧá gfd xált, tƨflk e'lhƧflg. cljţ"g+ cƍdf)tfo æljţ'ƍ;ŴfgLÆlt
j'ų+. ;'kl/;'źefj]g jf ;ƕƉųf ljţ"lx k;ŴfgLlt ljţ'ƍ;Ŵflg.
tŲflbŪLlx ck/fdŪųflt æOldgfx+ ;Ln]g b]já jf eljƧfld b]jţt/á jfÆlt tŲfk/fdf;]g, æOldgfx+ ;Ln]g b]já x'ŷf
tŴ lgŝá w'já ;Ƨtá eljƧfdLÆlt lblŪk/fdf;]g r ck/fdŪųf. k/fdŪ'lƃ æco+ t] ;Ln];' bá;áÆlt rt";' ljkųL;' ofo sŽolr
ljklųof bƧg]g k/fdŪ'+, cg'ź+;]t'+ ráb]t'lƃ cŴá. ;Ln+ gfd cljƍl;f/flbkf/ƕl/o]g ofjb]j ;dflw;ƕfbgŴlƃ cfx
æ;dflw;+jųlgsŽgLÆlt. ;dflw;+jųgƍoáhgflg ;dflw;+jųlgsŽlg.
;dfgefjá ;fdţ+, kl/k'Űrt'kfl/;'lźefj]g dŢ] leƉ;'jŰƧ ljo e]bfefjtá ;Ln]g ;fdţ+ ;Ln;fdţ+, t+ utá pkutált
;Ln;fdţutá. t]gfx æ;dfgefj"kut;LnáÆlt, ;Ln;ƕlųof ;dfgefj+ pkut;Lná ;efuj'lųsŽ]lt cŴá. sŽd+ k'y'şgfglƕ
rt'kfl/;'lź;Ln] gfgų+ g l;of, t+ kg g Pslƃs+þ, Ob+ Pslƃs+þ lgotefjtált cfx æglŴ dƮ;Ln] gfgųÆlƃ. t+ ;ƈfo]t+ j'ųlƃ

40
dƮ;Ln+ ;ƈfo t+ æoflg tflg ;LnfgLÆltcflb j'ų+.
ofolƃ of co+ dƞť]j t'ƛfsť kŝŋe"tf. lbŪLlt dƮ;ƙflblŪ. lgŹá;flt lgź'tbá;f, ;d'lŞƉ/fuflbkfkwƙflt cŴá.
lgƜftLlt jũb'ŋtá lgƧ/lt lgƮŞlt. ;o+ lgƜƃLo]j lx t+;dlśk'Ʈn+ jũb'ŋtá lgƜfk]tLlt j'ŝlt. of ;Ŵ' cg'l;lŪ, t+ s/átLlt
tŊ/á, tƧ, oyfg'l;Ū+ klkşƃƧflt cŴá. ;dfglblŪefjlƃ ;lb;lblŪefj+ ;ŝ;ƕlj]±wëg cleƉlblŪefj+.

k&d;f/)Lo;'ųjŰgf lglŪtf.

2= b'lto;f/)Lo;'ųjŰgf

12= b'lto] ;Ɣƪrf/Lglƃ ;xwlƙsŽg+. lko+ lkoflotƑs+þ s/áƃLlt lkos/)f. u?+ u?Ūflgo+ s/áƃLlt u?s/)f.
;śŲgŴfoflt ;śxjŴ'lj;];efjtá ;Ɣƪrf/Lg+ ;śx)fo ;+jųƃLlt ;Ɨƈá. cljjbgŴfoflt ;śxjŴ'efjtá Pj g ljjbgŴfo.
;lt r cljjbgx]t'e"t;śxsų] t];+ j;]g ;Ɣƪrf/Lg+ ;dƮefjá e]bfefjá l;źáo]jflt cfx æ;fdlƮofÆltcflb.

b'lto;f/)Lo;'ųjŰgf lglŪtf.

3= lgƧf/)Lo;'ųjŰgf

13= tlto] jlŬtflt efjgfkfl/k"l/j;]g kl/Ɣ"lxtf. k'gƍ'g+ stflt efjgfo ax'nLs/±)ëg ck/fk/+ kjlųtf.
o'ųofg;lb;f stflt oyf o'ųdfhţofg+ %]s]þg ;f/lygf clwlŪt+ oyf?lr kjųlt, Pj+ oyf?lr kjlų/x+ ulxtf. jŴ'stflt jf
clwŪfgŪ]g jŴ' ljo stf, ;Ƒ;á pklŊn];lj;áwg]g Olźlj;];tfo kjlųŪfgefjtá ;'lj;álwtkl/ƧojŴ' ljo stflt j'ų+ xált.
clwlŪtflt klkŋb"/Lefjtá ;'efljtefj]g t+t+clwŪfgoáŕtfo &lktf. ;dƃtá lrtflt ;Ƒef±uëg efjg"kro+ uldtf. t]gfx
æpklrtf’lt. ;'Ū' ;df/źflt Olźefjgfl;vfƍlųof ;ƙb]j ;Ƙfljtf. ce"tƓfs/)+ Ɠfs/átLlt æd]ųf lx ±vëf d] r]táljd'lų
efljtfÆltcflbgf cųlg cljşdfgu')fleƓfxf/+ Ɠfx/lt. r]táljd'lų;Ź+ ck]lŋŷf ælgƧfÆlt j'ų+. k'g Ɠfkfbá gŴLlt Obflg dd
Ɠfkfbá gfd ;Ƒ;á gŴLlt `ŷf.
anjljkƧgflt eot'kŪfg] `f)+, cfbLgjfg'kƧg] `f)+ d'lŝt'sƚtf`f)+, eś`f)lƃ rt'Ɖ+ `f)fg+ clwjrg+. o];+
lgldųfg+ cefj]g c/xųmþn;dfklųof clgldųtf, t+ bƧ]t'+ æ;f xLÆltcflb j'ų+. tŴ /fuƧ lgldų+, /f±uëf Pj jf lgldų+
/fulgldų+. cflb_;Ź]g bá;lgldųfbLg+ ;śxá bŪƑá. ¿kj]bgflb;řf/lgldų+ ¿klgldųflb. t];+o]j lgŝflbj;]g pkŪfg+
lgŝlgldųflb. tlob+ lgldų+ oƨf ;Ƒ]g ;Ƒ+ c/xųmþn] glŴ, tƨf j'ų+ æ;f lx»k]0 clgldųfÆlt. lgldų+ cg'Ƨ/lt cg'uŞlt
cf/ư kjųlt ;Ln]gflt lgldųfg';f/L. t]gfx æj'ųƍe]b+ lgldų+ cg';/);efjÆlƃ.
clƨdfgált æcƨLÆlt kjųá cųlj;oá dfgá. co+ gfd cxdƨLlt ¿knŋ±)ëf j]bgfbL;' jf cţt/nŋ±)ëf co+ gfd cųf
cx+ cƨLlt. clƨdfgá ;d'ŔftLolt Pt]gflt clƨdfg;d'Ŕftá, c/xųd±Ʈëf. k'g clƨdfgá gŴLlt tƧ cg'ƍlųwƙtfkfbg+ lsų]ƃá
;d'Ŕftųd]j ljefj]lt.

lgƧf/)Lo;'ųjŰgf lglŪtf.

4_ 5= eŹs;'ųflbjŰgf

14_15= rt'Ŵ] cf/ldtƑŪ]g jf sƙ+ cf/fdá PtƧflt sƙf/fdá. sƙ] /tá g uƅw'/] ljkƧgfw'/] jflt sƙ/tá.
k'gƍ'g+ o'ųált tƍ/efj]g cg' cg' o'ųá k;'tá. cfnfk;Ɵfkált OlŴjŰk'l/;jŰflbj;]g k'gƍ'g+ nkg+. kťd] glŴ jųƑ+.

eŹs;'ųflbjŰgf lglŪtf.

6= gs'þnlkt';'ųjŰgf

16= %Ū] lj;efuj]bg'ƍlųof ssr]g]j rt'Ol/ofky+ l%Ɔƃá cfafwotLlt cfaf±wëf, ;á oƧ cŴLlt cfaflwsŽ].
t+;d'Ūfgb'ŋ]g b'lŋtá. clwdųlunfgált wft';řo]g kl/ŋL);/L/á.
;ƍleosƃf/;lb;f ;áń;jŴ'sŽ cŪjŴ'sŽ r ljlrlsŞf ltŰf Odfoflt ltŰljlrlsŞf. ljutf ;d'lŞƉf kjlųcfbL;'

41
æPj+ g' ±vëf g g' ±vëfÆlt Pj+ kjlųsŽ sy+syf cƧflt ljutsy+syf. ;f/şs/fg+ kfkwƙfg+ kxLgųf /fuljŋ]k];' ;Lnflbu'±)ë;' r
ltŪsųf j];f/ş+, lj;f/befj+ j]Ɯlųo+ kųflt j];f/şƍųf. cųgf Pj kŝŋtá lbŪųf g k/+ kŝ]lt, gƧ k/á kŝ]tƑá cŴLlt
ck/ƍŝof.
lunfgf j'lŪtált lunfgefjtá j'Ūfo l&tá. efjƍwfgá lx co+ lgŹ];á. lunfgá x'ŷf j'lŪtált Ob+ kg
cŴdųlgbƧg+.

gs'þnlkt';'ųjŰgf lglŪtf.

7= ;áƍ;'ųjŰgf

17= ;ųd] kl;Ɵfgf j'lŪtált PŴ kl;Ɵfglƃ t]lx t]lx ;lźljxfl/scƃ]jfl;spkf;sŽlb;ų]lx r]j ¿kf/ƙ)flb;řf/]lx
r kllgjlųŷf ck;lŊŷf lgnLog+ ljj]rg+. sŽolrų]lx ttá ljljųá PsLefjá kljj]sŽ]lt cfx æPsLefjfofÆltcflb. PsLefjtált
r Oldgf sŽoljj]stá j'Ūfgdfx. wƙlgŢfgŋlƃtáltcflbgf lrųljj]stá. j'lŪtált ttá b'ljwljj]stá ejś'ƍlųof ;Ɣƪrf/Llx
;dfud]g pk]tá.

;áƍ;'ųjŰgf lglŪtf.

8= dŞaƈ;'ųjŰgf

18= cŪd] dŞ#ftslƃ dŞaƈ+ s]þjũ+. cá/lưsŽbL;' p/ưf j'ŝlƃ PńsŽ, p/ư] xƃLlt cá/lưsŽ]. ;"sl/sŽbL;'lk P;]j
goá.

dŞaƈ;'ųjŰgf lglŪtf.

9= k&dd/)Ƨlt;'ųjŰgf

19= gjd] Pj+gfds]þ ufd]lt gfltsŽgfds+þ ufd+ lgƧfo. lƀƉ+ r"ńlkltdxflkltk'ųfg+ ƀ] ufdf, t];' PsƸƨ ufd].
`ftLglŤ lgjf;Ūfge"tá ufdá `fltsŽ], `fltsŽ]o]j gfltsŽ] `_sŽ/Ƨ g_sŽ/fb];á æclgldųf g gfo/]ÆltcfbL;' ‘lj;'lź01=174
;+0lg0cŪ01=1=20 hŽ0cŪ02=2=34’ ljo. ;á ls/ ufdá o];+ tbf t];+ k'Ƒk'l/;]g cųgá `ftLg+ ;fwf/)efj]g lgjl;tá, t]g
`fltsŽ]lt kţfloŴ. cy kŞf ƀLlx bfofb]lx lƀwf ljelhŷf kl/e'ųá. luŧsŽ j'ŝlt OŪsŽ, luŧsŽlxo]j stá cfj;±yëflt
luŧsŽj;±yëf. ;á lx cfjf;á oyf ;'wfkl/sƙ]g koáhg+ glŴ, Pj+ OŪsŽlx Pj lrlgŷf %fb]ŷf stá. tƸƨ ls/ kb];] dlųsŽ
;ŋ/d?ƕjfn'sŽbLlx c;lƙƧf slygf ;Ų;'v'df, tfo stflg s'þnfnefhgflglk l;nfdoflg ljo bŃÜflg. tƨf t] pkf;sŽ tfo
dlųsŽo bL#k'y" OŪsŽ sŽ/]ŷf &k]ŷf &k]ŷf ƀf/jftkfgsjft'nfoá ;Ƒ+ bƑ;Ƙf/]g ljgf tflx OŪsŽlxo]j kf;fb+ sŽ/];'+. t]g j'ų+
æOŪsŽdo] kf;fb]Ælt.
/lųlƆjlƃ Ps/lųlbj+. eujtá ;f;glƃ cl/odƮƍlj]wfjx+ ;Ŵ' cájfb+. ax' jt d] st+ cƧflt ax' jt dof
cųlxt+ kƑlhtlsŝ+ st+ ej]Ɯ.
tbƃ/lƃ tųs+þ j]n+. Pslkůkftlƃ Ps+þ lbj;+ ofkgƍxágs+þ lkůkft+. ofj cƃá kljŪjftá alx lgŋdlt, alx
lgŋƃjftá jf cƃá klj;tLlt PsƧ]j kj];lgŋdá ljo j'ų+, t+ gfl;sŽjftefj;fdţ]gflt bŪƑ+.

k&dd/)Ƨlt;'ųjŰgf lglŪtf.

10= b'ltod/)Ƨlt;'ųjŰgf

20= b;d] lgŋƃ]lt jLltjų]. kltutfoflt kŝfutfo, ;ƕųfoflt cŴá. t]gfx æklkƉfofÆlt. ;á ddƧ cƃ/foált
oyfj'ųf g s]þjn+ sŽnlsl/ofj, dd cltb'Ɵe+ v)+ nleŷf tƧ ;Ŵ';f;gdgl;sŽ/Ƨ r]j hLljtƧ r ;Ʈdáŋfgť cƃ/foá cƧ,
ej]Ɯflt cŴá. t]gfx æltlj±wëf cƃ/foáÆltcflb. ljkş]Ɯflt ljkƸų uŞ]Ɯ. ;Ŵs]þg ljo cśkŝśfg+ sƃgsŽ/sŽ sŽo]
;lƈaƈgŞ]bsjftf ;Ŵsjftf. sų'sƚtf%Ɔált lgƜfgfjxá sų'sƚtfs'þ;nŞƆá. koáujLl/olƃ efjgfg'oáujLl/o+. g kljflt g

42
kllgjųtLlt cƍljfgL, cƃ/f já;fgfgfkşgjLl/o+. t]gfx æcg'ŊŮgf cƍl;Ŝ/)fÆlt.

b'ltod/)Ƨlt;'ųjŰgf lglŪtf.

;f/)LojƮjŰgf lglŪtf.

3= cg'ųl/oj±Ʈëf

1_ 2= ;fds;'ųflbjŰgf

21_22= tltoƧ k&d] s]þjnsƍlƃ PŴ s]þjn_;Źá cgj;];Ŵá, sƍ_;Źá ;dƃefjŴá. tƨf s]þjnsƍ+ káŋ/l)olƃ PjdŴá
bŪƑá. cgj;];+ mþl/t'+ ;dŴƧlk cáef;Ƨ s]þglr sŽ/±)ëg Psb];mþ/)lƕ l;of, co+ kg ;Ƒ;áj mþ/tLlt bƧ]t'+ ;dƃŴá sƍ_;Źá
ulxtá. cųgá cáef;]g mþl/ŷflt jŴfnŘf/;/L/;d'lŪt]g cáef;]g mþl/ŷf, rlƆdf ljo PsŽ]ef;+ Pskşát+ sl/ŷflt cŴá.
;dg'ţált ;ƙb]j stdg'ţá. t]gfx æ;dfglrųáÆlt, ;dfgŢf;oált cŴá. b'ŋ+ jrá Ptlƨlƃ b'Ƒrá, tƧ sƙ+ bájrƧ+, tƧ
k'ƮnƧ cgfbl/oj;]g kjųf r]tgf, tƧ efjá clŴtf bájrƧtf. cy jf bájrƧd]j bájrƧtf. ;f cŴtá ;řf/ŋƈá xált.
r]tgfkwfgá lx ;řf/ŋƈá. rt'Ɖ+ jf vƈfg+ ckblŋ)ƮflxtfsŽ/]g kjųfg+ Pt+ clwjrglƃ jblƃ. kfkf cƧźfboá k'Ʈnf PtƧ
ldųflt kfkldųá, tƧ efjá kfkldųtf. ;flk cŴtá bájrƧtf ljo bŪƑf. ofo lx r]tgfo k'Ʈná kfkldųá kfk;ƕjŘá gfd
xált, ;f r]tgf kfkldųtf. rųf/álk jf c¿lkgá vƈf tbfsŽ/ƍjųf kfkldųtf. b'lto+ pųfgd]j.

;fds;'ųflbjŰgf lglŪtf.

3= eo;'ųjŰgf

23= tlto] ;Ƙjlt hŽltd/)+ Pt]gflt ;Ƙjá, pkfbfglƃ cfx æhŽltof r d/)Ƨ r ;Ƙj] kŝoe"t]Ælt. cg'kfbflt
cg'kfbfo. t]gfx æcg'kflbloŷfÆlt. hŽltd/)flg ;ƙf vLolƃ PŴflt hŽltd/);řoá, lgƑfglƃ cfx æhŽltd/)fg+ ;řo;řft]
lgƑfg]Ælt. ;Ƒb'ŋ+ pkŝu'lƃ ;snlƕ jũb'ŋ+ cltŊƃf rl/dlrųlg/á±wëg jũb'ŋn];Ƨlk c;Ƙjtá.

eo;'ųjŰgf lglŪtf.

4= lxdjƃ;'ųjŰgf

24= rt'Ŵ] ;dfklųs'þ;ná xátLlt ;dfkşgs'þ;ná xált. t]gfx æ;dfklşt'+ s'þ;náÆlt. tŴ cƃáutx]t'cŴá l&lt_;Źá,
tƨf &kgs'þ;nált cŴált cfx æ;dfƸw &k]t'+ ;ŊŽ]tLlt cŴáÆlt. tŴ &k]t'+ ;ŊŽ]tLlt ;ųŪcŞ/fdų+ v)+ ´fg+ &k]t'+ ;ŊŽ]lt
clwŪfgjl;efjƧ lgƎflbtųf. oyfkl/Ş]b]gflt oyfkl/lŞƉsŽn]g. j'Ūft'+ ;ŊŽ]lt j'Ūfgjl;efjƧ lgƎflbtųf. sƟ+ ;ŧft+ cƧflt
slƟt+, tƸƨ slƟt] slƟtefj] s'þ;ná slƟts'þ;ná. xf;]t'+ tá;]t'+ ;ƕx+;]t'+. sƟ+ sŽt'lƃ ;dfwfgƧ klkŋwƙfg+ b"/Ls/±)ëg
;xsŽ/LsŽ/)fgť ;dƍwfg]g ;dfkşg] lrų+ ;dŴ+ sŽt'+. ;dflwƧ ±uëfr/s'þ;nált ;dflwƸƨ lgƎfb]tƑ] tƧ ±uëfr/] sƙŪfg;lţt]
kjlųŪfg] leŋfrf/±uëfr/] ;lt;ƕhţoáutá s'þ;ná %]sŽ. ] t]gfx æ;dflwƧ c;ƍfo] cg'ksŽ/s]þ wƙ] jş]ŷfÆltcflb.
k&dŢfgflb;dfƸw clegLxl/t'lƃ k&dŢfgflb;dfƸw lj;];efluotfo clegLxl/t'+ pkg]t'+.

lxdjƃ;'ųjŰgf lglŪtf.

5= cg'ƧltŪfg;'ųjŰgf

25= kťd] cg'ƧltsŽ/)fgLlt cg'Ƨltoá Pj lbŪwlƙs;ƕ/flosŽlblxt;'vfg+ x]t'efjtá sŽ/)flg. lgŋƃlƃ lgƧ+. d'ųlƃ
ljƧŪ+. j'lŪtlƃ ck]t+. ;Ƒd]t+ ljŋƘgd]j ;ƈfo jblt. ±uëwƛflt kťsŽdu')tá. ObƕLlt a'źfg'Ƨltj;]g nź+

43
pkrf/Ţfgdfx. cf/ƙ)+ sl/ŷflt kŝo+ sl/ŷf, kfbs+þ sŷflt cŴá.

cg'ƧltŪfg;'ųjŰgf lglŪtf.

6= dxfsŝfg;'ųjŰgf

26= %Ū] ;Ɨf±wëlt jf tŲf;+lsn];fbLg+ ;ƕLń] ;Ř/] #/fjf;]. cásŽ;f j'ŝƃLlt dƮmþn;'vflwudfo cásŽ;efjtá cásŽ;flt
j'ŝlƃ. cásŽ;flwudált nás'þų/wƙƧ clwudfo clwuƃƑcásŽ;á. lj;'ŢgŴfoflt /fufbLlx dn]lx cleŢflj;dnáefbLlx r
pklŊlnŪlrųfg+ lj;'źŴfo. ;f kgfo+ lrųƧ lj;'lź l;Ţdfgf oƨf ;ásŽbLg+ cg'kfbfo ;+jųlt, tƨf j'ų+ æ;áskl/b]jfg+
;dltŊdfofÆltcflb. tŴ ;árg+ `fltƓ;gflblgldų+ r]t;á ;ƃfká cƃátfká cƃálgŢfg+ ;ásŽ], `fltƓ;gflblgldųd]j ;álrstf.
æsx+ Psk'ųsŽÆltcflbgf ‘d0lg02=353_354 ;+0lg0 2=63’ kl/b]jgj;]g nkg+ kl/b]já. ;dltŊdgŴfoflt kxfgfo. cfoƸt
cg'ƍşglŤ Ow ;dltŊdá. b'ŋbádgƧfg+ cŴśdfoflt sŽlosb'ŋƧ r r]tl;sbádgƧƧ rflt Od];+ lƀƉ+ cŴśdfo, lg/áwfoflt
cŴá. `folt lgŞo]g sdlt lgƑfg+, t+ jf `folt klljŢlt Pt]gflt `foá, cl/od±Ʈëf. Ow kg ;x k'Ƒef±uëg cl/od±Ʈëf
ulxtált cfx æ;xljkƧgsƧ dƮƧ clwudgŴfofÆlt. ckŝokl/lgƑfgƧflt cg'kflb;];lgƑfg+ ;ƈfo jblt. kŝoj;]g cg'ƍƉ+
c;řt+ cdtwft'd]j. ;];d]Ŵ pųfgd]j.

dxfsŝfg;'ųjŰgf lglŪtf.

7= k&d;do;'ųjŰgf

27= ;ųd] jŬ]tLlt dg;á ljjũlglƧt+ jƸŬ cfjxlt. dgáefjgLoált jf dg;f efljtá ;Ƙfljtá. oť cfjştá dgl;
s/átá lrų+ ljgLj/)+ xált. OdƸƨ kŋ] sƙ;fwgá ;ƘfjgŴá efjgLo_;Źá. ælygldźljgábgsƙŪfgÆlƃ jŷf tb]j ljefj]ƃá
æcfnás;ţ+ jfÆltcflbdfx. jLl/of/ƘjŴ'cfbLg+ jflt PŴ cflb_;Ź]g Ow cj'ųfg+ clteáhg] lgldųƮfxfbLg+ ;śxá bŪƑá.
j'ųŤ]t+ æ% wƙf lygldźƧ kxfgfo ;+jųlƃ clteáhg] lgldųƮfxá, Ol/ofky;ƕl/jųgtf, cfnás;ţfdgl;sŽ/á, cưásŽ;jf;á,
sƠf)ldųtf, ;ƍfosyfÆlt ‘Oltj'0cŪ0111’. cƃ/fo;Źkl/ofoá Ow cƃ/f_;Źált cfx æcgƃ/fo]gfÆlt.

k&d;do;'ųjŰgf lglŪtf.

8= b'lto;do;'ųjŰgf

28= cŪd] důn;Ůfgdfń;ř]k]g stf eáhg;fnf důndfńflt clwƍ]tflt cfx æeáhg;fnfofÆlt. ;];d]Ŵ ;'ljţ]Ɯd]j.

b'lto;do;'ųjŰgf lglŪtf.

9= pbfoL;'ųjŰgf

29= gjd] lbŪwƙá j'ŝlt kŝŋá cųefjált cfx æOdƸƨo]j cųefj]Ælt. ;'vljxf/Ŵfoflt lglŊn];tfo lg/fld;]g ;'±vëg
ljxf/Ŵfo. cfnás;ţ+ dgl; s/átLlt ;"l/orƆkşátdl)pŊŽljş'cfbLg+ cfnásŽ] lbjf /lųť pknźá, oyfnźj;]g]j cfnás+þ dgl;
s/ált, lrų] &k]lt. tyf r g+ dgl; s/ált, oyfƧ ;'efljtfnássl;)Ƨ ljo sl;)fnásŽ] olyŞs+þ ofjlbŞsť ;á cfnásŽ] /lųo+
pkltŪlt. o]g tŴ lbjf;ţ+ &k]lt, lbjfl/j ljutlygldźá xált. t]gfx æoyf lbjf tyf /lųÆlƃ. lbjflt ;ţ+ &k]tLlt
j'ųgo]g dgl; sŷf lbjfl/j ;ţ+ pƍfb]lt. oyfg]g lbjf»k]0» t±yëj t+ dgl; s/átLlt oyfg]g lbjf pknźá ;"l/ofnásŽ], Pj+
/lųlƕ lbjf lbŪfsŽ/]g]j t+ cfnás+þ dgl; s/ált. oyf rg]g /Ƹų»k]0» dgl; s/átLlt oyf /lųo+ rƆfnásŽ] pknźá, Pj+
lbjflk /Ƹų lbŪfsŽ/]g]j t+ cfnás+þ dgl; s/ált, lrų] &k]lt. ljj]gflt lygldź]g clklxtųf ljj]g. cgágź]gflt
c;Ŧflbt]g. ;xáef;slƃ ;ţf±)ëfef;+. lbƑrŋ'`f)+ ¿kutƧ lbƑƧ Ot/Ƨ r bƧgŪ]g Ow `f)bƧglƃ clwƍ]tlƃ cfx
ælbƑrŋ';řftƧfÆltcflb.
pź+ hLljtkl/ofbfgflt hLljtŋotá pkl/ d/)tá k/+. ;d'Ʈt]gflt plŪt]g. w'dftųflt pź+ pź+ w'dftųf ;"gųf
;]t/ų]lx ljkl/leƉ+ ljldlƧt+ gLn+, k'l/djŰljkl/)fde"t+ jf gLn+ ljgLn+, ljgLnd]j ljgLnslƃ s_sŽ/]g kbjŬgdfx cgŴƃ/tá

44
oyf ækLts+þ nálxtsÆlƃ. kls"þnųflt lhu'ŞgLoųf. s'þlŞt+ ljgLn+ ljgLnslƃ s'þŞgŴá jf co+ s_sŽ/ált bƧ]t'+ j'ų+ oyf ækfksŽ]
lslų;Źá cư'ƮŞtLÆlt ‘bL0 lg03=316 c0lg0 5=213’. kl/leƉŪfg]lx sŽswŘfbLlx ljƧƆdfg+ k'Ƒlƃ ljƧjƃk'Ƒ+, tx+ tx+
kŔ/ƃk'Ƒlƃ cŴá. tyfefjlƃ ljƧƆdfgk'Ƒt+.
;á leŋ"lt oá ækƧ]Ɯ ;/L/+ ;LjlysŽo %lūtÆlƃ j'ųá, ;á leŋ'. pk;+x/lt ;lb;t+. colƕ ±vëfltcflb
pk;+x/)fsŽ/bƧg+. cfo"lt ¿khLljltlƇo+. c¿khLljltlƇo+ kg]Ŵ ljţf)ultsd]j. pƨflt sƙht]hŽ]. Pj+k"lts;efjált Pj+
cltljo k"lt;efjá cfo'cflbljud] ljoflt clwƍfoá. Plb;á eljƧtLlt Pj+efjLlt cfx æPjd]j+ pź'dftflbe]bá eljƧtLÆlt.
n'lťŷf n'lťŷflt pƍf]ŷf pƍf]ŷf. ;];fj;];d+;nálxto'ųlƃ ;Ƒ;á cŋflbtųf tx+ tx+ ;];]g cƍfj;];]g d+;nálxt]g
o'ų+. cţ]g xŴlŪslƃ clj;];]g xŴlŪsŽg+ ljƍlsŰtf hŽ]lttflt cgj;];tá t];+ ljƍlsŰt+ bƧ]ƃá ært';lŪe]bƕLÆltcflbdfx.
t]/ájlƧsŽgLlt lt/ájƧutflg. tflg kg ;+jŞ/+ jLltjųflg xáƃLlt cfx æcltŊƃ;+jŞ/fgLÆlt. k'/f)tfo #gefjljud]g
ljr'Űtf Ow k"ltefjá. ;á oyf xált, t+ bƧ]ƃá æcưásŽ;]Æltcflbdfx. cg]swft"glƃ rŋ'wft'cfbLg+, sŽdwft'cfbLg+ jf. ;ltof
r `f)Ƨ r cŴfoflt æcleŊƃ] klŊƃ] ;ƕhŽgsŽ/L xátLÆltcflbgf ‘bL0lg01=214 2=376 d0lg01=109’ j'ųfo ;ųŪflgsŽo ;ltof
r]j t+;ƕo'ų`f)Ƨ r cŴfo.

pbfoL;'ųjŰgf lglŪtf.

10= cg'ųl/o;'ųjŰgf

30= b;d] lgxLglƃ nfds+þ, lslnŪ+ jf. ufdjfl;sŽglƃ afnfg+. k'y'şgfg+ Oblƃ káy'şlgs+þ. t]gfx æk'y'şgfg+
;ƃsÆlƃ, k'y'şg]lx ;]ljtƑųf t];+ ;ƃslƃ j'ų+ xált. cgl/olƃ g lgŹá;+. lgŹá;Ūá lx cl/oŪá. t]gfx æg pųd+ g
kl/;'źÆlƃ. cl/o]lx jf g ;]ljtƑlƃ cgl/o+. cgŴ;+lxtlƃ lbŪwlƙs;ƕ/flosŽlbljljwljk'nfgŴ;lxt+. tflb;ť cŴ;lƉlƧt+
g xátLlt cfx æg cŴ;lƉlƧtÆlƃ. g jũ] lglƑƆgŴfoflt rt';ŝsƙŪfgfefjtá. c;lt kg jũ] lglƑbfo lj/fufbLg+
c;Ƙjáo]jflt cfx æg lj/fufofÆltcflb.
cg'ųd+ cg'ųl/olƃ cfx æPt+ cg'ų/Ælƃ. xlŴlƨlƃ lgldųŴ] e'ƙlƃ cfx æxlŴlgldų+ l;lŋtƑÆlƃ. xlŴlj;oųf
xlŴ;lƉlƧtųf r xlŴl;ƍ+ æxŴLÆlt ux]ŷf æxlŴlƨlƕ l;ŋtLÆlt j'ų+. tƨf xlŴl;ƍ] l;ŋtLlt Pjd]Ŵ cŴá bŪƑá. ;];kb];'lk
P;]j goá.
lnśƓųo]g ljelųƓųo]g kfl/rl/o]lt j'ųlƃ cfx ækfl/rl/ofo kŝ'klŪtfÆlt. ;];d]Ŵ ;'ljţ]Ɯd]j.

cg'ųl/o;'ųjŰgf lglŪtf.

cg'ųl/ojƮjŰgf lglŪtf.

4= b]jtfj±Ʈëf

1_ 4= ;]v;'ųflbjŰgf

31_34= rt'ŴƧ k&d] ;]vfg+ klnźu')Ƨ kl/xflg gfd gŴLlt cfx æpk¿kl/u')kl/xfgfofÆlt, pk¿kl/nźƑfg+
dƮmþnfg+ kl/xfgfo cg'ƍfbfoflt cŴá. tltofbLlg pųfgŴfg]j.

;]v;'ųflbjŰgf lglŪtf.

5= ljşŽefluo;'ųjŰgf

35= kťd] ;ƕoáuj;]g ljş+ ehlƃ, ;xhŽtcţdţlgƧo;ƕo'ųclŴ_cljutflbkŝoj;]g tfo ;x PsLefj+ uŞƃLlt

ljşŽefluof. cy jf ljşŽef±uë ljşŽsŽ]Ūf;] jųlƃ ljşŽ;efutfo tb]sb];] ljşŽsŽ]Ūf;] kjųƃLlt ljşŽefluof. tŴ ljkƧgf`f)+,
dgádlolź, % cleţflt cŪ ljşŽ. k'l/d]g cŴ]g tflx ;ƕo'ųwƙf ljşŽefluof. klŞd]g cŴ]g tf;' of sŽlr PsŽj ljşŽ ljşŽ,
;];f ljşŽefluof. Pj+ ljşŽlk ljşŽo ;ƕo'ųwƙflk æljşŽefluofÆŷ]j j]lbtƑf. Ow kg ljkƧgf`f);ƕo'ųf ;ţfj ljşŽefluoflt
cfutf, ;ţf;L;]g ;];;ƕo'ųwƙflk j'ųf Pjflt bŪƑ+. clgŝfg'kƧgf`f±)ëlt clgŝfg'kƧgf`f±)ë lgƧokŝoe"t] pƍƉ;ţf, t]g

45
;xutflt cŴá. ;];];'lk P;]j goá.

ljşŽefluo;'ųjŰgf lglŪtf.

6= ljjfbd"n;'ųjŰgf

36= %Ū] sŽ]wgált s'þŢg;Lná. oƨf ;á cƍxLgsŽ]wtfo clwutsŽ]±wëf gfd xált, tƨf æsŽ]±wëg ;dƉfutáÆlt cfx.
pkgfxá PtƧ cŴLlt pkgfxL, pkgƞg;Lnált jf pkgfxL. ljjfbá gfd pƍşdfgá o]e'Ɯ]g k&d+ lƀƉ+ j;]g pƍştLlt j'ų+ ælƀƉ+
leŋ"g+ ljjfbáÆlt. ;á kg oyf ax"g+ cgŴfjxá xált, t+ lgbƧgd'±vëg lgbƧ]ƃá æsyÆlƃcflbdfx. cưƃ/kl/;foflt
kl/;ưƃ/].
u')dŋgfo kjųálk cųgá sŽ/s+þ u"±yëg kx/Ƹƃ u"±yëf ljo k&dt/+ dŋ]tLlt dŋá, ;á PtƧ cŴLlt dŋL. kńf;tLlt
kńf;á, k/Ƨ u'±)ë *+l;ŷf ljo ckg]tLlt cŴá. ;á PtƧ cŴLlt kńf;L. kńf;L k'Ʈná lx b'ltoƧ w'/+ g b]lt, ;d+ xl/ŷf
cltjblt. t]gfx æo'uƮfxnŋ±)ëg kńf;]g ;dƉfutáÆlt. OƧtLlt OƧ'sL. dŞ/fotLlt dŞ/+, t+ PtƧ cŴLlt dŞ/L. ;&olt
g ;ƙf ef;tLlt ;±&ëf cţyf ;ƃ+ cųfg+ cţyf kj]bgtá. dfof PtƧ cŴL dfofjL. ldŞf kflksŽ ljţ'u/lxtf PtƧ lbŪLlt
ldŞflblŪ, sƙkykl/ofkƉfo æglŴ lbƉÆlƃcflbjŴ'sŽo ldŞųkl/ofkƉfo clgƜflgsŽo lblŪof ;dƉfutált cŴá. t]gfx
æglŴsjfbLÆltcflb.
;+ cųgá lbƸŪ, ;o+ jf cųgf oyfulxt+ k/fd;lt, ;efj+ cltŊldŷf k/tá cfd;tLlt ;lƆŪLk/fdf;L. cfwfg+ bŃÜ+
uŲftLlt cfwfgƮfxL, bŃÜƮfxL, æObd]j ;ŝÆlƃ ly/ƮfxLlt cŴá. o'ų+ sŽ/)+ lbƩfj nƸź kllgƧştLlt kllgƧƮL, b'ŋ]g lsŞ]g
sl;/]g ax'lƕ sŽ/)+ bƧ]ŷf g ;ŊŽ kllgƧƮ+ sŽt'lƃ b'ƍllgƧƮL. oá cųgá pƍƉlbƸŪ æObd]j ;ŝÆlƃ bŃÜ+ ulŲŷf clk a'źfbLlx
sŽ/)+ bƧ]ŷf j'ŝdfgá g kllgƧşlt. tƧ]t+ clwjrg+. tflb;á lx k'Ʈná o+ ob]j wƙ+ jf cwƙ+ jf ;')flt, t+ ;Ƒ+ æPj+ cƛfs+þ
cfrl/o]lx slyt+, Pj+ cƛ]lx ;'tÆlƃ s'þƙáj cśflg ;s]þ skfn] cƃáo]j ;dábxlt. oyf lx sŞká cųgá xŴkfbflbs]þ cś] s]þglr
#lt] ;Ƒflg cśflg cųgá skfn]o]j ;dábxlt, g alx gLx/lt, Pjdolƕ æg ;'Ɔ/á tj ufxá, %ū]lx gÆlƃ j'ųá t+ g
ljƧşlt, cƃáo]j cųgá xbo] Pj &k]ŷf ljr/lt, s'þƘLnƮfx+ uŲflt. oyf ;';'df/f ulxt+ g kllgƧşlƃ, Pj+ uŲflt.

ljjfbd"n;'ųjŰgf lglŪtf.

7= %ńśbfg;'ųjŰgf

37= ;ųd] bŋlƃ jŬlƃ Ptfoflt blŋ)f, kl/ŝfudo+ k'ţ+, tƧ"ks/)e"tá b]Ɯwƙá r. Ow kg b]Ɯwƙá clwƍ]tá.
t]g]jfx æblŋ)+ kltŪfk]tLÆlt. Otá plŪt]gflt Otá ±vëųtá pƍƉ]g. /f±uëf ljgolt Pt]gflt /fuljgoá, /fuƧ ;d'Ş]lbsŽ
klkbf. t]gfx æ/fuljgoklkb+ klkƉfÆlt.
æk'Ƒ]j bfgf ;'dgáÆltcflbufyfo k'Ƒ]j bfgf d'ťr]tgfo k'Ƒ] bfg"ks/);Ƙ/)tá kŪfo ;'dgá æ;ƕųLg+ lgbfg+
cg'ufldsbfg+ bƧfdLÆlt ;ádglƧtá ej]Ɯ. bb+ lrų+ k;fbo]lt bbƃá b]Ɯwƙ+ blŋ±)ëƜxŴ] kltŪfk]ƃá æc;f/tá wgtá ;f/fbfg+
s/ádLÆlt cųgá lrų+ k;fb]Ɯ. bŷf cųdgá xátLlt blŋ±)ëƜfg+ b]Ɯwƙ+ kl/ŝlhŷf æklůtkţų+ gfd dof cg'lŪt+, cxá ;fw'
;'Ū"Ælt cųdgá kd'lbtá kLlt;ádgƧhŽtá xált. P;flt of co+ k'Ƒr]tgf d'ťr]tgf ck/r]tgflt Odf;+ sƙmþnfg+ ;źfg'utfg+
;ádgƧkl/Ʈlxtfg+ ltljwfg+ r]tgfg+ kfl/k"/L, P;f.
;Ln;ţd]gflt sŽlosjfrl;s;+j/]g. xŴkfb]lt blŋ±)ëƜfg+ xŴkfb]. d'v+ ljŋfn]ŷflt t];+o]j d'v+ ljŋfn]ŷf, cųgfj
d'±vëfbs+þ bŷflt clwƍfoá.

%ńśbfg;'ųjŰgf lglŪtf.

8_ 11= cųsŽ/L;'ųflbjŰgf

38_41= cŪd] s'þ;nlsl/ofo cflbcf/Ƙefj]g kjųjLl/o+ l&t;efjtfo ;efjwf/)Ū]g wft"lt j'ųlƃ cfx -
æcf/Ƙwft"lt cf/egj;]g kjųjLl/oÆlƃ. nźf;]jg+ jLl/o+ anƍų+ x'ŷf klkŋ] ljwdtLlt cfx ælgŊdwft"lt sŽ];ştá
lgŋdg;efj+ jLl/oÆlƃ. k/Ŋdg;efjált clwdųt/fg+ klkŋwƙfg+ ljwdg;dŴtfo k'k't/efj]g k/+ k/+ &fg+
cŊdg;efjá. gjdfbL;' glŴ jųƑ+.

cųsŽ/L;'ųflbjŰgf lglŪtf.

46
 12= gflut;'ųjŰgf

42= ƀfb;d] dfx+ gflut o;]g ;dfudlƃ df cx+ o;]g ;dfudg+ kŴ]ld. df r dof o;ált o;á r dof df ;dfuŞt"lt
‘ku= 3=0109’ cŴá. Oldgf cųgá nfe;ŊŽ/]g cglŴst+ ljefj]lt. kťlx ljd'ųLxLlt tbśljd'lųcfbLlx kťlx ljd'ųLlx.
;];d]Ŵ pųfgd]j.

gflut;'ųjŰgf lglŪtf.

b]jtfjƮjŰgf lglŪtf.

