1.

0 PENGENALAN TOKOH

Shihabuddin al-Suhrawardi yang dikenali sebagai ‘al-Suhrawardi’ merupakan

seorang falsafah yang berasal dari Iran. Beliau merupakan seorang ahli sufi dan
pengasas terhadap falsafah Penerangan yang juga dikenali sebagai “Illuminationist
Philosophy”. Beliau mempunyai sekolah “Illuminationist” yang telah memberi impak
besar terhadap falsafah islam terutamanya di bahagian Iran dan India. Pengalaman
beliau serta cita-cita Aristotle telah meyakinkan beliau tentang kekurangan falsafah dan
menyebabkan beliau menjadi seorang Platonis. Kunci utama dalam sistem beliau ialah
bergantung kepada gerak hati yang juga merupakan alat utama dalam sesebuah
pembikinan falsafah. Hikmat al-Ishraq (The Philosophy of Illumination) merupakan buku
yang mengandungi keterangan yang penting tentang hal keagamaan. Dalam buku ini,
beliau telah mengkritik dan menyerang secara penulisan terhadap sesetengah pengikut
falsafah keagamaan dan menjelaskan tentang sistem beliau dalam bentuk metafizik
cahaya. Dalam usia pendek beliau (39 tahun), cukup banyak karya dihasilkan. Louis
Massignon bahagikan kepada tiga iaitu pertama masa muda (al-ahd dan al-isyraqi ),
kedua iaitu yang muncul semasa bernaung di bawah Peripatetik (al-talwihat, al-lamahat,
al-muqawamat, al-mutrahat, dan al-munajat) dan yang ketiga iaitu yang muncul di
masa-masa akhir hidupnya ketika ia mulai terpengaruh dengan Neo-Platonis dari Ibnu
Sina ( Hikmah al Isyraq, Kalimah al-Kukama dan I’tiqad al-Ulama) (Muhammad al-
Fayyadi 2003: xiv)

2.0 BIODATA DAN RIWAYAT HIDUP

Nama penuh beliau ialah Shihab al-Din Yahya Ibn Habash Amirak Abul’l-Futuh
Suhrawardi. Beliau juga dikenali sebagai Shaykh al-Ishraq “Master Of Illuminations” dan
al-Maqtul “The Martyr” (Muhammad al-Fayyadi 2003: xiv). Beliau lahir di sebuah
kampung berhampiran dengan Zanjan, di bahagian utara Iran yang juga dikenali

1
sebagai Suhrawardi. Tarikh lahir beliau tidak dapat diketahui secara tepat, tetapi
seorang ahli biografi, Shahrazuri menyatakan bahawa Suhrawardi lahir pada 545/1166
atau 550/1171, sementara seorang cendekiawan menyatakan bahawa beliau lahir pada
549/1170. Pada usia muda, beliau pergi ke sebuah Bandar di Maraghah, dimana beliau
belajar ‘hikmat’ bersama Majd al-Din Jili. Seterusnya, beliau meneruskan perjalanan ke
Isfahan, dimana beliau belajar tentang falsafah bersama Zahir al-Din al-Qari. Beliau
merupakan murid kepada Ahmad Ghazali iaitu adik kepada Imam Ghazali sekaligus
penulis kitab Adab al-Muridin (Annemarie Schimmel 1975:244). Beliau melintasi tanah
islam untuk bertemu dengan mahaguru sufi sambil mengamalkan asetisisme. Pada
tahun 1183, beliau meneruskan perjalanan beliau melalui Anatolia dan Syria. Di sana,
beliau menarik seorang pemuda yang bernama al-Malik al-Zahir, Gabenor Alleppo, dan
beliau mendapat kekuasaan dari Malik Zahir sehingga menyebabkan timbulnya rasa iri
hati di kalangan cendekiawan. Ayah al-Malik al-Zahir, Salah al-Din Ayyubi (Saladin)
menyedari hal ini dan pada masa itu juga Saladin berhadapan dengan ancaman Perang
Salib ke-3. Disebabkan persamaan terhadap falsafah Suhrawardi dan pandangan
Ismailis, Saladin telah mengarahkan untuk membuat sekatan di Syria dan Mesir.
Suhrawardi dijatuhkan hukuman penjara tanpa diberi makan dan minum sehigga mati
oleh Saladin ( Mehdi Amin Razavi 1997: 2). Beliau meninggal dunia pada tahun 1191
(Richard C. Martin: 656).