5= wlƙsj±Ʈëf

1= gfu;'ųjŰgf

43= kťdƧ k&d] kl/l;lťt'lƃ ‘d0 lg0cŪ01=272’ oá r'ŰdlųsŽbLlx uųflg pƑũ]ƃá dƟsd'ŪfbLlx jf #+;ƃá gxfolt,
;á ægxfotLÆlt j'ŝlt. oá tyf csŷf ksltofj gxfolt, ;á ækl/l;ťtLÆlt j'ŝlt eujtá r ;/L/] tyf xl/tƑ+ /hŽ]hƟ+ gfd
g'klnƕlt cŞ%ljefjtá, pt'Ʈx)Ŵ+ kg eujf s]þjn+ pbs]þ cát/lt. t]gfx æuųflg kl/l;lťt'Ælƃ.
k'ƑsŽ]ŪsŽ]lt kfrLgsŽ]ŪsŽ]. ;fjlŴo+ ls/ h]tjgljxf/á sbflr dxf, sbflr v'ŹsŽ]. tyf lx ;á ljklƧƧ eujtá sŽn]
oáhlgsŽ] cxál;, l;lvƧ ltufj'tá, j]Ƨe'Ƨ cŬoáhlgsŽ], ss'þ;ƈƧ ufj'tƍdf±)ëf, sŽ])fudgƧ cŬufj'tƍdf±)ëf, sƧkƧ
jL;ltp;eƍdf±)ëf, cƛfs+þ eujtá sŽn] cŪs/L;ƍdf±)ëf hŽtá. tlƕ gu/+ tƧ ljxf/Ƨ sbflr kfrLgtá xált, sbflr blŋ)tá,
sbflr klŞdtá, sbflr pų/tá. h]tjguƈs'þlo+ kg rt'Ɖ+ dťkfbfg+ kltlŪtŪfg+ crnd]j. rųfl/ lx crnr]ltoŪfgflg gfd
dxfaálwkƟŘŪfg+, Ol;ktg] wƙrŊƍjųgŪfg+, ;ŘƧgu/] b]já/áxgsŽn] ;ákfgƧ kltŪfgŪfg+, dťkfbŪfglƃ. co+ kg k'ƑsŽ]ŪsŽ]
sƧkb;anƧ jL;ltp;eljxf/sŽn] kfrLgƀf/sŽ]ŪsŽ] cxál;. ;á Obflg æk'ƑsŽ]ŪsŽ]Æŷ]j kţfolt.
sƧkb;anƧ sŽn] clr/jtL gu/+ kl/lŋlkŷf ;Ɔdfgf k'ƑsŽ]Ūs+þ kŷf pbs]þg lelƆŷf dxƃ+ pbs/xb+ dfk]l; ;dltlųs+þ
cg'k'ƑuƘL/+. tŴ Ps+þ /ţá ƌfgltŴ+, Ps+þ gfu/fg+, Ps+þ leŋ';ŜƧ, Ps+þ a'źfglƃ Pj+ kflPŊŽlg ƌfgltŴflg xálƃ
/d)LoflgljƍlsŰ/htkũ;lb;jfn'sŽlg. Olt eujtf cfoƨtf cfgƆ]g ;Ƹź o]g co+ Pj¿ká k'ƑsŽ]ŪsŽ], t]g'k;Řld uųflg
kl/l;lťt'+. cyfoƨf cfgƆá pbs;fls+þ pkgfd]l;. eujf ;'/ųb'kũ+ ckg]ŷf pbs;fls+þ lgjf;]l;. ±yë/á b'kũ]g ;Ƹź dxfrLj/+
cųgá xŴut+ csŽl;. eujf pbs+þ cátl/, ;xát/±)ëg]jƧ pbs]þ dŞsŞkf ;Ƒ] ;'jŰjŰf cx];'+, oƃgflńsŽlx ;'jŰ/;wf/flg
l;ťgsŽná ljo ;'jŰkƍ;f/)sŽná ljo r cxál;. cy eujtá gxfgjų+ bƧ]ŷf kŝ'lųŰƧ ±yë/á ;'/ųb'kũ+ pkgfd]l;. eujf t+
lgjf;]ŷf ljş'Ɵtf;lb;+ sŽoaƈg+ alƈŷf dxfrLj/+ cƃƃ]g ;+xl/ŷf kb'duư;lb;+ sŷf pkgLt+ ƀL;' sŰ];' ux]ŷf cŪfl;. t]g j'ų+
æk'ƑsŽ]Ūs]þ uųflg kl/l;lťŷf PsrLj/á cŪf;LÆlt.
Pj+ l&tƧ kg eujtá ;/L/+ ljsl;tkb'dk'Ǝ;lb;+ ;Ƒkflnm'þƟ+ kfl/Şųs+þ, tf/fd/Llrljsl;tť uugtn+ l;l/of
cjx;dfg+ ljo lj/álrŴ, Ɠfdƍefkl/ŋ]kljnfl;gL rƧ ƀƸų;j/nŋ)dfnf ulƅŷf &lktf ƀƸų; rlƆdf ljo, ƀƸų; ;"l/of ljo,
klkflof &lktƀƸų;rŊjlųƀƸų;b]j/fhƀƸų;dxfƔƪfgá ljo r cltljo lj/álrŴ. oƨf r eujtá ;/L/+
;'wƃrfdLs/;dfgjŰ+, ;'kl/;álwtkjfń?lr/tá/)+, ;'lj;'źgLn/tgfjln;lb;s]þ;tg'?x+, tƨf tx+ tx+
ljlgƮt;'hŽthŽltlxś'ns/;"k;álet+ pkl/ ;td]#/tgfjln;'Şflbt+ hśdldj sgslul/l;v/+ lj/álrŴ. tlƨť ;do] b;anƧ
;/L/tá lgŋldŷf %ƑŰ/lƨoá ;dƃtá c;LltxŴƍdf±)ë kb];] cfwfjƃL ljwfjƃL /tgfjln/tgbfd/tgr'ŰljƍlsŰ+ ljo
k;fl/t/tglrųsťgkũldj cfl;ťdfgnfvf/;wf/flrųldj pŊŽ;tlgkft;dfs'þnldj lg/ƃ/ljƍlsŰsl)sŽ/lslŘl)sk'Ǝldj
jfo'j]u;d'źtlrglkŪr'Ű/lŧtldj OƆwg'ljş'Ɵtfljtfg;ƅtldj r uugtn+, t+ &fg+ kjgť ;ƙf mþ/lƃ. jŰe"ld gfd];f.
Pj¿k];' &fg];' a'źfg+ ;/L/jŰ+ jf u')jŰ+ jf r'lŰokb]lx jf ufyflx jf cŴť pkdfoá r sŽ/)flg r cfxl/ŷf klan]g
wƙslys]þg k"/]ŷf s±yët'+ jũlt. Pj¿k];' lx &fg];' wƙslysƧ yfdá j]lbtƑá. k'Ƒ;lb;flg s'þ?dfgált lg?bsŽlg s'þ?dfgá,
;'ŋfkodfgált cŴá. ;ábs]þ uų] rLj/+ kf?kƃƧ lx rLj/] slŰsŽlg pŪxlƃ, kl/ŋf/eů+ b'Ƨlt, a'źfg+ kg ;/L/] /hŽ]hƟ+ g
pklnƕlt, kb'dkų] plŋųpbslaƆ' ljo pbs+þ ljlgjũ]ŷf uŞlt. Pj+ ;ƃ]lk l;ŋfuf/jtfo eujf ækƑlhtjų+ gfd]tÆlƃ
dxfrLj/+ peá;' sŰ];' ux]ŷf k'/tá sŽo+ klŞfb]ŷf cŪfl;.
tflńtť jflbtť tflńtjflbt+, t"l/ofg+ tflńtjflbt+ t"l/otflńtjflbt+. dxƃť t+ t"l/otflńtjflbtťflt
dxft"l/otflńtjflbt+. t]gfx ædxƃ]gfÆltcflb. cy jf e]l/d'lbśk)jflbt"l/ofg+ tflńt+ jL)fj]ń'±uëfd'lvcfbLg+ jflbtť
t"l/otflńtjflbtlƃ jf Pjd]Ŵ cŴá bŪƑá.

47
 cleţfkf/+ utált cleţfkf/u". Pj+ ;];];'lk. ;á lx eujf ;Ƒwƙ] clehŽgƃá utált cleţfkf/u". t];' kť'kfbfgŋƈ]
kl/hŽgƃá utált kl/ţfkf/u". ;Ƒlsn];] khxƃá utált kxfgkf/u". rųf/á d±Ʈë efj]ƃá utált efjgfkf/u". lg/áw+ ;lŞs/áƃá
utált ;lŞlsl/ofkf/u". ;Ƒ;dfkƸų ;dfkşƃá utált ;dfklųkf/u". ;'Ɣƪb]jk'ųfboált PŴ ;á ls/ b]jk'ųá cŞ/f;Ŝkl/j'tá
gƆgsLlńt+ sŷf kfl/Şųsd"n] kţųf;g] lg;Llb. t+ kť;tf kl/jf/]ŷf lgl;Ɖf kť;tf ?ŋ+ cle?lxŷf dw'/Ƨ/]g ufloŷf k'Ǝflg
kft]lƃ. tflg ux]ŷf Ot/f Pstájlŭsdfnfj uƅ]lƃ. cy ?ŋ+ cle?ŃÜf pkŞ]bsj;]g Psƍxf/]g]j sŽn+ sŷf cjLlrlƛ lgƑųf
dxfb'ŋ+ cg'ejlƃ. cy sŽn] uŞƃ] b]jk'ųá æOdf;+ g]j ;Źá ;'Ɯlt g k'Ǝflg kft]lƃ, sx+ g' ±vëf utfÆlt cfjş]ƃá lg/o] lgƑųefj+
lbƩf lkojŴ's;ás]þg ?ƍdfgá lrƃ]l; - æPtf tfj oyfsƙ]g utf, dƞ+ cfo';řf/á lsųsŽ]Ælt. ;á æ;ųd] lbj;] doflk cj;];flx
kť;tflx ;Ƹź sŽn+ sŷf tŴ]j lgƑlųtƑÆlƃ lbƩf anjt/]g ;ás]þg ;dlƍtá. æOd+ dƞ+ ;ás+þ ;b]js]þ nás]þ cţŶ tyfutf lgƑfk]t'+
;dŴá gŴLÆlt lrƃ]ŷf ;Ŵ' ;lƃs+þ uƄf jlƆŷf Psdƃ+ l&tá -
ælgŝ+ pŶƣldb+ lrų+, lgŝ+ plƑƮldb+ dgá.
cg'ƍƉ];' lsŞ];', c±yëf pƍltt];' r.
;r] clŴ cg'Ŷƣ+, t+ d] cŋflx k'lŞtáÆltĶ ‘;+0lg0 1=98’ -
Od+ ufydefl;. eujflkƧ -
ægfţŶ aáŢf tk;f, gfţlŶlƇo;+j/f.
gfţŶ ;ƑlgƧƮf, ;áƸŴ kƧfld kfl)gÆlƃĶ ‘;+0lg0 1=98’ -
wƙ+ b];]l;. ;á b];gfkl/oá;fg] ljut;ásŽ] kťlx cŞ/f;t]lx ;Ƹź ;átfklųmþn] kltŪfo eujƃ+ gdƧdfgá cŪfl;. t+
;ƈfo]t+ j'ų+ æb'ŋƍųf ;'Ɣƪb]jk'ųfboáÆlt. cflb_;Ź]g rƆ;"l/ob]jk'ųfboá ;śŲflt. rt"lx sŽ/±)ëxLlt cf/sųf, c/Lg+ c/fgť
xtųf, kŝofbLg+ c/xųf, kfks/±)ë /xfefjflt Od]lx rt"lx sŽ/±)ëlx.
b;ljw;+oáhgfgLlt cá/Ƙfluo'źƘfluoe]btá b;ljw;+oáhgflg. ;Ƒ] cŝ?rLlt ;Ƒ;ų] cltŊldŷf kjų?lr. cŪdslƃ
;átfklųdƮŪ+ ;ƈfo jblt. ;átfkƉált mþnŪá ulxtá.
;á/ŝlƃ ætŴ std+ ;á/ŝ+Ġ oá sŽlosŽ] cjLltŊdá, jfrl;sŽ] cjLltŊdá, sŽlosjfrl;sŽ] cjLltŊdá, Ob+ j'ŝlt ;á/ŝ+,
;Ƒflk ;Ln;+j/á ;á/ŝÆlƃ ‘w0;0 1349’ jrgtá ;'lr;Ln+ æ;á/ŝÆlƃ j'ų+. s¿)flt s?)fƔƪljxf/dfx. s?)fk'Ƒef±uëflt
tƧ k'Ƒefu+ pkrf/Ţfg+ jblt.
b'lj±wëg ´fg]gflt cf/ƙ)"klgŢfgnŋ)"klgŢfge]btá b'lj±wëg ´fgdg]g. kťljwldŞfhLjj;]gflt
s'þxgfnkgfg]ldlųstflgƍ]l;stfnfe]gnfe+lglhuL;gtf;řft_ kťljwldŞfhLjj;]g. g lnƍtLlt g cƟLolt cg';otá cf/ƙ)s/)tá
jf tŲflblŪclelgj];fefjtá. ;];d]Ŵ pųfgd]j.

gfu;'ųjŰgf lglŪtf.

2= ldu;fnf;'ųjŰgf

44= b'lto] ;d;dultoflt s_sŽ/Ƨ o_sŽ/j;]g lgŹ];ált cfx æ;defj]g]j ;dultsŽÆlt. eljƧƃLlt ctLtŴ]
cgfutjrg+ stlƃ cfx æeljƧƃLlt hŽtfÆlt. k'/f)Ƨ lx Ol;bųƧ r ;dults+þ ;ƈfo ;f Pjdfx.
cƙsŽlt dft'ufdá. pkrf/jrgŤ]t+. OŴL;' olbb+ cƙsŽ dft'ufdá hggL hlgsŽlt. t]gfx æOŴL x'ŷf OlŴ;ţfo Pj
;dƉfutfÆlt.
lblŪof klljlŢtƑ+ cƍlljź+ xátLlt cŴtá sŽ/)tá r kţfo klljlŢtƑ+ cƍlljź+ xált, lgş+ lgƮ'Ɨ+ sŷf ofyfjtá
cljlbt+ xált. ;do] ;do] lsn];]lx ljd'ŝgs+þ kLltkfdáş+ Ow ;fdflos+þ d_sŽ/] csŽ/Ƨ bL#+ sŷf. t]gfx - æ;fdfloslƕ ljd'Ƹų
g netLlt sŽnfg'sŽn+ wƙƧjg+ lgƧfo kLltkfdáş+ g netLÆlt. kld)ƃLlt PŴ cf/ƘŴá k_;Źált cfx æt'n]t'+ cf/eƃLÆlt.
k)Ltált ljl;Ūá.
tbƃ/lƃ jrgljkƟf;]g pkoáuŴ] ;fldjrg+ stlƃ cfx æt+ cƃ/+ t+ sŽ/)Ælƃ náeƧ ck/fk?ƍlųof ax'jrgj;]g
ænáewƙfÆlt j'ųf. ;Ln]g lj;];L cxál; d]y'gwƙlj/ltof ;dƉfutųf.

ldu;fnf;'ųjŰgf lglŪtf.

3_ 6= O);'ųflbjŰgf

45_48= tlto] blnŹá gfd b'Ʈtá, tƧ efjá bflnlŹo+. g PtƧ ;s+þ ;fkt]Ɯlƃ cƧsŽ], c;fkt]Ɯá. t]gfx æcųgá
;ƃs]þg /lxtáÆlt. æa'źá wƙá ;ŜáÆlt j'ų] æ;ƙf;Ɨ'źá eujf, Ʃfŋftá wƙá, ;'ƍlkƉá ;ŜáÆlt s]þglr cslƕoefj]g cásƍg+
/tgųou'±)ë cáufx]ŷf sƍg+ cásƍg;źf gfd. æOb+ cs'þ;n+ sƙ+ gá ;s+þ, Ob+ kg sƙ+ ;sÆlƃ Pj+ Ɠlt/]stá cƋotá r
sƙƧsthŽggkţf sƙƧstkţf. ltljwlŤ b'ŝl/t+ cųgf stlƕ ;ssƙ+ gfd g xált cŴeŧgtá. ;'rl/t+ ;ssƙ+ gfd

48
cŴhggtá. O)fbfglƨlƃ kŝųjrgŴ] Pt+ e'ƙlƃ cfx æO)Ʈx)+ jbfdLÆlt.
sƮfxált st+ ;Ƒ;á l;źd]j sŷf ux)+. ;á kg ljhonfeá xátLlt cfx æhoƮfxáÆlt. lxl/dgá PtƧflt
lxl/dgált cfx ælxl/;ƕo'ųlrųáÆlt, kfklhu'Şgnŋ)fo lxl/of ;ƕo'ųlrųált cŴá. cáųƍlt plƑşlt efolt ;Ln]gflt cáųƍL,
cáųƍ]g ;dƉfutá. lg/fld;+ ;'vlƃ tltoŢfg;'v+ b"/;d'Ƨfl/tsŽdfld;ųf. pk]ŋlƃ rt'ŴŢfg'k]ŋ+, g o+ lslť pk]ŋfj]bglƃ cfx
ært'ŴŢfg'k]ŋÆlƃ. cf/źjLl/oált kƮlxtkl/k'ŰsŽlosr]tl;sjLl/oált cŴá. oá u);śl)s+þ ljgáb]ŷf rt";' Ol/ofk±yë;'
cŪcf/ƘjŴ'j;]g PssŽ] xált, tƧ sŽlos+þ jLl/o+ cf/ź+ gfd xált. lrų;śl)s+þ ljgáb]ŷf cŪ;dfklųj;]g PssŽ] xált. udg]
pƍƉlsn];Ƨ &fg+ kfk'l)t'+ g b]lt, &fg] pƍƉlsn];Ƨ lg;ş+, lg;şŽo pƍƉlsn];Ƨ ;og+ kfk'l)t'+ g b]lt, pƍƉŪfg]o]j lsn];]
lgƮŲflt. co+ r]tl;s+þ jLl/o+ cf/ź+ gfd xált. klkŋb"/Lefj]g ;]ŪŪ]g r PsŽ] pb]tLlt PsŽ]lb, PsƮtf. tƧ oáutá
PsƮlrųá Ow PsŽ]lb. klkŋtá cųfg+ lgkflt, t+ jf lgkolt lj;á;]tLlt lgksŽ]. cţt/+ sŽoflbe]b+ cf/ƙ)+ ;flt;ofo ;ltof
;/tLlt ;tá. t]gfx æPsƮlrųáÆltcflb.
cs'þƍf d] ljd'ųLlt dƞ+ c/xųmþnljd'lų cs'þƍtfo cs'þƍf/ƙ)tfo r cs'þƍf. ;f lx /fufbLlx g s'þƍtLlt cs'þƍtfolk
cs'þƍf cs'þƍ+ lgƑfgdƧf cf/ƙ)lƃ cs'þƍf/ƙ)tfolk cs'þƍf. t]g]jfx æcs'þƍf/ƙ)ųfÆltcflb. ej;+oáhgfglƃ
sŽd/fukl#dfglblŪljlrlsŞf;LnƑtk/fdf;ej/fuOƧfdŞl/o_ cljşŽ;řftfg+ b;Ɖ+ ;+oáhgfg+. Odflg lx ;ų] ej];' ;+oáh]lƃ
pklgaƈlƃ ejfej]g ;+oáh]lƃ, tƨf ej;+oáhgfgLlt j'ŝlƃ. vL)f;já pųdc)±)ëf lsn];O)fg+ cefjtá. cţ] lx ;ųf ofj g
lsn];f kxLolƃ, tfj ;O)f gfd c;]l/ljxf/efjtá. rt'ŴfbLlg pųfgŴflg.

O);'ųflbjŰgf lglŪtf.

7= ±vëd;'ųjŰgf

49= ;ųd] j'ŴƔƪrl/ojf;ált lgj'ŴƔƪrl/ojf;á. sts/)Loált PŴ s/)Lolƃ kl/ţfkxfgefjgf;lŞlsl/odfx. t+

kg oƨf rt"lx d±Ʈëlx kŝ]s+þ rt";' ;ŝ];' sųƑųf ;áń;ljw+ j]lbtƑ+. t]gfx ært"lx d±Ʈëlx sųƑÆlƃ. vƈlsn];cle;řf/;řftf
toá cá;LbfkgŪ]g ef/f ljoflt ef/f. t] cálxtf cá/álktf lglŋųf kflttf Pt]gflt cálxtef/á. t]gfx ævƈef/+»k]0»
cátf/]ŷf l&táÆlt. cg'ƍųá ;bŴlƃ cg'ƍų;bŴá. ;bŴált r ;sŴdfx s_sŽ/Ƨ b_sŽ/+ sŷf. PŴ lx c/xų+ cųgá
oálg;ádgl;sŽ/foųųf cų"klgaƈŪ]g ;;ƃfgkl/ofkƉųf cųfg+ cljhxgŪ]g cųgá pųdŴ]g r cųgá cŴųf æ;sŴáÆlt j'ŝlt.
t]gfx æ;bŴá j'ŝlt c/xųÆlƃ. ;ƙbţf ljd'ųált ;ƙf cţfo ljd'ųá, clŞƉe"tfo dƮkţfo ;ƙf oyfe"t+ b'ŋfbL;' oá oyf
hŽlgtƑá, tyf hŽlgŷf ljd'ųált cŴá. t]gfx æ;ƙf x]t'gfÆltcflb. ljd'ųált r ƀ] ljd'lųoá ;ƑƧ lrų;+lsn];Ƨ d±Ʈëf
lgƑfgflwd'lų r. lgƑfg] clwd'ŝg+ tŴ lgƉká)kưf/tfo. c/xf ;Ƒlsn];]lx ljd'ųlrųųf lrųljd'lųof ljd'ųá. lgƑfg+
clwd'ųųf lgƑfg] ljd'ųá. ;];d]Ŵ pųfgd]j.

±vëd;'ųjŰgf lglŪtf.

8= OlƇo;+j/;'ųjŰgf

50= cŪd] pklg;Lblt mþn+ PŴflt sŽ/)+ pklg;f. oyfe"t`f)bƧglƃ oyf;efjhŽgg;řft+ bƧg+. Pt]g t?)ljkƧg+
bƧ]lt. t?)ljkƧgf lx anjljkƧgfo kŝoá xált. t?)ljkƧgflt gfd¿kkl/Ʈx] `f)+, kŝokl/Ʈx] `f)+, ;ƙ;g] `f)+,
dƮfd±Ʈë jjŴk]ŷf l&t`f)lƃ rt'Ɖ+ `f)fg+ clwjrg+. lglƑƆlt Ptfoflt lglƑbf. anjljkƧgflt eot'kŪfg] `f)+ cfbLgjfg'kƧg]
`f)+ d'lŝt'sƚtf`f)+ ;řf?k]ŋf`f)lƃ rt'Ɖ+ `f)fg+ clwjrg+. kl;řfg'kƧgf kg d'lŝt'sƚtfklŋsŽ Pj. æofj
dƮfdƮ`f)bƧglj;'lź, tfj t?)ljkƧgfÆlt lx jrgtá pklŊn];ljd'ųpboƑo`f)tá anjljkƧgf. lj/şlt cl/oá ;řf/tá
Pt]gflt lj/f±uëf, cl/od±Ʈëf. c/xųmþnlƃ pŊŪlgŹ];tá j'ų+. OlƇo;+j/Ƨ ;Ln/ŋ)x]t'ųf j'ų+ æ;Lnfg'/ŋ)OlƇo;+j/á
slytáÆlt.

OlƇo;+j/;'ųjŰgf lglŪtf.

9= cfgƆ;'ųjŰgf

51= gjd] ±yë/f leŋ" ljx/lƃ ax'Ƨ'tf cfutfudfltcflbkflńkb];' Oldgfj go]g cŴá bŪƑá - ;Lnflbu')fg+
ly/efjƍlųof ±yë/f. ;'ų±uëƜflb ax' ;'t+ Pt];lƃ ax'Ƨ'tf. jfr'Ʈtwf/±)ëg ;ƙb]j u¿g+ ;lƃs]þ cfuldtefj]g cfutá
kl/olųwƙ;řftá cfudá Pt];lƃ cfutfudf. ;'ųfltwƙ;řftƧ wƙƧ wf/±)ëg wƙw/f. ljgowf/±)ëg ljgow/f. t];+o]j

49
wƙljgofg+ dfltsŽo wf/±)ëg dfltsŽw/f. tŴ tŴ wƙkl/k'Şfo kl/k'Şlt. t+ cŴkl/k'Şfo kl/kŤlt jLd+;lt ljrf/]lt. Ob+,
eƃ], sy+, OdƧ ŏŴált kl/k'ŞgkŤgfsŽ/bƧg+. cfljjť]j kflńof cŴ+ kb];ƃ/kflńbƧg]g cfudtá ljj/lƃ. cg'ųfgLstť
o'lųljefjg]g pųfgLs/álƃ. sřfŪflgo];' wƙ];' ;+;o'ƍlųof x]t'of ulŮŪfge"t];' kflńkb];' ofyfjtá ljlgŞobfg]g sř+
klljgáb]lƃ.

cfgƆ;'ųjŰgf lglŪtf.

10= vlųo;'ųjŰgf

52= b;d] eá±uë clwƍfoá Pt];lƃ eáuflwƍfof. kţŴfo Pt];+ dgá pkljr/tLlt kţ"kljrf/f. kyljof bfoŴfo jf
lrų+ clelgj];á Pt];lƃ kyjLlelgj];f. dƃf clwŪfg+ kltŪf Pt];lƃ dƃflwŪfgf. Oldgf go]g ;];kbflglk j]lbtƑflg. ;];+
pųfgd]j.

vlųo;'ųjŰgf lglŪtf.

11= cƍdfb;'ųjŰgf

53= PsŽb;d] hśnfglƃ PŴ oá lglkŞná g cg"ká lg?bstfo yźn"±vëf e"ldƍb];á, ;á æhśnáÆlt j'ŝlt. tƑx'ntfo
kg Ow ;Ƒá e"ldƍb];á hśná. tƸƨ hśn] hŽtf ejflt jf hśnf, t];+ hśnfg+. PjlŤ glbr/fglƕ xŴLg+ ;śxá stá xált
;dáwftƑfg+ ljo ;dáwfosŽglƕ Ow hśnƮx±)ëg ux]tƑtá. kyjLtnrf/Lglƃ Oldgf hnrfl/gá r lgjų]lt clbƧdfgkfbųf.
ækf)fgÆlƃ ;fwf/)jrglƕ ækbhŽtfgLÆlt ;Źƃ/;lƉwfg]g lj;];lgljŪd]j xátLlt cfx æ;kfbskf)fgÆlƃ. æd'ųutÆlƃcfbL;'
‘d0 lg02=119 c0lg0 9=11’ ut_;Źá ljo Ow hŽt_;Źá cgŴƃ/ált cfx ækbhŽtfgLlt kbfgLÆlt. ;dáwfglƃ ;dj/áw+,
cƃáuw+ jf. t]gfx æcáwfg+ pklgŋ]k+ uŞƃLÆlt. s"þśdflt kfl/dƃ]g s"þ+ pkuŞlƃ. s"þlgƉflt s"þlŞŹd±Ʈë klj;gj;]g s"þ]
lgƉf. s"þ;dá;/)flt l%Ź] cg'klj;gj;]g r cfxŝ cjŴfg]g r s"þ] ;dáblxŷf l&tf. jŭ] ktdfg] ;Ƒflg e"ldo+ ktƃLlt cfx
æjŭfg'jųsŽlg ejƃLÆlt.

cƍdfb;'ųjŰgf lglŪtf.

12= wlƙs;'ųjŰgf

54= ƀfb;d] hŽlte"ldolƃ PŴ hgg+ hŽlt, hŽltof e"ld hŽlte"ld, hŽtŪfg+. t+ ±vëf kg]t+ g]j sŽ];ndxf/fhŽbLg+, g
rlŘƔfƪ)fbLg+, g ;Ŋ;'ofd;ƃ'l;tfbLg+ g c;Lltdxf;fjsŽg+, g cţ];+ ;ųfg+ æhŽlte"dLÆlt j'ŝlt. oƧ kg hŽtlbj;] b;;xƧL
náswft' PsźhdfnfljƍlsŰs'þ;'djf;r'Űu);'uƈf ;Ƒkflnm'þƟldj gƆgjg+ lj/árdfgf kb'ldlgkŰ] pbslaƆ' ljo cslƕŴ,
hŝƈfbLgť ¿kbƧgfbLlg cg]sŽlg kflxfl/oflg kjƸų;'. tƧ ;Ƒţ'aálw;ųƧ hŽtŪfg+, ;flt;oƧ kg hgsslknjŴ';lƉƧoá
æhŽlte"dLÆlt j'ŝlt. hŽlte"dsŽ pkf;sŽlt hŽlte"ldjfl;gá pkf;sŽ. ;ƃg]ŷf ;Ƒ;á tg]ŷf kŴl/ŷf l&td"nflg d"n;ƃfgsŽlg.
tflg kg cŴtá d"nflgo]jflt cfx æd"n;ƃfgsŽglƃ d"nfgÆlƃ.
hŽtlbj;] cfj'wfg+ hŽ]lttųf, /ţá ckl/ldtƧ r ;ųsŽoƧ cgŴtá kl/kfng;dŴtfo r æhŽ]ltkfnáÆlt nźgfdųf j'ų+
ægfd]g hŽ]ltkfnáÆlt. ±uëfljƆált ±uëfljlƆofle;]s]þg clel;ųá, ±uëfljƆƧ &fg] &kgfle;]s]þg clel;ųált cŴá. t+ ls/ tƧ Ɣfƪ)Ƨ
s'þnk/ƕ/fut+ &fgƃ/+. t]gfx æ&fg]g dxf±uëfljƆáÆlt. uj+ kţť ljƆlt klnetLlt ±uëfljƆá, dxƃá ±uëfljƆált dxf±uëfljƆá.
±uëflt lx kţfo]t+ clwjrg+ æuŞlt cŴ] a'ŢtLÆlt sŷf. dxf±uëfljƆá r cƛfs+þ aálw;ųáo]j. ;á ls/ lb;ƕltƧ gfd /ţá
k'/álxtƧ ±uëfljƆƔfƪ)Ƨ k'ųá x'ŷf cųgá lkt'Ƨ r /ţá r cŝo]g tƧ k'ųá /])', ;xfof rƧ ;ųe", Ɣƪbųá, j]Ƨe", e/tá, ƀ]
wt/Ūflt Od] ;ų /fhŽgá oyf cţdţ+ g ljjblƃ. Pj+ /ş] kltŪfk]ŷf t];+ cŴwƙ] cg';f;ƃ] hƗ'bLktn] ;Ƒ];+ /fhŽj /ţ+, Ɣƪfj
Ɣfƪ)fg+, b]jáj uxkltsŽg+ ;Ŋtá u?stá dflgtá k"lhtá cklrtá pųduf/jŪfg+ cxál;. t]g j'ų+ æ/])'cfbLg+ ;ųƉ+ /fh"g+
k'/álxtáÆlt. Od]j ;ų ef/wf/f dxf/fhŽgá. j'ųŤ]t+ -
æ;ųe" Ɣƪbųá r, j]Ƨe" e/tá ;x.
/])' ƀ] r wt/Ūf, tbf;'+ ;ų ef/wfÆltĶ ‘bL0 lg0cŪ02=308’.
/ţá lbŪwlƙs;ƕ/flosŴfg+ k'/á ljwfgtá k'/] ;+ljwfgtá k'/álxtá. sŽ]wfduƈ]gflt sŽ]w;řft]g k"ltuƈ]g. s?)f cƧ
cŴLlt s?)lƃ ;k'Ƒefus?)Ţfg+ j'ųlƃ cfx æs?)fo r s?)fk'Ƒef±uë r l&tfÆlt. osŽ/á ;lƈj;]g cfutált cfx æo]t]lt

50
Pt]Ælt. c/xųtá kŪfo ;ųdált ;sbfufdL. ;sbfufƸd pkfbfoflt ;sbfufldefj+ klŝ. ;sbfufldƧ lx klťlƇoflg
;sbfufldefj+ klŝ d'b"lg gfd xálƃ. ;];d]Ŵ ;'ljţ]Ɯd]j.

wlƙs;'ųjŰgf lglŪtf.

wlƙsjƮjŰgf lglŪtf.

k&dkŰf;s+þ lglŪt+.

2= b'ltokŰf;s+þ

6= dxfj±Ʈëf

1= ;á);'ųjŰgf

55= %ŪƧ k&d] lg;Llb eujf kţų] cf;g]lt PŴ Ƹs t+ cf;g+ k&dd]j kţų+, pbfx' eujƃ+ lbƩf kţųlƃ r]Ġ eujtá
w/dfgsŽn] kwflgsleŋ"g+ jųd]t+, olbb+ cųgá j;gŪfg] a'źf;g+ kţk]ŷfj lg;Lbglƃ bƧ]ƃá cfx ækwflgsleŋ"Æltcflb. a'źsŽn]
ls/ oŴ oŴ PsŽ]lk leŋ' ljx/lt, ;ƑŴ a'źf;g+ kţųd]j xált. sƨfĠ eujf lx cųgá ;lƃs]þ sƙŪfg+ ux]ŷf mþf;'sŪfg] ljx/ƃ]
dgl; s/ált - æc;'sŽ] dƞ+ ;lƃs]þ sƙŪfg+ ux]ŷf utá, c;lŋ g' ±vëf lj;];+ lgƑų]t'+, gáÆlt. cy g+ kƧlt sƙŪfg+ ljƧş]ŷf
cs'þ;nljtŊ+þ ljtŊodfg+, ttá æsylŤ gfd dflb;Ƨ ;Ŵ' ;lƃs]þ sƙŪfg+ ux]ŷf ljx/ƃ+ Od+ s'þnk'ų+ cs'þ;nljtŊŽ clweljŷf
cgdt±Ʈë jũb'ŋ] ;+;f/]ƧƃLÆlt tƧ cg'ƮxŴ+ tŴ]j cųfg+ bƧ]ŷf t+ s'þnk'ų+ cájlbŷf cfsŽ;+ pƍltŷf k'g cųgá j;gŪfgd]j uŞlt.
c±yëj+ cájlbodfgf t] leŋ" lrƃƸo;' æ;Ŵf cƛfs+þ dg+ hŽlgŷf cfuƄf cƛfs+þ ;dLk] l&t+o]j cųfg+ bƧ]lt. tƸƨ v±)ë, ‘eƃ], Ow
lg;Lby lg;Lbyf’lt cf;gkl/o];g+ gfd ef/áÆlt. t] cf;g+ kţk]ŷfj ljx/lƃ. oƧ kL&+ clŴ, ;á t+ kţk]lt. oƧ glŴ, ;á
dť+ jf mþns+þ jf kf;f)+ jf jflnsŽk'ŧ+ jf kţk]lt. t+ cnedfgf k'/f)kŰflglk ;+slŬŷf tŴ k+;'s"þn+ kŴl/ŷf &k]lƃ.
;ų ;/flt - %şá, p;eá, uƈf/á, dlŢdá, kťdá, ±wëjtá, lg;fbált Pt] ;ų ;/f. toá ufdflt - %şufdá,
dlŢdufdá, ;fwf/)ufdált toá ufdf, ;d"xflt cŴá. dg'Ƨnás]þ jL)fjfbgf Ps]þsƧ ;/Ƨ j;]g toá toá d'Şgflt sŷf PsjL;lt
d'Şgf. b]jnás]þ jL)fjfbgf kg ;dkţf; d'Şgflt jblƃ. tŴ lx Ps]þsƧ ;/Ƨ j;]g ;ų ;ų d'Şgf, cƃ/Ƨ ;/Ƨ r PsŽlt
;dkţf; d'Şgf. t]g]j ;ŊkŤ;'ų;+jŰgfo+ ‘bL0lg0cŪ02=345’ æ;dkţf; d'Şgf d'Ş]ŷfÆlt kťl;vƧ jL)fjfbg+ bƧ]ƃ]g j'ų+.
&fgf Ps"þgkţf;flt Ps]þsƧ]j ;/Ƨ ;ų ;ų &fge]bf, otá ;/Ƨ důntfjjŴfg+ xált. Ps"þgkţf;Ūfglj;];á ltƧá b'j] rtƧá
rtƧá ltƧá b'j] rtƧált ƀfjL;lt ;'lte]bf r OlŞtf.
cltufŃÜ+ cf/źlƃ lygldź%lƘtųfg+ j"k;dŴ+ cltljo cf/ź+. ;ƑŴ lgo'ųf ;ƑlŴsŽ. ;Ƒ]g jf nLg'źŝklŋo]g cŴ]tƑf
;ƑlŴsŽ. ;d±yëfo]j ;dylgldų+. Pj+ ;];];'lk. vof /fuƧ jLt/fuųflt PŴ oƨf aflx/sŽ] sŽd];' jLt/f±uëf g vof /fuƧ
jLt/f±uëf ;Ƒ;á cljƍxLg/fuųf. ljŋlƘt/f±uëf lx ;á. c/xf kg vof Pj, tƨf j'ų+ ævof /fuƧ jLt/fuųfÆlt. P; goá
bá;dáx];'lk.
nfe;ŊŽ/l;nás+þ lgsŽdodfgált PŴ nưlt kfk')LotLlt nfeá, rt'Ɖ+ kŝofgd]t+ clwjrg+. ;Ŋŝ+ sŽtƑált ;ŊŽ/á.
kŝof Pj lx k)Ltk)Ltf ;'Ɔ/;'Ɔ/f cle;řl/ŷf stf æ;ŊŽ/áÆlt j'ŝlt, of r k/]lx cųgá uf/jlsl/of, k'ƎfbLlx jf k"hŽ.
l;násŽ]lt jŰe)g+. t+ nfeť, ;ŊŽ/ť, l;násť, lgsŽdodfgá, kjųodfgált cŴá. t]g]jfx ært'kŝonfeť»k]0»
kŴodfgáÆlt.
y")lƃ k;"g+ aƈgŴfo lgvftŴƘ;řft+ y")+. ;];+ ;'ljţ]Ɯd]j.

;á);'ųjŰgf lglŪtf.

2= mþƮ'g;'ųjŰgf

56= b'lto] ;d±wëf;Llt ;dƃtá c±wëfl;. ;Ƒef±uëg kl/mþƆgrngfsŽ/]g cklrƸt bƧ]lt. jų+ ls/]t+ afŃÜlunfg]glk

51
j'Ŭt/+ lbƩf plŪtfsŽ/]g cklrlt bƧ]tƑf. t]g kg ædf rln df rnLÆlt jųƑá, t+ kg rng+ pŪfgfsŽ/bƧg+ xátLlt cfx
æpŪfgfsŽ/+ bƧ]tLÆlt. ;lƃdflg cf;gfgLlt k&dd]j kţŴf;g+ ;ƈfo jblt. a'źsŽnlƨlŤ PsƧlk leŋ'gá j;gŪfg] - æ;r] ;Ŵf
cfulŞƧlt, cf;g+ kţųd]j xát"Ælt cƃd;á mþnsdųlƕ kŰ;ƅf/dųlƕ kţųd]j. vdgLo+ ofkgLolƃ slŝ b'ŋ+ vldt'+, Ol/ofky+
jf ofk]t'+ ;ŊŽlt k'Şlt. ;L;j]bgflt s'þtálr lgŋldt'+ cnedfg]lx jft]lx ;d'Ūflktf anjltoá ;L;j]bgf xálƃ.

mþƮ'g;'ųjŰgf lglŪtf.

2= %ńlehŽlt;'ųjŰgf

57= tlto] clehŽltoált PŴ cle_;Źá pk;Ʈdų+, g cŴlj;];hŽ]tsŽ]lt cfx æ% hŽltoáÆlt. clehŽotLlt PŴflk P;]j
goá.
p/ư] xgƃLlt cá/lưsŽ. Pj+ ;"sl/sŽboá j]lbtƑf. /áb]lƃ s'þ?/sƙƃtfo ;ƍlaź] ;ų] cƧ"lg dár]ƃLlt ?Źf, t] Pj
n'Źf /_sŽ/Ƨ n_sŽ/+ sŷf. Oldgf cţ]lk o] s]þlr dfuljsŽ g];fbf j'ųf, t] kfksƙƍ;'ttfo æsŲflehŽtLÆlt jblt.
leŋ"lt r a'ź;f;g] leŋ". t] ls/ ;ŞƆ/f±uëg kl/e'ŧƃLlt clwƍfo]g rt";' kŝo];' sŭs]þ klŋlkŷf vfbƃLlt
æsŭsj'lųsŽÆlt jblt. sƨflt r]Ġ oƨf t] k)Lt] kŝo] kl;]jƃLlt tƧ ldŞfufxá. `fonź]lk kŝo] e'ŧdfgf cfhLjs;doƧ
ljnádƮflxtfo kŝo];' sŭs]þ klŋlkŷf vfblƃ gfdflt jbtLlt. cy jf sŭsj'lųsŽ Pj+gfdsŽ Ps]þ kƑlhtf, o] ;lj;];+
cųlsndyfg'oáu+ cg'o'ųf. tyf lx t] sŭs]þ jųƃf ljo xáƃLlt æsŭsj'lųsŽÆlt j'ųf. Odd]j r cŴljsƍ+ ;ƈfofx
æsŭsj'lųsŽlt ;d)f gfd]t]Ælt.
nálxtflehŽlt gfd lguŮf Ps;fsŽlt j'ųf. t] ls/ &ŷf e'ŧggxfgƍlŋ]kflbjt;dfoá±uëg k'l/d]lx ƀLlx ků/t/f.
cr]ns;fjsŽlt cfhLjs;fjs]þ jblt. t] ls/ cfhLjsnlźof ;'lj;'źlrųtfo lguŮ]lxlk ků/t/f. Pjť sŷf cųgá
kŝobfos]þ lguŮ]lxlk h]Ūst/] s/ált.
cfhLjsŽ cfhLjlslgoá æ;'ŊŽlehŽtLÆlt j'ųf. t] ls/ k'l/d]lx rt"lx ků/t/f. gƆfboá lx tyf¿k+ cfhLjsƍlkƸų
pŊ+þ;+ kfk]ŷf l&tf, tƨf lguŮ]lx cfhLjs;fjs]þlx r ků/t/flt æk/d;'ŊŽlehŽtLÆlt j'ųf.
lan+ cán±ƮëƜ'lƃ d+;efu+ ƌf?gf jf s]þglr jf ulƅŷf k'l/;Ƨ xŴ] jf s]þ;] jf cánƗgj;]g aƈ]Ɯ'+. Oldgf ;Ŵwƙ+ gfd
bƧ]lt. ;Ŵjfxá ls/ dxfsƃf/+ klkƉá cƃ/fd±Ʈë ±uëf±)ë dt] d+;+ ux]ŷf ;Ƒ];+ ;lŴsŽg+ æOb+ vflbŷf Pųs+þ d"n+ bftƑÆlƃ sŽ]Ūf;+
cánƗlt. ±uëf)d+;+ gfd vfbƃflk clŴ, cvfbƃflk clŴ, vfbƃflk d"n+ bft'+ ;ŊŽ]ƃflk c;ŊŽ]ƃflk. ;Ŵjfxá o]g d"n]g ±uëf±)ëf
ulxtá, t+ d"n+ ;lŴs]þlx wf/)Ŵ+ ;Ƒ];+ anŊŽ/]g sŽ]Ūf;+ bŷf d"n+ uŲflt. co+ ;Ŵwƙá.
sŲflehŽltoá ;dfgált sŲ] gLrs'þn] hŽtá x'ŷf. sŲwƙlƃ kŝų] pkoáujrglƃ cfx æsŲ;efjá x'ŷf clehŽotLÆlt, t+
cƃáuwx]t'cŴ+ kb+, pƍfb]tLlt cŴá. tƨf sŲ+ wƙ+ clehŽotLlt sŽńs+þ b;b'ƧLƠwƙ+ pƍfb]lt. ;'Ŋ+þ wƙ+ clehŽotLlt PŴflk Oldgf
go]g cŴá j]lbtƑá. ;á lx æcx+ k'Ƒ]lk k'ţfg+ cstųf gLrs'þn] lgƑųá, Obflg k'ţ+ sl/ƧfdLÆlt k'ţ;řft+ ků/wƙ+ s/ált.
csŲ+ c;'Ŋ+þ lgƑfglƃ ;r] sŲ+ ej]Ɯ, sŲljkfs+þ bb]Ɯ oyf b;ljw+ b'ƧLƠwƙ+. ;r] ;'Ŋ+þ, ;'Ŋljkfs+þ bb]Ɯ oyf
bfg;Lnflbs'þ;nsƙ+. lƀƉlƕ cƍbfgtá æcsŲ+ c;'ŊÆlƃ j'ų+. lgƑfgť gfd OdƸƨ cŴ] c/xų+ clwƍ]t+ æclehŽotLÆlt jrgtá
tlŤ lsn];lgƑfgƃ] hŽtųf lgƑfg+ gfd oyf æ/fufbLg+ voƃ] hŽtųf /fuŋoá, bá;ŋoá, dáxŋoáÆlt. klƍƧƘgj;]g jf lsn];fg+
lgƑfkgtá lgƑfg+. t+ P; clehŽolt k;jlt. Owflk lx cƃáuwx]t' cŴ+ æhŽotLÆlt kb+. cŪsyfo+ kg æhŽotLÆlt OdƧ
kfk')ftLlx cŴ+ ux]ŷfj ælgƑfg+ kfk')ftLÆlt j'ų+. ;'ŊŽlehŽltoá ;dfgált ;'Ŋ]þ pŝs'þn] hŽtá x'ŷf. ;];d]Ŵ ;'ljţ]Ɯd]j.

%ńlehŽlt;'ųjŰgf lglŪtf.

4= cf;j;'ųjŰgf

58= rt'Ŵ] ;+j/]gflt ;+j/]g x]t'e"t]g jf. Owflt co+ Ow_;Źá ;ƑfsŽ/tá OlƆo;+j/;+j'tƧ k'ƮnƧ
;lƉƧoe"t;f;gkl/bLkgá, cţƧ tyfefjƍl;]wgá jflt j'ų+ æOwflt OwƸƨ ;f;g]Ælt. kl;řflt kl;řfo. ;řf_;Źá
`f)sŽ]Ūf;kţlųu)gfbL;' lbƧlt æ;řfo]s+þ kl;]jtLÆltcfbL;' ‘d0lg02=168’ lx `f±)ë lbƧlt. ækkť;ţf;řf
;d'bfr/ƃLÆltcfbL;' ‘d0lg01=202 204’ sŽ]Ūf;]. æt];+ t];+ wƙfg+ ;řf ;dţfÆltcfbL;' ‘w0;01313_1315’ kţlųo+. æg
;'s/+ ;řft'ÆlƃcfbL;' ‘;+0lg0 2=128’ u)gfo. Ow kg `f±)ë bŪƑá. t]g]jfx ækl;ŧflgŷf kŝj]lŋŷflt cŴáÆlt.
cfbLgjkŝj]ŋ)f cfbLgjkl;řflt oáhgf. ;ƕlndŪlƃ #+l;t+. cg'Ɠŧg;ált xŴkfbl;tcfnálstljnálstflbƍsŽ/efu;á. tlŤ
coálg;ádgl;s/átá lsn];fg+ cg'Ɠŧgtá æcg'ƓŧgÆlƃ j'ŝlt. lgldųƮfxált OlŴk'l/;lgldųƧ ;'elgldųflbsƧ jf lsn];jŴ'e"tƧ
lgldųƧ ufxá. cflbųkl/ofo]gflt cflbųkl/ofo] ‘;+0lg0 4=28 dxfj054’ cfutgo]g j]lbtƑá.
oyf OlŴof OlƇo+ OlŴlƇo+, g Pjldb+, Ob+ kg rŋ'd]j OlƇolƃ rŋ'lƇo+. t]gfx ærŋ'd]j OlƇoÆlƃ. oyf cfjf]
lgotlŪltsŽ] sŞká æcfjfsŞkáÆlt j'ŝlt, Pj+ tƍlaźj'lųtfo t+ &fgá ;+j/á rŋ'lƇo;+j/á. t]gfx ærŋ'lƇo] ;+j/á
rŋ'lƇo;+j/áÆlt. gg' r rŋ'lƇo] ;+j/á jf c;+j/á jf glŴ. g lx rŋ'k;fb+ lgƧfo ;lt jf d'ŪƧŝ+ jf pƍşlt. clkr obf

52
¿kf/ƙ)+ rŋ'Ƨ cfkfy+ cfuŞlt, tbf ejś] lƀŋų'+ pƍlşŷf lg?ź] lsl/odgáwft' cfjşglsŝ+ ;fwodfgf pƍlşŷf lg?Ţlt. ttá
rŋ'ljţf)+ bƧglsŝ+, ttá ljkfsdgáwft' ;ƕlŞglsŝ+, ttá ljkfsdgáljţf)wft' ;ƃL/)lsŝ+, ttá lsl/ofx]t'sdgáljţf)wft'
jáŪƑglsŝ+ ;fwodfgf pƍlşŷf lg?Ţlt tbgƃ/+ hjg+ hjlt. tŴflk g]j ejś;do], g cfjşgfbLg+ cţt/;do] r ;+j/á jf
c;+j/á jf clŴ. hjgŋ±)ë kg ;r] b'ƧLƠ+ jf d'ŪƧŝ+ jf cţf)+ jf cŋlƃ jf sŽ];ş+ jf pƍşlt, c;+j/á xált. tƸƨ kg
;LnfbL;' pƍƉ];' ;+j/á xált, tƨf ærŋ'lƇo] ;+j/áÆlt sƨf j'ųlƃ cfx æhjg] pƍşdfgálk x];»k]0» rŋ'lƇo;+j/ált
j'ŝtLÆlt.
Ob+ j'ų+ xált - oyf gu/] rt";' ƀf/];' c;+j't];' lsťflk cƃá#/ƀf/sŽ]Ūsuưfboá ;';+j'tf, tyflk cƃágu/] ;Ƒ+ eů+
c/lŋt+ c±uëflktd]j xált. gu/ƀf/]g lx kljl;ŷf rá/f olbŞs+þ s/]Ɯ'+, Pjd]j+ hjg] b'ƧLƠfbL;' pƍƉ];' tƸƨ c;+j/] ;lt ƀf/lƕ
cu'ų+ xált ejślƕ cfjşgfbLlg jLlylrųflglk. oyf kg gu/ƀf/];' ;+j't];' lsťflk cƃá#/fboá c;+j'tf, tyflk cƃágu/] ;Ƒ+
eů+ ;'/lŋt+ ;'±uëflktd]j xált. gu/ƀf/];' lx lklxt];' rá/fg+ kj];á glŴ, Pjd]j+ hjg] ;LnfbL;' pƍƉ];' ƀf/lƕ ;'u'ų+ xált
ejślƕ cfjşgfbLlg jLlylrųflglk, tƨf hjgŋ±)ë pƍşdfgálk rŋ'lƇo;+j/ált j'ųált.
;+j/]g ;dƉfutá k'Ʈná ;+j'tált cfx æpk]táÆlt. cod]j]Ŵ cŴá ;'Ɔ/t/ált pkl/ kflńo+ ;lƆƧgtá j'ų+. t]gfx
ætyf xLÆltcflb.
olƃ cfb];ált Oldgf lnśljkƟf;]g ;Ƹź jrgljkƟf;á stált bƧ]lt, lgkftkb+ jf Pt+ k'y'jrgŴ+. lj#fts/flt
lrųlj#fts/f sŽolrųb'ŋlgƑųsŽ jf. oyfj'ųlsn];x]t'sŽ bfxfg'aƈf ljkfsŽ Pj ljkfskl/ńfxf. oyf kg]Ŵ cf;jf cţ] r
lj#fts/f lsn];kl/ńfxf ;Ƙjlƃ, t+ bƧ]t+' ærŋ'ƀf/lƨŤLÆltcflb j'ų+. t+ ;'ljţ]Ɯd]j. PŴ r ;+j/)"kfoá, ;+jl/tƑ+, ;+j/á,
otá ;á ;+j/á, oŴ ;+j/á, oyf ;+j/á, oť ;+j/mþnlƃ co+ ljef±uëf j]lbtƑá. sy+Ġ ækl;řf oálg;áÆlt lx ;+j/)"kfoá.
rŋ'lƇo+ ;+jl/tƑ+. ;+j/Ʈx±)ëg ulxtf ;lt ;+j/á. æc;+j'tƧfÆlt ;+j/)fjlw. c;+j/tá lx ;+j/)+. ;+jl/tƑƮx)l;źá Ow
;+j/lj;oá. rŋ'lƇolŤ ;+j/)+ `f)+ ¿kf/ƙ±)ë ;+j/otLlt cj'ųl;źáodŴá. cf;jtlƉldųlsn];kl/ńfxfefjá mþn+. Pj+
;átƀf/fbL;' oáh]tƑ+. ;ƑŴ]jflt dgáƀf/] kťƀf/] rflt ;ƑƸƨ ƀf/].
kl;řf oálg;á rLj/lƃcfbL;' æ;LtƧ kl#ftfofÆltcflbgf kŝj]ŋ)d]j oálg;á kl;řf. ólb;lƃ Pj¿k+
OŪf/ƙ)+. ejkŴgfo cƧfbotált ejkŴgfd'±vëg efljt+ cf/ƙ)+ cƧfb]ƃƧ. rLj/lƃ lgjf;gflb o+ lslťrLj/+. kl;]jtLlt
lgjf;gflbj;]g kl/e'ŧlt. ofjb]jflt koáhgkl/df)lgodg+. ;Ltƍl#ftflbo]j lx oálugá rLj/ƍl;]jgƍoáhg+. ;LtƧflt
;Ltwft'ŋáetá jf pt'kl/)fdtá jf pƍƉƧ ;LtƧ. kl#ftfoflt kl#ftgŴ+ tƍŝoƧ ljsŽ/Ƨ ljgábgŴ+. pŲƧflt clƮ;ƃfktá
pƍƉƧ pŲƧ. *+;fboá kfsfo]j. k'g ofjb]jflt lgotƍoáhgkl/df)lgodg+. lgotlŤ koáhg+ rLj/+ kl;]jƃƧ
lxl/sŽ]kLgƍlŞfbg+, Ot/+ sbflr. lxl/sŽ]kLglƃ ;ƗfwŪfg+. olƨlŤ cś] ljj] lx/L s'þƍlt ljgƧlt, t+ lxl/of sŽ]kgtá
lxl/sŽ]kLg+, t+klŞfbgŴ+ rLj/+ kl;]jlt.
lkůkftlƃ o+ lslť cfxf/+. ;á lx lkůáƠ]g leŋ'gá kų] ktgtá, tŴ tŴ nźleŋflkůfg+ kftá ;lƉkftált jf
ælkůkftáÆlt j'ŝlt. g]j bjfoflt g sLńgfo. g dbfoflt g andbdfgdbk'l/;dbŴ+. g důgfoflt g cśkŝśfg+
kL)gefjŴ+. g lje";gfoflt g t];+o]j ;áeŴ+, %lj;ƕlųcŴlƃ cŴá Odflg oyfŊd+ dáxbá;;ŮfgjŰ/fu"klgƧoƍxfgŴflg
j]lbtƑflg. k'l/d+ jf ƀo+ cųgá ;+lsn];'ƍlųlg;]wgŴ+, Ot/+ k/Ƨlk. rųfl/lk sŽd;'vlƟsŽg'oáuƧ kxfgŴ+ j'ųfgLlt j]lbtƑflg.
sŽoƧflt ¿ksŽoƧ. l&ltof ofkgfoflt kaƈlŪtŴť]j kjlųof cljŞ]bgŴť, lr/sŽnlŪtŴ+ hLljltlƇoƧ kjųfkgŴ+.
ljƸx;"k/ltoflt lh#Şfb'ŋƧ pk/dŴ+. Ɣƪrl/ofg'Ʈxfoflt ;f;gdƮƔƪrl/ofg+ cg'ƮŲgŴ+. OtLlt Pj+ Oldgf pkfo]g.
k'/f)ť j]bg+ klxřfdLlt k'/f)+ ce'ųkŝof pƍşgsj]bg+ klxlgƧfld. gjť j]bg+ g pƍfb]ƧfdLlt gj+ e'ųkŝof pƍşgsj]bg+
g pƍfb]Ƨfld. tƧf lx cg'ƍşgŴd]j cfxf/+ kl/e'ŧlt. PŴ ce'ųkŝof pƍşgsj]bgf gfd oyfj'ųlh#Şflgldųf j]bgf. ;f lx
ce'ŧƃƧ leƜá leƜákjŬgj;]g pƍşlt, e'ųkŝof cg'ƍşgsj]bgflk v'bflgldųfj cśbfx;"nflbj]bgf cƍjųf. ;f lx e'ųkŝof
cg'ƍƉfj g pƍlşƧlt. ljƸx;flgldųtf r]tf;+ ljƸx;fo lj;];á.
ofŶf r d] eljƧtLlt ofkgf r d] rt'Ɖ+ Ol/ofkyfg+ eljƧlt. æofkgfofÆlt Oldgf hLljltlƇoofkgf j'ųf, Ow rt'Ɖ+
Ol/ofkyfg+ cljŞ]b;řftf ofkgflt cod]tf;+ lj;];á. cgjştf r mþf;'ljxf/á rflt co'ųkl/o];gƍlƮx)kl/eáukl/jşg]g
cgjştf, kl/ldtkl/eá±uëg mþf;'ljxf/á. c;ƍfofkl/ldteáhgkŝof c/lttƆLljhlƘtfljţ'u/xflbbá;fefj]g jf cgjştf.
;ƍfokl/ldteáhgkŝof sŽoan;Ƙj]g mþf;'ljxf/á. ofjbŴ+ pb/fjb]xseáhgkl/jşg]g jf ;]Ɯ;'vkƧ;'vldź;'vfbLg+ cefjtá
cgjştf. rt'kťfnákdųögeáhg]g rt'Ol/ofkyoáŕtfkfbgtá mþf;'ljxf/á. j'ųŤ]t+ -
ærųf/á kť cfnák], ce'ŷf pbs+þ lkj].
cn+ mþf;'ljxf/fo, klxtųƧ leŋ'gáÆltĶ ‘±yë/uf0983 ld0k06=5=10’.
Pųfjtf r koáhgkl/Ʈxá, dlŢdf r klkbf bLlktf xált. ofŶf r d] eljƧtLlt koáhgkl/ƮxbLkgf. ofŶf lx g+
cfxf¿koáu+ koáh]lt. wlƙs;'vfkl/ŝfux]t'sŽ] mþf;'ljxf/á dlŢdf klkbf cƃƀokl/jşgtá.
;]gf;glƃ ;]gť cf;gť. oŴ ljxf/flbs]þ ;]lt lgkşlt cf;lt lg;Lblt, t+ ;]gf;g+.
pt'kl/Ƨoljgábgƍl;Ɵfgf/fdŴlƃ pt'o]j kl/;xgŪ]g kl/Ƨoá ;/L/fafwlrųljŋ]ks/á, tƧ ljgábgŴ+, cg'ƍƉƧ cg'ƍfbgŴ+,
pƍƉƧ j"k;dgŴťflt cŴá. cy jf oyfj'ųá pt' r ;LxƓŔflbkfskl/Ƨoá r /fubá;flbklŞƉkl/Ƨoá r pt'kl/Ƨoá, tƧ
ljgábgŴť]j PsLefjmþf;'sŴť. rLj/ƍl;]jg] lx/LsŽ]kLgƍlŞfbg+ ljo t+ lgotkoáhglƃ k'g æofjb]jfÆlt j'ų+.
lunfgkŝoe];şkl/ŋf/lƃ /áuƧ kŝgLsƍjlųof lunfgkŝoá, ttá Pj le;ŊƧ cg'ţftjŴ'tfo e];ş+, hLljtƧ
kl/jf/;Ƙf/efj]lx kl/ŋf/á rflt lunfgkŝoe];şkl/ŋf/á, t+. j]ƜfaflwsŽglƃ j]Ɯfafwtá wft'ŋáetá r
t+lgƑųs'þŪuůkLńsŽlb/áutá pƍƉfg+. j]bgfglƃ b'ŋj]bgfg+. cƓfaŢk/dtfoflt lgŹ'ŋk/defjfo. ofj t+ b'ŋ+ ;Ƒ+ kxLg+
xált, tfj kl;]jfdLlt oáhgf. Pjd]Ŵ ;ř]k]g]j kflńjŰgf j]lbtƑf. gjj]bg'ƍfbtákLlt g s]þjn+ cfoƸt Pj ljkfskl/ńfxf

53
cy ±vëf clteáhgkŝof cn+;fsŽbLg+ ljo gjj]bg'ƍfbtálk j]lbtƑf.
sƙŪflgsƧ rng+ gfd sƙŪfgkl/ŝf±uëflt cfx ærnlt sƕlt sƙŪfg+ ljhxtLÆlt. ævdá xált ;LtƧ pŲƧfÆlt PŴ r
nád;gfuŴ]/Ƨ jŴ' s±yëtƑ+. ±yë/á ls/ r]ltokƑt] lkoś'u'xfo kwfg#/] ljx/ƃá cƃ/Ūs]þ lxdkft;do] násƃl/slg/o+ kŝj]lŋŷf
sƙŪfg+ cljhxƃáj cưásŽ;] jLltgfd]l;. luƛ;do] r kŞfeų+ alxrŘd] sƙŪfg+ dgl;s/átá ;]bflkƧ sŞ]lx d'ŝlƃ. cy g+
cƃ]jfl;sŽ] cfx - æOw, eƃ], lg;Lby, ;Ltná cásŽ;áÆlt. ±yë/á æpŲeo]g]jlƛ, cfj';á, Ow lgl;ƉáÆlt cjLlrdxflg/o+
kŝj]lŋŷf lg;Llbo]j. pŲlƃ r]Ŵ clƮ;ƃfkáj j]lbtƑá ;"l/o;ƃfkƧ k/tá j'ŝdfgųf. ;"l/o;ƃfkj;]g kg]t+ jŴ' j'ų+.
oá r ƀ] toá jf/] eų+ jf kfgLo+ jf cnedfgálk cgdt±Ʈë ;+;f/] cųgá k]lųlj;o"kkƸų kŝj]lŋŷf cj]wƃá sƙŪfg+ g
ljhxlto]j. *+;ds;jftftk;ƖƧ]lx m'þŪá r]lk lt/Şfg"kkƸų kŝj]lŋŷf cj]wƃá sƙŪfg+ g ljhxlto]j. ;/L;k;ƖƧ]g m'þŪá rflk
cgdt±Ʈë ;+;f/] ;LxƓŔflbd'±vë;' cg]sjf/+ kl/jlųtk'Ƒefj+ kŝj]lŋŷf cj]wƃá sƙŪfg+ g ljhxlto]j kwflgoŴ]/á ljo, co+ ævdá
lh#Şfo»k]0» ;/L;k;ƖþƧfgÆlƃ j]lbtƑá. ±yë/+ ls/ vůr]nljxf/] sl)sŽ/kwflgo#/] cl/oj+;wƙ+ ;')ƃţ]j #á/lj;á ;ƍá
*+l;. ±yë/á hŽlgŷflk k;Ɖlrųá lgl;Ɖá wƙ+oj] ;')flt, lj;j]±uëf yźá cxál;. ±yë/á pk;ƕbdfń+ cfƸb sŷf ;Ln+ kŝj]lŋŷf
ælj;'ź;LnáƛLÆlt kLƸt pƍfb]l;, ;x kLt'ƍfbf lj;+ lgjlųŷf kyƸj kfljl;. ±yë/á tŴ]j lrų]sƮt+ nleŷf ljkƧg+ jŬ]ŷf c/xų+
kfk'l).
oá kg cŊŽ];j;]g b'?ų] b'?ųųfo]j r b'/fut] clk clƃdjŴ';lţt] jrgk±yë ;'ŷf vlƃu')+o]j kŝj]lŋŷf g j]wlt
bL#ef)sceoŴ]/á ljo, co+ ævdá b'?ųfg+ b'/futfg+ jrgkyfgÆlƃ j]lbtƑá. ±yë/á ls/ kŝo;ƃá;efjgf/fdtfo
dxfcl/oj+;ƍlkb+ s±yël;, ;Ƒá dxfufdá cfuŞlt, ±yë/Ƨ dxf;ŊŽ/á pƍlş. t+ cţt/á dxf±yë/á clwjf;]t'+ c;ŊŽ]ƃá æbL#ef)sŽ]
‘cl/oj+;+ s±yëdL’lt ;Ƒ/Ƹų sŽ]nfxn+ s/átLÆltcfbLlx cŊŽ]l;. peálk r cųgá cųgá ljxf/+ uŞƃf ufj'tdų+ Psk±yëg cud+;'.
;snufj'tlƕ ;á t+ cŊŽ]l;o]j. ttá oŴ lƀƉ+ ljxf/fg+ d±Ʈëf leşlt, tŴ &ŷf bL#ef)sŴ]/á t+ jlƆŷf æP;á, eƃ], t'ƛfs+þ
d±ƮëfÆlt cfx. ;á cƧ')ƃá ljo cudfl;. ±yë/álk ljxf/+ uƄf kfb] kŋfn]ŷf lg;Llb. td]g+ cƃ]jfl;sŽ] æƸs, eƃ], ;snufj't+
kl/ef;ƃ+ g lslť cjár'ŴfÆlt cfx. ±yë/á ævlƃo]jfj';á, dƞ+ ef/á, g cŋlƃ, Pskb'źf/]lk sƙŪfgljoáu+ g kƧfdLÆlt cfx.
jrgd]j tbŴ+ `fk]t'sŽdfgť k±yëf pkfoált cfx æjrgd]j jrgk±yëfÆlt. c;'vŪ]g jf ltƑf. olŤ g ;'v+, t+ clgŪ+
ltƑlƃ j'ŝlt. clwjf;shŽltsŽ] xátLlt oyfj'ųj]bgfg+ clwjf;s;efjá xált. lrųnkƑt] kwflgoŴ]/Ƨ ls/ /Ƹų kwfg]g
jLltgfd]ŷf l&tƧ pb/jftá pƍşlt. ;á t+ clwjf;]t'+ c;ŊŽ]ƃá cfjųlt kl/jųlt. td]g+ rŘdgkƧ] l&tá lkůkfltoŴ]/á cfx -
æcfj';á, kƑlhtá gfd clwjf;g;Lná xátLÆlt. ;á æ;fw', eƃ]Ælt clwjf;]ŷf lgŝná ;lo. jftá gfletá ofj xbo+ mþfn]l;.
±yë/á j]bg+ ljŋƘ]ŷf ljkƧƃá d'x'ų]g cgfufdL x'ŷf kl/lgƑflo. Pj+ ;ƑŴflt æpŲ]g m'þŪƧ ;Lt+ kŴotáÆltcflbgf ;ƑŴ
pŲflblgldų+ sŽdf;j'ƍlų j]lbtƑf. glŴ ;'ultej] ;Lt+ jf pŲ+ jflt clgŪ+ ;Lt+ jf pŲ+ jf gŴLlt clwƍfoá. cųƮfx] ;lt
cųlgoƮfxált cfx ædƞ+ ;Lt+ pŲlƃ ufxá lbŪf;jáÆlt.
cx+ ;d±)ëflt æcx+ ;d±)ëf, Ƹs dd hLljt]g jf d/±)ëg jfÆlt Pj+ lrƃ]ŷflt clwƍfoá. kŝj]lŋŷflt
ufdƍj];ƍoáhgflbť kŝj]lŋŷf. klŊdtLlt xlŴcfbLg+ ;dLkudgtá ckŊdlt. &folƃ PŴflt &fg+, sŭsŽg+ &fg+ sŭsŪfg+, oŴ
sŭsŽlg ;lƃ, t+ cásŽ;lƃ j'ų+ xált. cdg'Ƨb'ŪfgLlt cdg'Ƨ;ťf/]g b"l;tflg, ;kl/ƧofgLlt cŴá. clgotjŴ'e"tlƃ
clgotl;ŋfkbƧ sŽ/)e"t+. j]l;oflbe]btált j]l;ofljwjfy'Ɵs'þdfl/sŽkůskfgfuf/leŋ'lge]btá. ;dfglƃ ;d+, clj;dlƃ cŴá.
csŽl; jflt tflb;+ cgfrf/+ csŽl; jf. ;Ln;+j/;řft]gflt sy+ kl/jşg+ ;Ln+Ġ cgf;gkl/jşg]g lx cgfrf/kl/jşg+ j'ų+.
cgfrf/f±uëfr/kl/jşg+ rfl/ų;Lntfo ;Ln;+j/á. tyf lx eujtf ækfltdáŋ;+j/;+j'tá ljx/tLÆlt ‘lje0508’ ;Ln;+j/ljehg]
cfrf/±uëfr/;ƕƸų bƧ]ƃ]g æclŴ cgfrf/á, clŴ c±uëfr/áÆltcflbgf ‘lje0513_514’ cfrf/±uëfr/f ljelhŷf blƧtf. ærů+ xƸŴ
kl/jş]tLÆlt jrgtá xlŴcflbkl/jşglƕ eujtá jrgfg'Ūfglƃ sŷf cfrf/;Lnd]jflt j]lbtƑ+.
OltkLlt Oldgflk sŽ/±)ëg coálg;ádgl;sŽ/;d'lŪtųflk, náeflb;xutųflk, s'þ;nƍlkŋtákLltcfbLlx sŽ/±)ëlx co+
ljtŊŽ] cs'þ;nált cŴá. Oldgf go]g ;fjşáltcfbL;'lk cŴá j]lbtƑá. PŴ r cs'þ;náltcflbgf lbŪwlƙs+þ sŽdljtŊƧ cfbLgj+
bƧ]lt, b'ŋljkfsŽ]lt Oldgf ;ƕ/flos+þ. cųƓfafwfo ;+jųtLltcfbL;'lk Oldgfj go]g cfbLgjljefjgf j]lbtƑf. pƍƉƧ
sŽdljtŊƧ cglwjf;g+ gfd k'g tflb;Ƨ cg'ƍfbg+. t+ kgƧ kxfg+ ljgábg+ Ɠlƃs/)+ cgefjudglƃ r jų'+ jũtLlt kflńo+ -
æpƍƉ+ sŽdljtŊ+þ gflwjf;]tLÆlt jŷf ækhxtLÆltcflb j'ųlƃ tdŴ+ bƧ]ƃá æcglwjf;]ƃá Ƹs s/átLÆltcflbdfx. kxfgť]Ŵ
ljŋƘgd]j, g ;d'Ş]bált bƧ]t'+ æljgáb]tLÆltcflb j'ųlƃ ljŋƘgj;]g]j cŴá blƧtá. pƍƉ'ƍƉ]lt t];+ kfkljtŊŽg+ pƍfbfjŴfux)+
jf st+ l;of cgj;];Ʈx)+ jf. t];' k&d+ ;ƈfofx æpƍƉdų]Ælt, ;ƕlthŽt]lt cŴá. cgj;];Ʈx)+ ƓfklgŞfo+ xátLlt bƧ]t'+
æ;tŋų'lƕ pƍƉ'ƍƉ]Ælt j'ų+.
`fltljtŊŽ]lt æcƛfs+þ `ftoá ;'vhLljgá ;ƕlųo'ųfÆltcflbgf ±uëxlƧtk]dj;]g `fts]þ cf/ư pƍƉljtŊŽ]. hgkbljtŊŽ]lt
æcƛfs+þ hgkbá ;'leŋá ;ƕƉ;Ƨá /d)LoáÆltcflbgf ±uëxlƧtk]dj;]g hgkb+ cf/ư pƍƉljtŊŽ]. pŊ'þlsƍwfgfbLlx b'ŋ] lglşŰ]
;ƕ/fo] ;ųf ;'vL xálƃ cd/flt b'Ŋ/sŽl/sŽo kl;+o'ųá cd/Ŵfo ljtŊŽ]. t+ jf cf/ư cd/fljŋ]klblŪ;xutá cd/á r ;á ljtŊŽ]
rflt cd/fljtŊŽ]. k/fg'Źotfkl;+o'ųált k/];' pkŪfsŽbL;' ;xglƆtflbj;]g kjųá cg'Źotfklt¿ksŽ] ±uëxlƧtk]dƍl;+o'ųá
ljtŊŽ]. nfe;ŊŽ/l;násƍl;+o'ųált rLj/flbnfe]g r ;ŊŽ/g] r lslų;Ź]g r cf/ƙ)s/)j;]g kl;+o'ųá. cgjţlųƍl;+o'ųált
æcxá jt d+ k/] g cjhŽg]Ɯ'+, g x]Ūf sŷf dţ]Ɯ'+, kf;f)Şų+ ljo u?+ s/]Ɯ'Ælƃ pƍƉljtŊŽ].
sŽdljtŊŽ] sŽd;Řƍg;efjtá sŽdf;jƍlųof ;flt;oųf r sŽdgfsŽ/ált cfx æsŽdljtŊŽ] kg]Ŵ sŽdf;jáÆlt. tlƑ;];ált
sŽdf;jlj;];á ej;efjųflt clwƍfoá. sŽdljtŊŽlbs]þ ljgáb]lt cųgá ;ƃfgtá gLx/lt Pt]gflt ljgábg+, jLl/olƃ cfx
æjLl/o;+j/;řft]g ljgábg]gfÆlt.
æ;ų aáŢśf efljtf ax'nLstf ljşŽljd'lųoá kl/k"/]ƃLÆlt jrgtá ljşŽljd'ųLg+ cglwudá ttá r ;snjũb'ŋfgltjlų
cefjgfo cfbLgjá. j'ųljkl/ofo]g eujtá cá/;k'ųefjflbj;]g r efjgfo cflg;+;á j]lbtƑá. ±yëfd]ƃált cf;jkxfgƧ b'Ŋ/ųf

54
tfo Pj b'Ŋ/lsl/ofo t+ cleŴjƃá. ;+j/]g]j kxLgflt ;+j/]g kxLgf Pj. t]g j'ų+ æg cƍxLg];'o]j kxLg;ţLÆlt.

cf;j;'ųjŰgf lglŪtf.

5= bf?slƙs;'ųjŰgf

59= kťd] k'ų;Ɨfw;oglƃ k'ų]lx ;Ɨfw;og+. PŴ k'ų;L;]g bf/kl/Ʈx+ k'ųbf/];' plƍná ljo. t]g t];+ /áuflbx]t'
;ásŽleej]g r lrųƧ ;+lslnŪt+ bƧ]lt. sŽdeálugflt Oldgf kg /fufleejlƃ. peo]glk ljlŋųlrųt+ bƧ]lt. sŽl;srƆglƃ
pşnrƆg+. t+ ls/ jŰlj;];;d'şn+ xált keƧ/+, tbŴd]j g+ ;Ųt/+ s/álƃ. t]g]jfx æ;ŲrƆgÆlƃ sŽl;sjŴť rƆgťflt
cŴá. dfnfuƈljn]kglƃ jŰ;áeŴť]j ;'uƈefjŴť dfn+, ;'uƈefjŴfo uƈ+, %lj/fus/)Ŵť]j ;'eŴť ljn]kg+ wf/]ƃ]g.
hŽt¿k/htlƃ ;'jŰť]j cjl;Ūwgť ;flboƃ]g. ;Ƒ]glk sŽd];' cleluźefjd]j ksŽ;]lt.

bf?slƙs;'ųjŰgf lglŪtf.

6= xlŴ;fl/k'ų;'ųjŰgf

60= %Ū] xƸŴ ;f/]tLlt xlŴ;f/L, tƧ k'ųált xlŴ;fl/k'ųá. ;á ls/ ;fjlŴo+ xlŴcfrl/oƧ k'ųá eujtá ;lƃs]þ kƑlhŷf
tLl) lksŽlg pƮx]ŷf ;'v'd];' vƈwft'cfotgfbL;' cŴƃ/];' s'þ;ná cxál;. t]g j'ų+ - æ±yë/fg+ leŋ"g+ clewƙsy+ s±yëƃfg+ cƃ/ƃ/f
sy+ cákft]tLÆlt. tŴ cƃ/ƃ/f sy+ cákft]tLlt ±yë/]lx j'ŝdfgƧ syfkaƈƧ cƃ/] cƃ/] cųgá sy+ kj];]tLlt cŴá. kťlx
;+;±ƮëxLlt ;jg;+;±Ʈëf, bƧg;+;±Ʈëf, ;d'Ɵfk;+;±Ʈëf, ;Ƙáu;+;±Ʈëf, sŽo;+;±Ʈëflt Od]lx kťlx ;+;±Ʈëlx. lsŪvfbsŽ]lt lsŪŪfg]
pƍƉ;ƧlŤ lsŪlƃ j'ų+ sŽ/)"krf/]g. l;lƍoá ;'lųoá. ;Ɨ'sŽlt ;řdfx.
lulxefj] jŰ+ s±yë;Llt ‘bL0lg0cŪ01=422’ sƧk;ƙf;Ɨ'źƧ ls/ ;f;g] ƀ] ;xfosŽ cx];'+, cţdţ+ ;dƮf Pstáj
;Ţfolƃ. t];' PsŽ] cgle/tá lulxefj] lrų+ pƍfb]ŷf Ot/Ƨ cf/ár]l;. ;á lulxefj] cfbLgj+, kƑşŽo cflg;+;+ bƧ]ŷf cájlb. ;á
t+ ;'ŷf cle/ldŷf k'g Pslbj;+ tflb;] lrų] pƍƉ] t+ Ptbjár - ædƞ+, cfj';á, Pj¿k+ lrų+ pƍşlt, Odfx+ kųrLj/+ t'ƞ+
bƧfdLÆlt. ;á kųrLj/náe]g tƧ lulxefj] cflg;+;+ bƧ]ŷf kƑşŽo cfbLgj+ s±yël;. tƧ t+ ;'ŷfj lulxefjtá lrų+ lgjų]ŷf
kƑşŽod]j cle/ld. Pjd]; tbf ;LnjƃƧ leŋ'gá lulxefj] cflg;+;syfo slytųf Obflg % jf/] ljưldŷf ;ųdjf/] kƑlhŷf
dxfdáƮƟfgƧ dxfsŽ]lŪsŴ]/Ƨ r clewƙsy+ s±yëƃfg+ cƃ/ƃ/f sy+ cákft]l;. cy g+ dxfsŽ]lŪsŴ]/á ck;fb]l;. ;á dxf;fjsƧ
slyt] kltŪft'+ c;ŊŽ]ƃá ljưldŷf lulx hŽtá. káŪkfbƧ kgfo+ lulx;xfosŽ] cxál;, tƨf ljưldŷf ƀLxtLxŝo]g káŪkfbƧ ;lƃs+þ
utá. cy g+ ;á lbƩf - æ;ƙ, Ƹs tof st+, Pj¿kƧ gfd ;Ŵ' ;f;gf ck;Ŋƃál;, Plx kƑlht'+ bflg t] jũtLÆlt t+ ux]ŷf
eujtá ;lƃs+þ cudfl;. tƸƨ &fg] kƑlhŷf c/xų+ kfk'l). t]g j'ų+ æ;ųd] jf/] kƑlhŷf c/xų+ kfk')LÆlt.

xlŴ;fl/k'ų;'ųjŰgf lglŪtf.

7= dŢ];'ųjŰgf

61= ;ųd] dƃflt o_sŽ/nák]g lgŹ];á, s/)Ŵ] jf Pt+ kŝųjrg+. t]gfx ætfo peá cƃ] ljlbŷfÆlt. mþƧj;]g
lgƑųųflt ƀoƀo;dfklųo+ cţdţ+ ;ƖƧj;]g lgƑųųf, æmþƧkŝof tŲf, tŲfkŝof pkfbfg+, pkfbfgkŝof ejá ejkŝof hŽtLÆlt
Oldgf rfg'Ŋd]g mþƧ;d'Ūfgųf OdƧ sŽoƧ mþƧj;]g lgƑųųflt j'ų+. PsŽ] cƃált PŴ co+ cƃ_;Źá
cƃcưƃ/dl/ofbnfdscefjsŽ]Ūf;kbk"/);dLkfbL;' lbƧlt. æcƃk"/á pb/k"/áÆltcfbL;' ‘;'0lg0197’ lx cƃ] cƃ;Źá.
ær/lƃ nás]þ kl/jf/%Ɖf cƃá c;'źf, alx ;áedfgfÆltcfbL;' ‘;+0lg0 1=122’ cưƃ/]. æsŽoaƈgƧ cƃá hL/lt ‘r"ńj0278’
;f xl/tƃ+ jf kƅƃ+ jf ;]nƃ+ jf pbsƃ+ jfÆltcfbL;' ‘d0lg01=304’ dl/ofbfo+. æcƃldb+, leŋj], hLljsŽgÆlƃcfbL;' ‘;+0
lg0 3=80 Oltj'091’ nfds]þ. æP;]jƃá b'ŋƧfÆltcfbL;' ‘d0lg03=393 ;+0lg0 2=51’ cefj]. ;Ƒkŝo;řoá lx b'ŋƧ cefjá
sŽ]Lltlk j'ŝlt. ætoá cƃfÆltcfbL;' ‘bL0lg03=305’ sŽ]Ūf;]. æOŜ tfj ;'ųƃ+ jf ufyfoá jf clewƙ+ jf kl/ofk')Ƨ', ;'ųƃ]
cásŽ;+ sŽ/fk]ŷfÆlt ‘kflr0442’ r cfbL;' kbk"/±)ë. æufdƃ+ jf cá;á ‘kf/f0409_410 r"ńj0343’ ufdƃ;]gf;gÆlƃcfbL;'
‘kf/f0cŪ02=410’ ;dLk]. Ʃfoldw sŽ]Ūf;] jųtLlt cod]sŽ] sŽ]Ūf;ált.
;ƃá k/dŴtá ljşdfgá wƙ;d"xált ;ŊŽoá, kť'kfbfgŋƈf. t]gfx æt]e"dsjũÆlƃ. ;];d]Ŵ ;'ljţ]Ɯd]j.

dŢ];'ųjŰgf lglŪtf.