Walaupun falsafah beliau sering kali menyumbang terhadap islam timur, ianya
juga hampir tidak diketahui di bahagian barat, sehingga dipopularkan oleh seorang lelaki
bernama Henry Corbin, dimana beliau mentafsirkan Suhrawardi sebagai “Iranian
Theosopher” dan melakukan pemulihan terhadap pemikiran lama masyarakat Iran.
Walaupun pandangan Corbin terus menyumbang, pandangan tersebut seing dicabar
oleh sebahagian rakyat yang berpendapat bahawa Suhrawardi adalah sebagai seorang
Neoplatonist yang pada awalnya merupakan falsafah utama (Richard C. Martin: 657).

2
3.0 SUMBANGAN

3.1 EPISTEMOLOGI

Berdasarkan konsep cahaya yang beliau terapkan, al-Suhrawardi telah

mengeluarkan dua konsep penting yang dianggap sebagai titik penting dalam
keseluruhan sistem iaitu “intensity dan gradasi” dan “kehadiran dan manifestasi diri”
( http://www.muslimphilosophy.com/ip/rep/html). Hal ini adalah untuk melihat falsafah
sebagai satu pengalaman walaupun sumber dan idea tentang suatu pengalaman adalah
tidak terhad yang boleh diperolehi bukan sahaja melalui deria, tetapi merangkumi
bentuk-bentuk lain seperti pengalaman mistik. Ibnu Sina menyatakan bahawa
pengetahuan didasarkan pada inhering dari hal-hal yang dikenali sebagai fikiran Maha
Mengetahui, tetapi Suhrawardi menyatakan bahawa pengetahuan hanya menjamin
kepastian dan realiti kerana bagi beliau terdapat satu dasar yang tidak bergantung pada
bentuk seperti mengalami sakit. Keutamaan dalam pengetahuan ini adalah kesedaran
diri, dan setiap benda yang ada dalam diri seseorang yang mampu menyedarkan diri
adalah cahaya murni. Cahaya murni berlaku kepada semua entiti termasuk Allah,
Cahaya Terang, intensiti pencahayaan dan lain-lain dan unsur utama yang diterapkan
dalan hal ini ialah hierarki. Ahli falsafah mengetahui hal ini merupakan satu kesedaran
diri apabila calon-calon “Illuminationist” harus terlibat dalam pelbagai amalan asketis
yang disyorkan untuk menjauhkan diri dari kegelapan dunia dan bersiap sedia untuk
berhadapan dengan dunia cahaya. Setelah diri sedia dari segi spiritual, para falsafah
bersedia untuk menerima cahaya Terang Ilahi dan dihargai dengan visi dari ‘apokaliptik’
iaitu cahaya lampu yang membentuk asas kepada pengetahuan sejati. Pada masa ini,
para falsafah harus menggunakan falsafah diskursif untuk membuat analisis suatu
pengalaman untuk lebih sistematik,sepertimana cara yang sama dalam pengalaman
deria. Hubungan antara pengetahuan intuilit secara langsung dan falsafah cahaya
dibandingkan bedasarkan pemerhatian antara langit dan astronomi. Karya yang
dihasilkan oleh al-Suhrawardi adalah hasil beliau melakukan analisis rasional secara
sistematik untuk kali terakhir.

3
3.2 FALSAFAH “ILLUMINATIONIST”

Falsafah ini bermula di Parsi pada abad kedua belas yang mana telah menjadi
kekuatan dalam islam khususnya di Parsi hingga ke hari ini. Falsafah ini telah mengkritik
beberapa idea utama Aristotelianisme, yang diwakili oleh falsafah Ibnu Sina serta
berpendapat bahawa terdapat banyak perbezaan yang sangat penting dengan watak
yang membentuk falsafah adalah sesat. Falsafah ini telah mengembangkan pandangan
realiti yang sesuai dengan esensi dalaman lebih penting daripada kewujudan, dan
pengetahuan intuitif yang lebih penting daripada pengetahuan saintifik. Mereka telah
menggunakan idea cahaya sebagai pengganti nama untuk mengeksplorasi hubungan di
antara Allah, lampu Terang dan ciptaan-Nya. Hasil daripada falsafah ini ialah wujudnya
sebuah pandangan yang menyatakan bahawa semua realiti adalah sebagai sebuah
kontinum dan dunia fizikal merupakan sebuah aspek yang ilahi.

3.2.1 Asal

Falsafah “Illuminationist” berasal dari istilah Ishraq, Arab yang bermaksud ‘terbit’
yang lebih khususnya bererti ‘terbit matahari’ manakala dari bahasa Arab pula
bermaksud ‘Timur’ yang menyatakan bahawa falsafah ini adalah pemikiran dari Timur.
Falsafah ini digunakan terutamanya dalam konteks puitis sastera Parsi, untuk mewakili
sesuatu bentuk pandangan dan pemikiran yang berbeza dengan alasan kognitif iaitu
diambil untuk intuitif serta pengetahuan langsung. Bentuk pemikiran ini bersumberkan
daripada pandangan Ibnu Sina berjudul “Falsafah Timur” yang mengandungi teks-teks
tentang perselisihan dan perbincangan dan yang mungkin belum pernah benar-benar
ada.

Al-Suhrawardi merupakan pencetus utama falsafah “illuminationist” dan sentiasa

dikenang kerana telah menghasilkan buku al-Hikmat(ishraq). Buku ini mengandungi
beberapa prinsip utama Peripatetiksisme, kritikan peripatik terhadap pelbagai macam
topik serta untuk mencabar orang lain. Selain itu, al-Suhrawardi dan Ockham telah
menyusun semula sebahagian Organon dan terus menghapuskan Organon tersebut dari
perbincangan mereka berdasarkan buku tersebut.

4
3.2.2 Semantik dan Logik

Al-Suhrawardi menolak teori dan definisi yang dikemukakan oleh Aristotle

dengan alasan tidak wujudnya kriteria-kriteria untuk bahagian definisi tersebut sehingga
sesuatu spesies diiktiraf dalam istilah dari sesuatu yang kurang dikenali dari diri itu
sendiri. Selain itu, beliau juga telah menyatakan bahawa ketegori yang telah Aristotle
wujudkan adalah berlebihan, dan sepatutnya kita hanya mempunyai hanya lima kategori
dan bukannya sepuluh iaitu dengan meninggalkan kategori bahan, kuantiti, ketinggian,
hubungan dan gerak.

Dasar pendekatan al-Suhrawardi benar-benar “Stoic” dan “Megaric”. Berdasarkan

pendekatan ini, denotasi (objek luaran) harus dibandingkan dengan hal tersebut,
menandatangani sesuatu harus dibandingkan pula dengan ucapan manakala apa yang
ditandai haruslah dibandingkan dengan maknanya. Idea semantik ini diterapkan
bertujuan untuk menentukan hubungan di antara tindakan temporal pertama fikiran dan
kedua diperpanjangkan pegangan temporal tersebut dari hal yang diketahui (Ziai
1990:42). Perkara yang dimaksudkan dalam konteks ini termasuklah pembangunan teori
jenis bererti, hubungan antara sesuatu kelas dan konstituen, jenis rangkuman ahli
dalam kelas serta ditetapkan teori-teori yang baik tentang dugaan.

Manakala bagi logik pula, kesimpulan dalam segala yang menggunakan silogisme
yang telah diwujudkan secara rasmi langsung tidak mengandungi nilai-nilai epistemologi
sebagai permulaan dalam pembinaan dalam falsafah pengetahuan. Setiap falsafah
universal haruslah mempunyai nilai yang sentiasa diperlukan dan selalu benar untuk
menjadi asas kepada ilmu sains. Kita hanya dapat membuat kemungkinan atau
melanjutkan dan memanjangkan jangka masa sesuatu kemungkinan itu berlaku. Hal ini
kerana kita tidak berkemampuan untuk mengetahui dan menyimpulkan sesuatu perkara
di masa hadapan. Implikasi epistemologi dari posisi ini adalah berdasarkan kedudukan
logik yang lebih rendah daripada kepastian yang diperoleh oleh subjek yang sedar diri
apabila memperingati pengalaman yang terdahulu. Peristiwa dan hal-hal masa hadapan
tidak boleh disimpulkan pada masa sekarang.