55
 8= k'l/l;lƇo`f);'ųjŰgf

62= cŪd] lgƑlųj;]g ckfo;+jųlgo]g jf sƙ'gf ckfo];' lgo'ųált cfkflosŽ] g]/losŽ]lt PŴflk P;]j goá. cjLlrlƛ
pƍlşŷf tŴ cfo'sƍ;lţt+ cƃ/sƍ+ ltŪtLlt sƍŪá. lg/o"kklųkl/x/)j;]g ltlslŞt'+ c;Ŋ'þ±)ëƜált ct]lsŞá. cvůfgLlt
Psb];]glk cvlůtflg. leƉsŽntá kŪfo aLh+ aLhŴfo g pksƍlt. ck"tLgLlt pbst]dg]g ck"ltsŽlg. k"ltslŤ aLh+ aLhŴfo g
pksƍlt. cjftftkxtfgLlt jft]g r cftk]g r g xtflg lg/áht+ g kflktflg. lg/áhlŤ s;+ aLh+ aLhŴfo g pksƍlt.
æ;f/fbfgLÆlt jųƑ] cf_sŽ/Ƨ /Ƨų+ sŷf kflńo+ æ;f/bfgLÆlt j'ųlƃ cfx æ;f/fbfgLÆlt. tů'n;f/Ƨ cfbfgtá ;f/fbflg,
ulxt;f/flg kltlŪt;f/flg. lgƧ/lŤ aLh+ aLhŴfo g pksƍlt. ;'v;lotfgLlt rųf/á df;] sŽ]Ū] klŋųlgofd]g]j ;'v;lotflg
;'Ū' ;lƉlrtflg. dů±vëų]lt ö;vf/flbbá;]lx cljźƣ] ;f/ŋ]ų]. clebált cle_;Ź]g ;dfgŴlgkftkblƃ cfx æclecŬ/ųÆlƃ.
glŴ PtƧ lebflt jf clebá. æcleb+ cŬ/ųÆlƃ jųƑ] pkoáuŴ] kŝųjrg+. cŬ/ųlƃ r cŝƃ;+oáujrg+, e'ƙŴ] jf. tƨf
clebá cŬ/ųlƃ cleƉ] cŬ/ų;do]lt cŴá. k'Űdfl;olŤ uugdŢƧ k'/tá jf kŞtá jf rƆ] l&t] cŬ/ų;doá leƉá gfd xált,
dŢ] Pj kg l&t] cleƉá gfd.
;'ƍa'ź;'gŋųfboált PŴ ‘w0k0cŪ0 2=127;'ƍa'ź;ŌjŴ'’ ;'ƍa'źá ls/ ;flsoá ædd wLt/+ %ū]ŷf lgŋƃá, dd k'ų+
kƑfh]ŷf tƧ j]l/Ūfg] l&tá rfÆlt Od]lx ƀLlx sŽ/±)ëlx ;Ŵl/ cf#ft+ alƈŷf Pslbj;+ æg bflg lgdlƃtŪfg+ uƄf e'lŧt'+ bƧfdLÆlt
udgdƮ+ lkblxŷf cƃ/jLlyo+ ;'/+ lkjƃá lg;Llb. cyƧ ;Ŵl/ leŋ';Ŝkl/j't] t+ &fg+ cfut] æ;Ŵf cfutáÆlt cf/ár];'+. ;á cfx
- æk'/tá uŞflt tƧ jb]y, gfo+ dof dxƟst/á, gfƧ dƮ+ bƧfdLÆlt. k'gƍ'g+ j'ŝdfgálk t±yëj lg;Llb. ;Ŵf dft'nƧ ;lƃsŽ
dƮ+ cnleŷf ttáj lgjlų. ;álk r/k'l/;+ k];]l; - æuŞ tƧ sy+ ;'ŷf PxLÆlt. ;Ŵflk lgjųƃá l;t+ sŷf cfgƆŴ]/]g - æsŽ] g'
±vëf, eƃ], l;tkft'sƙ] kŝoáÆlt k'Ūá cfx - ækƧl;, cfgƆ, ;'ƍa'źÆlƃ. kƧfld, eƃ]. efl/o+ t]g sƙ+ st+ dflb;Ƨ a'źƧ dƮ+
cb]ƃ]g, Otá ;ųd] lbj;] x]Ūfkf;fb] kf;fbd"n] kyljof kljl;ƧtLÆlt cflrlŋ.
;'gŋųálk ‘d0lg0cŪ01=147’ k'Ƒ] eujƃ+ pk;Řldŷf lbƑrŋ'kl/sƙ+ k'lŞ. cyƧ eujf s±yël;. ;á lbƑrŋ'+
lgƑų]ŷf cfnás+þ jŬ]ŷf cánás]þƃá b]jnás]þ gƆgjglrųntfjgmþf?;sjgldƧsjg];' lbƑ;ƕƸų cg'ejdfg] b]jk'ų] r b]jwLt/á r lbƩf
- æPt];+ Pj¿kfo cųefj;ƕlųof l&tfg+ ls/ dw'/á g' ±vëf ;Źá eljƧtLÆlt ;Ź+ ;át'sŽdá x'ŷf b;an+ pk;Řldŷf
lbƑ;átwft'kl/sƙ+ k'lŞ. eujf kgƧ - ælbƑ;átwft'Ƨ pklgƧoá gŴLÆlt `ŷf kl/sƙ+ g s±yël;. g lx a'źf o+ g eljƧlt,
tƧ kl/sƙ+ s±yëlƃ. ;á eujlt cf#ft+ alƈŷf lrƃ]l; - æcx+ ;d)+ ±uëftd+ k&d+ lbƑrŋ'kl/sƙ+ k'ƸŞ, ;á dƞ+ ‘;ƕşt' jf df jf
;ƕşt"’lt s±yël;. cx+ kg kŝųk'l/;sŽ/]g t+ lgƑų]ŷf lbƑ;átwft'kl/sƙ+ k'ƸŞ, t+ d] g s±yël;. cźf Pj+ xált ‘co+
/fhkƑlhtá lbƑrŋ'`f)+ lgƑų]ŷf, lbƑ;át`f)+ lgƑų]ŷf, r]tákl/osƙ`f)+ lgƑų]ŷf, cf;jfg+ vo] `f)+ lgƑų]ŷf, dof ;d;dá
eljƧtL’lt OƧfdŞl/oj;]g dƞ+ g s±yëtLÆlt leƜá;á cf#ft+ alƈŷf sŽ;foflg %ū]ŷf lulxefj+ kŷflk g t'ŲLe"tá ljxfl;. b;an+
kg c;tf t'Ş]g cưflrlŋŷf ckfo"k±uëf cxál;. tlƕ eujf ƓfsŽl;. j'ųŤ]t+ - æPjlƕ ±vëf, eƮj, ;'gŋųá lnŞljk'ųá dof
j'ŝdfgá ckŊd]j Odƨf wƙljgof, oyf t+ cfkflosŽ]Ælt ‘bL0lg03=6’. t]g j'ų+ æck/]lk ;'ƍa'ź;'gŋųfboá eujtf
`ftfjfÆlt. cflb_;Ź]g sŽ]sŽlnsŽbLg+ ;śxá bŪƑá.
;';Ldá kl/ƑfhsŽ]lt ‘;+0lg0cŪ02=2=70’ Pj+gfdsŽ] j]bś];' s'þ;ná klůtá kl/ƑfhsŽ]. cţltlŴof lx
kl/xLgnfe;ŊŽ/l;násŽ æ;d±)ëf ±uëftdá g hŽlt±uëfųfbLlg cf/ư nfeƮƍųá hŽtá, slj;]Ūá kg]; pųdsljtfo ;fjsŽg+ aƈ+ alƈŷf
b]lt. t] t+ pƮlŲŷf pkŪfsŽg+ pklgl;Ɖsylƕ cg'dábglƕ ;/eţƕLlt PjdfbLlg s±yëlƃ. t] t];+ k;Ɖfg+ nfe+ pk;+x/lƃ. ;r]
do+ o+ ;d±)ëf ±uëftdf hŽgflt, ttá ±yëfs+þ hŽg]Ɯfd, cųgá ;do+ tŴ klŋlkŷf dolƕ pkŪfsŽg+ s±yëƜfd. ttá Pt]lx nflet/f
ej]Ɯfd. sŽ] g' ±vëf ;d)Ƨ ±uëftdƧ ;lƃs]þ kƑlhŷf lvƍd]j pƮlŲt'+ ;lŋƧtLÆlt Pj+ lrƃ]ŷf æ;'l;dá klanáÆlt lbƩf pk;Řldŷf
Pjdfx+;' æPlx ŷ+, cfj';á ;';Ld, ;d±)ë ±uëftd] Ɣƪrl/o+ r/, ŷ+ wƙ+ kl/ofk'l)ŷf cƛ] jfr]Ɯfl;, t+ do+ wƙ+ kl/ofk'l)ŷf luxLg+
efl;Ƨfd, Pj+ dolƕ ;Ŋtf eljƧfd u?stf dflgtf k"lhtf nflegá rLj/lkůkft;]gf;glunfgkŝoe];şkl/ŋf/fgÆlƃ ‘;+0 lg0
2=70’.
cy ;';Ldá kl/ƑfhsŽ] t];+ jrg+ ;ƕllŞŷf o]gfgƆá t]g'k;Řld, pk;Řldŷf kƑş+ oflr. ±yë/á r t+ cfbfo eujƃ+
pk;Řldŷf PtdŴ+ cf/ár]l;. eujf kg lrƃ]l; æco+ kl/ƑfhsŽ] ltlŴo;do] ‘cx+ kflPŊŽ] ;Ŵf’lt klhŽgdfgá r/lt, ‘O±wëj
dƮƔƪrl/o+ rl/t'+ OŞfdL’lt ls/ jblt, Ƹs g' ±vëf dlo k;Ɖá, pbfx' dƞ+ jf dd ;fjsŽg+ wƙsyfo k;ƉáÆlt. cyƧ PsŪfg]lk
k;fbfefj+ `ŷf æco+ dd ;f;g] ‘wƙ+ ±yëg]ƧfdL’lt kƑhlt, OltƧ cfudg+ ckl/;'ź+, lgƎlų g' ±vëf sLlb;fÆlt cánás]þƃá ælsťflk
‘wƙ+ ±yëg]ƧfdL’lt kƑhlt, sltkfx]g]j kg #]ŷf c/xų+ ulŲƧtLÆlt `ŷf æt]gxfgƆ, ;';Ld+ kƑfh]yfÆlt cfx. t+ ;ƈfo]t+ j'ų+
æPj+ eujtf sŽ] `ftáĠ ;';Ldá kl/ƑfhsŽ]Ælt.
;ƃltdxfdųált ‘w0k0cŪ02=141 ;ƃltdxfdųjŴ'’ ;á ls/ PsƸƨ sŽn] /ţá k;]glbƧ kŝƃ+ s'þlkt+ j"k;d]ŷf cfutá.
cyƧ /fhŽ t'Ūá ;ų lbj;flg /ş+ bŷf Ps+þ gŝuLts'þ;n+ OƸŴ cbfl;. ;á ;ų lbj;flg ;'/fdbdųá x'ŷf ;ųd] lbj;]
;ƑfnŘf/ƍldlůtá xlŴŋƈj/utá gxfgltŴ+ uŞƃá ;Ŵf/+ lkůfo klj;ƃ+ ƀf/ƃ/] lbƩf xlŴŋƈj/utáj ;L;+ rfn]ŷf jlƆ. ;Ŵf
l;t+ sŷf æsŽ] g' ±vëf, eƃ], l;tkft's/±)ë x]t"Ælt cfgƆŴ]/]g k'Ūá l;tsŽ/)+ cflrŋƃá cfx - ækƧl;, cfgƆ, ;ƃltdxfdų+, cş]j
;Ƒfe/)ƍldlůtá dd ;lƃs+þ cfuƄf rft'ƍlbsufyfj;fg] c/xų+ kŷf kl/lgƑfloƧtLÆlt. t]g j'ų+ æPj+ sŽ] `ftá eujtfltĠ
;ƃltdxfdųáÆlt.

k'l/l;lƇo`f);'ųjŰgf lglŪtf.

56
 9= lgƑ]lws;'ųjŰgf

63= gjd] kl/xfolt cųgá mþn+ kl/Ʈx]ŷf jųlt, tƧ jf sŽ/)efj+ pkuŞtLlt kl/ofoált Ow sŽ/)+ j'ųlƃ cfx
ælglƑŢgsŽ/)Ælƃ.
æcg'hŽgfld leŋj], cxtfg+ jŴfg+ lbu')+ ;ŜflÆlƃ PŴ lx knŪá u')Ūá. æcŝ]lƃ sŽnf t/olƃ /lųoá, joáu')f
cg'k'Ƒ+ hxƃLÆlt ‘;+0lg0 1=4’ PŴ /f;Ūá u')Ūá. æ;tu')f blŋ)f kflslřtƑfÆlt ‘d0lg03=379’ PŴ cflg;+;Ūá. æcƃ+
cƃu')+ ‘bL0lg02=377 d0lg01=110 v'0 kf03=ƀƸų;fsŽ/á’, slo/f dfnfu'±)ë ax"Ælt ‘w0k053’ PŴ aƈgŪá u')Ūá. Owflk
P;áj clwƍ]tált cfx æaƈgŪ]g u')fÆlt. sŽd/fuƧ ;+oáhgƧ kŝoefj]g jŴ'sŽd];'lk aƈgŪá /f;Ūá jf u')Ūá bŪƑá.
rŋ'ljţ]Ɯflt jf rŋ'ljţf)t+ƀfl/sljţf±)ëlx hŽlgtƑf. ;átljţ]ƜfltcfbL;'lk P;]j goá. OŪf/ƙ)e"tflt ;efj]g]j OŪf/ƙ)hŽltsŽ,
OŪf/ƙ)efj+ jf kųf. sdgLoflt sŽd]tƑf. dgjŬgsŽlt dgáx/f. Pt]g kl/sƍgtálk OŪf/ƙ)efj+ ;śŲflt. lkohŽltsŽlt
lkoflotƑ;efjf. sŽd"k;lŤtflt sŽd/f±uëg pk]ŝ ;ƗƈgLof ;Ɨƈf sŽtƑf. t]gfx æcf/ƙ)+ sŷfÆltcflb. ;Řƍ/f±uëflt jf
;'eflbj;]g ;Řlƍtj'Ŵlƛ pƍƉ/f±uëf. Pjd]Ŵ jŴ'sŽd+ kllŋlkŷf lsn];sŽdá j'ųá tƧ]j j;]g t];lƕ sŽdefjl;lźtá, lsn];sŽdƧlk
OŪj]bgf lbŪflb;ƕoáue]b]g kjlųcfsŽ/e]b]g r clŴ ljlrųsŽlt ttá lj;];]t'+ ælrŶljlrŶf/ƙ)fgLÆlt cfx, gfgƍsŽ/flg
¿kflbcf/ƙ)fgLlt cŴá.
c±yëŴ wL/f ljgolƃ %Ɔlƃ cy Pt];' cf/ƙ±)ë;' lwlt;ƕƉf klůtf %Ɔ/fu+ ljgolƃ.
tşŽltslƃ t+;efj+, cŴtá kg tƧ sŽdƧ cg'¿klƃ j'ų+ xált. k'ţƧ ef±uëf k'ţef±uëf, k'ţsŽ]Ūf;á. t]g lgƑųá, tŴ jf
ejált k'ţefluoá. ck'ţefluoált PŴflk P;]j goá. ljkfsŽ]o]j j]kŊlƃ cfx æjáxf/ljkfsÆlƃ.
;Ƒ;śflxsŽlt s'þ;nfs'þ;n;fwf/)f. ;+ljbxgr]tgflt ;ƕo'ųwƙ];' ;+ljbxgnŋ)f r]tgf. p/ųflńlƃ p/+ tfń]ŷf
Pskblƃ Pskblrt+ dƃ+. t]gfx æPskbdƃ+ jfÆltcflb.

lgƑ]lws;'ųjŰgf lglŪtf.

10= ;Lxgfb;'ųjŰgf

64= b;d] tyfutanfgLlt cţ]lx c;fwf/)flg tyfutƧ]j anflg. gg' r]tflg ;fjsŽglƕ Psŝflg pƍşƃLltĠ sŽd+
pƍşlƃ, oflb;flg kg a'źfg+ &fgfŪfg`f)fbLlg, g tflb;flg tbţ];+ sbflr pƍşƃLlt cţ]lx c;fwf/)flg. Odd]j lx oyfj'ų+
n];+ ck]lŋŷf ;fwf/)efjtá cf;ofg';o`f)fbL;' Pj c;fwf/);dţf lg?ŃÜf. oyf k'Ƒa'źfg+ anflg k'ţƧ ;ƕlųof cfutflg, tyf
cfutanfgLlt jf tyfutanflg. p;eƧ Ob+ cf;e+, ;]ŪŪfg+. kd'vgfblƃ ;]Ūgfb+ klj]w`f)ť]j b];gf`f)ťflt PŴ kţfo
kefljt+ cųgá cl/omþnfjx+ klj]w`f)+. s?)fo kefljt+ ;fjsŽg+ cl/omþnfjx+ b];gf`f)+. tŴ klj]w`f)+ pƍşdfg+ pƍƉlƃ
b'ljw+. tlŤ clelgŋdgtá ofj c/xųdƮf pƍşdfg+, mþnŋ±)ë pƍƉ+ gfd. t'l;tejgtá ofj dxfaálwkƟŘ] c/xųdƮf
pƍşdfg+, mþnŋ±)ë pƍƉ+ gfd. bLkŘ/tá kŪfo ofj c/xųdƮf pƍşdfg+, mþnŋ±)ë pƍƉ+ gfd. b];gf`f)lƕ kjųdfg+ kjųlƃ
b'ljw+. tlŤ ofj cţftsŽ]ůţƧ ;átfklųdƮf kjųdfg+, mþnŋ±)ë kjų+ gfd. t];' klj]w`f)+ nás'þų/+, b];gf`f)+ nálso+. peolƕ
kg]t+ cţ]lx c;fwf/)+, a'źfgţ]j cá/;`f)+.
&fgť &fgtá khŽgftLlt sŽ/)ť sŽ/)tá khŽgflt. oƨf tŴ mþn+ ltŪlt tbfoųj'lųtfo pƍşlt r]j kjųlt r, tƨf
&fglƃ j'ŝlt. eujf æo] o] wƙf o];+ o];+ wƙfg+ x]t" kŝof pƍfbfo, t+ t+ &fg+, o] o] wƙf o]o+ o]o+ wƙfg+ g x]t" g kŝof
pƍfbfo, t+ t+ cŪfgÆlƃ khŽgƃá &fgtá cŪfgtá oyfe"t+ khŽgflt.
;dflboƃLlt ;dfbfgflg, tflg kg ;dflbloŷf stflg xáƃLlt cfx æ;dflbloŷf stfgÆlƃ. sƙd]j jf sƙ;dfbfglƃ
Pt]g æ;dfbfgÆlƃ ;ŹƧ ck'ƑŴfefj+ bƧ]lt d'ųut;Ź] ut;ŹƧ ljo. utLlt lg/oflbultoá. pkwLlt cųefjá. sŽnált sƙƧ
ljkŝgf/xsŽná. koá±uëflt ljkfs'þƍlųof kŝoe"tf lsl/of.
rt'Ɖ+ ´fgfglƃ kŝgLsŢfkgŪ]g cf/ƙ)"klgŢfgŪ]g r rt'Ɖ+ ¿kfjr/Ţfgfg+. rt'Ŋgo]g x]t+ j'ų+. cŪƉ+ ljdáŋfglƃ
æ¿kL ¿kflg kƧtLÆltcfbLg+ ‘d0lg02=248 3=312 w0;0248 kl0d01=209’ cŪƉ+ ljdáŋfg+. ltŰ+ ;dfwLglƃ
;ljtŊ;ljrf/fbLg+ ltŰ+ ;dfwLg+. gjƉ+ cg'k'Ƒ;dfkųLglƃ k&dŢfg;dfklųcfbLg+ gjƉ+ cg'k'Ƒ;dfkųLg+. PŴ r klkflof
cŪƉ+ ;dfwLltlk gfd+, ;dfkųLltlk lrų]sƮtf;ưfjtá, lg/áw;dfklųof tbefjtá g ;dfwLlt gfd+. xfgefluo+ wƙlƃ cƍu'±)ëlx
k&dŢfgfbLlx j'lŪtƧ ;ţfdgl;sŽ/fg+ sŽdflbkŋƆg+. lj;];efluo+ wƙlƃ ku'±)ëlx k&dŢfgfbLlx j'lŪtƧ ;ţfdgl;sŽ/fg+
b'ltoŢfgflbkŋƆg+. Olt ;ţfdgl;sŽ/fg+ sŽdflbb'ltoŢfgflbkŋƆgflg xfgefluolj;];efluowƙflt blƧtflg. t]lx kg ´fgfg+
t+;efjtf wƙ;Ź]g j'ųf. tƨflt j'ųd]jŴ+ x]t'efj]g kŝfd;lt. jábfglƃ ku')tf;řft+ jábfg+. tlŤ k&dŢfgfbLlx j'Ūlxŷf
b'ltoŢfgfbLg+ clwudƧ kŝoųf æj'ŪfgÆlƃ j'ų+. o] kg ælg/áwtá mþn;dfklųof j'Ūfglƃ kflń gŴLÆlt jblƃ. t] ælg/áwf
j'ŪxƃƧ g]j;ţfgf;ţfotg+ mþn;dfklųof cgƃ/kŝo]g kŝoáÆlt Odfo kflńo+ ‘kŪf01=1=417’ kl;]±wëtƑf.

;Lxgfb;'ųjŰgf lglŪtf.

57
 dxfjƮjŰgf lglŪtf.

7= b]jtfj±Ʈëf

1_ 3= cgfufldmþn;'ųflbjŰgf

65_67= ;ųdƧ k&dfbLlg pųfgŴflg. tlto] cle;dfrf/] pųd;dfrf/] ej+ cfle;dfrfl/s+þ, jųƍlklųjų+. t]gfx
æpųd;dfrf/e"tÆlƃcflb. ;]vkŰlų;Lnlƃ ;]lvoj;]g kţų;Ln+.

cgfufldmþn;'ųflbjŰgf lglŪtf.

4_ 5= ;śl)sŽ/fd;'ųflbjŰgf

68_69= rt'Ŵ] u±)ëg ;ś)+ ;dáwfg+ u);śl)sŽ, ;f cf/ldtƑŪ]g cf/fdá PtƧflt u);śl)sŽ/fdá. ;śl)sŽlt jf
;skl/;;dáwfg+. u±)ëflt gfgfhg;dáwfg+. ;];d]Ŵ ;'ljţ]Ɯd]j. kťd+ pųfgŴd]j.

;śl)sŽ/fd;'ųflbjŰgf lglŪtf.

6= ;dflw;'ųjŰgf
70= %Ū] klƍƧƘg+ klƍƧźLlt cŴtá Pslƃ cfx æg klƍƧlźnź]gflt lsn];ƍlƍƧlźof cnź]gfÆlt. ;'Ŋkŋ] ;ƃ]gfltcfbL;'
cś;ƃtfo cf/ƙ);ƃtfo ;Ƒlsn];;ƃtfo r ;ƃ]g, ctƍlgoŪ]g k)Lt]g, lsn];ƍlƍƧlźof nźųf, lsn];ƍlƍƧlźefj+ jf nźųf
klƍƧlźnź]g, kƧlźlsn];]g jf c/xtf nźųf klƍƧlźnź]g, PsŽ]lbefj]g clwutųf PsŽ]lbefjflwut]gflt PjdŴá bŪƑá.

;dflw;'ųjŰgf lglŪtf.

7_ 10= ;lŋeƑ;'ųflbjŰgf

71_74= ;ųd] tƸƨ tƸƨ lj;];]lt tƸƨ tƸƨ ;lŞsŽtƑ] lj;];]. ;lŋefjfo kŝŋsŽl/tfo eƑá ;lŋeƑá, tƧ efjá
;lŋeƑtf. t+ ;lŋeƑt+. ;lt ;ltcfotg]lt ;lt ;ltsŽ/±)ë. lsť]Ŵ sŽ/)+Ġ cleţf jf cleţfkfbsŢfg+ jf, cj;fg] kg
%Ūfleţfo c/xų+ jf sŽ/)+, c/xųƧ ljkƧgf jflt j]lbtƑ+. olŤ t+ tŶ tŶ ;lŋeƑtf;řft+ Olźljwkŝg'ejgflb, tƧ cleţf
sŽ/)+. cy Olźljwkŝg'ejgflb cleţf, Pj+ ;lt cleţfkfbsŢfg+ sŽ/)+. c/xųlƕ æs'þbfƧ' gfdfx+ tbfotg+ pk;ƕş
ljxl/ƧfdLÆlt cg'ų/];' ljdáŋ];' lkx+ pkŪk]ŷf %Ūfleţ+ lgƑų]ƃƧ sŽ/)+. Obť ;Ƒ;fwf/)+ g xált, ;fwf/)j;]g kg c/xųƧ
ljkƧgf sŽ/)+. cy jf ;lt cfotg]lt tƧ tƧ lj;];flwudƧ pklgƧo;řft] sŽ/±)ë ;tLlt Pjd]Ŵ cŴá bŪƑá.
xfgefluofbL;' æk&dŢfgƧ nfƸe sŽd;xutf ;ţfdgl;sŽ/f ;d'bfr/lƃ, xfgefluoá ;dflw. tbg'wƙtf ;lt ;lƃŪlt,
l&ltefluoá ;dflw. cljtŊ;xutf ;ţfdgl;sŽ/f ;d'bfr/lƃ, lj;];efluoá ;dflw. lglƑbf;xutf ;ţfdgl;sŽ/f ;d'bfr/lƃ
lj/fu"k;+lxtf, lgƑ]wefluoá ;dfwLÆlt ‘lje0799’ Oldgf go]g ;Ƒ;dfklųoá ljŴf/]ŷf xfgefluoflbcŴá j]lbtƑá. tŴ
k&dŢfgƧ nflelƃ †jfo+ cƍu')Ƨ k&dƧ ´fgƧ nfeL, t+. sŽd;xutf ;ţfdgl;sŽ/f ;d'bfr/ƃLlt ttá j'lŪt+ cf/ƙ)j;]g
sŽd;xutf x'ŷf ;ţfdgl;sŽ/f ;d'bfr/lƃ t'blƃ, tƧ sŽdfgtLtƧ sŽdfg'kŋƆfg+ ;ţfdgl;sŽ/fg+ j;]g ;á k&dŢfg;dflw xfolt
kl/xfolt, tƨf xfgefluoá j'ųá. tbg'wƙtflt tbg'¿k;efjá. ;lt ;lƃŪtLlt Ob+ ldŞf;Ƹt ;ƈfo j'ų+. oƧ lx
k&dŢfgfg'¿k;efjf k&dŢfg+ ;ƃtá k)Lttá lbƩf cƧfbodfgf clegƆdfgf lgslƃ xált, tƧ lgslƃj;]g ;á k&dŢfg;dflw g]j
xfolt g jŬlt, l&ltsŽ]Ūfl;sŽ] xált. t]g j'ų+ æl&ltefluoá ;dfwLÆlt. cljtŊ;xutflt cljtŊ+þ b'ltoŢfg+ ;ƃtá k)Lttá
dgl;s/átá cf/ƙ)j;]g cljtŊ;xutf. ;ţfdgl;sŽ/f ;d'bfr/ƃLlt ku')k&dŢfgtá j'lŪt+ b'ltoŢfgflwudŴfo ráb]lƃ t'blƃ.
tƧ pkl/ b'ltoŢfgfg'kŋƆfg+ ;ţfdgl;sŽ/fg+ j;]g ;á k&dŢfg;dflw lj;];e"tƧ b'ltoŢfgƧ pƍlųkbŪfgtfo ælj;];efluoáÆlt
j'ųá.
lglƑbf;xutflt td]j k&dŢfgnfƸe ´fgtá j'lŪt+ lglƑbf;řft]g ljkƧgf`f±)ëg ;xutf. ljkƧgf`f)lŤ ´fgś];'

58
ke]b]g pkŪxƃ];' lglƑƆlt pŊŮlt, tƨf ælglƑbfÆlt j'ŝlt. ;d'bfr/ƃLlt lgƑfg;lŞlsl/oŴfo ráb]lƃ t'blƃ.
lj/fu"k;+lxtflt lj/fu;řft]g lgƑfg]g pk;+lxtf. ljkƧgf`f)lŤ ;ŊŽ Oldgf d±Ʈëg lj/fu+ lgƑfg+ ;lŞsŽt'lƃ kjlųtá
ælj/fu"k;+lxtÆlƃ j'ŝlt. t+;ƕo'ųf ;ţfdgl;sŽ/f lj/fu"k;+lxtf Pj gfd. tƧ t];+ ;ţfdgl;sŽ/fg+ j;]g k&dŢfg;dflw
cl/odƮƍlj]wƧ kbŪfgtfo ælgƑ]wefluoáÆlt j'ųá. xfg+ ehƃLlt xfgefluof, xfgef±uëf jf Pt];+ cŴLlt xfgefluof,
kl/xfgsŽ]Ūfl;sŽlt cŴá. Oldgf go]g l&ltefluoá j]lbtƑá. cŪdfbLlg pųfgŴfg]j.

;lŋeƑ;'ųflbjŰgf lglŪtf.

b]jtfjƮjŰgf lglŪtf.

8= c/xųj±Ʈëf

1_ 3= b'ŋ;'ųflbjŰgf

75_77= cŪdƧ k&dfbL;' glŴ jųƑ+. tlto] ltljw+ s'þxgjŴ'lƃ kŝoƍl;]jg;fdƃhƍgOl/of_kyƍjųg;řft+ ltljw+
s'þxgjŴ'+. plŋlkŷflt ædxfs'þ'lƗsŽ] dxfgfljsŽ] dxfbfgktLÆltcflbgf kƮlŲŷf nkg+. cjlŋlkŷflt æƸs OdƧ hLljt+, aLheáhgá
gfdfoÆlƃ xLń]ŷf nkg+.

b'ŋ;'ųflbjŰgf lglŪtf.

4= ;'v;ádgƧ;'ųjŰgf

78= rt'Ŵ] oyfj'ųwƙfbL;' tƧ lsn];lgldų+ b'ŋ+ cgjƧglƃ æ;'v;ádgƧax'ná ljx/tLÆlt j'ų+. sŽlos;'vť]j
r]tl;s;ádgƧť ax'n+ cƧflt ;'v;ádgƧax'ná. ojlt t]g mþn+ ldlƧt+ ljo xátLlt oálg, Pslƃs+þ sŽ/)+. cƧflt oyfj'ųƧ
leŋ'gá. kl/k'Űlƃ cljsn+ cgj;];+.

;'v;ádgƧ;'ųjŰgf lglŪtf.

5= clwud;'ųjŰgf

79= kťd] cfuŞlƃ Pt]g s'þ;nf jf cs'þ;nf jflt cfudg+, s'þ;nfs'þ;nfg+ pƍlųsŽ/)+. tŴ s'þ;nált cfudgs'þ;ná. Pj+
wƙ] dgl;s/átá s'þ;nf jf cs'þ;nf jf wƙf clejŬƃLlt Pj+ hŽgƃá. ckuŞlƃ s'þ;nf jf cs'þ;nf jf Pt]gflt ckudg+. t];+ Pj
cg'ƍlųsŽ/)+, tŴ s'þ;nált ckudgs'þ;ná. Pj+ wƙ] dgl;s/átá s'þ;nf jf cs'þ;nf jf wƙf gflejŬƃLlt Pj+ hŽgƃá.
pkfos'þ;nált &fg'ƍlųskţf;dƉfutá. Obť cŝfloslsŝ] jf eo] jf pƍƉ] tƧ ltlsŞgŴ+ &fg'ƍlųof sŽ/)hŽggj;]g j]lbtƑ+.

clwud;'ųjŰgf lglŪtf.

6_ 7= dxƃų;'ųflbjŰgf

80_81= %Ū] ;ƕų]lt lsn];] ;ƕų]. ;ųd+ pųfgd]j.

dxƃų;'ųflbjŰgf lglŪtf.

59
 8_ 10= b'ltolg/o;'ųflbjŰgf

82_84= cŪd] sŽokfulưofbLxLlt cflb_;Ź]g jrLkfulưo+ dgákfulưoť ;śŲflt. gjdfbLlg pųfgŴfg]j.

b'ltolg/o;'ųflbjŰgf lglŪtf.

c/xųjƮjŰgf lglŪtf.

9= ;Lltj±Ʈëf

1= ;Lltefj;'ųjŰgf
85= gjdƧ k&d] ;Lltefjlƃ lgƑfg+, lsn];j"k;d+ jf. lgƮŲftLlt cŝf/źjLl/otfbLlx pźt+ lrų+ pźŝkŋtá
/ŋ)j;]g lgƮŲflt. kƮŲftLlt cltl;lynjLl/otfbLlx nLg+ lrų+ sŽ];şkfttá /ŋ)j;]g kƮŲflt. ;ƕx+;]tLlt ;dƍjųlrų+
tyfkjlųo+ kţfo tá;]lt pų]h]lt jf. obf jf kţfkoáudƆtfo pk;d;'vfglwud]g jf lg/Ƨfb+ lrų+ efjgfo g kŋƆlt, tbf
hŽltcfbLlg ;+j]ujŴ"lg kŝj]lŋŷf ;ƕx+;]lt ;d'ų]h]lt. cŢ'k]ŋtLlt obf kg lrų+ cnLg+ cg'źt+ clg/Ƨfb+ cf/ƙ±)ë ;dƍjų+ ;ƙb]j
efjgfjLƸt cáltŰ+ xált, tbf kƮxlgƮx;ƕx+;g];' lslť Ɠfkf/+ csŷf ;dƍjų];' cƧ];' ;f/yL ljo cŢ'k]ŋlt, pk]ŋsŽ]j xált.
k)Ltflwd'lųsŽ]lt k)Lt] pųd] dƮmþn] clwd'ųá lgƉká)kưf/á.

;Lltefj;'ųjŰgf lglŪtf.

2_ 11= cfj/);'ųflbjŰgf

86_95= b'lto] cŞlƆsŽ]lt sų'sƚtfs'þ;nŞƆ/lxtá. pų/s'þ?sŽ dg'Ƨf cŞlƆsŪfg+ kljŪf. b'ƍţált ejśkţfo kl/xLgá
ejśkţfo kg kl/k'Űfolk oƧ ejś+ nás'þų/Ƨ kŝoá g xált, ;álk b'ƍţá Pj gfd. ceƑá lgofd+ cáŊldt'+ s'þ;n];' wƙ];'
;ƙųlƃ s'þ;n];' wƙ];' ;ƙųlgofd;řft+ cl/odƮ+ cáŊldt'+ clwuƃ'+ ceƑá. g sƙfj/)tfofltcfbL;' ceƑljkl/ofo]g cŴá
j]lbtƑá. rt'ŴfbLlg pųfgŴflg.

cfj/);'ųflbjŰgf lglŪtf.

;LltjƮjŰgf lglŪtf.

10= cflg;+;j±Ʈëf

1_ 11= kft'efj;'ųflbjŰgf

96_106= b;dƧ k&dfbL;' glŴ jųƑ+. cŪd] d]ųf PtƧ cŴLlt d]ųfjf, tƧ efjá d]ųfjtf, d]ųfklklų, tfo. ;f
kg d]ųfjtf d]ųfj;]g kfl/rl/oflt cfx æd]ųfo'ųfo kfl/rl/ofofÆlt. kl/r/lƃ ljƍstƔƪrl/oųf. kl/lrŰ;Ŵ's]þg ;fjs]þg
gfd ;Ŵ'gá ofj wƙ]g sŽtƑf kfl/rl/of, tfo ;ƙb]j ;ƕflbtųf. gjdfbLlg pųfgŴflg.

kft'efj;'ųflbjŰgf lglŪtf.

cflg;+;jƮjŰgf lglŪtf.

60
 107_116= PsŽb;dj±Ʈëf pųfgŴáo]j.

Olt dgá/yk"/l)of cś'ų/lgsŽo_cŪsyfo

%ŊlgkftjŰgfo cg'ųfgŴbLkgf ;dųf.

Ķ gdá tƧ eujtá c/xtá ;ƙf;Ɨ'źƧĶ

cś'ų/lgsŽo]

;ųslgkft_LsŽ
1= k&dkŰf;s+þ

1= wgjƮjŰgf
1_10= ;ųslgkftƧ k&dá j±Ʈëf pųfgŴá.

2= cg';oj±Ʈëf

4=k'Ʈn;'ųjŰgf

14= b'ltoƧ rt'Ŵ] petá peoyf, petá peálx ef±uëlx ljd'ųált petáefuljd'ųá Psb];;¿k]s;];go]g. ƀLlx
ef±uëxLlt s/±)ë lgƧŊ]þ r]t+ ax'jrg+ cfj'lųcflbj;]g co+ lgodá j]lbtƑált cfx æc¿k;dfklųofÆltcflb. Pt]g æ;dfklųof
ljŋƘgljdáŋ]g, d±Ʈëg ;d'Ş]bljdáŋ]g ljd'ųųf petáefuljd'ųáÆlt Pj+ kjųá ltlksr"ńgfuŴ]/jfbá, ægfdsŽotá ¿ksŽotá r
ljd'ųųf petáefuljd'ųáÆlt Pj+ kjųá ltlksdxf/lŋtŴ]/jfbá, æ;dfklųof ljŋƘgljdáŋ]g Psjf/+, d±Ʈëg ;d'Ş]bljdáŋ]g
Psjf/+ ljd'ųųf petáefuljd'ųáÆlt Pj+ kjųá ltlksr"ńfeoŴ]/jfbá rflt Od];+ ltŰlƕ ±yë/jfbfg+ PsŢ+ ;śxá stált bŪƑ+.
PŴ r k&djfb] ƀLlx ef±uëlx ljd'ųá petáefuljd'ųá j'ųá, b'ltojfb] petá efutá ljd'ųált petáefuljd'ųá, tltojfb] ƀLlx
ef±uëlx ƀ] jf/] ljd'ųált cod]t];+ lj;];ált. ljd'ųált lsn];]lx ljd'ųá, lsn];ljŋƘg;d'Ş]bg]lx jf sŽotá ljd'ųálx cŴá.
;ált petáefuljd'ųá. sŽdť]Ŵ ¿kfjr/rt'ŴŢfglƕ c¿kfjr/Ţfg+ ljo b'jlśs+þ cfg]ŧƍųlƃ j'ŝlt. t+ kg kbŪfg+
sŷf c/xų+ kųá petáefuljd'ųá gfd g xált ¿ksŽotá cljd'ųųf. tlŤ lsn];sŽotáj ljd'ų+, g ¿ksŽotá, tƨf ttá j'Ūfo
c/xų+ kųá petáefuljd'ųá g xátLlt cfx ært'Ɖ+ c¿k»k]0» kťlj±wëf xátLÆlt. c¿k;dfkųLglƃ lgźf/±)ë ;fldjrg+.
c/xų+ kųcgfufldgált e"tk'Ƒultof j'ų+. g lx c/xų+ kųá cgfufdL gfd xált. æ¿kL ¿kflg kƧtLÆltcflbs]þ
lg/áw;dfklųcƃ] cŪ ljdáŋ] jŷf -
æotá r ±vëf, cfgƆ, leŋ' Od] cŪ ljdáŋ] sŽo]g m'þl;ŷf ljx/lt, kţfo rƧ lbƩf cf;jf kl/ŋL)f xálƃ. co+ j'ŝlt,
cfgƆ, leŋ' petáefuljd'ųáÆlt -
olblk dxflgbfg] ‘bL0lg02=130’ j'ų+, t+ kg petáefuljd'ų;]Ūj;]g j'ųlƃ, Ow kg ;Ƒpetáefuljd'ų] ;śx)Ŵ+
ækťlj±wëf xátLÆlt jŷf ækflń kg]Ŵ»k]0» cŪljdáŋnflegá j;]g cfutfÆlt cfx. dlŢdlgsŽo] kg sLflul/;'ų]
‘d0lg02=182’ -
æstdá r, leŋj], k'Ʈná petáefuljd'ųáĠ Ow, leŋj], Psŝá k'Ʈná o] t] ;ƃf ljdáŋf cltŊƙ ¿k] cf?ƍf, t] sŽo]g
m'þl;ŷf ljx/lt kţfo rƧ lbƩf cf;jf kl/ŋL)f xálƃ. co+ j'ŝlt, leŋj], k'Ʈná petáefuljd'ųáÆlt -

61
 c¿k;dfklųj;]g rųf/á petáefuljd'ųf, ;]Ūá r j'ųá j'ųnŋ)"kklųtá. oyfj'ų];' lx kť;' k'l/df rųf/á ;dfklų;L;+
lg/áw+ g ;dfkşƃLlt kl/ofo]g petáefuljd'ųf gfd. cŪ;dfklųnfeL cgfufdL t+ ;dfklşŷf ttá j'Ūfo ljkƧg+ jŬ]ŷf c/xų+
kųált lgƍl/ofo]g petáefuljd'ų;]Ūá gfd.
stdá r k'Ʈnáltcflb k'Ʈnkţlųkflń. tŴ stdált k'Şfjrg+. k'Ʈnált c;fwf/)tá k'lŞtƑjrg+. Owflt OwƸƨ
;f;g]. Psŝált PsŽ]. cŪ ljdáŋ] sŽo]g m'þl;ŷf ljx/tLlt cŪ ;dfklųoá ;dfklşŷf gfdsŽotá klnleŷf ljx/lt. kţfo rƧ
lbƩf cf;jf kl/ŋL)f xáƃLlt ljkƧgfkţfo ;řf/ut+, dƮkţfo rųfl/ ;ŝflg klƧŷf rųf/álk cf;jf kl/ŋL)f xálƃ. lbƩflt
bƧgx]t'. g lx cf;j] kţfo kƧlƃ, bƧgsŽ/)f kg kl/ŋL)f lbƩf kl/ŋL)flt j'ųf bƧgfoųkl/ŋoųf. PjlŤ bƧg+ cf;jfg+
voƧ k'l/dlsl/ofefj]g j'ų+.
kţfljd'ųált lj;];tá kţfo Pj ljd'ųá, g tƧ clwŪfge"t]g cŪljdáŋ;řft]g ;flt;o]g ;dflwgflt kţfljd'ųá. oá
cl/oá cglwutcŪljdáŋá ;Ƒ;á cf;j]lx ljd'ųá, tƧ]t+ clwjrg+. clwut]lk lx ¿kŢfgljdáŋ] g ;á ;flt;o;dflwlglƧtált g
tƧ j;]g petáefuljd'ųtf xátLlt j'ųájfodŴá. c¿kŢfg];' kg Pslƨlƕ ;lt petáefuljd'ųáo]j gfd xált. t]g lx
cŪljdáŋ]sb];]g t+gfdbfg;dŴ]g cŪljdáŋnfeLŷ]j j'ŝlt. ;d'bfo] lx kjųá jáxf/á cjoj]lk lbƧlt oyf t+ æ;lų;oáÆlt
cgj;];tá cf;jfg+ kl/ŋL)ųf. cŪljdáŋklŋ]kj;]g]j g Psb];e"t¿kŢfgƍlŋ]kj;]g. PjlŤ c¿kŢfg]sb];fefj]lk
cŪljdáŋklŋ]ká g xátLlt l;ź+ xált. c¿kfjr/Ţfg];' lx Pslƨlƕ ;lt petáefuljd'ųáo]j gfd xált.
m'þŪƃ+ ;lŞstált m'þŪfg+ cƃá m'þŪƃá, m'þŪfg+ c¿kŢfgfg+ cgƃ/á sŽnált clwƍfoá. cŝƃ;+oá±uë r]t+ pkoáujrg+. t+
m'þŪfgƃ/sŽnd]j ;lŞsŽtƑ+ ;lŞstá ;lŞs/)"kfo]gflt j'ų+ xált, efjgk'+;s+þ jf Pt+ æPsdƃ+ lg;LbLÆltcfbL;' ljo. oá lx
c¿kŢfg]g ¿ksŽotá gfdsŽo]sb];tá r ljŋƘgljdáŋ]g ljd'ųá, t]g lg/áw;řftá ljdáŋá cfnálrtá ksŽl;tá ljo xált, g kg
sŽo]g ;lŞstá. lg/áw+ kg cf/ƙ)+ sŷf Psŝ];' cf;j];' ±vëlkt];' t]g ;á ;lŞstá xált, tƨf ;á ;lŞsŽtƑ+ lg/áw+ oyfcfnálrt+
gfdsŽo]g ;lŞ s/átLlt æsŽo;ŋLÆlt j'ŝlt, g t' æljd'ųáÆlt Psŝfg+ cf;jfg+ ckl/ŋL)ųf. t]gfx æ´fgmþƧ+ k&d+ m'þ;lt, kŞf
lg/áw+ lgƑfg+ ;lŞs/átLÆlt. co+ rt'Ɖ+ c¿k;dfkųLg+ Ps]þstá j'Ūfo ;řf/] ;ƙl;ŷf sŽo;lŋefj+ kųfg+ rt'Ɖ+, lg/áwf j'Ūfo
cƮdƮƍųcgfufldgá r j;]g petáefuljd'ųá ljo kťlj±wëf gfd xátLlt j'ų+ clewƙLsŽo+ ‘k'0k0d"nL024’ æsŽo;lŋlƛlk P;]j
goáÆlt. Psŝ] cf;jflt x]lŪddƮjŢf cf;jf.
lbŪƃ+ kųált bƧg;řftƧ ;átfklųdƮ`f)Ƨ cgƃ/+ kųált j'ų+ xált. ælbŪųf kųáÆltlk kf±&ëf. Pt]g
rt';ŝbƧg;řftfo lblŪof lg/áwƧ kųt+ bLk]lt. t]gfx æb'ŋf ;řf/fÆltcflb. tŴ kţfoflt dƮkţfo. k&dmþnŪtá kŪfo
ofj cƮdƮŪf lblŪƍųá. t]gfx æ;álk sŽo;ŋL ljo %lƑ±wëf xátLÆlt. oyf kg kţfljd'ųá, Pj+ colƕ ;'ŋljkƧsŽ] rt"lx
c¿kŢfg]lx j'Ūfo lblŪƍųefjƍųf rųf/á rflt kťlj±wëf xátLlt j]lbtƑá. ;źfljd'ų]lk P;]j goá. Ob+ b'ŋlƃ Pųs+þ b'ŋ,+ g Otá
pź+ b'ŋlƃ. oyfe"t+ khŽgftLlt &k]ŷf tŲ+ pkfbfgŋƈkťs+þ b'ŋ;ŝlƃ ofyfjtá khŽgflt. oƨf kg tŲf b'ŋ+ hg]lt lgƑų]lt, ttá
t+ b'ŋ+ ;d'b]lt, tƨf g+ æco+ b'ŋ;d'boáÆlt oyfe"t+ khŽgflt. oƨf kg Ob+ b'ŋť ;d'boá r lgƑfg+ kŷf lg?Ţlt, cƍjƸų
uŞlt, tƨf g æco+ b'ŋlg/á±wëfÆlt oyfe"t+ khŽgflt. cl/oá kg cŪlśsŽ] d±Ʈëf t+ b'ŋlg/áw+ uŞlt, t]g t+ æco+
b'ŋlg/áwufldgL klkbfÆlt oyfe"t+ khŽgflt. Pųfjtf gfgfŋ±)ë ;ŝjjŴfg+ blƧt+. Obflg t+ Psŋ±)ë bƧ]t'+
ætyfutƍj]lbtfÆltcflb j'ų+. tyfutƍj]lbtflt tyfut]g aálwdů] klljźf ljlbtf kfsf stf. wƙflt rt';ŝwƙf. jálbŪf
xáƃLlt ;'lbŪf. járl/tflt ;'rl/tf, kţfo ;'Ū' r/flktflt cŴá. colƃ co+ Pj¿ká k'Ʈná lblŪƍųált.
;źfo ljd'ųált ;Źxgj;]g ljd'ųá. Pt]g ;Ƒyf cljd'ųƧlk ;źfdų]g ljd'ųefj+ bƧ]lt. ;źfljd'ųált jf ;źfo
clwd'ųált cŴá. Ƹs kg g];+ lsn];ƍxfg] gfgų+ cŴLltĠ glŴ. cy sƨf ;źfljd'ųá lblŪƍų+ g kfk')ftLltĠ cfudgLogfgų]g.
lblŪƍųá lx cfudglƛ lsn];] ljŋƘ]ƃá cƍb'ŋ]g csl;/]g clsndƃáj ;ŊŽ]lt ljŋlƘt'+, ;źfljd'ųá kg b'ŋ]g sl;/]g lsndƃá ;ŊŽ]lt
ljŋlƘt'+, tƨf ;źfljd'ųá lblŪƍų+ g kfk')flt. t]gfx æPtƧ xLÆltcflb. ;ŹxƃƧflt æPs+þ;tá co+ klkbf lsn];ŋo+ cfjxlt
;ƙf;Ɨ'ź]g efl;tųfÆlt Pj+ ;ŹxƃƧ. oƨf kgƧ clgŝfg'kƧgfbLlx lgŝ;ţfkxfgj;]g efjgfo k'Ƒ]gfk/+ lj;];+ kƧtá tŴ tŴ
kŝŋtflk clŴ, tƨf j'ų+ æ;ŹxƃƧ ljofÆlt. ;];kbƀo+ tƧ]j j]jrg+. PŴ r k'ƑefudƮefjgflt jrg]g cfudgLogfgų]g
lblŪƍų;źfljd'ųfg+ kţfgfgų+ xátLlt blƧt+. clewƙŪsyfolƕ ‘k'0k0cŪ028’ æg];+ lsn];ƍxfg] gfgų+ glŴ, kţfo gfgų+
clŴo]jfÆlt jŷf æcfudgLogfgų]g]j ;źfljd'ųá lblŪƍų+ g kfk')ftLlt ;lƉŪfg+ stÆlƃ j'ų+.
cf/ƙ)+ ofyfjtá wf/]lt cjwf/]tLlt wƙá, kţf. t+ kţf;řft+ wƙ+ clwdųtfo k'Ƒśd+ x'ŷf kjų+ cg'Ƨ/tLlt
wƙfg';f/L. t]gfx æwƙáÆltcflb. kţfk'Ƒśdlƃ kţfkwfg+. æ;ź+ cg'Ƨ/lt, ;źfk'Ƒśd+ dƮ+ efj]tLÆlt OddŴ+ P;]j goált
cltlb;lt. kţ+ jfx]tLlt kţfjfxL, kţ+ ;flt;o+ kjų]tLlt cŴá. t]gfx ækţfk'Ƒśd+ cl/odƮ+ efj]tLÆlt. kţf jf k'Ʈn+
jfx]lt lgƑfgfled'v+ ud]tLlt kţfjfxL. ;źfjfxLlt PŴflk Oldgf go]g]j cŴá j]lbtƑá. petáefuljd'ųflbsyflt
petáefuljd'ųfbL;' cfudgtá kŪfo jųƑsyf. tƨflt lj;'lźd±Ʈë ‘lj;'lź02=773 889’ j'ųųf. ttá Pj lj;'lźdƮ;+jŰgfo+
‘lj;'lź0dxfL02=773’ j'ųgo]g]j r]Ŵ cŴá j]lbtƑá.

k'Ʈn;'ųjŰgf lglŪtf.

5= pbs"þkdf;'ųjŰgf

15= kťd] PsƃsŽńs]þxLlt glŴsjfbcx]t'sjfbclsl/ojfb;řft]lx lgotldŞflblŪwƙ]lx. t]gfx ælgotldŞflbƸŪ ;ƈfo

j'ųÆlƃ. Pj+ k'Ʈnált Oldgf sŽ/±)ëg Psjf/+ lgd'±Ʈëf lgd'±Ʈëfo]j ;á xált. PtƧ lx k'g ejtá j'Ūfg+ gfd gŴLlt jblƃ

62
dŋln±uëf;fnfboá ljo. x]Ūf x]Ūf g/sƮLg+o]j cfxf/á. ;fw' ;źf s'þ;n];"lt s'þ;nwƙ];' ;źf gfd ;fx' nźsŽlt pƙ'şlt, ;á
tfjųs]þg]j s'þ;n]g pƙ'şlt gfd. ;fw' lx/LltcfbL;'lk P;]j goá. rŘjf/]lt /hsŽg+ vf/kl/Ƨfjg], ;'/fkl/Ƨfjg] jf. Pj+
k'Ʈnált æPj+ ;fw' ;źfÆlt Od];+ ;źfbLg+ j;]g Psjf/+ pƙ'lşŷf t];+ kl/xflgof k'g lgd'şlto]j b]jbųfboá ljo. b]jbųá lx
cŪ ;dfklųoá kť r cleţfoá lgƑų]ŷflk k'g a'źfg+ klkŋtfo t]lx u'±)ëlx kl/xLgá ?lx?ƍfbsƙ+ ;Ŝe]bsƙť sŷf sŽoƧ e]bf
b'ltolrųjf/]g r'ltlrųdgƃ/f lg/o] lgƑųá. sŽ]sŽlnsŽ] ƀ] cƮ;fjs]þ pkjlbŷf kb'dlg/o] lgƑųá.
g]j xfolt gá jŬtLlt cƍxágssŽn]lk g xfolt, kxágssŽn]lk g jŬlt. peolƕ kg]t+ cufl/s]þglk cgufl/s]þglk
bLk]tƑ+. Psŝá lx cufl/sŽ] cƍxágssŽn] klŋseų+ jlƧs+þ jf pklgaƈfk]l;, ;á kŞf kxágssŽn]lk klŋseųflbdųd]j kjų]lt.
cgufl/sŽ]lk cflblƛ cƍxágssŽn] pŹ];+ w'tś+ jf uŲflt, d]wfjL anjLl/o;ƕlųof kxágssŽn] ttá pųƸ/ g s/ált. Pj+ k'Ʈnált
Pj+ Odfo ;źfbLg+ l&ltof k'Ʈná pƙ'lşŷf l&tá gfd xált. pƙ'lşŷf kt/tLlt ;sbfufldk'Ʈná lsn];tg'tfo pŪlxŷf
uƃƑlb;fled'±vëf t/lt gfd.
klufwƍųá xátLlt cgfufldk'Ʈn+ ;ƈfo jblt. Od] kg ;ų k'Ʈnf pbsŽ]kd]g bLlktf. ;ų ls/ hŜjfl)hŽ
cźfgdƮƍlkƉf cƃ/fd±Ʈë Ps+þ k'ŰgƸb kfk'Ƹ);'. t];' k&d+ cáltŰá pbseL?sŽ] k'l/;á cáltŰŪfg]o]j lgd'lşŷf k'g ;Ůft'+ gf;lŋ,
cjƧ+j dŞsŞkeų+ hŽtá. b'ltoá cáltŰŪfg] lgd'lşŷf ;Ƹs pŪlxŷf k'g lgd'±Ʈëf pŪft'+ gf;lŋ, cƃáo]j dŞsŞkeų+ hŽtá. tltoá
lgd'lşŷf plŪtá dŢ] glbof &ŷf g]j cá/tá cfuƃ'+, g kf/+ uƃ'+ c;lŋ. rt'Ŵá pŪfo l&tá pų/)ltŴ+ cánás]þl;. kťdá
pų/)ltŴ+ cánás]þŷf kt/lt. %Ūá t+ lbƩf kfl/dtL/+ uƄf slƍdf±)ë pbs]þ l&tá. ;ųdá kfl/dtL/+ uƄf uƈr'ŰfbLlx ƌŷf
j/jŴfbLlg lgjf;]ŷf ;'/leljn]kg+ ljlnlƕŷf gLn'ƍndfnfbLlg lknlƈŷf gfgfnŘf/ƍldlůtá dxfgu/+ kljl;ŷf kf;fbdf?lxŷf
pųdeáhg+ e'ŧlt.
tŴ hŜjfl)hŽ ljo Od] ;ų k'Ʈnf, gbL ljo jũ+, k&dƧ pbseL?sƧ k'l/;Ƨ cáltŰŪfg]o]j lgd'şg+ ljo
ldŞflblŪsƧ jũ] lgd'şg+, pƙ'lşŷf lgd'şgk'l/;á ljo ;źfbLg+ pƍlųdŴs]þg pƙ'lşŷf tf;+ xflgof lgd'Ʈk'Ʈná, dŢ] glbof &ŷf
ljo ;źfbLg+ l&ltof l&ltk'Ʈná, pų/)ltŴ+ cánás]þƃá ljo ;átfkƉá, kt/ƃk'l/;á ljo lsn];sŽdfjũtfo kt/ƃá ;sbfufdL,
tl/ŷf sldų] pbs]þ l&tk'l/;á ljo cgfjũwƙųf cgfufdL, ƌŷf kfl/dtL/+ pųl/ŷf yn] l&tk'l/;á ljo rųf/á cá#] cltŊldŷf
lgƑfgyn] l&tá vL)f;jƔfƪ±)ëf, yn] l&tk'l/;Ƨ gu/+ kljl;ŷf kf;fb+ cf?ƞ pųdeáhge'ŧg+ ljo vL)f;jƧ lgƑfgf/ƙ);dfkƸų
cƍ]ŷf jLltgfdg+ j]lbtƑ+.

pbs"þkdf;'ųjŰgf lglŪtf.

6_ 9= clgŝfg'kƧL;'ųflbjŰgf

16_19= %Ū] æOw ;d;L;L slytáÆlt jŷf Pj+ ;d;Ll;t+ ljelhŷf Owflwƍ]t+ bƧ]t'+ æ;á rt'lƑ±wëf xátLÆltcflbdfx.
/áuj;]g ;d;L;L /áu;d;L;L. P; goá ;];];'lk. Psƍxf/]g]jflt Psj]nfod]j. oá rŋ'/áufbL;' cţt/Ƹƨ ;lt æOtá cg'lŪtá
c/xų+ kfk'l)ƧfdLÆlt ljkƧg+ kŪk]l;, cyƧ c/xųť /áutá j'Ūfgť PssŽnd]j xált co+ /áu;d;L;L gfd. Ol/ofkyƧ
kl/oá;fglƃ Ol/ofkyƃ/;dfoá±uëf. oá &fgfbL;' Ol/ofk±yë;' cţt/+ clwŪfo æcljsŽ]k]ŷfj c/xų+ kfk'l)ƧfdLÆlt ljkƧg+
kŪk]l;. cyƧ c/xųƍlų r Ol/ofkyljsŽ]kgť Psƍxf/]g]j xált, co+ Ol/ofky;d;L;L gfd. hLljt;d;L;L gfdflt PŴ
æklnaáw;L;+ dfgá, k/fdf;;L;+ lblŪ, ljŋ]k;L;+ pźŝ+, lsn];;L;+ cljşŽ, clwdáŋ;L;+ ;źf, kƮx;L;+ jLl/o+, pkŪfg;L;+ ;lt,
cljŋ]k;L;+ ;dflw, bƧg;L;+ kţf, kjų;L;+ hLljltlƇo+, r'lt;L;+ ljdáŋá, ;řf/;L;+ lg/á±wëfÆlt kl;lƘbfo+ ‘kl0d03=33’
j'ų];' ;ų/;;' ;L;];' kjų;L;+ lsn];;L;lƃ ƀ] ;L;flg Owflwƍ]tflg - æck'Ƒ+ crl/d+ cf;jkl/ofbfgť xált
hLljtkl/ofbfgťfÆlt jrgtá. t];' lsn];;L;+ c/xųd±Ʈëf kl/oflbolt, kjų;L;+ hLljltlƇo+ r'ltlrų+ kl/oflbolt. tŴ
cljşŽkl/ofbfos+þ lrų+ hLljltlƇo+ kl/ofbft'+ g ;ŊŽ]lt, hLljltlƇokl/ofbfos+þ cljş+ kl/ofbft'+ g ;ŊŽ]lt cţ+ cljşŽkl/ofbfos+þ
lrų+, cţ+ hLljtlƇokl/ofbfos+þ. oƧ r]t+ ;L;ƀo+ ;d+ kl/ofbfg+ uŞlt, ;á hLljt;d;L;L gfd.
sy+ klgb+ ;d+ xátLltĠ jf/;dtfo. olƨlŤ jf/] dƮj'Ūfg+ xált, ;átfklųd±Ʈë kť kŝj]ŋ)flg, ;sbfufldd±Ʈë kť,
cgfufldd±Ʈë kť, c/xųd±Ʈë rųf/Llt Ps"þgjL;ltd] kŝj]ŋ)`f±)ë kltŪfo ejś+ cátl/ŷf kl/lgƑfotá Odfo jf/;dtfo Ob+
peo;L;kl/ofbfglƕ ;d+ xátLlt Odfo jf/;dtfo. jf/;dj'lųbfos]þg lx dƮlrų]g cųgá cgƃ/+ ljo lgƎfb]tƑf kŝj]ŋ)jf/f
r lsn];kl/ofbfgƧ]j jf/flt jųƑt+ c/xlt. æljd'ųƸƨ ljd'ųldlt `f)+ xátLÆlt ‘d0lg01=78 ;+0lg0 3=12 14’ jrgtá
kŝj]ŋ)kl/;dfkg]g lsn];kl/ofbfg+ ;ƕflkt+ gfd xátLlt Odfo jf/j'lųof ;dtfo lsn];kl/ofbfghLljtkl/ofbfgfg+ ;dtf
j]lbtƑf. t]g]jfx æoƨf kgƧ»k]0== tƨf Pj+ j'ųÆlƃ.
cfo'gá j]dŢ+ cgltŊldŷf cƃ/fj lsn];kl/lgƑfg]g kl/lgƑfotLlt cƃ/fkl/lgƑfoL. t]gfx æoá kť;'
;'źfjf;];"Æltcflb j]dŢ]lt cljxfbL;' oŴ pƍƉá, tŴ cfo'gá j]dŢ]. cfo'j]dŢ+ pkxŝ cltŊldŷf tŴ kl/lgƑfotLlt
pkxŝkl/lgƑfoL. t]gfx æoá tŴ]jfÆltcflb. c;řf/]g cƍoá±uëg cg'Ƨfx]g clsndƃá ltlŋlƇotfo ;'±vëg]j kl/lgƑfotLlt
c;řf/kl/lgƑfoL. t]gfx æoá t];+o]jfÆltcflb. t];+o]j k'Ʈnfglƃ lgźf/±)ë ;fldjrg+. cƍoá±uëgflt clwdųƍoá±uëg ljgf
cƍsl;/]g. ;;řf/]g ;ƍoá±uëg lsndƃá b'ŋ]g kl/lgƑfotLlt ;;řf/kl/lgƑfoL. pź+jflxefj]g pźdƧ tŲf;át+ jũ;átťflt,
pź+ jf uƄf klnletƑtá pźdƧ dƮ;átlƃ pź+eátá. kl;lƈj;]g cslgŪ+ uŞtLlt cslgŪufdL.
PŴ kg rt'Ŋ+þ j]lbtƑ+. oá lx cljxtá kŪfo rųf/á b]jnás]þ ;á±wëŷf cslgŪ+ uƄf kl/lgƑfolt, co+ pź+;átá
cslgŪufdL gfd. colŤ cljx];' sƍ;xƧ+ j;ƃá c/xų+ kų'+ c;Ŋ'þl)ŷf ctƍ+ uŞlt, tŶflk ƀ] sƍ;xƧflg j;ƃá c/xų+ kų'+

63
c;Ŋ'þl)ŷf ;'bƧ+ uŞlt, tŶflk rųfl/ sƍ;xƧflg j;ƃá c/xų+ kų'+ c;Ŋ'þl)ŷf ;'bƸƧ uŞlt, tŶflk cŪ sƍ;xƧflg j;ƃá c/xų+
kų'+ c;Ŋ'þl)ŷf cslgŪ+ uŞlt, tŴ j;ƃá cƮdƮ+ clwuŞlt. tŴ oá cljxtá kŪfo b'lto+ jf rt'Ŵ+ jf b]jnás+þ uƄf kl/lgƑfolt,
co+ pź+;átá g cslgŪufdL gfd. oá sŽdejtá rljŷf cslgŪ];' kl/lgƑfolt, co+ g pź+;átá cslgŪufdL gfd. oá x]Ūf rt";'
b]jnás]þ;' tŴ tŴ]j lgƑlųŷf kl/lgƑfolt, co+ g pź+;átá g cslgŪufdLlt.
Pt] kg cljx];' pƍƉ;dgƃ/cfo'j]dŢ+ cƍŷfj kl/lgƑfogj;]g toá cƃ/fkl/lgƑflogá, PsŽ] pkxŝkl/lgƑfoL, PsŽ]
pź+;átált kťlj±wëf, c;řf/;;řf/kl/lgƑfloljef±uëg b; xálƃ, tyf ctƍ;'bƧ;'bƧL;"lt rųf/á b;sŽlt rųf/L;+. cslgŪ] kg
pź+;átá glŴ, toá cƃ/fkl/lgƑflogá, PsŽ] pkxŝkl/lgƑfoLlt rųf/á, c;řf/;;řf/kl/lgƑfloljef±uëg cŪflt cŪrųf/L;+
cgfufldgá. ;ųdfbL;' glŴ jųƑ+.

clgŝfg'kƧL;'ųflbjŰgf lglŪtf.

10= lgŹ;jŴ';'ųjŰgf

20= b;d] lgŹ;jŴ"gLlt cflb;Źnák]gfo+ lgŹ];ált cfx ælgŹ;flbjŴ"gLÆlt. glŴ Obflg OdƧ b;flt lgŹ;á. kŤált
`ft'+ OlŞtá cŴá. k'g b;jƧá g xátLlt t];+ dltdųd]tlƃ bƧ]t'+ æ;á ls/fÆlt ls/;ŹƮx)+. lgŹ;ált r]t+ jrgdų+. tƧ
lgƑL;flbefjƧ ljo lgƉjflbefjƧ r OlŞtųflt bƧ]t'+ æg s]þjnťfÆltcflb j'ų+. ufd] ljr/ƃált ufd] lkůfo r/ƃá. g Ob+
ltlŴofg+ clwjrg+ t];' tlƉldųƧ cefjf, ;f;g]lk ;]vƧlk g Ob+ clwjrg+, lsdś+ kg k'y'şgƧ. oƧ kg]t+ clwjrg+ o]g r
sŽ/±)ëg, t+ bƧ]t'+ ævL)f;jƧ]tÆlƃcflb j'ų+. cƍl;lƈsefjá lxƧ kŝŋtá sŽ/)+. k/ƕ/fo Ot/flg oflg kflńo+ cfutfƸg.
l;ŋfo ;ƙb]j cfbfg+ l;ŋf;dfbfg+. t+ kgƧf kfl/k"l/of j]lbtƑlƃ cfx æl;ŋfųok"/±)ëÆlt. l;ŋfo jf ;ƙb]j
cflbtá kŪfo /ŋ)+ l;ŋf;dfbfg+. tť cŴtá k"/±)ëg kl/lŞƉ+ c/ŋ±)ë ;Ƒ]g ;Ƒ+ cefjtá, /ŋ±)ë r kl/k"/)tá. anjŞƆált
bŃÜŞƆá. cfoltlƃ cgƃ/fgfutlbj;flbsŽná clwƍ]tá, g cgfutejált cfx æcgfut] k'glbj;fbL;'kLÆlt. l;ŋ+ kl/k"/]ƃƧ tŴ
lgaźelųtf cljutk]dtf. t]e"dswƙfg+ clgŝflbj;]g ;ƙb]j lgŢfg+ wƙlg;fdgflt cfx æljkƧgfo]t+ clwjrgÆlƃ.
tŲfljgo]lt eśfg'kƧgf`f)fg'efjl;ź] tŲfljŋƘg]. PsLefj]lt u);śl)sŽlsn];;śl)sŽljudl;ź] ljj]sjf;]. jLl/of/Ƙ]lt
;ƙƍwfgƧ kƮŲg] t+ kg ;Ƒ;á jLl/oƧ kl/Ɣ"xg+ xátLlt cfx æsŽlosr]tl;sƧ jLl/oƧ k"/±)ëÆlt. ;ltoť]j lgksefj] rflt
;tásŽl/tfo r]j ;ƕhŽgsŽl/tfo r. ;lt;ƕhţan]g]j lx jLl/of/Ƙá OŢlt. lblŪklj]±wëlt dƮ;ƙflblŪof klljŢg]. t]gfx
ædƮbƧg]Ælt.

lgŹ;jŴ';'ųjŰgf lglŪtf.

cg';ojƮjŰgf lglŪtf.

3= jlş;ųsj±Ʈëf

1= ;f/Ɔb;'ųjŰgf

21= tltoƧ k&d] b]jfotgefj]g lrųųf násƧ lrųLsŽ/Ūfgtfo r r]lto+ cxál;. ofjsLjlƃ ‘bL0lg0L02=134’
Psd]j]t+ kb+ clgodtá kl/df)jfrL. sŽná r]Ŵ clwƍ]tált cfx æoųs+þ sŽnÆlƃ. cleŲ+ ;lƉkftflt lgŝ;lƉkftf. t+ kg
lgŝ;lƉkftt+ bƧ]t'+ ælbj;ƧfÆltcflb j'ų+. ;lƉkftax'nflt kr'/;lƉkftf. já;fglƃ ;Řár+. æj'lźo]jfÆltcflbgf j'ųdŴ+
Ɠlt/]sd'±vëg bƧ]t'+ æcleŲ+ c;lƉktƃf xLÆltcflb j'ų+. cfs'þnflt v'letf g k;Ɖf. lelşŷflt jƮaƈtá ljeş lj;'+ lj;'+ x'ŷf.
;lƉkfte]l/oflt ;lƉkftf/árge]l/of. cźe'ųf jflt ;flde'ųf jf. cá;Lbdfg]lt xfodfg].
;'Řlƃ eů+ ux]ŷf uŞƃ]lx kƑtvůgflbltŴufdƀf/fbL;' /fhk'l/;fg+ bftƑefu+. alnlƃ lgƎƉ;Ƨflbtá %efu+
;ųefulƃcflbgf nźƑs/+. bůlƃ b;jL;ltsxfk)flbs+þ ck/fwfg'¿k+ ux]tƑwgbů+. jlşwƙlƃ jlş/fhwƙ+. Obflg
ckţųkţfkgfbL;' tƍlŋ]k] r cfbLgjflg;+;] r ljŴf/tá bƧ]t'+ æt];Ælƃcflb j'ų+. kfl/rl/oŋdflt pkŪfgŋdf. ká/f)+
jlşwƙlƃ PŴ k'Ƒ] ls/ jlş/fhŽgá æco+ rá/áÆlt cfg]ŷf blƧt] æuŲy g+ rá/Ælƃ cjŷf ljlgŞodxfdųfg+ b]lƃ. t] ljlglŞlgŷf
;r] crá/á xált, ljƧş]lƃ. ;r] rá/á, cųgf lslť csŷf jáxfl/sŽg+ b]lƃ, t]lk ljlglŞlgŷf crá/á r], ljƧş]lƃ. rá/á r],
;'ųw/fg+ b]lƃ. t]lk ljlglŞlgŷf crá/á r], ljƧş]lƃ. rá/á r], cũs'þlnsŽg+ b]lƃ, t]lk t±yëj sŷf ;]gfkltƧ, ;]gfklt pk/fhƧ,
pk/fhŽ /ţá. /fhŽ ljlglŞlgŷf ;r] crá/á xált, ljƧş]lt. ;r] kg rá/á xált, kj]l)kŰs+þ jfrfk]lt. tŴ æo]g Ob+ gfd
st+, tƧ co+ gfdbůáÆlt lnlvt+. /fhŽ tƧ lsl/o+ t]g ;dfg]ŷf tbg'Şljs+þ bů+ s/ált. Olt Pt+ ká/f)+ jlşwƙ+ ;dfbfo

64
jųƃfg+ dg'Ƨf g pŢfolƃ. k/ƕ/fut];' cũs'þn];' hŽtf cultudglj/tf cũdxƟsk'l/;f cũs'þlnsŽ.
;ŊŽ/lƃ pksŽ/+. u?efj+ kŝ'kŪk]ŷflt æOd] cƛfs+þ u?gáÆlt tŴ u?efj+ kl kl pkŪk]ŷf. dfg]ƧƃLlt
;ƙfg]Ƨlƃ. t+ kg ;ƙfgg+ t];' g];+ cųdgtfk'Ƒslƃ cfx ædg]g lkofloƧƃLÆlt. lgkŝsŽ/+ kl)kft+. bƧ]ƃLlt u?lrųef/+
bƧ]lƃ. ;ƈfg]t'lƃ ;Ɨƈ+ cljlŞƉ+ sŷf #]t'+.
k;ƞsŽ/Ƨflt anŊŽ/Ƨ. sŽd+ j'lźof k"hgLotfo æj'lźxflgoáÆlt j'ų+, cŴá kg j'ųfg'Ŋd]g]j oáh]tƑá. kflńo+ jf oƨf
æj'lźo]j kflsřf, gá kl/xfgLÆlt j'ų+, tƨf tbg'Ŋd]g æj'lźxflgoáÆlt j'ų+.
ljklŝt'+ cnźásŽ;] kfksƙ], tƧ sƙƧ ljkfs]þ jf cgj;/áj b]j;ák;±Ʈëf. tƸƨ kg nźásŽ;] l;of b]jták;ƮƧ
cj;/ált cfx æcg'ƍƉ+»k]0» jŬ]ƃLÆlt. Pt]g]j cg'ƍƉ+ ;'vlƃ PŴflk cŴá j]lbtƑá. ansŽoƧ lbu')ltu')tfbƧg+
kleoefjbƧglƃ Pjdflbgf b]jtfg+ ;śfd;L;] ;xfotf j]lbtƑf.
clglŞtlƃ clgŪ+. cfj/)tált lg;]wgtá. wƙtá cgk]tf wlƙoflt Ow æwlƙsŽÆlt j'ųf. ldu;"s/flb#ftfo
;'gvfbLg+ slŬŷf jgr/)+ jfhŽ], tŴ lgo'ųf, t] jf jfh]ƃLlt jflhsŽ, ldujwrfl/gá.

;f/Ɔb;'ųjŰgf lglŪtf.

2= jƧsŽ/;'ųjŰgf

22= b'lto] cleoft'sŽdált PŴ cle_;Źá cleejgŴá æcgleljlbt'ÆlƃcfbL;' ljoflt cfx æcleejgŴfo oft'sŽdáÆlt.
jlş/fhŽgált æjş]tƑf Od]Ælt cflbtá kjų+ jrg+ pkfbfo jşLlt nźgfdf /fhŽgá, jlş/ŪƧ jf /fhŽgá jlş/fhŽgá. /ŪƧ kg
jlş;dţf tlƉjfl;/fhs'þdf/j;]g j]lbtƑf. /flhlźoflt /fhefjfg'ut]g kefj]g. ;á kg kefjá g];+ u)/fhŽg+ ld±yëf ;fdlƮof
nás]þ kfsá. lr/ŪfoL r cxá;Llt æ;dƮefj+ s±yëtLÆlt j'ų+. cg' cg' t+;dlśgá efj]lt jŬ]tLlt cg'efjá, cg'efjá Pj
cfg'efjá, ktfká. ;á kg g];+ ktfká xlŴcƧflbjfxg;ƕlųof tŴ r ;'lelŋtefj]g nás]þ kfsá hŽtált æPt]g»k]0» s±yëtLÆlt
j'ų+. tfńlŞƮń]gflt s'þlťsŽl%Ź]g. c;glƃ ;/+. cltkftloƧƃLlt cltŊŽd]lƃ. kářfg'kářlƃ kářƧ cg'kář+, k'l/d;/Ƨ
kářkbfg'utkář+ Ot/+ ;/+ sŷflt cŴá. clj/flwtlƃ clj/lŢt+. plŞlƆƧfdLlt pƙ"ngj;]g s'þn;ƃƸt l%lƆƧfld. cog+ jŬg+
coá, tƍlkŋ]g cgoált cfx æcjlŬÆlƃ. `ftLg+ Ɠ;g+ ljgf;á `fltƓ;g+.
uśfoflt uśf;dLk]. kũgufdlƃ ;skũgufd+. tŶflt tƸƨ kũg]. anjf#fthŽtált pƍƉanjsŽ]±wëf. d]lt dƞ+.
ut]gflt udg]g. ;Lt+ jf pŲ+ jf glŴ tfo j]nfo. cled'v+ o'ź]gflt cled'v+ ph'sd]j ;śfds/±)ëg. pknfkg+ ;fd+ bfgťflt
bƧ]t'+ æcnÆlƃcflb j'ų+. e]bálk Ow pkfoá Pjflt j'ų+ æcţŶ ldy'e]bfÆlt. o'źƧ kg cg'kfotf k±uëj ksŽl;tf. Oblƃ
æcţŶ pknfkgfo cţŶ ldy'e]bfÆlt Ob+ jrg+. syfo go+ nleŷflt æofjsLjť »k]0 kl/xfgLÆlt Odfo eujtá syfo pkfo+
nleŷf. cg'sƕfoflt jlş/fh];' cg'Ʈx]g.
/fhŽlk td]j k];]ŷf ;Ƒ]»k]0» kfk];Llt /fhŽ t+ cųgá ;lƃs+þ cfut+ æƸs, cfrl/o, eujf cjrfÆlt k'lŞ. ;á æoyf
eá ;d)Ƨ ±uëftdƧ jrg+ g ;ŊŽ jşL s]þglr ux]t'+, clkr pknfkgfo jf ldy'e]b]g jf ;ŊŽÆlt cfx. ttá g+ /fhŽ æpknfkgfo
cƛfs+þ xlŴcƧfboá glƧƧlƃ, e]b]g]j t] ux]Ƨfld, Ƹs s/ádfÆlt k'lŞ. t]g lx, dxf/fh, t'ƛ] jşL cf/ư kl/;lt sy+ ;d'Ūfk]y,
ttá cx+ æƸs t], dxf/fh, t]lx, cųgá ;ƃs]þg sl;jl)şŽbLlg sŷf hLjƃ' Pt] /fhŽgáÆlt jŷf kŊldƧfld. ttá t'ƛ] æƸs g', eá,
P; Ɣfƪ±)ëf jşL cf/ư kjų+ sy+ klafxtLÆlt jb]Ɯfy. lbj;ef±uë rfx+ t];+ kŰfsŽ/+ k];]Ƨfld, tlƕ ufxfk]ŷf t'ƛ]lk dd bá;+
cf/ák]ŷf aƈgtfńgfbLlg csŷfj s]þjn+ v'/d'ů+ d+ sŷf gu/f gLx/fk]y, cyfx+ ædof t] gu/] kfsŽ/á kl/vf r sŽl/tf, cx+
ly/b'ƑnŪfgť pųfguƘL/Ūfgť hŽgfld, g lr/Ƨ+ bflg t+ ph'+ sl/ƧfdLÆlt jŋfld. t+ ;'ŷf t'ƛ] æuŞt"Ælt jb]Ɯfyflt. /fhŽ
;Ƒ+ csŽl;.
lnŞjL tƧ lgŋdg+ ;'ŷf æ;±&ëf Ɣfƪ±)ëf, df tƧ uś+ pųf/]t'+ cbŴfÆlt cfx+;'. tŶ Psŝ]lx æcƛ] cf/ư slytųf ls/
;á Pj+ s/átLÆlt j'ų] æt]g lx e±)ë Pt"Ælt jƸb;'. ;á uƄf lnŞjL lbƩf ælsdfutŴfÆlt k'lŞtá t+ kjƸų cf/ár]l;. lnŞljgá
æcƍdųs]þg gfd Pj+ u?+ bů+ sŽt'+ g o'ųÆlƃ jŷf æƸs t] tŶ &fgƃ/Ælƃ k'ƸŞ;'. ljlgŞodxfdŝáxdƨLlt. tb]j t] &fgƃ/+
xát"lt. ;á ;'Ū't/+ ljlgŞo+ s/ált. /fhs'þdf/f tƧ ;lƃs]þ l;ƍ+ pƮŲlƃ. ;á kltlŪtu'±)ëf x'ŷf Pslbj;+ Ps+þ lnŞƸj ux]ŷf
Psdƃ+ uƄf æbf/sŽ s;ƃLÆlt k'lŞ. cfd, s;lƃ. ƀ] ±uëf±)ë oáh]ŷflt. cfd, ƀ] ±uëf±)ë oáh]ŷflt. Pųs+þ jŷf lgjųá. ttá
tdţá æƸs cfrl/oá cfxfÆlt k'lŞŷf t]g j'ų+ - c;Źxƃá æg d];á oyfe"t+ s±yëtLÆlt t]g ;Ƹź lelş.
Ɣfƪ±)ëf ck/lƕ Pslbj;+ Ps+þ lnŞƸj Psdƃ+ g]ŷf æs]þg Ɠŧg]g e'ųá;LÆlt k'lŞŷf lgjųá. tlƕ cţá k'lŞŷf c;Źxƃá
t±yëj lelş. Ɣfƪ±)ëf ck/lƕ lbj;+ Ps+þ lnŞƸj Psdƃ+ g]ŷf æcltb'Ʈtál; ls/fÆlt k'lŞ. sŽ] Pjdfxflt c;'sŽ] gfd lnŞjLlt.
ck/lƕ Psdƃ+ g]ŷf æŷ+ ls/ eL?hŽltsŽ]Ælt k'lŞ. sŽ] PjdfxfltĠ c;'sŽ] gfd lnŞjLlt. Pj+ cţ]g cslytd]j cţƧ s±yëƃá tLlx
;+jŞ/]lx t] /fhŽgá cţdţ+ lelƆŷf oyf ƀ] Psd±Ʈëg g uŞlƃ, tyf sŷf ;lƉkfte]Ƹ/ r/fk]l;. lnŞljgá æOƧ/f ;lƉktƃ', ;"/f
;lƉktƃ"Ælt jŷf g ;lƉkƸt;'. Ɣfƪ±)ëf æco+ bflg sŽná, ;L#+ cfuŞt"Ælt /ţá ;f;g+ k];]lt. /fhŽ ;'ŷfj ane]Ƹ/ r/fk]ŷf
lgŋld. j];flnsŽ ;'ŷf æ/ţá uś+ pųl/t'+ g bƧfdfÆlt e]Ƹ/ r/fk];'+. t] ;'ŷf æuŞƃ' ;"//fhŽgáÆltcfbLlg jŷf g ;lƉkƸt;'.
ægu/ƍj];g+ g bƧfd, ƀf/flg lkblxƧfdfÆlt e]Ƹ/ r/fk];'+. PsŽ]lk g ;lƉklt. oyfljj]lx ƀf/]lx kljl;ŷf ;Ƒ] cgoƓ;g+
kfk]ŷf utá. t+ ;ƈfo]t+ j'ų+ - æ/fhŽlk td]j k];]ŷf ;Ƒ]lk lelƆŷf uƄf cgoƓ;g+ kfk];LÆlt.

jƧsŽ/;'ųjŰgf lglŪtf.