5
3.2.3 Epistemologi dan Ontologi

Kepentingan Epistemologi dalam falsafah ini adalah ‘pengetahuan dengan

kehadiran’ (al-‘ilm al-huduri) untuk mengenalpasti kedudukan epistemologis sebelum
memperolehi ‘pengetahuan dengan perwakilan’ (al-‘ilm al-husuli). Dalam hal ini, ianya
lebih berkait rapat dengan pengetahuan intuitif dan hasil dalam usaha untuk merungkai
misteri alam dengan tidak menggunakan prinsip fizik, tetapi menggunakan prinsip
metafizik, mimpi, mitos, fantasi serta kebenaran yang juga dikenali sebagai ilham.
Perbezaan antara ilmu sains dan ‘pengetahuan dengan kehadiran’ adalah sangat penting
bagi al-Suhrawardi. Beliau mengatakan bahawa kepentingan manusia adalah terletak
pada kesedaran diri mereka iaitu melalui batin mereka.

Pendekatan ini juga memberi implikasi kepada ontologi. Falsafah “Illuminationist”

mementingkan ‘keutamaan hakikat’ dan menegakkan tentang kepentingan dari
kewujudan walaupun telah menolak dan melawan secara baik pandangan Aristotle dan
Ibnu Sina. Sebahagian falsafah memegang kewujudan dan mempertimbangkan
kepentingan menjadi konsep mental yang diturunkan manakala sesetengah pula
memegang pada keutamaan hakikat dan mempertimbangkan kewujudan menjadi
konsep mental berasal. Jika sesuatu perkara memililki realiti di luar pemikiran,maka
sepatutnya harus terdiri di antara prinsip realiti kewujudan serta keberadaan eksistensi,
dimana memerlukan rujukan di luar pemikiran. Manakala rujukan di luar fikiran tersebut
juga harus terdiri daripada dua bahagian yang gilirannya dapat dibahagi dan seterusnya
“infinitium”. Hal ini menyatakan bahawa jika kewujudan menunjukkan ada ataupun
wujud, maka mesti ada kewujudan lain yang berkait rapat kepadanya untuk menjadikan
ia sesuatu yang realiti, dan ini akan mejadikan hadirnya kewujudan kedua yang
membawa kepada kemunduran yang kejam. Untuk mengelakkan hal ini, kita harus
bertanggapan bahawa kewujudan sebagai turunan konsep mental dan bersifat abstrak,
kewujudan tidak boleh menunjukkan suatu entiti sebenar. Sekiranya ada perbezaan di
antara zat di luar fikiran dan kedudukannya, mesti ada secara kebetulan, kerana dua zat
luaran mesti menpunyai unsur yang berbeza dan tidak boleh dibezakan dengan
menjadikannya sebagai sesuatu yang wujud. Dalam hal ini, sesuatu kewujudan
hanyalah idea mental dan tidak boleh ditakrifkan.

6
3.2.4 Cahaya

Falsafah “Illuminationist” dibezakan dari falsafah Peripatetik melalui pandangan dari segi
logik, semantik, epistemologi, ontologi, keutamaan dari intuitif atas murni rohani serta
daripada penggunaan bahasa entiti cahaya untuk menggambarkan semua realiti
kontinum. Manakala yang terakhir diwujudkan dalam falsafah ini adalah perkara seperti
intelek, jiwa, bahan serta alam yang serupa dengan pandangan Plato kecuali lebih
berpandangan bahawa entiti didalamnya adalah kontinum dngan seluruh realiti.
Keempat-empat bidang ini adalah dimaksudkan atua boleh dinyatakan bahawa 'hal-hal
sebagai idea-idea' sebelum mengambil bentuk, iaitu, sebelum mereka menerima
'luminositas' dari Satu Sumber, Cahaya Terang. Cahaya yang diterima pada awalnya
adalah sama dan setaraf, dan perkara yang membezakannya ialah daripada entiti
cahaya-cahaya lain dari pandangan darjah intensiti cahaya tersebut.