65
 2= k&d;ųs;'ųjŰgf

23= tlto] ckl/xfgfo lxtflt ckl/xflgof ‘bL0lg0L02=136’, g kl/xfolƃ Pt]xLlt jf ckl/xflgof. Pj+ ;ř]ktá
j'ųdŴ+ ljŴf/tá bƧ]ƃá æOwflk rfÆltcflbdfx. tŴ ttáltcflb lb;f;' cfut;f;g] j'ųjrg+ j'ųsyg+. ljxf/;Ldf cfs'þnf oƨf
tƨf pká;ykjf/)f l&tf. cánLodfgsŽ]lt kflńtá cŴtá r ljgƧdfgsŽ]. plŋkfk]ƃflt ku')efjs/±)ëg cŴ;+jŰgfj;]g r
kƮŲƃf.
;fjlŴo+ leŋ" ljo ‘kf/f0565’ kflrlųo+ b];fk]tƑált kţfk]ƃf. jlşk'ųsŽ ljo ‘r"ńj0446’ b;jŴ'bLkg]g. tyf
cs/áƃflt gj+ sltsjų+ jf l;ŋfkb+ jf cdŹƃf wƙljgotá ;f;g+ bLk]ƃf v'Źslƕ r l;ŋfkb+ c;d"xgƃf. cfoƨf dxfsƧká ljo
rflt æ;')ft' d], cfj';á, ;Ŝá, ;ƃfƛfs+þ l;ŋfkbflg lulxutflg. lulxgálk hŽglƃ ‘Ob+ já ;d)fg+ ;Ōk'lųsŽg+ sƍlt, Ob+ já g
sƍtL’lt. ;r]lk lx do+ v'Źfg'v'ŹsŽlg l;ŋfkbflg ;d"xlgƧfd, eljƧlƃ jųf/á ‘w"dsŽlns+þ ;d±)ëg ±uëftd]g ;fjsŽg+ l;ŋfkb+
kţų+, ofljd];+ ;Ŵf cŪfl;, tfljd] l;ŋfkb];' l;Ƹŋ;'. otá Od];+ ;Ŵf kl/lgƑ'tá, g bflgd] l;ŋfkb];' l;ŋƃL’lt. olb ;ŜƧ
kųsƟ+, ;Ŝá ckţų+ g kţk]Ɯ, kţų+ g ;d'lŞƆ]Ɯ, oyfkţų];' l;ŋfkb];' ;dfbfo jų]ƜfÆlt Od+ ‘r"ńj0442’ tƸƃ &k]ƃá cfoƨf
dxfsƧká ljo r.
ly/efjƍųflt ;f;g] ly/efj+ clgjlųtefj+ pkutf. ±yë/sŽ/s]þxLlt ±yë/efj;fws]þlx ;Lnflbu'±)ëlx c;]ŋwƙ]lx. ax"
/lųoált kƑlhtf x'ŷf ax" /lųoá hŽglƃ. ;Lnflbu'±)ë;' kltŪfkgd]j ;f;g] kl/)fostflt cfx ætL;' l;ŋf;' kjų]ƃLÆlt. cájfb+
g b]lƃ cefhgefjtá. kj]l)sylƃ cfrl/ok/ƕ/fet+ ;ƙfklklųbLkg+ wƙsy+. ;f/e"t+ wƙkl/ofolƃ
;dyljkƧgfdƮmþn;ƕfkg]g ;f;g] ;f/e"t+ aáŢśsŽ];Ɵcg'ų/;Lltefj_ ‘c0lg0 6=85’ clwlrų;'ųflbwƙtƸƃ. cflbs+þ cájfblƃ
cflb_;Ź]g æPj+ t] cfnás]þtƑ+, Pj+ t] ljnás]þtƑ+, Pj+ t] ;ldlŧtƑ+, Pj+ t] k;f/]tƑ+, Pj+ t] ;ŜflkųrLj/+ wf/]tƑÆlƃ cájfb+
;śŲflt.
k'gưjbfg+ k'gưjá pų/kbnák]g. Ot/]lt o] g kŝojl;sŽ g cfld;rŋ'sŽ, t] g uŞlƃ tŲfo j;+.
cf/ţs]þ;"lt c/ţef±uë;' c/ţkl/ofkƉ];'. gg' oŴ sŴlrlk tŲf ;fjşŽ Pjflt rábg+ ;ƈfofx æufdƃ;]gf;g];'
xLÆltcflb. t]g æcg'ų/];' ljdáŋ];' lkx+ pkŪfkotáÆlt PŴ j'ųlkxfboá lko cf/ţs;]gf;g];' ;fnotf ;]ljtƑklŋsŽ Pjflt
bƧ]lt.
cųgfjflt ;od]j. t]g k/]lx cg'Ƨflxtfg+ ;/;]g]j cgfutfg+ k];nfg+ leŋ"g+ cfudg+, cfutfgť mþf;'ljxf/+
kŝf;L;ƃLlt bƧ]lt. Oldgfj gLxf/]gflt Odfo klklųof. cƮlxtwƙƮx)lƃ cƮlxtƧ kl/olųwƙƧ pƮx)+.
ulxt;Ţfos/)lƃ pƮlxtƧ ;'Ū' cŴlrƃg+. lrƃ/Ŵá lx co+ ;Ţfo;Źá. PƃLlt pkuŞlƃ. lg;Lblƃ cf;gkţfkgflbgf.

k&d;ųs;'ųjŰgf lglŪtf.

4_ 6= b'lto;ųs;'ųflbjŰgf

24_26= rt'Ŵ] s/áƃáo]jflt oyfj'ų+ lt/Şfgsy+ s±yëƃáo]j. clt/Şfgsyfefj]lk tƧ tŴ tƍ/efjbƧgŴ+

cjwf/)jrg+. kl/oƃsŽ/Llt ;kl/oƃ+ sŷf jųf. ækl/oƃjƸt jfr+ efl;tfÆlt ‘bL0 lg01=9 194’ lx j'ų+. cƍeƧájflt
kl/ldts±yëfo]j Psƃ]g s±yëtƑƧ]j sygtá. ;dfklų;dfkşg+ cl/oá t'ŲLefjá. lgŹfolto]jflt lgŹáŊdg] cgfbLgjbƧL
lgŹfolto]j, Ol/ofkykl/jųgflbgf g g+ ljgáb]lt. Pj+ ;+;Ūájflt j'ųgo]g u);śl)sŽo ;+;Ūá Pj ljx/lt. b'ƧLnf kflkŞf
gfdflt ;o+ lgƧLnf c;ƃu');ƘfjlgŞfo ;dƉfutųf kfkf nfdsŽ OŞf Pt];lƃ kflkŞf. kfkk'Ʈn]lx ldlųs/)tá kfkldųf. t]lx
;bf ;xkjųg]g kfk;xfof. tŴ lgƉtflbgf tblwd'ųtfo kfk;ƕjŘf. kťdfbLlg pųfgŴflgo]j.

b'lto;ųs;'ųflbjŰgf lglŪtf.

7_ 11= ;ţf;'ųflbjŰgf

27_31= ;ųd] clgŝflt cg'kƧlt Ptfoflt clgŝfg'kƧgf. tyfkjųljkƧgf kg oƨf cųgf ;xut;ţfo efljtfo
efljtf Pj xált, tƨf j'ų+ æclgŝfg'kƧgfbLlx ;xut;ţfÆlt. Odf ;ų nálsoljkƧgflk xálƃ æclgŝÆlƃcflbgf kjųgtá.
æPt+ ;ƃ+ Pt+ k)Lt+ olbb+ ;Ƒ;řf/;d±yëfÆlt cfutj;]g kg]Ŵ ƀ] nás'þų/f xáƃLlt j]lbtƑf. ælj/f±uëf lg/á±wëfÆlt lx tŴ lgƑfg+
j'ųlƃ Ow lj/fu;ţf, tf j'ų;ţf lgƑfgf/ƙ)flk l;o'+. ;];d]Ŵ ;'ljţ]Ɯd]j. cŪdfbLlg pųfgŴfg]j.

;ţf;'ųflbjŰgf lglŪtf.

66
 jlş;ųsjƮjŰgf lglŪtf.

4= b]jtfj±Ʈëf

5= k&dldų;'ųjŰgf

36= rt'ŴƧ kťd] cųgá u'ƞ+ tƧ cfljs/átLlt cųgá u'ƞ+ lgƮ'lxt'+ o'ųsy+ cţƧ cs±yëŷf tƧ]j cflrŋlt. tƧ u'ƞ+
cţ];+ gflrŋtLlt t]g slytu'ƞ+ oyf cţ] g hŽglƃ, Pj+ cgfljs/áƃá %fb]lt.

k&dldų;'ųjŰgf lglŪtf.

6_ 11= b'ltoldų;'ųflbjŰgf

37_42= %Ū] lkoá r xált dgfká rflt sƠf)ldųnŋ)+ blƧt+. sƠf)ldųá lx ;źf;ƕƉá r xált ;Ln;ƕƉá ;'t;ƕƉá
rfu;ƕƉá jLl/o;ƕƉá ;lt;ƕƉá ;dflw;ƕƉá kţf;ƕƉá. tŴ ;źf;ƕlųof ;Źxlt tyfutƧ ;ƗáƸw sƙť sƙmþnť, t]g ;Ɨálwof
x]t'e"t+ ;ų];' lxt;'v+ g kl/ŝhlt ;Ln;ƕlųof ;ųfg+ lkoá xált u? efjgLoá rábsŽ] kfku/xL jųf jrgŋdá. ;'t;ƕlųof
;ŝklŝ;d'ƍfbflbkl;+o'ųfg+ uƘL/fg+ syfg+ sųf xált. rfu;ƕlųof clƍŞá xált ;ƃ'Ūá kljljųá c;+;Ūá. jLl/o;ƕlųof
cf/źjLl/oá xált cųlxtk/lxtklklųo+. ;lt;ƕlųof pklŪtƧtL xált. ;dflw;ƕlųof cljlŋųá xált ;dflxtlrtá.
kţf;ƕlųof cljk/Lt+ khŽgflt. ;á ;ltof s'þ;nfs'þ;nfg+ wƙfg+ ultoá ;dƉ];dfgá kţfo ;ųfg+ lxtflxt+ oyfe"t+ hŽlgŷf ;dflwgf
tŴ PsƮlrųá x'ŷf jLl/o]g ;ų] clxt] lg;]±wëŷf lxt] lgoáh]lt. t]g j'ų+ ælkoá»k]0» lgoáh]tLÆlt. ;ųdfbLlg pųfgŴflg.

b'ltoldų;'ųflbjŰgf lglŪtf.

b]jtfjƮjŰgf lglŪtf.

5= dxfoţj±Ʈëf

1= ;ųljţf)lŪlt;'ųjŰgf

44= kťdƧ k&d] oƨf lgbƧgŴ] lgkftá ‘bL0lg0L02=127’ tƨf ;]Ɯyflk dg'Ƨflt oyf dg'Ƨflt j'ų+ xált. lj;];á
xálto]j ;ltlk aflx/Ƨ sŽ/)Ƨ ce]b] cŢlųsƧ leƉųf. gfgų+ sŽo] Pt];+, gfgųá jf sŽoá Pt];lƃ gfgųsŽof. Oldgf go]g
;];kb];'lk cŴá j]lbtƑá. g];lƃ dg'Ƨfg+. gfgųf ;ţf Pt];+ cŴLlt gfgų;lţgá. ;'v;d'Ƨotá ljlgkftá Pt];+ cŴLlt
ljlgkfltsŽ ;ltlk b]jefj] lbƑ;ƕlųof cefjtá. ckfo];' jf utá glŴ lgkftá Pt];lƃ ljlgkfltsŽ. t]gfx
ært'ckfoljlgd'ųfÆlt. lkoŘ/dftfbLg+ ljoflt lkoŘ/dftf ls/ olŋgL kŝ";;do] cg'?źŴ]/Ƨ wƙ+ ;Ţfotá ;'ŷf -
ædf ;Źds/L lkoŘ/, leŋ' wƙkbflg ef;lt.
clk wƙkb+ ljhŽlgo, klkş]d lxtfo gá l;ofĶ

ækf±)ë;' r ;+odfd;], ;ƕhŽgd';f g e)fd;].

l;ŋ]d ;';LƠdųgá, clk d'ŝ]d lk;froálgofÆltĶ ‘;+0lg0 1=240’ -
Pj+ k'ųs+þ ;ţfk]ŷf t+ lbj;+ ;átfklųmþn+ kųf. pų/dftf kg eujtá wƙ+ ;'ŷfj ;átfkƉf hŽtf.
ƔƪsŽo] k&dŢfglgƑų] Ɣƪ;d"x], ƔƪlgsŽo] jf ejflt ƔƪsŽlosŽ. dxfƔƪ'gá kl/;fo ejflt Ɣƪkfl/;şŽ tƧ
kl/rf/sŪfg] l&tųf. dxfƔƪ'gá k'/álxtŪfg] l&tflt Ɣƪk'/álxtf. cfo'jŰfbLlx dxƃf Ɣƪfgált dxfƔƪfgá. ;ltlk t];+
ltljwfglƕ k&d]g ´fg]g uƄf lgƑųefj] ´fgƧ kg kjlųe]b]g co+ lj;];ált bƧ]t'+ æƔƪkfl/;şŽ kgfÆltcflb j'ų+. kl/ų]gflt
xLg]g. ;f rƧ xLgtf %ƆfbLg+ xLgtfo j]lbtƑf. klnźdų+ jf xLg+. sƍƧflt c;Ś]ƜsƍƧ xLgk)Ltfg+ dŢ] ejųf dlŢd+. ;f

67
rƧ dlŢdtf %ƆfbLg+ dlŢdtfo j]lbtƑf. klnleŷf gflt;'efljt+ jf dlŢd+. pkŬsƍált c;Ś]ƜsƍƧ pkŬsƍá. ljƎþfl/st/ált
Ɣƪkfl/;ş]lx kdf)tá ljk'nt/á ;efjtá pńf/t/á r xált. ;efj]glk lx pńf/tdáj. t+ kg]Ŵ cƍdf)+. tƧ lx
kl/ųfefbLg+ kl/ų;'efbLgť sŽo] ;ltlk ;efjj]dų] Psųj;]g]j jjŴkLotLlt æPsųsŽofÆŷ]j t] j'ŝlƃ. k)Lt]gflt pŊŪ]g. ;f
rƧ pŊŪtf %ƆfbLg+ pŊŪtfo j]lbtƑf. ;'efljt+ jf, ;ƙb]j, jl;efj+ kflkt+ k)Lt+ ækwfgefj+ gLtÆlƃ sŷf. Owflk sƍá
c;Ś]Ɯsƍj;]g]j j]lbtƑá kl/k'ŰdxfsƍƧ c;Ƙjtá. OtLlt Pj+ j'ųƍsŽ/]g. t]lt æƔƪsŽlosŽÆlt j'ųf ltljwflk Ɣƪfgá. ;ţfo
Psųflt ltx]t'sefj]g Ps;efjųf. g lx tƧf ;ƕo'ųwƙj;]g cţálk sŽ]lr e]bá clŴ. Pjlƃ Oldgf gfgųsŽof Psų;lţgá
ulxtflt bƧ]lt.
bůpŊŽoflt bůbLlksŽo. ;/lt wfjlt, ljƧ/lt ljƍlsŰf ljo wfjlt. ƀ] sƍflt ƀ] dxfsƍf. Otá k/];'lk P;]j
goá. Owflt OdƸƨ ;'ų]. pŊŪkl/Ş]bj;]g cfeƧ/Ʈx±)ëg]j ;Ƒ]lk t] kl/ųfefcƍdf)feflk ulxtf.
;'Ɔ/f kef ;'ef, tfo lsŰf ;'eflsŰflt jųƑ]. ef_;ŹƧ /Ƨų+ clƃd_)_sŽ/Ƨ x_sŽ/ť sŷf æ;'elsŲfÆlt j'ųf.
cŪsyfo+ kg lgŝnfo PsŔgfo kefo ;'eált kl/ofojrglƃ æ;'e]g cálsŰf ljlsŰfÆlt cŴá j'ųá. PŴflk clƃd_)_sŽ/Ƨ
x_sŽ/s/)+ OlŞtƑd]j. g l%lşŷf kef uŞlt PsŔgųf. rt'Ŵljţf)lŪltd]j ehlƃ sŽoƧ ;ţfo r Ps¿kųf.
ljk'n;ƃ;'vfo'jŰflbmþnųf j]xƎþnf. PŴflt ljţf)lŪlto+.
ljjũkŋ] l&tf ck'g/fjųgtá. æg ;ƑsŽlnsŽÆlt jŷf td]j c;ƑsŽlnsų+ ljefj]t'+ æsƍ;t;xƧƕLÆltcflb j'ų+.
;áń;sƍ;xƧŝo]g pƍƉfg+ ;'źfjf;Ɣƪfg+ kl/lgƑfogtá cţ];ť tŴ cg'ƍşgtá a'ź;'ţ] nás]þ ;'ţ+ t+ &fg+ xált, tƨf ;'źfjf;f g
;ƑsŽlnsŽ. vƈfjf/Ūfg;lb;f xálƃ ;'źfjf;e"ldoá. Oldgf ;'ų]g ;'źfjf;fg+ ;ųfjf;efjbLkg]g]j ljţf)lŪltefjálk bLlktá
xált, tƨf ;'źfjf;flk ;ų;' ljţf)lŪtL;' rt'Ŵljţf)lŪƸt, gj;' ;ųfjf;];' rt'Ŵ;ųfjf;ť ehlƃ.
;'v'dųflt ;řf/fj;];;'v'defjƍųųf. kl/Ɠųljţf)lsŝfefjtá g]j ljţf)+, g ;Ƒ;á cljţf)+ xátLlt gfljţf)+, tƨf
kl/Ǝ'þtljţf)lsŝjƃL;' ljţf)lŪtL;' g j'ų+.

;ųljţf)lŪlt;'ųjŰgf lglŪtf.

2= ;dflwkl/ŋf/;'ųjŰgf

45= b'lto] ;dflwkl/ŋf/flt PŴ toá kl/ŋf/f. æ/±yëf ;Lnkl/ŋf/á, ´fgŋá rŊjLl/oáÆlt ‘;+0lg0 5=4’ lx PŴ
cnŘf/á kl/ŋf/á gfd. æ;ųlx gu/kl/ŋf/]lx ;'kl/ŋt+ xátLÆlt ‘c0lg0 7=67’ PŴ kl/jf/á kl/ŋf/á gfd.
ælunfgkŝo»k]0 hLljtkl/ŋf/fÆlt ‘d0lg0 1=191_192’ PŴ ;Ƙf/á kl/ŋf/á gfd. ;á Ow clwƍ]tált cfx ædƮ;dflwƧ
;Ƙf/fÆlt. kl/jf/kl/ŋf/álk jũlto]j. kl/jf/á lx ;ƙflbŪfboá dƮwƙf ;ƙf;dflwƧ ;xhŽtflbkŝoefj]g kl/s/)tá
cle;ř/)tá. kl/ŋtflt kl/jfl/tf. co+ j'ŝlt cl/oá ;ƙf;dfwLlt co+ ;ųlx /tg]lx kl/j'tá rŊjųL ljo ;ųlx cś]lx
kl/j'tá cl/oá ;ƙf;dfwLlt j'ŝlt. pk]ŝ lgƧLotLlt pklg;f, ;x pklg;foflt ;pklg;á, ;pklgƧoá cŴá, ;kl/jf/áo]jflt
j'ų+ xált. ;xsŽl/sŽ/)e"tá lx wƙ;d"xá Ow æpklg;áÆlt clwƍ]tá.

;dflwkl/ŋf/;'ųjŰgf lglŪtf.

3= k&dclƮ;'ųjŰgf

46= tlto] cg'*xgŪ]gflt sŽd+ cfx'g]ƜlƮcfboá toá cƮL Ɣfƪ±)ëlxlk OlŞtf ;lƃ. t] kg t]lx OlŞtdųfj, g ;ųfg+
tflb;f cŴ;fwsŽ. o] kg ;ųfg+ cŴ;fwsŽ, t] bƧ]t'+ æcfx'g+ j'ŝtLÆltcflb j'ų+. tŴ cfg]ŷf x'gg+ k"hg+ æcfx'gÆlƃ j'ų+, t+
cfx'g+ c/xƃL dftflkt/á. t]gfx eujf - æcfx'g]Ɯflt, leŋj], dftflkt"g+ Pt+ clwjrgÆlƃ ‘Oltj'0106’. ob±Ʈëg r t]
k'ųfg+ ax"ksŽ/tfo cfx'g]Ɯflt, t];' ;ƙfklklų g];+ lxt;'vfjxf, tb±Ʈëg t];' ldŞfklklų clxtb'ŋfjxflt cfx æt];'»k]0»
lgƑųƃLÆlt.
ƩfodŴá ‘bL0lg0cŪ03=305’ ldųljƆsjŴ'gf j]lbtƑá. ldųljƆsŽ] lx dft/f, ætft, cş pká;lysŽ] x'ŷf ljxf/]
;Ƒ/Ƹų wƙƧjg+ ;'±)ëflx, ;xƧ+ t] bƧfdLÆlt j'ųá wgnáe]g pká;y+ ;dfbfo ljxf/+ uƄf æOb+ &fg+ cs'þtáeoÆlƃ ;Ɵŋ]ŷf wƙf;gƧ
x]Ūf lgkƉá ;Ƒ/Ƹų lgŹfloŷf #/+ cudfl;. dftf kftáj ofu'+ klrŷf pkgfd]l;. ;á ;xƧ+ ux]ŷfj lklj. cyƧ Ptbxál; æwg+
;+xl/ƧfdLÆlt. ;á gfjfo ;d'Ź+ kŋlƆt'sŽdá cxál;. cy g+ dftf, ætft, OdƸƨ s'þn] rųfnL;sŽ]lwg+ clŴ, cn+ udg]gfÆlt
lgjf/]lt. ;á tƧf jrg+ cgflbloŷf uŞlt Pj. ;f k'/tá cŪfl;. cy g+ s'þlŢŷf æco+ dƞ+ k'/tá ltŪtLÆlt kfb]g kxl/ŷf
kltt+ cƃ/+ sŷf cudfl;.
dftf pŪlxŷf ædflb;fo dftl/ Pj¿k+ sƙ+ sŷf utƧ t] utŪfg] ;'v+ eljƧtLlt Pj+;ţL gfd ŷ+ k'ųfÆlt cfx. tƧ
gfj+ cf?ƞ uŞtá ;ųd] lbj;] gfjf cŪfl;. cy t] dg'Ƨf æcźf PŴ kfkk'Ʈná clŴ, ;nfs+þ b]yfÆlt cfx+;'. ;nfsŽ bLodfgf
tƧ]j ltŋų'+ kfk'l). t] tƧ pń'ƕ+ bŷf t+ ;d'Ź] klŋƸk;'. ;á Ps+þ bLk+ uƄf ljdfgk]tLlx ;Ƹź ;ƕƸų cg'ejƃá tflx æk'/tá
k'/tá df cudf;LÆlt j'ŝdfgálk tlŹu')+ tlŹu')+ ;ƕƸų kƧƃá cg'k'Ƒ]g v'/rŊw/+ Ps+þ cŹ;. t+ rŊ+þ kb'dk'Ǝ+þ ljo pkŪfl;. ;á

68
t+ cfx, æcƘá, Ob+ tof lkńlƈt+ kb'd+ dƞ+ b]xLÆlt. g Ob+, ;fld, kb'd+, v'/rŊ+þ Ptlƃ. ;á æjť]l; d+ ŷ+, Ƹs dof kb'd+ g
lbŪk'ƑÆlƃ jŷf æŷ+ nálxtrƆg+ ljlnlƕŷf lkńƈg+ kb'dk'Ǝ+þ dƞ+ g bft'sŽdáÆlt cfx. ;á lrƃ]l; æcolƕ dof st;lb;+ sƙ+ sŷf
tƧ mþn+ cg'eljt'sŽdáÆlt. cy g+ æuŲ, /]Ælt jŷf tƧ dŴs]þ rŊ+þ lvlk. t]g j'ų+ -
ært'lư cŪŢudf, cŪflx lkr ;áń;.
;áń;flx r afƸų;, clŶŞ+ rŊdf;bá.
OŞfxtƧ ká;Ƨ, rŊ+þ edlt dŴs]þÆltĶ ‘hŽ0 1=1=104 1=5=103’.
;ált ±uëx;fldsŽ] eųf. k'l/dgo]g]jflt cg'*xgƧ kŝotfo. tlŶb+ jŴ' - sƧka'źsŽn] ;átfkƉƧ pkf;sƧ el/of
cltrf/+ r/lt. ;á t+ kŝŋtá lbƩf æsƨf Pj+ s/á;LÆlt cfx. ;f æ;rfx+ Pj¿k+ s/áld, co+ d] ;'g±vëf ljn'ƍdfgá vfbt"Ælt
jŷf sŽnstf sŰd'ůsbx] j]dflgsk]tL x'ŷf lgƑųf lbjf ;ƕƸų cg'ejlt, /Ƹų b'ŋ+. tbf af/f)l;/fhŽ lduj+ r/ƃá c/ţ+ kljl;ŷf
cg'k'Ƒ]g sŰd'ůsbx+ ;ƕųá tfo ;Ƹź ;ƕƸų cg'ejlt. ;f t+ jť]ŷf /Ƹų b'ŋ+ cg'ejlt. ;á `ŷf æsŴ g' ±vëf uŞtLÆlt lklŪtá
lklŪtá uƄf cljb"/] l&tá sŰd'ůsbxtá lgŋldŷf t+ ækkÆlƃ vfbdfg+ Ps+þ ;'gv+ lbƩf cl;gf lƀwf l%lƆ, ƀ] cx];'+. k'g l%Ɖ]
rųf/á, k'g l%Ɖ] cŪ, k'g l%Ɖ] ;áń; cx];'+. ;f æƸs s/ál;, ;fdLÆlt cfx. ;á æƸs ObÆlƃ cfx. ;f æPj+ csŷf ±vëńlků+
e"ldo+ lgŪ'leŷf kfb]g #+;fxLÆlt cfx. ;á tyf csŽl;. ;'gvf cƃ/wfƸo;'. d'lŪoá±uëf ls/fo+ tƧ ;'gvƃ/wfgƧ, olbb+ ±vëńlků+
e"ldo+ lgŪ'leŷf kfb]g #+;g+, t+ lbj;+ tƧf sƙ+ vL)+. /fhŽ ljƍl;f/L x'ŷf uƃ'+ cf/źá. ;f ædƞ+, ;fld, sƙ+ vL)+, df
cudf;LÆlt cfx. /fhŽ cƧ'ŷfj utá.
blŋ)flt rųf/á kŝof bLodfgf bŋlƃ Pt]lx lxt;'vfgLlt, t+ blŋ)+ c/xtLlt blŋ±)ëƜá, leŋ';Ŝá.

k&dclƮ;'ųjŰgf lglŪtf.

4_ 5= b'ltoclƮ;'ųflbjŰgf

47_48= rt'Ŵ] oţjf+ ;ƕfb]ŷf dxfoţ+ plŹƧ ;ljţf)sŽlg cljţf)sŽlg r oţ"ks/)flg ;lştfgLlt cfx kflńo+
ædxfoţá pkŋáÆlt. t+ pks/)+ t];+ tyf;şglƃ cfx æpkŋált kŝ'klŪtáÆlt. jŞt/;tfgLlt o'jefjƍųflg
gfltanjjŞ;tflg. t] kg jŞf Pj xálƃ, g bƙf, anLaŹf jf. p/ưflt t?)d]ůsŽ j'ŝlƃ. pkgLtfgLlt &kgŴfo
pkgLtflg. ljƸx;Ū]gflt Ƹx;gŪ]g. pkjfot"lt pkuƄf ;/L/b/y+ lgƑfk]ƃá ;Ų;Ltnf jftá jfot'. ;];+ ;'ljţ]Ɯd]j. kťd]
glŴ jųƑ+.

b'ltoclƮ;'ųflbjŰgf lglŪtf.

6= b'lto;ţf;'ųjŰgf

49= %Ū] ƌf?ljn]vglƃ rƙ+ lnvƃfg+ rƙ+ lnlvŷf %lūts;+. æP;áxdƨLÆltcflbgf cx+s/)+ cxŘf/á. æPt+ ddfÆlt
dd+s/)+ ddŘf/á. t]gfx æcxŘf/lblŪtáÆltcflb. ltƧá ljwflt ;]Ɯ;lb;xLgj;]g toá dfgf. æPslj±wëg ¿k;śxáÆltcfbL;'
‘w0;0584’ sŽ]Ūf;á æljwfÆlt j'ųá. æsy+ljw+ ;Lnjƃ+ jblƃ, sy+ljw+ kţjƃ+ jbƃLÆltcfbL;' ‘;+0lg0 1=95’ ksŽ/á. æltƧá
Odf, leŋj], ljwf. stdf ltƧáĠ ;]ƜáxdƨLlt ljwfÆlt ‘lje0920’ PŴ dfgá æljwfÆlt j'ųá. Owflk dfgáj clwƍ]tá. dfgá
lx ljbxgtá xLgflbj;]g ltljwf. t]gfsŽ/]g bxgtá pkbxgtá æljwfÆlt j'ŝlt.

b'lto;ţf;'ųjŰgf lglŪtf.

7_ 8= d]y'g;'ųflbjŰgf

50_51= ;ųd] Owflt OdƸƨ nás]þ. Psŝált PsŽ]. ;d±)ëf jf Ɣfƪ±)ëf jflt kƑşŽdų]g ;d±)ëf jf, hŽltdų]g Ɣfƪ±)ëf
jf. ƀo+ƀo;dfklųlƃ ƀLlx ƀLlx ;dfklştƑ+, d]y'glƃ cŴá. g x]j ±vëf ;dfkştLlt ;Ɨƈá. pŞfbg+ pƑũg+. ;Ɨfxg+
kl/dŹg+. ;flbotLlt clwjf;]lt. tbƧfb]tLlt pŞfbgfƸb cle/dlt. lgsŽd]tLlt OŞlt. ljlųlƃ t'ƸŪ. Oblƕ ±vëflt PŴ
Oblƃ oyfj'ų+ ;flbogfƸb vůflbefjj;]g Ps+þ sŷf j'ų+. lk_;Źá jŋdfg+ pkfbfo ;d'ŝoŴá, ±vëf_;Źá cjwf/)Ŵá. Ob+ j'ų+
xált - ob]t+ Ɣƪrfl/klţƧ c;ltlk ƀo+ƀo;dfklųo+ dft'ufdƧ pŞfbggxfkg;Ɨfxg;flbogflb. Oblƕ Ps+þ;]g tƧ Ɣƪrl/oƧ
vůflbefjfkfbgtá vůlƕ l%Źlƕ ;anlƕ sƙf;ƕLlt. Pj+ kg vůflbefjfklųof ;á ckl/;'ź+ Ɣƪrl/o+ r/lt, g kl/;'ź+, ;+o'ųá
d]y'g;+oá±uëg, g lj;+o'ųá. ttá rƧ g hŽltcfbLlx kl/d'ųLlt bƧ]ƃá æco+ j'ŝtLÆltcflbdfx.
;ŧŔtLlt lsn];j;]g dxfxl;t+ x;lt. ;+sLńtLlt sŽo;+;Ʈj;]g sLńlt. ;+s]þnfotLlt ;Ƒ;á dft'ufd+ s]þnfoƃá

69
ljx/lt. rŋ'gflt cųgá rŋ'gf. rŋ'lƃ dft'ufdƧ rŋ'+. pklgŢfotLlt pk]ŝ lgŢfolt cánás]þlt. lt/ás'þũlƃ s'þũƧ k/tá.
tyf lt/ákfsŽ/+, ædlųsŽdof lelų s'þũ+, OŪsŽdof kfsŽ/áÆlt jblƃ. of sŽlr jf lelų kál/;sŽ lboŬ/tgƍdf)f s'þũ+, ttá clwsŽ]
kfsŽ/á. cƧflt Ɣƪrfl/klţƧ. k'Ƒ]lt jt;dfbfgtá k'Ƒ]. sŽdu'±)ëxLlt sŽdsŽ]Ūf;]lx. ;dlƍtlƃ ;'Ū' clƍt+ ;lxt+.
;dlśe"tlƃ ;dƉfut+. kl/rf/odfglƃ sLńƃ+, pkŪlxodfg+ jf. kl)wfoflt kŴ]ŷf. ;Ln]gfltcfbL;' odlgodflb;dfbfgj;]g
;Ln+, cjLltŊdj;]g jt+. peolƕ jf ;Ln+, b'Ŋ/rl/oj;]g kjlųt+ jt+. t+t+clsŝ;ƙttá jf lgjlųnŋ)+ ;Ln+, t+t+;dfbfgjtá
j];eáhglsŝs/)flblj;];ƍlklų jt+. ;Ƒyflk b'Ŋ/rl/of tká. d]y'gf lj/lt Ɣƪrl/olƃ Pjƕ]Ŵ kflńjŰgf j]lbtƑf. cŪd+
pųfgd]j.

d]y'g;'ųflbjŰgf lglŪtf.

9= bfgdxƎþn;'ųjŰgf

52= gjd] æ;fx' bfgÆlƃ bfg+ b]tLlt æbfg+ gfd ;fw' ;'Ɔ/Ælƃ bfg+ b]tLlt cŴá. bfglŤ bŷf t+ kŝj]ŋƃƧ
kfdáşkLlt;ádgƧfboá pƍşlƃ, náebá;OƧfdŞ]/fboá ljb"/Lejlƃ. Obflg bfg+ cg's"þnwƙkl/Ɣ"xg]g kŝgLswƙljb"/Ls/±)ëg r
efjgflrųƧ pk;áegfo r kl/ŋf/fo r xátLlt æcnŘf/e"tť]j kl/jf/e"tť b]tLÆlt j'ų+. ´fgfgfufdL gfd xált ´fg+ lgƑų]ŷf
Ɣƪnás"þkkƉfg+ cl/ofg+ x]Ūf cg'ƍşgtá. Od+ k]ŝ kl/e'lŧƧfdLlt ;fk]ŋƧ bfg+ k/násmþnf;fo ;flt;ofo r k'Ƒfrf/j;]g
pƍşdfgfo cg'ejųf tŲ'ų/+ gfd xátLlt cfx æk&d+ tŲ'ųl/obfgÆlƃ. bfg+ gfd a'źfbLlx k;Ŵlƃ u?+ lrųLsŽ/+ pkŪk]ŷf
bftƑųf æb'lto+ lrųLsŽ/bfgÆlƃ j'ų+. k'Ƒs]þlx lkt'lktfdx]lx lbƉk'Ƒ+ stk'Ƒ+ hxfk]t'+ gfd gfg'Şljslƃ cųefj;efuj;]g lx/áųƍ+
kŝ'kŪk]ŷf bftƑtá ætlto+ lx/áųƍbfgÆlƃ j'ų+. æcx+ krfld, g Od] krlƃ, gf/xfld krƃá ckrƃfg+ bfg+ cbft'Ælƃ Pj+;ţL
x'ŷf b]ƃá lg/j;];+ sŷf b]tLlt cfx ært'Ŵ+ lg/j;];bfgÆlƃ. æoyf t];+ k'ƑsŽg+ O;Lg+ tflg dxfoţsŽlg cx];'+, Pj+ d] co+
bfgkl/eá±uëf eljƧtLÆlt Pj+;lţgá bfg+ blŋ)+ c/x];' bftƑtá ækťd+ blŋ±)ëƜbfgÆlƃ j'ų+. æOd+ d] bfg+ bbtá lrų+
k;LbtLÆltcflbgf kLlt;ádgƧ+ pƍfb]ŷf b]ƃƧ bfg+ ;ádgƧafx'Ɵƍlųof ;ádgƧ'krf/+ gfd xátLlt cfx æ%Ū+ ;ádgƧ'kljrf/bfgÆlƃ
j'ų+.

bfgdxƎn;'ųjŰgf lglŪtf.

10= gƆdftf;'ųjŰgf

53= b;d] æj'ŴjƧá kjf/]ŷf»k]0» lgŋdLÆlt cś'ų/ef)sŽg+ dt]g]t+ j'ų+. dlŢdef)sŽ kg jblƃ æeujf pksŪfo
jƧ"kgflosŽo h]tjgtá leŋ';Ŝkl/j'tá rfl/s+þ lgŋld. t]g]j r csŽn] lgŋƃųf sŽ];n/fhŽboá jf/]t'+ cf/Ƹe;'. kjf/]ŷf lx r/)+
a'źflrŰÆlƃ. k'Űfo ;ƙfklkƸų kŝf;L;ƃá eujf ædd lgjųgkŝof ŷ+ Ƹs sl/Ƨ;LÆlt cfx. k'Űflk»k]0» kƑhLlt PŴ ;]lŪ
æk'Űfo eujf lgjlųtáÆlt ;'ŷf t+ e'lhƧ+ sŷf wLt'Ūfg] &k]l;. ;f kƑş+ oflrŷf kƑlh, kƑlhŷf ljkƧg+ cf/le. cyƧf ;Ŵf
cf/źljkƧsefj+ `ŷf Od+ cáef;ufy+ ljƧş]l; -
æk'Ű] k"/Ƨ' ;źƙ+, rƆá kƉ/;á oyf.
kl/k'Űfo kţfo, b'ŋƧƃ+ sl/Ƨ;LÆltĶ ‘±yë/Luf03’.
;f ufyfkl/oá;fg] c/xų+ kŷf cleţftf ;fljsŽ cxál;. ;];d]Ŵ ;'ljţ]Ɯd]j.

gƆdftf;'ųjŰgf lglŪtf.

dxfoţjƮjŰgf lglŪtf.

k&dkŰf;s+þ lglŪt+.

6= cƓfstj±Ʈëf

70
 1_ 2= cƓfst;'ųflbjŰgf

54_55= %ŪjƮƧ k&d+ ;'ljţ]Ɯd]j. b'lto] ctLt] cųefj] lgƑųs+þ sƙlƃ æk'l/dsƙejƸƨ dáxá cljşŽ, cfo"xgf
;řf/f, lgslƃ tŲf, pkudg+ pkfbfg+, r]tgf ejáÆlt Pjdfut+ ;kl/ŋf/+ kťljw+ sƙjũdfx. Pt/lx d] cųefjá g l;oflt
ljţf)gfd¿k;ńfotgmþƧj]bgf;lxt+ kŝ'ƍƉ+ kťljw+ ljkfsjũdfx. o+ clŴslƃ o+ k/dŴtá ljşdfgs+þ. t]gfx æe"tÆlƃ. tlŤ
kŝolgƑųtfo æe"tÆlƃ j'ŝlt. t+ khxfdLlt tƍlaźŞƆ/fuƍxfg]g ttá Pj cfoƸt cg'ƍlųwƙtfkfbgj;]g khxfld
kl/ŝhŽld. xl/tƃlƃ ‘d0lg0cŪ01=303’ xl/td]j. cƃ_;Ź]g kbjŬg+ st+ oyf æjgƃ+ ;'ųƃÆlƃ, cƟlt)fbLlg cfuƙ
lgƑfotLlt cŴá. kyƃlƃ dxfdƮ+. ;]nƃlƃ kƑt+. pbsƃlƃ pbs+þ. /d)Lo+ jf e"ldefulƃ lt)u'Ɨflb/lxt+ ljljų+
cưásŽ;e"ldefu+. cgfxf/flt ckŝof lg?kfbfgf. ;];d]Ŵ pųfgd]j.

cƓfst;'ųflbjŰgf lglŪtf.

3= ltƧƔƪf;'ųjŰgf

56= tlto] ljljųflg tflb;flg kg kl/oƃflg cltb"/flg xáƃLlt cfx æclƃdkl/olƃdfgLÆlt. cƃ] ejflg clƃdflg,
clƃdflgo]j kl/olƃdflg. peo]glk cltb"/t+ bƧ]lt. ;dƉfxf/] &kodfgált OlƇo+ ;dfsŽ/]g jų]ƃá OlƇo;dt+ klkfb]ƃá gfd
xált. ljkƧgflrų;ƕo'ųá ;dflw, ;ltlk ;řf/lgldųflj/x] lgŝlgldųflblj/xtá æclgldųáÆlt j'ŝtLlt cfx æclgldųlƃ
anjljkƧgf;dflwÆlƃ.

ltƧƔƪf;'ųjŰgf lglŪtf.

4_ 7= ;Lx;]gfklt;'ųflbjŰgf

57_60= rt'Ŵ] s'þlŞtá cl/oá sbl/oá. yźdŞl/o;lb;+ lx s'þlŞt+ ;ƑlgxLg+ glŴ ;Ƒs'þ;nfg+ cflbe"tƧ lg;]wgtá.
;];d]Ŵ kťdfbLlg r pųfgŴfg]j.

;Lx;]gfklt;'ųflbjŰgf lglŪtf.

8= krnfodfg;'ųjŰgf

61= cŪd] cfnás;ţ+ dgl; s/]Ɯf;Llt lbjf jf /Ƹų jf ;"l/okşátrƆdl)cfbLg+ cfnás+þ æcfnásŽ]Ælt dgl; s/]Ɯfl;.
Ob+ j'ų+ xált - ;"l/orƆfnásŽƸb lbjf /lųť pknź+ oyfnźj;]g]j dgl; s/]Ɯfl;, lrų] &k]Ɯfl;. oyf t] ;'efljtfnássl;)Ƨ
ljo sl;)fnásŽ] olbŞs+þ ofjlbŞsť ;á cfnásŽ] /lųo+ pkltŪlt, o]g tŴ lbjf;ţ+ &k]Ɯfl;, lbjf ljo ljutlygldźáj
ej]Ɯf;Llt. t]gfx æoyf lbjf tyf /lųÆlƃ. Olt ljj]g r]t;flt Pj+ clklxt]g lrų]g lygldźlkwfg]g clklxtųf.
ckl/oágź]gflt ;dƃtá cgágź]g c;Ŧflbt]g. ;xáef;lƃ ;`f±)ëfef;+. lygldźljgábgcfnásŽ]lk jf xát' sl;)fnásŽ]lk jf
kl/sƙfnásŽ]lk jf, pklŊn];fnásŽ] ljo ;Ƒáo+ cfnásŽ] `f);d'Ūfgájflt. o];+ cs/±)ë k'Ʈná dxfhŽlgoá xált, tflg cjƧ+ sŽtƑflg.
oflg csŽt'lƕ jũlƃ, ;lt ;djfo] sŽtƑtá tflg s/)LofgLlt cfx æOt/flg s/)LofgLÆlt. cy jf sųƑflg sƙflg s/)+
c/xƃLlt s/)Loflg. Ot/flg lsŝfgLltlk jblƃ.
cflbgoƍjųf ljƮflxssyflt æg ŷ+ Od+ wƙljgo+ cfhŽgfl;, cx+ Od+ wƙljgo+ cfhŽgfld, Ƹs ŷ+ Od+ wƙljgo+
cfhŽlgƧl;, ldŞfklkƉá ŷdl;, cxdlƨ ;ƙfklkƉá, ;lxt+ d], c;lxt+ t], k'/]jrgLo+ kŞf cjr, kŞfjrgLo+ k'/] cjr,
clwlrŰ+ t] ljk/fjų+, cf/álktá t] jfbá, lgƮlxtá ŷdl;. r/ jfbƍdáŋfo, lgƑ]±&ëlx jf ;r] kxá;LÆlt ‘bL0lg01=18
d0lg03=41’ Pj+kjųf syf. tŴ ;lxt+ d]lt ‘bL0lg0cŪ01=18’ dƞ+ jrg+ ;lxt+ l;lnŪ+, cŴo'ų+ sŽ/)o'ųlƃ cŴá. ;lxtlƃ jf
k'Ƒfk/flj?ź+. c;lxt+ t]lt t'ƞ+ jrg+ c;lxt+ cl;lnŪ+. clwlrŰ+ t] ljk/fjųlƃ o+ t'ƞ+ bL#/ųflrŰj;]g ;'ƍu')+, t+ dƞ+
Psjrg]g]j ljk/fjų+ kl/jlųŷf l&t+, g lslť hŽgf;Llt cŴá. cf/álktá t] jfbált dof tj jfb] bá;á cf/álktá. r/
jfbƍdáŋfoflt bá;dárgŴ+ r/ ljr/, tŴ tŴ uƄf l;ŋflt cŴá. lgƑ]±&ëlx jf ;r] kxá;Llt cy ;o+ kxál;, Obflg Pj
lgƑ]±&ëxLlt cŴá.
tŲf ;Ƒ;á vLolƃ PŴflt tŲf;řoá, tƸƨ. tŲf;řo]lt r Ob+ lj;o] e'ƙlƃ cfx æt+ cf/ƙ)+ sŷfÆlt.
ljd'ųlrųtfoflt ;Ƒ;+lsn];]lx ljƍo'ųlrųtfo. ck/ef±uë klkbf gfd cl/o;ŝfle;doá. ;f ;f;grfl/±uëfr/f kŝų+
j]lbtƑtált cfx æk'Ƒefuƍlkb+ ;+lvų]g b];]yflt k'ŞtLÆlt. cs'þƍwƙtfo vojo;řft+ cƃ+ ctLtflt cŝƃf, ;á Pj
ckl/xfog;efjųf cŝƃf lgŪf cƧflt cŝƃlgŪf. t]gfx æPsƃlgŪá ;ttlgŪált cŴáÆlt. g lx klljźƧ nás'þų/wƙƧ bƧƉ+

71
s'þƍƉ+ gfd clŴ. cŝƃd]j rt"lx oá±uëlx ±vëdá PtƧ cŴLlt cŝƃoáuŋ]dL. dƮƔƪrl/oƧ j'l;tųf tƧ r ckl/xfog;efjųf
cŝƃ+ Ɣƪrf/Llt cŝƃƔƪrf/L. t]gfx ælgŝƔƪrf/Llt cŴáÆlt. kl/oá;fglƃ dƮƔƪrl/okl/okl/oá;fg+ jũb'ŋkl/oá;fgť.
kťŋƈflt kť'kfbfgŋƈf. ;ŊŽo;ƑlŤ ;ƈfo Ow æ;Ƒ] wƙfÆlt j'ų+ ljkƧgflj;oƧ clwƍ]tųf. tƨf cfotgwft'oálk
tƮltsŽ Pj bŪƑf. t]gfx eujf ægfn+ clelgj];fofÆlt. g o'ųf clelgj];fo æPt+ dd, P;á d] cųfÆlt cŢá;fgfo. æcnd]j
lglƑlƆt'+ cn+ lj/lşt'ÆlƃcfbL;' ‘bL0lg0 2=272 ;+0lg0 2=124 128 134 143’ ljo cn+_;Źá o'ųŴálk xátLlt cfx æg
o'ųfÆlt. ;ƕşƃLlt ejlƃ. olblk ætltof rt'ŴLÆlt Ob+ lj;'lźƀo+ cleţfkţf, tƧ kg ;kŝogfd¿kbƧgefjtá ;lt r
kŝokl/Ʈx] ;kŝoųf clgŝlƃ, gfd¿kƧ clgŝtfo b'ŋ+, b'ŋť cgųflt cŴtá nŋ)ųo+ ;'kfsd]j xátLlt cfx æclgŝ+ b'ŋ+
cgųflt `ftkl/ţfo clehŽgftLÆlt. t±yëj tL/)kl/ţfoflt Oldgf clgŝflbefj]g gfn+ clelgj];foflt gfd¿kƧ pk;+x/lt, g
cleţfkţfg+ ;Ƙf/wƙfg+. k'l/dfo lx cŴtá cfkƉ+ nŋ)ųo+ uŲflt ;nŋ);Ɵŋ)k/ųf tƧf. b'ltofo ;¿ktá tƧf
nŋ)ųof/ákgj;]g ;ƙ;gefjtá. Pslrųŋl)stfo clelgkftdųtfo r cƍdųslƕ. ¿kkl/ƮxƧ cáńfl/sefjtá c¿kkl/Ʈx+
bƧ]lt. bƧ]ƃá r j]bgfo cf;Ɖefjtá, lj;];tá ;'v;f/flutfo, ejƧfbulwtdfg;tfo r ±yë/Ƨ j]bgfj;]g lgƑų]ŷf bƧ]lt.
volj/f±uëflt vo;řftá lj/f±uëf ;řf/fg+ kn'şgf. o+ cfuƙ ;Ƒ;á ;řf/]lx lj/şgf xált, t+ lgƑfg+ cŝƃlj/f±uëf.
lg/áwfg'klƧlƛkLlt lg/áwfg'klƧkb]lk. P;]j goált cltlbl;ŷf t+ Psb];]g ljj/ƃá ælg/á±wëflk lx»k]0» b'lj±wëfo]jfÆlt
cfx. vƈfg+ kl/ŝhg+ tƍlaźlsn];ƍxfgj;]gflt o]gfsŽ/]g ljkƧgf lsn];] khxlt, t]gfsŽ/]g t+lgldųŋƈ] r khxtLlt jųƑt+
c/xtLlt cfx æ;f lx»k]0» jáƧştLÆlt. cf/ƙ)tált lsŝ;fwgj;]g cf/ƙ)s/)tá. PjlŤ dƮtá cţ];+ lgƑfgf/ƙ)fg+
kŋƆgjáƧƮfefjá l;źáj xált. kl/ŝhg]g kŋƆg]g rflt ƀLlxlk jf sŽ/±)ëlx. ;ált d±Ʈëf. ;Ƒ];+ vƈfg+ jáƧşg+
tƍlaź;+lsn];ƍxfg]g bŪƑ+. oƨf jf ljkƧgflrų+ kŋƆtLlt dƮ;ƕo'ųlrų+ ;ƈfofx. d±Ʈëf r ;d'Ş]bj;]g lsn];] vƈ] r
kl/ŝhlt, tƨf oyfŊd+ ljkƧgfdƮfgť j;]g kŋƆgkl/ŝfujáƧƮflk j]lbtƑf. tb'eo;dśLlt ljkƧgf;dśL dƮ;dśL r.
æclgŝfg'kƧgfo lgŝ;ţ+ khxtLÆltcflbjrgtá ‘kl0 d01=52’ lx oyf ljkƧgfo lsn];fg+ kl/ŝfuƍllgƧ±Ʈëf nưlt, Pj+
cfoƸt t]lx lsn];]lx pƍfb]tƑŋƈfglƕ kl/ŝfukllgƧ±Ʈëf jųƑá. kŋƆgkllgƧ±Ʈëf kg d±Ʈë nưdfgfo PsƃsŽ/)e"tfo
j'ŪfgufldlgljkƧgfo j;]g j]lbtƑá. d±Ʈë kg tb'eolƕ `fofutd]j lgƍl/ofotáj nưdfgųf. t]gfx
ætb'eo;dśLk'ƮnáÆltcflb. k'ŞƃƧ cŢf;oj;]g æg lslť nás]þ pkflbotLÆlt PŴ sŽd'kfbfgj;]g pkflbog+ kllŋktLlt cfx
ætŲfj;]g g pkflbotLÆlt. tŲfj;]g jf c;lt pkflbog] lblŪj;]g pkflbog+ cgjsŽ;d]jflt ætŲfj;]gÆOŝ]j j'ų+. g
k/fd;tLlt gflbolt. lblŪk/fdf;j;]g jf ælgŝÆlƃcflbgf g k/fd;lt. ;+lvų]g]j s±yë;Llt tƧ cŢf;oj;]g kkť+ csŷf
s±yël;.

krnfodfg;'ųjŰgf lglŪtf.

9= d]ų;'ųjŰgf

62= gjd] df, leŋj], k'ţfglƃ ‘Oltj'0cŪ062’ PŴ dflt kl;]±wë lgkftá. k'ţ_;Źá æs'þ;nfg+, leŋj], wƙfg+
;dfbfgx]t' Pjldb+ k'ţ+ kjŬtLÆltcfbL;' ‘bL0lg03=80’ k'ţmþn] cfutá. æcljşŽutáo+, leŋj], k'l/;k'Ʈná k'ţť] ;řf/+
cle;ř/átLÆltcfbL;' ‘;+0lg0 2=51’ sŽd¿kfjr/;'rl/t];'. æk'ţ"ku+ xált ljţf)ÆlƃcfbL;' ‘;+0lg0 2=51’ ;'ultlj;];e"t]
pkklųej]. ætLl)dflg, leŋj], k'ţlsl/ojŴ"lg bfgdo+ k'ţlsl/ojŴ', ;Lndo+ k'ţlsl/ojŴ', efjgfdo+ k'ţlsl/ojŴ"ÆltcfbL;'
‘Oltj'060 bL0lg03=305 c0 lg0 8=36’ s'þ;nr]tgfo+. Ow kg t]e"dss'þ;nwƙ] j]lbtƑá. efloŴflt PŴ b'ljw+ eo+ `f)eo+,
;f/şeolƃ. tŴ æo]lk t], leŋj], b]jf bL#fo'sŽ jŰjƃá ;'vax'nf pŝ];' ljdfg];' lr/lŪltsŽ, t]lk tyfutƧ wƙb];g+ ;'ŷf
o]e'Ɯ]g eo+ ;+j]u+ ;ƃf;+ cfkşƃLÆlt ‘c0 lg0 4=33’ cfut+ `f)eo+. æcx'b]j eo+, cx' %lƘtų+, cx' nádx+;áÆltcfbL;'
‘bL0lg02=318’ cfut+ ;f/şeo+. Owflk ;f/şeod]j. coŤ]Ŵ cŴá - leŋj], bL#/ų+ sŽojrL;+odá jųƍljųk"/)+ PsŽ;g+
Ps;]Ɯ+ OlƇobdá w'twƙ]lx lrųƧ lgƮxá ;lt;ƕhţ+ sƙŪfgfg'oáuj;]g jLl/of/Ƙált PjdfbLlg oflg leŋ'gf lg/ƃ/+ kjų]tƑflg
k'ţflg, t]lx df efloŴ, df eo+ ;ƃf;+ cfklşŴ. PsŝƧ lbŪwƙ;'vƧ pk/áweo]g ;ƕ/floslgƑfg;'vbfos]þlx k'ţ]lx df
efloŴflt. lgƧŊ]þ Ob+ ;fldjrg+.
Obflg ttá ceflotƑefj] sŽ/)+ bƧ]ƃá æ;'vƧ]tÆlƃcflbdfx. tŴ ;'v_;Źá æ;'±vëf a'źfgd'ƍfbá, ;'vf lj/futf
nás]þÆltcfbL;' ‘w0k0194’ ;'vd"n] cfutá. æoƨf r ±vëf, dxfln, ¿k+ ;'v+ ;'vfg'kltt+ ;'vfjŊƃÆlƃcfbL;' ‘;+0lg0 3=60’
;'vf/ƙ±)ë. æofjlťb+, leŋj], g ;'s/+ cŋfg]g kfk'l)t'+ ofj ;'vf ;ƮfÆltcfbL;' ‘d0lg03=255’ ;'vkŝoŪfg]. æ;'±vëf k'ţƧ
pŝoáÆltcfbL;' ‘w0k0 118’ ;'vx]t'lƛ. ælbŪwƙ;'vljxf/f Pt] wƙfÆltcfbL;' ‘d0lg01=82’ cƓfkş]. ælgƑfg+ k/d+
;'vÆlƃcfbL;' ‘d0lg02=215 w0k0203 204’ lgƑfg]. æ;'vƧ r kxfgfÆltcfbL;' ‘bL0lg01=232 d0lg0 1=271 ;+0lg0 2=152’
;'vj]bgfo+. æcb'ŋd;'v+ ;ƃ+, ;'vldŝ]j efl;tÆlƃcfbL;' ‘;+0lg0 4=253 Oltj'053’ pk]ŋfj]bgfo+. æƀ]lk dof, cfgƆ, j]bgf
j'ųf kl/ofo]g ;'vf j]bgf b'ŋf j]bgfÆltcfbL;' ‘d0lg0 2=89’ OŪ;'±vë;'. æ;'±vëf ljkfsŽ] k'ţfgÆlƃcfbL;' ‘k]sŽ]023’
OŪljkfs]þ. Owflk OŪljkfs]þ Pj bŪƑá. OŪƧfltcfbL;' OlŞtƑtá r]j clgŪƍlkŋtá r OŪƧ. sdgLotá dglƨť sdgtá
klj;gtá sƃƧ. lkoflotƑtá ;ƃƍgtá r lkoƧ. dggLotá dgƧ jŬgtá r dgfkƧflt cŴá j]lbtƑá. olbb+ k'ţfgLlt
k'ţfgLlt olbb+ jrg+, Pt+ ;'vƧ OŪƧ ljkfsƧ clwjrg+ gfd+. ;'vƧ]t+ olbb+ k'ţfgLlt mþn]g sŽ/)Ƨ ce]bákrf/+ jblt. t]g
st"klrtfg+ k'ţfg+ cjƧ+efljmþn+ ;'ŷf cƍdų]g ;Ŋŝ+ k'ţflg sųƑfgLlt k'ţlsl/ofo+ lgoáh]lt, cfb/ť g];+ tŴ pƍfb]lt.
Obflg cųgf ;'g]ųsŽn] st]g k'ţsƙ]g bL#/ų+ kŝg'e"t+ ejƃ/ƍlŞƉ+ pńf/t/+ k'ţljkfs+þ pbfxl/ŷf tdŴ+ kfst/+

72
s/áƃá æclehŽgfld ±vëf kgfxÆlƃcflbdfx. tŴ clehŽgfdLlt cleljl;Ū]g `f±)ëg hŽgfld, kŝŋtá a'Ţfld. bL#/ųlƃ lr/sŽn+.
k'ţfglƃ bfgfbLg+ s'þ;nwƙfg+. ;ų jƧfgLlt ;ų ;+jŞ/flg. d]ųlrųlƃ ldştLlt d]ųf, l;lgƞtLlt cŴá. ldų] ejf, ldųƧ jf
P;f kjųLltlk d]ųf. nŋ)flbtá kg lxtfsŽ/ƍjlųnŋ)f, lxt"k;+xf//;f, cf#ftljgokŝ'kŪfgf, ;ųfg+ dgfkefjbƧgkbŪfgf.
Ɠfkfb"k;dá PltƧf ;ƕlų, l;g]x;Ƙjá ljklų. d]ųlrų+ efj]ŷflt d]ųf;xut+ lrų+, lrų;L;]g ;dflw j'ųált d]ųf;dfƸw
d]tfƔƪljxf/+ pƍfb]ŷf r]j jŬ]ŷf r.
;ų ;+jũljjũsƍ]lt ;ų dxfsƍ]. ;+jũljjũƮx±)ëg]j lx ;+jũŪfloljjũŪflogálk ulxtf. Od+ náslƃ sŽdnás+þ.
;+jũdfg] ;'blƃ ;+jũdfg], ;'blƃ lgkftdų+, ljkşdfg]lt cŴá. æj/;+jųŪfg] ;'bÆlƃlk k&lƃ. sƍ]lt sŽn]. sƍ;L;]g lx sŽná
j'ųá, sŽn] vLodfg] ;Ƒálk vLot]j. oyfx - æsŽná #;lt e"tflg, ;Ƒfg]j ;xųgfÆlt ‘hŽ01=2=190’. æcfeƧ¿k±uëf xádLÆlt
j'ųųf t]hŽ];+jũj;]g]Ŵ sƍj'Ūfg+ j]lbtƑ+. cfeƧ¿k±uëflt tŴ kl;lƈƮx)j;]g cfeƧ/Ɣƪnás+þ pkuŞfdLlt cfeƧ¿k±uëf xáld.
ljjũdfg]lt ;Ůxdfg]lt cŴá. ;'ţ+ Ɣƪljdfg+ pkkşŽdLlt sƧlr ;ųƧ tŴ lgƑųƧ cefjtá ;'ţ+ o+ k&dŢfge"ld;řft+ Ɣƪljdfg+
cflbtá lgƑųlt, t+ kl;lƈƮx)j;]g pkkşŽld pk]ld.
Ɣƪflt sŽdfjr/;ų]lx ljl;ŪŪ]g tyf tyf Ɣ"lxtu')tfo Ɣƪljxf/tá lgƑųgŪ]g r Ɣƪf. Ɣƪkfl/;şƔƪk'/álxt]lx
dxƃá Ɣƪflt dxfƔƪf, ttá Pj t] cleeljŷf l&tųf clee". t]lx g s]þglrlk u'±)ëg clee"tált cglee"tá. cţbŴ"lt Ps+þ;jrg]
lgkftá. bƧgtá b;á, ctLtfgfutkŝ'ƍƉfg+ bƧg;dŴá cleţf`f±)ëg klƧtƑ+ kƧfdLlt cŴá. ;];Ɣƪfg+ Olźkfbefjgfan]g cųgá
lrųť dd j;] jų]dLlt j;jųL xádLlt oáh]tƑ+. tbf ls/ aálw;ųá cŪ;dfklųnfeLlk ;dfgá tyf ;ųlxt+ cųgá kf/ldk"/)ť
cánás]þƃá tf;' Pj ƀL;' ´fge"dL;' lgslƃ pƍfb]ŷf d]ųfƔƪljxf/j;]g ck/fk/+ ;+;l/. t]g j'ų+ æ;ų jƧflg»k]0»
j;jųLÆlt.
Pj+ eujf ¿kfjr/k'ţƧ ljkfsdxƃt+ ksŽ;]ŷf Obflg sŽdfjr/k'ţƧlk ljkfs+þ bƧ]ƃá æ%Ƹų;ŋų'Ælƃcflbdfx. tŴ ;ŊŽ]
cxál;lƃ %Ƹų;ŋų'+ %Ƹų;jf/] cţŴ cg'kklşŷf lg/ƃ/+ ;ŊŽ] b]jfgldƆá tfjƸt;b]j/fhŽ cxáƸ;. /fhŽ cxál;lƃcfbL;' rt"lx
cŞl/owƙ]lx rt"lx ;śxjŴ"lx r nás+þ /ŧ]tLlt /fhŽ. rŊ/tg+ jų]lt, rt"lx ;ƕlųrŊ]þlx jųlt, t]lx r k/+ jų]lt, k/lxtfo r
Ol/ofkyrŊŽg+ jųá PtƸƨ cŴLlt rŊjųL. æ/fhŽÆlt r]Ŵ ;fdţ+, ærŊjųLÆlt lj;];+. wƙ]g r/tLlt wlƙsŽ], `fo]g ;d]g
jųtLlt cŴá. wƙ]g]j /ş+ nleŷf /fhŽ hŽtált wƙ/fhŽ, b;lj±wë s'þ;nwƙ] cu/lxt] r /fhwƙ] lgo'ųált wlƙsŽ]. t]g r wƙ]g
;sn+ nás+þ /ŧ]tLlt wƙ/fhŽ. k/lxtwƙs/±)ëg jf wlƙsŽ], cųlxtwƙs/±)ëg wƙ/fhŽ. oƨf rŊjųL wƙ]g `fo]g /ş+ clwuŞlt,
g cwƙ]g, tƨf j'ų+ æwƙ]g nź/şųf wƙ/fhŽÆlt.
rt";' lb;f;' ;d'Źkl/oá;fgtfo rft'/ƃf gfd tŴ tŴ bLk] dxfkyjLlt cfx æk'/lŴd»k]0» OƧ/áÆlt. ljlhtfjLlt
ljh]tƑƧ ljlhtjf, sŽdsŽ]wflbsƧ cưƃ/Ƨ kl/fhe"tƧ aflx/Ƨ r cl/u)Ƨ ljhoL ljlhlgŷf l&tált cŴá. sŽd+ rŊjlųgá s]þglr
o'ź+ gfd glŴ, o'ź]g kg ;f±wëtƑƧ ljhoƧ l;lźof æljlht;śfdáÆlt j'ų+. hgkbá jf rt'lƑwcŞl/owƙ]g ;dƉfutá cƸƨ /flhlg
yfjl/o+ s]þglr c;+xfl/o+ bŃÜelųefj+ kųá, hgkb] jf cųgá wlƙsŽo klklųof yfjl/o+ ly/efj+ kųált hgkbŴfjl/oƍųá.
růƧ lx /ţá alnbůfbLlx nás+þ kLńotá dg'Ƨf dlŢdhgkb+ %ū]ŷf kƑt;d'ŹtL/sƆ/fbLlg lgƧfo kŝƃ] jf;+ sƍ]lƃ. cltd'b'sƧ
/ţá rá/]lx ;fxl;swgljnákkLlńtf dg'Ƨf kŝƃ+ kxfo hgkbdŢ] jf;+ sƍ]lƃ. Olt Pj¿k] /flhlg hgkbá ly/efj+ g
kfk')flt.
;ų/tg;dƉfutált rŊ/tgfbLlx ;ųlx /tg]lx ;d'k]tá. t];' lx /fhŽ rŊjųL rŊ/tg]g clht+ lhgflt,
xlŴcƧ/tg]lx ljlht] ;'±vëg]j cg'ljr/lt, kl/)fos/tg]g ljlhtdg'/ŋlt, cj;];]lx pkeáu;'vdg'ejlt. k&d]g rƧ
pƧfx;lųoá±uëf, klŞd]g dƃ;lųoá±uëf, xlŴcƧuxklt/tg]lx ke';lųoá±uëf ;'kl/k'Űá xált. OlŴdl)/tg]lx pkeáu;'vdg'ejlt,
;];]lx OƧl/o;'v+. lj;];tá rƧ k'l/dflg tLl) cbá;s'þ;nd"nhlgtsƙfg'efj]g ;ƕşlƃ, dlŢdflg cnáes'þ;nd"nhlgtsƙfg'efj]g,
klŞdd]s+þ cdáxs'þ;nd"nhlgtsƙfg'efj]gflt.
;"/flt ;lųjƃá, lgưoflt cŴált cfx æceL?gáÆlt. cślƃ sŽ/)+. o]g sŽ/±)ëg æjL/fÆlt j'ŝ]Ɯ'+, t+ jL/ś+. t]gfx
æjLl/oƧ]t+ gfdÆlƃ. ofj rŊjfńkƑtf rŊƧ jųgtá ærŊjfńkƑt+ ;Ld+ sŷf l&t;d'Źkl/oƃÆlƃ j'ų+. cbů]gflt Oldgf
wgbůƧ ;/L/bůƧ r cs/)+ j'ų+. c;Ŵ]gflt Oldgf kg ;]gfo o'ŢgƧflt tb'eo+ bƧ]t'+ æg bů]gfÆltcflb j'ų+. Ob+ j'ų+ xált
- o] stfk/f±wë ;ų] ;tlƕ ;xƧlƕ uŲlƃ, t] wgbů]g /ş+ sŽ/]lƃ. o] %]şe]ş+ cg';f;lƃ, t] ;Ŵbů]g. cx+ kg b'ljwlƕ bů+
kxfo cbů]g cŢfjƸ;. o] Pstáwf/flbgf ;Ŵ]g k/+ ljx]±&ëlƃ, t] ;Ŵ]g /ş+ sŽ/]lƃ gfd. cx+ kg ;Ŵ]g v'ŹsdlŋsŽo lkjgdųlƕ
nálxt+ sƧlr cg'ƍfb]ŷf wƙ]g]j æPlx ±vëf, dxf/fhŽÆlt Pj+ kl/fh"lx ;ƕllŞtfudgá j'ųƍsŽ/+ kyƸj clelhlgŷf cŢfjƸ;,
cleljlhlgŷf ;fdL x'ŷf jl;lƃ.
Olt eujf cųfg+ sŽo;Ƹŋ sŷf k'ţfg+ ljkfsdxƃt+ ksŽ;]ŷf Obflg td]jŴ+ ufyfaƈg]g bƧ]ƃá ækƧ, k'ţfg+
ljkfsÆlƃcflbdfx. ;'±vël;gált cfnkgjrgd]t+, t]g ;'vkl/o];s]þ ;ų] cfdƃ]lt. kflńo+ kg ækƧyfÆlt jųƑ] ækƧfÆlt
jrgƓųoá stált bŪƑá. dg'Ƨfg+ p/] ;Ŵ+ &k]ŷf OlŞtwgx/)flbgf jf ;fx;sŽl/tfo ;fxl;sŽ, t];+ sƙ+ ;fxl;ssƙ+. kyljof
OƧ/á kyƓált cfx æk'ylj;fldsŽ]Ælt.

d]ų;'ųjŰgf lglŪtf.

10= el/of;'ųjŰgf

63= b;d] pŝf;Źf dxf;Źf pź+ pƮtųf pŝ+ kŴųf dxƃ+ cljlgưáu+ ljlge'lŧŷf ux]t'+ c;Ŋ'þ±)ëƜ+ ;Ź+ s/áƃf jblƃ.

73
jrL#á;álk lx ax"lx PsŢ+ kjlųtá cŴtá r ;Źtá r b'/jaá±wëf s]þjn+ dxflgŔá;á Pj x'ŷf ;átkydfuŞlt. dŞljnák]lt dŞ]
ljn'lƕŷf ljo ux±)ë, dŞfg+ jf ljn'ƕg]. s]þjũfglŤ dŞklŞŪlktŪfg] dxfhgá ;lƉkltŷf æOw cţ+ Ps+þ dŞ+ b]lx, Ps+þ dŞmþfn+
b]lx, PtƧ t] dxf lbƉá, dƞ+ v'ŹsŽ]Ælt Pj+ pŝf;Źdxf;Ź+ s/álƃ. t+ ;ƈfo]t+ j'ų+ æs]þjũfg+ dŞkƸŞ cátf/]ŷf l&tŪfg]Ælt.
dŞƮx)Ŵ+ hŽn] klŋų]lk tƸƨ &fg] s]þjũf r]j cţ] r ækljŪá g kljŪá ulxtá g ulxtáÆlt dxf;Ź+ s/álƃ. t+ ;ƈfo]t+ j'ų+ æhŽn]
jf»k]0» dxf;Źá xátLÆlt. sųƑjųlƃ kfbkl/sƙflbsųƑlsŝ+. v/flt lrų]g jfrfo r sŋńf. ;];d]Ŵ pųfgd]j.

el/of;'ųjŰgf lglŪtf.

11= sŽ]wg;'ųjŰgf

64= PsŽb;d] ;kųs/)flt jf ;kų]lx sŽtƑf. sŽ]wglƃ s'þŢg;Ln+. sŽ]wgáolƃ s'þŢgá co+. colƃ r lgkftdų+.
sŽ]wk/]tált sŽ]±wëg cg'utá, k/flee"tá jf. b'ƑŰáj xátLlt ksltof jŰjflk cnŘtƍloųálk d'vljsŽ/flbj;]g lj¿ká Pj
xált. Pt/lx cfoltťflt sŽ]wflee"tƧ Psƃldb+ mþnlƃ bLk]t'+ æb'ƑŰájfÆlt cjwf/)+ sŷf k'g æsŽ]wflee"táÆlt j'ų+.
co;efjlƃ clslųdefj+. cųgá k/];ť cgŴ+ hg]tLlt cgŴhggá. cƃ/tált cưƃ/tá, lrųtá jf. t+ hgá
gfja'ŢtLlt sŽ]w;řft+ cƃ/tá cưƃ/] cųgá lrų]o]j hŽt+ cgŴhgglrųƍsŽ]kgflbeo+ eox]t'+ co+ afndxfhgá g hŽgflt. olƃ
oŴ. e'ƙŴ] lx Pt+ kŝųjrg+. oƸƨ sŽn] sŽ]±wëf ;xt] g/+, cƈtd+ tbf xátLlt ;Ɨƈá. olƃ jf sŽ/)jrg+, oƨf sŽ]±wëf pƍşdfgá
g/+ ;xt] cleejlt, tƨf cƈtd+ tbf xált, obf s'þźált cŴá o+_t+_;Źfg+ Psƃ;Ɨƈefjtá. cy jf olƃ lsl/ofk/fd;g+.
;xt]lt ob]t+ sŽ]wƧ ;xg+ cleejg+, Pt+ cƈtd+ ejglƃ cŴá. cy jf o+ g/+ sŽ]±wëf ;xt] cleejlt, tƧ cƈtd+ tbf xált.
ttá r s'þźá cŴ+ g hŽgflt, s'þźá wƙ+ g kƧtLlt.
e"g+ j'ŝlt j'lź, tƧ xgg+ #ftá Pt];lƃ e"gxŝflg. t]gfx æxtj'źLgLÆlt. bd_;Ź]g j'ųd]jŴ+ ljefj]t'+ kţfjLl/o]g
lblŪoflt j'ųlƃ bƧ]ƃá æst/]g bd]gfÆltcflbdfx. cg]sŴá lx bd_;Źá. æ;ŝ]g bƃá bd;f pk]tá, j]bƃu" j'l;tƔƪrl/oáÆlt
‘;+0lg0 1=195 ;'0lg0467’ PŴ lx OlƇo;+j/á bdált j'ųá ædgŞŪflg OlƇoflg bd]tLÆlt sŷf. æolb ;ŝf bdf rfuf, v®ŵf
leƜáw ljştLÆlt ‘;+0lg0 1=246 ;'0lg0191’ PŴ kţf bdá æ;+lsn];+ bd]lt khxtLÆlt sŷf. æbfg]g bd]g ;+od]g ;ŝjş]g
clŴ k'ţ+, clŴ k'ţƧ cfudáÆlt ‘;+0 lg0 4=365’ PŴ pká;ysƙ+ bdá æpkj;gj;]g sŽosƙfbLlg bd]tLÆlt sŷf. æ;lŋƧl;
±vëf ŷ+, k'Ű, Oldgf bd"k;d]g ;dƉfutá ;'gfk/ƃƸƨ hgkbƃ/] ljxl/t'Ælƃ ‘d0lg03=396 ;+0lg0 4=88’ PŴ clwjf;gŋlƃ bdá
æsŽ]w"kgfxdŋflbs]þ bd]lt ljgáb]tLÆlt sŷf. æg dfgsŽdƧ bdá OwlŴ, g dágdlŴ c;dflxtƧfÆlt ‘;+0lg0 1=9’ PŴ
cle;ƗáŢśflbsŽ] ;dflwklŋsŽ] wƙá bdá æbƙlt lrų+ Pt]gfÆlt sŷf. Owflk æt+ bd]g ;d'lŞƆ], kţfjLl/o]g lblŪofÆlt jrgtá
bd_;Ź]g kţfjLl/olblŪoá j'ųf.

sŽ]wg;'ųjŰgf lglŪtf.

cƓfstjƮjŰgf lglŪtf.

7= dxfj±Ʈëf

1_ 2= lxl/cáųƍ;'ųflbjŰgf

65_66= ;ųdƧ k&d+ pųfgd]j. b'lto] toá ;+jũflt cfká;+jũá, t]hŽ];+jũá, jfoá;+jũált toá ;+jũf. ltƧá
;+jũ;Ldflt cfeƧ/f, ;'elsŲf, j]xƎnflt ltƧá ;+jũ;Ldf. obf lx sƍá t]h]g ;+jũlt ljgƧlt, tbf cfeƧ/tá x]Ūf clƮgf
*ƞlt. obf cfk]g ;+jũlt, tbf ;'elsŲtá x]Ūf pbs]þg ljnLolt. obf jfo'gf ;+jũlt, tbf j]xƎntá x]Ūf jfo'gf ljź+;lt.
ljŴf/tá kg ;bflk Ps+þ a'źŋ]ų+ ljgƧlt. a'źŋ]ų+ gfd ltljw+ xált hŽltŋ]ų+ cf)fŋ]ų+ lj;oŋ]ųlƃ. tŴ hŽltŋ]ų+ gfd
b;;xƧrŊjfńkl/oƃ+ xált, o+ tyfutƧ kl;lƈux)fbL;' sƕlt. cf)fŋ]ų+ sŽ]l;xƧrŊjfńkl/oƃ+, oŴ /tg;'ų+ ‘v'0kf06=1
cfboᶠ;'0lg0224cfboá’ vƈkl/ų+ ‘c0lg0 4=67 r"ńj0251’ whƮkl/ų+ ‘;+0lg0 1=249’. cffgflokl/ų+
‘bL0lg03=275cfboá’, dá/kl/ųlƃ ‘hŽ01=2=17_18’ Od];+ kl/ųfg+ cfg'efjá jųlt. lj;oŋ]ų+ cgƃdkl/df)+, o+ æofjtf jf
kg cfsř]ƜfÆlt j'ų+. Pjd]t];' tL;' a'źŋ]ų];' Ps+þ cf)fŋ]ų+ ljgƧlt. tƸƨ kg ljgƧƃ] hŽltŋ]ų+ ljgŪd]j xált. ljgƧƃť
Pstáj ljgƧlt, ;Ůxƃlƕ Pstáj ;Ůxlt.
tLl) ;+jũd"nfgLlt /fubá;dáx;řftflg tLl) ;+jũsŽ/)flg. /fufbL;' lx cs'þ;nd"n;] ' pƧƉ];' násŽ] ljgƧlt. tyf lx
/f±uë pƧƉt/] clƮgf ljgƧlt, bá;] pƧƉt/] pbs]þg, dáx] pƧƉt/] jft]g. s]þlr kg æbá;] pƧƉt/] clƮgf, /f±uë pbs]þgfÆlt
jblƃ.

74
 tLl) sŽ]nfxnfgLlt sƍsŽ]nfxn+, a'źsŽ]nfxn+, rŊjlųsŽ]nfxnlƃ tLl) sŽ]nfxnflg. tŴ æjƧ;t;xƧdŴs]þ sƍ'Ūfg+ gfd
eljƧtLÆltcflbgf b]jtflx pŔál;t;Źá sƍsŽ]nfxn+ gfd xált. æOtá jƧ;t;xƧdŴs]þ násŽ] ljglƧƧlt, d]ų+, dfl/;f, efj]y
s?)+ d'lbt+ pk]ŋÆlƃ dg'Ƨk±yë b]jtf #á;lƃoá r/lƃ. æjƧ;xƧdŴs]þ a'źá pƍlşƧtLÆlt a'źsŽ]nfxn+ gfd xált. æOtá
jƧ;xƧdŴs]þ a'źá pƍlşŷf wƙfg'wƙƍlkƉá ;Ŝ/tg]g kl/jfl/tá wƙ+ b];]ƃá ljrl/ƧtLÆlt b]jtf pŔá;lƃ. æjƧ;tdŴs]þ kg
rŊjųL pƍlşƧtLÆlt rŊjlųsŽ]nfxn+ gfd xált. æOtá jƧ;tdŴs]þ ;ų/tg;ƕƉá rft'ŹLlkƧ/á ;xƧkl/jf/á j]xf;śdá rŊjųL
/fhŽ pƍlşƧtLÆlt b]jtf pŔá;lƃ.
clr/Ū]g g w'jflt pbsa'Ƒ'ńfboá ljo g lr/Ūflotfo w'jefj/lxtf. cƧf;/lxtflt ;'lkgs]þ kLtkfgLo+ ljo
cg'lnųrƆg+ ljo r cƧf;lj/lxtf.
pksƍgd]#ált sƍljgf;sd]#+ ;ƈfo jblt. olƨlŤ ;do] sƍá clƮgf gƧlt, cflbtáj sƍljgf;sdxfd]#á pŪlxŷf
sŽ]l;t;xƧrŊjfń] PsdxfjƧ+ jƧlt. dg'Ƨf t'ŪxŪf ;ƑaLhŽlg gLxl/ŷf jklƃ. ;Ƨ];' kg ±uëfvflotsdų];' hŽt];' uſe/j+
/jƃá PslaƆ'lƕ g jƧlt, tbf klŞƉ+ klŞƉd]j jƧ+ xált. t]gfx ætbf lgŋƃaLh+==k]0» PslaƆ'lƕ b]já g jƧtLÆlt.
æjƧ;t;xƧ cŝo]g sƍj'Ūfg+ eljƧtLÆltcflbgf b]jtflx j'ųjrg+ ;'ŷf o]e'Ɯ]g dg'Ƨf r e'ƙb]jtf r ;+j]uhŽtf cţdţ+ d'b'lrųf
x'ŷf d]ųfbLlg k'ţfgL sŷf b]jnás]þ lgƑųlƃ, cjLlrtá kŪfo t'Şá xátLlt.
kť aLhhŽtfgLlt d"naLh+ vƈaLh+ mþń'aLh+ cƮaLh+ aLhaLhlƃ kť aLhŽlg hŽtflg. tŴ d"naLhlƃ jrf, jrų+, xlnŹ+,
l;lśj]/lƃ Pjdflb. vƈaLhlƃ cƧŴá, lgŖá±wëflt Pjdflb. mþń'aLhlƃ pŞ', j]ń', gńált Pjdflb. cƮaLhlƃ cş's+þ, mþl)şslƃ
Pjdflb. aLhaLhlƃ jLlxcflb k'ƑŰť]j d'Ʈdf;flbck/Űť. kŝoƃ/;djfo] lj;lb;'ƍlųof lj;];sŽ/)efjtá ?xg;dŴ] ;f/mþn]
lg?ŃÜá aLh_;Źá tbŴl;lźof d"nfbL;'lk s]þ;'lr kjųtLlt d"nflbtá lgjųgŴ+ Ps]þg aLh_;Ź]g lj;];]ŷf j'ų+ æaLhaLhÆlƃ æ¿k¿k+
‘lj;'lź02=449’ b'ŋb'ŋÆlƃ ‘;+0lg0 4=327’ oyf. oyf mþnkfskl/oƃf cá;lw?ŋf j]ń'sblncfboá.
o+ sbfrLltcfbL;' olƃ lgkftdų+. sbfrLlt lslƨlť sŽn]. s/xrLlt tƧ]j j]jrg+. bL#Ƨ cź'gált bL#Ƨ sŽnƧ.
cŝo]gflt cltŊd]g. ;];d]Ŵ pųfgd]j.

lxl/cáųƍ;'ųflbjŰgf lglŪtf.