Pandangan terhadap falsafah cahaya ini telah menjadi pilihan sebilangan besar
para pemikir untuk menjadikannya sebagai rujukan yang kemudiannya dibangunkan
dengan cara yang berbeza tetapi masih dalam konsep yang sama. Menurut Nasafi,
kewujudan Allah adalah satu cahaya yang tidak terbatas,dan kedudukan kedudukannya
stara dengan kepentingan serta segala sesuatu yang wujud merupakan ekspresi wajah
yang atau cahaya dan Allah hanya realiti segala sesuatu yang ada di alam semesta ini
(http://www.muslimphilosophy.com/ip/rep/H054.html). Baba Afdhal Kashani pula
berpendapat bahawa idea merupakan satu perkara perkara yang lebih umum dari
pengertian kewujudan, kerana kita boleh bertanya-tanya apakah hal benar-benar ada,
yang kemudian sebelum kewujudan, dan pengalaman cahaya itu ciptaan Allah difahami
hanya melalui pencahayan dalaman jiwa. Keputusan ini tidaklah menjadi satu
pengetahuan kepada fakta dan benda, tetapi melainkan hal-hal yang berkaitan dengan
ketuhanan, dengan cara yang mempertahankan status sebagai salah satu dewa. Salah
satu aspek penting dan merupakan kunci kepada falsafah “Illuminationist” adalah
keengganan untuk memebuat parbandingan yang tajam terhadap Allah dan apa yang
Allah telah dihasilkan. Dengan adanya hal ini, falsafah “Illuminationist” dilihat sebagai
satu falsafah yang dekat kepada Mistisisme, dan menyebabkan perbezaan yang begitu
ketara dari aspek pemikiran Asy’ari seperti sikap patuh kepada unsur atom sebagai
unsur asas realiti fizikal.

7
4.0 KARYA YANG DIHASILKAN

Shihabuddin al-Suhrawardi telah menghasilkan lebih daripada 50 hasil karya yang terdiri
daripada bahasa Parsi dan Arab.

Antara karya yang beliau hasilkan dalam bahasa Parsi ialah:

i. Partaw Nama ("Treatise on Illumination")

ii. Hayakal al-Nur" al-Suhrawardi (“The Temples of Light”)
iii. Alwah-i imadi ("The tablets dedicated to Imad al-Din")
iv. Lughat-i Muran ("The language of Termites")
v. Risalat al-Tayr ("The treatise of the Bird")
vi. Safir-i Simurgh ("The Calling of the Simurgh")
vii. Ruzi ba jama'at Sufiyaan ("A day with the community of Sufis")
viii. Fi halat al-tifulliyah ("Treatise on the state of the childhood")
ix. Awaz-i par-i Jebrail ("The Chant of the Wing of Gabriel")
x. Aql-i Surkh ("The Red Intellect")
xi. Fi Haqiqat al-'Ishaq ("On the reality of love")
xii. Bustan al-Qolub ("The Garden of the Heart")

Manakala antara karya yang beliau hasilkan dalam bahasa Arab ialah seperti:

i. Kitab al-talwihat
ii. Kitab al-moqawamat
iii. Kitab al-mashari' wa'l-motarahat
iv. (Kitab Hikmat al-ishraq)
v. Mantiq al-talwihat
vi. Kitab hikmat al-ishraq (“The Philosophy of Illumination”)

8
5.0 KARYA MENGENAI BELIAU

i. Amin Razavi, M. (1997), Suhrawardi and the School of Illumination.

ii. Corbin, H. (1971), En Islam iranien: aspects spirituels et philosophiques , Paris:

Gallimard.

iii. Corbin, H. (1971), vol. II: Sohrawardi et les Platoniciens de Perse , Paris:
Gallimard.

iv. Ha'iri Yazdi, M. (1992), The Principles of Epistemology in Islamic Philosophy:

Knowledge by Presence, Albany, NY: State University of New York Press.