3= gu/ákd;'ųjŰgf

67= tlto] kŝƃ] ej+ kŝlƃd+. æ/±yëf ;Lnkl/ŋf/á, ´fgŋá rŊjLl/oáÆltcfbL;' ‘;+0lg0 5=4’ ljo cnŘf/jrgá
kl/ŋf/;Źált cfx ægu/fnŘf/]lx cnŘtÆlƃ. kl/jf/jrgálk jũlto]j æ;ų ;dflwkl/ŋf/fÆltcfbL;' ‘bL0lg03=330’ ljo.
g]d+ j'ŝlt yƘfbLlx cg'kte"ldƍb];ált cfx æuƘL/cfjffÆlt, uƘL/+ e"Ƹd cg'ƍljŪflt cŴá. ;'Ū' ;lƉ;Lbflktflt e"Ƹd lgvlgŷf
;ƙb]j &lktf.
cg'kl/ofo]lt Pt]gflt cg'kl/ofoá, ;áo]j k±yëflt cg'kl/ofok±yëf, kl/tá kfsŽ/Ƨ cg'ofod±Ʈëf.
xƸŴ cf/áxlƃ cf/áxfkolƃ rflt xŴf/áxf ‘bL0 lg0L01=163’. o]g lx koá±uëg k'l/;á xlŴgá cf/áxgoá±Ʈëf xált,
xlŴƧ t+ koáu+ ljwfoƃfg+ ;Ƒ];ƕ]t];+ ux)+. t]gfx æ;Ƒ]kLÆltcflb. tŴ xŴfrl/of gfd o] xlŴgá xŴf/áxsŽgť l;ŋfksŽ.
xlŴj]şŽ gfd xlŴle;ŊŽ. xlŴaƈf gfd xŴLg+ kfb/ŋsŽ. cflb_;Ź]g xŴLg+ ojkbfosŽlbs]þ ;śŲflt. cƧf/áxf /lysŽlt PŴflk
P;]j goá. /±yë lgo'ųf /lysŽ. /y/ŋf gfd /yƧ cfl)/ŋsŽ. wg'+ uŲlƃ uŲfk]lƃ rflt wg'Ʈxf, OƧf;f wg'l;ƍƧ l;ŋfksŽ
r. t]gfx æwg'cfrl/of OƧf;fÆlt. r]n]g r]nkfsŽo o'ź] cslƃ uŞƃLlt r]nsŽlt cfx - æo] o'ź] hoźh+ ux]ŷf k'/tá
uŞƃLÆlt. oyf tyf l&t] ;]lgs]þ Ɣ"xs/)j;]g ttá ttá rnolƃ pŝfn]ƃLlt rnsŽ. ;s'þ)lŔcfboá ljo d+;lků+ k/;]gf;d"x+
;fxl;sdxfoáwtfo %]ŷf %]ŷf bolƃ pƍltŷf uŞƃLlt lkůbfosŽ. b'ltoljsƍ] lků] bolƃ hg;ƙŹ] pƍtƃf ljo uŞƃLlt
lkůbfosŽlt cŴá j]lbtƑá. pƮt'Ʈtflt yfdhjk/Ŋdflbj;]g cltljo pƮtf, pbƮflt cŴá. kŋƆƃLlt cųgá jL/;"/efj]g
c;şdfgf k/;]g+ cg'klj;ƃLlt cŴá. yfdhjank/Ŋdflb;ƕlųof dxfgfuf ljo dxfgfuf. Ps;"/flt PsŽls;"/f cųgá
;"/efj]g]j PsŽlsgá x'ŷf o'ŢgsŽ. ;hŽlnsŽlt ;jlƙsŽ. ;/kl/ųf)lƃ rƙkl/l;lƑt+ ±vës+þ, rƙdo+ jf mþns+þ. #/bf;oáwflt
cųgá bf;oáwf.
;ƕŋƆgnŋ)flt ;ź]ƜjŴ'gá Pjd]tlƃ ;ƕŋƆgnŋ)f. ;ƕ;fbgnŋ)flt k;LlbtƑ] jŴ'Ƹƨ k;Lbgnŋ)f. cásƍg;źflt
cáŊlƃŷf kŋlƆŷf clwd'ŝg+. k;fbgLo] jŴ'Ƹƨ k;Lbg+ k;fb;źf. co+ cg'wƙált co+ gjƉ+ nás'þų/wƙfg+ cg'nádwƙá.
lglƑbfax'nált pŊŮgfax'ná. ;źf aƈlt kf±yëƜlƃ ;źf gfdfo+ ;ųƧ d/)j;]g dxfky+ ;+jhtá dxfsƃf/+ klkştá dxfljb'Ʈ+
kŋƆtá kf±yëƜk'+ aƈlt, ;Ɨn+ ljƧş]tLlt cŴá. ;źlŤ pƍfb]ŷf bfg+ b]lt, ;Ln+ /ŋlt, pká;ysƙ+ s/ált. t]g]t+ j'ų+ æ;źf
aƈlt kf±yëƜÆlƃ. l;/Llt OƧl/o+. OƧl/o] lx cled'vLe"t] yntálk hntálk eáuf cfuŞlƃo]j. t]g]t+ j'ų+ æl;/L
eáufgdf;oáÆlt. ;źf b'ltof k'l/;Ƨ xátLlt k'l/;Ƨ b]jnás]þ, dg'Ƨnás]þ r]j lgƑfgť uŞƃƧ ;źf b'ltof xált, ;xfolsŝ+
;f±wëlt. eųk'fbLlt cflb_;Ź]g b'ltlosŽbLg+ ;śxá bŪƑá. cg]s;/;tflt cg]s;efjtf, cg]slsŝtf jf. ;];+ ;'ljţ]Ɯd]j.

gu/ákd;'ųjŰgf lglŪtf.

75
 4= wƙţ";'ųjŰgf

68= rt'Ŵ] ;'ų±uëƜflbwƙ+ hŽgftLlt wƙţ". tƧ tƧ]j ;'ų±uëƜflbgf efl;tƧ tbţƧ ;'ųkbŴƧ aáwsƧ ;ŹƧ
cŴs'þ;ntfj;]g cŴ+ hŽgftLlt cŴţ". æPųsŽ]lƛ ;Ln]g ;dflwgf kţfofÆlt Pj+ oyf cųgá kdf)hŽggj;]g cųfg+ hŽgftLlt cųţ".
klƮx)kl/eáukl/o];gljƧşg];' dų+ hŽgftLlt dųţ". lgŹ];] kg klƮx)dųţ'tfo Pj kl/eáuflbdųţ'tf kaálwtf xátLlt
klƮx)dųţ'tfj blƧtf. æco+ sŽná pŹ];Ƨ, co+ sŽná kl/k'Şfo, co+ sŽná oáuƧ clwudfofÆlt Pj+ sŽn+ hŽgftLlt sŽnţ". tŴ
kť jƧflg pŹ];Ƨ sŽná, b; kl/k'Şfo, Ob+ clt;Ɨfw+, cltŋkţƧ tfjtf sŽn]g tL/]t'+ c;Ŋ'þ±)ëƜųf b; jƧflg pŹ];Ƨ sŽná,
jL;lt kl/k'Şfo, ttá k/+ oá±uë sƙ+ sŽtƑ+. vlųokl/;flbs+þ cŪljw+ kl/;+ hŽgftLlt kl/;ţ". leŋ'kl/;flbs+þ rt'lƑw+,
vlųokl/;flbs+þ dg'Ƨkl/;+o]j k'g rt'lƑw+ ux]ŷf cŪljw+ jblƃ ck/]. lgŹ];] kgƧ vlųokl/;flbrt'lƑwkl/;Ʈx)+ lgbƧgdų+
bŪƑ+. æOd+ d] ;]jƃƧ cs'þ;nf wƙf kl/xfolƃ, s'þ;nf wƙf clejŬlƃ, tƨf co+ k'Ʈná ;]ljtƑá, ljkl/ofotá cţá c;]ljtƑáÆlt
;]ljtƑf;]ljtƑk'Ʈn+ hŽgftLlt k'Ʈnk/ák/ţ". PjlŤ t];+ k'Ʈnfg+ k/ák/+ pŊŪlgxLgt+ hŽgflt gfd. lgŹ];]lkƧ
;]ljtƑf;]ljtƑk'Ʈn] ljefjgd]j ;d)syfstlƃ bŪƑ+.

wƙţ";'ųjŰgf lglŪtf.

5_ 6= kfl/Şųs;'ųflbjŰgf

69_70= kťd] klttknf;ált klttkųá. PŴ k&d+ ků'knf;t+, b'lto+ kƉknf;tť jŷf tlto+ hŽnshŽttf, rt'Ŵ+
vf/shŽttf r kflńo+ j'ųf. bL#lgsŽoŪsyfo+ kg dxf±uëfljƆ;'ųjŰgfo+ ‘bL0 lg0cŪ02=294’ Odd]j kfƸń cfxl/ŷf bƧ]ƃ]g k&d+
ků'knf;t+, b'lto+ kƉknf;tť jŷf tlto+ vf/shŽttf, rt'Ŵ+ hŽnshŽttf r blƧtf. PjlŤ tŴ j'ų+ - ækfl/Şųs]þ k'Ǝdfg] Ps+þ
jƧ+ pkŪfg+ uŞlƃ, t] tƧ ků'knf;efjtá kŪfo cųdgf xálƃ. oyfx -
oƸƨ, leŋj], ;do] b]jfg+ tfjƸt;fg+ kfl/ŞųsŽ] sŽ]ljńf/á, ků'knf;á xált, cųdgf, leŋj], b]jf tfjƸt;f tƸƨ ;do]
xálƃ ‘ků'knf;á bflg kfl/ŞųsŽ], sŽ]ljńf/á, g lr/Ƨ]j kƉknf;á eljƧtL’lt. oƸƨ ;do] b]jfg+ tfjƸt;fg+ kfl/ŞųsŽ],
sŽ]ljńf/á, kƉknf;á xált, hŽnshŽtá xált, vf/shŽtá xált, s'þ'dnshŽtá xált, sŽ]/shŽtá xált, cųdgf, leŋj] b]jf tfjƸt;f
tƸƨ ;do] xálƃ ‘sŽ]/shŽtá bflg kfl/ŞųsŽ] sŽ]ljńf/á, g lr/Ƨ]j ;Ƒkflnm'þƟá eljƧtL’lt.
nLgŴƍsŽl;lgolƕ ‘bL0lg0L02=294’ PŴ PjdŴá blƧtá - kƉknf;ált klttkųá. vf/shŽtált hŽtv'Źsds'þńá. o]
lx gLnkųsŽ cltljo v'ŹsŽ ds'þńf, t] ævf/sŽÆlt j'ŝlƃ. hŽnshŽtált t]lxo]j v'Źsds'þń]lx hŽthŽnsŽ] ;Ƒ;á hŽná ljo hŽtá. s]þlr
kg æhŽnshŽtált PshŽná ljo hŽtáÆlt cŴ+ jblƃ. kfl/ŞųsŽ] ls/ vf/sƮx)sŽn] ;ƑŴsd]j kƟljsŽ] xált, t] rƧ kƟjf
keƧ/kjfńjŰ;d'şnf xálƃ. t]g ;á ;Ƒ;á ;d'şnƃá ltŪlt. s'þ'dnhŽtált ;ŧftdxfds'þńá. sŽ]/shŽtált ;ŧft;"lre]bá
;ƕltljs;dfgfjŴá. ;Ƒkflnm'þƟált ;Ƒ;á m'þlƟtljsl;tált. coť cg'Ŋdá bL#ef)sŽg+ jńŧgfg'Ŋd]g blƧtá, g PŴ cfrl/oƧ
lj/á±wëf cf;lŘtƑá.
sƃgsjftált b]jfg+ k'ţsƙkŝof k'Ǝfg+ l%Ɔgsjftá. sƃtLlt l%Ɔlt. ;ƕlŞgsjftált l%Ɖfg+ l%Ɖfg+ k'Ǝfg+
;ƕlƮŲsjftá. lrgƃált gfgfljwelų;lƉj];j;]g lglrg+ s/áƃá. cţt/b]jtfglƃ gfd±uëfųj;]g ckţftb]jtfg+. /])'jũLlt
/])';Ŝftá. slŰs+þ cfxŝflt ;'wƙfo s"þ+ cfxƄf.
cg'mþ/)fg'efjált vL)f;jƧ leŋ'gá lslų;ŹƧ ofj ƔƪnásŽ cg'mþ/);řftá cfg'efjá. kƑşŽlglƧt+ xátLlt kƑşŽo
rt'kfl/;'lź;Lnlƕ blƧtd]jflt clwƍfoá. k&dŢfg;lƉlƧtlƃcfbL;'lk Oldgfj go]g cŴá j]lbtƑá. Ow kg peotá kl/Ş]bá
x]Ūf ;Lntá pkl/ c/xųtá r kl/Ş]bƧ blƧtųf. t]g]t+ j'ųlƃ t]g sŽ/±)ëg Pt+ ært'kfl/;'lź;Ln+ kƑşŽlglƧt+ xátLÆltcflbjrg+
j'ų+. %Ū+ pųfgd]j.

kfl/Şųs;'ųflbjŰgf lglŪtf.

7= efjgf;'ųjŰgf

71= ;ųd] cŴƧ c;flwsŽ æefjg+ cgg'o'ųƧfÆlt j'ųųf. ;ƘfjgŴ]lt æclk gfd Pj+ l;ofÆlt ljsƍgŴá ;ƘfjgŴá.
PjlŤ nás]þ l;lnŪjrg+ xátLlt Psd]j ;ř+ cjŷf ck/fo ;řfo ;Ƹź jrg+ nás]þ l;lnŪjrg+ xált oyf æƀ] jf tLl) jf
pbsm'þl;tfgLÆlt. ;ƙf clw;lotfgLlt kfbfbLlx cųgf g];+ lslť pk#ft+ cs/álƃof alxjftflbkl/Ƨokl/x/)Ŵ+ ;ƙb]j pkl/
;lotflg. pkl/cŴá x]Ŵ clw_;Źá. pt'+ uŲfk]lƃoflt t];+ cƟl;g]xkl/ofbfgŴ+ cųgá sŽo'ƨfj;]g pt'+ uŲfk]lƃof. t]gfx
æpƨLstfgLÆlt. ;ƙf kl/efljtfgLlt ;ƙb]j ;Ƒ;á s'þŊ'þjf;gfo jfl;tflg. t]gfx æs'þŊ'þuƈ+ ufxflktfgLÆlt. PŴ r
;ƙfkl/;]bg+ s'þŊ'þuƈkl/efjgť ;ƙfclw;og;ƙfkl/;]bglgƎlųof cfg'efjlgƎflbtlƃ bŪƑ+. ;ƙfclw;og]g]j lx Ot/ƀo+
OŢlt. g lx ;ƙfclw;ogtá lj;'+ ;ƙfkl/;]bgƧ ;ƙfkl/efjgƧ r sŽ/)+ clŴ. t]g kg ;Ƹźo]j Ot/];+ lƀƉlƕ OŢgtá j'ų.+
ltljwlsl/ofs/±)ëgflt ;ƙfclw;ogflbltljwlsl/ofs/±)ëgflt cŴá. lsťflk æPj+ cxá jt d]Æltcflbgf g OŞf

76
pƍş]Ɯ sŽ/)Ƨ kg ;ƕflbtųf, cy ±vëf eƑfj t] clelglưlşt'lƃ oáhgf. sƨf eƑflt cfx æt] lx oƨf tfofÆltcflb. ;oƕLlt
cůflg. kl/)fdlƃ kl/kfs+þ alxlgŋdgoáŕt+. oyf skfnƧ tg'tf cfnásƧ cƃá kţfodfgƧ sŽ/)+, tyf skfnƧ tg'tfo
gvl;vfd'vt'ůsŽg+ v/tfo r cƟl;g]xkl/ofbfg+ sŽ/)jrglƃ bŪƑ+. tƨflt cfnásƧ cƃá kţfodfgtá ;oť kl/kfsutųf.
cákƙ;ƕlkfbglƃ cákƙŴƧ pkd]Ɯ]g ;ƙb]j klkfbg+. tlƃ cákƙ;ƕlkfbg+. Pjlƃ Obflg j'ŝdfgfsŽ/]g.
cŴ]gflt pkd]ƜŴ]g ;+;Ɔ]ŷf ;x oáh]ŷf. ;ƕfbg]g ;ƕo'ųwƙj;]g `f)Ƨ ltŋefjá j]lbtƑá. `f)Ƨ lx ;efjtá ;ltg]kŊtá r
ltŋefjá, ;dflwj;]g v/efjá, ;źfj;]g ljƍ;Ɖefjá. kl/)fdsŽnált anjljkƧgfsŽná. jlŬsŽnált j'ŪfgufldlgljkƧgfsŽná.
cg'nádŪflgof lx ljkƧgf ulxtuưf gfd tbf dƮuưƧ ulxtųf. tşŽltslƃ tƧ ljkƧgfg'oáuƧ cg'¿k+. ;Ŵflk cljşůsŽ];+
kx/lt, b];gflk ljg]Ɯ;ƃfgut+ cljşůsŽ];+ kx/lt, oyf&fg] &ft'+ g b]lt.
cánƗs;řftlƃ cánƗs;'ų;řft+. æknÆlƃ lx tƧ ;'ųƧ gfd+. rf/]ŷf bf?gá x]Ūf bá;hŽggŴ+ pƧfk]ŷf. uů+
x/tLlt knuůált Pt]g ækn]g uůxf/á knuůált klŞdkb] pų/kbnák]g lgŹ];áÆlt bƧ]lt. ux)Ūfg]lt xŴ]g ux]tƑŪfg]
;ƙb]j lvkLolƃ Pt]g sŽob'ŝl/tfbLgLlt ;ř]ká, kƑşŽj ;ř]ká kƑşŽ;ř]ká. t]g ljkƧg+ cg'o'ŧƃƧ k'ƮnƧ chŽgƃƧ]j cf;jfg+
kl/ŋoá Ow ljkƧgflg;+;ált clwƍ]tá.
x]dlƃs]þg sŽ/)e"t]g, e'ƙŴ] jf Pt+ s/)jrg+, x]dlƃs]þlt cŴá. klƍƧƘƃLlt klƍƧźmþnflg xálƃ. t]gfx æk"ltsŽlg
ejƃLÆlt. dxf;d'Źá ljo ;f;g+ cufwuƘL/efjtá. gfjf ljo oáufjr/á dxá#'ų/tá. kl/ofog+ ljoflt kl/tá ck/fk/+
ofog+ ljo. vşdfgfglƃ vfbƃ]g ljo pbs]þg ±vëlkodfgaƈgfg+. tg'efjált kl/o'Ūfgkjlųof c;dŴtfo b'Ƒnefjá.
ljkƧgf`f)kLltkfdáş]xLlt ljkƧgf`f);d'lŪt]lx kLltkfdáş]lx. cáŋfodfg]lt ljkƧgfsƙŪfg] jLlyƍlkflof cáŋfodfg],
kl;řfg'kƧgfo jf cáŋfodfg]. ;řf?k]ŋfo kŋfodfg]. b'Ƒntf bLlktf æcƍsl;/]g]j ;+oáhgflg klƍƧƘlƃ, k"ltsŽlg
ejƃLÆlt j'ųųf.

efjgf;'ųjŰgf lglŪtf.

8_ 9= clƮŋƈákd;'ųflbjŰgf

72_73= cŪd] kƧy g"lt clk kƧy. dxƃlƃ ljk'n+. clƮŋƈlƃ clƮ;d"x+. cflbųlƃ klbų+. ;ƕşlntlƃ ;dƃtá
kşlnt+ clŝljƎ'þlnśflg d'ťƃ+. ;hŽ]lte"tlƃ ;dƃtá plŪtflx hŽnflx Psƍef;d'boe"t+. t+ Ƹs dţyflt t+ Obflg dof j'ŝdfgŴ+
Ƹs dţyflt cg'dltƮx)Ŵ+ k'Şlt. ob]Ŵ ;Ŵf clƮŋƈflnśg+ sţflnśgť cfg]l;, tdŴ+ ljefj]t'+ æcf/árofdLÆltcflbdfx.
b'ƧLnƧflt lgƧLnƧ ;Lnlj/lxtƧ. kfkwƙƧflt b'ƧLnųf Pj xLgŢf;otfo nfds;efjƧ. c;'lr;ŘƧ/;dfrf/Ƨflt
ckl/;'źtfo c;'lr x'ŷf ;Řfo ;l/tƑ;dfrf/Ƨ. b'ƧLná lx lslťb]j c;f?ƍ+ lbƩf æOb+ c;'s]þg st+ eljƧtLÆlt k/];+ cf;Řf
xált. s]þglrb]j s/)Lo]g dƃoƃ] leŋ" lbƩf æslŝ g' ±vëf Od] dof stsƙ+ hŽlgŷf dƃ]ƃLÆlt cųgáo]j ;Řfo ;l/tƑ;dfrf/á
klŞƉsƙƃƧflt nlştƑtfo klŞfb]tƑsƙƃƧ. cƧd)Ƨflt g ;d)Ƨ. ;nfsƮx)fbL;' æcxlƕ ;d±)ëfÆlt ldŞfklţfo
;d)klţƧ. c;]Ūrfl/tfo cƔƪrfl/Ƨ. pká;yfbL;' æcxlƕ Ɣƪrf/LÆlt ldŞfklţfo Ɣƪrfl/klţƧ. k"ltgf sƙ]g
;Lnljklųof cƃá cg'kljŪųf cƃák"ltsƧ. %ƀf/]lx /fuflblsn];fg'Ƨjg]g ltƃųf cjƧ'tƧ. ;ŧft/fuflbsrj/ųf ;Lnjƃ]lx
%ū]tƑųf r s;Ɨ'hŽtƧ.
jfn/ş'oflt jfn]lx st/ş'of. ;f lx v/t/f xált. #+;]Ɯflt dygj;]g #+;]Ɯ. t]n±wëftfoflt t]n]g lgl;tfo.
kŝá/lƨlƃ kltp/Ƹƨ, cled'±vë p/dŢ]lt clwƍfoá. coá;Ř'gflt ;ůf;]g. m]þ)'Ź]xslƃ m]þ)+ pŹ]x]ŷf pŹ]x]ŷf, cg]sjf/+ m]þ)+
pŪfk]ŷflt cŴá. Pjd]Ŵ ;ř]ktá kflńjŰgf j]lbtƑf. gjd+ pųfgd]j.

clƮŋƈákd;'ųflbjŰgf lglŪtf.

10= c/s;'ųjŰgf

74= b;d] kl/ųlƃ Oų/+. t]gfx æcƍ+ ±yëfsÆlƃ. kaƈfg'kŞ]bƧ kŝoefjá Ow hLljtƧ /;á lsŝlƃ clwƍ]tlƃ cfx
æ;/;kl/ųtfokLÆlt. tbwLgj'lųtfolk lx æoá, leŋj], lr/+ hLjlt, ;á jƧ;t+ cƍ+ jf leƜáÆlt jrgtá kl/ų+
v)kl/ųtfolk. k/dŴtá lx cltkl/ųá ;ųfg+ hLljtŋ±)ëf Pslrųŋ)ƍjlųdųáo]j. oyf gfd /yrŊ+þ kjųdfglƕ Ps]þg]j
g]ldƍb];]g kjųlt, ltŪdfglƕ Ps]þg]j ltŪlt, Pjd]j+ Pslrųŋl)s+þ ;ųfg+ hLljt+ tƸƨ lrų] lg?źdų] ;ųá lg?źált j'ŝlt.
oyfx æctLt] lrųŋ±)ë hLljŴ g hLjlt g hLljƧlt. cgfut] lrųŋ±)ë g hLljŴ g hLjlt hLljƧlt. kŝ'ƍƉ] lrųŋ±)ë g hLljŴ
hLjlt g hLljƧlt.
æhLljt+ cųefjá r, ;'vb'ŋf r s]þjnf.
Pslrų;dfo'ųf, nx';á jųt] v±)ëfĶ
æo] lg?źf d/ƃƧ, ltŪdfgƧ jf Ow.
;Ƒ]lk ;lb;f vƈf, utf cƍl;lƈsŽĶ

77
 æclgƑų]g g hŽtá, kŝ'ƍƉ]g hLjlt.
lrųeśf dtá násŽ], kţlų k/dlŴofÆltĶ ‘dxflg010’.
nx';lƃ nx's+þ. t]gfx ænx'+ pƍlşŷf lg?Ţgtá nx';Ælƃ. kl/ų+ nx';lƃ peo+ kg]t+ cƍsƧ j]jrg+. olŤ cƍs+þ, t+
kl/ųť]j nx'sť xált. Ow kg cfo'gá clwƍ]tųf /Ƨlƃ j'ų+ xált. dƃfolƃ s/)Ŵ] Pt+ e'ƙjrglƃ cfx ædƃfo aáźƑ+, kţfo
hŽlgtƑlƃ cŴáÆlt. dƃfolƃ jf dƃ]Ɯlƃ j'ų+ xált, dƃ]tƑ+ dƃfo pkkl/lŋtƑlƃ cŴá. kţfo hŽlgtƑlƃ hŽlgtƑ+ hLljtƧ
kl/ųefjá ax'b'ŋflbefjá. hŽlgŷf r kg ;Ƒklnaá±wë l%lƆŷf sųƑ+ s'þ;n+, rl/tƑ+ Ɣƪrl/o+. oƨf OlŴ hŽtƧ cd/)+, cƍ+ jf
leƜá jƧ;ttá pkl/ cƍ+ cţ+ jƧ;t+ cƍŷf jL;+ jf Ƹt;+ jf rųfnL;+ jf kŰf;+ jf ;lŪ jf jƧflg hLjlt, Pj+bL#fo'sŽ] kg
cltb'Ɵeá. æc;'sŽ] lx Pj+ lr/+ hLjtLÆlt tŴ tŴ uƄf bŪƑá xált. tŴ lj;fvf pkfl;sŽ jL;;t+ hLjlt, tyf
káŋ/;fltƔfƪ±)ëf, Ɣƪfo'Ɣfƪ±)ëf, afjl/oƔfƪ±)ëf, cfgƆŴ]/á, dxfsƧkŴ]/ált cg'?źŴ]/á kg jƧ;tť]j kŰf;ť jƧflg. afs'þnŴ]/á
jƧ;tť]j ;lŪ r jƧflg, co+ ;ƑbL#fo'sŽ], ;álk ƀ] jƧ;tflg g hLlj.

c/s;'ųjŰgf lglŪtf.

dxfjƮjŰgf lglŪtf.

8= ljgoj±Ʈëf

1_ 8= k&dljgow/;'ųflbjŰgf

75_82= cŪdƧ k&d+ b'ltoť pųfgŴd]j. tlto] ljgonŋ±)ë kltlŪtá nlşefj]g ljgonŋ±)ë l&tá xált. cnşL
‘kf/f0cŪ01=45’ lx ax'Ƨ'tálk ;dfgá nfeu?stfo tƸƃ lj;+jfb]ŷf pźƙ+ plƑgo+ ;Ŵ';f;g+ bLk]ŷf ;f;g] dxƃ+ pkŹj+ s/ált, ;Ŝe]blƕ
;Ŝ/flhlƕ pƍfb]lt. nşL kg s'þŊ'þŝsŽ] l;ŋfsŽdá hLljtx]t'lk tƸƃ clj;+jfb]ŷf wƙd]j ljgod]j r bLk]lt, ;Ŵ';f;g+ u?+ sŷf &k]lt. Pj+ oá
nşL, ;á ljgo+ chxƃá cjáŊdƃáj nlşefj]g ljgonŋ±)ë l&tá xált kltlŪtá.
c;+xL/ált PŴ ;+xL/á gfd oá kflńo+ jf cŪsyfo+ jf x]Ūf jf pkl/tá jf kbklkflof jf k'lŞodfgá ljŴ'glt ljƎƆlt, ;Ůft'+
g ;ŊŽ]lt, o+ o+ k/]g j'ŝlt, t+ t+ cg'hŽgflt, ;sjfb+ %ū]ŷf k/jfb+ uŲflt. oá kg kflńo+ jf cŪsyfo+ jf x]Ū'kl/oj;]g jf kbklkflof
jf k'lŞodfgá g ljŴ'glt g ljƎƆlt, Ps]þsnád+ ;ůf;]g uŲƃá ljo æPj+ do+ jbfd, Pj+ gá cfrl/of jbƃLÆlt ljƧş]lt. olƛ kflń r
kflńljlgŞoá r ;'jŰefhg] klŋų;Lxj;f ljo kl/ŋo+ kl/ofbfg+ cuŞƃá ltŪlt, co+ j'ŝlt c;+xL/á. oƨf kg Pj¿ká o+ o+ k/]g j'ŝlt,
t+ t+ gfg'hŽgflt, cųgf ;'ljlglŞlgt+ sŷf ulxt+ cljk/LtdŴ+ g ljƧş]lt, tƨf j'ų+ æg ;ŊŽ]lt ulxtƮx)+ ljƧşŽk]t'Ælƃ. rt'ŴfbLlg
;'ljţ]Ɯflg.

k&dljgow/;'ųflbjŰgf lglŪtf.

9= ;Ŵ';f;g;'ųjŰgf

83= gjd] ljj]sŪált ljljųá. t]gfx æb"/Le"táÆlt. ;ltcljƍjf;] l&tált sƙŪfg] ;Ƹt cljhlxŷf l&tá. k]l;tųált
sŽo] r hLljt] r cgk]ŋtfo lgƑfg+ k]l;tlrųá tlƉƉá tƍá±)ëf tƍưf/á.

;Ŵ';f;g;'ųjŰgf lglŪtf.

10= clws/);dy;'ųjŰgf

84= b;d] clws/Lolƃ PŴflt clws/)flg. s]þ clws/LolƃĠ ;dyf. sy+ clws/LolƃĠ ;dgj;]g. tƨf t] t];+
;dgj;]g kjųƃLlt cfx æclws/)flg ;d]ƃLÆltcflb. pƍƉfg+ pƍgfglƃ plŪtfg+ plŪtfg+. ;dyŴlƃ ;dgŴ+. bL#lgsŽo]
;śLlt;'ųjŰgfolƕ ‘bL0lg0 cŪ03=331’ ljŴf/táo]jflt PŴfo+ ljŴf/goá - clws/±)ë;' tfj wƙált jf cwƙált jf cŪf/;lx
jŴ"lx ljjbƃfg+ leŋ"g+ oá ljjfbá, Ob+ ljjfbflws/)+ gfd. ;Lnljklųof jf cfrf/lblŪcfhLjljklųof jf cg'jbƃfg+ oá cg'jfbá
pkjbgf r]j rábgf r, Ob+ cg'jfbflws/)+ gfd. dfltsŽo+ cfutf kť, ljeś] ƀ]lt ;ųlk cfklųŋƈf, Ob+ cfkųflws/)+ gfd.
o+ ;ŜƧ cknásgfbLg+ rt'Ɖ+ sƙfg+ s/)+, Ob+ lsŝflws/)+ gfd.
tŴ ljjfbflws/)+ ƀLlx ;d±yëlx ;ƙlt ;ƙ'vfljgo]g r o]e'Ɯl;sŽo r. ;ƙ'vfljgo]g]j ;ƙdfg+ oƸƨ ljxf/] pƍƉ+

78
tƸƨo]j jf, cţŶ j"k;d]t'+ uŞƃfg+ cƃ/fd±Ʈë jf, oŴ uƄf ;ŜƧ lgƜfltt+, tŴ ;Ŝ]g jf, ;Ŝ] j"k;d]t'+ c;ŊŽ]ƃ] tŴ]j pƑflxsŽo
;ƙtk'Ʈn]lx jf ljlglŞt+ ;ƙlt. Pj+ ;ƙdfg] r kg]tƸƨ of ;Ŝ;ƙ'vtá wƙ;ƙ'vtá ljgo;ƙ'vtf k'Ʈn;ƙ'vtf, co+ ;ƙ'vfljgoá
gfd. tŴ r sŽ/s;ŜƧ ;Ŝ;fdlƮj;]g ;ƙ'lvefjá ;Ŝ;ƙ'vtf. ;d]tƑƧ jŴ'gá e"tųf wƙ;ƙ'vtf. oyf t+ ;d]tƑ+, t±yëjƧ
;dg+ ljgo;ƙ'vtf. oá r ljjblt, o]g r ljjblt, t];+ pleƉ+ cŴkŝlŴsŽg+ ;ƙ'vLefjá k'Ʈn;ƙ'vtf. pƑflxsŽo j"k;d] kg]Ŵ
;Ŝ;ƙ'vtf kl/xfolt. Pj+ tfj ;ƙ'vfljgo]g]j ;ƙlt.
;r] kg]jlƕ g ;ƙlt, cy g+ pƑflxsŽo ;ƙtf leŋ" æg do+ ;ŊŽ]d j"k;d]t'Ælƃ ;ŜƧ]j lgƜft]lƃ. ttá ;Ŝá
kťś;dƉfut+ leŋ'+ ;nfsƮfxfks+þ ;ƙƉlt, t]g u'ŃÜsljjs;sŰhƍs]þ;' tL;' ;nfsƮfxs]þ;' cţt/j;]g ;nfs+þ ufxfk]ŷf ;lƉklttfo
kl/;fo wƙjfbLg+ o]e'Ɯtfo oyf t] wƙjflbgá jblƃ, Pj+ j"k;ƃ+ clws/)+ ;ƙ'vfljgo]g r o]e'Ɯl;sŽo r j"k;ƃ+ xált. tŴ
;ƙ'vfljgoá j'ųgoá Pj. o+ kg o]e'Ɯl;sŽsƙƧ s/)+, co+ o]e'Ɯl;sŽ gfd. Pj+ ljjfbflws/)+ ƀLlx ;d±yëlx ;ƙlt.
cg'jfbflws/)+ rt"lx ;d±yëlx ;ƙlt ;ƙ'vfljgo]g r ;ltljgo]g r cd"ŃÜljgo]g r tƧkflkol;sŽo r. ;ƙ'vfljgo]g]j
;ƙdfg+ oá r cg'jblt, oť cg'jblt, t];+ jrg+ ;'ŷf ;r] sŽlr cfklų glŴ, peá vdfk]ŷf, ;r] clŴ co+ gfd]Ŵ cfkųLlt Pj+
ljlglŞt+ j"k;ƙlt. tŴ ;ƙ'vfljgonŋ)+ j'ųgod]j.
obf kg vL)f;jƧ leŋ'gá cd"lnsŽo ;Lnljklųof cg'ź+l;tƧ ;ltljgo+ ofrdfgƧ ;Ŝá `lųrt'Ŵ]g sƙ]g ;ltljgo+ b]lt,
tbf ;ƙ'vfljgo]g r ;ltljgo]g r j"k;ƃ+ xált. lbƉ] kg ;ltljgo] k'g tƸƨ k'Ʈn] sƧlr cg'jfbá g ?xlt. obf pƙųsŽ] leŋ'
pƙfbj;]g st] cƧfd)s]þ cŢfrf/] æ;/tfoƨf Pj¿Ƹk cfklųÆlƃ leŋ"lx rálbodfgá æpƙųs]þg d], cfj';á, Pt+ st+, gfx+ t+
;/fdLÆlt e)ƃálk leŋ"lx rálbodfgáj k'g crábgŴfo cd"ŃÜljgo+ ofrlt, ;Ŝá rƧ `lųrt'Ŵ]g sƙ]g cd"ŃÜljgo+ b]lt. tbf
;ƙ'vfljgo]g r cd"ŃÜljgo]g r j"k;ƃ+ xált. lbƉ] kg cd"ŃÜljgo] k'g tƸƨ k'Ʈn] sƧlr tƍŝof cg'jfbá g ?xlt. obf kg
kf/flhs]þg jf kf/flhs;fdƃ]g jf rálbodfgƧ cţ]gţ+ klr/tá kfk'ƧƉtfo kflkoƧ k'ƮnƧ æ;rfo+ clŞƉd"ná eljƧlt, ;ƙf
jlųŷf cá;f/)+ nleƧlt. ;r] l%Ɖd"ná, cod]jƧ gf;gf eljƧtLÆlt dţdfgá ;Ŝá `lųrt'Ŵ]g sƙ]g tƧkflkol;s+þ s/ált, tbf
;ƙ'vfljgo]g r tƧkflkol;sŽo r j"k;ƃ+ xátLlt. Pj+ cg'jfbflws/)+ rt"lx ;d±yëlx ;ƙlt.
cfkųflws/)+ tLlx ;d±yëlx ;ƙlt ;ƙ'vfljgo]g r klţfts/±)ëg r lt)jŴf/s]þg r. tƧ ;ƙ'vfljgo]g]j j"k;dá
glŴ. obf kg PsƧ jf leŋ'gá ;lƃs]þ ;Ŝu)dŢ];' jf leŋ' nx's+þ cfkƸų b];]lt, tbf cfkųflws/)+ ;ƙ'vfljgo]g r
klţfts/±)ëg r j"k;ƙlt. tŴ ;ƙ'vfljgo] tfj oá r b];]lt, oƧ r b];]lt, t];+ ;ƙ'vLefjá k'Ʈn;ƙ'vtá. ;];+ j'ųgod]j.
k'ƮnƧ r u)Ƨ r b];gfsŽn] ;Ŝ;ƙ'vtá kl/xfolt. o+ kg]Ŵ æcx+, eƃ], OŴƉfd+ cfkƸų cfkƉáÆlt r ækƧ;LÆlt r
æcfd, kƧfdLÆlt r klţftfo æcfoƸt ;+j/]Ɯf;LÆlt s/)+, t+ klţfts/)+ gfd. ;Ŝflb;];] kl/jf;flbofrgf klţf,
kl/jf;fbLg+ bfg+ klţfts/)+ gfd.
ƀ]kŋhŽtf kg eůgsŽ/sŽ leŋ" ax'+ cƧfd)s+þ cŢfrf/+ rl/ŷf k'g nlşwƙ] pƍƉ] æ;r] do+ Odflx cfkųLlx cţdţ+
sŽ/]Ƨfd, l;oflk t+ clws/)+ sŋńųfo jfńųfo ;+jų]ƜfÆlt cţdţ+ cfklųof sŽ/fkg] bá;+ lbƩf obf leŋ" lt)jŴf/ssƙ+ s/álƃ,
tbf cfkųflws/)+ ;ƙ'vfljgo]g r lt)jŴf/s]þg r ;ƙlt. tŶ lx oųsŽ xŴkf;"kutf æg d]t+ vdtLÆlt Pj+ lbŪfljsƙ+ csŷf
æb'Ŋ+ sƙ+ k'g sŽtƑ+ sƙÆlƃ g pŊŽ]]lƃ, lgŹlƕ cáŊƃf xálƃ, ;Ƒ];+ &k]ŷf y'Ɵjşť lulxkl;+o'ųť ;Ƒfklųoá j'Ūxlƃ. Pj+
cfkųflws/)+ tLlx ;d±yëlx ;ƙlt.
lsŝflws/)+ Ps]þg ;d±yëg ;ƙlt ;ƙ'vfljgo]g]j. Olt Odflg rųfl/ clws/)flg oyfg'¿k+ Od]lx ;ųlx ;d±yëlx
;ƙlƃ. t]g j'ų+ - æpƍƉ'ƍƉfg+ clws/)fg+ ;dyfo j"k;dfo ;ƙ'vfljgoá bftƑá»k]0» lt)jŴf/sŽ]Ælt. ;];+ ;ƑŴ
pųfgd]j.

clws/);dy;'ųjŰgf lglŪtf.

ljgojƮjŰgf lglŪtf.

Olt dgá/yk"/l)of cś'ų/lgsŽo_cŪsyfo

;ųslgkftjŰgfo cg'ųfgŴbLkgf ;dųf.

79