v. Nasr, S.H. (1983), Shihab al-Din Suhrawardi Maqtul, tempat tidak dinyatakan.

vi. al-Shahrazuri, Shams al-Din (c.1288), Sharh hikmat al-ishraq (Commentary on

the Philosophy of Illumination ), ed. H. Ziai, Tehran: Institute for Cultural Studies
and Research, 1993.

vii. Walbridge, J. (1992), The Science of Mystic Lights: Qutb al-Din Shirazi and the
Illuminationist Tradition in Islamic Philosophy, Cambridge, MA: Harvard
University Press, for the Centre for Middle Eastern Studies of Harvard University.

viii. Walbridge, J.(1999), The Leaven of the Ancients: Suhrawardi and the Heritage
of the Greeks, Albany, New York: State University of New York Press.

ix. Walbridge, J. (2001), The Wisdom of the Mystic East: Suhrawardi and Platonic
Orientalism', Albany, New York: State University of New York Press.

x. Ziai, H. (1990), Knowledge and Illumination: a Study of Suhrawardi's Hikmat al-

ishraq, Atlanta, GA: Scholars Press.

xi. Ziai, H. (1996a), Shihab al-Din Suhrawardi: Founder of the Illuminationist School,
in S.H. Nasr and O. Leaman (eds) History of Islamic Philosophy, London:
Routledge.

9
xii. Ziai, H. (1996b), 'The Illuminationist Tradition', in S.H. Nasr and O. Leaman (eds)
History of Islamic Philosophy, London: Routledge.

10
6.0 KESIMPULAN

Shihabuddin al-Suhrawardi secara umumnya telah menggunakan “Ilmu lampu” sebagai

asas kepada pandangan dan falsafah beliau yang dimana menjadi rujukan kepada para
pemikir.Beliau telah memperkenalkan dua konsep utama dalam falsafah beliau iaitu
intensity dan gradasi. Selain itu beliau juga banyak mengkritik pandangan falsafah lain
dan juga sedikit sebanyak memperbaiki pandangan tersebut. Sebagai contoh, al-
Suhrawardi menolak pembahagian bergerak dari bahan-bahan dan bentuk, dan
pengganti untuk itu ialah badan dunia yang terdiri daripada pelbagai campuran cahaya
dan kegelapan, yang membolehkan hadirnya cahaya untuk darjat yang berbeza. Beliau
juga mempunyai pandangan tersendiri terhadap falsafah logik, ontologi, epistomologi,
fizik dan semantik. Selain itu, beliau juga telah menjadi pengasas kepada salah satu
falsafah islam yang terpenting iaitu falsafah “Illuminationist” yang menjadi ikutan
masyarakat muslim terdahulu untuk memperbetulkan pandangan tentang konsep wujud
dan kepentingannya. Karya yang beliau hasilkan terbahagi kepada dua bahasa dan lebih
daripada 50 buah karya yang sampai sekarang menjadi rujukan kepada ahli falsafah
moden untuk diguna dan diperbaharui.

11
7.0 RUJUKAN

i. Syihab al-Din as-Suhrawardi, Ogos 2003, hikmah al-Ishraq: Teosofi Cahaya dan
Metafisika Hinduri, Yogyakarta: Penerbit Islamika. (Diterjemahkan oleh
Muhammad al-Fayyadi).
ii. Annemarie Schimmel, 1975, Mystical Dimensions of Islam, Chapel Hill: The
University of North Carolina Press.
iii. Richard C. Martin, tahun tidak dinyatakan, Encyclopedia of Islam and the Muslim
World, vols 1: A-L. Atlanta: Chief
iv. Richard C. Martin, tahun tidak dinyatakan, Encyclopedia of Islam and the Muslim
World, vols 2: M-Z, index, Atlanta: Chief.
v. Mehdi Amin Razavi, 1997, Suhrawardi and the School of Illumination, Great
Britain: Biddles Limited.
vi. Ziai, (1990), Knowledge and Illumination: a Study of Suhrawardi's Hikmat al-
ishraq, Atlanta, GA: Scholars Press.
vii. http://www.muslimphilosophy.com/ip/rep/html .
viii. http://www.muslimphilosophy.com/ip/rep/H054.html .

12